Ρ??

_?

Ψ

.±ε­εε

¬;

,ὲἐ

Α.|. ΜΒΕΡΗ

ΟΧΙ!

ΗΚΕτηκε

ΣυκοῷσντἠθηκεΔυσψημἰστηκε

. Θέσωα ΠΑΝΩ Στο ΜΑι>ειεΜο

Θέ9ε|9Π^ΝΩΣΤΟ ΔΡΝΝΣΜΟΡ 7 . ­3; Η?ΜεΘὸΔ6›αω;ιπ;τοτΔιΑΛε:σικον

· · ­ . ·»›_' ;` ` ·· Ἀ. › Α··^.›ι μ· ­›¦ ¬ Ή. Δ. __\

_ › ἶ |· #Ι. _·. .Σ _. » ­. μ|

­ι:Δ < » )· Ψ 4 με η

Ἱ · · · γη ιι . . Ϊ Μῖ |. |. =,›, ·¬ _ἱ`=

·›®. ¬| ΐε Ι4 Β

­ .'\|ῇ#¦. Ϊ'Ι

€ 3! ὁ,

5, <Β

Υ

. › > Ϊ “' . ·. ·. .

5 τ . . ׬· ° 'αἹ· ·­'Η ἔ

­ ' ^ ›­ ­ἶξηἐ ωω

Χ ϊ ' ΝΕ"·

. .Ν | η; ¬

¬ ξ"· Ρ· ›

¿ · τμ;.

. Έ

Β .Ξ. Ι· ' Κ

›¬ .6~ω['νΒηζἱίἱ Ιί4ἱὶ1”ἴῖἶ”„;ῃ„_;.; η°;_·· ΉΗ Β ” Ϊ ¬ ' `¬

»

Γη

.

­ ῖ` '

.

­~' 7­ Δ ' Γ 4 _ ¬' 4 _· .

Τετάρτη ι3 Σεπτεμβρίου ι989

Αυτό ακριβώς είναι και το περιεχόμενο του βιβλίου πουδημοσιεύω σήμερα, όπως και όλων των άλλων βιβλίων πουδημοσιεόω συνέχεια αποδὡ και τριάντα χρόνια και που

μνημονεύουνται εντός. Όλα φώναζαν και φωνάζουν τολάθος, τα λάθη, τα πολιτικά και τα οικονομικά, που θαδιαβάσετε συμπυκνωμένα στο κείμενο που ακολουθεί καιπου δυστυχώς διαπράττουνται ακόμη και σήμερα. Αλλά με

ι τ :Σ

Ι

κάλυψαν με τη σιωπη­τους. Ας οψονται!

ΟΧΙ!

ΔΕΝΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ

Ο ΜΑΡΞΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΘΗΚΕ

Χ

Οσρμιὶσϋι οι: Α. Τ.. Εἰνοιἰε 1989

Εκδόσεις «ΔΩΡΙΚΟΣ»Μαυρομιχάλη 64 ­ Τηλ. 3629675 Τ

Φωιοστο ιοθεσἱσ­Φωτο ικ' οινσπσι ω Τ ­ΜονιΤ ι›‹ε ιοσΦ εε οσι νες όιἰ:ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΕΠΕ Στι. Τρικούπη 17, Εξάρχεια, Τηλ. 3619052 ­ 3611554.

Τ

Α. ι. ΛιΒΕι>Η

ΟΧΤΤ

Τ ΔΕΝΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ

Τ

Τ

Ο ΜΑΡΞΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΘΗΚΕ

Τ

Τ

,

Τ

ι

ι

Τ

Τ

ι

Ο Θέσεις πόνου σισ ΜσρξισμὀΟ Θέσεις πόνου στο Λενινισμό

ΠαρερμηνεοιηκεΣυκοῷανιήθηκεΔυσψημἰστηκε

Ο Η Μεθοδολογἱσ του Δισλεχιικού Μστερισλισμού

ΔΩΡΙΚΟΣ

Κε" Βαἔ*δι

τοτι Α. ι. ΛιΒει>Η±

ΘΪΟ Ι ΙΟ

.ΙΚ..ιςίἶ

. ·) ° ΡΞΒ

ειιι πριτιπκιιη ιιοινιιλε (τρια βιβλια)

κα σταρ Ι αγκαιότητα της Παραγωγής (Η Φιλοσοφία της Ιστορίας του Διαλεχτικοὐε Ζ ου) 'ι

Ώ \ Ω: . ι. ιι Έ Πω Παραγωγικὡν Σχέσεων και Αναγκαιότητα της Ιδιοχτηαίας (Η Διαλεχτικήαινομένου) Π

Α γ) Τάξεις και Κράτος (Φιλοσοφία του Δικαίου) Εκδόσεις «Δίφρος»

Θΰἕ 2. ΔΙΑΛΕΧΤΙΚΗ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ Εκδόσεις Α. Σόκουλας

έξ? 3. Απτιιιιεοειτικει (εκδοση ευγγριιιιεσ

3 ι 4. ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥ Εκδόσεις «Αλκαίος»

Βὁ · '°ί 5. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Εκδόσεις «Δωρικός»

Λ Ι Β 6. Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΜΕΣΑ ΣΤΙΣι . ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

'Ὁ Δ 7. ΟΧΙ ΔΕΝ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ Ο ΜΑΡΞ (Πολιτικό δοκήιιο) Έκδοση” «Δωρικός»

Αποτελούν μιαν υπεύθυνη και πλήρη ανάπτυξη και εφαρμογή της θεωρίας και της μεθοδολογίας τουΔιαλεχτικού Ματεριαλοιμσύ, που καλύπτουν το Λόγο, την Ιστορία, την Οικονομια την Πολιτική και τοΔἀωο

Τα άλλα βιβλία του είναι: Ι

Λογοτεχνία:«Το Φιόρο που Μαρόθηκε» (Μυθιστόρημα)Έκδοση «Σύγχρονη Εποχή» Δεύτερη Έκδοση «Δωρικός»«Οι κακστράχαλοι δρόμοι της Ελπίδος» (Μυθιστόρημα) Εκδόσεις «Δωρικός».Κριτικά Ανάλεκτα (Κριτικές μελέτες)Η Διαλεχτική στην τέχνη (Δοκίμια)

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣΚΛΟΝΤ ΖΟΥΛΙΕΝ; Οι Δημοκραταςιόυτοκτονούν (Ελληνικό Κείμενο από το Γαλλικά)ΖΑΚ ΑΤΤΑΛΙ: Η Οικονομική Κρίση και η Νέα Οικονομία που θα προκύψει (Μετααράζει από τα Γαλλικά)πρσλογίζει, σχολιάζει, επεξηγεί και συμπληρώνει ο κ. Α. Ι. Λιβέρης).

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣΟ ΦΕΝΪΕΗΚΟ ΓΚΑΡΘΙΑ ΛΟΡΚΑ τραγουδάει ελληνικά, (Έκδοση Δίγλωσση) (Επιλογή από ολόκληρο τοποιητικό­του έργο, κριτικό σημείωμα και σχόλια)ΠΑΜΠΛΟ ΝΕΡΟΥΔΑ: Απομνημονεύματα

(Τόμος ΑΙ ­Η ζωή­μου)

(Τόμος ΒΑ' ­ΗΠατριΰα οτα Σκοτάὅια)(Ελληνικό κείμενο από τα Ισπανικό, κριτικό σημείωμα και σχόλια).

ΠΑΜΠΛΟ ΝΕΡΟΥΔΑ: Ωδἐς οτα Καθημερινά και ταιόσιίιιανταΠΑΜΠΛΟ ΝΕΡΟΥΔΑ: Νέες Ωό­ές οτα Καθημερινά και τα ΑσήμαντοΠΑΜΠΛΟ ΝΕΡΟΥΔΑ: Τρίτο βιβλιο των Οδών

(Ελληνικό κείμενο από τα Ισπανικό, κριτικό σημείωμα και σχόλια)

ιιιιιιι. ειν. ..­­­„.„ίΪιΒθΒ2 Εξ Σ

Ι

ι

ντι Ι

Ι

αι., \Ι

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

'Οχι, ο Μαρξ δεν ξεπεράστηκε. Μόνο λειψά μελετήθηκε, επι­πόλαια ερμηνεύτηκε και κακά εφαρμόστηκε η διδασκαλία­του.Οι μελετητές­του διεξήλθαν τις έννοιές­της δρασκελόντας­τεςκαι όχι εμβαθίνοντας και ξεθάβοντας το περιεχόμενό­τους. Μόνοτις παραγέμισαν και τις παραγεμίζουν με δικές­τους θεωρίες καισκέψεις, που' ελάχιστες απ” αυτές είναι σωστές.

Θα φέρω δύο παραδείγματα από το θεμελιακό νόμο που οΜαρξ διατύπωσε, σα συμπέρασμα των μελετών­του της Πολιτι­κής Οικονομίας, και που περιέχεται τόσο στον πρόλογο τουέργου­του: «Συμβολή στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας»,όσο και στο έργο του Φρ. Ένγκελς: ‹‹ Ο Λουδοβίκος Φόγερμπαχκαι το τέλος της Γερμανικής Φιλοσοφίας».

Χ

Πρώτο παράδειγμα κακής ερμηνείαςκαι εφαρμογής:

Οι μελετητές του νόμου αυτού κράτησαν επιπόλαια εξαρχίς,σα συνόιμισή­του, και εφάρμοσαν πεισματικά σε όλες τις εκφάν­σεις της ανθρώπινης ζωής μια και μόνη φράση­του, την ακόλου­θη :

«Ο τρόπος της παραγωγής της υλικής ζωής προσδιορίζει γενι­κά τη σταδιοδρομία της κοινωνικής, της πολιτικής και της διανο­ητικής ζωής. Δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων που καθορίζειτην υπόστασή­τους, αλλ” αντίστροφα, η κοινωνική­τους υπόστα­ση είναι εκείνη που καθορίζει την συνείδησή­τους. 'Οτι οι παρα­γωγικές σχέσεις, μ 8 άλλα λόγια, σχηματίζουντένα υλικό οικονο­μικό συγκρότημα που χρησιμεύει σα θεμέλιο για να κτιστεί πάνω­του το δικαιολογικό και το πολιτικό οικοδόμημα, που, με τη σειρά­του κι αυτό, υπαγορεύει αντίστοιχες με τη συγκρότησή­του κοινο­συνειδησιακές μορφές ››.

Κι αυτή η φράση, κατόπιν, έγινε το ευαγγέλιο των απανταχούμυσταγωγών­του και η βάση για την ερμηνεία των κοινωνικών

9

φαινομένων. ίΟλος 0 Μαρξισμός συνοιμίστηκε σ” αυτή τη φρά­ νόμος που θα ”δινε απάντηση σε όλες αυτές τις απορίες καιση. ” ' θάβαζε τα πράγματα στη θέση­τους από ντετερμινιστική άποψη.

Ναι, αλλά αυτό είναι ενμέρι μόνο αληθινό. Ο νόμος αυτός Μόνο που αυτό το νόμο ούτε ο Μαρξ πρόφτασε να επεξεργαστείόχι μόνο ισχήει αποκλειστικά για την ερμηνεία των κοινωνικών και να αναπτύξει, ούτε οι επίγονοί­του μελετητές τον αντιλή­φαινομένων, που λειτουργούν ή όπως λειτουργούν κατά την πε­ φτηκαν, καθώς συμπτωματικά αναφερόταν σε ένα ειδικό ζήτημα.ρίοδο της λειτουργίας του παραγωγικού φαινομένου, κι από τη Γι“ αυτό λέω, ότι οι μελετητές­του αυτοί δρασκέλισαν τα γραφτάστιγμή που δημιουργήθηκε μέχρι σήμερα, αλλά και δε μας δια­ του Μαρξ και δεν τα μελέτησαν όπως έπρεπε σωστά και βαθιά.φωτίζει επαρκώς για το τι σημαίνει η φράση «παραγωγικές σχέ­ Σύμφωνα μδ αυτό το νόμο, που λειτουργεί, σα «σχέση προϋ­σεις». Σημαίνει τις υποκειμενικές ή τις αντικειμενικές σχέσεις, ποθέσεων και συνεπειών», όπως ονόμασα εγώ αυτό το νόμο.που συνάπτει ο άνθρωπος για την παραγωγή ή και τις δύο κατη­ «Κάθε συνέπεια πολεμάει την ύπαρξη των προϋποθέσεών­της.γορίες αντάμα; ί Αντίθετα... η συνέπεια μάχεται να υπάρξουν οι προϋποθέσεις­της

μόλις μια καινούρια Αρχή (νομοτέλεια) πολεμάει όχι την ύπαρξη,αλλά την Αρχή (τη νομοτέλεια) αυτής της ύπαρξης . (Κριτική τηςΦιλοσοφίας για το Κράτος του Έγελου) ››. (Γαλλική Έκδοση Α.

Ως προς την πρώτη παρατήρηση Κοστ., Παρισι Ι93ό, σελ. 99).Η συνεπεια, μ άλλα λόγια, αναπτύχνεται εις βάρος των

Έης οικονθμικης διαστασηςι της ερμηνειας προϋποθέσεών­της, φθείροντάς­τις. Αντίθετα, η συνέπεια αγωνί­των Κθίνωνιἰαῶν φάινθμένῶν ζεται να αναπαραγάγει τις προϋποθέσεις­της μόλις βλέπει ότι

φθείρουνται. Γιατί αυτή η καινούρια Αρχή της φθοράς πολεμάειόχι την ύπαρξη της συνέπειας, αφού γίνεται για να υπάρξει η

Φαινόμενα όπως η οικογένεια, η φυλή, η ράτσα, η θρησκεία, συνέπεια, αλλά πολεμάει την Αρχή αυτής της ύπαρξής, πολεμά­η τέχνη, ο λόγος, η γλώσσα, το έδαφος και ακόμα η πολιτικότη­ ει, δηλαδή, την ύπαρξη των προϋποθέσεων, που είναι η ύπαρξη

τα και το Κράτος, ο νόμος και το δίκαιο δεν εμφανίστηκαν στον της ύπαρξης Και ἙΟΟ Κόσμου γενικά.Κόσμο ύστερδ από την παραγωγή: για να Τα θεωρούμε σα συνέ­ 'Ετσι η σχέση προϋποθέσεων και συνεπειών αναλύεται κατ”πειες των παραγωγικών σχέσεων και να τα ερμηνεύουμε ανάλογα αυτό τον τρόπο σε δυο άλλες βασικές Αρχές, σε δυο άλλουςμε τη διαμόρφωση και την εξέλιξη των σχέσεων αυτών. Δεν αντιφατικούς νόμους, που διέπουν την ύπαρξη και τη λειτουργίαείναι μεταγενέστερα, αλλά προγενέστερα από την εμφάνιση της ,όλων των φυσικών και όλων των κοινωνικών πραγμάτων τουπαραγωγής φαινόμενα, που βοήθησαν, ίσα­ίσα, να δημιουργηθεί κόσμου­μας. Την Αρχή, πρώτο, να δημιουργείται ο κόσμος, κα­το παραγωγικό φαινόμενο, προπαρασκευάζοντάς­το και κλωσ­ θώς και τα οργανικά και τα ανόργανα πράγματα που τον αποτε­σιάζοντάς­το μέσα στα σπλάχνα­τους και που τώρα του χρησι­ λούν, από τη φθορά του ίδιου του κόσμου. Από την Αρχή, δεύ­μεύουν σαν απαραίτητές­του προϋποθέσεις για τη λειτουργία­ τερο, τα ίδια αυτά πράγματα να αποδίδουν, με τη λειτουργία­του. Δε μπορούμε, επομένως, να τα κρίνουμε μόνο σα συνέπειες, τους και με την ύπαρξή­τους, τη φθορά που εστοίχισαν και στοι­αλλά και σαν προϋποθέσεις του φαινομένου της παραγωγής και χίζουν στις προϋποθέσεις, ώστε μ” αυτό τον τρόπο, αντίθετα, ναόλων των κατοπινών υποκειμενικών και αντικειμενικών σχέσεων τις συντηρούν. Το παραγωγικό φαινόμενο, αίφνης, ενώ ζει καιπου δημιουργεί, αναπτύχνεται εις βάρος των φυσικών δεσμών της οικογένειας,

Μέσα εντούτις στα γραφτά του Μαρξ υπήρχε διατυπωμένος ο της φυλής, της ράτσας, της θρησκείας, της τέχνης, της γλώσσας

ΙΟ ΙΙ

κλπ. με την ίδια­του τη λειτουργία και την πολιπλοκότητά­του που είναι η οικογένεια) η φυλή, η ράτσα, η Θρησκεία, η τέχνη,αναγιαραγει Και έρχεται να ιόγιιρόπόιήόει ακόμη περισσότερο ο λόγος, η γλώσσα, το έδαφος κι ακόμα η πολιτικότητα και τοαόιόόἐ ιόνἐ όεόμόόἑ και να ιόόἑ καμει απαραιιιγιόμἐ για τη Κράτος, ο Νόμος και το Δίκαιο. Ακόμα και στην περίπτωση πουλειιόνργιατιόν­ 4 αυτές, οι προϋποθέσεις βρίσκουνται υπό την επήρεια του παρα­

Κι ακόμη κατι αλλοι Δ γωγικού φαινομένου.Οι περιορισμένες αυτές μαρξιστικές θέσεις άφηναν πάντοτε

ένα κενό, κυρίως το κενό του γιατί και πώς ο άνθρωπος έγινεπαραγωγικός, που έσπευδαν να καλύψουν αντιλήψεις που ερμή­νευαν την παραγωγικθη δραστηριοτητα σαν αποτελεσμα μονης Ως δεύτερη παρατήρησηης ανεπη ρεαστης αν ρωπινης βούλησης, ειτε μιας θέλησης κα ς

θοδηγημένης από την έξω από τόπο και χρόνο «Ιδέα» του Πλα­ Ἐθὶ) θρθὶ) « παραγωγικες σχεσεις, »

τωνα και του 'Εγελου. Είτε μιας θέλησης που τη φώτισε ο Θεός.Μιας θέλησης ίσως που εκφράζει τη «Θεία Βούληση ›› ή και τηνανεξερεύνητη σκοπιμότητα που υπάρχει στη φύση (εντελώς αό­ Οι Μαρξιστές, πριν να προχωρήσουν στην παραπάνου επι­ριστα βέβαια) αλλά που είναι το ίδιο, γιατί μας ξαναφέρνει στην πόλαιη συρρίκνωση αυτού του νόμου θάπρεπε να ξεδιαλύνουνίδια μεταφυσική : Η συνέπεια (παραγωγή) της προύπόθεσης (αν­ το τι σημαίνει ο όρος παραγωγική σχέση. Σημαίνει τη σχέσηθρώπινης θέλησης) χρωστάει νάχει πηγή­της την πρώτη προϋ­ του κάθε ατόμου με τον αντικειμενικό­τουςκόσμο, σημαίνει τηπόθεση (Ιδέα, Θεό, Θεία βούληση, Φύση κλπ.). Και μ“ αυτό τον σχέση της ανθρώπινης κοινωνίας μ” αυτό τον κόσμο ή σημαίνειτρόπο οι ιδεαλιστές, οι μεταφυσικοί και οι θεολόγοι μπορούσαν ακόμα και τη σχέση του κάθε ατόμου με το άλλο ανθρώπινοελεύθερα να αλωνίζουν. άτομο για την παραγωγής της ζωής;

Ο νόμος, λοιπόν, προϋποθέσεων και συνεπειών εξηγεί όχι Ο άνθρωπος είναι ένα ζευγάρι άτομα. Είναι μια σχέση δύομόνο την αιτιότητα των κοινωνικών φαινομένων, αλλά και την αντινομικών στοιχείων, ενός άντρα και μιας γυναίκας τολάχιστο,αιτιότητα των φυσικών φαινομένων· μας δίνει να καταλάβουμε, μια από εκείνες από τις οποίες αποτελείται ολόκληρό το σύμ­ότι η ανθρώπινη ιστορία είναι συνέχεια της φυσικής ιστορίας παντό­μας και που βρίσκουνται αναμεταξί­τους σε σχέση προϋ­και ότι όλες οι φιλοσοφίες της φύσης και της ιστορίας ανάγουν­ ποθέσεων αι συνεπειών.ται σε μια και μόνη φιλοσοφική αντίληψη δομής του οργανικού Κάθε σχέση χρωστάει τη γέννησή­της στη λειτουργία καικαι του ανόργανου κόσμου, που απλώνεται στο άπειρο, που δημι­ την απειροελάχιστη φθορά κάποιας αλλης σχέσης· όχι στηνουργεί το άπειρο, χωρίς αρχή και χωρίς τέλος και που διέπεται πραγματικότητα φθορά αλλά και περίσσεια μαζί. Η καινούριααποκλειστικά απ” αυτό το νόμο, το νόμο προϋποθέσεων και συ­ σχέση, ανεξάρτητα από τη δική­της λειτουργία, έρχεται υπο­νεπειῶν. χρεωτικά σε σχέση­αντίθεση με τη σχέση που τη γέννησε, όπου

Επομένως το πνευματικό υπεροικοδόμημα (το πολιτικό, τ0 μέσα στα σπλάχνα­της διανύει ένα στάδιο αμφίβολου και έναδικαιολογικό και γενικα το κοινοσυνειδησιακό υπερσυγκρότη­ στάδιο οριστικού προπαρασκευαστικού σχηματισμού, που σεμα› τό πνεύμα­μα€› ιι όόνειόιιόήτμαἑι ιι ακέλμιι­μαἑ) πρόαδιορι­ ελάχιστες περιπτώσεις τα αντιλαμβάνεται η ανθρώπινη διάνοιαζουνται όχι μόνο από το παραγωγικό συγκρότημα και τις υπο­ σαν προσδοκίες ή σαν υποψίες για τη γέννηση ενός καινούριουκειμενικόἐ και ιιἐ ανιικειμενιιςέἐ όλέόειἐ πρό ιό απόιελόόν› αλ­ φαινομένου. Κατά τη διάρκεια των προπαρασκευαστικών αυτώνλα κι από ιιἔ πρόϋπόθέαειἐ ιιιἐ λειτουργιας αόιὡν ιων όλέαεων› σταδίων η καινούρια σχέση αναπτύχνεται σ ” ολόκληρη την έ­

ΙΖ Ι3

_ /κτασή τήο αντοχήε ντα δημιουργία που έχει η μητέρα σχέσης τητα ταυτόσημα... Η επιστήμη παρουσιάζεται σαν ένας κύκλοςφτάνει να γίνει μια ενότητα μαζί­της και τότε αναδύεται στην Κλετστότἑ που ή αφετήρτα­του› οήλαοή ή απλή αρχήττουεπιφάνεια σαν ανεξάριητη σχέση) που έρχεται σε σχέση με Την ι (ρτἰοοὶρε), προσδιορίζει την κατάληζή­του. Αλλά την ίδια στι­ενστητα που τη γέννησε. Η τρίτη αν­τη σχέση: η σχέση αναμεσα γμή αυτός ο κύκλος αποτελεί ένα κύκλο των κύκλων, όπου κάθεστη βασική και τη νεογέννητη ανεξάρτητη σχέση, όταν τελειώ­ κρτκοε ­Ψυχή τήε μεθοοου_ αντανακλατατ μεσα στον τδτο τονσει η ανάπτυξη της δεύτερης και η φθορά της πρώτης, ή μάλλον ευατο­του καττ ἔανανυρτζονταἐ στήν αφετήρτα­του› ντνετατ ή α·η αντοχή­της για δημιουργία της δεύτερης, μεταβάλλεται πάλι οετήρτα ενοἐ κατνούρντου κρτκου υ­ ίΗε8εττ το­ μ­)­σε σχέσηασσρρσπίας σχέση_ενστητα πσσ γεννάει αμέσως, την «Η διαλεχτική μέθοδός­μου, λέει ο Μαρξ, όχι μόνο διαφέρειίδια στιγμή του σχηματισμού­της, μια καινούρια σχέση, που κατα βασή απο τήν ενελτανή μεθοοοτ αλλα τήἑι ετνατ μαλτσταακολουθεί την ίδια σταδιοδρομία. ακρτβώε το ανττθετο­ Γτα τον ίΕΥελο› ή κτνήσή τήε σκεΨή€› που Ν

” Ενας κύκλος ζωής δημιουργείται όχι μόνο μέσα στα πλαίσια τήν προστυποποτετ με το ονομα τήε τοεαε› ετνατ ο οήμτουρνοἑ τήετης ζωής της κάθε μερικής κοσμικής εκδήλωσης, αλλά και προ­ πρανματτκοτήτασ κτ αυτή τήν πρανματτκοτήτα τή θετυρετ σανοδευτικά μέσα σ” ολόκληρο τον κόσμο, που έχει ετούτο το ιδι­ τήν υποσταττυμενή μορφή τήε τοεαε­ Γτα μενα› ανττθεττυα ή κτ­αίτερο χαρακτηριστικό, ότι κάθε κυκλική λειτουργία­του απο­ νήσή τήε σκενέήἑ δεν ετνατ παρα ή αντανακλασή τήε πρανματτττελεί και μια αφετηρία, μιαν εξόρμηση προς την εξέλιξη. Είναι κήε κτνήσή€› οπτυἑ αυτή μεταφερετατ κατ μεταθετετατ στο μυαλοεκείνο που ο Έγελος στη λογική­του (Εοἔἰκ Πο μέρος, σ. 5Ο3, του ανθρώπου »­ (Κ­ Μαρξ: Το Κεφαλατα Τ­Ι­› σελ­ 29› ναλλτκήννἰεεεοεουείτ σετ Εοἔὶκ, δἑιτιιτμοὶαο υνοτκε) ονομάζει κύκλο των εκδοσή, Παρτστ 1938)­κύκλων σε άπειρη σειρά. Κύκλο, δηλαδή, που, ενω σε κάθε συγ­ Ο Λεντν› αννοονταε τή οτατυπτυσή του νομου προυποθεσετυνκεκριμένη περίπτωση ενός οσοδήποτε μικρού ή ενός οσοδήποτε κατ συνεπετών απο τον Μαρξ (ή κρτττκή τήτἐ φτλοσοφταε ντα τομεγάλου κοσμικού συγκροτήματος είναι κύκλος κλειστός, απο­ Κρατοε του ίΕνελου› οπου περτελοταν αυτοτἑ ο νομοἑ ετοε το φτυετελόντας τη ζωή ενός συγκεκριμένου φαινομένου, στη συνολι­ τήἑ οήμτστοτήταε το 1932 μολτελ αλλα› ελονταἑ υπονέτ­του τακότητα τις συγκεκριμένες περιπτώσεις αποτελείται από μια ατε­ παραπανου δυο τσττατα των Ἑνελου κατ Μαρξ, τον Ψυλανεμτστή·λείωτη σειρά κύκλους. Μέσα σ' αυτή τη σειρά, η λειτουργία του κε αυτο το νομο κατ τον οτατυπωσε τυο εξήεἰ «Το κυρτοτερο οτα·ενός κύκλου γίνεται αφετηρία για τη λειτουργία του άλλου, μπαί­ κρτττκο ννώρτσμα τήἐ Δταλεκττκήε ετνατ ή ενοτήτα ή ή ταυτοτήτανοντας σ° αυτή τη λεῃονργία, αχχα κρατόντασ και τη δηςηασα των αντιθέτων που ανακαλύπτουν τάσεις αντίθετες που αποκλεί­Σε τρόπο που, αν θέλουμε να παραστήσουμε αυτό τον κύκλο ουντατ αμοτβατα σε ολα τα φατνομενα κατ ολετἐ ττ§ οταοτκαστεἑ τήεζωής στη συνολικότητά­του ή σα μέρος απ” αυτή τη συνολικό­ φυσήε (οπου πρεπετ να συμπερτλαβουμε επτσήἑ κατ ο›ττ αναφερε·τητα (κύκλο που αποτελεί και την αντίληψη που έχουμε για την τατ στο πνευμα κατ στήν κοτντυνταλ Κτνήσή που τήν εκφραζετκίνηση, που είναι το σύμπαν), ο κύκλος αυτός κλει και δεν κλει συνοπττκα παρακατου με το σχήμα: «Εἔελτξή σα σμτκρυνσή κατποτέ. Σχηματίζει μια σπειροειδή γραμμή, με ανεβατή και με αυἔήσή σαν επαναλήταή ή μῦ αλλα λοντα αυτή ή τοτα ή εἔελτἔήαντίστροφη λειτουργία. ‹‹ Μ” αυτό τον τρόπο κάθε πρόοδος στον σαν ενοτήτα ανττθεττυν ίοτλασμοἔ αυτου που ετνατ ενα σε νομοτε­υστερνό καθορισμό, Φεύγοντας από την απροσδιόριστη αρχή, λειες που αποκλείουνται και σχέσεις ανάμεσα σ” αυτές τις νομο­την ξανασμίγει επίσης με ένα αντίστροφο πλησίασμα επαναδρο­ τέλετετἐ »­ (Βλ­ Ν­ Λεντνῖ Ματερταλτσμοε κατ Εμπετρτοκρτττκτσμοαμικό, έα" που) εκείνο που θα φαινόταν σῖην αρχη ανηνσμηςσ: Εαἰτἰοιιε Βοοἰετοε, Ρειτἰε, Τ.ΧΙΙ, Οειιντοε ίἱοιιιρκετεε σ. 326). Αλλά καιη βεβαίωση μ ° επαναδραμικη πσηεία της αφετηηίαα και σ ηστεηνόα η παρατή ρήση αυτή του Λένιν έμεινε χωρίς συνέχεια ή οποιαδή­προοδευτικός καθορισμός συμπίπτουν και είναι στην πραγματικό­ ποτε εφαρμογή­ Τή θυμοσαστε απλώτὲ σαν φτλοσοφτκο αφορτσμο

Ι4 Ι5

πε

τ \που προσδιορίζει συνοπτικά την έννοια της διαλεχτικής. τον, που στην περιπτωση της παράλληλης και διαδοχικής ανθρώ­

Μ ' αυτό τον τρόπο η απλή ανθρώπινη σχέση αναπτύχνεται σε πίνηἑ πολλαπλοτηταἑ είναί εναἑ πολλαπλοἑ Ψυχίσμοἑτλοχοἑ που›

μια παράλληλη και διαδοχική ανθρώπινη πολλαπλότητα εις βάρος επείδη εμποοίἔεταί να τραφεἰ, Καταγράφει απλώς την αντίσταση

της σχέσης που τη γέννησε (δηλαδή του αντικειμενικού­της κό­ του κοσμου που αντίμεττυπίζεί­ Είναί η πρώτη ανθρὡπίνη αίστηση­

σμου) και της αντοχής αυτής της τελευταίας σχέσης να θρέψει με Κ 3 επειδή κάθε αντικειμενική σχέση του ανθρώπου μεταβάλλεται

έτοιμες, ακατέργαστες, φυσικές τροφές έναν ορισμένο αριθμό αν­ σε σχεση υποίεείμενίκίλ η θρείμηι αίονηει σε σετἶουαλίπη επαφη

θρώπινες ψυχές, οπότε μεταβάλλεται σε σχέση­ισορροπία, σχέση­ καί δίαίώντση του εἔοουα αλλα καί επείδη ο Ψυχίσμοἐ του ανθρα­

ενότητα, που γεννάει μια καινούργια σχέση, τη σχέση των ψυχών που είναί εναἐ Καί α ίαίρετοῷ η ίεαταχραφη αυτη μεταβαλλεί ολο­

που περισσεύουν και φεύγουν σε άλλους τόπους να αναζητήσουν ίτληρο τον ανθρώπίνο Ψυχίσμο σε αίστηση καί συνείδηση τοσοἘροφέςς γεννάειιτη σχέσῃἦους μ° αι)­τούς τους τόπους του αντικειμενικού όσο και του ανθρώπινου κόσμου, που έχει σα

'Εχουμε πλέον να κάμουμε με μια παράλληλη και διαδοχική συνέπεια τη μεταβολή της ανθρώπινης σχέσης σε ανθρώπινη συ­ι

ανθρώπινη πολλαπλότητα, που έρχεται σε σχέση­αντίθεση με ένα σπείρωση για την αντιμετώπιση της φυσικής απειλής. Και τούτο

αλλιότικο από την κοιτίδα­της κόσμο και είναι υποχρεωμένη να γιατί κάθε λειτουργία σχέσης σαν αντίθεσης καταλήγει σε μια

εξαναγκάσει αυτό το κόσμο να της παραχωρήσει τις αναγκαίες σχέση ενότητα, που γεννάει μιαν άλλη σχέση. Τη στιγμή ετούτη,

για τη διατροφή­της τροφές. Και πρέπει να αναπτυχθεί στην έχτα­ τη σχέση της εζουδετέρωσης της αντίστασης του κόσμου στην

ση της αντοχής για δημιουργία αυτού του κόσμου. Και η ίδια ανθρώπινη θρέψη. Και τότε συμβαίνουν τα εξής:

έξοδος θα υπάρξει (συντήρηση σημαίνει και ανάπτυξη μαζί) για α) Η ανθρώπινη συσπείρωση είναι αυτό που αργότερα θα ονο­

τις μελλοντικές ανθρώπινες περίσσειες, που θα δημιουργηθούν, μάσει η ανθρωπότητα Κράτος. Το ονόμασε στην αρχή Πόλη, δε­

μέχρι τη στιγμή που το ανθρώπινο γένος θ” απλωθεί πάνου σ” σμό τοπικό, ανεξάρτητο από το φυσικό δεσμό της οικογένειας.

ολόκληρη τη γη. Οπότε αρχίζει ένα αντίθετο ρεύμα μετανάστευ­ ” (Ετυμολογικά αυτό σημαίνει η λέξη «Πόλη ››).

σης, που θέτει επιπλέον τον άνθρωπο αντιμέτωπο και με τον άλλον β) Η ανθρώπινη ψυχική ενότητα που προκύπτει από την αντί­

άνθρωπο, που τυχόν θα βρεθεί πάνου στον επιδιωκόμενο από την θεση του ανθρώπου με τον κόσμο που τον περιβάλλει κατασκευ­

ανθρώπινη περίσσεια ζωτικό­της χώρο. Και όταν δεν θα έχει η δε άζει πάντοτε τον εκπρόσωπό­της, κατά τον ίδιο τρόπο που η φυ­

θα μπορεί που αλλου να παεί αρχίζεί την παραχωχη με τη χτηνο­ σική ενότητα των ανθρώπων κατασκευάζει το φυσικόν άνθρωπο.

τροφἰα Και τη γεωργία. Και για ένα άλλο λόγο ακόμη, ότι το όργανο που εκφράζει τον

Τη στίχμη που η σχεση του ανθρώπου με τον αντίίεείμενίίεοτ ψυχισμό, είτε αυτός ο ψυχισμός είναι ατομικός, είτε είναι ομαδι­

του κοσμο μετατρεπεταίι ία απο σχεση·ίσορροπία› σχεση·ενοτητα κός, είναι πάντοτε όργανο ατομικό, το ατομικό μυαλό ή η ατομικήγίνεται σχέση­αντίθεση, το ανθρώπινο σκέλος, που αυτή τη στι­ Ψυχή.

χμη αντίμεττυπίζεί τον αντίίτείμενίκο κοσμο, δεν είναί μία απλη γ) ‹‹ Ένας ψυχολογικός νόμος θέλει, το θεωρητικό πνεύμα,

ανθρὡπίνη σχεση ενοἑ αντρα Καί μίαἐ Ύυναίίταἐ τολαχίστοι αλλα μόλις αποσπαστεί από την πραγματικότητα (μόλις, δηλαδή, γίνε­

μία παραλληλη καί οίαοοχίκη ανθρὡπίνη πολλαπλοτητα­ Καί αν ται αίστηση σημ. δική­μου) και γίνει ελεύθερο αυτό καθεαυτό,

καθε σχεση είναί καί οεσμοα δηλαδη δύναμη συνοεσηἑι που εκ­ να μεταβληθεί σε πραχτική ενέργεια, βγαίνοντας μέσα από το

φραζεί τοσο το καθε ατομο χωρίστοπ οσο καί η σχεση ολοκληρη βασίλειο των σκιών. του 'Αμανθητ και να στραφεί προς την ίδιαπρος τον εξωτερικό­της κόσμο και που οι αρχαίοι πρόγονοί­μας την πραγματικότητα, που υπαρχει χωρίς αυτό ››. (Καρλ Μαρξ:ονόμασαν Λόγο, _ ό,τι είναι η σχέση ολόκληρη είναι και το κάθεσκέλος­της­ ο δεσμός αυτός για τον άνθρωπο είναι ο ψυχισμός­ * Ο Αδηε τον Αίχυπτίων·

Ι6 17

Φιλοσοφία της φύσης κατά τον Δημόκριτο και τον Επίκουρο­Παρα­ στη σχέση του ανθρώπου με τον άλλον άνθρωπο, που γεννιέταιτηρήσεις. Τ.Ι., Φιλοσ. Έργων, σελ. 75, 'Εκδοση Γαλλική Α. ΟΟ­ ι κατά την παραγωγική δραστηριότητα, αναλαμβάνει το Κράτος,ΒΤΕΒ Παρίσι, 1939).

Κ σα συμπυκνωτής της κοινωνικής πνευματικότητας, να τηνε κάμεισαφή και προσδιορισμένη και να την επαναδόσει στην κοινωνία­

”Ολ> αυτά συμβαίνουν για να φτάσει ο άνθρωπος στην παρα­ του υπό μορφή θεσμού με την ξεκαθαρισμένη­της μορφή. Παρά­γωγική σχέση που είναι μια σύνθεση υποκειμενικής και αντικει­ ί δειγμα η ατομική ιδιοκτησία, που γεννιέται από τον ατομικό κα­μενικής σχέσης μαζί. Ο λόγος για μια διαδικασία, που από πολή ταμερισμό στη δουλιά, συμπυκνώνεται στη γενική ιδιοκτησία τουκαιρό ονομάσαμε έκφραση του λόγου με λόγο και με έργο. (Βλ. Κράτους και επιστρέφει ξεκαθαρισμένη και σαφής με τους δικαι­βιβλίο­μου: «Η Αναγκαιότητα της Παραγωγής» Έκδοση ‹‹Δί­ ολογικούς θεσμούς που θεσπίζει αυτό το Κράτος και που είναιφρος ›› Αθήνα 1974). Επιστήμη της έκφρασης είναι η Αισθητική, όλοι­τους θεσμοί ιδιοκτησίας, υποδείγματα λειτουργίας των κοι­που σ” ένα άλλο­μου βιβλίο την ονόμασα ‹‹Αντι­Αισθητική ›› για νωνικών σχέσεων. (Βλ. βιβλίο­μου: «Διαλεχτική των Νομικώννα αντιδράσω στα φληναφήματα των κάθε λοής αισθητικών, που ι Κατασκευών» σελ. 97. 'Εκδοση Α. Ν. Σάκκουλα).όχι μόνον ορίζουν την Αισθητική σαν «Φιλοσοφία ή Επιστήμη .

του ωραίου που υπάρχει στη φύση και την τέχνη ›› αλλά και δια­ Η εξουδετέρωση της αντίστασης του κόσμου παίρνει τη μορφήκη ρύχνουν ότι αυτό το ωραίο μπορούν να το εκφράζουν και να το μιας αντικειμενικής υποστάτωσης του λόγου σε ένα εργαλείο. Καιαισθάνουνται μόνον ιδιαίτερα προικισμένα με θεία χάρη ή πνευ­ η πρόοδος αυτής της εξουδετέρωσης αποτελεί την ιστορία τουματική ανισορροπία πρόσωπα, αντιλήψεις που, καθώς απόδειξα, ανθρώπου πάνου στη γη. Οπότε, κάθε φορά που πραγματοποιέταιείναι καθολοκλη ρίαν αβάσιμες. (Βλ. Βιβλίο­μου ‹‹Αντι­Αισθητι­ αυτή η εξουδετέρωση με την κατασκευή ενός καινούριου εργαλεί­κή », 'Εκδοση του Συγγραφέα 1971, «Δίφρος» και «Δωρικός». συ, η σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο λειτουργεί σα σχέση­

Είναι μια διαδικασία πολίπλοκη, όπου, πρώτα­πρώτα, ο θολός ισορροπία, σχέση­ενότητα. Η σχέση αυτή­ενότητα του ανθρώπουκαι απροσδιόριστος ψυχισμός της αίστησης των ατόμων της αν­ για τη θρέψη είναι αυτό που ονομάζουμε εργασία ή δουλιά, μιαθρώπινης πολλαπλότητας, που προκαλείται από την αντίδραση ενέργεια του ανθρώπινου σώματος πάνου στον αντικειμενικό κό­του κόσμου στην ανθρώπινη θρέψη, συμπυκνώνεται και γίνεται σμο, που συνοδεύεται πάντοτε από ένα εργαλείο. Και όταν λέμεσαφήἐ και προσδιορισμένος στο πρόσωπο του κατά σύμπτωση εργάτη πρέπει να εννοούμε πάντοτε το άτομο που ενεργεί με τηψυχικά συγκεντρωτικού προσώπου, που εκφράζει πνευματικά την συνοδεία ενός εργαλείου. Καθώς θα δείξω στις Θέσεις­μου πάνουανθρώπινη συσπείρωση. Αυτό το συμπυκνωμένο και προσδιορι­ στο Μαρξισμό και το Λενινισμό η σαφήνεια λείπει από τον ορι­σμένο ψυχισμό μεταδίδει στην κοινωνία­του το ψυχικά συγκεν­ σμό πορ δινει στην εργασία ο Μαρξ.τρωτικό άτομο της ανθρώπινης πολλαπλότητας, που τη μεταβάλ­ Σ ° όλες τώρα τις περιπτώσεις που ο ψυχισμός, είτε εκφράζεταιλει σε κοινωνική τακτοποίηση ­ άντρες, γυναίκες, παιδιά _ κι για να γίνει κοινωνική τακτοποίηση, είτε εκφράζεται για να γίνειαπό την ενότητα 711€ Οποἰαἐ θα προκύψει Π Καινούρια σχέση των εργαλείο, περνάει πάντοτε από δύο στάδια αντικειμενικά:αντρών με τον αντικειμενικό κόσμο για την εξουδετέρωση της Περνάει, πρώτα, από μια πρόσκαιρη δυναμική υλική υποστά­αντίστασής­του για την ανθρώπινη θρέψη. Εδώ σημειώνουμε ότι ποση του λόγοι), που είναι η γραφή. Και η γραφή είναι, όσονκαι κάθε άλλη πνευματική καταγραφή στο μέλλον, που για την αφορά την υποκειμενική σχέση, όλες οι εκδηλώσεις της καλλιτε­κοινωνία είναι πάντοτε θολή και συγκεχυμένη, αναλαμβάνει πάν­ χνἰας και μαζι οι κατά οποιοδήποτε τρόπο αποτυπωμένοι νομικοίτοτε το συμπτωματικά ψυχικά σγυκεντρωτικό άτομο να τηνε κάμει κανόνες για την κοινωνική τακτοποίηση. Ενώ, όσον αφορά τηνσαφή και προσδιορισμένη. 'Οπως και κάθε θολή και απροσδιόρι­ αντικειμενική σχέση, γραφή είναι η επιστημονική μελέτη και το

ιε 1 Ε 19

γραμμικό σχέδιο που υποστατώνουνται στα εργαλεία και τα υλικά› τη συγκρότησή­του κοινοσυνειδησιακές μορφές. Τις παραγωγ

ῇιςιιε

ιἰι

θρειίαιἐ για ιη σενεή Ριιση και 'ιιιν αναπτυξη ιιιἐ ζωήἐ­ ε αυτές σχέσεις ο Μαρξ τις αποκαλεί και παραγωγικές δυνάμεις,Περναειε δεύτερο» από μια αεαιιπή υλική επααιαειεαιι απ) πίιό· επειδή κάθε σχέση, στην προσπάθειά­της να απλωθεί στην έχταση

ακαιίια απααιαιιειιεναι) σε Υραφή λαίεια και Χρήσιμα πΡαΥιια'ια με ί της μητέρας σχέσης και να την απορροφήσει, εκφράζεται σα δύ­τη δημιουργία της ανθρώπινης σωματικότητας και της πολλαπλό­ ναμης είναι δύναμη. ,

τητας αυτής τη σωματικότητας κατά δύο τρόπους: Από το έναμέρος, με την κατανάλωση των νομικών κανόνων, με το θέαμα, τοδιάβασμα, το ακρόαμα και την πραγμάτωση των καλλιτεχνικώνκαι των νομικών κανόνων, που καλλιεργούν μέσα στην ανθρώπινησωματικότητα κατάλληλα συναιστήματα και ψυχοσύνθεση, καθώς Δκαι την καταλληλη γνώση για την απρόσκοφτη και επιτυχή λει­ _ εύτερο παράδειγμα κακήςτουργία τόσο των υποκειμενικών (πρώτα) όσο και των αντικειμε­ ι Ερμηνείας και ξζφαρμθγήςνικών (συνέχεια) σχέσεων του ανθρώπου. Από το άλλο μέρος, μετην κατανάλωση παλι των υλικών χρησιμοτήτων, που θεωρούνταινα είναι ανύπαρκτες χωρίς την πιθανότητα αυτής της κατανάλω­ Στην προτελευταία παράγραφο του ίδιου νόμου διαβάζουμε:σής­τους. ι ‹‹ Ένας κοινωνικός σχηματισμός δεν εξαφανίζεται ποτέ, πριν να

Γι” αυτό και η έκφραση ή η αντικειμενική υποστάτωση του αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικές δυνάμεις που μπορεί να χωρέσει,ψυχισμού, είτε για δυναμική, είτε για στατική πρόκειται είτε είναι ποτέ νέες και ανώτερες παραγωγικές σχέσεις δε μπαίνουν στη θέση­μια σκέτη υλική κατασκευή, έκφραση με έργο, είτε είναι μια κα­ του, πριν οι υλικοί όροι αυτών των σχέσεων να επωασθούντασκευή καλλιτεχνική (καλλιέργεια ανθρώπινων συναιστημάτων , μ έ σ α σ τ α ίδ ι α τ α σ π λ ά χ ν α τ η ς π αλ ι ά ς κ ο ι ν ω ν ί α ς . Γι 9

και γνώσης), έκφραση με λόγο. Ο Λόγος, δηλαδή, είτε καταλήγει αυτό και η ανθρωπότητα βάζει μόνο προβλήματα που μπορεί νανα γίνει πράγματα κι αποκεί ανθρώπινη σωματικότητα και πολλα­ 1 λύσει. Διότι, αν κοιτάξουμε τα πράγματα από κοντά, θα ιδούμε,πλότητα αυτής τη σωματικότητας (φυσικές επιστήμες για τα ενόρ­ τ ότι πάντοτε συμβαίνει να μη γεννιέται το πρόβλημα παρά εκείγανα και φυσικές επιστήμες για τα ανόργανα φαινόμενα) είτε κα­ταλήγει να γίνει πάλι πράγματα και αποκεί κοινωνική τακτοποίη­

όπου οι υλικοί όροι για να το λύσουν υπάρχουν ήδη ή τολάχιστονβρίσκουνται σε κατάσταση σχηματισμού». Και στην τελευταία

ση της παραπάνου φυσικής ανθρώπινης πολλαπλότητας (κοινωνι­ παραιίραφο Του ιδιου νόμοι) διαβαζοεμεἰκές επιστήμες και καλές τέχνες) παναπί ψυχική και διανοητική ι α Οι διαφαυαι ιθόπαι παΡαΥωΥή€› α ααιαιικό9› 0 αΡλαι᧛ 0 Φεαε­καλλιέργεια, καλλιέργεια ανθρώπινων συναισθημάτων και γνώ­ Ν δαλικόἑ και 0 αύαλραναἑ ααεικό§› αλεδιααιιεναι με Χανερεἐ Ήιαμ­°σης, που είναι όλα­τους κοινωνικές (υποκειμενικές και αντικειμε­ |ι姛 ιιπαθαύν να γινουν υπ αδ ειΉιαε α Υια ιιἑ αιπιαιαιλεἑ επαλεθνικές) σχέσεις αποπνευματωμένες »*_ που θα περάσει ο προοδευτικός κοινωνικό­οικονομικός σχηματι­

Αυτές είναι οι παραγωγικές σχέσεις του νόμου του Μαρξ, που ι αιιόἑ ιιιἐ καθε αι'θΡὡπιι°π€ καινόιπταἑ­ οι ααιικέιἐ παΡαΥωΥικε§αποτελούν το οικονομικό συγκρότημα της κοινωνίας, το θεμέλιο αλεαειἐ ειναι ιι εελευιαια ανεααωνιαεική μορφή 'ιπιἐ καινωνικήἐπάνου στο οποίο κτίζεται το δικαιολογικό και το πολιτικό οικο­ παβαγωγικήἔ σταδιοδρομίαἔι αντααωνιστικήἔ όχι με την έννοιαδόμημαα που) με τη σειράἢου, κι αυτό υπαγορεύει αντίστοιχες με ενός ατομικού ανταγωνισμού, αλλά ενός ανταγωνισμού που γεν­

* Η πρόθεση από έχει εδώ τη σημασία της μετάπτωσης ή της αλλαγής.

