Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη...

221
Δημητρης Ν. Λαμπρελλης ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΚΑΙ ΤΡΑΓΩΔΙΑ Η ΥΣΤΑΤΗ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗὉΑΝΘΡΩΠΘΑΟΓΙΑ ἱ° Φ ΔΩΔΩΝΗ Ι Γ ι Ε
  • date post

    20-Jan-2016
  • Category

    Documents

  • view

    315
  • download

    7

description

...

Transcript of Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη...

Page 1: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Δημητρης Ν. Λαμπρελλης

ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΚΑΙ ΤΡΑΓΩΔΙΑΗ ΥΣΤΑΤΗ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗὉΑΝΘΡΩΠΘΑΟΓΙΑ

ἱ°

ΦΔΩΔΩΝΗ

Ι

Α

‹Γ

ι

Ϊ

Ϊ

1

Ε

Page 2: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΚΑΙ ΤΡΑΓΩΔΙΑ

Η ΥΣΤΑ ΤΗ Π/ΙΑΤΩΝΙΚΗΑΝΘΡΩΠΟ/ΙΟΠΑ

Page 3: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ι

\ ΔΗΜΗΤΡΗ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗ

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

Νιειποἰιε, Φιλόσοφος της πολλαπλότητας και της μάσκας, Εκδόσεις Δω­δώνη, Αθηνα, 1988.

Το παιηινιο του κόσμου και η ποοβληματικἠ μιας μη μεταφυσικής κατεύ­θυνσης του στοχασμού, Εκδόσεις Δωδώνη Αθηνα, 1990

ΗιιειὲιιειειιιιτειεῖιιιιειτιιτιειιιεεὲικεΞ:ιι:ὲι:25τιιιΤέ ν ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΚΑΙ ΤΡΑΓΩΔΙΑ1

1

Ϊ Η ΥΣΤΑΤΗ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟ/ΙΟΠΑ

Ι

ι

Οορντὶἔῇτ: Δη μη τση ς Ν. Λοιμποἑλλη ςΣαπῷους 38,151 26 Μαοοὐστ 1

Εκδόσεις «Δωδώνη»ΕΚ. ΔόιζοςΑσκληπτοὐ 3, 106 79 Αθηνα ονδτην 3631973 ςνέ Εκδοσεις <<Δωδωνη>>

1995

‹ι‹:\\

μϋο/

Αθηνα ­­ ΓιάννιναΙΒΒΝ 960­248­741­0

Page 4: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

.`.4`”.γ =....13τ¬.`ζ^< ι |»

@›ι ι .· /Ω. .Χ/· .­ ι·

τ ει. ι ταπω·

1._. . 1. „

#2· ­Ύ

Ξ ιν|1ι..γ ­γε.)Μ: Ἡ /›

γ ι

Χ

ιτιιζϋυ βια . . . .

\ κ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ποόλογος ............................................................................. ..

Εισαγωγή ............................................................................. ..

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

· ΕΠΙΘΥΜΙΑ

1.1. Η αξιολογικη ποοτεοαιότητα της διαφοοας ωςμέοιμναὁιαλλαγής. Από την εικόνα του πολέμουστην εικονα της συγγένειας μιας διαφεοομένης ..

1.2. Διαλλαγη και επιθυμία ......................................... ..

1.2.1. Η αοετή .................................................................. ..

1.2.2. Λόγος, ηδονή και λυπη ......................................... .. 91

1.2.2.1. Οίνος: το φαομακον της επιτακτιποτητας και τηςδιαλλαγης. .............................................................. .. 102

1.2.3. Παιδεία: η παοασταση της ὁιαλλαγης στην πα­θημεοινότητα του βίου ως αισθητικό .................. .. 121

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΤΡΑΓΩΔΙΑ

2.1. Η ὀιαλλαγή ως απουσία του τοαγιπου των ποιη­τών παι θεμέλιο του αντίτεχνου τοαγιπου τουΠλάτωνα .................................................. .. ............. ..

Page 5: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

8 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

2.2. Διαλλαγή και επιτοικτικότητα: ο λόγος του πλα­τωνικού φιλοοοφούντος υποκειμένου ως τραγω­δία ............................................................................... ..315

διιοτιττειτγ ........................................... .. ......389Βιβλιογραφία .................................................................. ..­#03

Τι σημαινει αισθητική καθημερινότητα, χια τον Πλάτωνα; Θαπρέπει να ανατρέξω στο Ζ9δΖ, όταν απ) αφορμή ένα μεταπτυχια­κό σεμινάριο νια τους Νόμους στο Πανεπιστημιο του Ριτιεὺιιιςιλι μεαπασχόλησε νια πρώτη φορά το ερώτημα αυτό.

Πώς να μελετήσει κάποιος αυτή την πρόταση του Πλάτωνα,την ύστατη πρόταση του πλατωνικού στοχασμού; Τρινύρω του αν­θιζουν αφενός κάθε λονής ‹‹πλατωνισμοι3›, εχχώριοι και μη, καθώςεπισης θάλλουν πσικιλα ιὁεολονήματα νια την πλατωνική φιλοσο­φια κι έπειτα είναι και η μομφή: το να ασχοληθεί κάποιος με αυτήτην πρόταση, σημαινει να ασχοληθείμε τους Νόμους, έρχο που μέ­χρι πριν λιηιο καιρό αθετούνταν ολόκληρο ή μέρος του, έρνο σχε­ὁόν άννωστο και πάντως αφημένο στο περιθώριο, έρχο χεροντικήςπαρακμής, έρνο ­ κουραστικό κατάλονο νομοθετικών ρυθμισεων,έρνο που αποκλήθηκε «αλλόκοτο χάος».

Ήταν φανερό· πριν κάποιος ὁοκιμαζε να απαντήσει στο ερώ­τημα της αρχής, θα έπρεπε να αποπειραθεί να κινηθεί παρά τους«πλατωνισμούς», παρά τα ιὁεολονήματα, παρά τις κρισεις νια το

ι » »υστατο ερνο.Όμως ὁοκιμάζοντας κάποιος να απαντήσει στο ερώτημα αυ­

Ι κ | » κ κ κ

το, και σε αλλα που ὁιακριβωνει οτι συνυφαινονται με αυτο, ὁια­! » κ » » κ

πιστωνει οτι θα πρεπει να καταβάλει προσπαθεια να στοχαστει,κατά βάθος, κάτι άλλο: το λόνο του Πλάτωνα, του πλατωνικού φι­λοσοφούντος υποκειμένου ως Αθήναιου Ξένου, όταν ο λόνος αυ­τός στοχάζεται, στα όρια του φιλοσοφικού λόνου, ὁηλαὁή του εαυ­τού του, την τάξη του λόνου και ό,τι ειναι παρά την τάξη του

Page 6: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΙΟ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 11

λόνου· όταν η σκέψη αυτή στοχάζεται τη σχέση του λόχου με ό, τι της συμβατικής, η οποια ­ ως μορφή του αισθητικού ­ εμφανιζε­ειναι παρά την τάξη του λόνου, εκκινηση και τελικός προορισμός ται και πάλι μέσα στο νιηινεσθαι της καθημερινότητας. Θα πρέπειτης ειναι η ανθρώπινη κατάσταση· αυτήν αφορά ο τόπος της τάξης καταληκτικά να το υπονραμμίσουμε· τόσο αυτά τα ερωτήματατου λόνου, ο τόπος του παρά την τάξη του λόνου, ο τόπος της ανέ­ όσο και οι προσπάθειες απάντησής τους ὁεν είναι παρά τα κομβι­λιξης της προβληματικής νια τη σχέση τους. κά σημεία της μακρόχρονης πορείας του φιλοσοφικού λόνου προς

Ωστόσο· τι ειναι αυτό που συνοψιζει τη στοχαστική μέριμνα το ύστατο: τη συνκρότηση της ύστατης πλατωνικής ανθρωπολο­του ύστατου πλατωνικού φιλοσοφικού λόνου νια όλα τα προανα­ νιοις.

φεθθέλ/ταἐ Η ενασχόλησή του με Ή? ὁἰαφοθά­ Μετά την αναῦθλώθλ· Και οι περιώνυμοι «πλατωνισμοιι›, ενχωριοι και μη, τα περί­ση της ύπαρξής της στο οντολοχικό επιπεὁο (Σοφιστής), έπεται ο φημα ιὁεολονήματα νια τον Πλάτωνα, ο κατανανκασμός της προ­πολιτικός προβληματισμός νια αυτήν (Πολιτικός), και ο πολύ ευ­ κατάληψης νια τον ύστατο ὁιάλονο; Η μελέτη μας αυτή σε καμίαρύτερα πολιτικός προβληματισμός νια την ιΰια (Νόμιοι)· ο τελευ­ περίπτωση ὁεν (έχει την πρόθεση να) είναι έρνο πολεμικής· ακρι­ταιος προβληματισμός σε σχέση με αυτήν, αφορά όχι μόνον τη ὁια­ βως νια να ειναι συνεπής προς τον εαυτό της, καταφάσκει και στοκυβέρνηση της πόλεως, αλλά, θεμελιωὁώς, τη ὁιακυβέρνηση του ερμηνευτικό επιπεὁο σε αυτό που ερευνά, ­ θυμίζουμε: ­ στηνεαυτού· πρόκειται λοιπόν νια μία πολιτική περί του εαυτού. προάσπιση της ὁιαφοράς· μετά την κατάφαση αυτή, στο πλαίσιο

Τη μέριμνα του πλατωνικού φιλοσοφικού λόνου χια τη ὁιαφο­ της ὁιασποράς της ὁιαφοράς των ερμηνειών που αποτελούν οι πο­ρά, και συνκεκριμένα νια την προάσπισή της, τόσο στο ενὁούπο­ λύτροποι «πλατωνισμοιὅ›, τα ννωστά ιὁεολοχήματα και οι ευάριθ­κειμενικό όσο και στο ενὁοπολιτειακό πεὁίο, εκφράζει εκεινος ο μες εκφάνσεις της προκατάληψης νια το ύστατο έρνο, η μελέτηύστατος πλατωνικός λόνος που θα τον επινράφαμε λόχο νια την μας ὁε θα μπορούσε να ειναι έρνο πολεμικής· αλλά τότε τι,· θα νο­

επιθυμία· όσο νια τον ύστατο πλατωνικό λόνο νια τα αὁιέξοὁα αυ­ μιμοποιούνταν νομίζουμε αν αυτοπροσὁιοριζόνταν απλά και μό­τής της προάσπισης και την απόπειρα υπέρβασής τους αυτός αυ­ νον ως ένα έρνο ὁιαφορετικής προοπτικής.τοεπινράφεται λόνος νια την τρανωὁια.

Και η αισθητική καθημερινότητα; Το αρχικό στον πρόλονο αυ­ Ευχαριστίες οφειλονται σε ὁύο ακούραστους φιλους, στουςτό και στην αναζήτησή μας σημείο εκκίνησης; Προεξαννειλαμε ότι οποιους χρωστώ, αντιστοιχα, την άρτια ὁακτυλονράφηση (πλέον:το ερώτημα νια τη σημασία αυτής της πρότασης συνυφαινεται με επεξερνασιἶα κειμένου) και τυπονραφική εμφάνιση όχι μόνον τού­άλλα ερωτήματα και ὁοκιμές απάντησής τους., Μπορούμε να τα του του βιβλιου ­ αλλά και των προηχουμένων: στον Γιάννηονομάσουμε: η μέριμνα προάσπισης της ὁιαφοράς, κάτι που νια | Κιντάπονλου και τον Γιωρνο Μηλιό.τον Πλάτωνα ειναι ταυτόσημο με την μέριμνα επίτευξης της ὁιαλ­λανής, λαμβάνει τη μορφή της ὁοκιμής επιτευξης μιας αισθητικής Αθήναπαράστασης της ὁιαλλανής μέσα στην καθημερινότητα του βιου· η Δημήτρης Ν /Ιαμπρέλληςὁιαπιοτωση των αὁιεξόὁων που ειναι εννενώς συνὁεὁεμένα με τημέριμνα προάσπισης της ὁιαφοράς και η απόπειρα υπέρβασήςτους, επινράφεται μέσα από μία έκφανση του αισθητικού, την κα­τηχορία του τρανικού, της τρανωὁίας, μιας τρανωὁιας αντιτεχνης

Page 7: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Επειδή, συμφωνα με τον Πλάτωνα, υπό την ποοοπτική τωνσυμβάντων κένωσης και πλήοωσης της ηδονής, υπό την ποοοπτι­κή της ανάδυσης και πλήοωσης της επιθυμίας, μποοεί να εξετα­σθεί όλος ο βίος του ανθοωπου, δηλαδή να εξετασθεί η δυναμικήτου ενδουποκειμενικου πεδίου, και επειδή στη διαδικασία αυτήλαμβάνουν καθοοιστικό μέοος ο λόγος, η ηδονή, και η λυπη, γι”αυτό η μέοιμνα για το ενδουποκειμενικό πεδίο είναι λόγος­μέοι­μνα για τις τοεις αυτές δυνάμεις, λόγος που τελικά και κατά βά­θος έχει ένα και μόνον αντικείμενο: τη διαδικασία στην οποία αυ­τές οι δυνάμεις παίςουν καθοοιστικό οόλο, την ανάδυση και τηνπλήοωση της επιθυμίας· γι° αυτό και το Ποώτο Μέσος της μελέτηςμας επιγοάφεται «Επιθυμία», για να δηλώσει ότι το τελικό αντι­κείμενο της ποαγμάτευσης αυτου του Μέοους είναι ταυτόσημο μετο τελικό αντικείμενο της πλέον ποωταοχικής μέοιμνας της υστα­της πλατωνικής ανθοωπολογίας, που είναι η ποοάσπιση της δια­φοοάς στο ενδουποκειμενικό πεδίο· αυτό σημαίνει: η μέοιμναεπίτευξης της διαλλαγής.

Ποάγματι, θεμέλιο της υστατης πλατωνικής ανθοωπολογίας,όπως ποοεξαγγέλλει ο ποολογικός λόγος των Νόμων, είναι η μέ­οιμνα ποοάσπισης της διαφοοάς. Η μέοιμνα αυτή διευκοινίζεταιότι λαμβάνει τη μοοφή επίτευξης διαλλαγής των στοιχείων πουαπαοτίςουν τη διαφοοά. Ποια όμως είναι τα πεδία αναφοοάς τηςδιαφοοάς, άοα και της μέοιμνας ποοάοπισης της ως δοκιμής επί­τευξης διαλλαγής; Το δι ­ υποκειμενικό ­ συμβατικό πολιτικό, κα­θώς επίσης και ένα άλλο το οποίο εντάσσεται στο πολιτικό ­ και

Page 8: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

14 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι5

έτσι το διευούνει: το πεδίο το ενδούποκειμενικό· μάλιστα, αυτό μάλιστα συμπλέκεται με τον ψυχολογικό. Η μεθοδολογική ποότα­το τελευταίο διακηούσσεται ότι είναι το πιο ποωταοχικό· ώστε: ξη του ηθικού λόγου, του πλατωνικού λόγου πεοί αοετής, νομιμο­ποωταοχικό αντικείμενο της ύστατης πλατωνικής ανθοωπολογίας ποιείται μετά την τελευταία παοατήοηση. Ο ηθικός λόγος συμ­

είναι η πολιτική πεοί του εαυτού ως μέοιμνα ποοάσπισης της δια­ βάλλει στην καλύτεοη γνώση των παοαγόντων που παοαδοσιακάφοοάς, δηλαδή: ως ποοβληματική επίτευξης της διαλλαγής. λειτουογούσαν στο ενδούποκειμενικό πεδίο, και τους οποίους

Η νέα αυτή πολιτική πεοί του εαυτού διανοίγει ένα βαθύτατο , ασφαλώς θα ποέπει κατ” αοχήν να γνωοίσει, να λάβει υπ° όψη

οήγμα τόσο με την ποογενέστεοη πλατωνική σκέψη όσο και με τα του, ο λόγος που μεοιμνά την επίτευξη της διαλλαγής, ώστε στηουγχοονα του Πλάτωνα πολιτισμικά δεδομένα· και στη μία και συνέχεια να μποοέσει να ποοτείνει τοόπους αντιμετώπισής τουςστην άλλη πεοίπτωση την πολιτική πεοί του εαυτού συνόψιξε το ποοκειμένου να επιτύχει το στόχο του: τη διαλλαγή.κοατείν εαυτού. Ο λόγος της νέας πλατωνικής πολιτικής πεοί του “Ενας τέτοιος παοάγων, και μάλιστα, ο πλέον κεφαλαιώδης,εαυτού συνοδεύεται από μία εικόνα, μία εικόνα νέα, την εικόνα είναι ο επιτακτικός λόγος· ο λόγος αυτός, που επιτάσσει τη δια­του εαυτού ως συγγενείας μιας διαφεοομένης, η οποία και αντι­ φοοά μέσω της ηθικής και του νόμου, δεν αφήνει να ασχοληθεί η

καθιστά την ποογενέστεοη, τη συνυφασμένη με την παοελθούσα διαφοοά παοά μόνον με ό,τι είναι ενταγμένο στην τάξη του εαυ­­ απαξιολογημένη πλέον ­ πολιτική πεοί του εαυτού, εικόνα τού του· οι επιτακτικές πολιτείες του φόβου και της λύπης, επι­

του πολέμου, εικόνα που μία έκφοασή της αποτελούσε η εξεικό­ τάσσουν να γεύονται οι πολίτες το φόβο και τη λύπη, για να αντα­νιση του ενδούποκειμενικού πεδίου ως πεδίου πολέμου. Αυτή η ποκοιθούν στον πόλεμο με τη φύση, με τους άλλους, με τον εαυτό·

νέα εικόνα είναι κάτι το καινοφανές και το τόσο σημαντικό όσο και επειδή η ηδονή είναι παοά την τάξη του λόγου αυτού, επιτάσ­ήταν η ποογενέστεοή της· μποοούμε μάλιστα εκ των ποοτέοων να σεται, ήπια (φόγος, αιδώς) ή όχι (ποινές), η αποχή από αυτήν. Τασημειώσουμε ότι αυτή τη νέα εικόνα θα επιχειοήσει να χοησιμο­ αποτέλεσμα μιας τέτοιας στοατηγικής δεν είναι η μη γεύση της

ποιήσει ο Πλάτων για να θεμελιώσει την επίτευξη του στόχου του, ηδονής· είναι κάτι άλλο, κάτι εξαιοετικά αονητικό, του οποίου η

δηλαδή τη διαλλαγή όσον αφοοά τον εαυτό. ακύοωση θα αποτελέσει κυοίαοχο αίτημα της ύστατης πλατωνι­Και πάλι για τον εαυτό, την επίτευξη της διαλλαγής στο ενδο­ κής ανθοωπολογίας. Το αποτέλεσμα αυτής της στοατηγικής είναι

υποκειμενικό πεδίο. Ποιες δυνάμεις λάμβαναν μέσος στον πόλε­ η ακοόιτεια ηδονής, στο χώοο και το χοόνο που εκτυλίσσονται πα­

μο του ενδούποκειμενικού πεδίου; Ἀοα: ποιες δυνάμεις θα συ­ οά το επιτάσσειν του λόγου του φόβου και της λύπης· τελικά, τογκοοτήσουν το ζητούμενο: την επίτευξη διαλλαγής; Τελικά: για αποτέλεσμα είναι ο διχασμός του ανθοώπου σε επιταχθέντα από

ποιες δυνάμεις θα ποέπει να ληφθεί μέοιμνα ώστε να επιτευχθεί το λόγο του φόβου και της λύπης άνθοωπο και σε παοά την επίτα­η διαλλαγή μεταξύ τους; Ο ψυχολογικός λόγος του Πλάτωνα ξη του λόγου αυτού άνθοωπο της ακοατούς ηδονής.