20

νιέται από τις ίδιες τις συνθήκες της κοινωνικής διαβίωσης τωνατόμων. Οι παραγωγικές, όμως, δυνάμεις, που αναπτύχνουνται

ι ει

ιμέσα στα σπλάχνα της αστικής κοινωνίας, δημιουργούν συγχρό­ | μεταξί­τους με το δεσμό της ανταλλαγής. «Ούτω γαρ αεί έσταινως τις υλικές προϋποθέσεις που θα λύσουν αυτό τον ανταγωνι­ αλλαγή ειδε τούτο κοινωνία... Ούτε γαρ αν μη ούσης αλλαγήςσμό. Μ ” αυτό τον κοινωνικό σχηματισμό τελειώνει, λοιπόν, και κοινωνία ην... » (Αριστοτέλης : «Ηθικά Νικομάχεια », Τ.ν., ΜΠΙ.η προϊστορία της ανθρώπινης ιστορίας .» _ Έκδοση ΒΕΚΚΕΙΌ­

Αλλά πριν να προχωρήσω στο δεύτερο ερμηνευτικό λάθος Όμως, κατά τον Μαρξ: (Γερμανική Ιδεολογία, Τ.νΙ, Φιλοσ.των μαρξιστών είν“ ανάγκη να εξηγήσω τη νομοτέλεια της μετά­ ¬ Έργων 'Εκδοση Α. (ῖοετεε Παρίσι 1932, σελ. 172) ‹‹Καταμερι­βασης από τον ένα τρόπο παραγωγής στον άλλο τρόπο παραγω­ σμός στη δουλιά και ατομική ιδιοχτησία είναι δύο εκφράσειςγής και, επομένως, τη νομοτέλεια της προλεταριακής επανάστα­ ταυτόσημες. Με τον καταμερισμό στη δουλιά εκφράζουμε ως προς

σης, γιατί σ“ αυτή, κυρίως αναφέρεται το λάθος που, καθώς την ενέργεια την ίδια σχέση που εκφράζουμε με την ιδιοχτησίαδιακηρύχνουν τα κομμουνιστικά κόμματα, την έκαμαν για ν” ως προς το προϊόν αυτής της ενέργειας». (Είναι αυτό που είπαμεαλλάξουν τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής με το σοσιαλι­ παραπάνου: ότι παραγωγός και προϊόντα ταυτίζουνται κι αυτή η

στικό τρόπο παραγωγής. Για να μην ειπώ ακόμη, ότι το ίδιο λένε λ ταύτιση λέγεται ιδιοχτησία). Και επειδή το αντίστροφο αληθεύ­ότι επιδιώκουν και τα σοσιαλιστικά κόμματα, αλλ, αυτά­με ει­ ” ει: «με την ιδιοκτησία εκφράζουμε ως προς το προϊόν της εργασια­ρηνικό και όχι επαναστατικό τρόπο. κήἐ ενέρϊειαἐ την ίδια σχέση που εκφράζουμε ωἐ προἐ την ίδια

Στον ίδιο νόμο παραπάνου ο Μαρξ λέει, ότι η μετάβαση αυτή γ την εργασιακή ενέργεια με τον καταμερισμό στη δουλιά». Η κα­πραγματοποιέται διότι: «Σ ” ένα ορισμένο στάδιο της ανάπτυξής­ τοχή οποιουδήποτε πράγματος αναγορεύει τον κάτοχό­του πα­

τους οι υλικές παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχουνται σ 9 ι ραγωγό­του, και επομένως, ιδιοχτήτη­του. Κανόνας που παρα­αντίφαση με τις υπάρχουσες ...σχέσεις ιδιοχτησίας (δηλαδή με λήφθηκε από το Ναπολεόντιο και τον Ιόνιο κώδικα: το ίείι τἰε

ολόκληρο το δικαιολογικό οικοδόμημα, που είναι οικοδόμημα Ι1ιειιοΙεε Ιε ροεεεεεὶοιι νειιιι τίιτε _ η κατοχή ισχήει ως δικαιό­ιδιοχτησίας ­σημ. δική­μου). Τότε αρχίζει μια περίοδος γραφο.κοινωνικής επανάστασης. Η αλλαγή που πραγματοποιήθηκε στην Είναι ανάγκη, ωστόσο, να ξεδιαλύνουμε ποιο είναι το προϊόνοικονομική βάση, αναστατώνει, μπορεί με τρόπο αργό, μπορεί με που αναγορεύει τον κάτοχό­του παραγωγό και ιδιοχτήτη. Διότι,τρόπο γρήγορο, ολόκληρο το κολοσσιαίο υπερσυγκρότημα (πολι­ καθώς ξέρουμε, ο κάθε παραγωγός ακλουθιέται από πλήθος αν­τικό, δικαιολογικό, κοινοσυνειδησιακό κλπ.) ». τικειμενικές και υποκειμενικές προϋποθέσεις, που χρωστάει κά­

Αναρωτιόμαστε, λοιπόν, πρώτα, γιατί το Δίκαιο γενικά είναι θε φορά να συμμαζέψει για να προβεί στην παραγωγή­του από

Δίκαιο ιδιοκτησίας και γιατί κάθε φορά που πραγματοποιέται την οποία περιμένει τη συντήρηση και την ανάπτυξή­του. Καιπρόοδος παραγωγική υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στις ποιροιγω­ για να μπορέσει να τις συμμαζέψει χρωστάει, 0ιφ0ὐ τις Κατανα­γικές δσναμεις και τις σχέσεις ιδισκτῃσιας λώσει, να τις αναπαραγάγει ή μάλλον να αναπαραγάγει την αξία­

Ανάμεσα στον παραγωγό και τα προϊόντα­του δεν υπάρχει τους για να μπορέσει μή αυτή να τις ξαναποχτήσει.καμιά σχέση. Παραγωγός και προϊόντα ταυτίζουνται. Το ανθρώ­ 'Αρα η αξία αυτών των προϋποθέσεων αποκλείεται να αναγο­πινο, όμως σκέλος στην παραγωγική σχέση δεν είναι, καθώς ρεύει ιδιοχτήτη τον παραγωγό­της. Εκείνο που συμβαίνει καιείδαμε, το απομονωμένο άτομο, αλλ ” η κοινωνία­του σαν ανθρώ­ 1 επιδιώκει ο παραγωγός είναι η επίτευξη κάποιου υπερπροϊόντος,πινη συσπείρωση, όπου ανάμεσα στα κοινωνικά μέλη και από που μένει ύστερ” από την αντικατάσταση των προϋποθέσεωναιτία την αισμικἠ φύση της εργασιας επικρατει σ αισμικός κα­ που καταναλώθηκαν κατά την παραγωγική διαδικασία..Αυτό τοταμερισμός στη δουλιά. Οπότε, για να συγκροτήσουν την παρα­ προϊόν, που ο Μαρξ ονόμασε υπεραξία και όχι υπερπροϊόν, γιατίγωγική σχέση οι ατομικές εργασιακές εκδηλώσεις συνδέουνται προκύπτει κατά την περίοδο της σύνδεσής των παραγωγικών

22 23

προϋποθέσεων ρε τη σχέση τηἑ ανταλλανηἐι είναι εκείνο που ραγωγικὡν δυνάμεων, γιατί η έξω από την παραγωγή ιδιοχτησία

αναγορεὐει τον κάθε παρανωΐγό Ιδιοχτήτη­ Γιατἰ αν­πό ΈΟ Κομμάτι είναι υποχρεωμένη να αναπτύχνει ολοένα τις παραγωγικές δυνά­

μόνο της παραγωγής­του ουσιαστικά ορίζει να το κάμει ό,τιθέλει.

Αλλά για όλη αυτή τη διαδικασία η εργασία προικίζεται και

μεις από τις οποίες και μόνον αντλεί τη συντήρηση και τηνανάπτυξή­της. Ο μηχανισμός με τον οποίο γίνεται αυτή η άν­τληση λέγεται νόμος της μιας τιμής στην αγορά ή νόμος της

με την ιδιότητα της μεταφοράς. Είναι η ίδια και μεταφορά. Ιδι­ αδιαφορίας, που δεν είναι του παρόντος να αναπτύξει. (Πρβλ.ότητα που, από αιτία την πολιπλοκότητα της παραγωγικής σύν­ βιβλίο­μου: «Πολιτική Οικονομία για όλους» σελ. 177 και επ.

δεσης, δε μπορεί να επιτελέσει ο κάθε ανεξάρτητος ειδικός πα­ 'Εκδοση Δωρικός Ι985)*. .

ραγωγός, αλλά .κάποιο άλλο κοινωνικό μέλος, που ονομάστηκε 'Ετσι σιγά­σιγά από την ατομική παραγωγή φτάνουμε στηνέμπορος και που για την εργασία­του ετούτη χρειάζεται να βρεθεί ομαδική παραγωγή, φτάνουμε στη βιομηχανική παραγωγή. Φτά­

τρόπος να συντηρηθεί. Από πού: Μα δεν υπάρχει άλλη πιινη νουμε στον αστικό τρόπο παραγωγής, οπότε οι παραγωγικές δυ­

διατροφής και ανάπτυξης των συντελεστών της παραγωγής από ι νάμεις έρχουνται σ = αντίφαση με τις υπάρχουσες σχέσεις ιδιο­την υπεραξία, γιατί αποκλείεται να καταναλωθούν γι' αυτό το γ

χτησίας. Εδω ακριβως η ομαδική παραγωγή, αναγόμενη στον

σκοπό οι προϋποθέσεις. Οπότε έρχεται η στιγμή να ξεδιαλύνου­ Ναφορισμό του Μαρξ, σύμφωνα με τον οποίο « καταμερισμός στη

με ότι υπεραξία παράγεται όχι από την εργασία του παραγωγού, δουλιά και ατομική ιδιοχτησία είναι δύο εκφράσεις ταυτόση­

αλλ” από τη συνεργασία της ζωντανής δουλιάς αυτού του παρα­ μες», αντλεί το συμπέρασμα ότι κατά προέκταση, καθώς θα απο­

γωγού με τη σύγχρονη και αποθηκιασμένη ιστορική δουλιά των δείξουμε στις θέσεις­μας που ακολουθούν, και η ομαδική δουλιά

προϋποθέσεων, που ο κάθε εργαζόμενος χρησιμοποιεί για την γεννάει την ομαδική ιδιοχτησία στη σφαίρα βέβαια της πνευμα­

ιδιαίτερη παραγωγή­τού, τικότητας, που όπως κάθε καινούργια πνευματική κατάχτηση

Μια, λοιπόν, που ο έμπορος γίνεται ουσιαστικά ο διανομέας ­# περιμένει κι αυτή την αντικειμενική υποστάτωσή­της. Και τόσο

πηἔ υπεραξίας» στρρθ σιπαιρὑχρρἐττηῶ Υιατἰ με τη μεσολάβησή­ περισσότερο μάλιστα που όσο περισσότερο προοδευτική και να

του πραγματοποιέται η παραγωγική σύνδεση, και για να ζήσει παρουσιάζεται σήμερα Π ιδιοχτησία αυτή την πρόοδο την επι­

χρειάζεται υπεραξία, που είναι η ιστορική και σύγχρονη κοινω­ τρνχάνει με πἀρπρλλεἐ πρινωνικέἑ ανωραλἰεἐι ρε υποχρεωτικηνική δουλιά που παράγει η συνεργασία της ζωντανής δουλιάς με ανεργία και με υποβιβασμό του περισσότερου πληθυσμού της

τις προϋποθέσεις­της, και που δε μπορεί να τη στερήσει από τα γηρ­άτομα που προσφέρουν τη ζωντανή δουλιά, τολάχιστο για την Αναγπαστιπόρ επρρένωἐτ πάποιρθ πρέπει να επιφρρτιστεί ρέ­

καθημερινή αναπαραγωγή­τους, αναγκάζεται για τη δική­του σα από την αστική κοινωνία που θα αναλάβει να αποκαταστήσεισυντή ρηση και ανάπτυξη να καταναλώνει την παρανόμενη από πραγματικά την ομαδική ιδιοχτησία που έχει προδιαγραφεί και

τις προϋποθέσεις υπεραξία ή στο τέλος να φθείρει την αποθηκια­ ολοένα πρσδιαγράφεται στη σφαίρα τηθ πνεσραηπότηταἐ­ Οπότε

σμένη στις υλικές παραγωγικές προϋποθέσεις ιστορική κοινωνική κατά τον Μαρξ: « ένα τμημα της ασηκηἔι Κσινωνἰαθ μια Ορισμέ­

δουλιά. Τούτο γίνεται, διότι η φθορά των προϋποθέσεων της νη Τάξησησ που συλλαμβάνει τσ νόημα τησ σλλανηἔτ μονοπω­

εργασίας κατά την παραγωγική διαδικασία αντικατασταίνεται * Η φθορά της αποθηκιασμένης στα παραγωγικά μέσα ιστορικής κοινωνικήςαπό Το προϊόν αθτών ΐων πβθυπθθέσθων. Οπόῖε Τ] φθθρά αϋῖἠ δουλιάς και η θέση­τους σε αχρηστία μοιάζουν με τη φθορά και τη θέση σε

από την ιδιοχτησία της αποθηκιασμένης στα παραγωγικά εργα­ αχρηστία του ανθρώπινου σώματος. Ενώ η φθορά που παθαίνουν και τα δύο

τ , . , , , αυτα πράγματα κατά την παραγωγική διαδικασία αντικατασταίνεται από τολεω· ιστορικηἔ Και συγχρσνησ κοινωνικης δονλιασ γινεται Ο προιόν και την παραγόμενη υπεραξία, κάθε μέρα που περνάει κάτι μένει αναν­

πρΟσδιΟρισἘιΚόζ ΤΕ0ίβάγΟνΈας για Την ΟλΟέν0ί ανάπτυξη των πα­ τικατάστατο, που τελικά τα θέτει σε αχρηστία ή επιφέρει το θάνατο.

24 Ζ5

λόντας τη γενική υπεροχή και ξεκινόντας από την ιδιαίτερη καταργήσει, όπως και δεν τον κατάργησε, αλλά τον έβαλε νακοινωνική­της θέση, αναλαμβάνει τη γενική λύτρωση της κοι­ λειτουργήσει λαθεμένα. Διότι, καθώς λέει παραπάνου, δεύτερο,νωνίας... (Κ. Μαρξ : «Συμβολή στην Κριτική της Φιλοσοφίας του ο Μαρξ: «ένας κοινωνικός σχήματισμός δεν εξαφαναίξεται πρινΈγελου για το Κράτος». Τ. Ι, Φιλοσ. Έργων 'Εκδοση Κοστ., να αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικές δυνάμεις που μπορεί ναΠαρίσι 1936). Αυτή είναι και η δικαιολογία της επανάστασης χωρέσει». Και προορισμός του καπιταλισμού είναι, όπως άλλω­για τη λύση της αντίφασης ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις στε το έδειξε από την επανάσταση και δώθε, να καταργήσει τηνκαι τις σχέσεις της ιδιοχτησίας. ίΗ της αντίφασης ανάμεσα παραγωγική σχέση­αντίθεση της εργασίας και να την αντικατα­στην παλιά και την καινούργια ιδιοχτησία. στήσει με την παραγωγική σχέση ισορροπία των αυτόματων

Αλλ“ αυτοί που έκαμαν αυτή την επανάσταση διέπραξαν και εργαλείων. (Πρβλ. βιβλίο­μου: «Ο μύθος του σοσιαλισμού» σελ.διαπράττουν τα ακόλουθα λάθη, όσο κι αν η αδή ριτη πραγματι­ 14 και επ. έκδοση Δωρικός 1985).

κότητα και οι οικονομικοί νόμοι τους ωθούν στη Κάποτε η αστική τάξη αφαίρεσε την ιδιοχτησία από τονδιόρθωσή­τους; ανεξάρτητο ατομικό παραγωγό καθώς τον εστέρησε, απαλλοτρι­

ώνοντάς­τα, από τα εργαλεία­του, που αποτελούσαν την αντι­Λένε ότι κατάργησαν τον καπιταλισμό και εγκαθίδρυσαν το στοιχία της εργασιακής­του ενεργειας. Ο κομμουνισμός αντίθε­

σοσιαλισμό. 'Οτι αντικατάστησαν το αστικό Κράτος με το σο­ τα επαναφέρει την ιδιοχτησία στους πραγματικούς δικαιούχους­σιαλιστικό Κράτος. της. Και τούτο γιατί είναι μια μορφή ιδιοχτησἱας του κοινωνικού

Θα πω κι άλλα στις θέσεις­μου που ακολουθούν, αλλά περι­ συνόλου, όχι του Κράτους, αλλά σαν Κράτος και υπό την προ­ορίξουμαι στην επίκληση των όσων λέει ο Μαρξ στον παραπά­ στασία του Κράτους, ενός συνόλου που εκλαμβάνεται σα σύνολονου νόμο; εργαξόμενων ανθρώπων (κομμουνισμός σημαίνει κοινοκτημο­

Πρώτο„αποφαίνεται, ότι η παραγωγική σχέση, που διαχρο­ σύνη) και που παίρνει στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγήςνικά τη δέχεται μία και αδιαίρετη για όλο τον κόσμο και όλη τη που συνεχίξει τη θέση του ιδιώτη παραγωγού­ιδιοχτήτη, σε κάθεγη, περνάει τέσσερες εποχές με τελευταία, χωρίς να σταθώ στο περίπτωση ομαδικής παραγωγής. Με προορισμό βέβαια να οδη­λάθος που έγινε για την ύπαρξη ασιατικού τρόπου παραγωγής γήσει την κοινωνία­του και την ανθρωπότητα ολόκληρη στο(πρβλ. Δ. Τσιμπουκίδη: «Ιστορικά» σελ. ΙΙΙ και επ. 'Εκδοση σοσιαλισμό. Αλλά στο σοσιαλισμό όπως τον εννοεί ο Μαρξ:Φιλιπότη 1989), την αστική εποχή, την εποχή του καπιταλισμού, Μια κοινωνική κατάσταση και μια παραγωγική στάθμη, όπου θαόπου με την τέλεια ανάπτυξή­του σταματάει ο ανταγωνισμός έχει, όπως είπαμε παραπάνου, σταματήσει ο ανταγωνισμός τουανάμεσα στον άνθρωπό και τη φύση, ανάμεσα στον άνθρωπο και ανθρώπου με τη φύση και με τον άλλον άνθρωπο με την υπεισέ­τον άλλον άνθρωπο και αποκατασταίνεται ο σοσιαλισμός. Δεν λευση του ανθρώπου όχι σαν ιδιοχτήτη, αλλά σαν φυσικής καιομιλεί, επομένως, καθόλου για σοσιαλιστικό τρόπο παραγωγής, ανθρώπινης ύπαρξης σ” όλο τον υλικό και διανοητικό πλούτογιατί απλούστατα δεν υπάρχει τέτιος τρόπος. Ο σοσιαλισμός που συσσώρευσε στους αιώνες που πέρασαν η ανθρώπινη δουλιά.καθώς θα δείξουμε περαιτέρω, είναι μια κοινωνική κατάσταση Ο σοσιαλισμός οικοδομείται με την ομοουσίωση, τη γενικοποί­που αποκατασταίνεται βαθμιαία από την οικονομική εξέλιξη. ηση την κοινωνίωσή, το σοσιαλισμό του ανθρώπου μ“ αυτό τονΑυτό που εκλήθη να κάμει η επανάσταση είταν να αποκαταστή­ πλούτο και με όλες τις πνευματικές καταχτήσεις της ιστορίας­σει τον κομμουνισμό, δηλαδή την ομαδική ιδιοχτησία σε κάθε του πάνω στη γη. Γιατί η λέξη σοσιαλισμός αυτό ακριβώς ση­περίπτωση που αυτή γεννιέται από την ομαδική παραγωγή. Ε­ μαίνει : την ταύτιση του ανθρώπου με το περιεχόμενό της κοινω­κλήθη να βοηθήσει την εξέλιξη του καπιταλισμού όχι να τον νίας­του. Εδώ κατάντησε κάθε γραμματέας του Κομμουνιστικού

Ζ6 27

Κόμματος να έχει δική­του άποψη για το τι είναι σοσιαλισμός, ωστε τους απαλλοτριωτές ››, δεν είπαν απαλλοτριώστε τους α­

όπως άλλωστε και κάθε αρχηγός σοσιαλιστικού κόμματος. Μα ο γροτεθἰ αφαἰρεσῖε τἑἶ εργαλεια­τουἔ απο τουίἑ εργαζομενουἑ­ Η, | χ ι γ ν | τ ' ' ' 'σοσιαλισμος δεν ειναι ουτε ελεήμοσυνη. ουτε εύνοια. ουτε πα­ εχνικη εξε ιἦλλ κα ααἐ αυτη μεταθετεῖαι απο τη βιομηχανια Καλ

τερναλισμός και πολί περισσότερο δεν είναι πολιτικό πρόγραμ­ στην αγροτικη εκμεταλλευση θα μεταφερει και εδώ την Ομαδικη7 ι Ι­ . ι Ι

μα. Σοσιαλισμός ειναι ή υλική και πνευματική­μας υπεισελευση ραγωἴη και Τη σονἶπεια της την Ομαδικη ιδ"ἶχτησια> αλλαστις τεχνικές αυτόματες καταχτήσεις από τη ραπτομηχανή και μεχρι τοτε ισχηει αυτο που λεει ο Μαρξ: «οι διαφοροι τροποι

ΰ | Ι Ι Ι ι π

το τηλέφωνο μέχρι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές) όχι με την παραγωγής... μπορουν να γινουν υποδειγματα για τις αντιστοιχεςιδιότητα ιδιοχτήτη αλλά ιδιότητα γνώστη) εποχές που θα περάσει ο προοδευτικός κοινωνικο­οικονομικός

χειριστή του κατασκευαστή του καταναλωτή του απολαυστή σχημαῃσμος της καθε ανθρώπινης κοινότητας »° Εδώ πηδήματα· 5 ° ι Ι ι |

. ' . , > , , , δ δε συγχωρουνται. Καλλιεργουν απλούστατα την πικρια. τήν α­Ειπε ακομα η επαναστασή οτι καταργήσε τήν ατομική ι ιο­ | |επιφέ σύγχιση Οπισθοδρομικό πορια και την αδιαφορία του εργαζόμενου.

χτήσια και τοκαμε γι ρ ι τ Ι ,

τητα στην οικονομική πορεία­της και εξέλιξη Και μια τελευῖαια παρα­Εηρηση ”

ν ι ν δ γ δ ατά­ Ηθελα να τονίσω ότι ή αποκατασταση της ομαδικής ιδιο­Μα η ιδιοχτησια, καθως ειδαμε, εν καταργειται με ι , , ,Οικονομικἠν εξέλιξη εκεί χτήσιας. εκει οπου προοδευτικά αποκατασταίνεται ή ομαδική

7 .παραγωγή δεν αποκατασταίνεται για λογαριασμό κάποιων κρα­οπου οι παραγωγικές δυναμεις ερχουνται σ αντιφασή με τις . , .

γ τικων οργανων αλλ επ” ωφελεία και ευθύνη των ίδιων των ερ­υπαρχουσες σχεσεις ιδιοκτησίας γιατι γεννήθηκαν αλλες σχε­ . ι

. γαζομενων στο σημειο εκείνο. Είναι δικό­τους έργο πλέον ησεις. Οποιος σκεφτει να καταργήσει την ατομική ιδιοχτησια , . Ι

γ επιχειρησή. Αυτοι θα επιτυχουν ή θα αποτύχουν. Αυτοί θα πλου­εχει αποφασισει να σταματησει την οικονομική και τεχνική προ­ τίσο . θ γ Ηυν η α φτωχινουν. δημοσιοποίηση των επιχειρήσεωνοδο· Γιειτμ καθως ξεθουμειδκαλε Τεχνικη ΤΕΡΟΟ ΟΡ αρχι ει ὲτο μόνο τη γραφειοκρατία εξυπηρετεί και την αδιαφορία των εργα­ατομικο καταμερισμο στη ου ια και το πορισμα­της την μ ζΟμέ\/ων­κη ιδιοχτήσία. για να εξελιχτει σε ομαδική παραγωγή και ομα­ ίθχι. δεν ξεπεράστηκε ο Μαρξ. Απλώς παρακάμθηκε απόδική ιδιολτησἱα του καταληγει στην ανιδιοχτησια και ῖο σοσυ τους οπαδούς­του σε πολλά ση μεία­του και διαστρεβλώθήκε απόαλισ ό

Δ μ ­ τους εχθρούς­του, αφού προηγουμένως τον λεηλάτήσαν σαν πνευ­

Συνέπεια αυτής της κατάργησης είτανε και ή κατάργηση της ματική κατἀχτηση του 19ο® αιώνα·ιδιοχτήσίας της γης. Ναι, πολί σωστά. Πώς να εννοηθεί ιδιο­χτήσία της γής ορισμένων προσώπων και αποκλεισμός αλλωναπ” αυτήν τήν ιδιοχτήσία της γής που τους γέννησε; Ναι, σω­

στά. Αλλα αλλο γή και άλλο καλλιεργήμένο έδαφος. Το καλλι­εργήμένο έδαφος δεν είναι γη είναι εργαλείο του αγρότη, με

πλήθος κοινωνική δουλιά αποθηκευμένη μέσα­του. και γίνεταιγη αδιάφορη και γενικής ιδιοχτήσίας για όλους μόλις χάσει τηνιδιότητά­του αυτή. Απαλλοτριὼνοντας, λοιπόν, το καλλιεργη­μένο έδαφος από τον αγρότη κανεις το ίδιο πραγμα που έκαμανοι καπιταλιστές στους ανεξαρτήτους ειδικούς παραγωγούς όταντους απαλλοτρίωσαν τα εργαλεία­τους. Ο Μαρξ μαζί με τονἙνγκελς στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο κήρυξαν «απαλλοτρι­

28 29

ΘΕΣΕΙΣ ΠΑΝΟΥ ΣΤΟ ΜΑΡΞΙΣΜΟ ι

ΘΕΣΕΙΣ ΠΑΝΟΥ ΣΤΟ ΛΕΝΙΝΙΣΜΟΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΕΧΤΙΚΟΥ ΜΑΤΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Είναι κάτι αντιλήψεις που από πάρα πολλά χρόνια συζητώκαι έχω δημοσιεύσει στα βιβλία­μου :

α) Φυσική και Ιστορική Αναγκαιότητα της Παραγωγής.Το βιβλίο ετούτο εκδόθηκε το πρώτο το Ι946, ανατυπώ­θηκετο Ι956 και τελικά ξαναβγήκε συντροφιά με τησυνέχεια­του :

β) Ιστορική ανέλιξη των Παραγωγικών σχέσεων και Α­ναγκαιότητα της Ιδιοκτησίας. Και

γ) Τάξειςοκαι Κράτος.Υπό το γενικό τίτλο: ΘΕΩΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

το Ι974 από τον εκδοτικό Οίκο «Δίφρος»Και συνέχεια στα βιβλία­μου:«Αντι­Αισθητική» 'Εκδοση προσωπική δική­μου Ι97Ι. Πω­

λείται από «Δωρικό » και ‹‹Δίφρο ››.

« Δικτατορία του Προλεταριάτου και Κράτος Δικαίου» 'Εκδο­ση «Αλκαίος ››¦ Ι976.«Η Διαλεχτική των Νομικών Κατασκευών» 'Εκδοση Α. Σάκ­κουλα 1977. Και τελευταία τα βιβλία­μου:«Πολιτική Οικονομία για όλους» 'Εκδοση «Δωρικός» 1985.«Ο μύθος του Σοσιαλισμού» 'Εκδοση «Δωρικός» Ι986.και που ο λεγόμενος κόσμος της δεξιάς προσπέρασε, γιατί δεδέχτηκε η αλήθεια του μαρξισμού και της αμφισβητήσει τηνκυριαρχία­της, και ο λεγόμενος κόσμος τη αριστεράς εκάλυψεμε τη σιωπή­του, γιατί τα θεώρησε ιεροσυλία, για τα θέσφατατου Μαρξισμού και του Λενινισμού.

Σήμερα που δειλα­δειλά στη Σοβιετική 'Ενωση διαπιστώνε­ται η κακή φαρμογή του μαρξισμού και με πολλή επιφύλαξηβγαίνουν στο φως τα ερμηνευτικά πολιτικά και οικονομικά λάθη

3Ι

ι

του Λενινισμού, (που ορισμένα απ” αυτά τα λένε λάθη του Στα­λινισμού, γιατί τα υπόλοιπα τα κρατούν για τον εαυτό­τους ακό­μη, προς μεγάλη ζημιά του κομμουνιστικού κινήματος, γενικά,και της αρζάμενης ανάπλασης των όσων πρακτικών εφαρμογώνμπήκανε σύ ενέργεια από την Επανάσταση και δώθε), τολμώ ναπαρουσιάσω ένα απάνθισμα αυτών των λαθών με την ελπίδα ότικάποιος θα βρεθεί ή κάποιοι θα βρεθούνε που θα με διαβάσουναπό ξαρχίς όχι για τίποτα άλλο, αλλά για να στήσουν στη θέση

όπου πρέπει τις μαρξιστικές αντιλήψεις για το καλό της ανθρω­

πότήταςΔιότι οι μαρξιστικές αντιλήψεις δεν είναι μόνο η φιλοσοφική

αντίληψη του Διαλεχτικού Ματεριαλισμού για την πορεία τουκόσμου, δεν είναι ακόμη η ανάλυση του οικονομικού φαινομένουείναι και ένα εκ βαθέων ηθικό δίδαγμα, που οι εμφύλιες συγ­κρούσεις και τα λάθη που ακολούθησαν την εφαρμογή­του δεν

άφησαν να φανερωθεί.Ας θεωρηθεί, λοιπόν, η εργασία μου ετούτη μια διάλεξη που

δεν έχω τον τρόπο να τηνε δόσω προφορικά.

32

Στο βιβλίο που ­έγραψε ο Μαρξ με τον τίτλο «Το Κεφάλαιο»υπάρχουν δύο κεφαλαιὡδη θέματα τα οποία από κάποιαν ασαφήδιατύπωση του ίδιου, καθως κι από κάποιες θρησκευτικές αντι­λήψεις των ερμηνευτὡν­του για το αλάθητο του δασκάλου καιπροφήτη, ερμηνευτὡν που φαίνεται ότι δε μελέτησαν τα άλλα­του έργα ή τα μελέτησαν επιπόλαια, ξεδρόμισαν τον κόσμο προςαντιλήψεις που εμποδίζουν την κατανόηση του αληθινού περιε­χομένου και της εξέλιξης των οικονομικών σχέσεων, και έτσιτον οδήγησαν σε καθυστέρηση του κομμουνιστικού κινήματος,σε κακή εφαρμογή του μαρξισμού και αναπόφευκτα σε οξείεςπολιτικές συγκρούσεις και διαμάχες, που δε θα γεννιόντουσαναν δεν υπήρχε αυτό το ξεδρόμισμα. Νομίζω πως είναι καιρός ναξαναθυμίσω αυτές τις ασάφειες και να δείξω πόσο γίνουνταισαφείς με τη βοήθεια και των άλλων έργων του Μαρξ, με τηνπεποίθηση ότι η προσπάθειά­μου αυτή θα βοηθήσει τόσο στηνεπιτυχία του πειράματος Γκορμπατσόφ, όσο και την πολιτικήτων κομμουνιστικὡν κομμάτων των αστικών χωρών. Κι ας μηξεχνάμε αυτό που λέει πάλι ο Αριστοτέλης στο ίδιο βιβλίο πουαναφέραμε παραπάνου, ότι «οι σοφιστές διαπράττουν ένα διπλόλάθος: ή ταυτίζουν με τη ρητορική ή υποτάσσουν στη ρητορικήτην πολιτική επιστήμη. »

Και αρχίξω με το πρώτο θέμα:

Ο προσδιορισμός της υπεραξίας

Από το 1974 τολάχιστο, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο­μου«Ιστορική Ανέλιξη των Παραγωγικών Σχέσεων και Αναγκαιότη­τα της Ιδιοχτησίαςυ, αλλά και τελευταία εκτενέστερα, όταν κυ­κλοφόρησε το Ι985 το βιβλίο­μου «Πολιτική Οικονομία για”Ολους ›› εδήλωσα απερίφραστα ότι:

Φαίνεται σα να δίνω εγώ άλλην εξήγηση και επομένως άλλονορισμό από την εξήγηση και τον ορισμό που δίνει ο Μαρξ στηνυπεραξία, που πράγματι προκύπτει από την παραγωγική διαδι­

35

Καατα­ Από αλλού φαίνεται ότι Τη βγαἔει Ο Μαρξ και από αλλού κοιμόντανε μέσα­του ››. (Κ. Μάρξ: «Το Κεφάλαιο», Τ. Ι, σελ.Ι ×. 7 ή 7 · Ι93 Βιιτεειι α“ Εαιιτἰοιιε Ρετὶε). Και παρότι στην επό εν σελίδαοτι τη βγαζω εγω. Η δικη­μου εξηγηση, που αλλωστε δε μου > > μ ήανήκει, γιατί κι αυτήν εσταχιολόγησα μέσα από τα γραφτά του τ οομπλήρωνετ τον ρρταμο­τοαμε τη φραση: «Αἐαα εκεινο πουΜαρξ, έχει επιπλέον το προσόν, ότι καλύπτει όλη την παραγω­ ξοχωρτζετ τον ταο κακο αρχττεκτονα απο τήν κα τττερή μελτοοαγική σταδιοδρομία και τις εποχές ακόμα όπου οι χρησιμότητες ετνατ οττ ο αρχττεκτοναο φτταχνετ πρωτα τήνςττερτ ρα μεσα οτοδεν είχαν φτάσει να αποτιμούνται σε χρήμα, να είναι, δηλαδή, τἶοφαλοτοο πρτν να τήνε φτταοετ με το κερτ μεοα οτήν κοψελή »αξίες. Καλύπτει δε ακόμα και την έννοια που μπορεί να δόσει σ” (το: ερ· ο· 194) οτ μττοροομε να ποομε οττ ο ορτομοοτοο ετναταυτό το υπερποπροϊόν μια οποιαδήποτε κομμουνιστική χώρα. ττλή ρήο κατ οαφήο·

Από τη στιγμή που αναγνωρίζουμε, ότι εργασία δεν νογιέται, Κατ οονοχετα ντα τήν οπεραξτα οομττλήρωνεττ « Η παραγωγήότι είναι ανύπαρκτη αυτή η πράξη αν δεν συνοδεύεται κατά την οπεραξταο ετνατ ή παραγωγή περτοοοτερήο αξταο (οτ χρήμα)περίοδο της λειτουργίας­της από ένα εργαλείο, καθώς και από αττο εκετνή ποο χροταοτήκε να πλή ρὡοετ το Κετραλατο οαν|αμοτ_πλήθος άλλες υλικές και ανθρώπινες προϋποθέσεις, το γεγονός ι βη στην εργασπακη δυναμη που αγορασε και ποακαταναλωθηκεσοτο οποδετπνετ σμέσωο τήν πήτή αυτής τήο οπεοαξτσσ, που σε μιαν ορισμενη παραγωγική εστια». (‹‹ Το Κεφάλαιο» ως ανω­είναι η συνεργασία της κάθε ζωντανής εργασιακής σχέσης με ταρω· οελ· 2το)·την αποκρυσταλλωμένη στις υλικές προϋποθέσεις της λειτουρ­ ι

γἱας­της (σύνεργα, βασικά υλικά, σπίτια, αποθήκες, εργοστάσια, Ομωθ εργασια η ερνααιακη δυναμη η ανθίἶωπινη ενείαγειαφυσικά εργαλείο κλπ.) τστοοτκή κατ σύτχοονή κοινωνική δοο_ που εκδηλώνεται σαν 'εργασια και που καταναλωνεται κατα τηνλιά, καθώς και ή συνεργασία πολλών ζωντανών εργασιακών σχέ­ τταρἔτωντκή οταοτκαοτα εχετ μτα τρτπλή οποοταοή τ

σεων στον ίδιο τόπο δουλιάς ή σε σχέση προϋποθέσεων και ιναιι α) Η ζωντανή εργασιακή δυναμη γυμνη , που βαζει σεσυνεπειών και την προσδιορίζει έτσι για λογαριασμό ολόκληρης ενέρνετα τους ρλτκορθ όρορθ Ήιἔ ερνααίαἔ­ Είναι β) η ιστορικήτης κοινωνίας και όχι για λογαριασμό μόνο του καπιταλιστή. και οογχρονή κοτνωντκή εργαοτακή οοναμή ττοο ρρτοττετατ αττο”Πράγμα που σε τελευταία ανάλυση αποτελεί και την αιτιολογία τ οήκταομενήή αττοκοοοταλλωμενή ττατ οτερεοττοτήμενή μεοατης αποδοχής ή της ανοχής από τον κάθε εργαζόμενο της κοινω­ οτονξ ολτκοοα οροοο τής λοττοἔργταο τής οοττἑοταο (ἶτἔορτα>νικής­του τοποθέτησης καθώς και την αιτιολογία της υποταγής­ εργα ετα> φοοτκα κατ τεχντκα> αοτκα ο τκα · τνατ ν οργ­του σε κάποιο ατομικό παραγωγό­ιδιοχτήτη, που κρατάει στα χοονή εργαοτακή οοναμή ποο γενναεττ ττροτταραοκοοαζεα οτα”πέοτσποο τή ζωήποο με τή μορφή υπεραξίας­ μορφώνει, βοηθάει, συντρέχει, διδάσκει, προστατεύει και εξα­

Ο Μαρξ ορίζει την εργασία ως εξής: «Η εργασία είναι, πρώ­ οφαλτζοτ τή λεττοοργτα αοτήο τής γομνήο ζωντανής ενέργεταατα πρώτα, μια πράξη που διεξάγεται ανάμεσα στον άνθρωπο και ποο οκοήλώνετατ οαν εργαοτα ή ερναοτακή οοναμή·τη φύση, όπου ο άνθρωπος συμπεριφέρεται απέναντί­της σα φυ­ |Δτοττ=δκαοώο εττταμο κατ τταραττανονι ή ζωντανή ανοοαήττνήσική δύναμη. Η δύναμη αυτή είναι πολλές δυνάμεις μαζί (η υπο­ ενεργετα ε μπορετ να' αναννωρτοτετ οαν εοταοτα παρα μονογράμμιση δική­μου) που τις εκφράζει το ανθρώπινο σώμα, με το οονοοταενή κατ κτνήμενή: τςατα τήν ττερτοοο τής λεττοορνταοῖκεφάλι, με τα χέρια και με τα πόδια και ο άνθρωπος βάζει σε τής, απο 'ενα οονεργοτ αζο ενα αντἔτετμεντκἶ οοταλετο (τἕοοτκοκίνησή για να αφομοιώσει φυσικά υλικά, αφού προηγουμένως ή τεχντκο _ γή ή μήχανή κατ απο αοτκα ο ικα ή οονο εμενήτουσ οοσετ μτσ χοήστμή τισ τή ξωήποο μορφή. Με τήν τδτσποο ενδεχόμενα από όλες αυτές τις προϋποθέσεις­της συγχρόνως,σοτή πράξη) ταυτοχρονα τοοποποτετ αντικειμενικά τή φύσή κατ που καταναλώνουνται κι αυτές επίσης κατά την περίοδο τηςυποκειμενικά τη δική­του φύση, αναπτύχνοντας ιδιότητες που παραγωττκήο οτκαοτκαοτας κατ ττρέπετ να αναπαραχτοον απο τήν

36 37

ίδια διαδικασία αν Θέλουμε να Τραφοὐμε την επομένη, διαθέσιμες αυτές αξίες δεν είναι άλλες από τις πρόσθετες αξίεςΧρωστάμε, επομένως, να δεχτούμε τα επόμενα: του Μαρξ ή η υπεραξία, που επιτρέπουν επίσης την αναπαραγω­

Ι) Αυτό που παράγει την αξία γενικά, αξία και αξία πρόσθετη γή της σύγχρονης εργασίας που περιέχεται μέσα στη ζωντανήή υπεραξία, κατά τον Μαρξ, δεν είναι αποκλειστικά η ζωντανή εργασιακή δύναμη σαν εργασία δημιουργίας­της, διαμόρφωσής­ανθρώπινη ενέργεια γυμνή, που εκδηλώνεται σαν εργασία ή ερ­ της κλπ. και που καταναλωθηκε κι αυτή μαζί­της κατά την παρα­

γασιακή δύναμη, αλλά η συνεργασία αυτής της ενέργειας ή δύ­ γωγική διαδικασία.ναμης με την ιστορική και σύγχρονη κοινωνική δουλιά που Επομένως η εργασιακή δύναμη, που αναφέρει στον ορισμό­περιέχεται στους υλικούς όρους της λειτουργίας­της (σύνεργα, του ο Μαρξ, ότι την πλη ρώνει το Κεφάλαιο και την αποκατα­εργαλεία, φυσικά και τεχνικά, βασικά υλικά) καθώς και η συνερ­ σταίνει η παραγόμενη αξία, είναι η ιστορική και σύγχρονη ερ­

γασία­της με την άλλη σύγχρονη κοινωνική δουλιά που τη γεν­ γασιακή δύναμη που περιέχεται στους υλικούς όρους της λει­νάει, την προπαρασκευάζει και τη διαμορφώνει σε εργασία ή τουργίας της εργασίας και όχι η ζωντανή εργασιακή δύναμη τουεργασιακή δύναμη, αλλά και την άλλη που τη βοηθάει, την , εργάτη, που βάζει σε ενέργεια αυτούς τους όρους. Η φθορά αυτήςσυντρέχει, τη διδάσκει, την προστατεύει και της εξασφαλίζει τη της ζωντανής εργασιακής δύναμης κατά την παραγωγική διαδι­λειτουργία­της σαν παραγωγικής εργασίας, όπως και της δίνει κασία αντικατασταίνεται απεναντίας από την παραγόμενη πρό­

τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει παραγωγικά όλους αυτούς σθετη αξία ή υπεραξία, μαζί με τη φθορά και των άλλων σύγχρο­τους όρους χωριστά ή μαζί. Ο Μαρξ άλλωστε, αν θέλουμε να νων εργασιών που περιέχουνται μέσα­της. Για να έχει αυτή η

είμαστε δίκαιοι, στον ορισμό της εργασίας λέει ότι η δύναμη εργασία δικαίωμα να αμειφθεί από το Κεφάλαιο χρωστάει προ­

αυτή είναι πολλές δυνάμεις μαζί. Σ” εμάς επομένως εναπόκειται . ηγουμένως να παραγάγει η ίδια την αμοιβή­της, χρωστάει, δη­να καταλάβουμε τι λέει και τι εννοεί μ” αυτό που λέει, ανάγον­ ' λαδή, να παραγάγει αξίες και υπεραξία, όπου αυτή η τελευταία,τάς­το εκεί όπου συναντάμε μια πιθανή σχετική ασάφεια. αναπαράγει τη φθορά όχι μόνο της εργασιακής δύναμης που

'Αλλωστε, επειδή η έννοια της ζωντανής εργασίας είναι α­ χρησιμοποιήθηκε, αλλά και όλων των άλλων ανθρώπινων προϋ­

ναπόσπαστα δεμένη με τη συνοδεία κάποιου σύνεργου ή κάποιου ποθέσεων της παραγωγής. Παρά τα φαινόμενα που δείχνουν τοεργαλείου, που ουσιαστικά περιέχουν, αντικειμενικά υποστατω­ παραγωγικό Κεφάλαιο να θέτει στη διάθεση της επιχείρησής­μένα, ό,τι σαν ενέργεια έχει στο κεφάλι­του και στο σώμα­του ο του υλικούς όρους εργασίας και χρήμα, για να πληρωθούν ταάνθρωπος που τα χειρίζεται, ο όρος «εργασιακή δύναμη ›› πρέπει ημερομίσθια και οι μιστοί, αυτή η πληρωμή γίνεται ύστερ ” από

απαραίτητα να εννοηθεί σαν συνεργασία αυτών των δυο στοιχεί­ τη λειτουργία της εργασίας και την παραγωγή από δάφτη τηςων. Απ” αυτήν ακριβώς την πραγματικότητα προκύπτει και η αξίας που της παραγγέλθηκε.σύγχιση να θεωρείται παραγωγός υπεραξίας, όταν θεωρείται, η Συμπεράσματα:ζωντανή εργασιακή ενέργεια και όχι η συνεργασία αυτής της α) Με τον όρο υπεραξία χρωστάμε να εννοήσουμε, ό,τι πε­

ενέργειας με τις υλικές προϋποθέσεις της λειτουργίας­της. ρισσεύει ή μένει από το προϊόν της εργασίας ύστερ” από την2) Για να υπάρχουν, συνεπως, διαθέσιμες αξίες για την ανα­ αναπαραγωγή απ“ αυτό το προϊόν της φθοράς που υπόστηκαν οι

παραγωγή της εργασιακής δύναμης που καταναλὡθηκε κατά την υλικοί όροι της λειτουργίας της εργασίας (σύνεργα, εργαλεία,παραγωγική διαδικασία, πρέπει προηγουμένως να αναπαραχτεί βασικά υλικά) κατά την παραγωγική διαδικασία· περίσσεια που

η ιστορική και σύγχρονη εργασιακή δύναμη που περιέχεται μέ­ ονομάζουμε επίσης υπερπροϊόν.σα στους υλικούς όρους της λειτουργίας της εργασίας και που β) Η λειτουργία της εργασίας έχει σαν αποτέλεσμα μιαν ορι­καταναλώθηκαν κι αυτοί κατά την παραγωγική διαδικασία. Οι σμένη παραγωγή. Τα πράγματα που αποτελούν αυτή την παρα­

3δ 39

γωγή η η ανταλλαχτική­τους αξία διχάζουνται σε δύο ποσότη­τες: Μια ποσότητα, που προορίζεται να αντικαταστήσει τη φθο­ρά των υλικών όρων της λειτουργίας της εργασίας, που επέρχε­

Δεύτερο θέμα των θέσεών­μου πάνου στο Μαρξισμό:Πώς διαστρεβλώθηκε νομικά η φύση της Εργασίας και

ται κατά την παραγωγική διαδικασία, και μιαν άλλη ποσότητα, ὶ η έννοια της Σύμβασης Εργασίας·ίπου προορίζεται να συμβάλει στη συντήρηση και την ανάπτυξη

του εργάτη, καθώς και όλων των άλλων ανθρώπινων προϋποθέ­σεων της παραγωγής (οικογένειας, Κράτους, τέχνης, θρησκείαςκλπ.) δεδομένου ότι συντή ρηση σημαίνει και ανάπτυξη μαζί, γιατην οποίαν χρωστάμε να παρακρατήσουμε κιόλας ποσότητα απ ”

αυτή την υπεραξαία ή αυτό το υπερπροϊόν, για να αντιμετωπί­σουμε με μέλλουσες επενδύσεις. Και κυρίως είναι αυτό το δικαί­ωμα πάνου στην υπεραξία που μας αναγορεύει ιδιοχτήτες, καιείναι αυτό το δικαίωμα που αγοράζουμε ή πουλάμε, αλλά υπο­

Η φύση της εργασίας

Στον αστικό κόσμο, κατά πλάσμα δικαίου (με ένα, δηλαδή,σῖαιῖωμένθ σιῖα Ὁλὶιἰά πρά”ΥμαΈα μέσω Των οποίων παράγεῖαί ΤΟ ι απο τους νόμιμους τροπους ¬­ α·Υορο,πουλησἱα¦ δωρεά, προίκα,υπερπροϊόν ή η υπεραξία­ Το μέΡΟ€ Τηἑ υπεραξίαἑι που λαχαίνει Δ κληρονομία, κατάληψη, κατοχή, παραγωγή ­ με τους οποίουςστο μερίδιό­μας σαν ιδιοχτητών, είναι ανάλογο με την αξία πουαντιπροσωπεύουν τα μέσα παραγωγής που διαθέτουμε. Και οινόμιμες πράξεις, μέσω των οποίων αποχτάμε τα βραχίφθαρταπράγματα, που αντιπροσωπεύουν υπεραξία ή υπερπροϊόν, για τησυντήρηση και την ανάπτυξή­μας, είναι ισάριθμες μεταμορφώ­σεις σε αποδειχτικά προσφοράς κοινωνικής δουλιάς, της πράξηςκατανομής αυτής της υπεραξίας ανάμεσα στα κοινωνικά μέλη.

αποχτιέται η ιδιοχτησία) και στον κομμουνιστικό κόσμο απόπαραδοχή της πραγματικότητας, επειδή όλα τα χρήσιμα πρά­γματα είναι υποστατωμένη ανθρώπινη δουλιά, όλοι οι πολίτεςαναγορεύουνται ιδιοχτήτες. Και είναι ιδιοχτήτες επειδή κατέ­χουν, αποχτημένο με ένα από τους παραπάνου νόμιμουςτρόπουςκαι ορίζουν να το κάμουν ό,τι θέλουν ένα υλικό πράγμα με τηβοήθεια του οποίου παράγουν υπεραξία, παράγουν, δηλαδή, πρά­γματα που τους επιτρέπουν να ζήσουν και να αναπτυχθούν. Καιεπειδή είναι ιδιοχτήτες είναι, επομένως, και ελεύθεροι άνθρωποι,ελεύθεροι να αποχτήσουν ένα οποιοδήποτε πράγμα και ελεύθε­ροι να απαλλαγούν απ” αυτό.