σπεύδει να τις κατονομάσει: λόγος, ηδονή και λύπη. Όμως, ο ψυ­ Υπέοτατη ηθική αξία της ύστατης πλατωνικής ανθοωπολογίας

χολογικός λόγος δεν αοκείται μόνο στο να τις κατονομάσει· είναι η διαλλαγή· και ποώτο βήμα για την επίτευξή της αποτελεί:ποαγματεύεται, ως ένα βαθμό, οοισμένες από τις ποουποθέσεις η αναγνώοιση τόσο αυτής καθαυτής της ύπαοξης του διχασμού

επίτευξης της διαλλαγής. Ωστόσο ο λόγος αυτός δεν αποτελεί πα­ αυτού όσο και της αονητικότητάς του· η καταγγελία της επιτακτι­οά τη μία συνισταμένη του λόγου αναφοοάς στο ενδουποκειμενι­ κότητας του λόγου ως υπαιτίου για το διχασμό αυτό· η θεμελίωση

κό πεδίο· η άλλη συνισταμένη είναι ο ηθικός λόγος ­ ο οποίος της υπέοβασης της επιτακτικότητας του λόγου, μέσα απο την

ι

Page 9: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ι6 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι?

εγκατότλετψη ­ τόσο εκ μέοους του λόγου αυτου, του λόγου της στην ταυτότητα του ανθοώπου που δτέπετατ από ενότητα, οδηγεί­

λυπης, όσο κατ εκ μέοους της ακοατους ηδονής ­ των οόλων που τατ στο να είνατ ένας ως σκεπτόμενο/δοων υποκείμενο της δταλ­

έχουν αναλότβετ στο πλαίστο της πολεμτκής ετκασττκής, των οόλων λαγής. Τα στοτχεία της ετεοότητας/ενανττότητας παοαμένουν,

των πολεμίων, κατ την αποδοχή των οόλων της νέας ετκόνας, την έχουν όμως δταπεοασθεί από τη δταλλαγή κατ την ετκόνα που τη

αποδοχή του όττ αποτελουν μία ουγγένετα δταφεοομένη. συνοδευετ: τη συγγένετα μία δταφεοομένη, κατ όχτὶαπό την ενα­

Πώς όμως θα επττευχθεί καττ τέτοτο; Ο ψυχολογτκός λόγος νττότητα κατ την πολεμτκή ετκασττκή· η ότκαμπτη ή δυοκαμπτη

ποοσφέοετ τα ποώτα στοτχεία μτας απότντησης στο δυσκολο εοώ­ ετεοότητα καθίστατατ ευλυγτστη, δηλαδή δταφοοό..

τημα αυτό. Αοχτμήδετο σημείο επίτευξης της δταλλαγής στο ενδο­ Αν όλα όσα αναφέοθηκαν ως το σημείο αυτό αφοοουσαν το

υποκετμεντκό πεδίο αποτελεί η μεταβολή του επττακττκου, βίατου, εοώτημα γτα το ποτα είνατ η δταδτκασία της δταλλαγής, όλα όσα

λόγου σε ποότο, η οποία θα έχετ ως σήμα της την αποδοχή της ακολουθουν συνοφτἴςουν τη δοκτμή απότντησης στο εοώτημα γτα

δταλλαγής ως υψίστης αξίας. Πώς όμως θα κατοοθώσετ ο ποαος το ποτα είνατ η παοότσταση της δταλλαγής. Η δοκτμή απότντησης

λόγος να μεταφέοετ αυτή την ποοθεττκότητα δταλλαγής σττς αλ­ στο εοώτημα αυτό συγκοοτείτατ μέσα από τον τελευταίο λόγο πε­

λες βίατες δυνότμετς, την ηδονή κατ τη λυπη, δηλαδή να επττυχετ οί του ενδουποκετμεντκου πεδίου, ο οποίος αφοοότ το επίπεδο της

ώστε το ότλλο, η ηδονή κατ η λυπη, να δταλλαχθεί μαξί του; μέοτμνας όχτ λόγω επίτευξης της δταλλαγής ­ όπως οτ δυο ποοη­

Χοετότξετατ «υπηοέτες» γτα να επττυχετ το στόχο του αυτό ο ποότ­γουμενοτ (ηθτκός, ψυχολογτκός), αλλα έογω· κατ ο λόγος αυτός

ος λόγος, σπευδετ να αναγνωοίσετ ο Πλόττων. Ποτοτ ότοαγε θα εί­ είνατ ο λόγος γτα την πατδεία. Στο πλαίστο του λόγου αυτου γίνε­

νατ οτ «υπηοέτες» αυτοί; Φαίνετατ όττ ο λόγος πεοί οίνου, ο οποί­ τατ αναφοοότ εκτενέστεοη σττς δυνότμετς του ενδουποκετμεντκου

ος έπετατ του ψυχολογτκου, μποοεί να ποοσφέοετ μταν απότντηοη. πεδίου κατ στους μηχαντσμους λεττουογίας τους που η πατδεία θα

Ο λόγος πεοί οίνου μας οδηγεί στο συμπέοασμα όττ η δόξα, δηλα­ χοηστμοποτήσετ γτα να επττυχετ το στόχο της: την έογω επίτευξη

δή μία λεττουογία στενότ συνυφασμένη με τη φαντασία, είνατ η έν­ της δταλλαγής.

νοτα­κλετδί γτα την τόσο κοίστμη δυνατότητα επίτευξης της δταλ­ Εξ αοχής ο λόγος της πατδείας υπογοαμμίςετ ­ εντσχυετ το θε­

λαγής της ηδονής κατ της λυπης ποος τον ποότο λόγο, κατ ­ επο­ μελτώδη οόλο της φαντασίας σε σχέση με την πατδεία της δταλλα­

μένως ­ της συνολτκής επίτευξης της δταλλαγής στο ενδουποκετ­ γής. Το εοωτη μα που ποοκυπτετ είνατ κατα πόσον καταγοότφετατ

μεντκό πεδίο. Πτο συγκεκοτμένα, η δόξα λυπης κατ η δόξα ηδο­ στο πλαίστο του λόγου αυτου η ανότδυση μτας φαντασίας στην

νής, θα οδηγήσουν στη δταλλαγή ηδονής, λυπης, τόσο μεταξυ τους υπηοεσία της δταλλαγής· κατ εφόσον ομτλουμε γτα φαντασία:

όσο κατ σε σχέση με το λόγο. Ώστε λοτπόν η φαντασία είνατ ο υπότοχετ μία τέτοτα παοότσταοη της δταλλαγής, ή αλλτώς: μία τέ­

κοίστμος παοότγων που μεταφέοετ τη θεμελτώδη γτα την όλη δτα­ τοτα ετκόνα δταλλαγής; Η απαντηση του πλατωντκου λόγου είνατ

δτκασία ενδουποκετμεντκής δταλλαγής ποοθεττκότητα του ποότου όττ υπότοχετ μία τέτοτα παοότσταση της δταλλαγής, κατ όττ η παοότ­

λόγου στην ηδονή κατ τη λυπη. σταση αυτή θα οοτσθεί μέσα από το λόγο γτα το ατσθηττκό, κατ

Αποτέλεσμα της καθ" ολοκληοίαν επίτευξης της δταλλ0τΥή§ από τη χοήση της γλώσσας του ατσθηττκου. Πώς ατττολογείτατ αυ­

στο ενδουποκετμεντκό πεδίο, είνατ η ότοση του ποοαναφεοθέντος τή η απαντηση;

δτχασμου του ανθοώπου· ο ότνθοωπος παυετ να είνατ μία ενανττό­ Κατ” αοχάς, συμφωνα με την άπθψη ΤΟΉ Πλάιωνατ ΤΟ αποδε·

τητα· οδηγείτατ από την ταυτότητα του δτχασμένου ανθοώπου κτό από την υστατη ανθοωπολογία του ατσθηττκό, το νέο ατσθηττ­

Page 10: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

τε ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 19

κό, μπΟ@εἶ να λειτθθθγήσει όχι μόνθν ως φ0οέα; ήδθνής, όπως τΟ το αισθητικό­φαντασιακό κινητοποιείται σε ανάπαυλες της επιτα­συμβατικό αισθητικό, αλλά και ως παιδεία διαλλαγής στο επίπε­ κτικής καθημεοινότητας ή κατά το γίγνεσθαι της ποαγματικότη­δο της ποώτης αίσθησης, στο επίπεδο της ηδονής και της λυπης, , τας του ποάου λογισμου, μποοουμε να παοακολουθήσουμε τη δυ­και ­ συνεπώς ­ ως θεμελιώδης παιδεία για την επίτευξη της ναμική τόσο της φαντασίας όσο και της σχέσης των δυνάμεων τουδιαλλαγής λόγου, ηδονής και λυπης. Ηυπόμνηση ότι το αισθητικό ενδουποκειμενικου πεδίου. Υπάοχει ένα οιζικό δεδομένο κατά­ μιμητική είναι μία εικαστική (Νόμοι), ο θεμελιώδης οόλος της τον Πλάτωνα, και αυτό είναι ότι ο άνθοωπος επιδιώκειτην ηδονήεικόνας­μνή μης ως φοοέα της επιθυμίας (Φιληβος), η καινοφανής και όχι τη λυπη· η απουσία του αισθητικου­φαντασιακου από τηνκαι πολυσήμαντη ισοδυναμία του (ποωτο)αισθητικου με την τιθή­ ἶ καθημεοινή ποαγματικότητα, δηλώνει την καταγοαφείσα ήδη στονη ­ μητοική χώοα (Νόμοι), οδηγουν σε μία άλλη διάσταση του αι­ Φιληβο πεοίπτωση η ανάδυση της μνή μης­εικόνας ηδονής, τηςσθητικου κατά την ένταξή του στο πλαίσιο της υστατης πλατωνι­ επιθυμίας, να συνοδευόταν από τη δόξα λυπης ότι αυτή δε θακής ανθοωπολογίας. Η διάσταση του αυτή είναι που διευκοινίζει ποαγματωθεί· αυτή η επαπειλουμενη διπλη λυπη ­ κένωσης,αφενός το γιατί το νέο αισθητικό ποοοοίςεται να λειτουογήσει ως απουσίας ηδονής, και μη ελπίδας πλήοωσης ­, συμφωνα με τοποώτη παιδεία, παιδεία θεμελιώδης για την επίτευξη της διαλλα­ οιζικό δεδομένο, οδηγεί στη μην ανάδυση της μνήμης­εικόνας,γής, και αφετέοου το λόγο για τον οποίο υπογοαμμίζεται ότι αυτό ποοκειμένου να μη καταστεί η λυπη διπλή. Πότε αυτό συμβαίνει;θα είναι αισθητικό της καθημεοινότητας. Ποια είναι λοιπόν αυτή Όταν υπάοχει παντοδυναμία της δόἔας λυπης στο χώοο τηςη άλλη διάσταση του αισθητικου; φαντασίας· είναι ποοφανές ότι στην πεοίπτωση αυτή η φαντασία

Το νέο αισθητικό, ως αισθητικό­φαντασιακό, δε θα οδηγεί σε υπηοετεί την επίπονη επιτακτικότητα φυγής της ηδονής. Δεν αφή­φαντασιακή πλήοωση της επιθυμίας, σε ακοάτεια ηδονής, μέσα νει τον εαυτό της, ή/και δεν αφήνεται από το λόγο, να λειτουογή­σε στιγμές παυσης της εμπειοίας της επίπονης, ανηδονικής, επι­ σει στην υπηοεσία της δόξας ηδονής, η οποία αποτελεί τη βάσητακτικής καθημεοινότητας, όπως συνέβαινε με το συμβατικό αι­ για την εν συνεχεία εμπειοική ή φαντασιακή γευση της. Αν ποω­σθητικό­έκφανση του διχασμου του ανθοώπου· το νέο αισθητικό ταοχική εικόνα μιας φαντασίας στην υπηοεσία της επιτακτικότη­θα παοέχει διαλλαχθείσα ηδονή, μέσα σε μία εμπειοία της ποαγ­ τας είναι η εικόνα του πολέμου, ποωταοχική εικόνα μιας φαντα­ματικότητας, ποαγματικότητας όμως που δεν θα φευγει την ηδονή σίας στην υπηοεσία της διαλλαγής θα είναι η συγγένεια μία δια­αλλά θα έχει διαλλαχθεί με αυτήν. Αν χοειάζεται στο σημείο αυ­ φεοομένη, εικόνα­θεμέλιο της διαλλαγής.τό ποοσοχή, είναι επειδή ακοιβώς σήμα της ποαγματικότητας που Η εικόνα αυτή είναι βέβαια η ποωταοχική παοάσταση ΈὉΞδε φευγει την ηδονή αλλά έχει διαλλαχθεί με αυτήν, είναι ότι η διαλλαγής, στο επίπεδο της σχέσης του λόγου με τη φαντασία.συγκεκοιμένη ποαγματικότητα αφήνει να λειτουογεί το αισθητι­ Επειδή όμως διαλλαγή σημαίνει τελικά και κατ7 εξοχήν διαλλαγήκό­φαντασιακό μέσα της, μέσα στην ποαγματικότητα ­ επομέ­ ποος την ηδονή, το επόμενο εοώτημα αφοοά κάτι που και πθοητνως ¬ του ποάου λόγου, και όχι στις ανάπαυλες μιας ποαγματι­ γουμένως είχε διατυπωθεί, μόνον που τώοα επικεντοώνεταικότητας του επιτακτικου λόγου· όμως αυτή η άφεση είναι θεμε­ στους θεμελιώδεις όσους του: Ποια θα είναι η παοάστασή Τηἐλιώδης ποουπόθεση της επίτευξης μιας ενότητας που θα διέπει το διαλλαχθείσας ηδονής, και, αντιστοόφως, της διαλλαγής του λό­βίο του ανθοώπου. γου ποος την ηδονή; Όλα όσα αφοοουν την παοάσταση αυτή θα

Επιμένοντας λίγο πεοισσότεοο στην εξέταση του κατά πόσον διατυπωθουν στη γλώσσα του αισθητικου και των κοιτηοιων του·

Page 11: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ζθ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 21

συνοψίξουμε από αυτά, τα πλέον κεφαλαιώδη: θα ποέπει η υπό ματοι αυτα ιιαι η δοκιμη υπέοβασής τους άπτονται όχι μόνον τηςεἔέτοοη ποίοοίοτοίοη να οίπονπονίἔοι μία ηθιπη η οποίο θο ποοἔοτ πλατωνικής πολιτικής φιλοσοφίας, αλλά συνθέτουν και μία ποο­νεί αίσθημα ηδονής, και μάλιστα διάφοοο αυτού που ποοσποοίςει βχηματτιιη οχοτιιιη με τα αδιέξοδα του φιλοσοφικού λόγου, τηςη συμφωνία με την τάξη του επιτακτικού λόγου· θα ποέπει, επί­ βουληοηο του πλατωνικού λόγου· την ποοβληματική αυτή θα ανα­σης, στην παοάσταση να έχει αποδοθεί κατά τέτοιο τοοπο η σχέ· γάγει ο ίδιος ο Πλάτων στο χώοο του αισθητικού, καθώς επιγοά­ση λόγοηηθιπηὲ ποοἐ τη λοπη ποπ Την ηοονηι Τηἐ λοπηἐ ποοἐ Το φει το φιλοσοφικό λόγο που δημιουογεί ποοβλήματα αλλά καιλογο ποπ την ηοονηι τηἑ ηοονηἐ ποοἔ Τη λύπη ποπ Το λοΥο› ώστε να δοκιμάξει να τα υπεοβεί, τον ύστατο φιλοσοφικό του λόγο που