Δύο, όμως, είναι, καθώς ξέρουμε τα πράγματα (και είναι πολ­λαπλά) από τη συνεργασία των οποίων παράγεται υπεραξία: Οιυλικοί όροι της λειτουργίας της εργασίας, και η ζωντανή ανθρώ­πινη εργασιακή δύναμη, που βάζει σ” ενέργεια αυτούς τους ό­ρους. 'Ομως η εργασιακή δύναμη είναι στην πραγματικότητα ηαντανάκλαση μέσα στο μυαλό και στο σώμα του εργάτη τηςφυσικής παραγωγικής δύναμης που περιέχουν οι υλικοί παραγω­γικοί όροι. Για να υπάρξει, επομένως, παραγωγή, πρέπει τα δύοαυτά στοιχεία να συνυπάρχουν και να συλειτουργούν στο πρό­σωπο του εργάτη. Και η παραγωγική αυτή δύναμη, καίτοι απο­

40 Η

κρυσταλλωμένη τόσο στους υλικούς όρους της εργασίας, όσο των πραγμάτων που παράγουν υπεραξία και ο εργάτης μπορούσε,και στο σώμα και στο μυαλό του εργάτη είναι ανύπαρκτη και επομένως, με τους ίδιους τρόπους, να το διαπραγματευτεί, για ναακατανόητη πριν να υποστατωθεί στα προϊόντα (αξίες και υπε­ το πουλήσει ή να το μιστώσει (που είναι το ίδιο) για ν” αποχτή¬

ραξία), που αποτελούν την κατάληξη μιας πράξης που αρχίζει σετ τσ δἶκαἰωμα πανσυ στην απαραίτητη λια τηόἐωη και τηνμε την απόχτηση των υλικών όρων της εργασίας (μιας ελπίδας, αναπτυξη­του υπεραξία, που παράγεται απο τον ιδιο και τους

δηλαδή, παραγωγής) και συνεχίζεται με τη σύνδεση αυτών των αντικξαμενικσυἑ σρσσἔ τησ εΡΥασια§­τοα που του παραλωρει Ο

όρων με το μυαλό και το σώμα του εργάτη (με την υπόσχεση, εΡΥσδσΤη€ττσὉ­

δηλαδή, ότι αυτή η ελπίδα θα γίνει πραγματικότητα). Ἑῖσι Φτιαχτηίῖε και εναἐ ατῖλσἐι αλασμαακααίσνσι ελεηθἶρσἐΜέχρι τη βιομηχανική εποχή, τα δύο αυτά στοιχεία (υλικοί ανθρωπσέ αδασλτητηἐ και ελἶῖυθερσἑ ειναι δυο εἶίνσιεἑ ταστσση­

όροι παραγωγής και εργασιακή δύναμη) συνυπήρχαν και συλει­ μεα Καθωἐ εισαμε) σ ιδισλἶητηἑ τηἐ ἶργασιακηἐ­τση δυναμηατουργούσαν ενωμένα σε μιαν αδιάσπαστη ενότητα στο πρόσωπο σαν ααραΥω)'σ9 ασῖηἐτηἑ δσναμηα ενω την ελευθερῖα που ειλετου δούλου της αρχαιότητας, του δουλοπάροικου της φεουδαλι­ απσκτησἶη οταν ειανε ανεξαρτητσἑ ειδικσἑ παραγωγσἐτιδισλτητκής εποχής και του ανεξάρτητου ειδικού παραγωγού­ιδιοχτήτη τηἔ› την εχασε εκ)'εοο› απατνονταἔ στη βτομηλαντκη επσλη› οττου μεσαίωνα και των νεότερων χρόνων, όπου η ελπίδα των ηου εγινε σμαδηῖσἑ εργατηακαι επαΨε νασριζει Τσσἑ σλικσσἐσύνεργων και των άλλων αντικειμενικών όρων της εργασίας α­ οοοοο τηθ εργασιας­τοο= κοοωἔ και το προτο)/”τοο; Θα την ξανοῖποτελούσαν αντικείμενα συναλλαγής. Κατά τη βιομηχανική, ό­ ποχτηοοταοτη τητ ελευθερια με τον κομμοοντσμα την σμαδικημως, εποχή, τα δύο αυτά στοιχεία, κατά πλάσμα δικαίου, διαχω­ τοτολτηοτοο ποο οτν­οτ οτην ποογμοτττκοτητο οντοτοχτηοτοο γτοτττρίστηκαν και έγιναν εχεύθερα το ένα από το άλλο, Διαχωρίστη­ ταυτιζει τον εργάτη με τα κοινωνικα, τα ομαδικά προιοντα, που

καν χωρίς στην πραγματικότητα να μπορούν να διαχωριστούν, κοτνονδοο οον μπορει νἶ το ττετ οτκο“τοο> κατ οτοτη 2 τἔτοττοτλτοοαφού το ένα βρίσκεται αξεχώριστα μέσα στο άλλο και χωρίς να τον ο ηγοτ οτο οοοτο τομοἐ οτον ποογμοττκη; οηςο η> τοοττοημπορεί να λειτουργήσει το ένα χωρισμένο από το άλλο. Και ενώ τῖῖκῖογἕζομονοτἐ μεὉἶ|ακο:αετκα97το κοτνωζῖτεαοποἶἕματο και τοοι υλικοί όροι της εργασίας, σαν αντικειμενικά πράγματα είναι Συτά οτα ῖτορἔιῖεἔῃἔο ἐαἔἕχτζῖἶἕἕω ῖῆττἑεν ὶαιἐχζἶῖἱυοἔλἔη

προϊόντα εργίασἰας (αυτού ΈΟΡ δἰδιἶμου στοιἔἶιΟυ)ί.εμπΟροὉῖ7αΕΞ απλώς έγιναν γνωστά, και με όλους τους ανθρώπους που τα πα­να αποχτηθουν συναλλαχἶικα (με ενοί, δηλα ηθ απο 'τους νομ ρήγαγαν ή τα γνώρισαν απλώς και τα γνωρίζουν και σ” εκείνον.μους τρόπους με τους οποιους αποχτιεται η ιδιοχτησια) η εργα­σιακή δύναμη, σαν άυλο και άπιαστο, σαν ακατασκεύαστο από

εργασία πράγμα, θάταν αδύνατο να αποτελέσει αντικείμενο συ­

ναλλαγής. Και καθώς ο θεσμός της ιδιοχτησίας είναι ολόκληροςένα πλάσμα δικαίου, αφού ξεκινάει από το νδ αναγνωρίζει ιδιο­ Η συμβαση εργασἰας δεν ειναι μισῖωσηχτήτη του πράγματος που παράγει τον φορέα της εργασίας, ενός, ·

δηλαδή, ατομικού φαινομένου, αλλά με σύνθεση πολιατομική,κοινωνική σύνθεση, προχώρησε αυτό το πλάσμα μέχρι την ταυ­ Τέλος, διαπιστώνουμε δύο ακόμη διαστρεβλώσεις που έγιναντολογία, του να θεωρήσει, δηλαδή, την εργασιακή δύναμη προϊ­ στο Μαρξισμό: Μια πρόσθετη διαστρέβλωση νομική και μιαόν της ατομικής παραγωγής του εργάτη (την εργασία προϊόν της διαστρέβλωση πολιτική. Την πολιτική διαστρέβλωση θα τηνεργασίας), που μπορούσε ο καθένας να το αποχτήσει με ένα από παραγματευτούμε στις θέσεις­μας πάνου στο Λενινισμό.πως νόμιμους τρόπους με τους οποίους αποχτιέται η ιδιοχτησία Η φύση της σύμβασης εργασίας ανάμεσα στον επιχειρηματία

42 43

παραγωγό­ιδιοχτήτη ή εργοδότη οποιονδήποτε και τον εργάτηδε μπορεί να είναι μια αγοραπουλήσίά ή μίστωσή (που είναι κι εμπόρευμα προσυμφὡνησε ά ούτεαυτή μια αγοραπουλήσία κατά τμήματα) τής εργασιακής δύνα­ ται ούῖε μπορεί απαιτήσει τουρπἔηἰωθεἰ χμωἑπιήμερομισ ιο ημής, όπως πιστεύεται και διδάσκεται στα πανεπιστήμια, αλλά μιστός

μια απλή και Καθαρή σύμβαση αγοραπομλησἱας της αξίας και Επομένως, ο εργάτης δεν εισπράττει ήμερομίσθιο, ή μιστό,της υπεραξἰας που παράχτηκε από τον εργάτη' Ο εργάτηῷ κατά αλλά το τίμημα του εμπορεύματος που παρήγαγε Είναι συνεπώςτην περίοδο της εργασιακἡςἦου λειτουργίας° ταυτίζεται μ8 τους πουλήτής αυτού του εμπορεύματος και αφού είναι πουλήτής είυλικους ορους της εργασιας­του, που του παραχωρουνται εστω ναι και ιδιοχτήτης Και είναι ιδιοχτήτης επειδή ί

­ ειναι παραγω­και πρόσκαιρα από τον εργοδότ ­του. Επομένως ταυτίζεται και ί , , , ,° η γος, αφου ‹‹καταμερισμος στη δουλια και ατομική ιδιοχτήσια,

με τις αξίες Και την υπεραξία που παρἀγουνται απ> αυτά Τα δύο κατά τα λεγόμενα του Μαρξ είναι δύο εκφράσεις ταυτόσ ε ››στοιχεία και του ανήκουν κατά πλήρες ιδιοχτήσίας δικαίωμα τη Όπως έχω αποδείξει στο) βιβλἱ Η δ λ ημ ΚΙ ', , , , ο­ ου ‹‹ ια ε τικ των ο­στιγμή της παραγωγής­τους κι ας μη του το αναγνωριζει ο νομος. μικών Κατασκευών σελ 291 μ. βη

ί ι ι ί ι . πο ενα στ συ ασ ε α­Κι αυτο που πουλιεται και αγοράζεται με τή συμβαση εργασιας σίας εργάτης ούτε πουλ . μ 7 ιη μδ Ι η ργ ι, , , , , , , τ ε ασιακ ­του υνα ει­

δε μπορει να ειναι ουτε η εργασια, ουτε η εργασιακή δυναμη, . , , δ δη ης ης ργ , ης ,μηςναι, οπως φαινεται οτι ι ασκει ο Μαρξ, ουτε της εργασιας­του,ουτε η ανθρωπινη ενεργεια που εκδηλωνεται σαν εργασια, οπως όπως διδάσκουν Σμιθ Ρικά λ . ,

, , , , , το και οιποι αστοι οικονο­επισης πιστευεται και διδάσκεται στα Πανεπιστήμια, αλλα το ρμολόγοι, ούτε της εργασιακής­του ενέργειας, αλλ” ούτε και εκ­εμπορευμα που ο εργατής υποσχεται να παραγαγει και που αν ί ι , τ . ί . . Ι ,μιστωτής ενος απο τα τρια αυτα πραγματα ειναι, οπως διδάσκουνδεν το παραγαγει δε μπορει να απαιτήσει να του πληρωσουν , ι ι ,οι αστοι νομικοι και δεχουνται και οι νομικοι των σοσιαλιστι­ήμερομισθιο η μιστο. Η γνωστή συμβαση εργασιας ειναι ενα | λ . ι ι , . Ι ,κων εγομενων χωρων. Ειναι αυτο που ειπαμε πως ειναι παραπα­προσυμφωνο αγοραπουλησιας του πραγματος ή τής αξιας πουυπόσχεται να παραγάγει ο εργαζόμενος. Η εργασία ή ή εργασι­ακή δύναμη, σα φυσική ενέργεια που είναι, είναι ανύπαρκτηπριν να υποστατωθεί σε ένα υλικό αποτέλεσμα. Με ποιο τρόπο, σίας υπό μορφή ημερο ίστιου ' ιστού.λοιπον, μπορει να αποτελεσει αντικειμενο οποιασδήποτε συναλ­ ί μ, η μ , .Δευτερο ο Μαρξ φαινεται να αποσυνδεει την εργασία ' τ νλαγής, αγοραπουλήσίας ή μίστωσής; . 5 ί , , , η η,εργασιακή δυναμη απο τα συνεργα και τα εργαλεια και γενικα

από τα μέσα παρα ω ' π ά ατα αναπόσπαστα από τ λει­Αν δεχτούμε οτι με τον ορο «εργασιακή δυναμη ››, που ανα­ γ γης ( ρ γμ ητουργία­τής και την έννοιά­τής) και να τήνε κάνει 'φερει στον ορισμο­του της υπεραξιας ο Μαρξ, εννοει τη ξωντανή υπεραξίας πράξη γυμνή από σύνεργα εργαλείἔαῖτἶἶξεἔἔ

εργασιακή δύναμη που καταναλώνει Ο εργαζομενος Κμπά την ακατανόητο κατ” εμέ Επιπλέον χωρίζει το Κεφάλαιο σε Κεφά­παραγωγική διαδικασία, τότε ο ορισμός αυτός πάσχει κατά τα λαιο Σταθερό και σε Κεφάλαιο Μεταβλητό· Στο Κεφάλαιο δή­: λαδ Ι Ι Ι ι ι ι, , η, που καλυπτει ολες τις δαπανε ια τ ν α λ

Πρωτο, δεν πλήρωθήκε κανενα Κεφάλαιο για να αγοραστει υλικών προϋποθέσεων εργασίας ἶιζης Τἰιαροἀῖειἶςο Κἶι ἔῖῖἑ;

εργασιακή δύναμη' Ο εργόπης δούλεψε χωρίς να του προκατα­ Κεφάλαιο που καλύπτει όλες τις δαπάνες για τήν πληρωμή τήςβλήθεί κανένα χρηματικό ποσό, για να παραγάγει ένα ορισμένο εργασιακής δύναμης για την πλη ρωμή ήμερομίστιων και μι­εμπόρευμα που προσυμφωνήθηκε να παραγάγει Καμ αφού το πα­ στών. Το δεύτερο Κεφάλαιο ο Μαρξ το θεωρεί πα α ω ό υπε α­ρήγαγε° πληρώθηκε το τίμημα που προσυμφὡνησε να εισπράξει' ξίας, επειδή πληρώνει σε ήμερομίστια και μισἶούἶς λιγότεεες

4445

Και, καθώς είπαμε παραπάνου, εάν ο εργάτης δεν παραγάγει το

νου, ένας γνήσιος πουλήτής του εμπορεύματος που ανάλαβε ναπαραγαγει και όπου, υποστατώνεται το δικαιωμά­του πάνου στηνυπεραξια, που πράγματι του παραχωρείται με τη σύμβαση εργα­

αξίες από όσες οι εργάτες, που χρησιμοποιήθηκαν μ” αυτό το ενέργεια ταυτίζεται, καθώς είπαμε παραπάνου, μ” αυτή τη φθορά,έξοδο, του αποδίδουν... Προφανώς, όμως, συνεργαξὀμενοι με τη αφού ταυτίζεται με την ενέργεια που κλειούνε μέσα­τους τα μέσασύγχρονη κοινωνική δουλιά των συνέργων και την ιστορική παραγωγής. Δε μένει, επομένως, παρά να πληρωθεί από την υπε­κοινωνική δουλιά των εργαλείων, καθώς και με άλλες παράλλη­ ραξία ή το υπερπροϊόν, που παράχτηκε στη συγκεκριμένη παρα­λες και επάλληλες ζωντανές εργασιακές σχέσεις, σ” αυτές όπου γωγική εστία. Πράγμα που αποδείχνει παράλογες και ανεπιστη­μπορεί να αναλυθεί ενδεχόμενα μια βασική εργασιακή σχέση. μονικές τις θεωρίες που υποστηρίζουν ότι ο πληθωρισμός έχειΕνώ είναι ολοφάνερο, ότι υπεραξία ή υπερπροἰόν είναι αυτό που αιτία τη στάθμη των ημερομίστιων και των μιστών.μένει ύστερ ” από την αποκατάσταση της φθοράς των υλικών και Όσον αφορά δε τον προσδιορισμό των νομικών, που θέλουνμόνο προϋποθέσεων της λειτουργίας της εργασίας. Για τον α­ τη σύμβαση εργασίας μίστωση και τον εργάτη εκμιστωτή, ο

πλούστατο λόγο ότι τα σύνεργα και τα εργαλεία και γενικά οι προσδιορισμός αυτός αποτελεί μια καθαρή απάτη.προυποθέεις της λειτουργίας κάθε εργασιακής σχέσης συμπί­ Καθώς απόδειξα στο βιβλίο­μου: «Η Διαλεχτική των Νομι­πτουν απόλυτα με την εργασιακή ενεργεια του προσώπου που τα κών Κατασκευών» (σελ. 293 και επ.) η μίστωση αυτή καθεαυτή,χειρίζεται. Περιέχουν συμπυκνωμένο και αντικειμενικά υποστα­ κάθε μίστωση εξισώνεται με μια τραβηχτική που εκδίδει ο εκμι­τωμένο ό,τι σαν ενέργεια έχει στο κεφάλι­του και στο σώμα­του στωτής πάνου στο προϊόν της εργασίας του μιστωτή, με το πρό­ο άνθρωπος που τα χρησιμοποιεί. Δεν ξεχωρίζουν με κανένα ι σχημα της φθοράς και της απόσβεσης αυτής της φθοράς τουτρόπο απ” αυτό τον άνθρωπο. Πράγμα που κατανατάει περιττή πράγματος που εκιμστώνεται από τη χρήση που του κάνει οτόσο τη μαρξιστική διαίρεση του Κεφαλαίου σε Σταθερό και μιστωτής. Ενός πράγματος, όμως, που είτε δεν έχει καθόλουΜεταβλητό, όσο και την κλασική διαίρεσή­του από τους αστούς αξία, όπως η γη, είτε η αξία εξογκώνεται μέχρι το σημείο ναοικονομολόγους σε Μόνιμο και Κυκλοφοριακό. Γιατί ένα Κε­ εισπράττεται μίστωμα ακόμα και για αξίες που έχουν αποσβέ­φάλαιο υπάρχει, το Κεφάλαιο που ξοδεύεται μόνο για την αγορά στεί, είτε δεν παθαίνει καμιά φθορά, όπως συμβαίνει με το χρή­των υλικών προϋποθέσεων της λειτουργίας της εργασίας και που μα. Στη σύμβαση εργασίας, όμως, όχι μόνο δεν εκμιστώνεταιαποβλέπει στην παραγωγή υπεραξίας από εργάτες, που δεν τους κανένα πράγμα, αφού τη χρήση του πράγματος, που υποτίθεταιπληρώνει το Κεφάλαιο, αλλά η ίδια η υπεραξία, που παράγεται ότι εκμιστώνεται τηνε κάνει ο ίδιος ο εκμιστωτής εργάτης, αλλάμε τη συμβολή κάθε εργαζόμενου και σε κάθε παραγωγική ε­ και το μίστωμα που εισπράττει ο εκμιστωτής, δεν είναι προϊόνστἰα, της εργασίας του μιστωτή εργοδότη, αλλά του ίδιου του εκμι­

Πράγμα που δείχνει, πρώτο, ότι δε διατέθηκε Κεφάλαιο για στωτή εργάτη.γην αγορά η τη μίστωση αυτού του πράγματος που λέγεται εργα­ Επιπλέον η ανθρώπινη εργασιακή ενέργεια είναι ακατανόη­σιακή δύναμη, εργασία ή εργασιακή ενέργεια, που να πρέπει να τη, είναι ανύπαρκτη και ασύλληπτη τόσο για την ανθρώπινηπροστεθεί στην αξία ή να παρακρατηθεί από την αξία του εμπο­ αίστηση και αντίληψη, όπως κάθε ενέργεια, όσο και για τηνρεύματος που παράχτηκε για λογαριασμό του Κεφαλαίου. Και, ανθρώπινη ανάγκη. Το αντικείμενο είναι ο μοναδικός τρόπος ναδεύτερο, ότι μέσα σί αυτό το εμπόρευμα που παράχτηκε υπάρχει υπάρχει ο φυσικός και ο ανθρώπινος κόσμος, καθώς ξέρουμε,τόσο η αξία της φθοράς της ενέργειας των προϋποθέσεων που από τα προηγούμενα. Και όπου πουλιέται ή αγοράζεται ενέργειαχρησιμοποίησε ο εργάτης, όσο και η ενδεχόμενη υπεραξία. μετριέται πάντοτε με το υλικό αποτέλεσμά­της, φως, θερμίδες'Οχι μόνο επειδή δεν ξοδεύτηκαν χρήματα για την αγορά ή τη κλπ.

μίστωση της εργασιακής­του δύναμης, της εργασίας­του ή της 'Αλλωστε τόσο σωστή είναι η θέση­μου, που στηρίζει τηνεργασιακής­του ενέργειας, αλλά και διότι η εργασιακή­του αυτή αναπαραγωγή της ζωής στην περίσσια κοινωνική δουλιά που

46 47

παραγει η συνεργασὲα αποθηκιασμενης ιστορικηςγχκαι συγ­ ακό; Ενω δύο Κεφάλαια υπάρχουν; το Παραγωγικό Εμπο­

χρονης κοινωνικης ου ιας στα συνεργα και στα εργα εια, μαζι ρικο, το λεγόμενο στις επιχειρήσεις Κεφάλαιο Κινήσεως διαι

με τη ξωντανη δουλια που τα χειρίζεται, και που περισσευει ρεοη που ισχήει τόσο για τον επιχειρηματία παραγωγό όσο και

ύσε”απότναναπααω' θ ά­ου καά α ­ ' ι Ι . “

Τ Ρ ἹἹ Ρ Ύ Υη Ἐιιο Φ οΡ οἶ Θ Έ την π ρα για Ϊον εμπορο­ Και το ειιπορικο αυτο Κεφαλαιο δεν είναι τί­

γωγικη διαδικασια, ωστε αν φτασουμε καμια φορα στην ολοσχε­ ποτ αλλο παρα συσσωρεμένη εργασιακή ενέργεια συσσωρεμέ

ρή εξουδετέρωση της εργασίας από τα αυτόματα εργαλεία, όπως νη υπεραξία. 9

άρχισε κιόλας να γίνεται σε πολλές περιπτωσεις στην Ιαπωνία ί Σ” αυτή την περίσσεια κοινωνική δουλιά που προκύπτει από

α α α|

#

τ · · ι ,

και στην Αμερικη και στις υπολοιπες αναπτυγμένες βιομηχανικά η συνεργασια, ςστηριζεται η συντηρηση και η αναπτυξη γενικά

χωρες με την πληροφορική, θα εχουμε παραγωγή υπεραξιας απο της ανθρωπινης ζωης. Απ 3 αυτή την περίσσια κοινωνική δουλια

τη συνεργασια ελαχιστης σύγχρονης και περισσότερης ιστορι­ οιντλοον τη ζωή­τους και την ανάπτυξή­τους οι εργαζόμενοι σ“

κης δουλιάς που θα βρισκεται αποθηκιασμενη και αποκρυσταλ­ η οποιοδηποτε παραγωγική εστία. Μ ” αυτή την περίασια κοινωνι­

λωμενη στα αυτοματα αυτά εργαλεία και συνεργα. κη δοολιοι που παράγει η συνεργασία τροφοδοτούνται όλες οι

Και ομως” θα μου πούνε, ο επιλειΡηΡα'ιἰο§ ποιΡοιΎωΥο€› ποιν προγενέστερεἑ και ολοι; οι μεταγενέστερες από τη διιΡιουΡΥία

. ι . ι ι ι του τ · ι .

να ,αποδυθει στην επιχειρηση παραγωγης αγαθωνῖ χρωσταει γε φοοικου παραγωγικου εργαλείου (χτηνοτροφιας και καλλι­

κτος απο το κεφαλαιο που διαθετει για την αγορα των υλικων τι οΡΥειοι€ της γης) κοινωνικές εργασιακές σχέσεις όλες οι εξ­ατε. Κ

, ­

προυποθεσεων της παραγωγης­του να εχει στη διαθεση­του και γγ ρικεἔ και οι εοωτεριιςεο ανθρώπινες προϋποθέσεις του παραγω­

ένα άλλο Κεφάλαιο, για να πλη ρὡσει μ” αυτό τους εργάτες που Ξ

Υικοο φαινομένου ή του ανεξάρτητου παραγωγααιδιοχτήτη του

προσλαμβάνει, έστω απέναντι στα εμπορεύματα που του παρή­ ποιοοιγωγικού εργαλείου και ανάμεσά­τους πρώτη και καχίτερηλι

α .. ι

γαγαν και ανεξαρτητα απο την τυχη που θα εχουν αυτα τα εμπο­ ιι τιαραγωγικη προυποθεση του Κρατους. Μ” αυτή την περίσσια

ρεύματα. Και θα με ρωτήσουν: Τι Κεφάλαιο είναι τούτο; Κοινωνικη οοολιοι τροφοδοτούνται όλες οι εργασιακές σχέσεις

Αλλά υπάρχει, θα προστέσω εγώ, και ένα παρόμοιο Κεφά­ πεω θεΡοπεοοον πνεοματικές ανάγκες ή άλλες ειδικές ανάγκες

λαιο, όπως συμβαίνει με την επιχείρηση προσφοράς υπηρεσιών, τεΡΨιι€|κοιι περισσότερο ανάγκες που, καθώς είπαμε παραπάνου,

που ο επιχειρηματίας­παραγωγός, αυτών των υπη ρεσιὡν το προ­ ξεπερνα" την οιοοτη ρή αναπαραγωγή της ζωής που κι αυῖή

μηθεύεται από τους καταναλωτές των εμπορευμάτων­του, που στηίἶιζεῖαι οτο ποοϊον που πεοιοοεοει ύοΤεΡ 5 απο την αναπαρα­

αυτές τις υπηρεσίες τις πλη ρὡνουν ειιτευιιιηετερόιιιτι προκατα­ γωγη ἶηἔ φθοΡά§ των ολικών προϋιιοθέοοων τιιο λειτοοογἰοο τηἕ

βολικά και όπου ο ίδιος δε διαθέτει παρά μόνο το Κεφάλαιο που εργασιας·

πληρὼνει τις υλικές προϋποθέσεις της παραγωγής­του.

Και απαντώ:Μα είναι ολοφάνερο: 'Οταν ιστορικά σε επιχειρηματία πα­

ραγωγό μεταμορφὡθηκε ο έμπορος, μόνο το Κεφάλαιο που διά­

θεσε για ν" αγοράσει τις υλικές προϋποθέσεις της παραγωγής­

του, μεταμορφωθηκε σε παραγωγικό. Το υπόλοιπο παράμεινε

εμπορικό. Που καλύπτει την ιδιότητα της εργασίας να είναι με­ γ

ταφορά και είναι πράγματι αυτό που περιέχει μέσα­του την αξία

και την υπεραξία μαζί. Αποκεί προήρθε η διαίρεση του Κεφα­ |

λαίου σε σταθερό και μεταβλητό ή σε μόνιμο και σε κυκλοφορι­

Δε ιη

49

ιι

ΘΕΣΕΙΣ

ΠΑΝΟΥ ΣΤΟ ΛΕΝΙΝΙΣΜΟ

Ι

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΕΒΛΩΣΗΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ

Ο Λενινισμός έξω από την επαναστατική πρακτική, όπουδιέπρεψε, σαν πολιτική πράξη αποτελεί μια καθαρή διαστρέ­βλωση του Μαρξισμού σε τρία θέματα: Στο θέμα της έννοιαςτου Σοσιαλισμού, στο θέμα της έννοιας του Κράτους και στοθέμα της οικονομίας γενικά.

Το θέμα της έννοιας του Σοσιαλισμού

Ο Μαρξ στο έργο­του «Πολιτική Οικονομία και Φιλοσοφία »(Φιλοσοφικά έργα του Κ. Μαρξ, Τ.Ι., σ. Ι9 και επ. 'Εκδοση Α.ΟΟΒΤΕΒ, Παρίσι Ι937) είναι σαφής: «Ο κομμουνισμός είναι ηθετική έκφραση της καταργημένης ατομικής ιδιοχτησίας και,πρώτα πρώτα, είναι η γενική ατομική ιδιοχτησία. Είναι η γενικο­ποίηση και η ακμή, η αποπεράτωση αυτής της ιδιοχτησίας»Και εξηγώ εγώ: Η ατομική ιδιοχτησία, δηλαδή, στο τελευταίοστάδιο της εξέλιξής­της, όπου η ατομική παραγωγή γενικοποι­έται σαν ομαδική παραγωγή και η ατομική ιδιοχτησία, επομέ­νως, κατά το νόμο του Μαρξ (σ. 22/ 23) μεταμορφώνεται σε ιδι­οχτησία γενική; Ακριβώς διότι σ“ αυτή την ομαδική παραγωγήκανείς δε μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό­του ιδιοχτήτη καιτου παραμικρου προϊόντος της ομάδας. Οπότε ο άνθρωπος, χωρίςνα το αντιλαμβάνεται, διδάσκεται την ανιδιοχτησία, που είναι οσοσιαλισμός. Ο σοσιαλισμός δεν είναι τίποτ“ άλλο παρά η γε­νικοποίηση του ατόμου, το εσώτερο και το αντικειμενικό απλω­μά­του στην υλική και πνευματική έκταση της ανθρώπινης κοι­

53

νωνιας και της ιστοριας­της στις παγκόσμιες διαστάσεις­της, αφηρημένουι έγιναν απονοαυτουπουο υποστατώμένειἑ στο σώμα°

όπως αυτή διαγράφεται και καταγράφεται μέσα στις υλικές κα­ ιμαἔ γενικέἑ οεώριτἐ για τον κοσμο και για τον ανθρώπα έγιναν οι

ταχτήσεις της ανθρωπότητας ολόκληρης, επομένως η ομοουσι­ ιΦιλόσοφοι της αντικειμενικής και της ανθρώπινης πραγματικό­

ωσή­του μι αυτές τις καταχτήσεις, η ταύτισή­του με τη φύση και τηταιἑ· Με τη θεώρηση› την κατασκευη και τη χρησιμοποιηση

με τον άλλον άνθρωπο, που βρισκουνται αποκρυσταλλωμένα μέ­ των πραγματών› οι αισθησειἑτμαἐ αυτές αναφέρουνται στο αντι­σα_τουο κειμενο από αγάπη στο αντικειμενο, αλλά και το ιδιο το αντικει­

Και ο Μαρξ συνεχιζει: ι μενο ειναι μια υποστατωμένη αντικειμενική σχέση πανανθρώπι­

«Ο Κομμουνισμοα καταρνονταρ την ατομική ιριοχτησιαι νη με το ιδιο το αντικειμενο και με τον ατομικό άνθρωπο και

που ειναι η αλλοτριωση του ιδιου του ανθρώπου και, επομένως, αντιστροφα. Η ανθρώπινη ανάγκη, επομένως, και το ανθρώπινο

η απαλλοτρίωση­του από τον άλλον άνθρωπο, επαναφέρει τον πνευμα χανουν την απληττουο ώφελιμοτητα απο το γτγονοο οτιαλλοτριωμένο αυτόν άνθρωπο συνειδητά, με πληρότητα και μια αυτη η ώφελιμοτητα έγινε ώφελιμόττιτα πανανθρώτιινη ». Και

φορά για πάντα στο εσωτερικό όλου αυτού του πλούτου της συνεχιζει:ιστοριας­του, αλλά τον επαναφέρει σαν κοινωνικό άνθρωπο, δη­ «Και κατα τον ιδιο τροποι οι αισθήσεις Και τσ πνεύμα των

λαδή, σαν άνθρωπο ανθρώπινο... Μ “ αυτόν τον τρόπο τελειώνει αλλών ανθρώπών γινουνται κτηματμου­ Εκτοα λοιπον, αιι τ αυτα

κάθε ανταγωνισμός ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση) ανάμε­ τα άμεσα ατομικά ανθρώπινα όργανα αποκατασταινουνται μέσα

σα στον άνθρωπο και τον άλλον άνθρωπο, γιατι η Κοινωνια (η στην ανθρώπινη κοινώνια οργανα ιτοινώνικα› οπώο έἔαφνα η

κοινωνιωση, ο σοσιαλισμός του ανθρώπου) αποτελει την τελει­ ατοιιικη ανθρώπινη δραστηριοτητα με τη σύμπραξη και άλλων

ωμενιτ ομοουσιωσιτ του ανθρωπου με τη φυση, την πρανιιατιιςή ανθρώπων έγινε όργανο να εκφράζεται η ανθρώπινη ζωή και

ανάσταση της φύσης, την πραγματοποίηση του νατουραλισμού έναιδ τρόπου να γινεται κτηματμαἐ η ανθρώπινη ζωη. |Αλλ0,του ανθρωπου και του ουμανισμου τττε ωυσηε υ (ιο βιβ­ σελ· Ιολ επομένως, το ατομικό μάτι και άλλο το κοινωνικό μάτι, άλλο το

Και ιδού παρακάτου (ιδ. βιβ. σελ. Ζ8 και επ.) πώς περιγράφει ατομικο αφτι και αλλο το κοινώνικο αφτι κλπ­ Έτσι› χώρια να

ο Μαρξ αυτή την εξέλιξη : «Η κατάργηση της ατομικής ιδιο­ το θέλει ο άνθρωπος, δε χάνεται μέσα στο αντικειμενο που παρά­

χτησιας (νάμαστε εξηγημένοι, όχι με διαταγματα, αλλά με την νει, όταν αυτό το αντικείμενο γινεται αντικειμενο πανανθρώπινο,

αντικατάστασή­της από την ομαδική ιδιοχτησια των ομαδικά η ανθρώποἑ αντικειμενικοἑ­ Κι αυτο δεν ειναι δυνατο να γινειερναζοιιενων ατομων) ειναι ιτ πλἠρττε απελευθερωσιτ ολων των παρά μόνο στην περιπτωση που αυτό το αντικειμενο γίνεται γι”ιδιοτήτων και ολων των αισθήσεων του ανθρωπου) αλλα ειναι αυτόν ένα αντικειμενο κοινωνικό, όταν ο ιδιος γινεται μια κοι­

μια τέτια απελευθέρωση ακριβώς, επειδή αυτέςιοι ιδιότητες και νώνικη υπαρξη οπώο και η ιδια η Κοινώνια φτανει στο σημειο

αυτές οι αισθήσεις έγιναν, τόσο από υποκειμενική, όσο κι από να υπαρχει γι: αυτον μέσα σ 3 αυτό τσ αντικειμενα »

αντικειμενική άποψη, πανανθρώπινες. Το μάτι, αυτό το απλό, το «Η ατομικη ιδιοχτησια δεν ειναι παρα η αισθητή έκφραση

ατομικό, το σάρκινο μάτι, έγινε ένα πανανθρώπινο (γενικό, άπι­ ι αυτου που ειναι ο ανθρώποο ταυτοχρονα αντικοιμονικοἐ για τον

αστο από τις αισθήσεις­μας), μάτι, όταν το αντικείμενό­του έγινε εαυτοττου και έναἔ ανθρώποἐ υποστατώμένρρ σε ένα ατομικό

κοινωνικό, πανανθρώπινο αντικειμενο, και το μάτι απλώνεται αντικειμενα ξένα όττωἔ η λειτουργια και η έκφραση τηιἐ ιξώηἐ·

για ν“ αγκαλιάσει αυτό το αντικειμενο, που έρχεται από τον του ειναι ουσιαστικα η αποξένώσηπου απι αυτή τη ζωη (διότιανθρωπο και προορίζεται ντα τον ανθρωπο· Το αωτι_μαε το ιδιοι φθειρεται)· όπως η υποστάτωσή­του σε ένα αντικειμενο ειναι η

η γεύση­μας το ιδιο... το μυαλό­μας το ιδιο. Οι αισθήσεις­μας, αφαιρεσηττου και η τοποθέτησηπου σε μια ξένη πραγματικότη­

επομένως, όλες απόχτησαν την ιδιότητα του γενικού και του τα› έτσι και η ουσιαστικη καταργηση τηιἐ ατομικηο ιδιοχτησιαἑι

5455

δηλαδή η αισθητή οικειοποίηση της κοινωνικής και της παναν­ γίνει 'Ανθρωπος ο άνθρωπος να αναπτυχθεί σί όλη την έκτασηθρώπινης ζωή ς, η οικειοποίηση του αντικειμενικού ανθρώπου αυτής της σχέσης και να απορροφήσει καθώς και να αφομοιώσεικαι των ανθρώπινων έργων­του από και για τον άνθρωπο, δεν όλες τις ανθρώπινες και όλες τις φυσικές δυνατότητες. Χρωστά­είναι δυνατό να λογαριαστεί αποκλειστικά με την έννοια της ει, μ” άλλα λόγια, να γίνει ένας άνθρωπος πανανθρώπινος καιάμεσης, της αποκλειστικής απόλαυσης, δεν είναι δυνατόν να λο­ παγκόσμιος. Γιί αυτό ο Κομμουνισμός, που είναι απλώς η ομα­γαριαστεί με την έννοια της απλής κατοχής, με την έννοια του δική ιδιοχτησία της Εργατικής Τάξης, καθώς αυτή λογαριάζε­έχω » ται, όπως θα ιδούμε, να είναι η κοινωνία ολόκληρη, προηγείται

«Ο άνθρωπος κάνει δική­του την οικουμενική­του ύπαρξη με του Σοσιαλισμού, που δεν είναι κανένα πολιτικό ή κοινωνικόένα τρόπο οικουμενικό, επομένως, με έναν ολοκληρωτικό τρόπο, σύστημα, αλλά μια ‹‹ κοινωνίωση ››, μια ανθρώπινη κατάστασηόπως σιγά­σιγά και με τον ίδιο τρόπο την έχασε. Τηνε κάνει ομοουσίωσης του ανθρώπου με τη φύση και με τον άλλον άν­δική­του σαν ολοκληρωμένος και ολοκληρωτικός άνθρωπος. Κά­ θρωπο, όπου οδηγείται και φιλοδοξεί να φτάσει η ανθρωπότητα,θε μια από τις ανθρώπινες σχέσεις­του με τον κόσμο, όραση, με οδηγό­της το Κράτος της κοινωνίας ολόκληρης πια.ακοή, όσφρηση, γεύση, αφή, σκέψη, παρατή ρηση, αίστηση, θέ­ Η ομαδική ιδιοχτησία των εργαζομένων δεν αρνιέται μοναχάληση, ενέργεια, αγάπη, κοντολογίς όλα τα όργανα της ατομικό­ την ατομική ιδιοχτησία του Κεφαλαίου πάνου στην ομαδικήτητάς­του, που είναι άμεσα, με τη μορφή­τους σαν ίδιων για ιδιοχτησία, αλλά αρνιέται και κάθε άλλη ατομική ιδιοχτησίαόλους τους ανθρώπους οργάνων, στην αντικειμενική­τους σχέση πάνου στην κοινωνική ιδιοχτησία. Και τούτο, γιατί, καθώς είδα­ή στην αντικειμενική­τους συμπεριφορά απέναντι στο αντικεί­ με στην αρχή, κάθε ατομική ιδιοχτησία και η μικρότερη, είναιμενο είναι η ιδιοποίηση αυτού του αντικειμένου, είναι η ιδιοποί­ ιδιοχτησία πάνου στην κοινωνική ιδιοχτησία, για τον απλούστατοηση της ανθρώπινης πραγματικότητας, αφού ο αντικειμενικός λόγο ότι απαλλοτριώνει τις υλικές και τις ανθρώπινες προϋποθέ­

κόσμος του ανθρώπου είναι ολόκληρος οι πανανθρώπινες αντι­ σεις της λειτουργίας­της. Είναι, λοιπόν, η ομαδική ιδιοχτησίακειμενικές κατασκευές. Η πανανθρώπινη, λοιπόν, αυτή πραγμα­ των εργαζομένων ιδιοχτησία που αρνιέται την ατομική ιδιοχτη­τικότητα εκφράζεται με τη συμπεριφορά αυτών των οργάνων σία για λογαριασμό της γενικής ιδιοχτησίας της κοινωνίας ολό­απέναντι στο αντικείμενο. Και η έκφραση αυτή είναι οι παρορ­ κλη ρης και της ανθρωπότητας ολόκληρης. Είναι μια «δυνάμει»μήσεις και οι ενέργειες του ανθρώπου, η δραστηριότητά του, γενική ιδιοχτησία της κοινωνίας ολόκληρης και της ανθρωπό­ακόμα και ο πόνος­του, διότι ο πόνος, με την ανθρώπινη έννοια, τητας ολόκληρης. Χωρίς, όμως, να επηρεάζει την εξέλιξη κάθεείναι κι αυτός μια απόλαυση και μια δοκιμασία που μόνον ο νέας μορφής της παραγωγικής σχέσης από την ατομική παραγω­

άνθρωπος δοκιμάζει και υφίσταται. ›› γή και ιδιοχτησία προς την ομαδική παραγωγή και ιδιοχτησία.Με την ομαδική ιδιοχτησία (τον Κομμουνισμό) και την ανι­ Μια που η ατομική ιδιοχτησία είναι ένας προωθητικός παρά­

διοχτησία (το Σοσιαλισμό) συνεχίζουμε εμείς πια, ο άνθρωπος γοντας γι' αυτή την εξέλιξη.υπεισέρχεται ακόμα και στην πραγματική, την αληθινή ανθρώ­ Και πραγματοποιέται, αφενός μεν, για να κάμει πραγματικό­πινη ιστορία. Αυτό που έζησε μέχρι σήμερα δεν είταν η ιστορία­ τητα αυτό που οι παραγωγικές δυνάμεις επεξεργάστηκαν σαντου, αλλά η προῖστορία­του, η ιστορία του σχηματισμού­του κοινωνικότητα, αφετέρου δε, για να οδηγηθεί η κοινω οι ειρη­σαν Ανθρώπου. Διότι ο άνθρωπος δεν είναι, καθώς είδαμε, ο νικότερα, ωφελιμότερα, ανθρωπινότερα και ταχίτερα ‹.: ο σοσι­ατομικός άνθρωπος, αλλά η σχέση αυτού του ατομικού ανθρώ­ αλισμό. Γιατί όπως και να το κάνουμε ο καπιταλισμ ός είναιπου με τον άλλον άνθρωπο (ένας άντρας και μια γυναίκα τολάχι­ εκείνος που οδηγεί τις κοινωνίες προς την ομαδική παραγωγή,στο) και με τον κόσμο ολόκληρο. Χρωστάει, λοιπόν, για να την ομαδική ιδιοχτησία και το σοσιαλισμό.

56 57

Δοστοχωε αοτη η πορεια ανατραπηκε στην αντιληιμη των και κομμουνιστικές (σωστα) χώρες, Παναπεἱ να σταματήσει η

πρωτεργατων τηἑ προλεταριακηἑ επαναστασηἔυ οπου αοτη πρα· λειτουργία του κρατικού συγκεντρωτικού καπιταλισμού κι ας μηγματοποιηθηκε› και ακομη επικρατει στην αντιληιμη τοσο των τονε λένε με το όνομα­του, (που, αντίθετα με όσα διακήρυχνε ο

ηγετων των σοσιαλιστικων (σωαλερα) αντι κομμοθνιστικων λε­ Λένιν στο βιβλίο­του «Κράτος και Επανασταση ›› (σελ. 37, Εσι­γομενων χωρων› οσο και στην αντιληιγη των ηγετων των κομ· ιιοιτε $οοιαΙεε, Παρίσι) ότι «θα ελευθερώσουμε την ανθρωπότηταμοονιστικων κομματων των αστικων χωρων· από τη μιστωτή σκλαβια ››­ μετέβαλε όλους τους πολίτες της Σο­

Και τοσο ειναι εξωωθαλμο το λαθοἑ που κανοον ωστε απο βιετικής 'Ενωσης σε μιστωτούς προλεταριους, χειρότερα κι απ”την εποχη του Λενιν› τοο Σταλινιτοε Κροοτσεωι τον Μπρεσνιετα αυτούς που εκκολαπτει και δημιουργεί συνεχώς το Χρηματιστι­τοο Γκορμπατσοω μεχρι την εποχη τοο Μαο Τσετούνγκ και τοο κό Κεφαλαιο των Αστικών Χωρών) και να αφεθούν ελεύθερες οιΝτενγκ Ξιαοπινγκ καθε γραμματεαε τον κομμορνιστικοα κομμα· διαφορες παραγωγικές επιχειρήσεις να λειτουργήσουν σαν ιδιω­τοε τηθ Ρωσιαε η τηιἐ Κιναε εχει και ιδιαιτερη οικηττοο αποιμη τικές επιχειρήσεις με δική­τους αποκλειστική διαχείριση καιγια το τι ειναι σοσιαλισμοἑ” διακη ροχνει και εωαρμοἔει το προ· δική­τους αποκλειστική ευθύνη. Να αφεθεί, γενικα, η παραγωγήγραμμα­τοοι γιατι θεωρει το σοσιαλισμο ενα καθαρο πατερναλι­ και η ιδιοχτησία να λειτουργήσουν και να εξελιχτούν, σύμφωνασμο ποο ο καθεναε μπορει να τον αντιλαμβανεται οπωε αοτοθ με τους οικονομικούς νόμους και με γνώμονα παντοτε την απα­νομιθει› οιορθωνονταε τα λαθη τομ προηγοομενοο γραμματεα­ γόρευση της ατομικής ιδιοχτησίας πανου στην ομαδική παρα­Και το ίδιο γίνεται και με τα αστικά σοσιαλιστικα κόμματα που γωγής Ακόμα και Οι επιχειρήσεις πρόνοιας) καθώς και οι χενό­οταν ελθοον στην εξοοσια εωαρμοζοον το καθενα τον πατερνατ μενες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και καθε αλλη επιχείρησηλισμο τη€ αρεσκειατἑτοο­ Μησε τοο Παπανδρεου εἔαιροομενοο­ παροχής υπηρεσιών από το Κρατος πρέπει να αφεθούν στηνΚαι του κυρίου Σημίτη τελευταία. Αλλα και του Γκονθόιλεθ στην υπεύθυνη διαχείριση και ιδιοχτῃσία των εργαζομένων μέσα σ“Ισπανια και τοο Μιττεραν στη Γαλλία. αυτές. Τα παντα να πλη ρώνουνται στην τιμή­τους, τίποτα να μην

'Ομωἐἰ μια ειναι η αληθεια Κ |Οτι κανεισ οεν μπορει να απο­ παρέχεται δωρεαν. Και όσον αφορα τις αρμοδιότητες του Κρα­φύγει την τελείωση του καπιταλισμού. Και όπως και να λέγεται, τους παροχής διάφορων υπηρεσιών, για τις οποίες θα μιλήσουμεκομμοονιστηἑ η σοσιαλιστηα στο οικονομικο και στο παραγωτ στα επόμενα, και αυτές θα αποτελέσουν μιαν ιδιαίτερη ιδιωτικήγικό πεδίο είναι υποχρεωμένος να συνεχίσει τον καπιταλισμό επιχείρηση, ομαδικής ιδιοχτησίας βέβαια, με πελατες το Κοινω­ποθ οιαοεχτηκε « σαν την τελεοταια ανταγωνιστικη μορφη τηἑ νικό σύνολο που θα πληρώνει για να εξυπηρετηθεί από τα δια­κοινωνικηἐ παραγωγικηε σταοιοορομιαἐ »› διοτι « κανεναἐ κοιτ φορα κρατικα όργανα, τα οποία θα επιδιώκουν να είναι ευχαρι­νωνικός σχηματισμός δεν εξαφανίζεται πριν να αναπτυχθούν στα στην πεχατεία­τον¿_όλες οι παραγωγικές δυναμεις που μπορεί να χωρέσει» Και κα­ Πῶς) όμως, ύστερ° από τόσα σαφή κείμενα του Μαρξ ξεδρό­θωιἐ αποοειξε η αστικη πρακτικη› οπωε ειπαμε και παραπανοιδ ο μισαν έτσι τα κομμουνιστικα κόμματα των σοσιαλιστικών (σφα­καπιταλισμοε χωραει ακομα πολλεε παραγωγικείἑ οοναμειἔυ αωού λερα) λεγόμενων χωρών κι από τον κομμουνισμό που έπρεπε νακατα τον Μαρξ πρεπει να εξελιχθει μεχρι την καταργηση τον εφαρμόσουν εφαρμοσαν ένα καθεστός πρόνοιας και πετερναλι­ανταγωνισμοα αναμεσα στον ανθρωπο και τη ωύση› αναμεσα σμού με βαση έναν ανελέητο κρατικό καπιταλισμό που ονόμα­στον ανθρωπο και τον αλλον ανθρωποι ποο μονον τα αοτοματα σαν σοσιαλισμό, ένα σοσιαλισμό που εξέθρεψε μιαν θρασίτατηπαραγωγικά εργαλεία μπορούν να επιτύχουν. γραφειοκρατία, και ένα αστυνομικό Κρόιτος, εκαλλιέργησε

στους εργαζόμενους την αδιαφορία, τον παρασιτισμό και τηνΜα τι παναπεί καπιταλισμός στις σοσιαλιστικές (λαθεμένα) τεμπελια, καθυστέρησε την παραγωγική αναπτυξη, οπισθοδρο­

58 59

μησε τη γεωργία, εστέρησε την κοινωνία­του από τα βασικά χισἘών_εκμεταλλευτών Επιταγή επιτείν

καταναλωτικά αγαθά και γενικά εδυσφήμισε την κομμουνιστική χι ί η ει με τον ανε­° _

εητο αφορισμό ότι «δε μπορεί να είναι κο ­' '|

μμουνιστης παραιδεολογια· τ τ Ι , ,

ι μονον εκεινος που την αποδοχη της νομοτελειας της παλη τωνΤο λαθος ειναι του Λενιν, ο οποιος, θελοντας με το εργο­του τάξεων την προεκτείνει μέχρι την παραδοχή της πολι θἱ

τικης εσης«Κράτος και Επανάσταση» να ερμηνεύσει και να προσδιορίσει της Δικτατορίαα τω Προλεταριάτου » Εξηγόντ ι Ια συν

ι ι , , . ς αμα οτιτη μεταβατική περιοδο του επαναστατικου μετασχηματισμου της «αυτή η δικτατορία είναι η οργάνωση της πρωτοπορίας των κατακαπιταλιστικής κοινωνίας σε κομμουνιστική (την περίοδο δη­ πιεξομένων σε κυ ' ' · ί .

› ριαρχη ταξ › αλαδή, της κατάληψης της εξουσίας από την Εργατική Τάξη) των λέει; πόσο Κ; ζτἐἔἦοαχηζῖιζρὲαρἔέιχ οτιιτσῆοΊη›

Μαρξ και 'Ενγκελς, όπου «το Κράτος, κατά τα λεγόμενά­τους, φράση), και ακόμη ότι «αυτή η Δικτατορία δεν είναι τίποτ”δε μπορει να είναι τίποτ” αλλο παρά μόνο η επαναστατική δι­ άλλο παρά η μετάβαση προς την κατάργηση όλων των τάξεωνκτατορια του προλεταριάτου» (Πρβλ. Κριτική του προγράμμα­ και προς μια κοινωνία χωρίς τάξεις» που κατά τον Μαρξ είναιτος Γκότα, 1875, και επιστολή του Μαρξ προς Βάιντεμέγιερ, ο σοσιαλισμός και κατά το Λένιν) Ο κομμουνισμός. Πλήρης

1852, θέλοντας προφανώς να υποδηλώσουν όχι κάποια μορφή δηλαδή, σύγχιση πραγμάτων' ›

Κράτους, αλλά τη μορφή που θα πάρει σαν Κράτος, σα δύναμη Τ `

επιβολής, η επαναστατημένη Εργατική Τάξη και κατά την περί­οδο της επανάστασης και μόνο) προβαίνει σε πολιτική ανάλυσηαυτής της θέσης, αποφαινόμενος, ότι κάθε Κράτος είναι δημο­ | Ι τ

κρατία για την κυρίαρχη τάξη και δικτατορία για τις καταπιεξό­ Το θεμα της εννοιας του κρατουςμενες τάξεις. Κατόπιν την πολιτικήν αυτή ανάλυση τη μετατρέ­πει σε πολιτική θέση, για τη μορφή του πρέπει να πάρει το Ο .

Κράτος της Εργατικής Τάξης, που, μη έχοντας υπόψι­του την ανἕἕὲζἕἕὀἦζῖἔἔἐτῖἕἐι κἶἔωἔ εωαμξἔ βθισκουνται στηἶέ πρώ­

ανάλυση του Μαρξ για τη φύση της κομμουνιστικής κοινωνίας, απειλητικού υσίικοἑι 18 ἶἕΥλἰνΉμετωπιση του αφὐἴοξενου

σαν μεταβατικού σταδίου προς το σοσιαλισμό (το έργο του Μαρξ πρωτη ανθρωπινηφπε ίσσεια ρ α οντος, που αντιμετωπισε η«Πολιτική Οικονομία και Φιλοσοφία» είδε το φως το 1932, δη­ Εἰναι γεγονός ότιρσε [ἐλ

λαδή ύστερί από το θάνατο του Λένιν) τη συνοψίἔει στην ακό­ τομία θα επαναλάβω σήἕεἕα ΤΖ έ (ἕῖτη Ξο αῖαπἶ) οσα εν (ἐνν­

λουθη επιταγή, όπου συγχέει τον κομμουνισμό με τη Δικτατορία μου «Τάξεις και Κράτος (Ἑκδοσξ ΔίφρρἔἕιΙἔἐἶῖαῖ­:ιΔΐξἶαζ::του Προλεταριατου και το σοσιαλισμό με τον κομμουνισμο, α­ ρω του Προλετα ιάτου Κ ι Δ Ι

, , , , , ρ αι ατο ικαιου » ”Εκδ 'φηνοντας το πεδιο ελευθερο στους διαδοχους­του να ονομαξουν 1976) αλλ Ι ι . ρ 9 , (, Ρση ὁλκαιοςτη Δικτατορία του Προλεταριάτου σοσιαλισμό Μια δικτατορία 3 α ειταν αναγκη να αναφερθω και παλι σ αυω για να

­Ι · προσδιορισω και να εξ 'σω τ ' Θ |

που δεν έχει καμιά σχεση ούτε με το προλεταριάτο, ουτε γενικασημειώθιηιχην στρςκἐὲιἔξιἐρμιιζτειμςἔ­ιἱρΜυ,θότιδηζιαδή

α εμενα καιμε τον εργαζόμενο λαό. κο ί Ι ι , ,μμοϋνιστικες (σωστα) λεγομενε ω ε δε ωστιούντα

«Η πο εί λεει π ο το ελλον δ λαδ π ο τον κο ου­ ι . . ς χ ρ ς χρ ι σῖορ, α° ζ ρ μ ° η ρ ς μμ , φῖαιξιμο του μαρξισμου, αλλα στην κακή ερμηνεία­του και ε­

νισμο, θα γινει αφου περασει η ανθρωπότητα προηγουμένως απο φαρμογἠἦου Και έπρεπε ά ι ι ,, , , , νω το ποιο ταιει κυ ιω

τη Δικτατορια του Προλεταριάτου. Και δε μπορει να γινει αλλι­ γι, αυτό. Και συνεχίζω: ημ ς φ ρ ς

ὡς, γιατί ούτε άλλη τάξη υπάρχει που να αναλάβει, ούτε άλλοντρόπο έχει αυτή η τάξη να συντρίψει την αντίσταση των καπιτα­ Είπαμε, ότι η συσπείρωση αυτή δε μπορεί γίνει

Ώ

60τι

έτοιμες, ακατέργαστες, φυσικές τροφές (σελ. Ιγ) το μόνο που το εκκολάπτει απαραίτητα αυτή η ομάδα.

πέτυχε στην αρχή είταν να γίνει αίστηση, μια γενικη θεωρια για |Κατοπιν η |κοινωνικη τακτοποιησηςπου επροκυιγε από τηντον αντικειμενικό και τον ανθρώπινο κόσμο, θολη κι απροῖδδιρτ πρωτη γνωριμια τρμ κοσμου εγινε σμνεγεια Τακγοποιηση ανε­ριστη για το άτομα της ανθρώπινης πολλαπλότητας, αλλα που ξαρτητων ατομικων παραγωγών, οι οποιοι, παλι για τον ιδιο

έγινε σαφηἑ και προσδιοργσμένη στο μυαλό και στην ψυχη ενος λογο, οταν εγεννη σαν την αντιληψη της ατομικης ιδιοχτησιας,

κατά σύμπτωση ψυχικά συγκεντρωτικού προσώπου απ αυτα τα συνοψιστηκαν στο Κρατος σαν ατομικοι ιδιοχτητες και το Κρα­

ατομα, που το φυσικό κόσμο τον ανήγαγε σε θεότητα και τη τος έκτοτε εγινε η σύνοψη της νομιμότητας της ιδαιοχτησιας και,

φυσική ανθρώπινη πολλαπλότητα τη μετέβαλε σε κοινωνική τα­ επρρενωἔ= Ξ γενικρἔ ριαγερητηἔαηθ που 'ρριραζει ηθαφααρει

κτοποίηση, με το να προσδορίσει κιόλας τα φυσικά και τα αντι­ αυτη τἐιν ι ιρχτηριρα ςἶυμφωνα με τρνἔ νρμρρίδ παν εσπιζεακειμενικά έργα της κάθε ανθρώπινης ομάδας, που επρόκυιμε απ” στρἔίἔ ερἶρρρμεγρνἔ εκαστρἶε ατρμαςρρἔ παραγωγρρἔ·

αν τετια συνοιμη, λοιπον, το Κράτος ειναι και ο γενικοςαυτη τηΐτακτοποιησηπάνου ισἐορυςἠ ιδιοχτήτης, όπου συμπυκνώνεται κι απόπου εκπορεύεται κατόπιν

Ριιςαιόαπστιαεηκἕιῖθΐρῖαῖτοίνη ψυχική ενότητα, που πηγάζει από την η Ϊδιοχτησἰα των εκάσαοτε ιδιοχτηπρν (ἶΕατριαρχών> φερυραρ“ναγ. η θ ὡπου 8 τον κόσμο και με τον άλλον ανθρωπο, χων, αστων και τελευταια της εργατικής ταςης και της κοινωνίαςαντιθεἶη ωυ αν γρ σ­ Ξυῖόν τον κοσμο κατασκευάζει παντοτε ολόκληρης, θεωρούμενης σαν ένα σύνολο εργαζομένων ατόμων)που βρισλἶεωι μεσα , τ · 9 σικ ” ανθ ὡπι­ ιδιοχτητών των πραγμάτων που παράγουν ομαδικά μέσα στα ερ­τον εκπροσωποἦηςί κοῖῖα τον ιδιο τροἶεο Τεου η φυ Κη ρ 'να γοστάσια ή και αλλού, ιδιότητας πουδεν της αναγνωρίζεται απόνη ενότητα κατασκευάζει τον φυσικον ανθρωπο. αι για ε

αλλρ λόγο ακόμη· Γιαῖἱ το οργανο/Βου, εκφ,ραζει τον ΨΡχκἶμο› ας). Οπότε η σχέση του οποιουδήποτε Κράτους με τους πολίτες­εἰτε αυτός Ο ψυχισμός είναι αῖομικἶςί ειτετειναι ομαδικοἦί εινα του είναι οπωσδήποτε σχέση ιδιόχτησίαε και όχι δικτατορία ηπάντοτε όργανο ατομικό, το αγομηςρ μραλρ και η ατομικη Ψυχη μια οποιαδηποτε άλλη πολιτικη σχέση.

' ατικά ό ανά­του .

με ἶαΑ(λ/ἰώἰττἰιααῖτῖίωπμηγάζει σἶίγφέσταταςκι από όσα λέει ο Μαρξ Η μναληγγηῖ επομένωίῷ Έηἑ εἔορσἰαἐ από την Εργαηκη Τάξηστο βιβλίο­του «Κριτική της Φιλοσοφίας του Έγελρρ για γρ και Ίἐ Ειναρρησἐιΐηρ σε Κραφατην ταυτιζει αὶπο το ΚραΤος°Κράτος» (Τ., Ι., Φιλοσ. Έργων, σελ. 60/61, 'Εκδοση Α. ΟΟ­ επει ηςκίἑι τα |υΟ­Τομέ σρμπιπταρν στην ιδ|ι0τητα°τρρ§ να ειναιΒΤΕΒ Παρίσι 1937). «Ο λόγος του Κράτους ή η συνείδηση του γενικοι ι ιοχτητες και μοναδικοι διανεμητεςκαθηκοντων εργα­

Κράτους είναι πάντοτε ένα πραγματικό πρόσωπο μοναδικο, που σιας και ατομικής ιδιοχτησιας, οι εκφραστες, μ αλλα λογια,

αποκλείει όλα τα άλλα, αλλ” αυτός ο προσωποποιη μένος λόγοἐ αυτου προ σημαινει Ιἔομμουνισμρς·κατά .Εγελα δεν έχει άλλο περιεχόμενο από τη θέλη­ Καθως εςηγω το εργο­μου «Ταςεις και Κρατοςυ η Δικτατορια

ση, από το εγώ θέλω, Ι." είει ο” εετ οτοὶ ­γαλλικά μέσα στο εἴναἔια απρ τις μρρφρἕ που μπορει να παρει το Κρατρἔ ωηαρκρα­κείμενο­ ανήκει σί ένα άτομο και η αλήθεια αυτού του ατόμου τἶίἑ ρραγνια ἢ λωρνἐ τη σλετλιαστικη σημερινη σημασιαττηαβρίσκεται πάντοτε στα πολλά άτομα... Διότι όχι μόνο το άτομο Ξ α τη ςἶημασιαἦηίἔ σαν κρανρβρυλερτῃἶηθ ανῃπροσξρπερτικηρ

. .. . ι πολλών ατο ων αλλά και καμιά διανο­ ημοκρατιας ω και Δικτατορια, δικτατορια παντοτε ενος προσω­ειναιςπροιον αυτων τωΐ σμ έσ› που και όχι μιας κοινωνικής τάξης). Η δικτατορία, επομένως, δενητικη Κοἴεηγοριαί καϊἕέῖῖνἔἶἐκἔτοχο ΓΗ δικῖατορία λοιπόν) μπορεί να είναι η ουσία και η έννοια του Κράτους, που μπορεί,εἶἑ υἔἕοῖἰιςξμἔἱεί κατ,μΑρχἠν Ξ λέων) δε μπορεί ποτέ να κατά το Λένιν, να πάρει|‹‹ απίστευτης αφθονίας και ποικιλίας μορ­

είναι δικτατορια μιας ομάδας, αλλά πάντοτε ενός προσώποο, ποο φες ››. (Κράτος και Επανασταση, Εόιιιοιτε Βοοιειὶοε, σελ.37).

62 63

Τ ι ένω βΎαἱνει απ. αυτό βιβλίο το Κράτος είναι η ίδια η ατομική ιδιοχτησία συνοιμισμένη καιο συ πε σ α , , , , ,Λ. μ ι μ ,και ἔπανὲσταση» είναι ότι τη σχέση ιδιο γενικοποιημενη. Και δεν πρεπει να ξεχναμε, τριτο, οτι η πολιτι­

του ενιν « ρατος , _ |

χτησίας που λειτουργεί ανάμεσα στο Κράτος και την κοινωνία­ κοτητα ή Το Κράτοἔ είναι σε κάθε περιπτωση η γενικη ιοιοχιη·, ι

καθώς ανάμεσα Κράτος χώρας άλλες σια και η γενική πολιτικότητα που αρνιέται κάθε άλλη ιδιοχτη­° , , . σία και κάθε άλλη πολιτικότητα κάθε μερική και κάθε γενική

κοινωνιες, την αποκαλει και την ερμηνευει παντοτε σαν Δικτα­ °

, , , . γ κάθε ατομικ ' και κάθε ομαδικ ” ιδιο τ σία και πολιτικότ τα...τορία της κυριαχης κοινωνικης τάξης, ενονοματι της οποίας η η χ η η

λειτουργεί η παραγωγή και ασκείται η πολιτικη εξουσία και που Αλλά ότι αυτό το κάνει πάντοτε προς ΈΟ συμφερον και για την

τα αιτήματά­της εκφράζει αυτό το Κράτος. Η διαπίστωση αυτή ιδιοάτησἰα Τηεχτἀξηε ενονὀμαἶι της οποίας ἕιεξάγεῖαι η ίἶαρψοδηγεί στη συγχιση της έννοιας της πολιτικότητας, σαν καθα­ γωγη και αδἶκειται η πολἶῖικη εξουσιαι Η Ϊιρνησηῖ επομενωε°

ρής και αποκλειστικής ιδιοχτησίας (που δεν πηγάζει, δηλαδή, ἶίου περικλειει πολιἶικοτητει ειναι σἶο τελος αρνηση ἶουαπό καμιά παραγωγική σχέση), έννοια Δικτατορίαῷ ιδιου του εαυτου­της, ειναι η αρνηση καθε μορφής ιδιοχτησιας

που είναι μια από τις μορφές αυτής της πολιτικότητας. Μετατο­ και καθε μορφηε πολιτικοτηταε·πιξει, ακόμα, την έννοια μιας μόνο μορφής ασκήσεως εξουσίας Η πολιτικότητα, μ” άλλα λόγια, ή το Κράτος της Εργατικήςκαι βιας από το Κράτος, από τη μ0ρφη·°ι0ο οιο περιεχομενο· Τάξης, το σοσιαλιστικό, σφαλερά, και κομμουνιστικό, σωστά,

ιοοι και χρηοιμοποιει ιην εννοια ειοιηἑ ιηιἐ μορφηἑ γιρι νει εἔη· λεγόμενο Κράτος, χρωστάει πρωτο να είναι κι αυτό ια π οδι­› › μ ρ

γηοει οριο ιο περιεχομενο­ Αλλα ποτε η ιειοιιοη ιηἑ μορφηἑ ιοο αγραφή γι ” αυτό που πρόκειται να επακολουθήσει σαν κοινωνι­Κράιοος με Το περιεχομενο τομ Κρριιοοἑ και η εφαρμογη στην κότητα. Χρωστάει, δεύτερο, σα γενική ιδιοκτησία, να συμπίπτει

λ υ τ ει οδ ούν οι αία στ νπράξη της αντι ηιγηἐ πο ην εμπνε ι 'ηγ "μ η και με την ιδιαίτερη ιδιοχτησία της τάξης ενονόματι της οποίαςταύτιση της γραφειοκρατιας (των εσωτερικων προυποθεσεων της διεξάγεται η παραγωγή, να συμπίπτει, δηλαδή, με την ομαδικήλ ' Κ 'του ) ” αυτό το πε ιε ό ενο. Π α απολι ι γ ν ν τειιοοργιειἑ “ιορ ρα Ξ μ |ρ χ μ ρ γμ ιδιοκτησια της Εργατικής Τάξης. Και χρωστάει, τριτο, να αρνι­επικίνδυνοι διοιι ιεοιιειοπεναζει ιο Κραποἔ παραγωγικη επηιευ έται την ιδιοχτησία και την πολιτικοτητα στην προηγούμενή­

σ τ α ειοκ ατία Ενώ α ειοκ ατίαπ έπει να ειναιρη η ηἑ γρ φ ρ 9­ η γρ φ ρ ρ της μορφή, να αρνιεται, δηλαδή, την ατομική ιδιοκτησία σανη έκφραση του περιεχομένου του Κρατους, σα συμπυκνωσης 8 ι .ι ιοχτησια και πολιτικοτητα της Αστικής Καπιταλιστικής Τά­των συ ε οντων τ α ουσα ταξ σε συνδυασμο παντοτε , Ι

μφ ρ ηἐ ρχ 9 秛 . ξης και πιο συγκεκριμενα να αρνιεται την ιδιοχτησία και τηνκαι με τα συμφεροντα των κοινωνικων προυποθεσεων­της, που ι γπολιτικοτητα του Κεφαλαιου.εξασφαλίζουν την ύπαρξή­της.

Βλέπουμε, μ” άλλα λόγια, ότι η εξέλιξη τόσο της ιδιοχτησί­Η εποινόιοιοιοη δεν γινειοιι γιοι νοι γινει Κροιποῶ αλλά για νδ ας, όσο και της πολιτικότητας ή του Κράτους επαναφέρει και τις

οιποκοιιριοιηοει ιο Κρόιποἑ ιηἑ επεινοιοιοιτημενηἐ ιεοινωνιπηο πά° δύο αυτές κατηγορίες στο σημείο της αφετη ρίας­τους. Αλλά τιςξης που ειναι η οοοπειρωοη ειοιηἐ ιηἐ ιόιἔηἑ με ιιο προοποθε­ επαναφέρει σα σχέσεις ολοκληρωμένες, που διάνυσαν κιόλαςοει€τιη€› δηλαδη ιηἑ κοινωνιειιἐ ολοιςληρηο θελημοιιιεόι η οινειγ_ ολόκληρη τη σταδιοδρομία­τους, όπως αυτή η σταδιοδρομία βρέ­καστικά. θηκε προσχεδιασμένη στην πρωτη­της εμβρυακή μορφή. Τις

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε Τρίο πράγμοιιμι Δεν πρεπει νει επαναφέρει σα σχέσεις αναπτυγμένες σ” όλη την έκταση του

ξεχνάμε» πρὡιο› οπι η πολιιιποιηιοι η Το Κρἀιοἑ ειναι απο γεν­ αριθμού και του περιεχόμενου και συμπληρωμένες με τον αριθμόνησιμιού­τους η πνευματική προδιαγραφή (πρβλ. σελ. ἰδ και και το περιεχόμενο των ανθρώπινων και των φυσικών προϋποθέ­

επ.) αυτου που πρόκειται να επακολουθήσει τελικά σαν κοινωνι­ σεων­τους. Και τις επαναφέρει και πάλι ενωμένες, όπως ξεκίνη­κότητα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, δεύτερο, ότι η πολιτικότητα ή σαν, αλλά σημαντικά μεγαλωμένες, πολλαπλασιασμένες και βελ­

6564

ι

ιιωμένριἑ· α Εξέλιξη σα σμιιςοονση και αύξηση σαν επαναληινη ν ι των Νομικών Κατασκευών» (σελ. ΙΖΟ­121) αλλά ας μου επιτραπείπροσδιόρισε τον τροπον αυτον της αναπτυξης των φαινομενωνκαι των σχέσεων ο Λένιν. (Πρβλ. σελ. Ι5).

να τονισω, οτι καμιά άλλη σχέση και κανένα άλλο δικαίωμαεκτός από τη σχέση και το δικαίωμα της ιδιοχτησἰας δε μπορεί

Κοντολογίς, από τη στιγμή όπου εγκαθιδρύεται η Εργατική να έχει|ή να αποχτήσει αυτούς τους τίτλους. Όλες οι ανθρώπι­Τάξη νικήτρια στην εξουσία, η μορφή του Κράτους που θα εγ­ ι νεο σχεσοιστανιιοεσειρ ιιηναζοον απο ιην ιιαρααωνικη σ?ιεση=καταστήσει δε μπορεί να είναι άλλη από τη μορφή που της φ που λειτουργει οαολεοιγιοιολτηοιαἑ ατομιιτη€|”ολε€› επομεντυἐιεπἰτρεψε να οργανωθεί και να πολεμήσει την Καπιταλιστική ; οι ανθρωπινες σχεσεις ειναι σχεσεις ιδιοχτησιας και η υποκει­Ασῃκἠ Τάξη­ Δεν μπορεί να εἰναι άλλη από το Δημοκραῃκό ; μενική έκφρασής­τους, όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και όλεςΑστικό Κράτος, με τα πολιτικά και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ι οι ανθρώπινες υποχρεώσεις ανανοννιαι σι ανιη ιη βασικη σχοτα κατοχυρωμένα από το Σύνταγμά­του και που ακριβώς διότι ι ση ιἶαι ειναι οιιςαιὡμαια και νποχοεὡσειο της ιοιοχιησιαιἔ· |Ηείναι δικαιωματα ανεξάρτητων ειδικών παραγωγών­ιδιοχτητών πηναιιονν απο το οιιςαςιωιια της ιςσιοαιησιαο τον ιζρατονσ· σον(μόνο δικαιώματα ιδιοχτησίας υπάρχουν), ταιριάζουν περισσό­ σννοινιξει την αιοιιικη ιοιολιησια ολων| ανεξαιοειωοςιων ανο”τερο στην ιδιότητα του κάθε εργαζόμενου σα γενικού ιδιοχτήτη, ' ξαοιητων αιομικωνααοααωαωνησιολιηιωνι σαιί γενικη ιοιολιη”από το γεγονός ότι είναι δικό­του το Κράτος και στην ιδιότητά­ , σια· και ουσιαστικα ανια ειναι σον ιη οιαιιοιραζει στους καθε”του να είναι μαζί άλλους εργαζόμενους ομαδικός ιδιοχτήῖης γ καστα ιδιοχτητες, οπως και μπορει να τους την αφαιρεσει.››

των μέσων της παραγωγής που χειρίζεται και των προϊόντων που τι Δικαιώματα Και υπολρεώοειο θα υπαρχουν και θα λειτουρ·παράγει. Από τη στιγμή που λέμε στον προλετάριο, είσαι ιδιο­ γουνι οοο θα υπαρχουν και θα λειτουργουν οι ανθρὡπινεἐ αντι­χτήτης, πώς να του στερήσουμε τα δικαιώματα αυτής της ιδιότη­ θέοεια που πιιγαζουν ολεἑ απο τη λειτουργια του παραγτυγιιτουτάς­του, που είναι τα τόσο διαφημισμένα ανθρώπινα και πολιτικά γ φαινομένουι που ειναι οχέοιιταντιθεοτι του ανθρώπου με τον Κο·δικαιώματα ; Του ταιριάζουν και τα γυρεύει αυτά τα δικαιώματα, σμο και με τον αλλον ανθρωπο που ιτλει μέοαττου αυτοἑ ο κο­είναι δίκαιο και δικαιολογημένο το αίτημά­του, γιατί τώρα για σμοἔ· Η ανθρώπινη ενοιητα› που θι αποιταταοτηοει αυτο τοπρώτη φορά αισθάνεται πραγματικά την ιδιότητα του ιδιοχτήτη, γ φαινομενα με ιην εξέλιξη­ιοο σε σχέση­ισορροπια› σχέση­ενο·η ιδιότητά­του αυτή είναι η ελευθερία­του. Η ιστορία μόνον έναν γ ιηια ιοο ανθρώπου με ιη οοση› οπσστατιυμἑνη σε ένα πολλαπλόάνθρωπο ελεύθερο εγνώρισε, τον άνθρωπο ιδιοχτήτη. Να μην αοιομαιο παραγωγικό ορναλοιοι ένα εργαλειο που οα ιςαιαργηταπολαμβάνει, λοιπόν, ο προλετάριος το μέλος της κομμουνιστι­ σει την ανθρώπινη δουλιά, σαν προαγωγό της αντίθεσης, αλλάκής κοινωνίας, να μην απολαμβάνει αυτά τα δικαιώματα μια που ­ Και της ενοιηιαα ιαοιοχρονα= του ανθρώπου με ιη φύση και μεέγινε ελεύθερος επειδή έγινε ιδιοχτήτης; τον αλλον ανθρωπο, τόσο τα δικαιώματα, όσο και τις υποχρέω­

Διαπράττει μεγάλο επιστημονικό λάθος ο Λένιν, όταν λέει [ σεις τα καιαρνοιααστο εργο­του ‹‹ Κρατος και Επανασταση», καθως αναφέραμε πα­ ι Αιωνες συγκεντρωνε η ιστορια αντικειμενικούς και ανθρωπι­ραπάνου, ότι «μόνο στην κομμουνιστική κοινωνία (...) το Κρά­ νους όρους για να κάμει δυνατή την αντικειμενική πραγματοποί­τος παύει να υπάρχει και γίνεται δυνατό να μιλάμε για ελευθε­ ηση σε αντίστοιχη κοινωνική τακτοποίηση, αυτού που εσήμαινερία.» 'Οχι μόνον επειδή συγχέει, καθώς είδαμε, την κομμουνι­ κατά βάση το Κράτος στη σφαίρα της πνευματικότητας. Αιώνεςστική με τη σοσιαλιστική κοινωνία, αλλά και γιατί πιστεύει ότι συγκέντρωνε η ιστορία αντικειμενικούς και ανθρώπινους όρους,μέσα σε μια κοινωνία χωρίς τάξεις, χωρίς ιδιοκτησία και χωρίς επί αιώνες πηδούσε από ποσότητα σε ποιότητα, για ν “ αναπτύξειΚράτος υπάρχουν δικαιώματα και υποχρεώσεις. «Και βέβαια θα τον Κράτος, από έκφραση της περιορισμένης γενικότητας τηςφαίνεται παράδοξο, καθώς γράφω στο βιβλίο­μου « Η Διαλεχτική ιδιοχτησἰας των πατριαρχών της Αρχαιότητας, σε έκφραση της

66 67

γενικής ιδιοχτησίας των ανεξάρτητων ειδικών παραγωγών του η ποχιτική εξουσία­Δημοκρατικού για το λόγο τούτο λεγόμενου, Αστικού Κράτους, χωρίς να είμαι σε θέση να ελέγξω την επιτυχία ή την αποτυ­πουειναι ολοι οὲ πολιτες. Το Δημοκρατικο Αστικο Κράτος ειναι χω των προσώπων που βρίσκουνται ή βρέθηκαν επικεφαχίο Έων

η μονη μορφη ροτοοἑ ποο περτεχοτ ρητο κατ κοττηγορηματτκα Κομμουνιστικων Κομμάτων στη Ρωσία και στην Κίνα καθώς,αυτ τ ν πνευ ατικ ' ­ τ . τ | Ιη ,η ,μ ,η προδιαγραφιν που περιμξ­:νε την ανηκει και σε ολες τις αλλες κομμουνιστικες χωρες, υπαναπτυχτες καιμενικη υποστατωση­της σε αντιστοιχη κοινωνικοτητα. Κι από μισοανάπτυχτες, όπου αυτά τα κόμματα επικράτησαν και έγιναντη στιγμη που η εξέλιξη της Εργατικής Τάξης προς την ομαδική Κράτος αλλ° από απλή επιστημοσύνη και επιστημονική ενα­παραγωγή και την Ομαδική ιδιοκτησία έκαμε δυνατή την πω­ τένιση των καθεστωτων­τους είμαι υποχρεωμένος να αποφανθωγματοποίηση της υπόσχεσης αυτής που περιέχει το Αστικό Δη­ χωρίς παραμικρή αμφιβολία ότι εφαρμοζόμονη εκεί Δι:μοκρατικό Κράτος, το Κράτος αυτό γίνεται Κράτος της Εργατι­ ι Π λ ιάτοο είναι Δικτοω ία άτωνκής Τάξης. Η Αστική Δημοκρατία είναι Κομμουνισμός στη σφαί­ κταἶνορἶςα Έοὶἶλ ρο ῖἰρατο ία Γ κούρΓ α οτέοΐίίρα της πνευματικότητας” που περιμένει Έην πραγματοποἰησιλ ἶἶόοἐρἕύ­τιόιυςισιῖάι ότιτοι Ξυβερνήσεῖςἶτους δίπόμπαρανιόητεῖητης στην αὴικειμενική κοηίωνικἠ” οικονομική και ανθρώπινη του Κομμουνισμού ασκούν φιλανθρωπική και πατερναλιστικήπραγματικοἶηταί που περιμενει την πρἶιγμαΈο3ῖΟἱησή_τη,ς σαν πολιτική απέναντιίστους πολίτες­τους. Ενώ, συγχρόνως, με τοολοκληρωμενης ουσιαστικής Δημοκρατιας σε ολα τα πεδια. πρόσχημα καταστολής αντίσῖασης πρώην εκμεταλ­

λευτών και του ξεριζώματος από την ψυχή του λαού καθε βιωμα­τος από την παλιά τάξη πραγμάτων, (που ωστόσο δε μπορεί

σφαλερά, και Κομμουνιστικό, σωστά, Κράτος. 'Ενα Κράτος μό­ παρά να συνεχίζεἱἶι και να αίροράτφ λαό ιλόκληρο ιἶαι ἐχιυπἀ αυτό είναι απλά _ Κ , μονο τους εκμετα ευτες, γιατι αυτη ειναι η ειτουργικη φυσηρχ , ι σκετα, ­­ το ρατος ια 7 ι ι . τ .έσ ιδιο , , , ο,λ 8 της οικονομιας την οποιαν και αυτοι οι ιδιοι εφαρμόζουν, αλλατ σια που ο ει καια αι ει οσ ε ει ­ τ , . . 7 ιχ ί η χ η 9, χ ρηγ φ ρ η 1 ιοχῖη λαθεμενα, καλλιεργοντας αυτα τα βιωματα εντονοτερα) ασκουνσία που ο εί καια αι εί όσα θέλ ι ' δ ' ι , . Ι Ι τ

° χ ρηγ φ ρ 8 απο τα ικαιωματομ που μιαν απροκαλυπτη βια «και οπου υπαρχει βια, συμφωνα με ταπερικλείει αυτή η ιδιοχῖησίομ που χορηγεί και αφαιρεί όση θέλει ίδια τα λόγια του Λένιν ούτε Δημοκρατία ούτε ελευθερία υπάρ­ελευθερια. ιῖιποτα περισσοτερο; Τιποτα νλιγοτερο. Και τρεις ει­ ι χει » (Λένιν οτο ίοιο βιβλίο σολ. 37). Αλλά δεν οπἀοχοι γιοναι οι μορφες Ιπου μπορει ναςπαρει αυτο Το μοναδικο όζρατοςί όλους, ακόμα και για “κείνους που υποτίθεται ότι ελευθέρωσεΤης Δημοκρατιας, της Τυραννιας (της αντιπροσωπευτικης ή Κοι­ απο τη μισθωτή οκλοβιά­νοβουλευτικής Δημοκρατίας) και της Δικτατορίας (μέσα και η

απόλυτη μοναρχἱα) ποτέ της Δμςτατορἰαίὅ μιας κοτνωντκηἔ Τά­ Καθως θα δειςω στο επόμενο κεφάλαιο, το Κράτος στις αστι­ξης· Αλλά) πάντοτε της Δικτατορἱαίδ ενός προσώπου πον= όμωο κές χώρες έφτασε να ταυτίζεται με το Χρηματιστικό Κεφάλαιο.οττοχρεωττκά οσκοἰτατ ενονομοττ Κστ Υτσ την εξυπηρέτηση των Και το Χρηματιστικό Κεφάλαιο δείχνει στο Κομμουνιστικό Κρά­σομφοροντων Κάποταἑ κορἰοτρληἑ κοτνωντκηἐ Τάἔηἐε οπωἐ καλτ­ τος τον τρόπο και το δρόμο που θα ακολουθήσει και θα χρησι­ορο « τηἐ φωττσμένηἑ πρωτοπορτο€› ποο μεταμορφώνεται σε Κο­ μοποιήσει για να οδηγηθεί η πρωην αστική κοινωνία, που παρά­ρτοτρχη Τάξη» του Λέντν› δηλαδη τηἑ Ύρσφοτοκρατἰοῶ η των λαβε, στον Κομμουνισμό και η κομμουνιστική κοινωνία στοεσωτερικών προϋποθέσεων της λεττοορντσο αοτηἑ τηἑ Δτκτστοτ Σοσιαλισμό. Το Χρηματιστικό Κεφάλαιο, για την οικονομική­ρτσἑ­ Ανεξάρτητο απο ττἑ πορολλογέἑ οοτῶν των μορφών, που του αυτή δραστηριότητα, δε χρειάστηκε να μεταχειριστεί βία.μπορεί να είναι πάμττολλεἐ κοτ ονοἔάρτητο απο την Τάξη ενονό· Δεν απαλλοτρίωσε την ιδιότητά του ατομικού παραγωγού καιμοττ τηἑ οτοτοο λεττοορνοτ η πσρανωνη και σσκεἰτσττ επθμένωεε την ιδιότητα του ατομικού ιδιοχτήτη από τους ανεξάρτητους

Κατά τα άλλα δεν υπάρχει ούτε Αρχαίο, ούτε Φεουίδαλικό,ούτε Αστικό, και πολί περισσότερο δεν υπάρχει Σοσιαλιστικό,

68 69

ειδικούς παραγωγούς με διατάγματα. Τα ιδιοποιήθηκε και τα δυο έχει φτάσει στη γενική κοινωνική παραγωγή και στη γενικήμε την ίδια την οικονομική δραστηριότητα. Αν χρειάστηκε την ιδιοδιαχείριση, Κράτος και Κυβέρνηση θα έχουν κιόλας εξαφα­κρατική βία της περισσότερο αναπτυγμένης βιομηχανικά χώρας, νιστεί σαν εστίες παραγωγής δύναμης, εξουσίας και βίας καιτο έκαμε αποκλειστικά για να υπαγάγει στο παραγωγικό και το στη θέση­τους θα έχει απομείνει μόνο μια εστία παραγωγής κοι­συναλλαχτικό κύκλωμα­του όσο το δυνατό περισσότερες παρα­ . νωνικής ψυχής, κοινωνικού πνεύματος και κοινωνικής φροντί­γωγικές χώρες και για να αποσπάσει όσο το δυνατό περισσότερη δας. Θα έχουμε φτάσει στο Σοσιαλισμό.υπεραξία.

Η μορφή που παίρνει η επανάσταση της εργατικής τάξηςΤο Κομμομνισιικο Κραιοθι λωριιἔ να χρειαζεται να απαλλο” προσδιορίζεται σαφέστατα και αδιαφιλονίκητα από τον Μαρξ

τριώσει κανένα και τίποτα, αλλ” απλώς για να βοηθήσει την στο έργΟ_τΟυ: «Συμβολή στην Κρτττκἠ της Φιλοσοφίας του Δι­κοινωνιααομ να εξελιλιει προιἔ την Ομαδική παραγωγή Και την καίου», που περιέχεται στην Έκδοση των Φιλοσοφικών 'Ερ­όμαθικη ιόιόλιηόια και) επόμένωιῶ πρόἑ την ιδιόόιαχειριόη _ γων­του από το Γαλλικό Εκδοτικό Οίκο Α. ΟΟΒἹἙΒ Παρίσιπου λρωόιαει πανιόιε να παραόιόει όιόυἑ εργαζόμενόυἑ εκει 1927 (τ. Ι., σελ. ΙΟΙ) ως εξής: ‹‹ Ένα τμήμα της Αστικής Κοινω­όπόυ η αιόιιικη παόαγιυνη φτανει όιην όιιαδικη παυαγιυγη _ νίας (κατά το Λένιν: η πρωτοπορία των καταπιεζομένων) χειρα­ιιπόόει σαν Χόηιιαιιόιιπό Κεφαλαιόι Χωριό κανένα εἔανανιςατ φετείται και μονοπωλεί τη γενική κοινωνική υπεροχή (κατά τοόιιό, να όυθιιιἔει όχι ιιόνό αυτη την παΡαΥιυΥη› αλλα Και Την Λένιν: οργανώνεται σε κυρίαρχη τάξη) και αναλαμβάνει τη γε­κατανομή. Κάνοντας έτσι ποτέ δε θα διακινδυνεύσει να περιπέσει νική χειραφέτιση και λύτρωση της κοινωνίας ολόκλη ρης. Αλλαόιη Δικιαιόόια και: όινα όιΎα› ενιελιθἐ αθόρυβα «λιυόιέ πόλλη για να παίξει αυτό το ρόλο το τμήμα αυτό της Αστικής Κοινω­περιόκεψιλ Χωριό λυπη και Χωριό αιόώιδ κατα ια λόγια ιόυ νίας χρωστάει να εμπνεύσει στη μάζα ένα στοιχείο ενθουσια­πόιηιηι θα πόόιπόόει όιην αφανεια› Υιαιι καθε ιόιόόιαλειόιόη σμού όπου να αδελφώνεται και να συγχέεται με την κοινωνίατης Ομααικηιδ παραγωγήθ και ιηἔ ομαδικηιἑ ιαιοχιηαιαθ αποτελει ολόκληρη, να ταυτίζεται μαζί­της και η μάζα να το συναισθάνε­μια μικρη και μια σιωπηρη ιςαιαθγηση του Κθαιομἔ· Μια που ται και να το αναγνωρίζει σαν το γενικό εκπρόσωπό­της· έναειναι μια γενική ιαιολιησια και μια παλιιικόιηια· στοιχείο ενθουσιασμού όπου οι απαιτήσεις και τα δικαιώματα

Μέχρτ τότε) έχω τη γνώμη, ότι το Κομμουνιστικό Κράτος αυτού του κοινωνικού τμήματος να είναι στην πραγματικότηταμπορεί να σχηματίζεται και να παίρνει την τελειότερη δημοκρα­ οι απαιτήσεις και τα δικαιώματα του κοινωνικού συνόλου, όπως

τική μορφή­του, εάν προκύπτει από το σούρωμα, με ελεύθερες ακόμη το μυαλό και η καρδιά­του να είναι το κοινωνικό μυαλόεσωτερικές εκλογές κάθε επαγγελματικής πολιτικότητας εργα­ που σκέφτεται και η κοινωνική καρδιά που πάλλει για το καλόζομένων και κάθε παραγωγικής και συναλλαχτικής ιδιοδιαχεί­ τηςικοινωνίας ολόκληρης... Ενώ την ίδια στιγμή θα αποδείχνει,ρησης σε ένα και μοναδικό Πολιτικό Κόμμα Εργαζομένων, κι ότι τα ελαττώματα της κοινωνίας, όλο το κακό που υπάρχει είναιαπό το σούρωμα του μοναδικού αυτού Πολιτικού Κόμματος, πάλι συγκεντρωμένα σε μια ορισμένη κοινωνική τάξη... ››. Μι άλλαμε ελεύθερες εκλογές σε ένα περιορισμένο αριθμό ειδικούς αντι­ λόγια, ξαναρχόμαστε στην αναγκαία κοινωνική συσπείρωση,προσώπους που θα συγκροτούσαν το βουλευτήριο, απόπου θα που, σύμφωνα με όσα εκθέσαμε στα προηγούμενα (σ. Ι6 και επ.

επρόκυπτε, με ελεύθερη συζήτηση και με ελεύθερη πάλι εκλογή και σ. 57 και επ.), αυτή είναι που οργανώνεται σε Κράτος.η Κυβέρνηση. Αυτός είναι ο σωστός πλουραλισμός και όχι οι 'Αλλο, λοιπόν, πράγμα «η Δικτατορία του Προλεταριάτου, δηλα­παρλαπίπες των αστών πολιτικών, όπου αυτός ο πλουραλισμός δή η οργάνωση της πρωτοπορίας των εργαζομένων σε κυρίαρχηπροκύπτει από τις κοινωνικές αντιθέσεις. 'Οταν αυτό το Κράτος τάξη ›› του Λένιν, που κάνει και βγάζει πέρα την Επανάσταση καικαι αυτή η Κυβέρνηση θα προκύπτουν από μια κοινωνία που θα πρέπει να εξαφανιστεί μαζί­της, αλλά που, κατά τις οδηγίες του

70 71

Λένιν, γίνεται Κράτος, και άλλο το Κράτος της Κοινωνίας που έκαμαν σφάλματα και σε πολλά σημεία πλανήθηκαν για το σω­η Επανάσταση χειραφετεί και λυτρώνει από την καταπίεση, άλ­ στό, όχι μόνο σαν άνθρωποι, αλλά και γιατι δεν είχανε ίσωςλο το Κράτος της ανθρώπινης συσπείρωσης, που, αυτή ακόμη μπροστά­τους, σε κάθε περίπτωση όλα τα δεδομένα του προβλή­Τη οΉΎμἠ› είναι η ούνολίθι της ομαοικήἑ ίοίοκτηοιαἑ Τηἑ Εογοτ ματος που η ιστορία τους καλούσε να λύσουν, γιατί αυτά ταΤικἠἐ Τάξηἑι οηλαδἠα Υίοί πρώτη φορά οῃιν ιοΐοοιά Τηἑ οίνθοω· δεδομένα συμπληρώθηκαν κατόπιν. Και γι” αυτό, υποχρεωμένοιποῖηῖοἐδ η οονοΨη Ήιἑ ίοίολτηοίοἑ “Βίον ονεἔάοτηοον ειδικών από την πολιτική πάλη να δόσουν απάντηση σε πολλά πράγμα­παοογωγὡντιοιολτητὡνι ποο είναι ίι κοινωνία ολοκλη οηα ποο τα, περιορίστηκαν ενίοτε στα φαινόμενα και δεν προχώρησανοδηγεί στην ομαδική παραγωγή, στην ανιδιοχτησία και στο σο­ (πο βάθος,σιαλισμό. .

, , , , , Κι ακό α ια ια ω ' που ετ ιέται ε λί ε δεκάδε όνιαΕιναι το τελευταιο που εχω να πω για το τεραστιο λαθος που · μ Υ μ ζ |η= μ Ρ μ Ύ 9 9 χο. . ν . . απεναντι σε μια ιστορια που μετριέται με την αιωνιοτητα, δενδιέπραξε ο Λενιν και τοσο εστοιχισε και στοιχιζει στα Κομμου­ , , , , , ,

. , , εφτασαν αυτοι οι ανθρωποι να ερμηνευσουν αυτην την ιστοριανιστικα Κρατη, που τα αποπροσανατολισε και τα αποπροσανα­τολίζει, καθώς το ίδιο κάνει και στη νοοτροπία των Κομμουνι­ ολοκληρη) κοίταυγαζοντίχςἦη με τονφωςιτου Διαλεχῃκου Μακ­στικών Κομμάτων Αστικών Χωρών­ ριαλισμου, ουτε να καλύψουν τη λυση ολων των προβλημάτων

που ανεκυιμαν απ αυτη την ιστορια και οπου, πολλες φορες, ηΤελοιώνοντοίἑ οίοτο Το κεφάλοθο› είμαι οπολοεωμένοἑ να πω› λύση ενός προβλήματος επρόκυπτε σαν ιγυχανέμισμα της ιδιο­

οτι οοο σοφοί κι αν εμφανιἀζοοντοίία τοοο οι Μαρξ και Ἑνγκολἑ φυίας­τους, πριν να έχουν συγκεντρωθεί όλοι οι όροι­του γι'που έθεσαν τα θεμέλια της θεωρίας και της μεθοδολογίας του αοῖή τη λύση, ή γεννούσε ένα άλλο οποοοοιοτερο προβλημαΔιαλεχτικού Ματεριαλισμού, καθώς και της οικονομικής θεωρί­ που έμενε άλυτο ή δημιουργούσε κενά που τους διαφεύγανε καιτις του Μαρξισμού ­ που αποτελούν σήμερα τη βάση της ερμη­ δεν έφταναν να καλύψουν. 'Εδοσαν ατι μπόρεσαν ή 6,τι πρό­νείας των κοινωνικών και οικονομικών φαινομένων, καθώς και φτασαν να δόσουν ή ό,τι αντιλήφθηκαν και εκείνο που αντιλή­της κοινωνικής και οικονομικής πρακτικής, ακόμα και των α­ φθηκαν αυτοί οι άνθρωποι και, στην προσπάθειά­τους να δόσουνστικών Κρατών, κι ας μην ομολογείται από τους αστούς οικονο­ απάντηση στα ερωτήματα που ανέκυψαν από την καινούρια ενα­μολόγους και κοινωνιολόγους, που ωστόσο τις λεηλατούν ­ τένιση των πραγμάτων, για άλλα πράγματα μίλησαν για τηνόσο και ο Λένιν, που ερμήνευσε και εφάρμοσε κι ως ένα σημείο αιωνιότητα, όπως συμβαίνει με τη φιλοσοφία και τη μεθοδολο­πετυχημένα, τις φιλοσοφικές, τις οικονομικές και τις πολιτικές γία του Διαλεχτικού Ματεριαλισμού, και για άλλα μίλησαν λα­θέσεις­τους· όσο κι αν αυτοί όλοι είναι μεγαλοφυίες, και είτανε θεμένα, ξώπετσα ή λειιμά. Αλλ” αυτό δε σημαίνει ότι οι άνθρω­αναμφισβήτητα, δεν είναι δυνατό να δεχτούμε, ότι είναι και αλά­ ποι αυτοί δεν υπήρξαν μεγαλοφυΐες, το ξαναλέω, ούτε ότι τουςθητοι ή ότι απάντησαν σε όλα τα ερωτήματα που επρόκυιμαν, για μειώνει κανείς υποδείχνοντας ή και απλώς συζητόντας τα λάθη­να δικαιολογηθεί επαρκώς η απαίτηση της Εργατικής Τάξης να τους και τις παραλείψεις­τους. Το εναντίο, όταν μάλιστα, όπωςδιεκδικήσει την πολιτική εξουσία για λογαριασμό­της. συμβαίνει με το Μαρξισμό, για να διορθώσουμε αυτά τα λάθη ή

Κανένας δεν είναι αλάθητος και η γνώση, ακριβώς, καθώς κι για να συμπλη ρώσουμε αυτές τις παραλείψεις καταφεύγουμε στηο ίδιος ο Ένγκελς αποφαίνεται στο έργο­του «Αντι­Ντιούριγκ», βοήθεια αυτού του ίδιου του Μαρξισμού. Διότι σε κάθε καινού­είναι αποτέλεσμα μιας σειράς από λάθη, είναι η ίδια μια σταδι­ ρια γνωσιολογική κατάχτηση υπάρχουν πάντοτε οι αναμφισβή­οδρομία πλανών, όπου η τελευταία έρχεται να διορθώσει την τητες, οι ασυζήτητες αλήθειες, που μένουν κτήμα για πάντα στηνπροηγούμενη. Και ο Μαρξ, λοιπόν, και ο 'Ενγκελς και ο Λένιν ανθρωπότητα και καμιά καινούρια αλήθεια δε μπορεί να τις κλο­και όχι μόνον ο Στάλιν και ο Μάο Τσετόνγκ, υπέπεσαν σε λάθη, νίσει από τα βάθρα­τους. Και, επιπλέον, οι αλήθειες αυτές γί­

72 73

νουνται τα θεμέλια όπου στη ρίζουνται και οι αφετη ρίες απόπου σταεί ν ” απλωθεί στην έχταση των προϋποθέσεων που τη γέννη­ξεκινάνε οι καινούριες αλήθειες. Παρακαλώ ακόμη τον αναγνώ­ σαν, αλλ ” οι προϋποθέσεις­της, ο καπιταλισμός, αναπληρώνον­στη να αναχτεί σε μια επιστολή που έγραψε ο 'Εγκελς στις 27 τας τη φθορά­τους από τη γέννηση και τη λειτουργία της και­Οκτωβρίου του 1890 στο Κόνραντ Σμιντ, όπου έλεγε τα εξής: νούριας σχέσης συνεχίζουν πλέον να παράγουν παρόμοιες σχέ­«Η ιστορια των επιστημών είναι η ιστορία της προοδευτικής σεις, όσες αντέχει να παραγάγει και να συντηρήσει το δυναμικό­αναίρεσης των ανακριβειὡν που διατυπώθηκαν από τις ιδεολογι­ τους, αλλά και όσες επιτρέπει πλέον να εκδηλωθούν η αντίδρα­κές σφαίρες που τους προηγήθηκαν και της αντικατάστασης­ σή­τους.Τοοε ἰσωὲ απο αναίερἰβειεἐ νεοεερεσ αλλα ολοενα λινστερο πα­ Είναι νόμος η ποσότητα­ενότητα, που αποτελεί την κατάλη­ραλογεο ­» ξη κάθε αντίθεσης­σχέσης δύο αντινομικών στοιχείων του φυσι­

κού και του ανθρώπινου κόσμου­μας, να γεννάει σε μιαν άκρη­της την ποιότητα­καινούργια σχέση, όπως η περίπτωση ποσό­τητα­ενότητα του σύμπαντου εγέννησε σε μιαν άκρη­της τον

Τ0 Θέμα Οικονομίας Γενικά ήλιο και τη γη, ενώ οι προϋποθέσεις που εγέννησαν αυτή τησχεση συνεχιζουν να τη συντηρουν και να τη διαιωνιζουν. Καιενώ εςάπαντος ο ήλιος και η γη αποδίδουν με τη ζωή­τους και τη