οππιηχοο/εποπ οονολλποί μία μη οπποίπππη τοίἔη› ηἶο μη οπποππ­ εξετάξει τον εαυτό του υπό ανθοωπολογική ποοοπτική, «τοαγω­κή απεικόνιση, να επιτυγχάνεται η απεικόνιση της διαλλαγής. οτοα­ ιτοιτ οοιοιβώο την ιτλατωνικη αυτή επιγοαφή καταστήσαμεΕπειδή η διαλλαγή, όπως αυτή συνοπτικά πεοιγοάφτηκε, έχει ως οττινοαφη του Δευτεοου Μέοους της μελέτης μας.κοιτήοια συγκοότησής της τα κοιτήοια του αισθητικού, για τούτο Ποοοινοοιοουομα των ποοβληματων που σχετίςονται με τη μέ­και θα μποοούσαμε να πούμε ότι αυτή αναδύεται μέσα από την οιμνα υιοθέτησης της παοάστασης της διαλλαγής, αποτελεί ηοποθηππη ποοάοτοοη τηἔ οηπο πο Τολεητοπο Τολλπά ποπ ποπά βολτ απαίτηση οι πολίτες να διέπονται από μία ταυτότητα που κύοιοθος σημαίνει ότι έχει γίνει δεκτή μία τέτοια σχέση μεταξύ των με­ ννώοιοιια της Θα ειναι η αποδοχή της παοάστασης της διαλλαγής,οων­μελών της παοάστασης, ώστε να επιτυγχάνεται μία αναλογία παοάσταση που όμως συνιστά κατ° εξοχήν έκφοαση της μέοιμναςποος μία ποωταοχική αξία, τη διαλλαγή, η οποία έχει ως παοά­ ττοοαοπιοης της διαφοοάς. Η άοση του ποοβλήματος έγκειταισταση της την Θποθηηπη ποοάοποίοη ποπ το ποπηολά Τηἐ­ στην υπενθύμιση ότι η ταυτότητα ως παοάσταση διαλλαγής, η πα­

Σονοψῷοομο το οποθηπποι ωέ ποοάοποοη τηἑ ολολλοιΥη§ οάσταση της ταυτότητας αυτής είναι αισθητική· το αισθητικό, κα­στην καθημεοινότητα του βίου, σημαίνει ότι η εκκάλυψή του μέσα τα τον Πλατωνα, ειναι μίμηση, άοα ­ σύμφωνα με τον ίδιο ­ θασε αυτήν αποτελεί ­ στο πλαίσιο της δυναμικής που παοακολου­ ενέχει τταντοτε τη διαφοοά.θήσαμε ­ σήμα, έμποακτη έκφοαση­παοάσταση της οιοιλλοινηἔ Ωστόσο η υπενθύμιση ότι η παοάσταση της διαλλαγής είναιτο αισθητικό, επίσης, ως παοάσταση της διαλλαγής στην καθημε­ υιτιιηοης δεν οοηνετ μονο οτην αοοη του συγκεκοιμένου ποο­οινότητα του βίου, σημαίνει ότι αυτό είναι ο μοναδικός τοόπος βληματος· μας βοηθά να γνωοίσουμε καλύτεοα την «ταυτότητα»μέσα στην καθη μεοινότητα να συλληφθεί η ποαγμάτωση της διαλ­ τηο οιαλλανης, να διειοδύοουμε οτην πεοιγοαφή του πως η διαλ­λοΥ秛 ποπ οο/ολογίοοο οοἔ επίπεοἔη μλοίἑ οποθηππηἔ ποοάοποοηἐ λαγή καθίσταται επιτευκτή στο ενδούποκειμενικό πεδίο της κα­στο πλαίσιο του ενδουποκειμενικού πεδίου. θημεοινοτητοιο) ιιέοα αιτο την αιοθητιιιη παοάσταση: χάοη στους

Στο Ποώτο Μέοοἑ εἔοΐάοπηπο η μέοηηο που πλοπωλπποο κώδικες του συμβατικού αισθητικού της εποχής του, ο Πλάτωνστοχασμού για την επίτευξη της διαλλαγής, ως διατύπωση μιας ιιποοεινα οοιοει ως παοάσταση διαλλαγής τη μίμηση, εφόσον αυ­θεωοητιπηε ποότοίοηἐ για Τη οονποοτηοη Τηἐ ποοάοποοηἐ τηἐ­ τή δύναται, ως απόκοιση­υπόκοιση, να αποκαταστήσειτην εκ μέ­Στο Δεύτεοο Μέοος διεοευνάται το παοεπόμενο· η μέοιμνα του οουο του ανθουζυτου απόκοιση στον άλλο ή στο άλλο ~ πθο μίαπλατωνικού στοχασμού να υιοθετηθεί η παοάσταση αυτή από το του έκφανση ειναι η επιθυμία ­, μέσα ­ όμως ­ στην καθημε­σύνολο των πολιτών. Η μέοιμνα αυτή δημιουογεί, όπως αναγνω­ οινότητα του βίου. Η παοάλληλη ταύτιση του αισθητικού, και ­οίξει ο ίδιος ο πλατωνικός στοχασμός, ποοβλήματα· τα ποοβλή­ εττοτιέντοο _ της τταοαοταοης της διαλλαγής, με την εικαστική,

Page 12: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΖΖ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 23

συνεπίκουοεί στο να κατανοήσουμε ακόμη πληοέστεοα την «ταυ­ γος μηχανευεταί μία είκόνα, μία ηθίκή, μία ψυχολογία, μία παί­

τότητα» της δίαλλαγής: η είκαστίκή συνδέεταί με το βλέμμα, καί δεία, γία να υπαοξεί μία πολίτεία παοουσίας της δίαλλαγής, ου­

το βλέμμα απαλλασσεί το σημείο από την κυοίαοχία του σημαί­ νεπώς: αοσης της επίτακτίκότητας. Όλα αυτα που ο ποαος λόγος

νόμενου·το καθίστα συμβολή, αοα σύμβολο, του ίδίου καί του αλ­ μηχανευεταί αποκαλύπτουν τη μέοίμνα γία τη μονίμότητα του·

λου ­ που μία του έκφανση είναίη επίθυμία. Αυτό το είκονοποί­ όμως, αυτή η μέοίμνα­εμμονή του ποαου λόγου, του λόγου της

ητίκό βλέμμα, που ουνυπαοχεί με το λόγο ως κοίση, συνυφαίνεταί δίαλλαγής, στην ανέλίἔη­παοουσία αποκλείστίκα του εαυτού του,

­ κατα τον Πλατωνα ­ με την επέγεοση της φαντασίας, καί, τε­ δεν οοίςεί εν τέλεί παοα την επίτακτίκότητα του ποος ό,τί δεν εί­λίκα, της επίθυμίας, του ίμέοου, συνυφαίνεταί με ένα γίγνεσθαί ναί ποαος λόγος, ποος ό,τί δηλαδή είναί επίτακτίκότητα ή παντως

ευαίσθησίας. δίαφοοετίκό από αυτόν. Η δίττή εμφανίση της επίτακτίκότηταςΜετα από αυτή τη δίεοευνηση της «ταυτότητας» της δίαλλα­ δεν κανεί τίποτε αλλο πασα οητα να δίηγείταί αυτό που έχεί ήδη

γής, μέσα από την ποαγματευση της μίμητίκής­είκαστίκής φυσης υποβληθεί ότί συγκοοτείταί μέσα από τον όλο λόγο πεοί δίαλλα­της παοαστασής της, απομένουν τα ποοεἔαγγελθέντα ποοβλήμα­ γής, αυτό που μόλίς αναφέοθηκε: την επίτακτίκότητα της παοου­

τα που αφοοουν την υίοθέτησή της, ποοβλή ματα πολυ δυσκολότε­ σίας της δίαλλαγής. Η δίήγηση αυτή έχεί καί αλλη σημασία: ποσ­

οα απ° ό,τί αυτό που αποτελουσε απλώς το ποοανακοουσμα τους. λέγεί αυτό που στην ποαξη θα γίνόταν, αυτό στο οποίο θα κατέ­Πώς ποοβλέπεταί να αντίμετωπίσθεί ο λόγος της παίδείας της ληγε η θεωοία πεοί δίαλλαγής, ποοασπίσης της δίαφοοας, αν εκ­

δίαλλαγής, Η αποψη του Πλατωνα είναί να μην εκληφθεί αυτός κίνουσε η δίαδίκασία έμποακτης εφαομογής της: ποολέγεί ότίως νόμος, γίατί κατί τέτοίο θα αποτελούσε έκπτωση της δίαλλα­ αυτή θα καθίστατο μία ακόμη εκκαλυψη επίτακτίκότητας.γής­μέοίμνας ποοασπίσης της δίαφοοας, εφόσον ήδη από τον Αν έτσί έχουν τα ποαγματα, αν αυτα τα ποοβλήματα εμφανί­Πολιτικό είναί γνωστό ότί ο νόμος δεν μποοεί να ανταποκοίθεί ζονταί, τί ποοτείνεί το πλατωνίκό φίλοσοφουν υποκείμενο, μετα

στη δίαφοοα· επομένως, δεν μποοεί να χοησίμοποίηθεί γία την τη δίήγηση­αναγνώοίση ότί η έμμονη βουληση δίαλλαγής καθί­υίοθέτηση της παοαστασης της δίαλλαγής­ποοασπίσης της δίαφο­ σταταί όντως είκόνα επίτακτίκότητας; Το φίλοσοφουν υποκείμε­σας αυτό που δεν ανταποκοίνεταί στη δίαφοοα, που καθίστα το νο ποοτείνεί να υπεοβεί ο λόγος τη συνεχή βουληση εκκαλυφης ­

βίο της δίαφοοας αβίωτο. Ωστόσο, παοαλληλα, σε καποίο αλλο παοουσίας της δίαλλαγής· η βούληση παοαστασης της δίαλλαγήςσημείο του λόγου του ο πλατωνίκός στοχασμός θεωοεί πως η αί­ θα παοαμείνεί, αλλα παοαλληλα θα υπαοχεί μία τοίαυτη καίτο­σθητίκή παοασταση της δίαλλαγής ποέπεί να εκληφθεί ως νόμος. σαυτη παοουσία της μη δίαλλαγής, η οποία καί θα αποτελεί σήμα

Έχουμε λοίπόν κατ) αοχήν μία μοοφή επίτακτίκότητας της δίαλ­ υπέοβασης της συνεχους βουλησης παοουσίας της δίαλλαγής,

λαγής, καί στη ουνέχεία, δίακοίβώνουμε την εμφανίση τυπίκών επομένως, υπέοβαση της επίτακτίκότητας της, καί ­ αοα ­ πα­

μοοφών επίτακτίκότητας. Τί θέλεί να δηλώσεί το φίλοσοφουν Ηοασταση της δίαλλαγής ως ποος την ουσία της καί όχί μόνον ως

υποκείμενο, τελίκα, μέσα από όλα αυτα; Γίατί αυτή η δίττή εμφα­ ποος τη βουληση παοαστασής της. Ώστε λοίπόν: η οοθή παοαστα­

νίση της επίτακτίκότητας, παοα την παοουσία του ποαου λόγου ση της δίαλλαγής θα ποέπεί να είναί μία ποοσήκουσα ταξη μίηης,

που μεοίμνα γία τη συγκοότηση της παοαστασης της δίαλλαγής γ κοασης, ένα συμμετοον δίαλλαγής καί επίτακτίκότητας. Στην σο­

καί δίαβεβαίοί γία τη μη επίτακτίκή παοουσία της; λ θή παοασταση της δίαλλαγής αποδίδεταί ο όοος ‹‹τοαγωδία››· αυ­

Η απαντηση ποοκυπτεί αν θυμηθουμε ότί ο ποαος αυτός λό­ τή είναί το νέο σπουδαίον, αντίτεχνο του συμβατίκου, το οποίο

Page 13: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

24 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 25

έχει ­ κατά τον Πλάτωνα ­ διαφαυλισθει ακοιβώς μέσα από τη Παοάλληλα, η έοευνά μας διαπιστωσε ότι υπάοχει και ένας άλ­

συγκοότηση της παοάστασης αυτής. Το ιδιο το πλατωνικό φιλο­ λος λόγος του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου, πέοα από

σοφούν υποκειμενο σπεύδει να διαβεβαιώσει ότι ο όλος φιλοσο­ αυτόν της επιτακτικότητας και της διαλλαγής· αυτός ο λόγος δει­

φικός λόγος των Νόμων ειναι αυτή η αντιτεχνη τοαγωδια· το ποος χνει να έχει επιγνωση των εομηνευτικών αποοιών που δημιουογει

διεοεύνηση ξήτημα ειναι αν το έογο αυτό ειναι όντως η νέα τοα­ η συνπαοουσια του λόγου της επιτακτικότητας και του λόγου της

γωδια, δηλαδή οοθή παοάσταση της διαλλαγής· τούτο σημαινει: διαλλαγής, και δηλώνει ότι η συνπαοουσια αυτή στοχεύει να ικα­

αν μέσα από τους λόγους του φιλοσοφούντος υποκειμένου των νοποιήσειτην ποούπόθεση για τη συγκοότηση της οοθής παοάστα­

Νόμων ποαγματώνεται μια αισθητική τάξη, μια μίξη, μια κοάση, σης της διαλλαγής. Ο λόγος αυτός συνυφαινεται εν τέλει με τοιαένα σύμμετοον διαλλαγής και επιτακτικότητας, επιτακτικότητας σημαντικά ποοβλήματα: με το ποόβλημα του κατά πόσον ο όλος

και διαλλαγής. λόγος του φιλοσοφούντος υποκειμένου στους Νόμους συγκοοτει

Της διεοεύνησης η ποώτη διαπιστωση ειναι ότι ο λόγος των μια ενότητα· με το ποόβλημα της βούλησης του φιλοσοφούντος

Νόμων πεοιλαμβάνει δύο λόγους: το λόγο της διαλλαγής και το υποκειμένου που εκφέοει το λόγο αυτό, ποόβλημα που αφοοά τη

λόγο της επιτακτικότητας. Το εοώτημα, επομένως, ειναι κατά πό­ συνεξέταση των δύο διαφοοετικών οοιξόντων αυτού του λόγου,

σον η συνεξέταση των δύο αυτών λόγων οδηγει ή όχι στο σύμμε­ ώστε να αναφανει ποια τελικά και κατά βάθος ειναι η βούληση

τοον που ποομνημονεύσαμε. Η ολοκλήοωση της συνοπτικής εξέ­ που μηχανεύεται την εκκάλυψή τους· και τέλος, αλλά όχι τελευταιο

τασης στοιχειων του λόγου της διαλλαγής και του λόγου της επι­ από άποψη σημασιας, με το ποόβλημα της βούλησης, της αιοεσης,

τακτικότητας οδηγει στο συμπέοασμα ότι ο λόγος του πλατωνικού του αποδέκτη του λόγου του φιλοσοφούντος υποκειμένου.

φιλοσοφούντος υποκειμένου στους Νόμους, ως λόγος της επιτα­ Το τελευταιο αυτό ποόβλημα σημαινει ότι ο Πλάτων αποδέχε­

κτικότητας και της διαλλαγής, αποτελει ένα σύμμετοον επιτακτι­ ται ως γεγονός ότι η βούληση επιτευξης της διαλλαγής, καθώς

κότητας και διαλλαγής, και άοα όντως νομιμοποιειται όταν δια­ υποβάλλεται ως εμμονή ανέλιξης μόνον του εαυτού της, ποοβάλ­

κηούσσει ότι αποτελει ­ οοίςει τη νέα τοαγωδια, το αντιτεχνο του λεται ως επιτακτικότητα ποος τους αποδέκτες αυτής της ανέλιξης,

συμβατικού τοαγικό. Συγκεκοιμένα, το σύμμετοον αυτό λαμβάνει ποος τη βούληση αιοεσης των αποδεκτών αυτών. Έτσι, αφού ήδη

τοεις εκφάνσεις: η ποώτη ειναι το σύμμετοον επιτακτικότητας και έχει διηγηθει ότι η εμμονή αποδοχής της διαλλαγής ειναι έκφαν­

διαλλαγής ως ποοβολή τόσο μιας θέσης όσο και της αντιθεσής ση επιτακτικότητας ­ άοα έκπτωση της διαλλαγής ­, αφού έχειτης· η δεύτεοη ειναι το σύμμετοον επιτακτικότητας και διαλλαγής καταθέσει πως μόνον το σύμμετοον διαλλαγής και επιτακτικότη­

ως εκφοοά μιας θέσης με τοόπο τέτοιο ­ όπως ειναι αυτός της τας οδηγει στην οοθή παοάσταση της διαλλαγής, λέγει πως αφή­

υπεοβολής ­ ώστε να συνιστά μεταφοοά του λόγου της από την νει να ειναι θέμα της βούλησης του αποδέκτη του λόγου του το αν

κατηγοοια του σπουδαιου στην κατηγοοια του γελοιου· και η τοι­ αυτός θα επιλέξει την επιτακτικότητα, τη διαλλαγή που εκπιπτει

τη ειναι το σύμμετοον επιτακτικότητας και διαλλαγής ως ποαγμά­ σε επιτακτικότητα, ή την ποαγμάτωση της οοθής παοάστασης της

τευση συγκεκοιμένων εννοιών (θεός, ψυχή) αφενός με ένα τοόπο διαλλαγής.τέτοιο ώστε να ενισχύεται η επιτακτικότητα, η οητοοική της επι­τακτικότητας, αφετέοου δε με έναν άλλο που να ακυοώνει την Όπως φάνηκε από την ως το σημειο αυτό ποαγμάτευση του

ενισχυση αυτή. αντικειμένου της μελέτης μας, το συμπέοασμα στο οποιο αυτή κα­

×

Page 14: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

26 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ζ?

ταληγει είναι ότι υπαοχουν δύο σημαντικα θέματα για τον πλατω­ δ τητα, δηλαδη η οοθη παοασταση της διαλλαγης, είναι αυτη που

νικό στοχασμό των Νόμων, δύο θέματα που κυοιολεκτικα οσίζουν αποτελεί την ποωτασχικη μέοιμνα του πλατωνικού στοχασμού,την ύστατη πλατωνική ανθοωπολογία: η νέα διασταση της επιθυ­ εφόσον θεμελιώνει τη δυνατότητα παοαστασης, δηλώματος, τηςμίας και η νέα διασταση της τοαγωδίας. Αυτό που ήδη διαπιστώ­ νέας αντιμετώπισης της ανθοώπινης καταστασης, αντιμετώπισηςσαμε είναι ότι ο πλατωνικός λόγος για την επιθυμία, οδηγεί μέσα που σηματοδοτούν ο αλλος λόγος και η αλλη εμπειοία.από μία πεοίπλοκη διαδικασία στη συγκοότηση του νέουτοαγικού· το νέο τοαγικό δεν επιγοαφει πασα την απαντηση στοεοώτημα για το πώς θα έποεπε να αντιμετωπισθεί εκ νέου η αν­θοώπινη κατασταση· και λέγουμε εκ νέου, γιατί έχουν ποοηγηθείδύο ουμβαντα: το συμβαν εκκαλυψης του λόγου για την επιθυμίακαι το συμβαν ποόσκλησης είσδυσης του λόγου για την επιθυμίαστο ενταύθα.

Ούτε το συμβατικα καθημεοινό, ούτε το συμβατικα αισθητικό λ

μποοούν να ποοσφέοουν τη νέα δυνατότητα αντιμετώπισης τηςανθοώπινης καταστασης, γιατί ­ μετα τα δύο ποοαναφεοθέντασυμβαντα ¬ έχουν και αυτα μεταβληθεί· η αντιμετώπιση αυτηδοκιμαζεται να ποοβληθεί μέσα από την αντισυμβατικη είσοδοτου αισθητικού ως τοαγικού μέσα στην καθημεοινότητα, και ηίδια αυτή αντιμετώπιση ποούποθέτει την εμπεισία του ανθοώπι­ δ

νου λόγου όταν αυτός αναφέοεται στην εμπειοία ­ και είναι μέσαστην εμπειοία αναδυσης και πληοωσης της επιθυμίας, τελικα:αναφέοεται ­ είναι μέσα στην εμπειοία του ενταύθα. Ούτε ο λό­γος για το ενταύθα ούτε το ενταύθα είναι πλέον ίδια, όπως ποιν:συμβατικα, μέσα από μία διακοίνουσα διατύπωση, ποοοπτικηδιατύπωσης, θα λέγαμε ότι στο εξης: ο λόγος για το ενταύθα είναιαναγκαίο να είναι ¬ μέσα στην εμπειοία του ενταύθα, και ηεμπειοία του συμπαγούς του ενταύθα ­ να έχει­ διαοοηχθεί απότο λόγο για το ενταύθα.

Αυτή η νέα ανθοώπινη κατασταση που η μόλις πσοηγούμενηδιατύπωση αποπειοαται να αποτελέσει πεοιγοαφή της, ομιλεί γιαέναν αλλο λόγο, για μία αλλη εμπειοία· και αυτός ο αλλος λόγος,αυτή η αλλη εμπειοία, θα ποέπει να ενταχθούν στο ιδία και δημο­σία ως θεμελιώδη στοιχεία τους. Ακοιβώς λοιπόν η νέα τοαγικό­

Page 15: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ινιεεοε ιιεοτο

ΕΠΙΘΥΜΙΑ

Ζ.Ζ. Η αξιολονιπή προτεραιότητα της διαφοράς ως μέριμναὁιαλλανής. Από την εικόνα του πολέμου στην εικόνα τηςσυγγένειας μιας ὁιαςοερομένης

Ποιο είναι το αδιαμφισβήτητο αντικείμενο των Νόμων; Ο λό­γος για μία πολιτεία αποδεκτή από το πλατωνικό φιλοσοφουνυποκείμενο ως Αθηναίο ξένοξ για μία πολιτεία τέτοια όπως θατην παρουσιάσει ο όλος ομώνυμος διάλογος. Πριν όμως ομιλήσειγια το θεμέλιο της δικής του πολιτείας, το πλατωνιπό φιλοσοφουνυποκείμενο ως Αθηναίος ξένος, θα ερωτήσει για το θεμέλιο τωνπολιτειών των συνομιλητών του, του Κρήτου Κλεινία και τουΛαπεδαιμόνιου Μέγιλλουἶ Η απάντησή τους είναι ομόθυμη3 καιο ίδιος ο ξένος στο τέλος της ανέλιξής της τη ουνσψίξει: ο «ὅρος»της «ευ πολιτευομένης πόλεως» είναι «πολὲμῳ νιπαν τας ἄλλαςπόλεις»^. Ωστόσο ο ξένος δεν αρκείται στην απαντηση αυτή· ηαπορία του ­ οχι τυχαία όπως θα διαπιστώσουμε στη συνέχεια

1. Βλ. ­ για παραδειγμα ­ Νόμ. 817οΖ­5.Ζ. Βλ., στο ίδιο, 6Ζ4ε1­625ο8.3. Βλ., στο ίὁιο, 626 03­6.4. Για τα τρία παραθέματα, βλ., στο ίδιο, 6Ζ6Β7, 6Ζ6ο7­8, 626‹:Ζ· ο ξένος συνο­

ψίξει (626ϋ7­οΖ) την απαντηση του Κλεινία (625ο9 ­ 6Ζ6ο4).

Page 16: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

30 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΑΗΣ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 31

όταν θα δούμε τη δική του απάντηση στο εοώτημα που αφοοά τη κειται για την εικόνα­μεταφοοά του πολέ,ιιου9· μόνο μέσα στο

θεμελίωση μιας πολιτείας, τελικά, της δικής του πολιτείας ­ εί­ πλαίσιό της γίνεται κατονοητός, αυτήν ποοϋποθέτει, ο λόγος για

ναι αν ο ίδιος «δοος» ισχύει για να ποοσεγγισθούν ποάγματα που νίκη μιας πολιτείας επί μιας άλλης, ενός μέοους των πολιτών επί

ανήκουν σε όλο και στενότεοο κύκλο αναφοοάς: η σχέση κώμης των άλλων, για νίκη του εαυτού επί του εαυτού. Το εοώτημα που

ποος κώμη, οικίας ποος οικία, άνδοα ποος άνδοα, και εαυτού ωστόσο ποοβάλλει και αφοοά το πλαίσιο αυτό είναι το εξής: ποια

ποος εαυτό5. Η καταληκτική αναφοοά είναι αυτή η οποία τον εν­ ειναι η σημασία αυτής της νίκηἐἐ Το μόνο που στην αοχη πληοο­

διαφέοει πεοισσότεοο, για αυτό και τη θέτει ως αντικείμενο ιδι­ φσοσύμαστε είναι ότι η νίκη μιας πολιτείας επί μιας άλλης αποτε­

αίτεοης εοώτησης6· η απάντηση είναι καταφατική για όλες τις λεί, όπως ποομνημονεύσαμε, όοο της «εύ πολιτευομενης πὀλε­

αναφοοές7· όσο για την τελευταία, η απάντηση μεοιμνά να ποοσ­ ως››· τι εννοεί άοαγε με τον όοο αυτό ο Αθηναίος ξένος,

διοοίσει με σαφήνεια τη σημασία της συγκεκοιμένης αυτής ανα­ Από όλα όσα έχουν ποοηγηθεί στη συςήτηση θα μποοούσαμε

φοοάς: να καταλήξουμε ότι εννοεί τη λόγω και έογω τοποθέτηση της αγ­

«τὸ νικαν αὐτόν αυτόν πασῶν νικων ποώτη τε και αοιστη››8. δοείας, όπως αυτή εκδηλώνεται στον πόλεμο1®, ως της υψισηκ

Τι ποοκύπτει από τα ποοηγούμενα; Η συζήτηση για το θεμέ­ αξίας της πόλης, τη «νίκη» δηλαδή της ανδοείας σε σχέση με όλα

λιο των πολιτειών των συνομιλητών του πλατωνικού φιλοσοφού­ τα άλλα, κατι βέβαια που σημαίνει ότι η πόλη αυτή αποτελεί έκ­

ντος υποκειμένου κινείται στο ίδιο πλαίσιο, ή αλλοιώς: οδηγεί σε φοαση της αοετής11, ότι είναι μία πόλη αγαθήῃ. Τίποτε διαφοΩε_

ένα πλαίσιο λόγου μέσα στο οποίο εξετάζεται η σχέση μιας πολι­ τικό δεν πληοοφοοούμαστε στην πεοίπτωση της νίκης του ενός

τείας με μία άλλη, η σχέση ανθοώπων μέσα στην ίδια πολιτεία, μέοους των πολιτών επί των άλλων: όταν ποόκειται για τη νίκη

και, τέλος, η σχέση του εαυτού ποος τον εαυτό. Το πλαίσιο αυτό των δικαίων επί των αδίκων, η πόλη ονομάζεται αγαθή13. Για την

θα ποέπει ιδιαίτεοα να το ποοσέξουμε γιατί είναι ό,τι πιο θεμε­ πεοίπτωση του εαυτού δεν πληοοφοοούμαστε τίποτε, μποοουμε

λιώὁες έχει να επιδείξει η μέχοι το σημείο αυτό συζήτηση· ποό­ όμως, με βάση το γεγονός ότι ο ίδιος «δοος» ισχύει για ολες τις­­εε;9. Βλ,'Νο,ιι. 6Ζ6α: 1­2, 7­8· 62665· για το ότι η εύστοχη αναφοοά στον πόλεμο

5. Βλ., στο ίδιο 6Ζ6ο1Ζ­13· ποβλ. 62607­8. Στο χωοίο 689ε5­9 γινεται λογος για ειναι ποουποθεση κατανόησης της όλης ­ ως το σημείο αυτό ­ συζήτησης και

τη διαφωνία ηδονής και λύπης ποος το λόγο· στη συνέχεια, ονομάζονται όλα αυτά αποτελεί τη θεμελίωσή της, βλ. την παοατηοηοη του Κλεγυία: «τὸν γὰο χὁγον ἐπ­

«πληθος» της ψυχής και οητά λέγεται ότι ποόκειται για μία μεταφοοά από τα όσα αοχιιν ὀοθως ἀναγαγὼν σοιφέστεοον ἐποίησας» (6Ζ6‹:Ι5­6), σε συνδυασμό με το

σῳβαίνοην στην πόχη (68οαο­ι)2γ χωοιο που επεται (: 626‹16­9). Για μια ποαγμάτευση του πολέμου γενικότεοα, στο

τί 624 630 λ

6. Βλ., στο ιδιο, 626611­Ζ.χωοιο ­ , β . Α. Βτεμοειοοὶ (1989).

7. Βλ., στο ίδιο, 6Ζ6ο: 9,11,1¿1· 6Ζ6‹16­9. _10· Βλπ στο ιδια 62509·6Ζ6Μι %α1633Θ3·5ι σε συνδυασμό με το χωοίο 63ΖεΖ­

8. Στο ίδιο, 6Ζ6εΖ­3. Στα Πλοιτωνικά σχόλια υπάοχει ο ακόλουθος αναλυτικός 3, όπου λέγεται ότι αποτελούν δείγματα «ὁινδοείας»,

λι σ ό α ά αυτή (παοατίθεται στο Ο Ο θτοευε (1938) Ζ99)· 11. Η «ὁινδοεια» είναι ένα «μόοιον» της «ξυμπασης ἀοετης››° βλ., στο ιδιο,σκοαμεγιτηφοοη ­­ 7 ¿

επόμενα λόγος άοχει ἄλογον ηοεμει σωφοοσυνη 630 88­Ό3, σε συνδυασμό με 63θε1­3.

ὰλωιω ἀΩΧει λὀι/Οἐἠθεμεῖ ἀκολασἰα 12· Ο «ανδθεἴοε» ως μέτοχος της «αοετης» είναι «αγαθος»· βλ., στο ιδιο,

μαχόμενα λόγος νικά ἀλογια ήτταται ἐγκοατεια 62909. .

ἀλογία νικά λόγος ήτταται άκοασία 13. Βλ., στο ιδιο, 6271310.

Page 17: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

32 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 33

βαθμίδες ­ και ουγκεηθιμένο ννο τον εοονο _ > ηοο/ονν ονην εν­ εσωτεοικές της υποθέσεις ­, το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκεί­

ονοηλεοη βοθμίοο ηπάολεν οηνη οονοεοη με την οοονη ἶἑον νο ανο­ μενο εγκαταλείπει, με ένα τοόπο οικείο από άλλες πεοιπτώσειςω:

θό, αναλογικά να υποθέσουμε ότι με τον όσο ενιηη» εννοεννον δεν ασκεί κοιτικη ­ τουλάχιστον ποος το παοόν ­, αλλά ποοχω­

στην πεοίπτωοη αυτή ή νίκη Έηἑ ανοοείοἐ η νηἔ ονηοηοοονηἑ εην οεί στην εκκάλυψη μιας νέας εικόνας: η πολιτεία δε συλλαμβάνε­

της δειλίας ή τής αδιιιίαε τ ανηἶσνονλο _ Τ ηοη ονν οηνο οο οονονἦ” ται ως πεδίο πολέμου, αλλά, τότε, ως τί; Ως συγγένεια μία διαφε­

λεί το θεμελιώδες γνώοισμα μιας ψυχης που επιδεικνυει αοετη, Ωομένηιῇ

είναι αγαθη τέλος, θα μποοοοοομε να ονοηΐηοηοοημε νην ονοονος Στο πλαίσιο της νέας εικόνας, της εικόνας αυτής δεν είναι7

γία ποος την πόλη, λέγοντας ότι είναι εν ποοηεηλενω η ψολη «εν «ποέπον››18 να ομιλεί κάποιος με την παοαδοσιακή οοολογία της

πΟχγΈεΌομ_ενη»_ ηθικής, «κοείττων» ­ «ηττων››19, που συνδέεται με την ποογενέ­Όπως πθοαναφέοαμεγ γγ ολη συζήτηση για τα «ευ πολι­

τευεσθαι» μιας τιολιιείαἐ η νοο εοοονοο έλεν ωἑ θεμελνο νηἔ τον

«οδο» της νίκης της ανδοείαε ή τητ οιηονοοηνηο ωο αοετηοωἑ Τ Τ Τ Τ Τ Τ Τ

αγαθού, και υπσγοοιμμισοιμε ότι ή θεμελίωση αυτή αϊο0ϋ7ιΟθετει πλαισιο του ιδιου σχηματος στο οποιο αναφεοεται το πλατωνικο φιλοσοφουν

μεταφ0©ά πΟλέμΟΉ έχει νόημα, γγα να γί_ υποκείμενο στους Νόμους (βλ., στο ίδιο, 125, 208, για σχετικά χωοία). Για παοα­Ύι _ κ κ

, Τ πσμπες σε αλλους αοχαίους συγγοαφείς, (Αντιφώντα, Αοιοτοτέλη, Ισοκοάτη)

νει κατανοητή. Αυτη τι εικονα Τοο πολεμοοι οννη η ονλληψἶλ τον σχετικα μετο ιδιο εε ελ. οπο Μ. Ροιιωιιι ιοειι 76 εε.και ιτε ( λ ­

εοωνοο ναν νηἔ πόλνὶἔι ωἔ πεονοον πολεμον ποοηνειἶω ννσνλννεται 16. Βλ., για παοάδειγμα, στον Πολιτικό την εικόνα της πολιτείας ως αγέλης

αποδεκτή, έτσι ωστε στή συνεχεια να μποοει να γινει χσησή Των και τον οοισμό ­ επομένως ­ της πολιτικής τέχνης ως ‹‹ἀγελαιοτοοοικης››

όοων νίκη η ηττα και να τιοοσδιοοίἔεται η αοετή και το Οινονθό σε (268Ο1λεανελαιοκομιτήε» (2ν6ε1ο)' ή Μόνο αυτή δεν αποοοοπεται άμεσα αλ·

, Τλά έμμεσα, καθώς τη διαδέχεται η εικόνα της πολιτείας ως «υφασματος» και της

Οωτή πολιτικής ως τέχνης «υῷαντικης» (2791)).7

Τ . Τ

, , 1?.Βλ. Νομ. 6Ζ7ο5­6 «ςυγγενειαν μιαν διαφεοομένην». Παοά τον τίτλο του

ὸοχη της, είναι η ϊισθλλπθθεση ννοηνοι θεμελνωθεν με ενα ΈΟΟΜΪ έογου του και το σαφέστεοο υπότιτλο, ουδεμία μνεία της εικόνας αυτής γίνεται

που να έχει νόημα το νικάν του «ευ πολιτευεσθαι» μιας πολης ή (πο βγβχίο των Α_ με ΜΒΠΒΠΗΟ (1ο51)_

τον εαντοιν οωτήν ακῳβών τη σύλληψη, σύλληψη Οχν απΟκ);(ῖσΉ_ ἔάτζνιῖμ. κ ει των αυ ου ”τ (αυ “) (στο ιο ο 626 8), Τ × τ έ ί . το ‹‹ τ τ ››­« των του ›› ι , ο ,

κα του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου αλλα συ ηψη ολη 9 ή

, θ Τ επο κ ΈΟΌ σύλληψη κΌ_ λέγεται για το ατομο, ωστοσο η ιδια οοολογια ισχυει και για ολο το φασμα της

που οωνο μονοονζεναν με νην η νίνη ηἔ χης Τ 3 Ττο Ο σιναφοοόις που έχει ή εικόνα του πολέμου· βλε στο ιδιο, 6Ζ7ει: 3­4, 9· 627ο8­10,

οίαοχνὶ ννο· τον οονσμο οπονασοηπονε ονξνονἔ σε σχεσῃ με το (ἶ15 μ οΖ7σ10. Για την ίδια πολεμική οοολογία όσον αφοοά τη σχέση του λόγου ποος τα

(τον άνδοα σονκεηοιμένα) στην ιδιωτικη και δημοσιο ἔωη _ ποση, βκινόμ εετιι, ειιιω­6ιι5ι›, ειοι­0, εεττ­εστι, εωε­ενω, 93484· σε άλλοις

τ ς ί ολοκλ πολ στι εεωτεοικες και ειιιλόγοις, ελ., πού ει οι, /ωχ. ιεωε­ετ, Ποωιαγ. που­0, Φαιεε. εετιι­Ζεεε,αλλα και σε σχεση με μια ηοη η 5 λ Θ

Ζ56ιι7­δ3, Τιμ. 6915­72ο, Σοςοιοτ. 22815, Πολιτ. Δ30ο­431ει. Όσον αφοοά μία

___.„_.__.­_ὀ­ ιιπαοίθιιηοη κωοίων που ομιλούν για τη σχέση λόγου­παθών κοησιιιοποιὡντας

Μ. Βλ” στο ίὁἰα 626θ2_3­ την αυτή οοολογία με την ποοαναφεοθείσα, βλ. Ρ. Ιοοιιἰε (1945), 105­109, 151 σημ.