Πολί διαφημίστηκε η απόφαση τησ οικοδόμησηἑ του σοσι­ ±Ξἶ)?υργἰα_ἙΟυς τη φθορά που στοιχίζουν στις προϋποθέσεις­αλισμού σε μια μόνο χώρα, απέναντι και ενάντια στην αντίληψημερικών ότι η επανάσταση έπρεπε να συνεχιστεί και ν” απλωθεί Αλλα το να γεννηθει μια καινουρια σχεση στον κσινωνηεοσ” όλεςΰτις καπιταλιστικές χώρες. Μια συνέπεια σκέψης που κόσμσδεν εἱναι υπόθεση τηἔ πνχαίαθι πλην ανανκασηκηο κἰνη·επἠγασξὅ κατά γνὡμημουυ από την αχ/εδαφική επίκληση του σης καποιων ανόργανων ουσιών του κόσμου­μας, αλλά υπόθεση

Κομμοονιοτικού Μανιφέστου των Μαρξ και Ένγκελς: «Προ­ των πολι λογικών όντων που ονομάζουνται άνθρωποι. Είναι η

λετάριοι όλου του Κόσμου Ενωθήτε.›› Το επίθετο ανεδαφική θα ενεργεια των ανθρώπων που παίρνει σονείδηση αοεηο Τηε αναγ­εξηγηθεί στα επόμενα. καιοτητας και την πραγματοποιεί. Και πολλά πράγματα εξαρτι­

Η απόφαση, όμως αυτή δεν αποτελεί εφεύρεση. Είναι αυτό σννπαι από την εύσπολη η Την αστοχη δραστηριότητα αυτώνπου επιτάσσει η διαλεχτική του γίγνεσθαι των πραγμάτων και των ανθρώπων) εκείνων που θα κρίνοον ποτε ηλθε η στιγμη Τηθ

λ τ δ τ αποκαθήλωσης της ατομικής ιδιοχτησίας πάνου στην ομαδικήπου τα πράγματα τα ίδια την επιβάλαν: Η παντε ης α υναμια ναπραγματοποιηθεί το λάθοα παραγωγη και ιδιοχτησία και της αντικατάστασής­της από τον

Η ποιότητα της Επανάστασης, που επρόκυπτε από την ποσό­ Κομμοονισμο­ Κι αυτο λεγεται σλεσηοντίθεση αναμεσα στοοἐτητα τα προβλήματα που συσσώρευσε και συσσωρεύει ολοένα Φορείο τησ ομαδαεηἐ ιοιολτησίαἑ και τοοἑ Φορείο πηο ατομαεηοόχι τόσο ο καπιταλισμός, όσο η καπιταλιστική ιδιοχτησία και ο ιοιολτησἰαἑ πανοο στην οααδαεη παρανωνη Και ιδιοχτησία) αυτόιμπεριαλισμός­της και που η λύση­τους οδηγούσε και οδηγει λέγεται πόλεμος. Αλλιώτικαο Κομμουνισμός υπάρχει στη σφαί­στην κατάργηση της ατομικής ιδιοχτησίας πάνου στην ομαδική ρα της πνευματικότητας από τη στιγμή που συγκροτείται έναςπαραγωγή και ιδιοχτησία και στην αποκατάσταση του Κομμου­ τομέας Ομαδικής παραγωγής, που περιμένει την αντικειμενική­νισμού, είταν αναγκαιότητα να εκδηλωθεί και να επιτύχει σε μια του υποστάτωση ειρηνικά ή βίαια. Γιατί συμβαίνει το εξής πα­μόνο χώρα­ ράδοξο στην αστική οικονομία και νομοθεσία: Ενώ σε κάθε

Και δεν είναι αυτή καθεαυτή η καινούρια σχέση που χρω­ ανεξάρτητο ατομικό παραγωγό δεν αμφισβητείται η ιδιοχτησία

πι Δ 75

των πραγμάτων που παράγει, αδιάφορο αν όπως είπαμε στη σε­ Μ) αλλα λόγια η αλλαγή αυτή είναι υπόθεση της κάθε χώ­

λίδα 53 καμιά ιδιοχτησια δεν είναι δικαιολογημένη, στον ομαδι­ ρας, όπως υπόθεση του κάθε ατόμου είναι να γίνει ατομικόςκά εργαζόμενο παραγωγό αυτή η ιδιοχτησία αμφισβητείται, πα­ παραγωγοο απο τή στιγμή που ομσανιστήκε στον Οοἰζοντα 0

ρότι δουλεύει με εργαλεία που έφτιαξε ο ίδιος (δηλαδή η τάξη­ πρώτος και να αποτελέσει μαζί­του την ενότητα της παραγωγι­του) και παρότι πληρώνεται με λεφτά (δηλαδή, με υπεραξία) που κής σχέσης, με προϋπόθεση κάποια οικογενειακή κοινοτητακαι πάλι παράγει ο ίδιος. Αυτές οι διαδικασίες της πραγματικότητας ανάγκασαν το Λένιν

να εφαρμόσει τη Νέα Οικονομική Πολιτική με την αναγνώρισητης μικρής ιδιοχτησίας, κυρίως την αναγνώριση της ιδιοχτησίας

σει ότι ε τον ό ο ‹‹ενότ τα» όπου καταλ ' ει κάθε καινού ια τ . τ . ,μ ρ η ηγ ρ του ανεξάρτητου ατομικού παραγωγού. Και οι ιδιες διαδικασιεςσχέση και όπου έχει καταλήξει ο Καπιταλισμός και θα καταλή­ διαφορετικού βέβαια βαθμού σήμερα ήρθαν σὐγκρουσἦ

αει κάπιἶτε Και 9 Κομαουνισμότι δεν εννοούγιε ενοποίηση ζωών με όσα αποφάσισε το κόμμα ανάγκασαν τον Γκορμπατσόφ ναη Κρατών, αλλα ομοιότητα ενεργειας, ομοιοτητα στην εξελιξη εφαρμόσει την Περεστρότκα­των πολλών σχέσεων από τις οποίες αποτελείται αυτή η ενότητα,χωρίς αυτή να αποτελεί μια ομοιογενή σχέση ή μια συγχώνευση Τρια πραγματα πρέπει να έχει ρποΨι·τήο ή καθε Χωρα ποοΛαών και Κρατών, παρά μόνο, όσον αφορά τον Κομμουνισμό, εφαρμόζει τον Κομμοονισμοι Πρωτα οτι ή Εργατική Ταξή δενμια παρόμοια αλλαγή στο ιδιοκτητικό καθεστός της παραγωγής έγινε εξοοσια για να καταργήσει τον Καπιταλισμα αλλα για ναγια κάθε χώρα και για κάθε λαό που φτανει σε κάποια καπιταλι­ τον αποτολειωσει­ Δεύτερο› δεν ήλθε για να καταργήσει τήνστική εξέλιξη που επιτρέπει αυτή την αλλαγή. 'Η όπου την ατομική ιδιοχτήσια γτνικα› αλλα να καταργήσει τήν ατομικήεπιτρέπει μόνο για τις μονάδες εκείνες που έφτασαν στην ομαδι­ ιδιολτήοια του καπιταλιστή πανορ στήν Ομαδική παραγωγή καική παραγωγή. Για τούτο το οποιοδήποτε φωτισμένο τμήμα της ιδιολτήοια› οποο οπαρχει και οπου εμφανιζοτακ και για να πούμεαστικής κοινωνίας, οσοδήποτε καθυστερημένης, μια που ο καπι­ τα πραγματα με το ονοματτοροτ ήλθε για να οπεισέλθει δικαιωμα­ταλισμός αποτελεί πλέον το κυρίαρχο οικονομικό σύστημα στον τικα στην ατομική ιδιοχτησία του καπιταλιστή πάνου στην ομα­

κόσμο, μπορεί να σκεφτεί και να επιδιώξει αυτή την αλλαγή, δική παραγωγή και ιδιολτήσιασαν ο πραγματικοιἐ ομαδικοο πα·τη ρόντας όμως απαρέγκλιτα τους οικονομικούς νόμους της απα­ ραγωγόἔ και ιαιολτήτήἔ που ειναι› Καμ τριτ0› ότι τι παραγωγική

ραιτήτήο για τήν εξέλιξή ατομικής ιδιοχτηοἰας μέχρις εκεί όπου σχέση αρχίζει από το κατώφλι του πλέον ασήμαντου ατομικούσταματαει ο οτκοστπρ ρολορ­ Κατ ο δτκορςτηρ ρολορ σταματαοτ παραγωγού και εχτείνεται στον κόσμο ολόκληρο, επομένως, πα­στηγ ομαοτκή παραγωγή­ Η σοτρα είναι: Ατομτκορ παραγωγοσ ρά την ασυνέχεια της συγκρότησής­της είναι μία και αδιαίρετηιδιοχτήτης με τα σύνεργά­του. Ατομικός παραγωγός­ιδιοχτήτης, για όλο τον κόσμο και για όλή τή γή­ Και μονο σύνδεσμο ταμε συμπυκνωμένα τα σύνεργα­του στα μηχανικά σύνεργα. Ομα­ διάφορα μέρη­της έχουν το δεσμό της ανταλλαγής σχέσηδική παραγωγή με σύνεργα, μηπαγτκα σύνεργα ή μηχανές, με ισότητας ~ που, όμως, η διαφορικότητα των παραγόντων­της

ιδιοχτήτη τον καπιταλιστή. Ομαδική παραγωγή με ιδιοχτήτες­ σε παραγωγή νπεραξιαἔ και λαμβανομένήιἐ ιιπόιγι τήο ισλήἐ τουανιδιοχτήτες τους εργαζόμενους στον ειδικό αυτό κλάδο. Κι αυ­ νόμου ττιἔ μιαἔ τιμήο στήν αγορα για τα ομοειδή προιόντα. τήτό το φωτισμένο τμήμα της αστικής τάξης θα λέγουνται και θα μεταβάλλει σε συναλλαγή ­σχέση ανισότητας­ που ηποκρὑ­

είναι κομμουνιστές, γιατί θα αποβλέπουν στην όσο το δυνατό πτει την κλιμακα των ανισων ποσοτήτων σπεραἔιας που έχειπτο γρήγορη αποκατασταση της ομαοτκήσ παραγωγήσ σε ολοοσ μέσα­του κάθε εμπόρευμα. (Πρβλ. το βιβλίο­μου «Πολιτική Οι­τους τομείς, που οδηγεί στην ομαδική ιδιοχτησία, στην ανιδιο­ κανομια Για Ιολονἐ» σελ­ 172 και επ)­πτηστα κατ στο σοσταχτσμο· Ποτέ και καμιά ιδεολογία δεν εσύνδεσε τους ανθρώπους ή τα

Θάθελα ακόμη να παρακαλέσω τον αναγνώστη να κατανοή­

76 τι

Κράτη συναμετάξι τους. Μόνον η συναλλαγή του ενός εμπορεύ­ αοτο τον κοσμοι επειδη ακομη δε μπόρεσε να καμει ολο τονματος που κρατάει στα χέρια­του ο ένας, με το άλλο εμπόρευμα κρσμο πλοοσιο σε πνερματικα και ολικα αναοα με παοοσιεἑ α·που κρατάει στα χέρια του ο άλλος, προσφέροντάς­τα για να ναγκες, και επειδη δεν εφτασε να πείσει τον καθε πολιτη για τηνπάρουν ο ένας από τον άλλον το έχει­του, αυτή και μόνο αποτε­ ηρωικη αντιμετωπιση των αοθενετων και τον θανατοοι ο οεσμοἐλεί το σύνδεσμό­τους, τον αποτελεσματικό συνδεσμό­τους, γιατί τηἐ θρησκειαἑ παροτι αναιρεθηκε ολοκλη ρωτικα απο! την μπαρ­δεν μπορώ να πω ότι δεν παίζουν και κάποιο ρόλο κάποιοι άλλοι ἔηττοιδ ζει ωστοσο μιαν ανεξαρτητη οικηττοο παραλληλη μεδεσμοί, αναμνήσεις των φυσικών δεσμών της οικογένειας κλπ., δαιρτο παρενολλητικη γζωη­ Και αλλερ μεν θρησκειεἑι πορ αι·όπως και κάποιες ιδεολογίες, αρκεί να μη παρεισφρύουν στη σθανουνται πνευματικα ισχηρες χωριςουνται απο το Κράτος,διαδικασία της συναλλαγής. Οι ιδεολογίες είναι ορμήνια δεν κηρολνονταιἐ «τα του Καισαροἐἑ τω Καισαρι και τα τον τοεοο τωείναι δεσμοί. ε Θεώ ››, αλλες, ομως, που αισθανουνται πνευματικα ανισχηρες

συγχέουνται με το Κράτος και διαφεντεύουν την κοινωνική καιΟι φυσικρί δεσμοί πρι) εσονοεσαν κατα το ττοοπαραγωγικο την ιδιωτική ζωή, όπως συμβαίνει με την ισλαμική και ενμέρι με

στάδιο τους ανθρώπους αντικαταστάθηκαν όλοι­τους από τον πην ιουδαϊκἠ θρησκεία. Ακόμη πρέπει να πούμε ότι, όπου υπάρ­παραγωγικό δεσμό. Μόνρ πρι) αυτό δεν σημαινει οτι το παραγω“ χουν εθνικές μειονότητες το θρησκευτικό φαινόμενο αποτελείγικο φαινομενο στερηθηκε τιἐ ανθρωπινεἑ προοττοθέοεττδ που το για δάφτες μιαν ιδιαίτερη κοινωνική συνοχή, που δεν τις απο­βοήθησαν να εκδηλωθεί. Πώς να στερηθεί την οικογένεια, τη συνδέει) όμως) από την οπολοιπῃ κοινωνικη συνοχή, που εξα­φυλή και τη ράτσα, που του εξασφαλίζουν τα αναγκαία σωματικά σφαλἱζει Το παραγωγικό φαινόμενο­ Τόσο δε είναι δυνατή ηόργανα και την αναγκαία φυσικη σονολη› για τη λειτουργια­ ισχή του παραγωγικού δεσμού απέναντι σ” οποιοδήποτε άλλοτου. Πώς να στερηθεί ΤΟ λόγοι προ με τη μορφη τον σχεδἰον> της ανθρώπινο δεσμό, ώστε οι ανεξάρτητοι ειδικοί παραγωγοί πουλέξης και της γλὡσσαρι προ πηρε κατα την τταοαγωγτκη εποχηι επρόκυψαν ύστερ“ από την αποσύνθεση του Αρχαίου Κόσμουαποτελεί την πρόσκαιρη δυναμική υποστάτωση των όσων χρη­ και Κράτους) την ελάχιστη παραγωγική σύνδεση που εξασφάγψσιμων πραγματων προσφερει στον εαοτο ττοο ο ανθρωττοε για τη σαν τοπικά, ανεξάρτητα από φυσικούς δεσμούς, για να κάμουνζωή­του; Πώς να στερηθεί την τεΧνη› ποο› οαν εογαστοα αποτἶ” αποτελεσματική την κάθε ατομική δραστη ριότητα, και που τηνλεί τη στατική υλική υπρστατωση των οσων χοηοτμτον πραγμα” ονόμασαν έθνος, την άφησαν να σέρνεται δέσμια στους παλιούςτων αποτύπωνει στο μυαλό­του και σε επίπεδες επιφάνειες προ­ ή νεόκοπους αφεντάδες (φεουδαλική εποχή), αλλά που ύστερ­σκαιρα 0 λόγρς, και. σαν καλλιτεχνικο φαινομενο> Καλλτεργει από τις μερικές επαναστάσεις των αστών και την κύρια Γαλλικήστους φορείς αυτής ιιιε εργασιαἑ τα απαραίτητα για τη λεττονρ” Επανάσταση ανάστησαν την παλιά, την πρώτη ανθρώπινη συ­γία­του συναιστήματα της κοινωνικότητας και της εργατικοτη­ όπείρωοῃ των ανεξάρτητων ατομικών παραγωγών σαν Έθνος­τας, επικαλούμενος συνάμα και το παράδειγμα, την ιστορια των Κράτος· Τό νεότερο |Εθνος­Κοάτοο που αντιμετωπίζουμε πα­δύο αυτών ιμυχικών κατηγοριών ; Το δεσμό του εδάφους τον έκα­ ντού σήμερα­με δεσμό της Πατρίδας. Το δεσμό του νόμου τον έκαμε ρυθμιστήτης ιδιοχτησίας, που είναι το πόρισμα της λειτουργίας­του. Το Το Ἐονοἑὲ το γμοντερνο Εθνοει το Εθνοἐ­Κρατοιῶ οπωἑΚρότος το έκαμε οονοψῃ της νομιμότητας και επομένως πνευμα­ προσδιοριζεται σημερα, ειναι αυτη η ελάχιστη συναλλαχτικήτικό οδηγό και προστάτη για την προστασία της σωματικής και συνδεση για να λειτοορνησει με πληρότητα η παραγωγική σχε­κοινωνικής ακεραιότητας της ανθρώπινης πολλαπλότητας. Και ση, και μονον αυτή η πληροτητα εἔασιραλαιζει εναν αρρηκτοεπειδή δε μπόρεσε αμέσως και συνέχεια να δόσει στον άνθρωπο εθνικο οεσμο σε πολλεἑ εθνοτητεο μαζι› που τολαια βρέθηκανμια γενική θεωρία για τον κόσμο, γιατί κομματιαστά γνωρίζει δεμενεὲ σε ενα Κρατοἑ­ 'Οταν αοτη η πληρότητα λειπει και

· λειπει σ εΘνικός αυτός δεσμός ανάμεσα σε διαφορετικές ακριβώς στο ότι προσδιόρισαν αυτό τό σταθμό του Καπιταλι­οπου , Ι Ι ι ι ι .

θ γ οιοο που έιοχε να βρεθούν να να ζουν μαζί κάτόυ απο σμόυ σαν το τελευταιο σταθμό­του, ενω βρισκόταν ακομη στοε νθτ , . ι ι | .κάποιο σκήπτρό είναι χαλαρός και μόνο με τη βια μπορει να μεσο της πορειας­του. Ειταν η στιγμη της βιομηχανικής, της

ιινκραιηθεί 'Οσο πιο πλούσιο είναι το Κράτος κάτω από το ομαδικής παραγωγής και της μηχανής και τα Κράτη όπου λει­σ ­ , ι ι , ι ι ι Ι .οποιο ζούνε οοτοο οι οθνοιιιιεοι όσο πιο αναπτυγμενῃ ειναι η τουργουσε ειχαν ανααγκη από πρωτες υλες και αγορες, η αναζη­

αγωγική του σχέση τόσο πιο σταθερός είναι ό εθνικός­τους τηση των οποίων και η αδυναμία να μοιράσουν ειρηνικά τονπαρ _ , Ι . ι ιδεσμός που πηγάζει απ' αυτή τη σχέση. Που επιβαλλει και τη κοσμο οι παλιες με τις νεοδημιόυργουμενες καπιταλιστικές δυ­λὡοοο νάμεις τους έφερε σε σύγκρουση και στην πρόκληση του πρώτου

Ύ το παγκόσμιου πολέμου.

Ούτε, λοιπόν, οι παλιοί φυσικοί θεσμοί) οοτο οι νοοτοοοἑ ·

, ι Αυτή η κατάσταση προϊδέαζε τον Κομμόυνισμό αλλά δενι ­ · ' λου του κόσμουιδεολογίες, ουτε η επηςληση «προλεταριοι Ο, ι ι τον πρόετοίμαζε, όπως κατόπιν τον πρόβαλε σα σε κινηματο­· ι ' λά ιστό στα εκατόν πενηντα χρονιαενωθειτε ›› ισχησαν, μεσα το χ ι γραφική οθόνη το Χρηματιστικό Κεφάλαιο που επακολούθησε.

, ι Ι ι · ' α να αποτ ε όυναπο τοτε που εχει γραφτει αἕιἶη η επικληἶιΐοογο οιοοο λοῖιοἴι οι_ Και τον προϊδέασε, Υιατί η απόικιακἠ κατάχτηση προκάλεσε το

ι ά ει που συντε εστηκαν ανα › ι , ι ι ιτοσες συρο ξ κλεινει μέσοι­ ξυπνημα της εθνικης συνειδησης των υποδουλων λαων και τηνκριβως για να γινει πριἶγμ ι η άλλο ιο έχει ιοο Και πρόκληση εθνικοαπελευθερωτικὡν κινημάτων, που, με την επί­

λλα ί : να πα ει ο ενας απο τον · ­ ι ι ιτηο συνα νη ο αριοιοοιοοοο κληση των δικαιωματων του ανθρωπου και του πολιτη και τηςμοιοζοι μ οίοτο που κατηαγτ ρΰ παιδικο οοοὡι Δημοκρατίας, που οι ίδιοι οι καταχτητές είχαν πίστη και ση­πως εινω,η λυσσα­τους γι, ηοι Ρώσοι και οι Κινέζοι αλλά και μαία­τους, ουσιαστικά επικαλούνταν ένα πολιτικό καθεστός που,στια, η λοισσἔ με την όπιοοτἐιἑειγμά ύσιερ, οπο οο οοοιοοο όπως έχουμε πει κι αλλού, είναι κομμουνισμός στη σφαίρα τηςόσοι ακό ου ησαν το π ­ 7 ιοι μο οποιο ον πνευματικότητας. Κι αυτό ίσως το αντιαπόικιακό και το εθνικό­

' ' λέ ησαν τον καπιτα ισ · ι ιπαγκοσμιο πόλεμο, πο μ , ι απελευθερωτικο πνευμα της Κομμουνιστικής Επανάστασης επη­Ι ­ ' ­δε μπορουσαν να κα­τόυτις επικαλεστηκαν και εφαρμοσαν , , Ι, ρεασε περισσοτερο και συνετεινε στην επιτυχία τόσο της Ρωσι­

μοον αλλιώς” για να περάσουν απο την οπισθοδρομηση στην κήἐ όσο και της Κινεξικηἐ Επανάστασης.Δε μπορούμε να αρνηθούμε την κολοσσιαία προσπάθεια που

Δεν πολέμησε μόνο τον καπιταλισμό ο Λένιν, πολέμησε και κατέβαλε η Σοβιετική Ένωση για την εἶςβιομηλονισηηηἑ­ Κο­ιον ιιιπεριαχισμό­­Εουι τον σπσισν εθεώρησε σαν τελευταίο στα­ ταργοντας, ομως, την ατομική ιδιοχτησια γενικα τα Κομμουνι­θ ·ο_.ιοο. με ιην έννοια ότι Ο ιμπεριαλισμός αυτός είναι το στάδιο στικα Κρατη, αρχης γενομενης από τη Σόβιετικη Ενωση, γιατι

τὲυ θανάτου­του. Δε δέχεται την προοδευτικότητα αυτού του τα ολλοί σπλώἐ Τηιμιμηοηκον” οημοοοονοντοἑ και τον ονοοτηιμπεριαλισμού, όπως τολάχιστο τη δεχόταν ο Κάουτσκι, που οίκομσ βιοοηλονικο οοΎοίτη› οηλοοη ποολοταοιο” οφαομοζοντοο

απόρριπτε μεν τον αποικισμό των αφρικανικων χωρων και εκεί­ ενα κρατικό καπιταλισμό στην πράξη· προιλεταριόπόιοντας ετσινσν της μέσης και της άπω ανατολής της εποχής εκείνης, αλλά το συνολο του πληθυσμού, αντι να το υιμωσουν μεχρι την ιδιο­

δεχόταν την ανάπτυξη της παραγωγικής σχέσης σε παγκόσμια τητα του ιδιοχτητη ως όφειλαν· καταργονταςιδηλαδηι ετσι μαζι

κλίμακα. (Πρβλ. Ν. Λένιν: «Ο Ιμπεριαλισμός τελευταίος στα­ με την ιδιοχτησια και την Αστική Δημοκρατια που ειναι ο φό­

θμός του Καπιταλισμόύ ›› σελ. 99, και επ. Έκδοση Εἰοτεἰτἰε σε Γ οοοίἐτἶηἑ' ποοοβοινονταἔιτελἔκσ το ποοοίννολμα τοο Μοοξε που

Ηιιιτιειυἰτό, Ρετὶε 1923). τους ελεγε, από την εποχη ακομα που δημοσιεψε το ‹ι Κεφαλαιοι»

Η παρερμηνεία του Λένιν, ίσως και του Κάουτσκι, έγκειται ίποολογοἑ στην οί) έκδοση σολ­ 20› Βοΐοοο οἙοη1οηο› Ροῃο

τεχνική πρόοδο.

80 81

1867) οτι τι δε μπορει κανειἑ να προσπερασει με ενα πηοημαε ούτε χνολογική έκρηξη που προκάλεσε, ύστερ ' από το δεύτερο παγ­να καταργησει με οιατανματα τιἑ φασειἑ τηἑ φοσικηἑ εξελιξηἔ κόσμιο πόλεμο, με επικεφαλίς τις Ενωμένες Πολιτείες της Αμε­της οικονομίας, αλλά μπορεί να βραχίνει την περίοδο της κύη­ ρικής, που έμειναν ο μόνος προμηθευτής πολεμικού υλικού καισης αυτών Έων φάσεων Και να γλριἰανει Ἐθος πόν0Ος Της γέννη· εφοδίων στους μαχόμενους συμμάχους­των Ι Ως και τα τσιγάρα­σής­τους›› και κάνοντας απηνή επιχειρηματία παραγωγό­ιδιο­ τους τους έμαθαν να καπνίζουν! Βέβαια, με το βιβλίο­του «Οχτήτη το Κράτος, όχι μόνο δεν εξασφάλισαν την άμεση ευτυχία Ιμπεριαλισμός τελευταίο στάδιο του Καπιταλισμού ›› ο Λένιν, μαςτων λαών­τους, όχι μόνο καθυστέρησαν για λογαριασμό­τους μαθαίνει τι είναι Ιμπεριαλισμός, αλλά δε μας λέει τίποτα και γιατην ακμή του Καπιταλισμού, που χρειάζονταν και που είναι το τον τρόπο όπως θα τελειώσει αυτός ο Ιμπεριαλισμός, εκτός κι ανΧρηματιστικό Κεφάλαιο, γεγονός που θα εξασφάλιζε περισσό­ παρουμε τον τίτλο του βιβλίου­του για χρησμό.τερη Δημοκρατία και περισσότερη συνοχή στους λαούς που α­ Η σταδιοδρομία της ανθρωπότητας πάνου στη γη έχει δύοπαρτίζουν τη Σοβιετική Ένωση, και τα άλλα Κομμουνιστικά κυρίως πλευρές και πολλές απόψεις: 'Εχει μια πλευρά αντικει­Κράτη, αλλά εμπόδισαν κιόλας το ενδεχόμενο να αναπτυχθούν μενιιςή, με απόψεις τη σχέση που εγέννησε το ανθρώπινο όντόμε λιγότερους εσωτερικούς και εξωτερικούς κλυδωνισμούς και και τις σχέσεις του ανθρώπινου όντου με τον αντικειμενικό κό­με πολί καλίτερες οικονομικές και πολιτικές σχέσεις με τους σμο· και μια πλευρά υποκειμενική, με απόψεις τις σχέσεις τουάλλους λαούς. ανθρωπου με τον άλλον άνθρωπο και την πολλαπλότητα αυτων

, των σχέσεων.Αντ αυτου, αναγκασμένοι να μεταχειριστουν βια και ενα Δ

παραφύση οικονομικό προγραμματισμό και συγκεντρωτισμό για Τόσο η καθολική σταδιοδρομία της ανθρωπότητας, όσο καιτην πρανματοποιηση του οποιοο Χρειαστηκαν εκατομμύρια Υρατ οι πλευρές και οι απόψεις­της είναι σχέσεις και φαινόμενα. Ηφειοκρατεἐὶ και εκατομμύρια αστονομικούἔ” λιλιαοεἑ οικαστηρια διαλεχτική μας εδίδαξε, αλλά κι ο Μαρξ μαζί με τον Ένγκελςκαι καταοικετῶ και εκατομμύρια θύματα» ανεπαρκή εφοοιασμο (Γερμανική Ιδεολογία) και ο Μαρξ μοναχός­του (Φιλοσοφία τηςτοο πληθοσμοο σε ειοη πρὡτηιἐ ανανκηἐρ Χωριο κανενα απολοτιοτἐ Φύσης κατά Δημόκριτο και Επίκουρο _ Φιλοσοφικά Έργα,λογο. ποοκάλεοον την ετθοοοιτο τον λαον­τοοα το φοβο και τ.1.σελ.2, 'εκδοση Α. οοετεε Παρισι 1927) ότι τα φαινόμενατον αποτροπιασμο Ύια το σοστηματτοοἐ σε πολλοοέ ερναἔομετ Ι δεν είναι αιώνια: έχουνε μιαν αρχή, έχουνε μια ωριμότητα, έ­νοοἑ των Δυτικών Χωρών και το χειροτερο προκαλεσαν τη στα· χουνε και γερατιά. Η αρχή είναι αντίστοιχη με τη γέννηση μιαςσιμοτητα στην παρανωνικη­τοοἑ εξελιξη; την κακη ποιοτητα καινούργιας σχέσης. Η ωριμότητα είναι αντίστοιχη με την ανά­των προϊόντων­τους, τη χαλαρότητα στις σχέσεις των λαών, που πτυξη αυτής της σχέσης στην έχταση του περιεχομένου τηςαπαρτιζοον τη Σοβιετικη 'Ενωση› αλλα και τη Χαλαροτητα στιἑ σχέσης που τη γέννησε. Και τα γερατιά είναι αντίστοιχα με τησχεσειἐ τοο Κρατοοἑὶ με τοοἑ πολιτεἐττοα περιοριζονταιἐ τιἐ πρα· σχέση ενότητα των δύο αυτών σχέσεων, που γεννάει μια καινού­νματικεἑ ανθρώπινεἑ σχεσειἑ στα μελη τομ Κομμοονιστικοο Κομτ ρια σχέση, αυτήν που είναι να την αρνηθεί· αυτήν που είναι,μοιιθε­ Κι αν σε Θρισμένοοτ; στρατηνικηἐ σημασιαἑ παραγωνιτ δηλαδή, ν” αναπτυχθεί στην έχταση του περιεχόμενού­της καικούς τομείς σημείωσαν κάποια πρωτοπορία, απόκλεισαν παντε­ σότω ιςαθεξἠςν

λὡἐ τη σφαιρικη αναπτοξη ολων των παρανωνικὡν τομεωνι ποο Η ζωή επομένως, ή η σταδιοδρομία των πραγμάτων, των φαι­ειναι απαραιτητη Ύια να φτασει μια κοινωνια στην πληρη βιο­ νομένων και των σχέσεων αποτελείται από τα τρία αυτά στάδιαμηχανική ολοκλήρωση. της λειτουργίας­τους, που δεν είναι γεγονότα μια στιγμής, αλλ”

Πού να φανταστεί ο δύσμοιρος Λένιν την κοσμοκρατορία ολόκληρα φαινόμενα, που περνάνε τον ίδιο κύκλο ζωής, γέννη­του Πολιεθνικού πλέον Χρηματιστικού Κεφαλαίου και την τε­ ση, ωριμότητα Και θανατο _ πέρασμα από τη μια κατασταση

82 α 83

στην άλλη. Αλλά κι αυτό το πέρασμα απο το ένα στάδιο στο μπαίνουμε, όπως είπαμε και στα προηγούμενα, κάθε μέρα με τιςάλλο είναι το ίδιο ένα φαινόμενο που περνάει τον ίδιο κύκλο αυτόματες τεχνικές κατακτήσεις που χρησιμοποιούμε, κατασκευ­ξωής, κατά τον οποίον ξεγεννιέται το καινούργιο φαινόμενο, άζουμε, γνωρίζουμε, αποχτάμε. Αλλά δεν το συνειδητοποιούμεπου θα διαδεχτεί το παλιό, και που αυτό καθεαυτό είναι μια γιατί μπαίνουμε σε δάφτες με τη μεσολάβηση της ιδιοχτησίας.αναστάτωση και μια ανωμαλία, όπως κάθε καινούρια γένα, που Θα το συνειδητοποιήσουμε όταν θα υπεισέλθουμε σι αυτές τιςσυνηθίσαμε να ονομάζουμε Κρίση. καταχτήσεις όχι σαν ιδιοχτήτες ή χρήστες, αλλά σαν άνθρωποι,

Οι Οικονομικές Κρίσεις, όπως εδίδαξα στο βιβλίο­μου ‹‹Πο­ αφομοιόνοντας την ιστορική γνώση που περιέχουν.λιτική Οικονομία για 'Ολους ››, δεν είναι τίποτ” άλλο παρά ανα­ Εάν, λοιπόν, ο Γκορμπατσόφ δεν εγκαταλείψει τις σοσιαλι­πτυξιακά φαινόμενα, μεταβατικά στάδια από μια φάση σε μιαν στικές διακη ρύξεις­του και δε βάλει την οικονομία­του να τρέξειάλλη της παραγωγικής ανάπτυξης, από ένα κατώτερο τρόπο πα­ πάνου στις σιδηροτροχιές του Κομμουνιστικού Καπιταλισμούραγωγής σε ένα ανωτερο, από ένα λιγότερο παραγωγικό σε ένα και τιιἑ ττολιτικήιἐ του σμ”Υκρόττιστ駛 ιεειθώἐ και στιιδ σιδτιροτροτπερισσότερο παραγωγικό τρόπο εργασίας και σαν τέτια στάδια Χιεἐ τιιἐ σωστἠἑ Οικονομικήἑἱ εξελιξιιἑ και μνάπτμξηιῶ με τειανωμαλίες, που πλήττουν κυρίως τους εργαζόμενους και γενικά εμπειρικά μπαλώματα που επιχειρει και τιἑ Ομμἠνιεε δε θα κάμειτους ιδιοχτήτες, όταν η ανθρωπότητα μεταβαίνει από ένα ιδιο­ τιποτε­ Θα αποτύχει­ Δεν υπάρχει σύστημα Οικονομικό που νειχτητικό καθεστός σε ένα άλλο ιδιοχτητικό καθεστός. Εντούτις, λεΥετειι Σεσιιιλισμόἐ­η εξελιξη αυτη συντελεί λίγο λίγο στην απελευθέρωση του αν_ Είναι ανάγκη να δείξει με το δικό­του Καπιταλισμό στονθυτυττυυ από τη σκλαβτά τησ ευγασταυ απελευθέρωση που υτπυ_ κόσμο ότι αλλιότικα λειτουργεί το δικό­του Χρηματιστικό Κε­

7

κυυσταλλὡνετυη πρυσδευττκά στα αυτόματα εργαλεία φάλαιο. Οτι ενω εκείνος φτιαχνει ιδιοχτητες οχι μονο των υλι­Η μαρξιστική, επομένως, αντίληψη για τις κρίσεις, ότι είναι κών πραγμάτων, αλλά και της παγκόσμιας πνευματικότητας, το

ττ μια αναγκατότητα που οδηγεί τελικά στη χρεωκυπἰα του κατω Μονοπωλιακό Πολιεθνικό Χρηματιστικό Κεφάλαιο των διεθνώνταλτσττκσυ συστηματος» δέσν να ερμηνευτεἱ σαν τελικη ανω καπιταλιστων κατασκευάζει ολοενα αποχαυνομενους προλετα­

πτυξη αυτού του συστήματος, που οδηγεί στον θάνατο του φαι­ ι ριουετ οσο καλα και να πως πληρωνει> που, με Έην ακορεστηνομένου και τη διαδοχή­του από το Κομμουνιστικό σύστημα, , δὴ'/α_ΈΟυ γιαςκερδη και κυρωφχια παγκοσμιαξτους εἶςθετει σεπου είναι και ,δική­του συνέπεια. 'Αλλωστε αυτή η ερμηνεία ί μυριους κινδυνουςτ εσωῖερικους και εξωτερικους) και Οτι με Έην

συμφωνεί και με τις άλλες θεμελιακές αντιλήψεις του ίδιου του ι τεχνολογική έκρηξή_του τείνει να μεταβἄλει Έην ανθρώπινη μά­ί

Μαρξ, που διατυπώνει, καθως είδαμε, στη σελίδα 21 του παρόν­ θα σε ιηθραστές της μοναξιάς και της σκλαβιάς­τους.

τος, στον πρόλογο του βιβλίου­του «Συμβολή στην Κριτική της Καιἶόἶ θἰἰξλθει Ϊτοἔἶ γρλἠγξρἶοη ὡραίἑου θαοἕτη/:ζ:ἔἩΞὶἶ:Πολιτικής Οικονθμἰαῳττ σματικη η π ηση. « ρο εταρ του ονοπ

εθνικού Χρηματιστικού Κεφαλαίου ενωθείτε για να αποτινάξετεΚι ας μην ξεχνάμε, ότι κάθε καινούρια σχέση χρωστάει ν” το ζυγό­του.»

αναπτυχθεί σέ όλη την έχταση του περιεχόμενου της σχέσηςπου τη γεννάει: ο κομμουνισμός ν ” αναπτυχθεί σ ” όλη την έχτα­ση του περιεχόμενου του καπιταλισμού, να ταυτιστεί, δηλαδή,υποχρεωτικά μαζί­του, για να καταργήσει μέσω αυτού τον αντα­γωνισμό του ανθρὡπου με τη φύση και με τον άλλο άνθρωπο καινα φτάσει στο σοσιαλισμό.

Και ας κάμουμε μια διευκρίνηση : Στο σοσιαλισμό

84 85

Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΕΧΤΙΚΟΥ

ΜΑΤΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ

Ή

Ο ΔΙΑΛΕΧΤΙΚΟΣ ΜΑΤΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ ΣΑΝ

ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΥΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΗΣ

ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ:Καταγράφοντας τα λάθη που έγιναν στην ερμηνεία και την

εφαρμογή του Μαρξισμού αναγκαστικά σκόρπισα ανάμεσα πλή­θος από τους νόμους και τις έννοιες του Διαλεχτικού Ματερια­λισμού. Παρακαλώ, επομένως, τον αναγνώστη να μην εκπλαγείαν, στη συνοπτική συστηματοποίηση του επιχειρώ τώρα τηςμεθοδολογίας­του, ιδεί ότι επαναλαμβάνω και αυτές και άλλεςμαρξιστικές έννοιες, που θεμελιώνουν ένα τρόπο σκέψης, πουπολί θα βοηθήσει τον οποιοδήποτε αναγνώστη στον τρόπο όπωςχρωστάει να βλέπει τα πράγματα και τις ιδέες. Να τη δεχτεί,επομένως, αυτή τη συστηματοποίηση σα συμπέρασμα και σανανακεφαλαίωση των όσων σχετικών με τη μεθοδολογία του Δι­αλεχτικού Ματεριαλισμού επικαλέστηκα στα προηγούμενα. Τοέκαμα απλώς και μόνο για να στηρίξω την κριτική μου.

Α. Ι. Λιβέρης

89

νικές, προϊόντα ενός υλικού πράγματος όπως το μυαλό είναι οιιδέες­μας· τον κόσμο τον υλικό παρασταίνουνε. Με τρόπο, λοι­πόν, αιστη τό, σαν υλικα αντικείμενα χρωστανε και να τοποθετη­θούνε μπροστα στον ανθρωπο για να κατανοηθούν και να χρησι­Γενικές γνωσιολθγίας μοποιηθούν ››. (Κ. Μαρξ: Γερμανική Ιδεολογία)*.Διαλεχτικού ΜαΈ8ριαλισμού Οι ιδέες αυτές είναι απλές πνευματικές καταγραφές του αντι­κειμενικου γινομουτ* και το σχηματισμο­τους, καθως και τηναντικειμενική υποστατωσή­τους σε χρήσιμα πραγματα και σε

, , κοινωνικότητα τα χρωστούν σε δύο αναγκαιότητες : Μιαν αναγ­Ο Διαλεχτικος Ματεριαλισμος, σα φιλοσοφικη αντιληψη, , , , ,, , . καιοτητα φυσικη και μιαν αναγκαιοτητα ιστορικη. Φυσικη, ε­' 'θεια να ε θει υπα και λειτουργια , ,δηλαδη σαν προςἶπν ξηγη , η ρτη η . γ πειδη το απροσδιοριστο ρευστό της φυσικης ενεργειας, (η σχεσητόσο του φυσικου οσο και του ανθρωπινου κοσμου, ειναι μονο η, ι γ . ι των αντινομικών στοιχείων του σύμπαντου, που έδοσε σε καποιαπνευματικη καταγραφη της λειτουργικής φυσης των σχεσεων

ι

των προσώπων και των πραγματων και όχι η εξήγηση της φύσης στιγμή τη σχέση |Ηλι0ν και Γης° η σχέση 'Ηλιου και Γης, , , Ι ι με το σύμπαντο, που έδοσε τα οργανικά όντα­της, η σχέση τωντων ίδιων των προσωπων και των πραγματων, οπως κανουν ολεςμέχρι 1 Ιαρξ Ένγκελς φιλοσοφἰες Καθώς λέει Ο οργανικών όντων με τον ανόργανο κόσμο) που εκφράστηκε (υ­γ '

π π α Ι |Λένιν στις «Σκέψεις του πάνου στη Διαλεχτική ›› (επίμετρο στον ποστατωθηκε αντικετμενικα) καποτε στον ανθρωπο και εκφραζε­Απάντωνἦον σελ 326 Γαλλική Έκδοση. Εάν ται ανέκαθεν στα διαφορα φυσικά πραγματα, αντικατασταθηκετίοιιε ΞοοιεΙεε)· επιχειρόντας να ορίσουμε την έννοια ενός πρά­ από την ανθρώπινη ενέργεια, την ανθρώπτνητ δηλαδή, σχέσηδ ,νονμε τίποτι άλλο παρά αναγόμασῖε σε μια ενός αντρα και μιας γυναίκας τολάχιστο, που εκφραζεται (υπο­γματος εν κα

ιΙ λ . Ο Μεντόρ είναι σκύλος σκύλος είναι ζὡον στατώνεται αντικειμενικά), όμοια στον ανθρωπο, που κάθε στι­εννοιαπ ατιτε : , 3 , , , , ,Οργανική ύλη σταματάμε Γιατί ύλη τη διαπν γμη δημιουργει, και στα πραγματα, που ολοενα κατασκευαζει.. αλλά δεν την εξηγούμε Ο Διαλεχτικός Ματεριαλι­ Ιστορική, επειδή ο ανθρωπος συνεχίζει μδ αυτό τον τρόπο τοστωνουμε . ι ι , , ,

σμός είναι επομένως καθώς θα ιδούμε παρακόιτου, μια αντίλη­ φυσικο γτνομον τη φυσικη ιστορια) χρησιμοποτοντατ για κτνη”; › ' τ Ι | Ι 'δνμής προσώπων πραγμάτων όχι αντίληψη τηρια δυναμη το ανθρωπινο πνευμα, που ειναι το πνευμα­της.για τη φύση­τους και την προέλευσή­τους. Συνεπώς, η θεωρία Ειναι η μορφη που τελικα πηρε η φυσικη ενεργεια μεσα στηνφιλοσοφικής αννής αντίληψης συμπίπτει απόλυτα με τη με­ ανθρώπινη κοινωνία, ενέργεια που εκδηλώνεται σαν προσπαθειατ . τ , ιθοδολονίοντης Αλλ, μη βιαζόμαστε, του ανθρωπου να ζησει και σαν αναγκαιοτητα της αναπτυςης.

, , ί . ι ι ι ι ι Κατόπιν π οσπόιθεια αυτ” ίσκει τ ν ικανοποί σ”­τ σεΕιναι, πρωτο, Διαλεχτική αυτη η αντιληψη, επειδη καθε πρα­ 7 η' ρ βρη η η η ηςκάθε φαινόμενο κόσμον προκύπτει από Έη λειτουργία υλικα αγαθα, που δεν ειναι τιποτ αλλο παρα υλικες πραγματο­ννὲπνηας σχέσης αντίθεσης ή κάποιας σχέσηςἠσορροπἰας ανά­ ποιήσεις, αντικειμενικές υποστατώσεις των ιδεών που συνθέτουνμεσα σε δυο αντινομικα στοιχεία. Είναι Ματεριαλιστική (υλική).

, την ανθρώπινη πνευματικότητα·Νεπειδή βασική αρχή έχει ότι ιδέεαμας και γενικά Δεύτερη, λοιπόν, αρχή του διαλεχτικού ματεριαλισμού στά­·· , › ›

όλος ο διανοητικός και ο ψυχικός­μας κόσμος είναι ιδέες πανου θηκε η ανττληψη> ότι η ανθρὡπτνη τστορἰα αποτελεί συνέχειαστο φυσικό και τον ανθρώπινο κόσμο ή γεννήθηκαν από την

, , , ν Α ν * Θα ιδουμε παρακατω ποιος ειναι ο υλικος αυτος τροπος τοποθέτησης τωνεπιδραση­του και εχουν αξια αντικειμενικη, υλικη. ‹‹ στητο, ιδεών­

Ὁλιιίό αψῖὶκεἰμενο εἰναι Ο κόσμοἔ­ Ατστητέἔ› υλικέἔ› αντικετμὰ ** Ο γινομός του γινομού, αντιστοιχεί στο γίγνεσθαι της καθαρεύουσας.

9091

της φυσικής ισ­γ­ορἰαα τελείται από διάφορα σωμάτια ή σωματίδια, με ιδιαίτερη το καθένα­«Δεν γνωρίζουμε παρά μια επιστήμη την επιστήμη της ιστορίας. Η τους μάζα και κινηση (ιοιοσνσιοοφη η σιιινλ που ειτε σονοέοονται7 ιιστορία μπορεί θεωρηθεί κοῃαχτεί από δύο πλευρές και να στενα μετάξι­τους και αποτελουν τον πυρηνα­του (πρωτονια, ουδετε­3 Ι Ι Ι πδιαιρεθεί σε ιστορία της φύσης και ιστορία των ανθρώπων... Εφόσον ρονια κλΤι·)> ειτε κινοννιαι ννοω απο τον ίιοοηνα και αποτελούν Τοθα υπάρχουν άνθρωπον, ιστορία της φύσης και η ιστορία νων αν­ περίβλημα­του ἔηλεκτρονια). Ταςηλεκτρονια ειναι ηλεκτρικα φορτι­θρώπων θα αλληλοπροσδιορίζουνται (Κ. Μαρξ: Γερμανική Ιδεολο­ σιιενα αονητικο. Τα πρωτονια ειναι' ηλεκτρικα φορτισμενα θετικα;νία). «Η ανθρώπινη ιστορία είναι ένα πρανματικό μέρος από τη Στο αρνητικο φορτιο των ηλεκτρονιων αντιστοιχει ισοποσο θετικόφυσική ιστορία η μεταβολή της φύσης σε άνθρωπο... Ηιδιότητα της φορτίο του πυρήνα, έτσι που το άτομο να εμφανίζεται ηλεκτρικάλογικής είναι ιδιότητα ύλης μιαν ανώτερη βαθμίδα .νης σύν_ ουδετερο. Επιπλεον μια εντελώς πρόσφατη ανακάλυφη της νεότερηςθεσηῷτηςν Η ύλη λοιπόν έχει τη λονικηπης, που εκδηλώνεται σαν φυσικης σταθηκε η διαπίστωση, οτι καθε σωματίδιο υλη συνοδεύεται

. . . . . απο το α ' ­ ' ' ' ' ό Ωουσιαστικες δυναμεις του ανθρωπου. Και οι δυνάμεις αυτες τοποθε­ Ινιισωμαιισιο σον η οτιςειναι ιο ιδιο και ιο ανἶισωιιατιοιο. . . . . . . . του ατουνται εξω απο τον ανθρωπο σαν αντικειμενα, διοτι ειναι η ιδια η ζι καν γενικα στι στην υλη ανιισιοιλοι η ανιινλη ποο ιηνφύση μέσα στο γινομό­της. Η φύση είναι ύλη, που, μέσα στο γινομό­ αρνιεται·της χρησιμοποιεί σαν κινητήρια δύναμη το ανθρώπινο πνεύμα που Πρωἶοθ ο Πολ Ντοιοοκί Αννλος) το 1930 εξεφρασε την υποθεσηείναι το πνεύ α­τ Η ιστορία των κοινωνιών είναι η ίδια η φυσική για την νπαρἔησων αντισωμαιιδιων= που σ Καρλ Αντερσον (Αιιερι°ιστορία». (ΚνΜ0Ἐἔ: Πολιτικη οικονομία Φιλοσοφἰω­ κανος) επιβεβαιωσε το Ι93Ζ, με την ανακαλυψη του θετικονιου, σω­

ματιδιου φορτισμένου θετικά, που είναι το αντισωματίδιο του ηλε­Τοιιη αρχη του Διαλεχιιιςοο Ματεοιαλισμοο σιαθηκε η απο­ κτρόνιου, αυτού φορτισμένου, καθώς είπαμε, αρνητικά. Με τη βοή­ψη, ότι στον κόσμο κάθε πράγμα φαινόμεν0,* στατικά δυνα­ θεια, κατόπιν, των κοσμικών ακτίνων και των μεγάλων επιταχιντών

. ι . . τ ι ι ανακαλύφθηκαν και άλλων σωματίδιων τα αντισωματίδια όπως τοικα σε αδ ανεια σε κιν σ κλει εσα­του ια σχεση αναμε­μ 3 ρ η , η τν μ . . αντιπρωτονιο κλπ. (Πρβλ. ΕΑ ΡΗΥΒΙΩΠΕ, Εκδοση ΟΕΡΙ., ΡΑΚΙ8σα σε δυο αντινομικα στοιχεια, που λειτουργει ειτε σα σχεση­ 1971)­

αντίθεση (κίνηση), ειτε σα σχεση­ισορροπία (αδρανεια) αυτων Πρωτίτερα, η φυσικη επιστημη, με την ανακάλυψη του θεμελιώδητων στοιχείων. Που είναι, δηλαδή, πάντοτε μια ενότητα αντίθετα νομου τηε Κἰνησηε για τη μεταμόρφωση της ενέρνειαε* αποκάλυψε

. . . Ι . . . ότι η ποσότητα της κίνησης δε μεταβάλλεται όταν η ενέργεια μετα­σε στατικ καταστασ ενοτ τα σ ετικ . . . °. .στοιἶίεια σε δνναιιικη η η ηι η χ τρεπεται σε ηλεκτρισμο, σε θερμότητα, σε εργο και αντιστροφα.η απολοιη· Και οτι αυτη η σχεση ειναι εκεινο που στην :σπιστη° Πριν ακόμα να φτάσει η επιτήμη αυτή στην ατομική ενέργεια, είχεμη, γενικά, ονομάζεται «νόμος» και ειδικά στην επιστημη της πια διαπιστώσει ότι το κοσμικό συγκρότημα είναι δοσμένο απο

Για την επιστήμη σήμερα, κάθε διάκριση ανάμεσα στα πρόσωπα, ἶια παλμική κίνησηιῖ σαιθερμότητα ή ασαν ηλεκῖτιρῖιἶόπρεύιξΐάἱ αῖικοιἶσωμἶῖα και Τα ΐιραγματἕνζ πῖἔυαπἕἔἐηἕἶἕἕνἔἔιιιἔιιἑἔἶνιοκἕασμ σύνθεση και σύνθεση, οργανική ζωή. Η κίνηση αυτή έδοσε το πλα­αιύιἶί ·ίιας‹ί£τἐά(μ|άιἔίιναιίι·ΐατιδιαασε κιἶθε μόριο ύλη, οπότε σχηματίζουν τα νητικο σνστημα' η κίνηση το νερἦ από. Το σύγνεφο που είται/ε πρινλεγόμενα απλά σώματα η στοιχεία, είτε διαφέρουν μεταξί­τους, οπότε ' η γιἔ Ίικινηση το. φλΟιο.της και παει ἶαεγονταςζ . .. λ . σύνθετα σώ Επίσης υπάρχει διά_ κινηση αυτη μας δινει να καταλαβουμε δυρ πραγματα Ιῖίρωτο,χηματιζουν τα εγομ μ την ενοτητα του κοσμου απο μια βασικοτερη αποψη αφου ολε οι. ι ι ι · θτων υσικων π α άτων σε κ υσταλλα και α ο φα εφοσον . . . . ἕ .κριση φ ρ γμ ρ μ ρ ° υποστατωσεις που αντικρυζουμε ειναι μορφες της κινησης, ακομα' π ποτελούν είναι διευθετ ένα ε τά ' άτακτα. . . , , ,Έιἔἶτομα ον τα ιἰκἐ άζουνιινἑπό τιη φύἕηι ὲιυτών και τα ατομα και τα σωματιδια και τα αντισωματιδια­τους· μια υλικο­ες τφςτε οι'χημ ύςδεσ όητοἶ) ηνο τητα που ειναι αυτή η ίδια κίνηση, μια κίνηση που είναι υλικότητα.ων π σ ­ ­ ~ · × ι ι τ .αιομς ι οι Ο σο 9 , λ , , (σερουμε, λογουχαρι, σημερα, οτι βομβαρδιζοντας με νετρονιαΑλλα και καθε ατομο δεν ειναι αυτο καθεαυτο ενα απ ο σωμα. απο­

* Από την στηγμή που δεχόμαστε την εξέλιξη του κόσμου και ότι αυτός ο * Πρβλ. Φ. Ἑνγκελς:ΑΝΤΙ­ΠΠΚΙΝΟ: ‹‹Ηκίνηση είναιοτρόπος όπως υπάρχεικόσμος προκύπτει από την αντικειμενικήν υποστάτωση των σχέσεων και των και ζει η ύλη, Έκδοση ΟΟΒΤΕΒ σελ. 74/ 75, ΡΑΒΙ8 1934 ­ .ΤΕΑΝ ΡΕΚΚΙΝιδεών, που βρίσκουνται κι αυτές με τη σειρά­τους σε διαρκή εξέλιξη, όλες : Α Ι.Α ΒΠΚΡΑΟΕ ΒΕ8 ΟΗΟΒΕΒ, σελ. 48: «Η ενέργεια διατηρείται με τηαυτές οι υποστατώσεις δεν είναι πλέον πράγματα, αλλά φαινόμενα ενός εξελι­ μετάθεσή­της από το ένα φαινόμενο στο άλλο ›› και στη σελίδα 69: ‹‹ Κάθε ύληχτικού σταδίου του αντικειμενικού και του ανθρώπινου κόσμου. είναι μια μορφη πολί συμπυκνωμένη της ενέργειας. ››).