15 Βλ Ι Ι ηνἰτ1Κ1ετ (1990), 49­50, και ­ γενικότεοα ­ 46­54. Ο Κ. Ι. Πονοτ 22· στο πλαίσιο των χωοίων αυτών ο λόγος οοίςεται ως φυλαἔ (βλ., στο ιίὁιο, 106

(1974), μαε δίνει ποιοαδείγματα από τον Ξενοφώντα, από οήτοοες (Δημοσθένη, σημ.Ι6), ως άοχων (ό.π., 107 οημ. 7). Ο Πλάτων ηδη στην Πολιτειο (43Οε­431ε)

Αισχίνη, Λυσία), ως τυπικά δείγματα της λαίκής αντίληψης η οποία κινούνταν στο ιμιρανίςεται ενοχλημένος από την οοολογία αυτή.

Page 18: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

34 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ \ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 35

στεοη είκόνα· το φίλοσοφούν υποκείμενο στην πεοίπτωση αυτή Σε σχέση με την ασε­,ή227 σε σχέση με τσ σγσθση στην σψηχό­

κανα μία δλευαωλθιαλι: δεν είναλ πθέπολϋ όλλ με την ένναλα όα τεση, τοίτη, βαθμίδα ευσίσκεταί αυτός που ουλλαμβανεί, κατ° ασ­

αποτελεί δείγμα «ασχημοσύνης››2® του λόγου των πολλών, του χας _ ματ αυτό είναί τα πίο θεμελιώδες ­, την πολιτεία ­ καίκοίνα αποδεκτού λόγου της ηθικής, αλλα με την έννοία ότί αυτή η όχί μόνο αυτή ­ μέσα από μία νέα είκόνα, τη συλλαμβανεί ως

οσολογία δεν ανταποκσίνεταί πλέον πσος το κσίτήσίο οσθότητας συγγένεια μία δίαφεσομένη, καί εσγαζεταί γία να επίτευχθεί στο

ενός λόγου πεσί νόμωνῃ. πλαίσίό της η ὁιαλλανή ­ που, όπως σητα λέγεταί, είναι πέσαν

Μετα λοίπόν τη νέα είκόνα, μετα από αυτή τη νέα σύλληψη, από την απώλεια οποιουδήποτε ανθοωπου ­ καί η φιλία· στη

έλοαμε 19 τέλοἐ 109 λεἔ1λΟΥίΟΌ 7109 αυνὀεῶαν με την πθογενέ· δεύτεση βαθμίδα ευσίσκεταί αυτός ο οποίος ­ όπως καί στην

στεοή της. Όμως, ποίες είναι οί έννοιες που αποκαλύπτονταί μαζί πσώτη, που είναί καί η χαμηλότεοη ­ συνεχίςεί να λείτουσγεί

με τη νέα εΜόνα› "αλ σε πολεἐ από αατέἐ τηἐ ααθλεθωμένηἐ στο πλαίσίο της πσογενέστεοης είκόνας, της είκόνας του πολέ­

εστίαζείκυσίως την ποοσοχή του το πλατωνίκό φίλοσοφούν υπο­ μου, αυτός ο οποίος συνεχίζει να ομιλεί γία «βέλτίους» καίκείμενο, θέλοντας να δηλώσει τη χσεωκοπία τους; Η απαντηση ‹‹χείοους››· πιο συγκεκσίμένα, στη δεύτεση βαθμίδα είναι εκείνοςστα δύο αυτα εσωτήματα αναδύεται μέσα από μία νέα κλίμακα που αφήνει να ζούν οί «χείσονες», αφού τους κανεί με τη θέλησή

αξίών· ας την καταγσαψουμε: τους, εκουσιίως, να δεχθούν να αοχονται από τους «χσηστούς», οίοποίοί θα ασχουν· στην πσώτη καί χαμηλότεση βαθμίδα ευσίσκε­

Τον πολεμικό, αγωνίοτίκό χαοακτήοα της οσολογίας κοείττων εαυτού ­ ΖΖ. Βλ., στο ίὁιο, 6Ζ7ε4: «ποὸς ἀοετην».

ήττων εαυτού υπογοαμμίςεί ο Μ. Ροίιοειίιὶτ (1984), 75­79, ο οποίος καί σχολίαζεί­ Ζ3. Βλ., στο ίὁιο, 627α11 «αμείνων» ­ πσβλ. 628ει4.

εντασσεί στο πλαίσιο αυτό το χωοίο 6Ζ6α­ε (βλ., στο ιδιο, 79­84). Τόσο ο ΡοίιοέίιΙτ Το «τσίτον... ποὸς αοετὴν» (627ε4) δημίούσγησε, είναι αλήθεία, πολλές δυ­

όσο καί ο ιΝἰτ1Ι‹Ιετ (βλ. σημ. Ι 15), που ακολουθεί πίστα τον Ροίι‹:ειυΙτ (βλ. Π. σκολίες. Ο Τ.Ι.. ΡαιτςΙε (1980), 384, γία πασαδείγμα, λανθασμένα εομηνεύεί το

ιΝἰτ1Ι‹Ιοτ (199Ο),5Ο ­ όπου παοαπέμπεί σε αυτόν), αγνοούν ότί αμέσως στη χωσίο θεωσώντας πως τοποθετεί τοίτο από αποψη αἔίολόγησης ­ με γνώμονα

συνέχεία του 6Ζ6α­ε, από το 6Ζ71›, αίσεταί η οσολογία αυτή καί τελίκα τ0π0θετ8ί· την αοετή το νομοθέτη της δίαλλαγής καί πσώτο το νομοθέτη που χσησίμοποίεί τη

ταί στή χαμήλότεσή ηθική/νΟμ0θεττκτι βαθμίδα με ττσώτυ μία νέα σύλληψη: τη βία. Υπαοχεί, επίσης, μία σύγχυση στο κείμενο του ΡειιπςΙο: ενώ, όπως είδαμε,

δίαλλαγή,τη θεμελίωμένη στην εικόνα της συγγένείας μίας δίαφεοομένης. Θα λέγεί ότί κατα τον Πλατωνα η δίαλλαγή είναίτσίτη από αποψη αξίας όσον αφοσα

πσέπεί μαλίστα να σημείώσουμε ότί πσόκείταί γία μία ευσύτεοα εννούμενη του την ασετή, στην ίδία σελίδα (βλ. στο ίὁιο, 384), γσαφεί ότί ο στόχος γία τον Πλα­

κοείττων­ήττων εαυτού εγκαταλειψη των δίπολίκών οχηματων (βλ., στο ίδιο, τωνα δε θα είναι ο πόλεμος, η βία, αλλα η δίαλλαγή· γία να εξηγήσείτη δίαφοσα

627153­(14). Ο Ρ. λλἰοΙΗ (1989), ομίλώντας γία τον Ρουοειυκ καί ουσίαστίκα επανα­ που δημίουσγεί η πσοαναφεσθείσα εομηνεία του μεταξύ στόχου του νομοθέτη καί

λαμβανοντας τα όσα λέγεί ο τελευταίος γία το σχετίκό θέμα, ομίλεί γία το ηθίκό της ασετής, δίνεί ο ίδίος την εξής δίευκοίνηση: επειδή ­ κατα τη γνώμη του ­τέλσς των ασχαίωγ Ελλήνων _ νιαί επομένως του Πλατωνα ­, που ήταν η κυ­ ασετή καί νομοθεσία δεν έχουν την ίδία στόχευση, γί' αυτό ο Κλείνίας, επίλέγεί

σίασχία επί των ηδονών (βλ., στο ίδιο, 51 καί 52, πσβλ. 73­74). Στο ίδίο συμπέ­ ως στόχο (του νομοθέτη) τη δίαλλαγή, αν καί είναί τσίτη από αποψη ασετής.

σασμα με τον Ροίιοαυὶτ γία τον Πλατωνα των Νόμων, καταλήγει ο Ι. ΜοΙὶτιο Όμως η νομοθεσία των Νόμων στοχεύει στην απόκτηση αοετής από τους πολίτες·

(1978), 3, ίσχυσίζόμενος ότί ο Πλατων στους Νόμους (6Ζ6‹:1­6278) πασαμένεί πώς μποοεί λοίπόν να μην έχείτο ίδίο τέλος με αυτό της ασετής; Τί ασαγε συμβαί­

πίστός στο πλαίσιο του κοείττων εαυτού. νεί; Ούτε η εομηνεία του Ρειπς1ο είναι οοθή, ούτε η δίευκσίνηοη που στη συνέχεία

ΖΟ.Στο ιδιο, 6Ζ7α1­Ζ. πσοσφέοεί γία να αοεί τα πσοβλήματα που δημίουσγεί η λανθασμένη αυτή εομη­

Ζ1. Βλ., στο ίδιο, 627α1­4. νεία.

Page 19: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

τ

36 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 37

τατ, τέλος, όποτος απεοναζετατ την απώλεια των «κακών», κατ Γἕο το κολτἠολο οοῖοι ποο οποφομχο Το ποοοομοοίοοἔμει θα

ποοσταζετ τους «βελτίους» να αοχουν του εαυτού τουςῃ. ομιληοοομε ονολομμα οῖο επομενα” εμεοίο ποο εοω ποοελολ οί·

Αυτη η υψηλότεοη βαθμίδα ­ όπως εμφανττκα τονίςετ το νατ να παοαμετνουμε σε ολα οσα λενοντατ απο το πλατωνίκο φτ­

πλατωντκό φτλοσοφουν υποκείμενο ­ του νομοθετείν κατ της λοοοφοον/οποΪίελμενο| ολοτοίο με τη νέα μομ την ποογονεοτεοη

απονομής δτκατοσυνηςΖ5 ­ , που είδαμε όττ ποοσδτοοίςετατ με βα­ ετκονα; Μτα νεα λοτπον Ομλλμψη ποοβολλετομ οΐην οολη του βε­

ση την ηθτκή νλώσσα η οποία ομτλεί ντα αοετή κατ αναθό, αντα­ βομωμενο Όοτοοοο εογοο οπου ανελλοοετομ/ο λοιἴοἑ Τομ πλοτωλμῖ

ποκοίνετατ ποος, τκανοποτεί, το μη ηθικής νλώσσας κοττήοτο της κοοΪολοοοφοονΐοἐ/οπομελμενοο­ Μοτο απο οοτηνῖ Μο μεσο απο

οοθοτητας26, που θα ποέπετ να πληοοί ένας νομοθέτης κατ ένας οοτηνι Το νομοθετελν λίομ η οοίοοοοολοιι η πολοοοι οολλομβονοτντατ δταφοοεττκα, ή μαλλον ­ κατ δτόλου τυχαία όπως θα δταπτ­στώσουμε στη συνέχετα ­ μέσα από τη νέα ετκόνα ένα νέο βλέμ­μα28 ντα το νομοθετείν κατ τη δτκατοσυνη, ντα την πολτττκή. ποσ­βαλλετ. Πέοα από το χώοο της πολτττκής κατ του δτκαίου, το νέο

Στο συνκεκοτμένο χωοίο το [ποώτον], [δευτεσον], «τσίτον» αναφέοετατ στη αυτό βλέμμα δτοτπεονά, όπως δτοτκοτβώσοτμε, την ηθτμή γλώσσασετοα δτήνησης­παοαθεσης· επττυνχότνετατ έτστ να αναφεοθεί τελευταίος αυτός και οδηγεί σε μία νέα θέαση τη€ (ωετήἐ, ΈΟΌ αγαθού, κο", τελικαμε τον οποίο αποκλετσττκα θα ασχοληθετ στο 6|Ζ7‹ἶ­6Ζ8ο, νταττ αξτολοντκα, ως εαυτού· ΑΌ­τή σύλληψη είνω τόσο θεμελβώὸικπσσς την αοετή και την νομοθεστα που την αφοοα, ετνατ ποωτος. Ο Ε.Β. Εηςὶετττα

(1921), Ι, 202 αναννωοίςετ τη δυσκολία του ‹‹τοίτον... ποος ὸτοετην», κατ θεωοετ Ἰἶη ντα ΤΟ/ Ογθ πεοτ πολτττκής, Μαίου, ήθτκης κατ ΕΟΠΠΟΌ ματ ­όττ αν κατ από ποώτη αποψη φαίνετατ να εννοεί τοίτος ως ποος την αοετή, τελτκα Οπως Οτφηνετοττ να εννοηθεί κατ θα δτΟτπτΟτωσΟυ με Οτη Οττνεχετοτ

τα νόημα απ Φοααήε είναττοίταέ «σε μία αναδαή κλίμακα» (ατα ίδια/2ο2λ Ετμ· ­ ντα αλλα θέματα, όσο θεμελτώδης κατ σημανττκή ντα την αο­

αιτμαίνα επίοηε όττνταςτονε αοκαίανε/'Ελληνεε 0 τοίτοε ήταν ααεοοε ααθμἕηι χατα ελληντκη καλλτεονετα ήταν ή ποονενέστεοή αιἐ­ Θα ποέπεμ

κωόῃδἶν ειχε καμια συἶδεση με Ήἶ ωπηἐ κατηγοῳαἐ _ π?@απεμποΉα§'Οδ α' επίσης, να ποοσέἔουμε κατ καττ αλλο: το όττ ο λόνος ντα τη νέαστο χωοτο 71”|οΖ­4. Η μεταφοαση,τελος, του Τ.]. Βειτιοαοτε ( 197ἶ), ἶθ, αποτμευνετ

παντελώς τη συνχυση που θα μποοουσε να ποοκαλέσετ μία «κατα λεἔη» αποδοση > γοἔ της νἶαἔ ελκολ/α§> εῳαλ η πἔοω­ΕΟ εση για νοκκα

του κετμένου, καθώς μεταφοότζετ την ουσία της φοασης ‹‹τοττον... ποὸς ὸτοετην» Τ0τνΟ”ηΟΟθμε τη θεμελτωσή 0π0τ0υδηπΟτε λΟνΟθ θα Οτ%ΟλΟΌθήΟετ

ως «Αμα ντε εεττ ριουτωτν ααα ετ μπω αμα εναι οειιει μιαςτ­±›› (η υπονοάμμτση κατ θα αφοοότ το ανττκείμενο του δταλόνου που είνατ ο λόνος ντα

δμμι μα€)·Δεν είνατδτόλαμ αααία μετα όλα ααα παααναφἐοθημανιομοΡαΠΒΙθ μία αποδεκτή από το πλατωντκό φτλοσοφουν υποκείμενο πολτ­

(1980) εἔαθχἠἔ εῦναἔενωῖἰά εἔωοετἕἶά επωἶίἔπαόἔ όσον αξρόἶόἑἐη μετηῖρἕιἕἔ τεία, είνατ ένα συμβάν που επιθυμεί να υπογοαμμτστεί μέσα απόΝ ί ν από το ετττττ οτε, επετ η αυτη εν ετνατ «κα >› ­ α , , , , , ,

των Ομωλλ. . . ΠΜ. ΡΗΠ Ια βλ ΗΡ ΜΠΒΥ (1983) 11­ τη θεση που αυτο κατεχετ στην ολη εσωτεοτκη οτκονομτα του εο­| ο Τ μη τηἔ ο θἔ ἔ · · · Ξ α / / /

ἶἔντομη Οι α εΌ τοχη κοι Ώ νου: ποοηνεττατ οποτουδηποτε αλλου λονου, ποολονίςετ οποτον­

Ζ4. Γτα αυτή την κλίμακα αζτών κατ την πεοτνοαφή της, βλ. Νόιι. 6Ζ7ὸ11­ δήποτε άλλΟ λόνο.

628ε3. Ο ΗΡ. θτεμέν (1983), 36, ταυτίςετ­συνχέετ τη δευτεοη με την ποώτη

βαθμίδα.25. Βλ. ινότι. εεεειι­5.26. Βλ. στο ιδιο) 6Ζ8ἀ5­6: «ὀοθῶς», 6Ζ7‹:Ι3: «ὀοθότητος». Γτα το κοττήοτο αυτό 28. Βλ. τον όοο «αποόλἐπων» (6Ζ7ει7, 6Ζ8α6) ντα την ποώτη ετκόνα. Ασφα­

Μαῃη σημασία Έθνη βλ. 1.23· ' λώς, η νέα ετκόνα είνατ αποτέλεσμα ενός νέου βλέμματος· ντα τη σημασία του

27. Βλ., το ιίὁιο, 6Ζ8ὀ: 7,5, αντίστοτχα. αφοοάν οτο ίολο έογοι βλ­ 2­1­

πολτττκός".

Page 20: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

38 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΠΡΕΑΛΗΣ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 39

Θα ποέπει όμως να θυμηθούμε ότι η εικόνα αυτή δεν εμφανι­ φοάςἶη του Οὴύλ/Τοιλολλ λλἶγολλ 199 πλατωνλλελὐ φιλοσοφθΰνιιοε Όπ0·

ζεται για ποώτη φοοα στο πλατωνικό οστριιε: γνωοαςει την ποώτη λἶελμενολλ 999 Ελεατη ἔενολλι λογω ΪΕΟΉ 0008) Την πθοσελἶικά σε

της αναδυση στον Πολιτικό29: εμπεοιέχεται στην καταληκτική αλλολλἦ λογολλἔ εἔεθγασμενη θεωθλα ΤΟΉ λδλολλ ωἔ Σωκθατη Υλαγ την ενότητα της αοετής30· για το λόγο που την εξαγγέλλει λέγεταιρήἰῳῖ. Ξ μάλιστα ότι ειναι θαυμαστός και μη ειωΘώς31, δηλαδή ενας ατο­

29. «διαψοοαν τοις ξυγγενέσιν ές τι» (Πολιτικ. 30606) ­ ποόκειται για μια λ πΟ§32 λογΟ€·|συγγένεια ­ βλ., στο ιδιο, 30687, 306τι11­84. Όχι μόνον η ουγκεκοιμένη εικονα, Διαπιστωνουμε λοιπόν ότι στους Νόμους εμφανιςεται σ ιδιος,αλλα και ολόκληοος ο πσοβληματισμός του Πολιτικού για τη διαφοοα ­ όπως τον άΤ0πο€7 λόγος να ομιλεί για τη ὀΒαφΟ@ά7 σιυνεχίζονταἐ έτσι) καιμπαοακολουοουἕλουνοπιικα στοἐιαοἕι κε‹‹ηῖιλ1‹:ιι‹3ν­,(:ι¿ιιι ψσχεξμ τουνμπῖ αοχας, τήν ποοσπαθεια του ύστεοου πλατωνικού φιλοσοφούντος

δδδιΐἔῖαη' αἶχήν ςῖδωττιῖοδλιχκῖι δτλἶσυἶλἔἶιειαοσἑα αίλλα ιἶεφαλαιαῖήις μελέτης μας Ὁποπελμένοῃυ να δδακῳβώσελ Τη σχέση τηε τόσο π©0ς Το «ἔωοον»­, μας οδηγούν στο συμπέοασμα ότι σε σχέση με την ποοβλη ματική της διαφοοας

Ο Πολιτικός συνδέεται στενα με τους Νόμους· εμπεοιέχει την ίδια ποοβληματικιι Π­με τους Νόμους, μόνον που αυτοι οι τελευταιοι ­ όπως θα δούμε σε επόμενα οοισμένες Επιστολές και γεγονότα σχετικα με το Διωνα και το Διονύσιο, συμφω­

κεφαλαια ¬ δοκιμαζουν να επιλύσουν το αδιέἔοδο το οποιο η ποοβληματική νει με τα συμπεοασματα του ΒιΙΙὶς: ο Πολιτικός γοαφτηκε αοχές του 367 π.Χ. καιαυτή δημιούογησε στον Πολιτικό. Αυτό το συμπέοασμα για τον ύστεοο Πλατωνα, τα δύο ποώτα βιβλια των Νόμων αογότεοα ­ την ιδια παντοτε χοονια. Για μιαπου αφοοα ένα ­ έστω κι αν ειναι καιοιο ­ θέμα, δε στοχεύει να αποτελέσει παοουσιαση των απόψεων του ΒΙΙΗΒ ­ και του ΚειΙυεΙτε, ο οποιος κατέληξε σε

κοιτήοιο χοονολόγησης του Πολιτικού σε σχέση με τους Νόμους, ούτε καν επιο­ παοόμοια συμπεοασματα με τον ΒὶΙΙἰς ­ , βλ. Γ. Βτεηαινοοό (1990), 183 ­ 206· ο

οωσης μιας ήδη διατυπωμένης από αλλους χοονολόγησης, για τους λόγους που ιδιος ο Βτεοαννοοό (στο ιδιο, 206), μετα από στατιστική διεοεύνηση των δεδομέ­αναφἐοονμε 0­Εη Ο­υνέχεγα (βχς σημ. Μο), νων του ΚειΙιιεΙτει δέχεται ως πιθανό το ποομνημονευθέν συμπέοασμα του ΒιΙΙἰς. Ο

Θα ποέπει να σημειώσουμε ότι οι με φιλοσοφικα κοιτήοια χοονολογήσεις ΟΚ. Γεαςετ (1989), του όποιου τα συμπεοασματα δεν πεοιλαμβανει στη μελέτη

των δύο αυτών έογων συμφωνούν τόσο μεταξύ τους όσο και με τις πλειστες των του ο Βτετιόννοοό ­ όπως οητα ομολογει ο τελευταιος ((1990), ἰΧ, σημ. 2)­,υφομετοικών: σ Πολιτικός ποοηγειται και ειναι στενα συνδεδεμένος με τη φιλο­ τοποθετει επισης τον Πολιτικό ποσ των Νόμων, και μαλιστα χωοις την παοεμβολή

σοφική ποοβληματική των Νόμων, λέγουν οι ποώτοι, χωοις ωστόσο να εντοπιςουν του Φιληβου (βλ. Ιιεόςετ (1989) , 205­206), τονιςει δε τη στενή σύνδεση Νόμων­

ή να αναγουν την ποοβληματική αυτή στο θέμα της ποοασπισης της διαφοοας και Πολιτικού. Τέλος, ο Ρτἰεόὶεμοετ (1969), 299, υποστήοιξε ότι οοισμένα μέοη των

της σχέσης απλού (φιλοσοφικού λόγου, νόμου) ποος αυτήν (βλ. Γ. ()ειιυρδεΙΙ Νόμων γοαφτηκαν την ίὁιοι εποχή με τον Πολιτικό· ο δε ΒὶΙΙἰς (1920) διατυπώνει

(1867), ΧΙἰΧ­Ιὶν, Ρ. Γτιεόκἐοόετ (1969), 299, 1. Οοιιὶό (1955), 211, Α.Ε. Τενὶοτ κατα τέτοιο τοόπο την ποότασή του για την σύνδεση των δύο βιβλιων των Νόμων(1961), 246­248. Ο Γ. Βτεοαννοοα (1990), 3­248, εξετάζοντας τα συμπεοασματα με τον Πολιτικό, ώστε ισως να εννοει ότι γοαφτηκε ο Πολιτικός όχι ποιν αλλα

των υφομετοικών μελετών από τα μέσα του 19ου αιώνα (βλ. Γ. ()ειιυρ1›εΙΙ (1867)) ουγχοόνως με αυτα τα δύο ποώτα βιβλια (βλ. και Βτετιόννοοεὶ (1990), 184 σημ. 12

ως τη σημεοινή εποχή (βλ. Π. Ψὶεοεττ και 8.ν. Τι­:ειοΙτ (1970) 90,99), καταλήγει σχετικα) ότι ίσως γοαφτηκε ο Πολιτικός συγχοόνως με τους Νόμους το υποθέτει(στο ίδιο, 249­252) στο να θεωοήσει τον Πολιτικό αμέσως ποογενέστεοο των καιο Γοαςετ ((1989), 204) καιο Βτειτιόννοοό ((1990), 206).

Νόμων ¬ με μοναδική παοεμβολή το Φιληβο (ποβλ. και Η. ΤΙτεεΙοίί (1989), 20 ­ 30. Για το λόγο αυτό, βλ. Πολιτικ. 306ει4­06. Για την αποψη ότι ο λόγος αυτός

παοεμβαλλει όμως αυτός και την Ζ| Επιστολή). Να σημειώσουμε ακόμη ότι ο Γ. αιοει την ενότητα της αοετής, βλ. 1.2.1.

Βὶιϋς (1920) έχει την αποψη ότι τα δύο ποώτα βιβλια των Νόμων ­ στο ποώτο 31. Βλ. «θαυμαστόν» (στο ίὁιο, 306 Β6), «ουκ εἰωθότα» (306δ13).

από τα οποια ειδαμε να ανήκει η ποοαναφεοθεισα εικόνα που απανταται και 32. Οι χαοακτηοισμοι θαυμαστός και μη εἰωθώς για το λόγο, οδηγούν στην

στον Πολιτικό ­ ειναι από γλωσσική αποψη πολύ πιο κοντα στον Πολιτικό απ' ατοπια· το θαυμαστός, θαυμασιον αποτελει συνώνυμο του ατοπου (βλ. το λήμμα

ό,τι τα αλλα δέκα, και θα ποέπεινα συνδεθούν με αυτόν (βλ. στο ίδιο, 234 ­ ποβλ. «άτοπον» στο λεξικό της Σούδας), ενώ το μη ειωθώς ουσχετιςεται επισης με τον233). Ο Γ. Α. Ροετ (1929), 12, ουνεξεταζοντας στοιχεια του Α4 και Β” βιβλιου πσος ιδιο όοο (βλ. Φαίὁ. 59ε).

Page 21: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

4Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 41

του Σοφιστή όσο και ποος το ‹‹ὲναντιον››. Στο Σοφιστή η διαφοοά, με μία αθλή ενόΐηταεὥι Θα ποέπει επίσης να σημειώσουμε ότιόπως είναι γνωστό, εξετάζεται σε μεταφυσικό, οντολογικό επίπε­ στον ίδιο διάλογο απουσιάζει το «ταυτὸν» και τη θέση του κατα­δο33. Ωστόσο η διεοευνηση που επιχειοείται εκεί δεν επαοκεί λαμβάνειτο ‹‹ποοσόμοιον»36.

στον Πολιτικό34, και αυτό γιατί αντικείμενο του Πολιτικού είναιη Όμως δεν είναι μόνον αυτό: η συλληψη της συγγένειας μιας

πολιτικη, και αντικειμενο της πολιτικής, συμφωνα με το συγκε­ διαφεσομένης στο διάλογο αυτό έχει ως ποουπόθεση της, αποτε­

κοιμένο διάλογο, είναι η διαφοοά ως είναι του γίγνεσθαι του κό­ λεί σημα που αφοοά, την άοση του μη «ὀοθου λογου››37, άοση θε­

σμου των ανθοωπίνων· το είναι αυτου του γίγνεσθαι δεν μποοεί μελιώδη για την εομηνεία του διαλόγου Π0λιτικό£38ι Ο μη «δοθόςνα πεσιγοαφεί ως συνιστών εκφοάσεις του «ταυτου» και του λογος» που επικοατεί μεταξυ των ανθοώπων συλλαμβάνειτο διά­«ἑτέοου». Το «ἕτεοον» ως διάφοοον («άνομοιον››) γνωοίςει στο φοοο, ως αλλότοιο, ενόττιο, εχθοικό, και όποιον δεν είναι ποοσό­

διάλογο αυτό μία ποαγμάτευση η οποία τοποθετεί τον Πλάτωνα μΘ1Ο€› ωσάν να είναι πθλέι­110539 με τον άλλο· επικοατεί ὁυσχέοεια

θεμελιωτη της ποοσπάθειας για συμβιβασμό της πολλαπλότητας ποος αυτόν, ασπασμός και φιλία ποος τον ποοσόμοιονλθ· σημαακοιβώς αυτης της άοσης του μη «ὀοθου λόγου» είναι ­ επανα­λαμβάνουμε ­ η συγγένεια μία διαφεοομένη: τη θέση του

33· Ο οοιοιιοε της στο διάλογο οιοτοι έχει σε οἔης: το «μὴ σι» ειναι ως ιειε­ έστεωελν» (ἶασπἀἔεσθωἶ) που αΦΟΩά 17099 επυθσομοίουεκσον» (βλ.Σοφιστ. 2541:­259ο). Οοθά ­ απλώς και μόνο σημειώνει ο ΚΡ. 8τει1Ιογ ΈΟΌΞ Ολ­λ”Υγενελ8› καταλαμβανελ η συγγένεωϋ άοα το «στέθγελν»(1983), 21­22, ότι τον Πλάτωνα τον απασχολουν στη μεταγενέστεοη της Πολιτείας μἀσπἀἔεσθαλλλ) πολλ αφοῷά «ΤΟΠΖ ἀνΟμΟίΟυς»λ1. Αυτή ακηιβώςφάση της φιλοσοφίας του (Θεαιτητος, Σοφιστής, Πολιτικός) ­ εκτός των άλλων 77 άθσῃ του μη «ὁΩθΟυ λό)/Ου» έχω ωθ­ συνώνυμη έ%φ©ασἠ τηἔ τη­ οι έννοιες «ταυτον», «διαφοοά», και συγκεκοιμένα το πώς και ως ποιο βαθμό

μποοουν να συνδυασθουν μεταξυ τους· οοθά επίσης ο ίδιος επισημαίνει ότι κατάτις ποαγματευσεις αυτές σ Πλάτων δίνει έμφαση στην εμπειοία, στον κόσμο της _­στεμπειοίας, της ποαγματικότητας. Όμως: (Ι) εκείνος θεωοεί ότι «ίσως» (στο ιδιο, 35. Για το θέμα αυτό, βλ. 1.2.1. στη συνέχεια.22) αυτή η αλλαγή αντικειμένου να συνδέεται με τη νέα έμφαση που δίνει ο Πλά­ 36. Βλ. Πολιτικ. 31θο6: «πσοσομοίους».

των στην πολιτική του σκέψη, ενώ η δική μας άποψη είναι ότι σίγουοα η αλλαγη 37.Στο ιδιο, 31004.

αυτή οφείλεται στην ποομνημονευθεία έμφαση. Επίσης (ὶὶ) ο 8τειΙΙογ διατυπώνει 38. Για αυτό και για άλλα θέματα που σχετίςονται με την έννοια της διαφο­την άποψη ότι η συνδεση αυτή έγκειται στο ότι ο Πλάτων ομιλεί για πόλη της σάς, και πιο συγκεκοιμένα: με την εκκάλυψη της αἔιολογικής ποοτεοαιότητας της

εμπειοικης ποαγματικότητας (Νόμοι) και όχι ιδεατη (Πολιτεια), ενώ εμείς διατυ­ διαφοοάς καιτην ποοάσπιση της, στον Πολιτικό, βλ. Δ.Ν. Λαμποέλλη (1990).

πώνουμε την υπόθεση ότιη σύνδεση έγκειται στην ποοβληματική συναομογης της 39. Βλ. Πολιτικ. 3Ο7σ3­4, για το διάφοοο ως αλλότοιο και εχθοικό· για το

διαφοοάς ­ κατ' ασχην και θεμελιωδώς ­ στο ενδουποκειμενικό πεδίο και ­ ενάντιο, βλ. ­ για παοάδειγμα ­ στο ιδιο, 3Ο6ο9, 3Ο91›6· δίδεται μάλιστα η εξηςστη συνέχεια ­ σε ενδοπολιτειακό επίπεδο. Ο Κ. ΜοττΙεγ (1988), 9, απλώς επα­ διευκοίνηοη για το ενάντιο: «οἶον πολεμίατ... στάσιν» (3Ο7ο4).

ναλαμβάνει τη διαπίστωση ότι στο Θεαίτητο, Σοφιστἠ, Πολιτικό απασχολεί τον 40. Βλ., στο ιδιο, 31004­8.