92 93

διάφορες ουσίες, οι ουσίες αυτές μεταβάλλουνται: το άζωτο γίνεται Ο ρυθμός, σε τελευταία ανάλυση, δεν είναι τίποτ ° άχχθ παρά ηκάρβουνο, το πυρίτιο φώσφορος, η πλατίνη χρυσάφι, το χρυσάφι αλήθεια, των οργανικών και των ανόργανων πραγμάτων και η αλή­υδράργυρος. Και η απόλυτη κίνηση, που είναι η ταχίτητα του φωτός θεια αυτή δεν είναι άλλη από την κίνηση, είναι κίνηση ύποστατω­και του σωματιδίου­του, του φωτὀνιου, που κανένα άλλο σώμα δε μένη. Υποστατωμένη σε μια παράλληλη και διαδοχική πολλαπλό­μπορει να ιριιισοι. Κοιλοπιονιοιἐ ιιιν οιπειριοι ιοο κοσμου» έχει ολικό­ τητα οργανικά και ανόργανα πράγματα, που ανανεώνεται και αυ­ιιιιοι ιιοο ισούιαι με ιο Ι­ιιιδὲνλ Και δεύτεροι οιι ιι κινηση αυτή δεν ἔἀνει σονεχώς σε ποσότητα και σε ποιότητα, με ένα τρόπο συναλ­μπορει νοι σιιιιμριιοιει ιιοιέ­ Και Ο άνθρωποἐ κοιι ιοι ζώο και ιοι φοιόι λαχτικό και λειτουργικό και που γι” αυτό ακριβώς το λό ο ια. γ 3 γκαι ιι νη και ιι φύση ολόκληρη βρισκορνιοιι σε μιοι διαρκή εξελιχτικη να “ναι κίνηση υποστατωμένη, σμίγει την έννοια του χρόνου μεκινιισιι κοιι κινιισιι ἔιοἠἑ­ Εινοιι σιο σύνολο·ιοο€ και ιο κοιθένρι χω­ την έννοια του χώρου σε μιαν αδιαχώριστη ενότητα. Εισάγει στηνριστά κίνηση. Όλες οι αντικειμενικές υποστατωσεις ειναι δυναμενα αντίληψή­μας για τα οργανικά και τα ανόργανα π ά ατα καθώ, ,

> ρ γμ ἔειιε ιιιἑ ιδιοι§·ιοο§ ιιιἐ ιςινιισιιοι είτε κάποιοιἐ όιλλιιἑ κινιισιιἑ μενιιλιτ και για τον κόσμο ολόκληρο, μια τέταρτη διάσταση τη διάστασηιεριιοι που 'Υεννόιει ιιιν ιιροιινοομενιι κοιι ιιιν προσδιορίζει κάθε στι­ του χωρόχρονου, που μαζί με τις άλλες τρεις διαστάσεις που γνω­γμή. Γι' αυτό και μιλούμε για περίκοσμους η περνβαλλοντα φαινομε­ ρίξουμε μέχρι σήμερα αποτελούν στην πραγματικότητα τις δια­νων, που τα έχει γεννήσει αυτό το ίδιο το περιβαλλον­τους, και για |στάσεις του χρόνου και όχι του χώρου. Αληθινά χώρος δεν υπάρ­ιδ ι β λ ' ' νό ενα που κ ει­ειιι ριιισιι ιιιοιων Των περι οι ονιιον ποινοο σιοι Φοιι ιι χει. Υπάρχει μόνο ο χρόνος υποστατωμένος, που συνηθίσαμε ναούν μέσα­τους. (Με τη λέξη «δυνάμενο» θέλω να δόσω την εννοια τον ονομάζουμε χώρο. Το ρυθμό επομένως του κόσμου τον προσ­ιιιἑ κρρμμένηἑ μέσα σιοι φυσικά ιιρόινμοιιιιι ενέρνειοιἔ μαζι με το ενδε” διορίζει αυτή η διάσταση του χωρόχρονου με τις δύο βασικές γιαχόμενο της εκδήλωσης­της. Την ίδια δηλαδή έννοια που οι Έλλη­

ν ι ι ι Ι ι ι› › την αντιληψη­μας μορφες, την οπτικη και την ηχητικη, που ειναινες φυσικοί εκφράζουν με τη λεξη δυναμικο: ρ δυναμικο σταθμης οι δύο Έ όποι ι ί ν Ιρ που εχει ο χρονος να εμφανιζεται αντικειμενικά καιενέ εια θε οδυνα ικο λεκτ ικο δυναμικο αγνητικο δυναμικο ι ι λρν οι ρμ μ ,ΤΙ ρ ›ιι να παιρνει υποσταση, να υποστατωνεται, κοντολογίς, σαν έννοιαΑ θελοντας να υποδηλωσουν απλως την ανεκδηλωτη ενεργεια, που ι 7 . ., . . λ . τ ουσιαστικη, εννοια σχηματικη και εννοια χρωματική. Κ” έτσι ηυπάρχει σε λανθάνουσα κατασταση η με απλα λογια, που δουλευει ανάπτυξη είναι διαρκής χωρίς δημιονρνεί ζήτημα χώρων νιατίστα κονφαλ ο χώρος σαν χωροχρόνος είναι άπειρος.

Η κατάσταση, λοιπόν, αυτή της ύπαρξης και του σχηματισμούτον κοσμου εισοινει στην οινιιλιινή­μμε ένα ἶνιιισικο σνοιλειο μειοιβο· Τέταρτη Αρχή του Διαλεχτικού Ματεριαλισμού στάθηκε ηλής του κόσμου, στοιχείο που αφορά τη ειτουργια­του και που 5ιαπίστωσ ότι κάθε έσ ωστάει , ,_ λεσυνιιθίσαμε να ονομάζουμε Χρόνο. Το στοιχείο αυτό δεν ειναι τι­ η° χ Τι χρ ντη Ιγεννησῃ της στη ειποτ” άλλο παρά το ίδιο το φαινόμενο της αλλαγής, η αλλαγή της ιονρνια και την απειροελοιλιστη φθορα καποιας αλληιἐ σχέσηἔιριλλιινιιει όπως προσδιόρισε ρικριβέσιμτα το φαινομενο χρονρ ο όχι στην πραγματικότητα φθορά, αλλά και περίσσεια μαζί. ΗΕνγκελς, που παρατηρειται στον κοσμο και που το δημιουργει της Καινούρια έσ ά από δικ Ζτ λεντου ία έύλης και της ενέργειας η εναλλαγή. Και η εναλλαγή αυτη της ενερ­ χ η' ξ ρ η η η ης ργ ° ρχεγειας και της ύλης, σαν κατασταση που έχει αυτή την πολλαπλή ται υποχρεωτικά σε σχέση­αντίθεση με τη σχέση που τη γέννη­αντικειμενική υπόσταση, τόσο του αντικειμενικού όσο και του αν­ σε, όπου μέσα στα σπλάχνα­της διανύει ένα στάδιο 0ιμφίβΟλ0υΘρὡιιινοο κόσμου, νινειοιι­με οιιιιιςέἐ και με ιιχιιιικἐθ θλλαιέθι που και ένα στάδιο οριστικού προπαρασκευαστικού σχηματισμού,είναι αλλαγές ουσιαστικές, σχηματικές και χρωματικες και που, ε­πειδή γίνουνται κατά ορισμένα χρονικά διαστήματα και επαναλαμ­ που σε ελάχιστες περιπιὡσειἔ τα ανιιλαμβόινειαι η ανθρώπινηβανουνται, δινουν την αιστηση ενος πήγαιν° ελα ή ενός ανέβα κατέ­ διάνοια σαν προσδοκίες ή σαν υποψίες για τη γέννηση ενόςβαν ιι ενοε μιιρόε πισω. δινουν ιιιν ιιισιησιι μιοιε ἦνιιλλιισσνρνιιξνηρ καινούριου φαινομένου. Κατά τη διάρκεια των προπαρασκευα­κίνησης ανάμεσα στα οργανικά και τα ανο ργανα πραγματα, α α και Ι λ ν ν Ι . ,κἱνησην ίδιων ορννννκών ανόργανων στικων αυτων σταδιων, η καινουρια σχεση αναπτυχνεται σε οληπραγμάτων· κίνησης συσχετισμένης και κουρδισμένης για το πέρα­ Έην εχῖθιση της αντοχής για δημιθυρνιοι 7ΕΟυ έχει Τ' μηιῖέβα σχέ­σμιι απο ιη μια μορφή οιιιν άλλη μοριρἠ ιιιε ύλιιε και ιιιε ενἐρνενιοιε ση, φτάνει να γίνει μια ενότητα μαζί­της, και τότε αναδύεταικαι ια όλα ο α ικά κα τα ανό αναπ ά ατα κιν σ ακο α

Ύ ια ργν ι οι ργμ ° ηης μ στ νεπι άνειασανανεάττ σέ ' 'εσωτερικής του κάθε αντικειμένου, του κάθε φαινομένου. Δινουν την η φ ξ ρ η η χ ση, που ερχεται σε σχεσηαἰστηση αυτού πον Ονομάζονμε ρυθμό· με την ενότητα που τη γέννησε. Η τρίτη αυτή σχέση, η σχέση

9495

ανάμεσα στη βασική και τη νεογέννητη ανεξάρτητη σχέση, όταν Γινεται» επσμένωα φανερό: ττρὡτσ› ότι αυτη η γενικη σχέσητελειώσει η ανάπτυξη της δεύτερης και η φθορά της πρώτης, προϋποθέσεων και συνεπειών ταυτίζεται απόλυτα μ” αυτό που

μεταβάλλεται και πάλι σε σχέση­ισοροπία ή σχέση­ενότητα, εόυνηθτσαμε να όνόμαἔόνμό Νόμο) (φυσικό η Κότνωντκό νόμό)­που γεννάει αμέσως, την ίδια την στιγμή του σχηματισμού­της, Δεύτερο, ότι η ίδια η σχέση προϋποθέσεων και συνεπειών ταυ­μια καινούρια σχέση, που ακολουθεί την ίδια σταδιοδρομία. τἰἔεται με ένα παραμελημόνό από τό Μαρξ Και τό μαρξισμόΑπό τὲτιες σχέσεις αποτελείται κάθε στιγμή ολόκληρο το συγ­ γενικό διαλεχτικό νόμο, που ξετρύπωσα, σκόρπιο και ασύνδετο,κρότη μα του κόσμου. Είναι ένα σύμπλεγμα τέτιες σχέσεις, που στα γραφτά του Μαρξ και που, κατά τη γνώμη­μου, αποτελεί τηνείτε τελειώνουν τη σταδιοδρομία­τους, είτε την αρχίζουν, είτε πεμπτουσία του διαλεχτικού ματεριαλισμού.βρίσκουνται στο στάδιο της ανάπτυξής­τους. Στο διαλεχτικό Σύμφωνα μ” αυτό το νόμο*: «Κάθε συνέπεια πολεμάει (αρνι­αυτό σχή μα η μητέρα σχέση ονομάζεται «Θέση» και η καινού­ έται) την ύπαρξη των προϋποθέσεών­της (αναπτύχνεται εις βάροςρια σχέση, που αναπτύχνεται στην έχταση αυτής της θέσης, αυτών των προϋποθέσεων, φθείροντάς­της)... Αντίθεταη συνέπειαονομάζεται «Αντίθεση». Η δε πράξη της ανάπτυξης ονομάζεται αγωνίζεται να υπάρξουν αυτές οι προϋποθέσεις μόλις μια καινού­‹‹ 'Αρνηση ››, άρνηση από την αντίθεση της θέσης. Προσδιορί­ ρια Νομοτέλεια­Αρχή πολεμάει όχι την ύπαρξη, αλλά τηζόόν ακόμα τα όόό αυτα όκέλη τηἑ καθε σλέόηό σαν Θετικό τό Νομοτέλεια, την Αρχή, αυτής της ύπαρξης» (Αντίθετα, η συνέ­σκέλόἐ Τηε θέσης και όαν αρνητικό τό όαέλόἑ τηἑ ανττθεόηἐ­ πεια αγωνίζεται να αναπαραγάγει τις προϋποθέσεις­της μόλις

Πέμπτη) τόλόἐρ αρληττόσ αττότόλεόει επόμένωἔα η τταραόόλη βλέπει ότι φθείρουνται. Γιατί αυτή η καινούρια Νομοτέλεια­ότι ό κόσμόἑ όλόκληρόἐ βρίσκεται σε ότηνεκη κατασταση σλη­ Αρχή της φθοράς πολεμάει όχι την ύπαρξη της συνέπειας, αφούματισμού. Και ότι ο σχηματισμός αυτός δεν κάνει τίποτ” άλλο γινεται για να υπαρξει ιι συνέπεια) αλλα πολειιαει τη ΝΟιι0ιέ_παρά να συνεχίζει μιαν αέναη εξελιχτική κίνηση, απαύγασμα λεια­Αρχή αυτής της ύπαρξης, πολεμάει, δηλαδή, την ύπαρξηαπό την κουφή, στις περισσότερες περιπτώσεις, πολίμορφη και Έων προϋποθέσεων, που είναι Π ύπαρξη τηό όπαρἔηἑ κατ τόόπόλίπλόκη λεττόσρντα μταίἑ ττσλλαπληίὥ παραλπηπηό και υιαυσ“ κόσμου γενικά. Και τρίτο, ότι η σχέση προϋποθέσεων και συνε­λτκηἔα σλἑσηό ττρσρττσθέσετυν και συνεπειιυιπ σπσυ σι συνέπειες πειών αναλύεται, κατ" αυτό τον τρόπο, σε δύο άλλες βασικέςττρόκατττσρν και υπαρχουν από τη φθσρα (την υπσβιιιθιιιση) υιπσ νομοτέλειες­Αρχές, σε δύο άλλους αντιφατικούς νόμους, πουτην αρνηση από την απσινη των συνεπειών των προυποθέσεών διέπουν την ύπαρξη και τη λειτουργία όλων των φυσικών και

| ·· ' ' ' οι | α ι ι ατους. Και οπου οι προυποθεσεις λειτουργουν για να υπαρχουν ολων των κοινωνικων Τη Νομοπ­συνέπειες και οι συνεπειες λειτουργουν για να υπαρχουν οι πρου­

τ λεια­Αρχη, πρώτο, να δημιουργείται ο κόσμος, καθώς και ταπσθσσεισ οργανικά και τα ανόργανα πράγματα, που το αποτελούν, από τη

Μια ιςλιμακωτη πορειοηαπο τη ,μια μοιἶφη στην αλλη μας φθορά του ίδιου του κόσμου. Από τη Νομοτέλεια­Αρχή, δεύτεροδινει ολόκληρο το Κοσμικο σννκροτημου οπως πο αντιηετωπιτ τα ίδια αυτά πράγματα να αποδίδουν, με τη λειτουργία­τους καιζουμε σαν υλικό σύνολο και το νιώθουμε κομματιασμενο σε

, , , με την ύπαρξή­τους, τη φθορά που εστοίχισαν και στοιχίζουνδιάφορες υλικες υποστατωσεις. Καθε υλικη υποστατωση, που θα, , , , , στις προϋπουθέσεις, ώστε μ” αυτόν τον τρόπο, αντίθετα να τιςξεχωρισουμε, εχει τις ριζες­της σε καποιαν αλλη υλικην υπο­ .

, , , . . ι συντηρούν. Που δεν είναι επομένως στην πραγματικότητα φθο­στατωση. Προοδευτικα, η μια υλικη υποστατωση δινει την υ­ ° °

παρξη στην άλλη, χωρίς να μπ0ρΟύμ8 να βάλ00μ8 όρια στ Οιθιῖή τι Πρβλ. Κ. Μαρξ: «Κριτική της φιλοσοφίας για το Κράτος του Ἑγελου»,γή δημιουργία ούτε για την αρχή­της ούτε και για το τέλος­της, Γαλλική εκδοση Α. ΟΟ8ΤΕ8, Ρειιε 1935, σελ. 99.

96 97

γ

ρα αλλά και περίσσεια μαζί, σύμφωνα με την αναγκαιότητα της βάλτο βαθιά στο νού­σου πως κοινή έχουν αρχή Θεοί και άν­ανάπτυξης όπου συντή ρήση σημαίνει και ανάπτυξη μαζί. θρωποι Θνητοί ›› (Ησίο­δος: 'Εργα και Ημέρες)

'Ετσι δημιουργείται μια αμφίδρομη­σχέση, των προϋποθέ­σεων να δημιουργούν και να συντηρούν εσαεί τη συνέπειά­τους,της συνέπειας να αποδίδει στις προϋποθέσεις τη φθορά που στοι­

.

χίζει σε δάφτες η δημιουργία­της και η συντήρησή­της. Και Οι ανθρώπινες σχέσειςαυτό γίνεται επειδή οι συνέπειες είναι το απαύγασμα των πρου­ποθέσεών­τους, επομένως ικανές να παραγουν αυτό που λίγες

·

στιγμές πρωτίτερα παρήγαγαν οι προϋποθέσεις­τους συσσωμα­ Η ανθρωπότητα, σε κάθε στιγμή της ιστορίας­της, βρίσκεταιτωμενες· ακομα και μια καινουργια συνεπεια. στην ανάγκη να στη ρίξει τη ζωή­της σε μια σειρά καταχτήσεις,'Ετσι εξηγείται ο ντετερμινισμός (η αιτιότητα) των κοινωνι­ που τις αναπαράνει κάθε ·μέρα μέχρι τη στιγμή που νέες ανώτε­κών φαινομένων, όπως και ο ντετερμινισμός των φυσικών φαινο­ ρες καταχτήσεις παίρνουν νη θέση των παλιών) μπαίνοντας κιμένων. Πράγμα που μας κάνει να καταλάβουμε γιατί η ανθρώπι­ αυτές με τη σειράἦους στην τροχιά της αναπαραγωγής­ Οι Κα_νη ιστορία αποτελεί συνέχεια της φυσικής ιστορίας και γιαῖί ταχτήσεις αυτές είναι, πρώτο, μια σειρά υλικά αγαθά και, δεύτε­όλες Οι φιλοσοφίες και ειδικά η φιλοσοφία της φύσης και η ρο, η κοινωνική τακτοποίηση για την πραχτική ενέργεια. Είναιφιλοσοφία της ιστορίας ανάγουνται συνολικά σε μια και μόνη ένα μεταβλητό ποσό θεωρία και πράξην λόγος και έργο) ιδέεςφιλοσοφική αντίληψη δομής του φργφνικφύ και του φνόργανφυ και αντικείμενα, αληθινές ή απατηλές αντιλήψεις για τις σχέσειςκόσμου που απλώνεται στο άπειρο που δημιουργεί το απειρο

9 > ε των προσώπων και των πραγμάτων και υλικές υποστατώσεις τωνχωρις αρχη και χωρις τελος και που διεπεται αποκλειστικα απ ιδεών και των αντιλήψεων. Είναι αυτό που γενικά αποτελεί τηαυτό το νόμο, το νομο προϋποθέσεων και συνεπειών, όπου αρχή λενόμενη συνείδηση. « Η συνείδηση δεν μπορεί να είναι άλλοκαι πέλοο οφίσπανπαι μόνο στα οπιμέρορἑ πραγματα­ πράγμα από τη συνειδησιακή ύπαρξη και η ύπαρξη των ανθρώ­

Όμως, όσα ξέρουμε για τον κόσμο, όσα φανταζόμαστε πως πων είναι η αληθινή σταδιοδρομία της ζωής­τους.›› (Κ. Μαρξ:είναι ο κόσμος, όσα εςακριβώνουμε πως είναι αυτός ο κόσμος, Γερμανική Ιδεολογία)­σωστα η σφαλοραε όσα Τσαμποονανε οι φιλόσοφοι και οι θρη­ Δε θα ”φτανε, ωστόσο, η μέχρι το 1932 γνωστή μαρξιστικήσκοίεἐ για τη όημιορργἰαπον τη λοιτορργἰα­τον και το αύριο­ τ φιλολογία για να 'χουμε μια σωστήν αντίληψη της θεωρίας καιΤορι δε μαἑ ηρθαν άνωθεν» ούτε μαἑ παραδόθηκαν γραμμένα από της μεθοδολογίας του διαλεχτικού ματεριαλισμού. Δεν είχαμεκαποιο εἔωγηινο οπερφνσηςό όνπο' είναι όημιοοργηματα καθὡἑ ξ ουσιαστικά μπροστά­μας παρά το γνωστό ιστορικό νόμο τουείπαμε και στην αρχη, πηἐ ανθρώπινηο πνοομαηκόπηπας, που Μαρξ, που ο ίδιος διατύπωσε στον πρόλογο του βιβλίο­τουπροκύπτει πόσο από τη σχέση τον ανθρώποο με Τον αλλον αν­ «Συμβολή στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας», ή μάλλονθρωπο› όσο κι από τη σχέση αοτηο τησ ανθρὡπινηθ σχέσηἑ με μια φράση αυτού του νόμου, που ο ίδιος ο Ένγκελς είχε απομο­τον αντικειμενικό κόσμο. Στην αντικειμενική, επομένως θέση, νώσει σαν ανακάλυψη του Μαρξ; « Ο τρόπος τής παραγωγής τηςποο κατέχει στο όιαλεχηκό μαπεριαλισμό η σχέση προόποθέσων υλικής ζωής προσδιορίζει γενικά τη σταδιοδρομία της κοινωνι­και συνεπειών, αντιστοιχεί η υποκειμενική σχέση­αντίθεση των κής, της πολιτικής και της διανοητικής ςωής.››* Ευτυχώς για ταανθρώπινων σχέσεων και της ανθρώπινης πνευματικότητας) που * Κοίτα επίμετρο στη Γαλλική έκδοση του «Φόγερμπαχ ›› του ίδιου του συγγρα­χρειάζεται απαραιτήτως να γνωρίσουμε για να έχουμε τη Ο­υνο_ έα, Ε.$.Ι. Την ανάλυση του νόμου ολόκληρου θα κάμω αργότερα και στη. . . . . φλικη εικονα της φιλοσοφιας και της μεθοδολογιας­του. «Κι εσυ Θέση οπου πρεπει.

98 99

γράμματα και τη γνώση, τη χρονιά εκείνη είδε το φως το νεανικό ι ι ι ι ι ,

έργο του Μαρξ: «Πολιτική Οικονομία και Φιλοσοφία» (ΝΑΤΙ­ βρει απλως το νοημα τοι) κοσμου εξω απο την κοινωνικη πρα' λλά φιλοσόφησε διδάσκοντας ότι αυτό το νόημαοΝΑιοκοΝο Ι · ­ γμ®®"'ς0”"α° α ·, , ΜΙΕ ΠΝΒ ΡΗΪΙΤΟΒΟΡΙ­ΠΕ)” Το ,εργο αυτο σω χρωστάει να μεταβληθεί σε πράξη που θα μεταμορφώσει την

ςοτανε χειρογραφο στα αρχεια του Γερμανικου Σοσιαλδημα πραγματικότητα Και τη διδασκαλία­του αυτή εβάσισε στον α­κρατικού Κόμμαῖος' αλλά κανείς δεν αξιώθηκε μέχρις εκείνη κόλουθο νόμο που βρίσκεται διατυπωμένος στο έργο­του· «Φι­την εποχή να το προσέξεϋ” Για Τα έργα της νιότης του Μαρξ° λοσοφία της (Ι;ύσης κατά το Δημόκριτο και τον Επίκουρο» ­ Πα­που περιλαμβάνουνται ανάμεσα στα χρόνια 1837 και 1848 (δηλα­ ατηρήσεις)μ .δη, μέχρι τη δημοσίευση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου), είχε Ένας ψυχθλογικός νόμος θέλει θεωρητικό πνεύμα μόλιςεπικ ατ ίσει αντίλ ότι είναι όλα­ ' ­ Ι ι ι ι ι 9 ι

ρ η , η , η\λζη° , ἶςους ἶιργασιἶ προπαρα αποσπαστει απο την πραγματικοτητα και γινει ελευθερο αυτο κα­σκευαστικε ια οσα ειπε κατοπιν στ ' . ' ' ι ι Ι ι ι ι, 9 γ ,Ο εφαγ Μο ισι καἶίεις θεαυτο, να μεταβληθει σε πραχτικη ενεργεια, βγαινοντας σα θε­

δε βρεθηκε που να δοσει τη σημασια που επρεπε σ αυτα τα ληση από το βασίλειο των σκιών ,Αμανθη (την άγνωστηεργα. Γιί αυτό και τα περισσότερά­τους έμεναν ανέκδοτα και εγκεφαλική λειτουργία παρομοιάζει με τον 'Αδη των Αιγυπτίων)αγνωστα πολλά χρόνια έπειτ, από το θάνατο του Μαρζ και να στραφεί προς την ίδια την πραγματικότητα που υπάρχει

Τα έ α ' ' ' ' ' ι Ιργ αυτα, εντουτις περιεχουν τη βασικη διατυπωση, και χωρις αυτα»ε λλέ ' ' ' Ι . , ι ι ι .σ πο ςπεριπτωσεις την αναλυση των φιλοσοφικων θεοεων Το φαινομενο και το νομο αυτο, που με τοση σοφια και τοσο

ποἕ εγπρυτζΐευαν στηνσυγγραφη τςἴυ Κεφαλαιουι μα που δεν απο­ περιεκτικά διατυπώνουνται από το Μαρξ, ονόμασα Έκφρασητε συν κα ολου το|θεμα­του. Το εργο κυριως «Πολιτικη Οικο­ του Λόγου με Λόγο και με Έρνι), εννοόνιας με τον όρο έκφρασηνομια και Φιλοσοφια» ειναι απ αυτη την αποψη το περιεκτικο­ την αντικειμενική υποστάτωσή­του, και τα πραγματεύτηκα απότἶο Και ΈΟΙ ῖἔντρικςἶτερο εργο τἶυ Μαρξ· Μαζι με το ερ|γο“του γενικη μεν άποψη στο βιβλίο­μου «Φυσική και Ιστορική Αναγ­ἔ ερμἶνῃἶη ἶολογιαλο που το γραψε με Έη συνεργασια του καιότητα της Παραγωγής», από δε ειδική άποψη, σαν έκφραση

νγκρ ς. Οχι μονο μας διαφωτιζει, γενικα, πανου στο νοημα της με λόγο, στο βιβλίο­μου «Αντι­Αισθητική ››, και σαν έκφραση μεθεωριας του Διαλεχτικου Ματεριαλισμου, αλλα και μας βοηθαει έργο στο βιβλιΟ_μΟυ ιι Ιστορική Ανέλιξη των Παριιγωγικών Σχέ_να λυοοομε πλειστα σημασιολογικα προβληματα, που ειχαν γεν­ σεων και Αναγκαιότητα της Ιδιοχτησίας.» Μπορούμε να πούμε,νησει τα αλλα­Τομ εργο­ Πολλα ακομη μερη απο τα αλλοκτου ότι ο νόμος αυτός, μαζί με το νόμο προϋποθέσεων και συνεπειών,εργα, καθως και τα ιδιαίτερα έργα του Ένγκελς, παίρνουν μιαν που μνημονεύσαμε παραπάνου, αποτελούν τα δυο σκέλη της σχέ­ιδιομτερη σημασια, που δε Φαινοταν να την είχον πριν­ Κι ,αργο υ σης ανάμεσα στο αντικείμενο και το υποκείμενο της λειτουργίαςσοἔονει την ικσνοτητοκμμο νο κμτσνοησοομε κομ να ρἔηγησοομε ι του αντικειμενικού και του ανθρώπινου κόσμου, αποτελούν, ε­την πρμγμστικογηγσ και τη σημοσίσττηἑ κομι επομένωοι να πά· ί πομένως, τους δυο πυλώνες όπου εδράζουνται η θεωρία και ηροομε Το σωστο δρομο για την αλλαγη κομ τη μεταμόρφωση μεθοδολογία του διαλεχτικού ματεριαλισμού. Και συνεχίζουμε:αυτης της πραγματικότητας. Η μεγάλη αξία του Μαρξ έγκειταισκρλβώἑ σ) μρτό­ ΌΤΙ δεν αρκέστηκε να φιλοσοφησεμ για να Η αναπαραγωγή, επομένως, τόσο της υλικής, όσο και της

κοινωνικής ζωής (η τακτοποίηση της δεύτερης) επαληθεύει ορι­* Δημοσιεύτηκε μαζί και με όσα άλλα νεανικά έργα του Μαρξ είχανε μείνει σιιἑνες αλήθειες _ γενικές ιδέες _ σχέσεις των προσώπων και

ανέκδοτα και άγνωστα. Τα δημοσίευσαν πρώτοι στη Γερμανία οι Σ. ,Λάντσχουτ ι λ ι θ ι ι Ικαι Ι.Π. Μάγερ, που μαζί με το Φρ. Σαλομόν επεξεργάστηκαν και αποκατά­ Έων πραγμαΈων° Και η επα η ευση αυτη γινεται με την εκφρασηστησαν κιόλας τα φθαρμένα χειρόγραφα. Τη μετάφραση στα γαλλικά έκαμε ο την αντικειμενική υ7Ε0σΈάΈο)ση των πνευματικών καταγραφών1. ΜΟΕΙΤΟΒ, με εκδότη τον Α. ΟΟΒΤΕΒ, το 1937 στο Παρίσι. ειτε με λόγοι ειτε με έργο, που προιγιιαιοπσιέιαι αναγκαστικά με

Ι00 ιοι

την ώθηση ττιἔ ίοταἐ τησ ζωθἑἰ Με λοιισι στην περίπτωση τησ θρέψη, και την ενέργεια που κινεί τη βασική υποκειμενική σχέ­αναπαραΎω”Υἠ§ τησ κστνωνικήἐ ζωής» με έργο, στην περίπτωση ση του ανθρώπου με τον άλλο άνθρωπο, για την αναπαραγωγήττιἐ αναπαραγωγήσ τηἑ ολτκήο ζωήἐ­ του είδους (γενετήσιο ένστιχτο). Και στη ρίξεται στη λειτουργία/

Η απλή πνεο!­ιαττκή Καταγραφή των φοσικων και των Κοινω· του φυσικού νόμου της ανάπτυξης, όπου η συντήρηση των φυσι­ντκων φατνομενωνε των σλεσεων των προσωπων και των πραγμα· κών πραγμάτων από τις προϋποθέσεις που τα γέννησαν είναι συγ­των› τησ φοστκήο ανθρωπτνηο κατασκενήἐ είναι οτ μορφεο που χρόνως και ποσοτική και ποιοτική ανάπτυξή­τους στην ποσοτικήπατρνοον ολεἐ αοτεἑ οτ εκοηλωσετἐ μέσα στην ανθρωπτνη οτα­ και ποιοτική έκταση του περιεχομένου αυτών των προϋποθέσεων.νοτα­ ίομωἐ τι επαλἠθεοση των μορφων αοτων με λοΎο ή με Ανάπτυξη η οποία ακολουθεί τα στάδια του φυσικού νόμου πάλιερΎο› τι εξωτερίπεοσήττοοο Υτα ττἑ αναγιςεσμαέε η εἔωοποκετμε· του ζωικού κύκλου που για όλα τα οργανικά όντα και φαινόμεναντπή οποστατωσή­τοοἑ εἰνατ η έκφρασή­τοοσ Η επτστημοντκή περνάει από τρία στάδια: Το στάδιο της γέννησης ή της βρεφι­εκοἠλωση κατ οραστηρτοττιτοπ τι δτΚατολοΎτκἠ› η πολτττκήτ η κής ηλικίας­τους, το στάδιο της ανάπτυξής­τους ή της μετάβα­Καλλττελντκτρ η θρησκεοττκήι η φτλοσοωτκή› ολεἑ μαζί) οπωἑ σής­τους από τη βρεφική ηλικία στην ανάπτυξη, στο μέστωμά­και κάθε κατασκευή και κάθε γνώση, είναι ανάλογοι κλάδοι του τους, και στο στάδιο της πλήρης ανάπτυξης, που ειναι και Θάνο­γενικού φαινομένου της έκφρασης: της έκφρασης σα λόγου, τοο μαζί.πρωται Κατ τηἐ εκωραστιἐ σαν ανττκετμεντκήἑ οποστατωσηἑ αν­ Για όλη τώρα αυτή τη διαδικασία της παραγωγής της ανθρώ­τού τον λογου» Κατοπτν› με λογο ή με ερΥο› οηλαοή› τηἑ μετα· πινης σωματικότητας, βασικά, ο ανθρώπινος ιμυχισμός λειτουρ­μορωωσήἑ­τοο σε κοινωνική τακτοποίηση και σε ολτκεο Χρηστ­ γεί ακόμη και κατά τον ακόλουθο ιδιόρρυθμο τρόπο: Πρώτο,αότῃτεἑτ σονεΰίεια­ μεταμορφώνεται σε πράξη: Στην περίπτωση της βασικής υπο­

κειμενικής σχέσης μεταμορφώνεται στην πράξη της αναπαρα­γωγής του είδους. Στην περίπτωση της βασικής αντικειμενικήςσχέσης μεταμορφώνεται στην πράξη της θρέιμης. Δεύτερο, ανδεν λειτουργήσει προηγουμένως η βασική αντικειμενική σχέση

κασία που αποτελεί στην πραγματικότητα μια διαρκή έκφραση της θμέψημ δεν μπορεί μμ λειτουργήσει η μμσμςἠ υποκειμενική, , , , , , σ έσ τ αναπα α ω ' του είδου . Γε ονό που εκ ά εταιη αντικειμενικη υποστατωση της φυσικης ενεργειας, που πρωτα χ ,ης μ, γ μμ τ θ Υ φμ μφτιάχνει και κατόπιν συμπληρώνει και τελειοποιεί την ανθρώπι­ με το νομο μου ομμμμ Οτι στις μμ μμμμνμμ σχεσεις η αντικειμε­σωμαωςότητα τόσο ατομική όσο πολλαπλή νικη σχεση ειναι εκείνη που μετουσιωνεται παντοτε σε σχεσηκοινωνική πλουτξζον άς ολοέν ,λλ λ , υποκειμενική. Τρίτο, και στις δύο αυτές βασικές σχέσεις της

, τ ­ α με τ κατα η α σωμ τικα , , , , ,, , , , _ ω οιπ α ει που τι εκ α ουν υποστατωνουν αντικει ενικαοργανα και με καινουργιες δυναμικοτητες. Στο οποιοδηποτε στα­ μ ης μ μ μι φμ μ ι μ ν, , , , ­ τον ανθρώπινο ψυχισμό που περικλειουν με τρεις διαφορετικεςδιο της εξελιξης της πνευματικότητας αντιστοιχει παντοτε η λ , , , , , ,δανάλογη διάπλαση του ανθρώπινου σώματος και η ανάπτυξή του Ὁ ικες μμρφεζπ που αμτιστμιχουν στα τίἶιοξξεχωριστα σἶα ια τηςσαν ποσοίητασ καί σαν ποιότητας. λειτουργιας­τους: Δυο σταδια δυναμικά, οπως τα ονομασαμε ­

Η οίαοίκασία αοίή ακοχοοθεί τη σταδίοορομία της φοσίκήσ και για τη δυναμη που εκμπεμπουν αντικειμενικα, αλλα και γιαονέογείαο ποο) αφού οημίοοογηοε το ανθοὡπίνο ονίοί μοίοα_ το δυνητικό­τους περιεχομενο _ και ενα στατικο, που ειναι ηστηκε στη λειτουργία των δύο βασικών σχέσεων της ζωής, που ανθρωπτντὶ σωματτκοττιτα­αποτελούν δύο ξεχωριστές ενέργειες: Την ενέργεια που κινεί τη Στο πρωτο οοναμικσ σταδιο­τοοἐ αοτεἐ οτ πραἔεισ οποστατω·βασική αντικειμενική σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο, για τη νουνται αντικειμενικά με σωματικές κινήσεις, απροσδιόριστους

Υπάρχει, μ” άλλα λογια, από την πλευρά του ανθρώπου μιαδιαδικασία άντλησης και επεξεργασίας της πνευματικότητας πουυπάρχει στη φύση, και κατόπιν υποστάτωσης αυτής της πνευμα­τικότητας, που γίνεται ανθρώπινη σχέση και αντικείμενα. Διαδι­

ιο2 _ ιοε

ήχους και άναρθρες κραυγές, εκδηλώνουνται σα δύναμη, σαν είναι και το καθένα απ” αυτά τα στοιχεία. Πράγμα που μας κάνειπροσπάθεια του στοιχείου αντίθεση να νικήσει την αντίσταση να καταλαβορμτ­Η χταττ η σχέση τοο καθένοἐ απο αστα τα στοι­του στοιχείου θέση στη σχέση­του με τον κόσμο ή με τον αλλον χέἰα μέ τον κοσμο λοχαρταέέτατ στην πραχματτκοτητα σα σχέσηάνθρωπο. Το στάδιο αυτό το ονομάσαμε υλική μορφή της ανθρώ­ του κόσμου μέ ολοκληρη την απλη η την πολλαπλη ανθρωπτνηπινης ενέργειας. Στο δεύτερο δυναμικό στάδιό­τους υποστατώ­ σχέση ποο το νένναέν Ύτατμ οηλαοη› το καθέ στοτχέτο σονοτναξέτ σ

νουνται σε μια πρόσκαιρη συμπύκνωση της ανθρώπινης ενέρ­ κατ έκφραζέτ τη σχέση που το Ύέννησέ­γειας, εκδηλώνονται σα δύναμη αντικειμενικά υποστατωμένη (υ­ Και τωρα αέ τοοομέ στην πραξη τη λέττοορχτα ολων αοτωνλτκα θρένίηἐ κατ σπέρμα) ΤΟ στάδιο αυτό το ονομάσαμε πρό­ των νόμων που απαριθμήσαμε, αλλά και των νόμων που θα γεν­σκαιρη αντικειμενική υποστάτωση της ανθρώπινης ενέργειας. νηθοον› νομων που θα ροθμτζοον καθέ φορα τα σταοτα τηἑ ανα·Στο τρίτο στάδιό­τους, η ανθρώπινη ενέργεια, που περικλείουν πτοἔηἑ τομ ανθρωπτνοο νένοοἑ στην έχταση των ανθρωπτνωναυτές οι πράξεις, εκδηλώνεται με μια τρίτη μορφή, σωματικές και των ανττκέτμέντκων προϋποθέσεων­τοακινήσεις, πάλι, στο εσωτερικό αυτή τη φορά του ανθρώπινουοργανισμού (αφομοίωση τροφών και κύηση), που μεταμορφώνειτην πρόσκαιρη αντικειμενική υποστάτωση της ανθρώπινης ε­νέργειας σε σωματικότητα. Υπάρχει μια συνεχής ροή από την Η δημιθθργία της πνευματικότηταςαντικειμενική στην υποκειμενική σχέση του ανθρώπινου ψυχι­σμού, που βοηθάει το πρώτο απειροελάχιστο και σχεδόν άμορφοδείγμα του ανθρώπινου όντου (το πρωτόπλασμα), αφού διχαστεί Η λειτουργία των βασικών σχέσεων της ζωής στο πρώτοσε σερνικό και θηλυκό άτομα και γίνει σχέση αυτών των στοι­ στάδτο της ανθρώτττνητ Οντότητατ καταλἠγετ σε μια φυσική ενό_χείων να αναπτυχθεί στην έχταση των φυσικών όρων της κοιτί­ τητα: Ενότητα με τον ανττκετμεντκό κόσμο _ο άνθρωπος τρέφε­δας­του και που συντελεί στη φυσική τελείωσή­του, σαν ανθρώ­ τατ με έτοτμεττ ακτττέρναστεττ φυσικές τροφέτ_ ενότητα και μεπου, με την απορροφηση και την αφομοίωση αυτων των Ορων· τον αλλον άνθρωπο (την ώρα που λειτουργεί το γενετήσιο ένστι­

Τόσο η βασική αντικειμενική σχέση, όσο και η βασική υπο­ χτολ που καταληνέτ στη οημτοορχία τοο κατνοορτοο ανθρωπουκειμενική σχέση του ανθρώπου λειτουργούν σαν σχέσεις αμοι­ και στην πολλαπλη ανθρωπτνη σχέσηι την παραλληλη κατ οτα­βαίας φθοράς, όπου η φθορά του ενός στοιχείου της κάθε σχέσης δοχική ανθρώπινη πολλαπλότητα, τόσο αντικειμενικά όσο καιαναπληρώνει τη φθορά του άλλου στοιχείου και τανάπαλι, και η οποκέτμέντκα­ (Η ανττκέτμέντκη σχέση, έτπαμα μέτοοστωνέταταναπλήρωση αυτή μεταβάλλει τις σχέσεις από σχέσεις­αντιθέ­ πάντοτε σε σχέση οποκέτμέντκη­ Αοτο δέν πρέπέτ να το ξέχναμέσεις σε σχέσεις­ισορροπίες, σχέσεις ενότητες, που γεννάνε πάν­ ποτέ 8 )­τοτε αμέσως ύστερ” από το σχηματισμό­τους, μια καινούργια Η ωοστκη αοτη ανθρωπτνη πολλαπλοτητα προκοπτέτ παντοτεσχέση, το ζευγάρι τα ανθρώπινα άτομα. Αλλά το γεννάνε όχι απο τη σονκροτηση τηἐ καθέ απληἐ ανθρωπτνηἐ σχέσηἑ σέ ένο·ολοκληρωμένο, αλλά μοιρασμένο πότε στο σερνικό και πότε τηται οστέρο απο τη λέττοορχἰα των ραστκων σχέσέων τηἑ ίξωηέιστο θηλυκό άτομο. Γιατί το γεννάνε σα σχέση. Οπότε αναδύεται Ενοτηται πρωτα» μέ τον κοσμο (σονέπέτα τηἐ θρένχητἐ) κατ ένοτη­το κύριο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης σχέσης, να ταυτίζεται ται κατοπτν› μέ τον αλλον ανθρωπο (σονέπέτα τησ πραξηἐ τησμε τα επιμέρους στοιχεία­της: Όσο, δηλαδή, άνθρωπος είναι η αναπαραχωνηἐ τον έίδοοἐλ Ποο αμέσω§› οστέρ ο απο το σχημα­σχέση αυτή καθεαυτή (και άνθρωπος νοείται μόνο ένα ζευγάρι ττσμο­τηἑι καταληχέτ στην παραχωχη αοτηἐ τηἑ πολλαπλοτηταἐ­άτομα, ένας αντρας και μια γυναίκα τολάχιστο) τόσο άνθρωπος Αρχἰζετ απο την αναπαραγωγή τον πιο απλού στοιχειουττηέι104 ΙΟ5

που είναι το ανθρώπινο άτομο, σερνικό ή θηλυκό αδιάφορο, για χώρου κι από περίσσεια σε περίσσεια ανθρώπινες ιγυχές ο άν­νι απλωθεί, κατόπιν, στην έχταση της δυναμικότητας για δημι­ θρωπος απλώνεται στο μεγαλίτερο μέρος της γης και σε τόπουςουργία τόσο της αντικειμενικής όσο και της υποκειμενικής σχέ­ άλλους όπου τολάχιστο του είταν πρόσφορο να ζήσει με λιγότε­σης­της, με την ίδια πάντοτε στατιστική αναλογία σερνικών και ρους κινδύνους και περισσότερη ασφάλεια όσον αφορά τη δια­θηλυκών ατόμωντ. τροφή­του. τ

Αλλα και η ικανότητα τηἑ πρωτόνανησ φασιιεηἑ επαριεειαἑ 'Ομως η δυσαρμονία ανάμεσα στις διαρκώς αναπτυσσόμενεςνα θρεινει εναν αρισμενα αριθμό ανθρόπινεἑ Ψαλεἐ με εταιμεσ ανθρώπινες ομάδες και τη δυναμικότητα του κόσμουινα τις θρέ­αιεατερναστεθι φνσιιεεσ τρόφεευ απακατασταινει μια πλατιτερη ψει με έτοιμες, ακατέργαστες, φυσικές τροφές δεν σταμάτησε.ενότητα αναμεσα στόν ανθρωπα και ταν Κόσμα› τη λεγόμενη 'Ετσι άρχισε ένα αντίστροφο ρεύμα μετανάστευσης, μέχρι τηαασικη ενότητα› παα ιεαθρεφτιζεται όμαια στην ανθρώπινη παλ­ στιγμή που, από φυσικούς και κοινωνικούς λόγους, που θα εκθέ­λαπλότητα› σαν ανθρώπινη ενότητα, και παα λειτααρνει σα σχε· σουμε αμέσως παρακάτου, ο άνθρωπος δεν είχε ή δε μπορούσεσητισαρραπια­ Όλι για πόλη ιεαιρό› γιατι από αιτια την ενΎενη› πού αλλού να πάει, και οδηγήθηκε, μοιραία και φυσικά, στηκαθώἑἱ ειπαμει και αναπόφεα”Υη αναπτυξη τησ ανθριθπινηιἐ σλεσησ συστηματική παραγωγή. Συμπύκνωσε στο μυαλό­του προοδευτι­πέρι από την κάθε φορά ισορροπία­της με το γήινο χώρο όπου κά και έκαμε πράξη τη σκόρπια και περιπτωσιακή μερική πείραζει (σαντη ρηση σημαινει και αναπταξη μαζιλ η ισαρρόπια αατη “ που απόχτησε από την εξόρυξη και το μάζεμα έτοιμων, ακατέρ­(δηλαδή, η φυσική ενότητα ανθρώπου και κόσμου, ανθρὡπαν γαστων, φυσικών καρπών και ακόμη από τη διαρκή μετακίνησή­και ανθρώπου) στην κοιτίδα του ανθρώπινου όντου θα σπάσει του πάνου στη γῃ_ Η ιδια η εξόρυξη και το μάζεμα έτοιμων,στα σημεια αιεριβὡθ όπόα τελειώνει α αριθμόθ αι ανθρὡπινεἐ ακατέργαστων, φυσικών καμπών αποτελεί μια στοιχειώδη παρα­ναχεἑι παρ μπαρει η φασιπη επαρπεια αατηι; τηἐ Καιτιααἑ να γωγή, που γεμίζει λίγο­λίγο το ανθρώπινο μυαλό με γνώση γιαθρεΨει** Θα αημιααρ”Υηθει› μι αλλα λόγια» πραααεατιιεα μια αν­ τη φύση και την αναπαραγωγή αυτών των καρπών. Κοντολογίς,θρὡπινη περισσεια› μια καιναόρνια παλλαπλη ανθρώπινη σχεση πρώτη και βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία του παραγω­παιδ όταν αλαιεληρωθει μεσα στα πλαχνα τησ αικανενειαιεηἐ γικού φαινομένου στάθηκε ο σχηματισμός της ανθρώπινης πνευ­κοινότητάς­της, θα φύγει μακριά από την πηγή­της να αναζητή­ μαῃκότῃταασει τροφές σε άλλο μέρος της γης, όπου και εγκατασταίνεται. Ηφασιιεη ενότητα τησ ιεαιτιααθ ται) ανθρώπιναα όνταα Ύενναει μια Φεύγοντας η πρώτη ανθρώπινη περίσσεια από την κοιτίδα­καινούρια σχέση (σελ. Μ) τη σχέση της περίσσειας με τον καινού­ της, άνοιξε αναγκαστικά μια σχέση­αντίθεση ανάμεσα στον άν­ριΟ ΚόσμΟ πρι) Οινῖιμειῖωπιζει. Αλλά Και εδώ η ιδια διθιδιιἐασια θρωπο και τον ιςόσμΟ_ Η αντίθεση αυτή προσδιοριζὁταν όχιεπαναλαμβάνεται. Κι από εξάντληση σε εξάντληση του γήινου μόνο από την ιδια την αναζήτηση της τροφής, αλλά κι από τη

Δ δυσκολία να βρεθεί αυτή η τροφή. Αιτία η διαφορά που παρου­* Δε μπορεί να συμβεί διαφορετικά σύμφωνα με το νόμο των πιθανοτήτων, μια , , , , , ,που το ανθρώπινο όντο, σα σχέση δύο αντινομικών στοιχείων, χρωστάει να σιαζθινε στη διαμόρφωση·τΟὉί_ζ τα Κθιινθθρια φυσικα περιβαλ­αναπτυχθεί στην έχταση του περιεχόμενου της σχέσης που το γέννησε και δε λΟνΤ0ι της ανθρώπινης ύπαρξης Και η αντίσταση που προβάλλανμπορεί παρά να αναπτυχθεί σα ζευγάρια άτομα, όσα με την ίδια αναλογία στην προσπάθεια Έου ανθρώπου να Τα φθείρει για τη ζωἠηουηπεριέχει η μητέρα σχέση. 'Η πιο απλά όσα μπορεί να αναπτύξει και να θρέψει. , , , , ,

ιι* Δεν μπορούμε να πούμε, ότι η ζωή μπορεί να διατηρηθεί με λιγότερο νερό δρεποντας ετοιμους) ακατεργαστουςι φυσικους καρπους : Δυσκο­από εκείνο που της χρειάζεται κατ) ελάχιστο όριο, ούτε με λιγότερες τροφές λοπέραστα βουνα ποτάμια» όυσμενεισ κἔαιρικέσ συνθἠκεῷ α°απὸ όσῇε της ειναι αναγκαία; για να μη σβήσει· Ένα μικρόιαιαποσοσιό πρόσιτη χλωρίδα* (καρποφόρα δέντρα υπερμεγέθη, γιγάντια,όταν λειπει απ αυτα τα χρειαζουμενα υλικα ειναι σα να λείπουν ολα καθο­λακλη ριαν¬ Και η ζωη λανεται­ * Χλωρίδα λέμε το φυτικό βασίλειο της κάθε χώρας.

106ί 107

σκληρά φυτά, βολβοί θαμένοι βαθιά στη γη) άπιαστη πανίδα*(μεγαλίτερα, δυνατότερα, ταχίτερα, άγρια, απειλητικά ζώα).

Η αντίσταση αυτή του καινούριου γήινου χώρου να δεχτεί τηφθορά που θέλει να του επιβάλει η ζωή της πρώτης ανθρώπινηςπερίσσειας, αλλά και η προσπάθεια του ίδιου του ανθρώπου νααποφύγει τη φθορά που κινδυνεύει ενδεχόμενα να πάθει από τοδιαφορετικό τολάχιστο από την κοιτίδα­του φυσικό περιβάλλον,ματαιώνουν τη θρέψη­του, γεννόντας στη θέση των καρπών τηναίστηση αυτής της αντίστασης ή αυτής της απειλής, που είναισυγχρόνως και μια θολή και απροσδιόριστη περιγραφή του φυ­

της ατομικής σωματικότητας που τη συνοψίζει, είναι και αναγ­καιότητα για την έκφραση, την αντικειμενική υποστάτωση τηςπνευματικότητας. Με τη διαφορά ότι η πνευματικότητα δεν είναισχέση μιας απλής ανθρώπινης σχέσης, αλλά ολόκληρης τηςανθρώπινης πολλαπλής σχέσης με τον κόσμο. Γι” αυτό και ηαπροσδιόριστη, διάχυτη και θολή ανθρώπινη αίστηση του κό­σμου, που εισβάλλει μέσα στην ανθρώπινη πολλαπλότητα καιγίνεται ανθρώπινη συσπείρωση, δηλαδή ενότητα, χρωστάει, ευ­θίς αμέσως ύστερτ από το σχηματισμό­της, να εκφραστεί προσ­διορισμένη, συμπυκνωμένη και συνεκτική στο πρόσωπο ενοςσυμπτωματικά ψυχοσυγκεντρωτικού ατόμου, που αυτή τη στιγμήσικού κόσμου, που φοβίζει.

Ι ι , , . ιΑπό την αίστηση αυτή γεννήθηκε το θρησκευτικό φαινόμε­νο, μια διπλή θεωρία, αφενός φανταστική για την κατάστασητου αντικειμενικού κόσμου, αφετέρου πραγματική για τη φυσικήκατάσταση της ανθρώπινης πολλαπλότητας, που τακτοποιότανέτσι ώστε ­να αντιμετωπίσει τη φυσική αντίσταση και τη φυσικήαπειλή: Γενάρχες, Γυναίκες, Άντρες, Παιδιά.

'Ολες οι φυσικές ιδιότητες του ανθρώπου είναι ιδιότητες προ­σαρμοστικές στον κόσμο που μας περιβάλλει, μια σειρά νίκεςτου ανθρώπου πάνου σ” αυτόν τον κόσμο, υποστατωμένες όλεςστα διάφορα σωματικά­του όργανα. Καταγράφουν κλιμακωτά τησχέση­του μ“ αυτόν τον κόσμο, σαν ενέργεια που προβάλλεικάποιαν αντίσταση στη φθορά που θέλει να του επιβάλλει ηανθρώπινη ζωή. Ωστόσο είχαμε να κάμουμε μέχρι τώρα με έναγενικό και απροσδιόριστο ψυχισμό, που συγχεόταν με την αν­θρώπινη σωματικότητα. Ενώ ο ψυχισμός, που δημιουργείται απότην αίστηση, είναι ψυχισμός ειδικός και προσδιορισμένος, ψυ­χισμός που ξεχωρίζει από τη σωματικότητα. Είναι η πνοή τοπνεύμα των προσώπων και των πραγμάτων του αντικειμενικούκόσμου και όχι αυτά τα ίδια τα πράγματα που εμποδίζεται οάνθρωπος να δρέψει. 'Ετσι γίνεται για λογαριασμό­του το αφέ­

δε μπορει να ειναι αλλο απο το γεναρχη, που φυσιολογικα, σανπροϋπόθεση, συνοψίζει τη σωματικότητα και την ψυχικότητατης φυσικής ανθρώπινης πολλαπλότητας. Χωρίς να αποκλείεταικαι η συμπύκνωσή­της σε ένα άλλο άτομο. 'Ετσι προκύπτει ηανεξήγητή­μας μέχρι τώρα πραγματικότητα η κοινωνική ενότη­τα, που σχηματίζεται κάθε φορά από την αντίθεση του ανθρώπουμε τον κόσμο που τον περιβάλλει, αντικειμενικό και ανθρώπινο,που είναι μια ψυχική και πνευματική ενότητα, να κατασκευάζειπάντοτε τον εκπρόσωπό­της. Κατά τον ίδιο τρόπο που η φυσικήενότητα κατασκευάζει το φυσικόν άνθρωπο. Και για ένα άλλολόγο ακόμη: 'Οτι το όργανο που εκφράζει την πνευματικότητα,είτε αυτή η πνευματικότητα είναι ατομική, είτε είναι ομαδική,είναι πάντοτε το ατομικό μυαλό ή η ατομική ψυχή. (Είπαμε σταπροηγούμενά ότι σ” αυτή τη φυσική διεργασία οφείλεται και οσχηματισμός του Κράτους).

Μ” άλλα λόγια, η πνευματικότητα γεννιέται σα στοιχειώδηεκδήλωση του ψυχοσυγκεντρωτικού ατόμου της παράλληλης καιδιαδοχικής ανθρώπινης πολλαπλότητας με την υποχρέωση ν"απλωθεί στην έχταση αυτής της πολλαπλότητας και να γίνειπνευματικότητα όλων των στοιχείων­της. ‹‹ Μ ' αυτόν τον τρόποκάθε πρόοδος στον υστερνό καθορισμό, φεύγοντας από την α­Ψτιμα τηἑ ανθρὡτττνηἑ σωμθττκότηταῷ Ύίνετατ ττνευματτκότητα­ προσδιόριστην αρχή, την ζανασμίγει επίσης με ένα αντίστροφοΗ αναγκαιότητα, κατόπιν, που θέλει την ανθρώπινη σχέση

μόλις γίνει ενότητα να εκφραστεί αντικειμενικά στο πρόσωπο

* Πανίδα λέμε το ζωϊκό βασίλειο της κάθε χώρας.

ΙΟ8

πλησίασμα επαναδρομικό, έτσι που, εκείνο που θα φαινότανστην αρχή αντινομικό: η βεβαίωση με επαναδρομική πορείατης αφετη ρίας κι ο υστερνός προοδευτικός καθορισμός συμπί­

ΙΟ9

πτουν και είναι στην πραγματικότητα ταυτόσημα. ‹‹... (Πρβλ. λαδηι σε ένα σύμπλεγμα ηθικούς (προαιρετικούς) και νομικούςΗε8εΙ: Εοὲικ Π μέρος, σελ. 503. ννιεεοηεοηείι αει Εοἔικ Βἑιιη­ (οποχροωΤικομ9) ιςανονοἐ ποο ροθμιἔοον Την αΤομικη σομπορι­τῃὼό ννόῃςθ πρώτο βιβλίο σεχ, 57), φορά των κοινωνικών μελών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό

Ο τρόπος τώρα όπως αυτή η πνευματικότητα του ψυχοσυγκεν­ Τηἑ ιςοινωνιαο­Τοοα Η πραγμαΤωση ανΤὡν Των Κανόνων, σαντρωτικού ατόμου αναπτύχνεται στην έχταση του κοινωνικού συνό­ ποινωνιπων σχέσεων και σα σχέσεων με Τον κοσμο» αποκαιΐατλου αποτελεί την έκφρασή­της, που χρωστάει να ακολουθήσει τα σΤαινοι μιαν ιεραρχιιςη Κοινωνικη ΤακΤοποιηση› αναλογα με Ταστάδια που αναφέραμε στις σελίδες 22 και 78/ 79. Πρώτο, δε μπορεί ωοσικα και Τωρα κοινωνικα έργα Του καθενός.να μείνει στη ρευστή κατασταση της διεργασίας­της μέσα στον Μια τακτοποίηση που τοποθετεί στην κορυφή της κοινωνι­ανθρώπινο νου, αλλά χρωστάει να εκφραστεί σαν Λόγος, λόγος κηο πμραμιδαἑ Το Γεναρχηι για Το έργο Τηἐ σονοιμισηἑ και Τηολαλιά, λόγος μιλιά, σαν προφορικός λόγος που αποτελεί την αναποιμονικηο οποσΤαΤωση€ Τοο κοινωνικού Ψοχισμοα ιςαθωουλική μορφή της πνευματικότητας. Γιατί σαν λόγος; Διότι η και για Την εκπροσώπηση Και Την καθοδηγηση Τομ κοινωνικούαντικειμενική υποστάτωση της ανθρώπινης σχέσης είναι η με­ σονολοα πραγμα που θα Τον προιπισοι με Τοοο ΤιΤλοο§ Τον Ιερέατουσίωση της αντικειμενικής σχέσης, δηλαδή η περιγραφή­της, και Τον ΙαΤρού› λέξειο Ταιαοσημοοι ποο σημαινουν Τον ισχηροπου δε μπορεί να είναι τίποτ” άλλο παρά λόγος, δηλαδή ανθρώ­ και Τον καθοδηγηΤη­ (Για περισσοΤορα σΤο έργοτμοιι «ΑνΤι­Αι°πινη σχέση, όπως ετόμόχόνικα κιόλας σημαίνει η λέξη, που σθητική ›› σελ. 450­451). Κατόπιν τοποθετεί τις γυναίκες και τααντννραφει όχεόιακα ή ηχητικα, πρόπαντόό ηχητικασ όταν ό παιδιά για το διπλό έργο της θρέψης και της διαιώνισης τουλόγος φτάνει να γίνει γλώσσα, την αντικειμενική πραγματικό­ ειδονο· Και Τελειπαιομἑ Τοοἑ Άνιιρεοι για Το διπλο έργο› οπισηἑιτητα. Και τέτια πραγματικότητα είναι και η υποκειμενική αν­ Τηιἐ ιςαΤαπολέμηση€ Τηι; αντίστασης του κόσμου στη φθορά πουθρώπινη σχέση. θέλει να του επιβάλλει η ανθρώπινη ζωή και τη μεταφορά των

Ηπρόσκαιρη, δεύτερο,αντικειμενική υποστάτωση αυτής της ολιιαρν της θρέψης μέχρι την ανθρώπινη κατανάλωση. Διότιυλικής μορφής της πνευμανικόνηταςσ που είναι, καθώς είπαμε, χωρίς αυτή την καταπολέμηση της αντίστασης του κόσμου καιΛόγος, είναι η γραφή : Μια δηλαδή αντικειμενική απεικόνιση χωρις αυτη τη μεταφορα Των αποΤελεσμαΤων ανΤη§ Τηἐ παΤαπο·αυτού­ που φανταζεται πως είναι ο κόσμος το ιμυχοσυγκεντρωτικό λέμησηἔ μέχρι την ανθρωπινη καΤαναλωση δε μπορει να νπαρξοιάτομο: Είδωλα­Θεότητες, σερνικές και θηλυκές*, που προβάλ­ ζωη· « Η προμήθεια των αναγκαίων πραγμαΤων για Τη ζωη ειΤανελουν σα σύνθεση του αντικειμενικού κόσμου την ιεραρχική σύν­ πανια αομλια τον ανιρα··· Η γυναικα φροναζει Το σπιΤι Καιθεση της ανθρώπινης πολλαπλότητασν Αλλά την προβάλλουν καταπιάνεται με την ετοιμασία του φαγιου και των ρουχων, μα­καθώς αυτη η ανθρώπινη πολλαπλότητα μπορεί να λύσει την γἶἶεἕειι νφαινεμ ραρει»> σημειώνει ρ Ένγιςελἐ σΤο βιβλιο­Τον:

· · · · · · · ' ” λπ. ›› ια ένα πε ισσότε ο π ο­αντιθεση­της με τον κοσμο για τη θρειγη. Ειναι αυτα τα είδωλα­ ν« αταγωγη της οικαγενειαθ Κ > γ ρ ρ ρθεότητες υπόδειγμα αυτής της λύσης. Οπότε, με τη σχέση διδα­ χωαημενο σταδιρ της ανθρωπινηἔ εξελιξηθ πανρρ στη γη αποχής που αποκατασταίνεται ανάμεσα στο ιμυχοσυγκεντρωτικό ά­ ειἶινἶσσιον εἶειαζονμε εμεις τωρα· (Πρρλ· Αγγλιιςη Εκδοσητομο και την κοινωνία­του η αντικειμενική σχέση της Θεότητας σε · και 83)·μετουσιώνεται σε κοινωνική τακτοποίηση. Μετουσιώνεται, δη­

τσι επουμε, κι αυτο εχει σημασια για τη γνωμη­μας, οτι* Ανιικαθρεφιιἔοννιαπό τα ένα μέροειιην πολλαπλἠιπαραλλιιλιι καιδιαδοχι­ η οριστική, τρίτο, η στατική αντικειμενική υποστάτωση τηςκη ανάπτυξη της ανθρώπινης σχέσης κι από το άλλο, την πραγματική σύνθεση ι ι ι ν Ιφσσσσῆσ ανθρώπινης πσλλσσλσσσσσ σσβσσσ ρσλσ έπαιζε πνευματικότητας, που παντοτε ειναι και θα ειναι πνευματικότητα

πρωτόγονες κοινωνιεςη γυναικα και λόγος ενός ψυχοσυγκεντρωτικού ατόμου, αποβλέπει στην

ΙΙΟ ΙΙΙ

κοινωνική τακτοποίηση. Είναι μια αντικειμενική σχέση που με­ δέντρο τον απλησίαστό καρπό. Και περνάει βαθμιαία από αλλη­τόυσιωνεται υποχρεωτικά σε υποκειμενική σχέση. Που μετόυσι­ λόδιάδόχες ολοένα ανώτερες αντικειμενικές υπόστατώσεις, πουωνεται σε ανθρώπινη ενότητα, που μετόυσιωνεται σε κοινωνικό­ βοηθάνε τον ηνθοωπο που ενεργεί να αποσπά απο τη φυση έτοτ_

τητα. Αφου, ομως, αυτός ο λογος υπόστατωθει πρόηγόυμενως μους ακατέργαστους, φυσικούς καρπούς. Για να καταλήξει προ­πρόσκαιρα σε γραφη. Μια γραφη που συνόιμιζει και απεικόνιςει, οδευηκσ στην ηαοανωνηςη σχέση κατ στα εργαλεία, αυτηυ τησ

που αποτελει το προσχεδιό αυτης της κόινωνικότητας. Κι αυτη σχέσηοτ που υποστατὡνουν το βαθμο της εξσυδυτέυτυσηυ τηςη κόινωνικότητα δεν εχει αλλο σκοπο κι αλλο προορισμό από αντἱστασηο του κόσμου στην ανθυὡπτνη θρέψη­ Η βαθμιαία αυτή

την ονομετωπιοη τοο 'ςοομοο για τη θρέψη· Για τοοτο> οοο κι προοδευτική εξουδετέρωση της αντίστασης του κόσμου στην προ­

αν την ονοοωπινη οοοπειρωοη οπαγορεψε η οοοτηοη τοο ανο­ σπάθεια του ανθρώπου να τον φθείρει για τη ζωή­του αποτελείΚειμενηςοο ποσμοο ποο πηρε τη μορφη του Θεού, οίοπη η σοσπει­ ουσιαστικά αποδώ και στο εξής την ιστορία της ανθρωπότητας

ρωση οεν είχε άλλο σκοπο παρά να βάλει σε λειποοργἰο την πάνου στη γη. Και η γνώση δεν είναι τίποτ ” άλλο παρά η προοδευ­

ανηπειμενιπη σχεση τηἑ ζωηἑτ πσο οδηγησε στη οημιοο ριίἰσ τική καταγραφή της αντίστασης που παρουσιάζει το φυσικό περι­

Τηἑ σνθρὡπινηἐ σωμαηκοπηπσἑ­ Στην πρσγμσηποπηπα δεν προ­ βάλλον του ανθρώπου στη φθορά που θέλει να του επιβάλει ηφτάνει να γίνει τίποτε άλλο αυτή τη στιγμή παρά μια κοινωνική συντηρηση και ·η ανάπτυξη της ανθρώπινης ζωής, καθώς και η

τακτοποίηση, ποο ενώ η ίδια περιγράφει τον κοσμο σύμφωνα με καταγραφή του τρόπου μ' αυτόν που ο άνθρωπος εζουδετερώνειτη συγκρότησή­της, της παραμένει και θα της παραμείνει η εν­ αυτήν την αντίο­τασῃ_

τύπωση ότι δημιουργήθηκε και δημιουργείται από τον κόσμοπου περιγράφει ή μάλλον ότι δημιουργήθηκε απ ” αυτή την περι­γραφή. 'Οτι ό λόγος του γενάρχη ή του ιμυχόσυγκεντρωτικούπροσώπου είναι Λόγος θεόπεμπτός. Είναι ακριβώς η στιγμή όπουό άνθρωπος αρχίζει να βλέπει τον κόσμο και τα πράγματα αυτούτου κόσμου ανάποδα, όπως μέσα σε ένα φωτογραφικό θάλαμο.

Αλλ” αυτ ' ακ ι ώ τ στι ' που υσικ ' ανθ ώπιν πολ­ .Ι η ρ β .ς η Ϊμη) .η φ η ρ Η υποστάτωση του ιμυχισμού και τωρα της πνευματικότητας

λαπλοτητα συγκρότειται με βαση αυτη τη συναιστηματικη περι­ , | , , , .. , , , , , γινεται από μια πραξη που ισοδυναμει με την ιδια τη σχεση­του.

γραφη του κόσμου, το περιεχομενο αυτου του Λόγου που ειναι η , , , , ., , , , Στην περιπτωση του Λόγου, που ειναι η μορφη που πηρε ό φυ­

εξόυδετερωση της αντιστασης του κόσμου για την ανθρωπινη . . η . ., | , τ Ι 7 χισμός, σαν πνευματικότητα, η πραξη που καταγραφεί την αντι­

θρεφη, σουρωνει ολοκληρο στην ομαδα τους αντρες που επι­ . . ν ν

, 3 , γ 3 | , σταση του φυσικόυ κοσμου στον ανθρωπο και υποστατωνει τηφορτιστηκαν απ αυτό το Λόγο γι αυτη την εξουδετέρωση. Η

τ τ Λ _ τ _ νίκη του ανθρώπου καταπάνου σ“ αυτόν τον κόσμο ­δυναμικά,ενοτ τα που αποκαταστ ι ειο ο του υ ­ . ν . . .

η ' τ τ α ν γοο του εναρχητη Ψ χο πρόσκαιρα, με ειδωλα θεότητες και στατικα με την κοινωνικησυγκεντρωτικού ατόμου γενναει μια καινουργια σχεση. Γενναει τακτοποίηση­ πήρε το όνομα Τέχνη, από τα αρχαία ρήματατην αντικειμενική σχεση των αντρων με τον κόσμο, που λει­ . | . . . ν Θ .

τικτω και τευχω που σημαινουν, το πρωτο, γενναω επι αν ρω­τουργει σαν εξού ετερωση της αντιστασης των φυσικων όρων πωνυ και το δεύτερο, νεννάω επί ηρανμἀτων­για την ανθρώπινη θρέψη. 'Εχει αρχικά αυτή η σχέση εκδήλω­ Η πράξη της τέχνης ξεκίνησε οοχηοοχη με τη μορφη ηοο

ση και υποστάτωση στοιχειώδη: Ενα ροπαλο που σηκωσαν οι είχε στη βασικη οποκειμενηςη σχέση της ςωηο σωμσηκέο

ενεργητεο αυτης της σαίεσηει για να σκοτωσουν η να πιασουν Έο κινήσεις και άναρθρες κραυγές του σερνικόύ, που αναπαράσται­ατιθασό ζωο η μια πετρα για να τιναξόυν από τό πανυψηλό ναν τη σεξουαλικη πράξη) ντο τη νοητεία και την εξουδετέρωση

Η πράξη τικ τέτνιιε

112 ιιε

της αντίστασης του θηλυκού σ” αυτή την πράξηι η άντίστροιρρβ την προστασία­του: ένα βόδι, ένα κριάρι, ένα άλογο, ένα βράχο,ποιἶ εσημαινε μια ιςάπριά ιρθρρά του πάθηιικρύ σιριχεἰθυ στη ένα ποτάμι, ένα βουνό κλπ., ενώ, κατόπιν, όλ“ αυτά τα αντικεί­σχεἶη_ και ἶίου Τωρα Οι κινηάριἑ άριέἑ Υινρρνιάι άπό ένσιιχτσ μενα γίνουναι πραγματική­του θρέψη και πραγματική­του προ­χάρρθ κάι Οι άνάρθρρἑ Κράρχέἑ χινάρνιάι ιράχράδβ γιά ιη Υθη· στασία. Άρα καθαγιάζει ίσον υποτάζει.ιι: ιγίνεφαι κἐγθώωηεἱπα εα (Ζην σηέ­ισσρροπιαάξχεσησενοτὲγταέ πουι με τη άχεση διδαἔηἑ απο

σελίδα ›| 9 τη ατσμικη πρ|αξη| α μετουσιω ει σε'κοινωνικη σχεση, α γινει› ι η οη εια καποιου υλικου αντι­ δηλαδη πράξη ολων των κοινωνικων μελων η τολαχιστο ολων

κειμενρν τσ η ιδιά η άνιιληινη της κυριαρχίας του κόσμου πάνου εκείνων των στοιχείων που εσύμπραξαν για να γεννηθεί αυτή ηστον ανθρωπο είναι συγχρόνως και αντίληψη υποταγής αυτού πράξη, γεννάει ακόμη δύο άλλες τέχνες, τη γλυπτική και τητου κοσιτξον από τον άνθρωπο _ που σήκωσε ο άνθρωπος αυθόρ­ ζωγραφική, που υποδείχνουν, παρασταίνοντας αντικειμενικά τομηιά άπο ιη Υη χιά νά σκοτώσει ή να πιάσει κάποιο ζώο ή για λόγο, τον τρόπο της καταγραφής και της υποταγής της πραγμα­να ριξει από το δέντρο κάποιον απρόσιτο, στη σωματικότητά­ τικότητας από την τέχνη με τη συνδρομή του εργαλείου: 'Ενατου καρπό, υποτάζοντας μ” αυτόν τον τρόπο τον κόσμο για τη ρόπαλο μπηγμένο στη γη, η χάραξη ενός δέντρου, το σχέδιοθρέινητιρρ­ Η πράξη, δηλαδή της τέχνης, που ξεκίνησε σα γοη­ ενός ζώου, ενός ποταμιού και διάφορα άλλα σημάδια που οδη­τεια, στην περίπτωση της υποταγής του κόσμου υποστατώνεται γούσαν στις πηγές της διατροφής του ανθρώπου ή βοηθούσαντελικά σε ένα αντικείμενο που συμπυκνώνει μέσα­του, σαν κατα­ γενικά ιη ιινηιιηι άιιωἐ ιά ράβδιά με ιιἑ άχισμέέ των άρχάιιρνχράιρητ την αντίθεση του ανθρώπου με τον κόσμο, καθώς και τον Γερμάνὡλ/› Τά κομπιάσμἑνά Κρρδάνιά των Περρνβιάνὡιϋ τά μπά­

νυ ατα των Αυστ αλέζων τα περιδέρια από κοχύλιατροπο οπως εξουδετερώνει την αντίθεση, οπότε, σα σχέση, λει­ ἶ στούνια μη ίμ ρ ,

ιρρρχει στο άἔηἑ σά σχεση­ισορροπια, σα σχεση­ενοτητα.Ετσι η τεχνη (η Τεχνη χρηιειά, προς το παρόν), ξεκινόντας

των Ιροκεζων. Και κατοπιν η απεικονιση των φυσικών δυνάμεωνμε ανθρώπινες μορφές που καθαγιάζονταν κι αυτές, σα νάταν οι

| ί ί ' · ίδιες αυτές δυνάμεις προσωποποιημένες θεότητες, και των ζώων,άἔεχωρισιά με καποια εργαλεια, προσθετει στο ενεργητικό­τηςτην πράξη Τον χειρισμού αυτών των εργαλείων που, συνοδεύον­τας το χορό και το τραγούδι, τις δύο πρώτες μορφές τέχνης με Τορυθμικό κροτάλισμά­τους, γίνουνται μουσική, μια τρίτη μορφή ] ›

ιέχνηέι που καθαγιάζει και θεοποιεί κάθε ζωντανό ή άζωο αντι­κειμενο που χρησιμεύει στον άνθρωπο για τη θρέψη­του ή για* Αν αν ' Ι · ·φ ταστουμε τον πρωτογονο ανθρωπο διπλα στη θάλασσα, που σε μια

σαν πρόσθετων θεοτήτων, που θυσιάζονταν, όταν αφίνονταν ναπιαστούν και να καταναλωθούν για την ανθρώπινη θρέψη καιανασταίνονταν όταν ξαναπαρουσιάζονταν στη φύση παρόμοιααλλα ζωα. (Πρβλ. τα έργα­μου : Αναγκαιότητα της Παραγωγής σ.

114/ 115 και υποσ. ¬ Η Διαλεχτική των Νομικών Κατασκευών σ.

4Ι και επόμενα.

στιγμη. όταν αμέριμνοι ή με θαυμασμό την κοιτα, αυτή Θεριεοει. Σαστισμενος 'Ολες, όμως, οι εκδηλώσεις της τέχνης είναι, καθώς εδειξα­ή φοβισμένος τραβιέται πηδηχτά και με άναρθρα επιφωνήματα προς τα πίσωγια να αποφύγει το Β έἐιιιο τί τον καταποντισμό­του. Αλλα βλεπει ότι Τα

με, Λόγος: Αναπαράσταση φανταστική ή πραγματική, συναι­ατικ ' ί διανο τική με την ανθρώπινη σχέση, δηλαδή τονκὲῖἔτά νπρχωρράν ιςάιεἔεθαρρεύειι νσμίζοντας ότι αυτό χρωστιέται στα πηδή­ στημ η η η

'ζω ὀς(ἐζὅ:ἑῖΞωνημαἔα_το"·δΙἶαι ξαναπἐιηἱιιάἔειι Ὁιιωέ η θάλασσα ἔανάρχε­ ψυχισμό ή την πνευματικότητα τώρα, της αντίστασης που προ­­ ς­μας αναπ α ' ·· · · , , , ,

η εικαιη α ασσα ξαναυποχωρει' Κι αυτο επί" βαλλει η αντικειμενικη πραγματικοτητα στην προσπαθεια τουναλαμβἀνεται μέχρι τη άτιχμη που συμπτωματικά, όπως συμβαίνει συνήθως,

θ ώπου να τ ν θεί ει καθώς και του τρόπου όπως εξουδετέ­τα κυματα καταλαγιάζουν. Έτσι εδραιώνεται η πεποίθηση στον πρωτόγονο αν ρ η φ ρ ›ά θ ' ' · · · Ι ι Ι τ ίν ρωπο, οτι ο χορος και το τραγουδι ειναι δυο τιριιἔειι; που εἔευμενιζουν. ρωνεται αυτη η αντισταση και μετατρέπεται σε κοινωνικη τα­στην πραγματικότητα υποτάζουν, το θείο, πο ' Θ ιλ , , , , , ,

Ὁ ειναιη α ασσα' κτοποιηση. Και ο λογος αυτος φτανει με τον καιρο να γινει

ΙΜ ιι5

λοαοἐ τηἔ σχέσης της κατασκευής και του χειρισμού του εργα­ ζωγραφικό σχέδιο ή πρόπλασμα, για να μπορέσει να γίνει χορός,λειου που συναπτεται με τις τέχνες που του προηγήθηκαν. Ειναι ζωγραφικός πίνακας ή γλυπτό έργο. Να γίνει μουσική γραφή γιαεοΚολο› εαομἑνωἑε να μαντέιγουμε με ποιο τρόπο ο ψυχισμος­ να γίνει μουσική εκτέλεση. Να γίνει συγγραφή λογοτεχνικού ήπνευματικότητα και Λόγος, μετουσιώνοντας τον ήχο από τη μου­ θεατρικού έργου, για να γίνει αναγνωση ή θεατρική παράσταση.ομςη· Και Το Τραγούδι σε προφορικό λόγο και το αντικειμενικό Να γίνει επιστημονική μελέτη ή γραμμικό σχέδιο, για να γίνεισχεδίασμα του λόγου από τη γλυπτική και τη ζωγραφική σε οι διαφορες χρησιμότητες.γραφτο λόγο, έγινε λόγος­λαλιά, λόγος­μιλιόι και μιλια γραφτή, Και προδιαγραφουν, τρίτο, αυτές οι δύο αναγκαιότητες, το τιμε ποιο τρόπο έγινε γλώσσα. (Η μιλιόι από το ομιλία, τον όμιλο), θα καμοομε και πώἐ θα το καμρνμα προδιαγραφρνλθ Τέλοῷ Έη

Μο ί ' ι × στατική υποστάτωση του λόγου: σα χορού, σα ζωγραφιας, σανο που για να φτασει ο ανθρωπος στην αλφαβητικη γραφήχρειαατηκε ενα πρλἰ μακρί προπαραοιςεοοστικό σϊἀδιος που Το γλυπτού, σα μουσικής εκτέλεσης, σα λογοτεχνικού βιβλίου, σα

θεατρικής παραστασης σαν υποστατωμένης υλικα χρησιμοτη­απεικονἰζοον εμφανέστατα η προϊστορία της γλυπτικής και τ' > α 3 π | 'ζωγραφικής, καθως και οι διάφορες μορφές του φαινομένου τη τας, που η εκτελεση και η καταναλωση­τους, με τη χρηση­τουςΙ ν ς . ιτεχνης γενικα που προηγήθηκαν από την αλφαβητική γραφή η με το θεαμα, το ακροαμα και το διαβασμα­τους τα μεταβαλλει

_(Πρβλ­ ΤΟ έργο­μου Αντι­Αισθητική σελ, 117/ 1 18)­ . σε κοινωνική τακτοποίηση ή ανθρώπινη σωματικότητα και πολ­Η ί ' · · λαπλότητα αυτής της σωματικότητας.επιοῖημη που εξεταζει και μελεταει την αυθόρμητη αν­

θρώπινη έκφραση με λογο και με έργο είναι η Αισθητική· Ανα­ Αλλα για να πραγματοποιηθούν αυτές οι αντικειμενικές υπο­στατώσεις του Λόγου, δυό φορές πρόσκαιρα, με τον προφορικόκαλό ί ' | Ιπτει και παρουσιαζει τους νομους του γιατι ο ανθρωπος

εκφράζεται αυθόρμητα με λόγο και του γωπί αυτό Το λόγο χρω_ λόγο και με τη γραφή και τρίτη φορα στατικα, με το έργο, οίδιος ο Ψυχισμός­λόγο μετουσιώνεται, καθώς είδαμε, σε πράξηοοταεμ και παλι αυθόρμητα, να τον υποστατωσει αντικειμενικά

να τονε κάμει, δηλαδή, αντικείμενο, δυο φορές πρόσκαιρα, μέ δύναμη που πήρε το γενικό όνομα Τέχνη.Η συμμόρφωση του ανθρώπου μ” αυτές τις αναγκαιότητεςτον αροφορικο λογο και με τη γραφή, και μια φορα στατικα, να

τονες καμεα οηλαοἴμ ερΎρ› τηρόντας ορισμένους κανόνες, πουπηγαζουν απο δυο φυσικές και ιστορικές αναγκαιότητες: Μιαν

αποτελεί το περιεχόμενο του λογικού­του, όπως και συνέχειααποτελεί το περιεχόμενο της διδαχής. Ενώ η μη συμμόρφωσή­του προσδιορίζει τον ανθρωπο που δεν είναι καλα στα μυαλά­αναγκαιότητα τεχνικής, δηλαδή μορφής, και μιαν αν '

περιεχομὲνοι›_ αγκαιοτητα του. Και επειδή ακριβως όλη αυτή η διαδικασία της έκφρασηςΟι αναγκαιότητες αυτές προδιαγραφουν μια για πάντα πρῶ_ γίνεται φυσικα, γι“ αυτό και η Αισθητική, που μελεταει αυτό το

ί ί ενο και το ελεταει ια ν” ανακαλύψει τους νόμους πουτο, το τι θα πούμε και πώς θα το πούμε, προδιαγραφουν μ” αλλα φαινομ μ Υτο διέπουν, είναι επιστήμη.

| ι

λογια Έην ολική μορφή του λόγου από τη διανοητική σύλληψή­τοαἑ μεχρι Και τον προφορικό λόγο, που, από αιτία την πολλα­πλοΐητα τηε ανθρώπινης σχέσης, μετουσιώνεται κοινωνικα σεγλωσσα.

Προδιαγραφονν­ δεύτερο, το τι θα γραφουμε και πος Θα το Ο οργανωμένος Λόγος και η ΕργασίαΎραλμοομει προδιαγραφουν την πρόσκαιρη δυναμική υποστάτωσητου λόγου, που είναι η γραφή :

(Ο Λόγος, πριν να γίνει ο,τιδήποτε, χρωοταει να οποστατωθεί 'Ολες οι υποστατώσεις της Τέχνης και της Γραφής, που οδή­προηγοομενωἑ αντικειμενικά σε γραφή: Να γίνει χορογραφία, γησαν στην αλφαβητική γραφή του Λόγου, βοηθούσαν ταυτό­

116 ιιτ

χρονο και στη μεταφορά μέχρι την ανθρώπινη κατανάλωση

αἔθπ

­ στήμης στα διάφορα σύνεργα και εργαλεία, που αποκατασταί­νουν σε κάποιο βαθμό το καθένα την ενότητα ανάμεσα στοντοιμων, ακατέργαστων, φυσικών τροφών. Πέρασαν χιλιάδες χρο­ 7 9

νια έτσι. Στ αυτή την περίοδο αναφέρουνται, επίσης, εργαλεία ανθρωπο Κατ τον κόσμο­ (Τήν τέχνή αυτή τήν Ονομασαμε Υλτκήόττωἐ το λιθάριι το πέτρινο τσεκούρι, η ανακάλυψη της φωτιάς τέχνη για να την ξεχωρίσουμε από τις τέχνες που μετουσιώνουν

κατι Κατόπιν, ΤΟ τόξο και το βέλος και αλλα Μικρές, μικρές τις αντικειμενικές σχέσεις του ανθρώπου σε κοινωνική τακτο­ανακαλύψεις που, με την ποσότητά­τους, βάζουν τον άνθρωπο ποίηση και που συνηθίζεται και ονομάζουμε καλές τέχνες). Καινα κάμει ένα αποφασιστικό πήδημα προς την ποιότητα της παρα­ γεννήθηκε, πέμπτο η πράξη της εργασίας, που είναι η ίδια η

Υωνήέ­ Το κάθε εργαλείο, έστω κι αν βοηθαει απλώς στη μειαφςμ Τέχνη όταν λειτουργεί σα σχέση­ισορροπία, σχέση ενότητα μερά μέχρι την ανθρώπινη κατανάλωση έτοιμων, ακατέργαστων, τον κόσμο, ὐστερή από τήν υττοστατωσή τήἑ ετττστήμήἐ σε έναφυσικών τροφών, όπως συνέβαινε κατά το πλείστο σ> όλη την σύνερνο ή σε ένα εργαλείο ντα τήν παρανωνή τήἐ ἔωήἐ­

Απί τη στιγμή δηλαδή που αναφαίνεται το εργαλείο (και τοπροπαραγωγική περίοδο, είναι σα να παράγει αυτές τις τροφές ι ιε αλείο υποστατώνει αντικειμενικά κάθε φορά μια ποσοστιαίακι αυτο το βλεπουμε ολοφάνερα, όταν ο άνθρωπος φτάνει να Ιαν

ημερώσει τα ζώα που πιάνει, οπότε φτάνει στη χτηνοτροφία και εξουδετέρωση της αντίστασης του κόσμου στην ανθρώπινη θρέ­στην καλλιέργεια της γης, φτάνει, δηλαδή, στην αληθινή παρα­ ψητ, επομένως την αποκατάσταση ισορροπίας στη σχέση ­αντί­

θεσ ανθρώπου και κόσμου του ολοένα σχηματιζόμενου παρα­γωγή. Στα χέρια­του δεν έχει τίποτ” άλλο παρά ένα φυσικό ερ­ ήγαλείο, όπως και πριν, που τονε βοηθάει να μεταφέρει μέχρι την γωγικού φαινομένου), η Τέχνη λειτουργεί σα σχέση­ισορροπίακατανάλωσή­του φυσικές τροφές. σχεση­ενότητα αυτών των φυσικών στοιχείων. Οπότε μετατρέ­

Το παραγωγικό φαινόμενο προκύπτει από τη συμπύκνωσητου ιμυχισμου­πνευματικότητας αυτής της προπαραγωγικής αν­ ·

πεται τελικά σε σχέση και πράξη χειρισμού του εργαλείου γιατην παραγωγή της ανθρώπινης ζωής, μετατρέπεται σε εργασία.

θρώπινης δραστηριότητας. Κι ο ψυχισμός­πνευματικότητα αυ­ Ο ανθρώπινος ψυχισμός, περνόντας διαδοχικά από μια σειράδ αντικειμενικές και υποκειμενικές σχέσεις και πράξεις, έφτασε,τήέ τήἑ Ραστήρτότήταἐι που δεν έχει φτάσει ακόμη να γίνει

γνώση (τώρα μόνο ο άνθρωπος αρχίζει να γνωρίζει τα πράγματα)Η

ειτανε όλα τα ειδη τεχνη που προηγήθηκαν και που οδηγούσαν στατωνει αντικειμενικά αυτη τη σχεση, να γινει εργασια η δου­

με αναπόφευγη αναγκαιότητα στον οργανωμένο λόγο. Έτσι τη λταστιγμη αυτή από την ενότητα όλων των τεχνών, που εγέννησε ηπροτταρανωγικἠ εποχή, της μιας πιο σύνθετης από την άλληαπο τή συμττύκνωσή­τους γεννήθηκαν η ποίηση και το θέατρο,

σα σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο και σαν πράξη που υπο­

Κοντολογίς η πράξη της εργασίας έφτασε να αγκαλιάζει καινα χαρακτηρίζει με την έννοια­της κάθε σωματική κίνηση που

Ώ

αποβλέπει στην οριστικη ακομα και στην προσκαιρη αντικειμε­που αποτέλεσαν το εκκολαπτήριο του οργανωμένου λόγου και ντκή υττοστατωσή του Ψυλτσμούι που είναι τώρα πνευματτκή κα­της πράξης που τον υποστατώνει αντικειμενικά. ταγραφή και οργανωμένος Λόγος. Κι αυτό το κάνει πάντοτε με τη

'Ετσι γεννήθηκε, πρώτα, η αποτύπωση σε λόγο­λαλιά, λόγο­ συνοδεία κάποιου εργαλείου, που συμπυκνώνει μέσα­του την πνευ­

λ ί λ ί ' ματική καταγραφή του ούτινος μέλλεται να πράξει ο χειριστής­μι τα και μι ια γραφη τικ κάθε σχέσης του ονορώποο με τονκόσμο. Γεννήθηκε, δεύτερο, η τέχνη του λό­γω), που μεῖοησίωνε ' του. Χωρίς να αποχαρακτηρίζει τις άλλες πράξεις, ούτε να θίγειαυτή την αντικειμενική σχέση σε κοινωνική τακτοποίηση. Γεν­νήθήκει τρίτοι Ο λόνοἐ που Καταγράφει την κάθε νίκη του αν­ , _

* Θα εχει καταλαβει ο αναγνωστης, οτι με τη λεξη θρειμη δεν εννοούμε μονο τηνθ ώπου πάνου στον ' ' · ·Γρ κοσμρ για τη θρεψη› γεννηθη κε η επιστήμη­ κατανάλωση και την αφομοίωση των τροφών, αλλά και την ικανοποίηση κάθε

Εννη ηκε, τέταρτο, η Τεχνη που 0πΟΟ'°Εατωνει το λόγΟ της επι­ ανάγκης του ανθρώπου για τη συντήρηση και την ανάπτυξη της ζωής­του.

την αποστολή της κάθε πράξης, που ενσωματώνει στην έννοιά­

Ιἰδ ί 119

της: Εργασία, λοιπόν, η πράξη της θρέιμης. Εργασία η πράξη αυτή με τους φυσικούς δεσμούς ανάγεται στην αναγκαιότητα, ητης σεξουαλικής επαφής. Εργασία η πράξη της κύησης. Εργα­ συνέπεια, που είναι το παραγωγικό φαινόμενο, για να υπάρξει,σία η πράξη της κάθε τέχνης για το σχηματισμό της κατάλληλης να έχει ανάγκη να διατηρήσει τις προϋποθέσεις που το γέννησανκοινωνικότητας. Εργασία η τέχνη για το σχηματισμό του λόγου και να μη μπορεί να λειτουργήσει χωρίς αυτή τη συνεργασία­και της γραφής. Εργασία η τέχνη της διδαχής του λόγου και της τους.τέχνης. Εργασία η τέχνη της κατασκευής του εργαλείου. Είναι η στιγμή όποθ η Τέλνητεργασἰίλ αυτή που δαμάίζει τονΕργασία, τέλος, κάθε απαραίτητη φυσική ή κοινωνική ενέργεια αντικειμενικό κόσμο για τη θρέψη, χωρίζεται οριστικά από τηντου ατόμου μέσα στο κοινωνικό σύνολο. Και για τον πρόσθετο τέχνη­γοητεία, που με τις διάφορες μορφές που πήρε κατά τηνλόγο ακόμη, ότι εφεξής όλες αυτές οι πράξεις δε μπορούν να εξέλιξή­της προς το φαινόμενο της παραγωγής (το χορό, το τρα­λειτουργήσουν χωρίς τη συνδρομή ενός έμμεσου ή άμεσου ερ­ γούδι, τη μουσική, τη γλυπτική, τη ζωγραφική, την ποίηση καιγαλείου. (Ένας και αδιαίρετος είναι ο ανθρώπινος ιμυχισμός και το θέατρο), αποδείχτηκε ανίκανη να επιτελέσει αυτό το έργο.κάθε μεταμόρφωσή­του τον αφορά πάντοτε ολόκληρο). Και όχι μόνο τούτο, αλλά απογυμνώθηκε από την κύρια αποστο­

Ασυναίσθητα, χωρίς ο άνθρωπος να το επιδιώξει και να το λή­της να καλλιεργεί ανθρώπινα συναιστήματα για την καλόρυ­αντιληφθεί, όλες αυτές οι ενέργειες, που λίγο πρωτίτερα αποτε­ θμη λειτουργία των ανθρώπινων σχέσεων. Το έργο αυτό το ανά­λούσαν φυσικούς δεσμούς και σχέσεις και πράξεις φυσικές του λαβε καθολοκληρίαν ο λόγος του παραγωγικού φαινομένου, οκάθε ανθρώπου με τον κόσμο και με τον άλλον άνθρωπο μετα­ πεζός λεγόμενος λόγος (η επιστήμη και η λογοτεχνία), που κύ­τρέπουνται σε δεσμούς και σχέσεις και πράξεις εργασίας. ριο έργο έχει, πρώτο, να καλλιεργεί την κατάλληλη διανοητικό­Μετατρέπουνται δηλαδή σε ιδιαίτερες ασχολίες ορισμένων ατό­ τητα των ατόμων για την κοινωνική τακτοποίηση των παραγω­μων που εξυπηρετούν το κοινωνικό σύνολο. Και η παράλληλη γικὡν κοινωνιών, καθώς αυτή υπαγορεύεται από την ανάγκη νασύμπραξη των κοινωνικών στοιχείων τώρα μετατρέπεται και πά­ αντιμετωπιστεί ένας εχθρικός ή τολάχιστο ένας αντίπαλος, α­λι, αλλά μετατρέπεται σε συνεργασία εργασιακών σχέσεων, όπου πλώς, κόσμος και, δεύτερο, να βάζει σε λειτουργία τις καθαράη καθεμιά­τους ή κατά ομάδες εκπροσωπούν κάποια από τις δι­ παραγωγικές σχέσεις. Δεν έμεινε στις καλές λεγόμενες τέχνεςάφορες πρώην φυσικές και τώρα κοινωνικές λειτουργίες. Η οι­ παρά να είναι μόνο τέρψη, αίστηση που συνυπάρχει με κάθεκογένεια, η φυλή, η ράτσα, η θρησκεία, η τέχνη, η γλώσσα, το αναγκαιότητα. Το γεγονός, λοιπόν, ότι το παραγωγικό φαινόμε­έδαφος που αποτελούν και συγκροτούν την καινούργια κοινωνι­ νο αποτελεί τη συνέπεια των καλών τεχνών, αυτό σημαίνει ότι ηκότητα, είναι και εργασιακοί δεσμοί, εργασιακές σχέσεις και η αναγκαιότητα­του δεν μπορεί να στερηθεί την τέριμη­τους. Πρά­κοινωνικότητα που προκύπτει από τη λειτουργία­τους είναι συ­ γμα που αποδείχνει τη χρησιμότητά­τους.νεργασία. Και θα συμβαίνει τούτο το παράδοξο: Σ” όλη τη διάρ­ Αλλά το γεγονός ότι ο λόγος όσο και η εργασία είναι συνέ­κεια της λειτουργίας του παραγωγικού φαινομένου, ενώ όλοι οι πειες των καλών τεχνών αυτό θα πει ότι τις έχουν απορροφήσεικοινωνικοί δεσμοί­είναι και γίνουνται συνεργασία, επιμένουν να μέσα­τους. Τόσο ο λόγος όσο και η εργασία εκφράζονται μεσυμπεριφέρουνται σαν φυσικοί δεσμοί, ακόμα και εκείνοι που τέχνη ! Και κάτι περισσότερο: Οι καλές τέχνες, σαν προϋποθέ­επρόκυψαν σαν συνέπειες από τη λειτουργία του παραγωγικού σεις του λόγου και της εργασίας, είναι υποχρεωμένες να εξακο­φαινομένου, όπως έξαφνα οι δεσμοί του έθνους και της πατρίδας. λουθούν να υπάρχουν και να λειτουργούν για να μπορεί να υπάρ­Αλλ” είπαμε: Από τη στιγμή που γεννήθηκε η αίστηση, σαν χει και να λειτουργεί το παραγωγικό φαινόμενο. Του ανανεώνουναποτέλεσμα της αντίθεσης του ανθρώπου με τον κόσμο, ο άν­ και του προσφέρουν κάθε στιγμή την καλλιτεχνική ψυχή­τους,θρωπος συνεχίζει να βλέπει τα πράγματα ανάπόδα. Η συνεργασία που τόσο χρειάζεται η σκληρή πραγματικότητα. Ο λόγος απο­

120Δ ιει

χτάει ολοένα κίνηση και ευλυγισία, αποχτάει μουσικότητα, ει­ ή για να το πούμε με έκφραση δικαιολογική, με νομική έκφραση,καστικότητα και πλαστικότητα. Οι κατασκευές του ανθρώπου, με τις υπάρχουσες σχέσεις ιδιοχτησίας, όπου στο εσωτερικό­για να πουληθούν, γίνουνται ωραίες, προσφέρουν, δηλαδή, με τα τους άπλωναν οι δυνάμεις αυτές την ενέργειά­τους μέχρι τότες.σχήματά­τους τέρψη, που είναι η κύρια ιδιότητα των καλών Από εξελιχτικές μορφές των παραγωγικών δυνάμεων, που είτανετεχνών. αυτές οι σχέσεις, καταντούν εμπόδια αυτών των δυνάμεων. Τότε

Και τώρα ας ιδούμε πώς αντιμετώπισε το παραγωγικό φαινό­ ανοίγει μια περίοδος κοινωνικής επανάστασης. Η αλλαγή πουμενο ο Μαρξ : πραγματοποιήθηκε στην οικονομική βάση, αναστατώνει, μπορεί

ι ι με τρόπο αργό, μπορεί με τρόπο γρήγορο, όλο το κολοσσιαίουπερσυγκρότημα. 'Οταν έχουμε υπόψι μας τέτια αναστατώματα,χρωστάμε πάντοτε να ξεχωρίζουμε το υλικό αναστάτωμα, τη

Οι νόμοι λειτθυργίαςι μεταβολή των παραγωγικών οικονομικών όιρων ­που 'την εξα­κριβωνουμε πιστα με τη βοηθεια των φυσικων επιστημων­ απο

του παρτχγωγικου φίχινομενου όλες τις ιδεολογικές μορφές, δικαιολογικές, πολιτικές, θρησκευ­τικές, καλλιτεχνικές ἠ φιλοσοφικές, που με δάφτες οι άνθρωποισυνειδητοποιούν αυτή τη σύγκρουση και την αποτελειώνουν.