Πλάτωνα η διαφοοά· ωστόσο αυτός, όπως και ο 8τεΠογ, εξαιοεί τους Νόμους, ενώ 41. Εφόσοιἶ τελικά η διαφοοά των μοοίων της αοετης (ανδοεία­σωφοοσυνη)κατά την άποψη μας η ποοβληματικη της διαφοοάς συνεχίςεται και ολοκληοώ­ ανάγεται στον Πολιτικό (307ο5­7) σε διαφοοά ανθοώπων (ανδοείοι­σώφοονες), οινεται στους Νόμους. σχέσεις μεταξυ των μεοών­μσοίων της αοετης μετα­φοάζονται σε σχέσεις μεταξυ

34. Όπως επίσης δεν επαοκεί, στον ίδιο διάλογο, ο οοισμός της πολιτικής ανθοώπων: «συγγένεια», «συγγενής» (άοα: στέογειν*, ασπασμός**, φιλία),στην οποία ποοβαίνει ο λογικο­μεταφυσικός λόγος ως διαίοεση (:η πολιτική ως αλλότοιος (: εχθοικός, πολέμιος, αντικείμενο της έκφοαοης ‹‹δυσχέοειας››)· καιαγελαιοτοοφικη ­ βλ.καισημ. Ι 16). αντιστοόφως: αυτην ακοιβώς την αναγωγή ποσυποθέτει στο ίδιο έογο η με­

Page 22: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

κ2 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΑΛΗΣ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 43

ὁιαλλοιγἠη, στη νλώσσοι των Νόμων· τελικός στόχος, πασόιλληλα, Ωστόσο δεν μας λέγει μόνον αυτόι σε σχέση με τη διαφοσόι ο

είναι η φιλία, και στις δύο πεσιπτώσεις" μία νέας μοσφης φιλία Πολιτικός, και δεν είναι μόνον αυτα που, κατά καποιο τσόπο, επα­

πσος τη διαφοσόιω· ώστε η διαφοσόι εν πσοκειμένω, ακόμη και αν ναλαμβόινονται στους Νόμους. Στον Πολιτικό το αντικείμενο διε­

εμφανίςεται ως εναντιότητα, ως συνώνυμη της ετεσότητας ­ ενα­ σεύνησης φαίνεται να είναι η πολιτική, και τελικα είναι η διαφοσόι·

ντιότητας, δύναται να όισει την σκλησό πυσηνα του χασακτησα όμως δεν είναι μόνον αντικείμενο διεσεύνησης αλλόι και μέσιμνας

της αυτού, ο οποίος δεν είναι κατ” ανόιγκην" οντολογικόι πσοσ­ πσοόισπισης της, και αυτό γιατί διακησύσσεταιη οιξιολογική πσοτε­

διοσισμένος ­ όπως στο Σοφιστἠ , αλλόι δυνάμει αισόμενος ­ σαιότητοι της, που θεμελιώνεται στην εμπεισία ­ η οποία αναδει­

χόιση στην όισση του μη «ὀσθού λόγου», δηλαδη χόιση στην επίτευ­ κνύεται πσωτασχικης σημασίας για αυτην την πσοσπόιθεια· για να

ἔη της διαλλαγης ­, και να εμφανισθεί ως ηπια μοσφή ετεσότη­ είμαστε πιο συγκεκσιμένοι: από αφοσμη τους νόμους και θεμελίω­

τας, ως συγγένεια μία διαφεσομένη. ση εμπεισικη λέγεται κατ° ασχόις ότι «αδύνατον ευ εχειν πσος ταμη δεποτε διπλα τὸ δια παντὸς γιγνόμενον ὁιπλουν»Δ6· το απλούνεπιτίθεται", επιτάσσει" το μη απλούν, τη διαφοσόι, και τότε το

_ἐ__°ζ___“ «αδύνατον ειἶ ἔχειν» που πσοβόιλλει μέσα από τη σχέση του λόγουταφ®9ά“ε®"όν®® "λε συγ`(ένε'®®Ξ Μας δ“αφε@0μένη`Ξ όσον αφωα την εννοια τηἑ πΩ0; τη διαφουόι, εγκαθίσταται στη διαφοσόι από το λόΥο που τηνασετης. ι 9 , ι 9 9 9

τ Το σιέογεγν σημαίνε, ωσθήματα αγάπηε _ συνηθως αναμεσα σε γονεις εχει επιταξει. ο ηδη «χαλεπος» βιος των ανθσωπων καθισταται σε

και πωδωάηή μεταξύ φίλων­ αυτην την πεσιπτωση «αβιωτος››^9.

** Το ασπόιζομαι σημαίνει τελικα ολοκλήσωση του στέσγειν μέσα από

έμπσακτες εκδηλώσεις ­ όπως το φίλημα και ο εναγκαλισμός.(Και για τις δύο αυτές λέξεις, βλ. τα λήμματα «στέσγω», ‹‹ὸιοπαζ,ομαι» στο 46.Στο ιδιο, 29407­8

Ειιἔἰιελι­Οτεελι βεκἰοοιι, οσε Η.Ο. Ι.ὶι:ὶσεΙ1­Β. Βοοττ (Η.Ξ. Ιοιτοε, Ιἰ. Μ‹:ΚεσΖὶε) Α7. Βλ., στο ιδιο, 299133: ‹‹θέσθαι... ἐπὶ» το απλούν ως νόμο· τίθεμαι επί,

(οποιο: οιιιιεῃειοιι Ριειι, ειειιεχν. ιι, ι639,ιιώ 1, 258, αντιστοιχο). σημαίνει στο κωοίο αυτό την επι­θετικη ενέονεισ. τι οποία ­ στην ποοκειιιένη42. Βχ «ὑπὸ ὀιαχχαγ ῶν» (6281;8), «διαλλαἔας» (6Ζ8ε1). πεσίπτωση ­ εγκλείεται στην επιτακτικότητα του απλού πσος τη διαφοσόι.

Α3, Βλ_ Πολιτικ. 311ο1,Νομ. 6Ζ8ε3. (18. Βλ., για πασόιδειγμα, στο ιδιο, Ζ44ο5: «ἐπέταξεν».

44. Διότι φιλία διακσίνει και την ενότητα της ασετής (βλ. Πολιτικς 3Ο6ο1). Γι, 49. Για τα τσία πασαθέματα, βλ., στο ιδιο, 299ε9­3Οθει1. Θα πσέπει να σημει­

αυτόν ακσιβώς το λόγο πσέπει να εσμηνεύσουμε υπό το πσίσμα των χωσίων Πολι­ ωθεί ότι καμία έμφαση δε δόθηκε στο σχετικό, θεμελιωδέστατο ­ κατα τη γνώμη

τικ. 310σ4­8, Νύμ. 6Ζ7‹111­6Ζ8ε3 ­ και κυσίως του δευτέσου ­ την εξής δήλωση: μας ­ , χωσίο του Πολιτικού εκ μέσους των κυσιοτέσων μελετητών του (Μ.Η.

«ἐκ διαφοσας εἰς φιλιαν πεισατὲον αει καθισταναι τοίς νόμοις» (στο ιδιο, 86ΖεΔ­ ΜἰΙΙοτ (1980), Η.Κ. $οο‹1οΙ (1987), Ι.Β. 8Ι‹εοτρ (1952)). Επίσης, δε συσχετίστηκε το

5). Το θέμα της φιλίας αναφέσεται σε πολλές πεσιπτώσεις και υπογσαμμίςεται χωσίο αυτό, ούτε εκ μέσους των μελετητών του Πολιτικού ούτε εκ μέσους των

έτσι η σημασία του· βλ., για πασόιδειγμα, στο ίδιο, 6Ζ8ο11 (για φιλοφσοσύνη), μελετητών του Τιτιαιου (τουλαχιστον αυτών που ενδιαφέσονται για το σχετικό

640137­8 (για φιλοφσοσύνη και φιλία), 693υΔι, 693ο3, 701ό9, και ακόμη: 7Ζ9ό­73Οε, θέμα: Κ. ΜοττΙογ (1988), 9­13, Ε. Βτὶεεοιτ (1974), 270­275, 526, ­ αλλόι και: ΕΜ.743078 για μία .ωτάκογση όμως της φγχοωτγοῷ βχ γ31θ­732ι›_ Οοτοίοτσ (41956), 59­66, ΑΕ. ΤεγΙοτ (1928), 106­136), με ένα σημαντικότατο

45. Εκτός βέβαια ακσαίών διασποσών εντός της διαφοσόις, όπως οι θεωσητι­ χωσίο του Τιλιαιου (35ει1­Β1) όπου λέγεται ότιη διαφοσα είναι ‹‹ὁύσ,ιιεικτος›› και ο

κοί τύποι της σωφσοσύνης και της ανδσείας· το ίδιο το πλατωνικό φιλοσοφούν δημιουσγός την «συνόισμοσε» πσος το «ταυτὸν» με τη «βία». Πσώτη λοιπόν διαπί­

υποκείμενο στον Πολιτικό είναι πσοσεκτικό όταν αναφέσεται γενικα στη διασπο­ στωση: τόσο η σχέση διαφοσόις­πολλαπλότητας, και του ενός­ταυτού, όσο και η

σόι πεσιπτώσεων που είναι η διαφοσόι: «ἐναντια τεινουσας» (3Ο91›6), «και στόιση του νομο(θέτη) και του δημιουσγού έναντιτης πσώτης είναιη ίδια στον Πο­

σχεὁόν ώς τὸ πολὺ» (3Ο7σΖ), «πσὸς την ἀνδσειαν μαλλον σέποντες» (3θ8ει4). λιτικό και τον Τιλιαιο, σε πολιτικό και κοσμικό επίπεδο, αντίστοιχα. Δεύτεση δια­

Page 23: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

44 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 45

Παολ όλα αυτα όμως που λέγονται από αφοομή το απλουν ως φιλοσοφικου λόγου ανελίσσεται αλλα και υπονομευεται στονλόγο πεοί νόμων, μία πολυειδία και πολυτοοπία εκφανσεων του Πολιτικό· ποόκειται ­ για παοαδειγμα ­ για το φιλοσοφικό λό­

πίστωση: στους υστεοους Νόμουςητόσο δυσκολη αυτή σχέση γίνεται ποοσπαθεια σχέσης του λόγου ποος τα παθη (στο ιδιο, 71ο ­ βλ. σημ. Ι 257), η οποία θανα αντιμετωπισθεί υπό το ποίσμα όχι της βίας και του πολέμου, αλλα της διαλ­ θεωοηθεί δεδομένη στους Νόμους. (β) Συνδέει ένα τοόπο σκέψης, αυτόν πουλαγής. Ο «ουναομόττων» (Τιμ. 35ε8, Νόμ. 628ε9) είναι παντοτε παοών από τον αφοοα τη χώοα, με τη βσεφική ηλικία, συνδεση η οποία θα ποέπει να θεωοείταιΤιμοιιο ως τους Νόμους· μόνον που στους Νόμους ­ ως νομοθέτης ­ διαλλασσει δεδομένη για να γίνει κατανοητός ο τόσο κοίσιμος συσχετισμός του (ποωτο)το ταυτόν, το έν, με τη διαφοοα· δεν την πολεμα όπως ο δημιουογός (Τιμαιος) και αιοθητικου βιώματος με το βίωμα του βοέφους, συσχετισμός ο οποίοςονόμος (Πολιτικός), δεν της ασκεί βία· και ακοιβώς η φοαση «εἰκοτα μυθον» του επιχειοείται στους Νόμους (βλ., στο ιδιο, 791, και 1.2.3. σχετικα). (γ) ΘεωοείΤιμαιου (βλ. στο ιδιο, 29α2) αφήνει ανοικτό το πεδίο για μία αλλη, βελτιωμένη δυσμεικτη τη διαφοοα και ποοτείνει ως λυση τη βία, ενώ οι Νόμοι την αισθητικήδιήγηση του πώς μποοεί να επιτευχθεί η καλυτεοη ουναομογή του δυσμεικτου μίξη, την αισθητική παοασταση ως μίξη. Επομένως, με βαση τα στοιχεία (α), (β),ετέοου και του ταυτου, μία συναομογή θεμελιωμένη στην εικόνα της συγγένειας (γ) της τοίτης (ἰὶἰ) παοατήοησης, μποοουμε να διατυπώσουμε την αποψη ότι στηνμιας διαφεοομένης. αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων ο Τιμαιος δειχνει να ποοηγείται των Νόμων.

Θα ποέπει να τονισθεί ότι ο Β. Μοτθεν (1988) θα είχε ίσως πολύ λιγότεοα Υπογοαμμίξοντας κατ° αοχήν ότι δεν ποόκειται σε καμία πεοίπτωση για από­εοωτήματα (βλ., στο ιδιο, 11, 13) σχετικα με τη χοήση βίας εκ μέσους του δημιουο­ πειοα χοονολόγησης του Τιμαιου, αλλα μόνο για την παοακολσυθηση της ανέλιξηςγου στον Τιμαιο, αν λαμβανε ­ ή είχε ­ υπ° όψη του τα σχετικα χωοία του Πολι­ της ποοβληματικής του Πλατωνα ως ποος τη διαφοοα ­ και ψυχολογικα θέματατικού και των Νόμων: ο λόγος του Τιμαιου ως «εἱκὼς μυθος» φαίνεται να αντλεί ­ , και για την ένταξη αναφοοών του Τιμαιου μέσα στην ανέλιξη αυτή, θαπαοαδειγματικα, να μεταφέοειαπό το χώοο της πολιτικής εμπειοίας ­ που τόσο μποοουσαμε να σημειώσουμε ότι το συμπέοασμα μας είναι σύμφωνο με τασυνέχιξε να ενδιαφέοει τον Πλατωνα στην υστεοη πεοίοδσ (: Πολιτικός, Νόμοι) συμπεοασματα ­ για παοαδειγμα ­ του Η. Οθοτυἰεε (1957) ­ που συμπληοώ­­ τα συμπεοασματα­απόψεις του τόσο για να χαοακτηοίσει τη διαφοοα όσο και θηκαν από το ].Μ. Κἰετ (1960). Ο Πτοτσἰεε, έχοντας διαφοοετικό στόχο από εμας (:για να ποοσδιοοίσει τη σταση του δημισυογου απέναντί της. (Για μία αλλη μετα­ τη χοσνολογική τοποθέτηση του διαλόγου σε σχέση με τους αλλους διαλόγους),φοοα ­ εξαιοετικα ενδιαφέοουσα επίσης ­ στον Τιμαιο, από την ψυχολογική ­ εξέτασε αλλα ­ διαφοοετικα από αυτα που λαβαμε υπ° όψη μας ποοηγουμένως ¬όμως ­ εμπειοία, βλ. 123.). στοιχεία του φιλοσοφικου πεοιεχομένου του συγκεκοιμένου διαλόγου και τον

Στο σημείο αυτό είναι αναγκη να λεχθεί ότι ­ όπως και ποοηγουμένως (σημ. χοονολόγησε μετα το Σοφιοτή και τον Πολιτικό και ποο των Νόμων ¬Ι29) ­ η παοακολουθηση της ανέλιξης της ποοβληματικής του Πλατωνα ως ποος εναομονιξόμενος έτσι με την παοαδοσιακή αποψη χοονολόγησης των εν λόγωτη διαφοοα είναι επόμενο να μας οδηγεί σε μία τοποθέτηση σε σχέση με τις διαλόγων, αποψη που ασπαξσνται μεταξυ των αλλων οι: Οοτοίοτα (βλ. Οιιθττἰεαπόψεις εκείνων που ποοοπαθησαν να χοονολογήσουν τον Τιμοιιο στο πλαίσιο (1975), 5θ), (ὶιιτοτὶε (βλ. Ομτοτἰε (1975), 50, (1978), 243), και Ι). Κοεε (1951), 10.του οοτρυε των πλατωνικών διαλόγων. Στην ποοκείμενη πεοίπτωση οι Άλλοι, έχοντας τον ίδιο στόχο με τον Οθετοἰεε, χοησιμοποιώντας όμωςπαοατηοήσεις μας είναι οι ακόλουθες: (1) Στον Τίιιαιο η διαφοοα είναι ακόμη διαφοοετικά μέσα, την υφομετοία, κατέληξαν σε συμπεοασματα τα οποία δεετεοότης ως ποος την οοολογία και το πλαίσιο αναφοοας της είναι το οντολσγικό συμφωνουν με αυτα του Ουεοτιεε. Για παοαδειγμα, ο Ι.. Βτεοεἰννοοα (1990), μετα­ όπως και στοΣοφιστή (στον οποίο, επίσης, εμφανίξεται με τον όσο ετεοότης) από μία επισκόπηση (στο ιδιο, 3­248) όλων των σημαντικών απόψεων τωνόμως η συζήτηση του Σοφιστή και τα συμπεοασματα της (: το μη ον είναι ως σχετικών με τη χοονολόγηοη των πλατωνικών διαλόγων (βλ. και σημ. 1 29),έτεοον) θεωοουνται δεδομένα στον Τιμαιο. (ἰὶ) Η διαφοσα στον Τιμαιο καταλήγει στο ουμπέοασμα ότι θα ποέπει να θεωοήσουμε ότι ο Τιμαιοςαντιμετωπίξεται ως δυσμεικτος, όπως και στον Πολιτικό (‹‹ὸιδυνατον εἶι ἔχειν»)· ποοηγείταιτουΣοςοιστή καιτου Πολιτικού (βλ., στο ιδιο, 249­252) ­ το ίδιο θεωοείόμως αυτό το δυσμεικτον που θεωοείται δεδομένο στον Τιμαιο, αποδεικνύεται ο Η. ΤΙ1οε1ο1ἶί(1982), 198 και (1989), 20. Δε θα ποέπει βέβαια να παοαλείψουμε τηνστον Πολιτικό. Από τις ποοηγηθείσες παοατηοήσεις (1), (ὶἰ), ποοκυπτει ότι η αποψη του (.Ε.Ι.. Οννεο (1953), ο οποίος τοποθέτησε τον Τιμοιιο πολυ ποιν τοαντιμετώπιση της ετεοότητοις στον Τιμαιο έπεται του Σοφιστή και του Πολιτικού. Σοςοιστή και τον Πολιτικό, μετα την Πολιτειτι, ποιν τον Παομενιδη καιτο Θεαιτκτο,(ὶἰἰ) Επίσης,ο Τιμαιος: (α) Εμπεοιέχει μία δοκιμή επίλυσηςτου ποοβλήματος της και πεοίπου σύγχοονο με το Φαιδοο· στην αποψη αυτή του Οννου, που γνώοισε