Βασικός νόμος του μαοςισμσα τταοαμένει ο γνωστός κσινωνι“ 'Οπως δεν κρίνουμε ένα άτομο σύμφωνα με την ιδέα που έχει γιακός νόμος, που διατύπωσε ο Μαρξ στον πρόλογο του βιβλί0υ­ τον εαυτό­του, έτσι δεν κρίνουμε και μια τέτια αναστατωμένητου : «Συμβολή στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας». Ο νό­ εποχή σύμφωνα με τη σιινειδηση που έχει ιπ ιδια άρτήσ της

μας αυτός στην σλσκλιιρτοτική”τοο οιατοτιωστι έχει ως εςἠςτ αναταραχής­της. Χρωστάμε απεναντίας να εξηγήσουμε αυτή τη«Κατά τη διάρκεια της κοινωνικά συντελούμενης παραγωγής συνειδησιι με τις αντιφάσεις της νχικἡά ζωής, με τη σύγπρρνστι

της ατταρςήςοτσαςτ σι ανθρωποι έοχοονται σε σχέσεις καθσοι” που συντελείται ανάμεσα στις παραγωγικές κοινωνικές δυνάμειςσμένες, αναγκαίες, ανεξάρτητες από τη θέλησή­τους, σχέσεις και τις παραγωγικές σχέσεις. Ένας κοινωνικός σχηματισμόςτταραχωχτκέςι που αντιστοιχούν σε ένα καποιο βαθμο ανατττοςης δεν εξαφανίζεται ποτέ, πριν ν ” αναπτυχθούν όλες οι παραγωγικέςτων παραγωγικών­τους δυνάμεων. Το σύνολο αυτές οι παραγωγι­ δυνάμεις, που μπορεί να χωρέσει, ποτέ νέες και ανώτερες παρα­κές σχέσεις αποτελούν την οικονομική οσμή της κοιντοντας> την γωγικές σχέσεις δε μπαίνουν στη θέση­του, πριν οι υλικοί όροιπραγματική βασητ σττοο ττανοατης ετναι χτισμένο ένα αλλο σοχ“ της λειτουργίας αυτών των σχέσεων να επωαστούν μέσα στα ίδιακρότημα δικαιολογικό και πολιτικό, ένα υπερσυγκρότημα πνευ­ τα σπλάχνα της παλιάς κοινωνίας­ Γι= αντό και τι ανθρωπότηταματικο, που, με τη σειρα­του κι αυτό, υπαγορεύει αντίστοιχες με βάζει ιιπρΟστά_τιιιι μόνο προβλήματα παρ μπορεί να λύσει, διότιιτη σαχκρότησατοα κοινοσονοιοησιακές μορφές· Ο τροπος της αν κοιτάξουμε τα πράγματα από κοντά, θα ιδούμε, ότι πάντοτεπαραγωγής της υλικής ζωής καθορίζει γενικά τη σταδιοδρομία συμβαίνει, να μη γεννιέται το πρόβλημα παρά εκει οπου οι υλι­τιις κοινωνικής· της πολιτικής και της διανοητικής ςτοής· Δεν κοί όροι για να το λύσουν υπάρχουν ήδη ή τολάχιστο βρίσκουν­είναι η συνείδηση των ανθρώπων αυτό που καθορίζει την υπόστα­ ται σε κατασταση σχηματισμού· Οι τρόπρι παραγωγής, ασιατι­σή­τους, αλλο αντίστροφα, η κοινωνική­τους υπόσταση είναι αυτό πάσι αρχαίας, ιρερρδαλικρά και ααττκόαι πρρτγραρρένρι με χρντρέα

που κοιοοοτςοι τη σονειδηοήττοοἐ· Στ ένα ορισμένο οτάοιο "ιο γραμμές, μπορούν να υποδειχτούν σαν αντίστοιχες εποχές τουοινάπῖοξήἔι­Έοοοι οι ολικέἐ ποοαγωγικέἑ δονάμειἑ τηἑ κοινωνταἔ προοδευτικού οικονομικού σχηματισμού των κοινωνιών. Οι αστι­ερλοονΐοο οε οιντιφαοη με “Πο οπάολοοοεἑ πορογωιϋκέἑ ολέοειἔι κές παραγωγικές σχέσεις είναι η τελευταία ανταγωνιστική μορφή

122 α 123

τηἐ κοινωνικηε παραγωγικηἐ οταοιοορομια€› ανταγωνιστικηιἐ οχι (με την κυριολεξία) και χρειάστηκε να ανατρέξω στις αιτίες πουμε την εννοια ενοο ατομικού ανταγωνισμού, αλλα ενοἐ ανταγωνι· εγέννησαν και έφτασαν μέχρις εδώ αυτές τις σχέσεις, για νασμού πού γεννιεται απο τούἑ οροοἐ τηιἐ κοινωνικηἐ ύπαρξηθ των μπορέσω να δόσω ανάγλυφη την ιστορικήν ανέλιξη των δικαιο­ατομων­ οι παραγωγικεη ομω§› ούναμειἐ πού αναπτύχνούνται με­ λογικών θεσμών, μαζί με την αιτιολογία της γέννησής­τους καισα στα σπλαχνα τησ αστικιήἑ κοινωνιαἑ οημιούργούν σύγχρονωἑ της μετάβασής­τους από τη μια μορφή στην άλλη. Οι δικαιολο­τους υλικούς όρους που θα λύσουν αυτό τον ανταγωνισμό. Μ” γικοί θεσμοί είναι η φαινόμευη μορφή, κι από την πλευρά τηςαυτό τον κοινωνικό σχηματισμό παίρνει, λοιπόν, τέλος, η προϊ­ εφαρμογής και της πραγμἀτωσὴατουα η έκφραση των παραγω­στορια τηἐ ανορωπινηο κοινωνιαο· » γικών, των οικονομικών σχέσεων. Είναι μια από τις ιδεολογικέςΣύμφωνα μη αύτο το νομοὲ αν θελούμε να κατανοησούμε και μορφές με τις οποίες, καθώς λέει ο Μαρξ στον ίδιο πρόλογο, οινα εξηγησούμε την ιστορικη και την κοινωνικην εξελιξη» αν άνθρωποι συνειδητοποιούν τις μεταβολές στην οικονομική βασηθελούμε να γνωρισοομε τη φύση και την ούσια τού καθε ιστοριτ και τις αποτελείωνουν. (Πρβλ. το έργο­μου : ‹‹ Η Διαλεχτική τωνκού η κοινωνικού σταοιοο η ωαινομενοιπ χρωσταμε προηγούμετ Νομικών Κατασκευών» έκδοση Δ. Σάκκουλα).νωἑ να αναλοσοομε και να γνωρισοομε τιἑ παραγωγικεἔ σύνθη­ Πρόστρεξα στο νόμο. Και επειδή δεν μου αρκούσε η μία­τουκεἑ (σχεσειο και ούναμειἑλ πού σταθηκαν και ειναι η βαση τού φράση που απομόνωσαν οι ταγοί τονε κοίταξα από την αρχή:καθε κομματιού τηο ανθρωπινηἐ ιστοριαο­ Ο Μαρξ εοοσε το «Κατά τη διάρκεια της κοινωνικά συντελούμενης παραγωγήςπαραδειγμα πρωτοἑ­ Θελονταἑ να κατανοησει την εποχηττού κα­ της ύπαρξής­τους, αρχίζει να λέει ο Μαρξ, οι άνθρωποι έρχουν­ταληἔε στη σύγγραωη τού «κεωαλαιούύι πού δεν ειναι τιποτο ται σε σχέσεις καθορισμένες, αναγκαίες, ανεξάρτητες από τηαλλο παρα η ανατομια τηο αστικηο κοινωνιαἑ­ Αποκει και περα θέλησή­τους (φαίνεται να μιλεί για σχέσεις μόνο ανάμεσα σεκαθηκον καθε μαρξισττμ πού εβαζε σκοποττού να εξηγησει μιαν ανθρώπους, όμως έχω τη γνώμη ότι ομιλεί και για σχέσεις ανά­ιστορικην εποχη τησ κοινωνιαιἐ η ενα ιστορικο η κοινωνικο μεσα στους ανθρώπους και τον αντικειμενικό κόσμο, που τιςφαινομενο: εμπαινε να γνωρισει τον τροπο οπωἑ γεννιέται και ονομάζει) σχέσεις παραγωγικές, που αντιστοιχούν σε ένα κάποιοαναπτύχνεται η παραγωγηι τον τροπο οπωἑ μεταβαινει απο το βαθμό ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών­τους δυνάμεων».ένα σταοιο στο αλλο και τον τροπο οπωιἑ οιεξαγεται σε ενα (Με τη φράση επίσης «υλικών παραγωγικών δυνάμεων» εννοείορισμενο ιστορικο σταοιοττηιἐ­ Ο νομοἐ περιοριστηκε σε ενα προφανώς τα εργαλεία, τα μέσα της παραγωγής αυτά καθεαυτάκαι μονο εοαωιο­τού: «Ο τροπος τηο παραγωγηο τηο ύλικηἑ που αποτελούν την αντικειμενική υποστάτωση των σχέσεων τουζωηἑ καθοριζει γενικα τη σταοιοορομια τηἐ κοινωνικηι3› τηο ανθρώπου με τη φύση για την παραγωγή. Διότι παραγωγικέςπολιτικηο και τηο οιανοητικηἑ ζωηο­ » δυνάμεις απλώς και όχι υλικές παραγωγικές δυνάμεις, όπως θα

“ ιδούμε παρακάτου είναι, κατά τον Μαρξ και οι κοινωνικές σχέ­Εμενα› ωστοσοι με απασχολεί, όχι μόνο ο τρόπος όπως γεν­ σεις και οι σχέσεις ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση μαζί).νηθηκε η παραγωγη› αλλα γιατι γεννηθηκε” οχι μονο ο τροπος Και συνεχίζει: «Το σύνολο αυτές οι παραγωγικές σχέσεις (δηλα­

οπωο μεταβαινει απο το ενα σταδιο στο αλλο» αλλα γιατι μετα­ δή, οι σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους και οι σχέσεις ανάμεσαβαινει” οχι μονο ο τροποἑ οπωο λειτούργει› αλλα γιατι λειτούργει στους ανθρώπους και τη φύση) αποτελούν το οικονομικό συγ­με ένα ορισμένο τρόπο. Κι αυτό όχι από ιδιοτροπία­μου. Κατα­ κρότημα της κοινωνἰας, την πραγματική βάση (την υλική, τηνπιαστηκα με τη μελετη της οιαλεχτικηο των νομικων κατασκεύ­ αντικειμενική βάση) όπου πάνου­της είναι χτισμένο ένα άλλοων (οπωο ονομαζω το οικαιο) πού εχει για βαση­τηἑ το σχηματι­ συγκρότημα δικαιολογικό (νομικό) και πολιτικό, ένα υπερσυγ­σμο και την εξελιξη (τη οιαλεχτικη) των παραγωγικών σχέσεων κρότημα που υπαγορεύει ανάλογες κοινοσυνειδησιακές μορ­

124125

φές.›› υλική παραγωγική δύναμη υπό μορφή εργαλείου, πέρασε, καθώςΒλέπουμε, λοιπόν, εκ πρώτης όψεως, τον Μαρξ να ξεχωρίζει είδαμε προηγουμένως, από όλες τις άλλες ανθρώπινες σχέσεις,

τις παραγωγικές σχέσεις (σα σχέσεις ανάμεσα σ” ανθρώπους και την οικογένεια, (την παραγωγή του ίδιου του ανθρώπου) τη φυ­σα σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους και τη φύση) από τις λή, τη ράτσα, τη θρησκεία, τη τέχνη, τη γλώσσα και μιαν αντι­υλικές παραγωγικές δυνάμεις και όχι από τις παραγωγικές δυνά­ κειμενική σχέση με το έδαφος, που ο Μαρξ τις αποκαλεί παρα­μεις απλώς. Έπειτα να ξεχωρίζει τις ίδιες παραγωγικές σχέσεις γωγικές σχέσεις και που η πραγματική παραγωγική σχέση (ηαπό τις δικαιολογικές, τις νομικές σχέσεις, αφού τοποθετεί τις σχέση του ανθρώπου με τη φύση) είναι συμπύκνωση αυτών τωνπρώτες βάση υλική για τις δεύτερες. Συγχρόνως το δικαιολογικό σχέσεων. ί

και το πολιτικό υπερσυγκρότη μα βλέπουμε να το ξεχωρίζει από Εντούτις οι Μαρξ, όταν μετά την πρώτη φράση του νόμουτις μορφές της συνείδησης, ενώ παράλληλα στον ίδιο νόμο πα­ συνεχίζει να λέει: ‹‹ Το σύνολο αυτές οι παραγωγικές σχέσειςρακάτου το θεωρεί σαν μια από τις μορφές­της. Και συνεχίζει: αποτελούν το οικονομικό συγκρότημα της κοινωνίας... » φαίνε­«... Σ” ένα ορισμένο στάδιο της ανάπτυξής­τους, οι υλικές παρα­ ται να εννοεί τις κοινωνικές παραγωγικές σχέσεις, ότι αυτέςγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας έρχουνται σε αντίφαση με τις μόνες αποτελούν αυτό το συγκρότημα, την πραγματική βάση,υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις (κατά πώς το εννοούμε εμείς, όπου πάνου­της είναι χτισμένο το δικαιολογικό και το πολιτικόμε τις σχέσεις των ανθρώπων με τους ανθρώπους και με τη φύση· υπερσυγκρότημα. Αλλ ” αυτό έρχεται σε αντίθεση με την .παρα­έλα, όμως, που αυτές οι σχέσεις με τη φύση είναι οι παραγωγικές κάτου φράση του ίδιου νόμου, όπου ο Μαρξ, αποφαίνεται, ότι ηδυνάμεις υποστατωμένες στα εργαλεία!) ή για να το πούμε με ανάπτυξη των υλικών παραγωγικών δυνάμεων, που έρχουνται σεέκφραση δικαιολογική, νομική, με τις υπάρχουσες σχέσεις ιδι­ σύγκρουση με τις υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις, είναι «αλ­οκτησίας...››. Εδώ πια μπερδευόμαστε! Εδώ, δηλαδή ο Μαρξ, λαγή που πραγματοποιήθηκε στην οικονομική βάση». Εδώ, δηλα­ενώ επαναλαμβάνει την αντίθεση ανάμεσα στις υλικές παραγω­ δή, στον όρο οικονομική βάση περιλαμβάνει, εκτός από τις κοι­γιιίέζ δυνάμεις Και “Εις παραγωγιΚέζ σχέσεις, εξισώνεὶ πρόσθεῖα νωνιιςές ιςςχι τις παραγωγικές σχέσεις ή παραγωγικές δυνάμειςτις παραγωγικές σχέσεις με τις δικαιολογικές σχέσεις, διότι οι (σχέσεις του ,ανθρώπου με τη φύση υποστατωμένες ή όχι). Καισχέσεις για την ιδιοχτησία είναι ολοφάνερα σχέσεις δικαιολο­ για να μη μείνει καμιά αμφιβολία στο ίδιο νόμο παρακάτου δια­γικές. «Από εξελιχτικές μορφές των παραγωγικών δυνάμεων ε­ βάζουμε, ότι: ‹‹ ενδιαφέρει να ξεχωρίζουμε πάντοτε την υλικήξακολουθεί να λέει, που είτανε αυτές οι σχέσεις, σχέσεις ιδιο­ ανατροπή των παραγωγικών οικονομικών όρων _ που την εξα­κτησίας) γίνουνται εμπόδια αυτών των δυνάμεων... ››. Και «Τότε κριβώνουμε πιστά με τη βοήθεια των φυσικών επιστημών­ απόανοίγει μια περίοδος κοινωνικης επανάστασης ›5. Δεν πρέπει να όλες τις ιδεολογικές μορφές, δικαιολογητικές, πολιτικές κλπ....»ερμηνευθεί σαν επανάσταση αλλά σαν κρίση οικονομικη. 'Αδικα, επομένως, εγκαταστάθηκε μόνιμα στο μυαλό πολλών

Όμως, καθώς έχουμε αποδειξει Και Ο Μαρξ διδάσκει) κάθε διανοουμένων η απορία, που την εκφράζει κι ο Ραποπόρ στονσχέση εκδηλώνεται σαν ενέργεια και σα δύναμη και αντίστροφα προλονο ιοο βιβλιοαιοο ιι Η Φιλοσοφια ιηἑ ιοιοριαἐ νι ”Υια ιο ιικάθε ενέργεια ή δύναμη είναι σχέση. Πρόσθετα μπορούμε να εννοεί ο Μαρξ με ιοοἑ οροοἐ «Οικονομική βαση » Και «κοινω­πούμε, ότι οι παραγωγικές δυνάμεις είναι παραγωγικές σχέσεις, νικο οιιοροονκροιιιμα » καθώἑ και ποια ειναι ια ορια που χωρι­διότι αυτό που είναι η παραγωγική δύναμη, ένα εργαλείο που ζοον ιιι μια έννοια απο ιιιν αλλιι­ Οικονομική βαση ειναι αυτόπαράγει, είναι αντικειμενική υποστάτωση της σχέσης παραγω­ που λέει οιην αρχή ιοο νοιιοοι οι ιιαρανιονιιοέἐ ανθρὡιιινοο ολέ­γής του ανθρώπου με τον αντικειμενικό κόσμο. Αλλά για να οειἑἐ ειναι οι ολέοειἐ ιοο ανθρὡιιοο αρ ιον ιιοομο και με ιονφτάσει ο άνθρωπος σ” αυτή την τελευταία σχέση, που έγινε αλλον ανθρωπο ή ειναι οι παρανιονιιςέἑ οοναιιοιἐῖ ολιιςέἑ Και οχιἐ

ι26 ΙΖ7

ή είναι και τα τρία μαζί; Και το κοινωνικό υπερσυγκρότημαείναι οι δικαιολογικές και οι πολιτικές σχέσεις ; ή είναι γενικά Ακάθε μορφή αντανάκλασης μέσα στο μυαλό των οικονομικών Ις¦`Ιπαραγωγικών σχέσεων του ανθρώπου με τ φύση καιιω τονάλλο άνθρωπο ; Γι” αυτό και η εφαρμογή τούινόμου περιορίστη­κε τελικά, με ζημία, (καθώς είδαμε παραπάνου στις ,θέσεις­μουπάνου στο μαρξισμό και το λενινισμό) του όλου κομμουνιστικούκινἠμαιοο απο πολλοοἐ ιιαοἔισιεἑι ποο 'ιοοἐ ελειΨε ιι Ψολοαιτ Τελειώνοντας το δεύτερο Κεφάλαιο των θέσεών­μου πάνου

μια› στιἑ ποωιεἑ­του ωοασειιῷ εκει οποο οεν μπεοοεοοονται οι στο Λενινισμό, έπρεπε να εξαντλήσω το θέμα της πολιτικότηταςπαΡαΥωΎιπε9 με'α€ οιπαιολογικεἑ σχεσεαῷ Και ο ιοοποἐ ιηἐ ιαλόντας καιγια μιαν άλλη πολιακότητα που ο πολης κόσμοςπαοαγωγἠο ειναι σαφέστατα σχεσειιἐ των ανθρωπων με ιον αντι· ούτε την υποψιαζεται σαν τέτια. Εννοώ την πολιτικότητα τουκειμενικό κόσμο, όπως και σχέσεις μεταξί­τους· άλλες, όμως, Σονογκολιομοοσχέσεις από τις δικαιολογικές σχέσεις, που είναι μορφές αυτών Έπρεπε, όμως, για να γίνει κατανοητή η θέση­μου πάνου σ”ακοιβωο Ἐων σχέσεων­ Η αλήθεια παντωἑ ειναι μια: ίοει οπαο­ αυτό το θέμα να εξαντλήσω προηγουμένως τόσο το οικονομικόχουνε δυο λογώνε κοινωνικές σχέσεις: Σχέσεις καθαρά ανθρώ­ μέρος των θέοοὡι/­μοος οοο και την εξήγηση της μεθοδολογίαςπυως,όπωςλογουχάριωναιοισχέσωςτης‹πκογένωαςκαιόλες ποοοΚολοοΘὼ_

οι πολιιικεἐ σλεσειω και σλεσειἑ που λειιοορνοον ιιε αποπλει· Και ιδού τώρα η απόιμή­μου πάνου σ” αυτό το φαινόμενο, που

σιικο σκοπο την παοαγωι/ή αγαθών» αλλά που ολε€·ιοο€ ειναι τόσο ταλαιπωρεί, τα τελευταία χρόνια το ευρίτερο κοινό, αφούσχέσεις δικαιολογικές. Εντούτις, καθώς εδείξαμε, όλες οι κοι­ δεν υπάρχει πια εργαζόμενος, ή επαγγελματίας ή και έμπορος

νωνιιςεἐ σλεσειἑ ειναι σλεσειἐ παοανωνικεἐ διοιι αποιελοον ιιιν ακόμη, που να μην ανήκει σε κάποιο συνδικάτο και να μη διεκ­εἔελιχιιιςή σειρα ή ιιἐ ποοοποθεσειἑ ιοο φαινοιιενοο ιιιἐ παρα· δικεί, με αποχή από την εργασία­του, δικαιολογημένα ή αδικαι­Υωγἡἑ­ ολόγητα δικαιώματα μέσω αυτού του συνδικάτου.

Στο κεφαλαιο εκείνο κατάληξα στο συμπέρασμα, ότι το Κρά­τος πρέπεινα συγκροτηθείαπό το σούρωμα των εργαζομένωνστις διάφορες παραγωγικές εστίες και των τριών παραγωγικώντομέων, πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή. Αλλά δεν διευ­κρίνησα, ότι στην Κομμουνιστική Κοινωνία, ιδιοδιαχειριστικάοργανωμένη καιεργαζόμενη,σταματάειπαντελώςιγύπαρξη καιη δράση των επαγγελματυαών σωματεαυν,σταματάω παντελώςκάθε είδος συνδικαλισμού. Δε μπορεί να υπάρξει άλλη οργάνωσηκαιέκφρασητηςομαακότηταςτηςεργαακήςτάξηςαπόεκωνητης συμπύκνωσης των παραγωγικών εστιών. Γιατί δεν υπάρχειανάγκη.‹) συνδικαλισμός,κάτου από οποιαδήποτε μορφή­του,ωναιπολιακότητακαιεκφράζειτηνάρνησηιαωππαςάλληςπο­λιτικότητας. Ο Συνδικαλισμός ή η πολιτικότητα της ΕργατικήςΤάξης δημιουργήθηκε για να αρνηθεί την ιδιοχτησία και την

128 ΙΖ9

πολιτικότητα της Αστικής Τάξης. Ο Συνδικαλισμός, επομένως,της Εργατικής Τάξης περατώθηκε σί αυτό το σημείο και είναιμια έννοια ασυμβίβαστη με την έννοια του Κομμουνισμού. Ανπουμε και του Σοσιαλισμού ακόμα χειρότερα. Είτε τα συνδικάταειναι ελεγχομενα, ειτε είναι ελεύθερα δε νοείται συνδικαλισμόςσε μια κομμουνιστική κοινωνία. Για να διεκδικήσει τί; Αφούολα ειναι ιδιοχτησία της Εργατικής Τάξης και αυτή ορίζει αμοι­βες και δικαιώματα. Αυτή ορίζει το μέγεθος της υπεραξίας πουδικαιούται ο καθένας.

Το οτι στα Κομμουνιστικά Κράτη υπάρχουν και λειτουργούνσυνδικατα, ελεγχομενα απο το Κράτος ή ελεύθερα, αυτό σημαίνειτην εσχατη ανωμαλία ότι συμβαίνει σ” αυτά τα Κράτη ή ότι ‹‹η

ουμε από τα προηγούμενα, ότι η παραγωγική σχέση συνο­δεύεται απαραίτητα από το θεσμό της ατομικής ιδιοχτησίας, που

λειτουργεί πάντοτε σαν πολιτικότητα. Να πάρει ο ένας από τονάλλο το έχει­του μέσω της συναλλαγής. Γεγονός που αποδείχνειπερίτρανα κατά τον πλέον αντιφατικό τρόπο το κοινωνικό περι­εχόμενο της κάθε ατομικής παραγωγικής σχέσης, το αδικαιολό­γητο, επομένως, της ατομικής ιδιοχτησίας και την προσπάθειαπου γίνεται ασυναίστητα να διορθωθεί η ανωμαλία που επιφέρειαυτός ο θεσμός στη συντήρηση και την ανάπτυξη του πληθυ­σμού.

Ο λόγος για την κοινωνική έκφραση αυτής της αντικειμενι­κής αντίθεσης­σχέσης, με τη συσπείρωση των ιδιοχτητών, που

καταλήγει στην κρατική οργάνωση. Μιάν οργάνωση, όμως, που

ΙΙΙΜε

Ὁ

Δικτατορία του Προλεταριάτου, δηλαδή, η οργάνωση της πρωτο­ , , , , ,

πορίας των εργαζομένων σε κυρίαρχη τάξη», δηλαδή οι επώνυμοικαι η γραφειοκρατία­τους, αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουντους εργαζόμενους, που ελευθέρωσαν από τη μισθωτή σκλαβιά,σύμφωνα με τα γραφτά πάντοτε του Λένιν, σαν τους έσχατουςπρολετάριους, που αισθάνουνται την ανάγκη να συνδικαλιστούνγια να υπερασπίσουν τα δικαιώματά­τους ή στους οποίους έριξανένα κόκκαλο για να μη νομίσουν ότι δεν είναι ελεύθεροι να...συνδικαλίζουνται ή και για να τους επιβλέπουν για να μη συν­δικαλίζουνται.

Οι πολίτες των Κομμουνιστικών Κρατών δεν έχουν ανάγκη τοσυνδικαλισμό. Είναι οι νοικοκυραίοι, που ορίζουν την υπεραξίαπου παράγουν. Και η ψήφος που τους ζητιέται για τη συγκρότησητων οργάνων αυτής της Δικτατορίας του Προλεταριάτου για τησυγκρότηση της Κρατικής Μηχανής, τους αποσπά απεναντίαςαπό το φυσικό­τουἐζ εκλργικό χώρο, τους απομονώνει από ταεργαλεία­τους και το προϊόν­τους, τους αποχωρίζει από τους συν­τρόφους της δουλιάς­τους και τους σκοπούς που επιδιώκουν μαζίτους αποπροσανατολίζει και τους υποδουλώνει σε ανώτερες φαν­ταστικές και εξωυποκειμενικές δυνάμεις και τους κάνει έρμαιαπλείστων όσων βλαβερών επιρροών.

Αλλί ας κοιτάξουμε το πράγμα επιστημονικότερα, για να μη '

μείνει καμιά αμφιβολία για το λάθος που διαπράττεται στη διακυ­βέρνηση των Κομμουνιστικών Κρατών.

Ι3θ

λειτουργει σαν αντικειμενική σχεση αυτων των ιδιοχτητων με τιςανθρώπινες παραγωγικές προϋποθέσεις­τους και που, σαν κοινω­νική σχέση, που αγκαλιάζει το κοινωνικό σύνολο, μεταβάλλεταιυποχρεωτικά σε γενική ανθρώπινη ψυχοσύνθεση. Εφεξής το κάθεανθρώπινο άτομο αντιμετωπίζει το άλλο ανθρώπινο άτομο πολι­τικά, το αντιμετωπίζει, δηλαδή, σαν αντίθεση από όπου θα αν­τλούσε τα μέσα της ζωής­του.

Η ομαδική ιδιοχτησία, λοιπόν, που πηγάζει από την ομαδικήπαραγωγή που εφαρμόζει το Κεφάλαιο, και που είναι κι αυτή μια,αντικειμενική σχέση του ανθρώπου με τον άλλον άνθρωπο, χρω­στάει να εκφραστεί κοινωνικά με τη συσπείρωση των φορέωναυτής της αντίθεσης, που είναι οι καινούριοι ιδιοχτήτες, οι ανε­ξάρτητοι ειδικοί παραγωγοί που συγκεντρώνουνται και δουλεύ­

3 ουν συλλογικά και συνδυασμένα μέσα στα εργοστάσια. Και επει­δή, καθώς είπαμε λίγο παραπάνου, κάθε ανθρώπινη συσπεἄίρωση,

που δεν τη συγκροτούν οι ανθρώπινοι φυσικοί δεσμοί της οικο­γένειας και τα παράγωγά­της, είναι συσπείρωση πολιτική, η ομα­

” δική ιδιοχτησία, κατά τα πρότυπα της ατομικής ιδιοχτησίας, πε­

ριβάλλεται αναγκαστικά κι αυτή το μανδύα της πολιτικότητας,με την πολιτική συσπείρωση της Εργατικής Τάξης, που κατατεί­

` νει όχι βέβαια να αφαιρέσει, αλλά να επανακτήσει τα αφαιρεμένακαι τα αφαιρούμενα ολοένα προϊόντα της εργασίας από την ατο­μική ιδιοχτησία και την πολιτικότητά­της. Η πολιτικότητα της

Ι3Ι

Εργατικής Τάξης γεννιέται ακριβώς τη στιγμή που το Κεφάλαιο σχέση και την ιδιαίτερη ιδιοχτησία που πηγάζει απ” αυτή τηαρχίζει να εφαρμόζει την ομαδική παραγωγή. σχέση, έτσι και η ομαδική ιδιοχτησία, ο Κομμουνισμός, για τον

Κατά συνέπεια, η ομαδική ιδιοχτησία της Εργατικής Τάξης ίδιο λόγο δε μπορεί παρά να είναι αστική ιδιοχτησία, δηλαδήδεν αρνιέται μοναχά την ατομική ιδιοχτησία, αλλά αρνιέται και ιδιοχτησία χρηματικών αξιών, και αστική πολιτικότητα, η πολι­την πολιτικότητα αυτής της ιδιοχτησίας. Και όπως, όσον αφορά τικότητα αυτής της ιδιοχτησίας, που δε /μπορεί παρά να είναιτην ατομική ιδιοχτησία, η Εργατική Τάξη τείνει να υποσκελίσει πολιτικότητα­ενότητα γενική και αφηρημένη.την Αστική Τάξη και να γίνει αυτή το υποκείμενο­της, έτσι και Και πράγματι: Η αστική ιδιοχτησία είναι μια γενικεμένη α­στην περίπτωση της πολιτικότητας της ατομικής ιδιοχτησίας, η τομική ιδιοχτησία, που συνοψίζεται στο Κεφάλαιο και που, σανΕργατική Τάξη τείνει να γίνει το υποκείμενο της αστικής πολι­ τέτια, αρνήθηκε πραγματικά τη φεουδαλική ιδιοχτησία και εξα­τικότητας. Αρνούμενη, όμως, κατ” αυτό τον τρόπο, η ομαδική κολουθεί να την αρνιέται αφομοιώνοντάς­τη. Αλλά μ” αυτό τονιδιοχτησία τόσο την ατομική ιδιοχτησία, όσο και την πολιτικό­ τρόπο εξακολουθεί να αρνιέται στην πραγματικότητα, τυπικά καιτητα­της, αρνιέται ταυτόχρονα και κάθε δράστη ριότητα των φο­ · στη σφαίρα της πνευματικότητας, την ίδια την πραγματική­τηςρέων­της. Καλή η κακή. Τους αρνιέται, πρώτο, τον ιστορικό γ βάση, την ατομική ιδιοχτησία όλων των κοινωνικών μελών. Ηρόλο να είναι οι ενεργητές της λειτουργίας και της ανάπτυξης αστική πολιτικότητα πάλι είναι κι αυτή μια γενικεμένη πολιτικό­της παραγωγικής σχέσης, που γίνεται δικός­της ρόλος. Τους αρ­ ι γ τητα αυτής της γενικεμένης ατομικής ιδιοχτησίας που, για τουςνιέται, δεύτερο, και όλο το κακό που συνεπάγεται η λειτουργία­ ίδιους λόγους, αρνιέται τυπικά και στη σφαίρα της πνευματικό­τους σα θεσμών, κυρίως κατά την περίοδο της ακμής και του τητας την ατομική πολιτικότητα της ιδιοχτησίας. Και μια που ητέλους της βασιλείας­τους με τη μορφή του Πολιεθνικού Χρημα­ πολιτικότητα ταυτίζεται με την ιδιοχτησία και είναι ιδιοχτησίατιστικού Κεφαλαίου, που η εργατική Τάξη φιλοδοξεί να εξυγιά­ και πολιτικότητα γενική, η ίδια η ύπαρξή­της, σαν Κράτους,νει. Δεν είναι, επομένως, ανεξήγητο το γεγονός ότι το Κομμουνι­ αποτελεί την άρνηση κάθε ιδιοχτησίας. Ο λόγος, δηλαδή, γιαστικό Κόμμα της Δυτικής Γερμανίας το συγκροτούν κατά το διανοητικές κατηγορίες, που, σύμφωνα με το διαλεχτικό νόμοπλείστον οι μάνατζερ των πολιεθνικών και μεγάλων επιχειρήσε­ της υποστάτωσης της πνευματικότητας, χρωστάνε να υποστατω­ων, γιατί αυτοί, παρά τους υψηλούς μιστούς που απολαμβάνουν θούν αντικειμενικά. 'Ολη η πρόσφατη ιστορία είναι γεμάτη απόαισθάνουνται περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον την ανα­ τη διαδικασία της σταδιοδρομίας της ατομικής ιδιοχτησίας καισφάλεια της παραγωγικής­τους θέσης και την ιδιότητα του προ­ της πολιτικότητάς­της προς αυτή την υποστάτωση, που είναι τολετάριου και του φυσικού διαδόχου αυτών των επιχειρήσεων. Χρηματιστικό Κεφάλαιο και η πολιτικότητα­του. Η ατομική ιδι­Πληροφορούμαι ότι έτσι αισθάνουνται και στην Αμερική, αλλά οχτησία του κάθε ατόμου και της κάθε χώρας, σαν ατομικό καιεκεί δεν τολμούν να εκδηλωθούν. σαν εθνικό Κεφάλαιο, έφτασε να γίνει και ολοένα γίνεται παράρ­

τημα του Διεθνικού Χρηματιστικού Κεφαλαίου. Και η πολιτικό­Η κατάσταση αυτή θυμίζει πανομοιότυπα μιαν άλλη διαδοχή τητα του κάθε ατομικού παραγωγού και του κάθε εθνικούικεφα­

ιδιοχτησίας, θυμίζει τη διαδοχή της φεουδαλικής ιδιοχτησίας λαίου της κάθε χώρας, που αντιμετωπίζουν αμοιβαία τον άλλοαπό την αστική ιδιοχτησία και της φεουδαλικής πολιτικότητας ατομικό παραγωγό και την άλλη χώρα σαν πιθανούς καταναλωτέςαπό την αστική πολιτικότητα. Και όπως η αστική ιδιοχτησία και για να τους πάρουν το έχει­τους, έφτασαν να γίνουν παραρτήματαη αστική πολιτικότητα, σαν τέκνα της φεουδαλικής ιδιοχτησίας της πολιτικότητας αυτού του Διεθνικού Χρηματιστικού Κεφα­και πολιτικότητας, αποδείχτηκαν να είναι ιδιοχτησία και πολιτι­ λαίου, που εθνικότητα και πατρίδα έχει την περισσότερο αναπτυ­κότητα φεουδαλικές, ανεξάρτητες, δηλαδή, από κάθε παραγωγική γμένη βιομηχανικά χώρα.

132 Ι33

Τόσο, επομένως, το Χρηματιστικό Κεφαλαιο, όσο και η πολι­, ατομικής και σα γενικής πολιτικότητας, που υπόταζει στο παρα­

τικοτητα αυτου του Κεφαλαιου, αποτελουν την αποπερατωση της γωγικό, το συναλλαχτικό και το πολιτικό κύκλωμα­του άτομαιστορικής σταδιοδρομίας της ατομικής ιδιόχτησίας και της πο­ , , , , , , , /ι

και εθνη ολόκληρα. Γι αυτο και, τοσο η ομαδική ιδιοχτησια,όσο και η πολιτικότητα­της, με τη δική­τους λειτουργία και τηδική­τους αναπτυξη, καλύπτουν όλα τα κενόι που δημιουργουν, μετη γέννηση και την ανάπτυξή­τους, μέσα στον κορμό της ατομι­κής ιδιοχτησίας και της πολιτικότητας­της, που γίνόυνται προο­δευτικα δική­τους ιδιοχτησία και δική­τους πολιτικότητα.

Παράλληλα, λοιπόν, με την εξέλιξη της παραγωγής προς τημανιφατουρα και τη βιομηχανία και της ατομικής ιδιοχτησίας

λιτικότητας­της. Που θέλει να πει, ότι τόσο η σχέση της ατομι­κής ιδιοχτησίας, όσο και η πολιτικότητα αυτής της ιδιοχτησίαςέφτασαν να γίνουν σχέσεις­ενότητες, η πρωτη με τη μορφή τουΧρηματιστικου Κεφαλαίου και η δεύτερη με τη μορφή της πολι­τικότητας αυτού του Κεφαλαίου που, σαν τέτιες ενότητες, αποτε­λούν την ακμή και το τέλος τόσο της αστικής όσο και της φεου­δαλικής ιδιόχτησίας και πολιτικότητας, αφού ή ιδιοχτησία δενμπορεί να είναι παρά μόνον ατομική και μόνον ή ατομική ιδιοχτη­ ομαδική ιδιοχῖησἰα γνώμονα ταύτισησία μεταμορφώνεται σε πολιτικότητα, μόνον η ατομική ιδιοχτησία δ ι λ ι λι ιι ιόχτησιας με την πο ιτικοτητα, β επουμε την ομαδικότητα των

ρ ς” , εργασιακών σχέσεων, που συγκροτούνται στη μανιφατούρα καιΣυμβαινει, ομως, σε καθε φαινομενο η σχεση η ακμή­τους, βιο ι , ι λι­

, , η μηχανια, να μεταμορφωνεται και να συγκροτειται σε πόπου ειναι και το τελος­τους μαζι, να ειναι μια ενοτητα που γενναει , Ε , Τ , θ , ,τικοτητα της ργατικης αζης, που υμιζει πανομοιοτυπα τηνπαντοτε ια καινόύ ια σ έσ ένα καινοό ιο αινό ενο που θα , ι ι ι ι ι

μ ρ η η, ρ μ , πολιτικη συγκρότηση της Αστικής Ταξης κατα το μεσαιωνα. Τατην αρνηθεί. Και συμβαινει ακομα αυτη η ακμη η αυτο το τελος ατικά δικά , θ ,ζ Κέ

ργ συν τα αι σωματεια υμι ουν τις μεσαιωνι ς ε

να μην εἰναι γεγονότα μιας στιγμἠα αλλά Ολόκλη ρα φαινόμενοβ παγγελματικές ενώσεις (Οοτροτετίοηε) τις αδόκιμα λεγόμενες ελ­που ταυτίζουνται με τη σχέση που γενναει αυτή η ενότητα, σαν λ ι 7 Ο ι δι θ .

, αζἰ ηνικα συντεχνιες. ι εργατικες ομοσπον ιες υμιζουν τα μεσαι­Ρ η η ης” η ρ ,η χ η Υ, μ , , ωνικα επαγγελματικά σώματα (Οοτρε είε Μετίετ). Οι εργατικές

γεννηση αυτου Έου τελουα αναπῖυχνεται μαζι με την αναπτυξη­ εθνικές συνόμοσπονδίες θυμίζουν τις μεσαιωνικές συναδελφώσειςτου και ολοκληρώνεται τη στιγμή που έχει πλέον απορροφήσει λ . . δ λ 8 ι ιλ ιτων επαγγε ματιων και εμπόρων, η α η ό ων των αστωνμεσαἦης Ο Οκ ηρη την ενοτηω που τη γεννησε και που απο­Εε_ (Οουίότὶεε) Και τα εργατικα κόμματα θυμίζουν τις μεσαιωνικέςλεί το σημείο της διαδοχής της παλιας από την καινούρια σχέση. ι ι ι ι ι ,

, αστικες πόλεις και κοινότητες, τις κομμουνες (Οόιηιηυυεε), οπουΑπό την ενοτητα, επόμενως, του Χρηματιστικου Κεφαλαιου και αντιπροσωπευόῖαν όλο αστικό στοιχείοτης πολιτικότητόις­του είναι απαραίτητο να γεννηθεί και γεννιέ­ , , , ,

­ Υπαρχουν, ωστοσο, αναμεσα στη μια πολιτικότητα και τηνται μια καινούρια σχέση που θα τις αρνηθεί. Κι αυτή η σχέση , , , , , , , ,

, , αλλη οι εξης βασικες διαφορες. Πρωτο, η Αστικη Ταξη, εξαγο­γεννιεται και εκκολαπτεται, οπως συμβαινει με καθε σχεση, μεσα λ . . ι . 8 ι

, , , ραζε την πο ιτικοτητα­της από τό φεουδαρχη, σαν ι ιοχτησια,στα σπλαχνα αυτων των ενότητων. Το Χρηματιστικο Κεφαλαιο , , , , , ,

, , , σα δικαιωμα να σφετεριζεται κοινωνικη δουλια. Η Εργατική Τα­αμεσως με τη γεννηση­του, γενναει και εκτρεφει ολόενα την ομα­ , , , , , ,

, ζη, αντιθετα, οδηγειται στην πολιτικότητα­της αυθόρμητα, αποδικη ιδιόχτησια μεσα στη μανιφατουρα και τη βιομηχανια και η , , , , , ,

, , , , αναγκη οχι να ασκησει, αλλα να διεκδικησει την αστικη ιδιο­πολιτικότητα του Χρηματιστικου Κεφαλαιου γενναει και εκτρε­ , , , , „

, , χτησια, σαν ιδιοχτησια­της, καθως και για να προιστατευθει απόφει ολόενα την πολιτικότητα της ομαδικης ιδιοχτησιας, με τις λ , , 8 , \

, , _ , τη βόυ ιμια αυτης της ι ιόχτησιας και την καιαπιεση της πο»εργατικες ενωσεις και τα εργατικα κόμματα. Αυτη αλλωστε ειναι , , , , , ,τικοτητας­της. Οδηγειται, επόμενως, στην πολιτικότητα­της ηκαι ετσι εκδηλωνεται αντικειμενικα η σημασια του Χρηματιστι­ . ι τ . τι

. , , , Εργατική Ταξη όχι για να πρόσεπικυρωσει και να επεκτείνει τ ηνκου Κεφαλαιου, σαν ατόμικης και σα γενικης ιδιοχτησιας, σαν ν ι ι . ιαστικη ιδιοχτησια, και την αστικη πολιτικότητα, αλλα για να τις

134 ι35

αρνηθεί. Η εργατική πολιτικότητα, μ” άλλα λόγια, αποτελεί μέ­ '

ρος από την πολιτικότητα της Αστικής Τάξης, που η Εργατική

Τάξη της την αποσπά σαν κάτι που της ανήκει και σαν πρωτο

βήμα προς την απόσπαση και της ιδιοχτησίας­της. Την αποσπά,

σαν τυπική και στη σφαιρα της πνευματικότητας ακόμη άρνηση Δ

του δικαιώματος αυτής της ιδιοχτησίας της Αστικής Τάξης, που

την υποστάτωσή­της (την υποστάτωση αυτής της άρνησης) βάζει\\

ευθίς αμέσως σίενέργεια με τις αλλεπάλληλες διεκδικήσεις­της

και τις ουσιαστικές ικανοποιήσεις αυτων τωνςδιεκδικήσεων από Κ Π (1 ρ Ο ρ ά μ α Έ (1

αντίστοιχες αυξήσεις του ημεροκάματου. Και μια που το ημερο­ ι

κάματο αποτελει μέρος του Κεφαλαίου και το Κεφάλαιο είναι η γι

γενική ιδιοχτησία, οι κατακτήσεις αυτές του ημεροκάματου απο­ σελ. 13 στ. 19 αντί Εα Ύραφε παραγωγή "Κ ζωηἔ­

ί ίί ευατό­του ί ί· ­

τελουντην εκφραση της ομαδικής ιδιοχτησίας, που η Εργατική ι σελ. 15 σ­,_ 6 αντί

Ταξἔεἔἶἕἕήαθΐιἕίίἔήῃδίἔφορά ανάμεσα στην εργατική και την α­ σελ· 28 στ. 22 αντί Ξῳγρἀφε που·

στική πολιτικότητα είναι ότι η αστική πολιτικότητα, ξεκινόντας σελ' 49 σῖ” 7 αντί Ξἐίἔεἐἔἔ γράψε περἱσσια'

αρχικά από τα στενά πλαίσια της κάθε παραγωγικής εστίας ή του ί σελ· 60 ίπ· 20 αντί ἘΕἘ "ίραφε που·

κάθε ιδιαίτερου Κεφαλαίου και εκτεινόμενη το πολί στα εθνικά Τ σελ. 72 στ. 16 αντί εμφανιάζουνται γράφε εμφανίζουνται. ,

πλαίσια κάποιας Κρατικής Οντότητας, παραμένει πολιτικότητα σελ. 93 στ· 22 αντί επιτῃ· γτ] γράφε επιστήμη,

διαιρεμένη στις ιδιαίτε ες ατομικές και εθνικές πολιτικότητες, ν ι ν Ι

που εκφράζουν την αντίθεση και την εχθρότητα της μιας αστικής σελ” 99 στ” 2 αντι Ε γραφε Ησωδοςί

πολιτικότητας προς την άλλη αστική πολιτικότητα και την τάση

της καθεμιάς­της να κατακτήσει την άλλη, για να την υπαγάγει

στο παραγωγικό και συναλλαχτικό κύκλωμα­της ή για να την

αρνηθεί ολότελα. Η Εργατική Πολιτικότητα, αντίθετα, εφόσον

εκφράζει την ομαδική ιδιοχτησία της Εργατικής Τάξης, όχι μόνο

δεν περιορίζεται σε ανεξάρτητες ιδιαίτερες ή εθνικές παραγωγι­

κές εστίες, αλλά φτάνει να γίνει διεθνική εργατική πολιτικότητα,

που εκφράζει την κατάργηση των εθνικών εχθροτήτων και την

παγκόσμια συνδιαλλαγή, διότι τονίζει στη σφαίρα της πνευματι­

κότητας τη διεθνικότητα της ιδιοχτησίας, που η Εργατική Τάξη

καλείται από την ιστορία να την υποστατὡσει αντικειμενικά.

Η πολιτικότητα, επομένως, της Εργατικής Τάξης παύει να

υφίσταται, ακόμα και στην περίπτωση που θα γίνει Κράτος και

έχει να αντιμετωπίσει άλλα Κράτη Κομμουνιστικά. Εκτός αν έ­

χουμε να κάμουμε με ανόητους ή παράφρονες. ί

'Υραφε ΕΙ`!.Ι)ῖθ ΈΟΙ)

ι

Ι36ι

/κ

7`_........„_­ΩΦ­