Page 24: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

46 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 47

γο ως λόγο λογικό ­ μεταφυσικό, ως λόγο ηθικό ­ ψυχολογικό, ως κη51 ανέλιξη και υπονόμευση ειναι απαοαιτητη συνθηκη: (ι) μη

λόγο για την πολιτικη και τον πολιτικό50· αυτη ακοιβως η πεοιοδι­ πτώχευσης της διαφοοάς· (ιι) ολοκληοωσης της _ ανα τηἔ Ογγα­__ι¬­­_ κἠἐ άοσυε τηεε Διευκοινιζουμε, αντιστοιχα: (ι) ποοκειιαι για τημη εξομοιωση της θεμελιώδους α­ποοσδιόοιστης διαφοοόις ποοςσημαντικό απόηχο, άσκησε κοιτικη ο Οοετοἰεε (1957) ­ την οποια στόχευσε να 9

ουμπληοώσει ο ].Μ. Κἰετ (196θ). Πιο ποόσφατα ο Εεὀςετ στη διδακτοοικη του μια διοιφοοοι ­ γιοι ποιοοιδεινμοι ­ οισθενών οινθοώιτων ­ κοιτάδιατοιβή (Ιπτὸςετ (1989)) τοποθετειτον Τιιιαιο μετά τους Νόμους. Σχετικά με αυτη την αναλογία τηἐ γα­Εογκήἔ τέχγηε ἶωος τηγ πολγτγγήῃ ή γγα τη

9 9 9 9 9 9 ×)

την αποψη του Ιοεόςοτ ποεπεινα παοατηοησουμε οτι: (1) και ο ιδιος ποοσπαθει να μη αγαγωγῆ τηἔ απεγοσὀγόθγστηε δγαφοθάἐ δυαδγγγό σχή

μετοιόισειτις εντυπωσεις, αναγνωοιξοντας πως υπάοχουν φιλοσοφικες συνεπειες όπω§ σγγμβαίγεγ ίπτωσ λ 9 9 9 ,ι λ ν ινει δεκτό αυτ” ονολόγηση του Τιμοιιου (βλ στο ιδιο, ΖΟΟ­ η Ο η ΈΟΌ Ογου πες­Ν Οωετης στη μια

πεθωτ Οκεἔ α γ η η η ΧΩ ·› 9 9 9 ,

Ζθ1)· έτσι, θεωοει ότι δεν αποκλειεται να γοόιφπηκε μεν μετά από τους Νόμους ο πεῳπτωση εχΟΉμε ηπια και στην αλλη Οῳακη εππαἔη τηἔ ὀλαφαΤιηιοιιος, αλλά να συνέχισε τις αναθεωοησεις των Νόμων ο Πλάτων ως το θάνατό Ωάξ στην τάξη του οι3τλου° (ιι) ποοκειτοιι γιοι το μη εξοοισμό, τη μη

του στο ιδέα 204) (11) η υφογγιετοικη αναλἔση/των ννιευηιτ και τ.εαο1η(1970) απουσια του απλου ως φιλοσοφικου λόγου, εξαιτιας της αξιολογι­κατα ηγει σε ιαψοοετικη χοονο ογηση, τοπο ετωντας τον ιιιαιο/οχι απ α ποο "ης πΩΟτε©αγΟτηΤα€ γηἔ ὀγαφοθάε. αγ συγαγγε η αντίθετη εγ/έθ­

των Νόμων, αλλα ποο του Σοφιστη, του Πολιτικου και του Φιληβου. (Ειναι γεγα θα εἔαγθουγγαγ έγα στογ εγο γ ὁ 9 9 9

χαοακτηοιστικό ότι ο Εεόςοτ δε μνημονευει τους ννἰεοεττ και Ιιοέοο ουτε στις Θ 7 χ ης ἕαφοθαε πσυ ἶδνακαντι”επιμαχες σελιδες (βλ., στο ιδιο, 198­Ζθό) ουτε στη βιβλιογοαφια του (βλ., στο ιδιο, ετο ἶωοἐ Έη ©ΕαφΟ@α Ρθἴ 89: θα εἔαλθοωηἶαν Το Οωῖλ­Ονν' μια τέ­24Ζ­Ζ44), κάτι που δημιουογει ακόμη πεοισσότεοα εοωτηματικά και αποοιες ­ τολα Ομωἔ σταση συνλστα τελῃάα Οχι πἔοάσῦ­"ση αλλά Οῳακή ά@`

εφόσον μάλιστα το βιβλιο του αποτελει διδακτοοικη διατοιβη). ση της δτοιφοοάς τόσο όσον οιφοοοι την οιξιολογικη ποοτεοοιιότητά

.. Οῖιτετιιιιιιειιεισοιιειτλιιειι ιτιαιοιιιιιτιιιιιθιτιιει κι εκειΦ ιι ο ε ιι τ υφ ιι ς. υμ υγ Θ ημ χιστον μια πεοιπτωση απο τον αποοσδιόοιστο αοιθμό διασποοών

αφοοα την αξιοπιστια τους ως αποκλειοτικου γνωμονα χοονολογησης. (β) Απο τγζσυν Έ θ λτην όιλληι και οι φιλοσοφικου πεοιελομένου διεοευνησειε δε συμψωνουν (βλ. Ο ν 091 οντα ΉἹ9 εμε 1999999 δλαφοθαἔ Ολο­

Οννευ, ίἶυετοἰεε), και αυτό δειχνει την πολυπλοκότητα των παοαγόντων που θα % ηοωσῃι αντι ετα> τηἔ δλαφοθαἔ επυωγχανεῖαλ με την αφεσηποέπεινα ουνυπολογισθουν και τους οποιους ποοϋποθέτει μια απόπειοα χοονο­ ΤΠΧΟΟΌΟΦΟΤΞ ΤΟΌ απλού μέσοι στον οοιξοντοι της ὀιοιφςωάε· μέσονλόγησης· αυτοι, θεωοουμενοι ­ κατ° αοχήν ­ ο καθένας χωοιστά, οδηγούν σε γιοι την επίτευξη της ολοκληοιυσηξ οιυτηξ Είνοιι η ποοοινοιφεοθει­οιαψοοετικα ουμπεοασμαια και /συνυπολογιςομενοι ­ στη συγεχεια Τ σε σα πεοιοδικη εκκάλυψη εκφάνσεων του απλου ως φιλοσοφικουαδιεξοδο. Απο την αποψη αυτη επομενο ηταν να διατυπωθει σφοδοη κοιτικη ενα­ λόγω) γω Ὁπογό ΕΌΟ 9 9 9 9

ντιον κάθε ειδους κοιτηοιου Χοονολόνησηε των πλατωνικών διαλόγων που έχει η μ ηγ Ο ετσι ἶπαυγχανεταλη ὀλαῖηωἰση _

εμφανισθει ως σημεοα (βλ. Ι. ΗοννΙεοτ1 (1991). Η δικη μας ποόθεση, επαναλαμ­ Ο 0" ηαυση τηἔ ὀιαφοαχἔι μεσα απο μια δΌναμΜη ὁλαδωιασία·

βόινουμε­συνοψιξουμε, όσον αφοοά τον Πολιτικό, τους Νόμους, τον Τιμαιο και Στουἔ Νθμθυἔι Οπωξ ποοοινοιφέοοιμε, η συγγένεια μιοι διοιφε­τον Φιληβο, ειναι διαφοοετικη: σε σχέση με οοισμένα και μόνο, συγκεκοιμένα, στθέματα να καταγοάψουμε την ανέλιξη του αντιστοιχου ποος αυτά ποοβληματι­ 51. Ο όοος δε χοησιμοποιειται τυχαια: η κινηση αυτη του λόγου ανακλάταισμου από διάλογο σε διάλογο, χωοις να θεωοουμε ότι με βάση μόνον την παοακο­ στο μυθο των πεοιοδικών εμφανισεων (Πολιτικς Ζ7Οε7, Ζ73ε1­2) του επιτόισσο­

λοόθηση της ανέλιξης του συγκεκοιμένου ποοβληματισμου μποοουμε στη συνέ­ ντος τον κόσμο ως ανομοιότητα, διαφοοά, θεου (στο ιδιο , Ζ72εὶ5­ε5).

χεια να γενικευσουμε και να ποοβοόμε σε κοισεις όσον αφοοόι τη χοονολογικη 52. Βλ., στο ιδιο, Ζ93ε­ε, 296ει­297ο, Ζ97ε­29961 (: πληοης ολοκληοωση: 3Ο1ε).

τοποθέτηση των εν λόγω διαλόγων. Η αναλογια αυτη, όπως επισης και η άλλη ­ πεοι κυβεονητικης ­ , ειναι ογ, γω.

5θ. Για μια παοουσιαση αυτης της ανέλιξης και υπονόμευσης των ειδών και οιότεοες αναλογιες για την πολιτικη φιλοσοφία του Πλάτωνα μέχοι και τους

τοόπων του φιλοσοφικου λόγου, βλ. Δ.Ν. Λαμποέλλη (1990). Νόμους· βλ., σχετικά, Κ. Βοοὶοεοο (1941), 218­219.

Page 25: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Α8 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΑΛΗΣ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΑΛΑΓΗ 49

οομένη και η διαλλαγη είναι μία σύλληψη και μία μέθιμναι ανπ­ φοοάς όχι μόνον έμεινε αλώβητη ως αξιολογικη ποοτεοαιότητα,

σΤσηία› πσν θεωσσσνναλ σσθεἔ παν σηπσεηέ σηαασίαἐ στην ππεματ αλλά και το ίδιο το αντικείμενο της αξιολογικης ποοτεοαιότητας,κα των αξιών για την πολιτικη και το νομοθετείν· η ποοσταγη για η ὁγαφοθά, Οδηγήθηκε σε μη π.ΕώχεΌση7 μη οωαλή όωση της) Οὀη­

ασλελν σσσν αφσσα εσν εαλπα παν η απώλεια των «παπών»› απσνε­ γηθηκε στην ολοκληοωση της ­ χάοη, επαναλαμβανουμε, στηνλούν ασφαλή δείγματα, γνώθλαα ηδη από Τσν Πσλπ#πσ53› π7§ επε πεοιοδικη ανέλιξη και υπονόμευση ειδών και τοόπων του φιλοσο­τοικτικότητας· και η έπιναηηπστηνα σΐσσἐ Νό#σσ§ Τσπσθενεπαν φικού λόγου ­, στους Νόμους ποια διαδικασία θα ακολουθηθείστη χαμηλότεοη θέση από αποψη αἔίαἐτ θεωσσσμενη μη σσθη; έτσι ώστε να παοαμείνει αλώβητη η ποοεξαγγελθείσα αξιολογικηΏστε θα απσσσησαμε Τελλπα να αναπεσανσσμε σα η αἔεσλσνλπη ποοτεοαιότητα, και το αντικείμενο της ποοτεοαιότητας, η διαφο­ποοτεοαιότητα της διαφοοάἐ σνατησεααν αλώβηεη στσηἐ Ναασσἔ· οα, να οδηγηθεί όχι στην πτώχευση, όχι στην οοιακη αοση του αλ­

Τα εσώνημα βεβανα πσσ νενναναη αν απσπσλληθσναε από τσ παν­ λα στην ολοκληοωση του, και όλα αυτα να επιτευχθούν παοα την,νωνικό επίπεδο και οδηγηθούμε στο επίπεδο του φιλοσοφικού λό­ ή μάλλον με Την, παοολγσία ΤΟΉ φγλοσοφωωὐ λόγω; Ή μήπωε κάτι

νσν _ πσσσπαθενα πσσ εχελ ηση νενελ σσσν αφσσα τον Πσλ!ππα54 τέτοιο τελικά δεν θα επιτευχθεί, μηπως τελικα έχουμε (ι) πτώχευ­χαι της οποίας τα ποοίσματα συνοψίσοιμε πθοηνσσμενωἑ _› ενναε ση, ή (ιι) οοιακη αοση της, αντί για ολοκληοωση της; Ποοτείνουμετο Οικόλθηθσῖ παν α νενεταν σνσνἐ Νσμσσἔ σσνσλνπα με τη σχεση αυτα τα ση μαντικα εοωτηματα να τα εξετάσουμε στα επόμενα κε­του φιλοσοφικού λόγον, πθσἐ τη αναφσσαθ σναν σνσ απο εσνσ σ απ­ φάλαια αυτού και, κυοίως, του επόμενου, Δεύτεοου Μέοους τηςλοσοφικός λόγος ποολογίξει την Οιἔιολσνϋπη πσσνεσαππηνα Τηἐἐ μελέτης μας αυτης· εκείνο που στο παοόν κεφαλαιο θα ποέπει ναΚαι πιο συγκεκοιμένοϋ ποίθε Ο Οσλσε τση ηθνπσ­ψνλσλσννπσν λα­ ολοκληοωθεί είναι η μετά την κατάδειξη των ως εδώ ποαγματευ­γου για την οιοειηί Την ησσνη _ λύπη παλ· τσ λσνα ανπστσηίαἐ ῖἱσνσἑ μένων σημείων ταύτισης Πολιτικού καιΝόμωυ όσον αφοοα τη δια­

Ο Θσλσἑ τση λσνσν νεα την παναεία ωἔ λσνσσ νλα τσ ανσθηαπα παν φοοα, ανάδειξη των στοιχείων που δίνουν το ιδιαίτεοο στίγμα τηςτέλος και κυοίως, πθίθἐ Ο Θσλσἑ νσν λσνσν πεσί νσασθεπεννἔ εξαγγελίας των Νόμων, όσον αφοοα το θέμα αυτό.

Διεηηθννἴἐσημε ση Ο πθσσδνσσνσμσἐ «πν©ασ€» πασαπεαπεε σε ανα (ι) Στον Πολιτικό ο όλος φιλοσοφικός λόγος επιτυγχάνει τηνγεγονότοιι όη Ο λσνσἐ σηπσἑ σνσν Πσλπϋεσ _ σπωἑ πσσανηασνεντ ποοάοπιση της διαφοοας. Ωστόσο (ι1) στο τελευταίο μέοος του

Οοιμε _ είναλ η αφσσαη ννα την εαπεεσνπη παπασενἔη τον κειμένου είναι ο φιλοσοφικός λόγος ως ηθικός ­ ψυχολογικός«ἀδὐναισν εε εχει­νε απλσα παν μη απλσα σηλαση λσνσν παν ανα­ εκείνος ο οποίος αντί να αποκαλύπτει μία ακόμη μοοφη τουφοοας, και ότι ακοιβώε Ο λσνσἐ αστσἐ εἰναλ Ο πνσ επἶεταμενσἐ «απλού» ως ενότητα της αοετης, εκκαλύπτειτη νέα εικόνα, την ει­

στσσἐἱ Ναασσῶ παν ααλλστα με ενα Έενσλσ _ σπωἐ θα σσναε _ πε­ κόνα της συγγένειας μιας διαφεοομένης, δηλαδη τη διαφοοά στο

οιεχόμενο ώστε να δημνσσθνείαπσμη πεσνσσστεσα πσσβλημανα· χώοο της ηθικης φιλοσοφίας, και ­ όπως ποοαναφέοαμε ­ η

Αν στον Πολιτικό λοίπόν η αἔνσλσνεπη πσστεσανστηνα νηἔ ανα­ ποαγμάτευση αυτη γίνεται με τοόπο τέτοιο ώστε όχι μόνο να απο­τελεί πολύ σημαντικη συμβολή στην έοευνα για το «ἔτεοον» αλλά

53. (ἰ) «ποοοταξειεν» (Νόμ. 6Ζ”7εΖ), «ποοστάττουσα» (Πολιτικ. 3Ο8α5)· (ὶἰ) να συννστεἶ καν ποοάσπνσῆ Τηἔ ῃἰαοάσπναη τηἔ αἔνολοἴεπηἔ πΩΡ“

«ὰπολἐσεγεν» (Νόμ_ 627611­12), «κολαξειν τοις ἐσχατοις», ‹‹θανατοις... ἑκόαλλει» Τεοαιθιηιας Έης. ΣΈΟ ΟημΕιΟ ΟΌΤΟ θα ΤΕ@€Ξί8ι να ΟημΕιί0σΟΌμ8 Οιῖί(Πολγτϋλ 299056, 309827 ανιίστοιλαλ (ιΖ) η αναφοοά στην εικόνα του πολέμου κατά την ποαγματευση

54. Βλ. Δ.Ν. Λαμποελλη (1990). της διαφοοας είναι μεν ­ όπως είδαμε ­ υπαοκτη, αφοοά όμως

Page 26: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

50 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ντ ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ¦ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ Δ1ΑΦοΡΑΣ ΩΣ ΔΤΑΑΑΑΤΗ 51

αποκλειστικα το χώοο της ηθικής και τελικα τους ανθοώπους που στη διαφοοα. Μαλιστα η σχηματοποιηση αυτή υπηοετει την ανα­

διακατέχονται από διαφοοετική ηθική ­ ψυχολογική συγκοότηση γκη επιτυχιας της αναλογιας του υφαντη58 ποος τον πολιτικό: γιαστις μεταξυ τους σχέσεις· (ι3) η αναιοεση της εικόνας του πολέ­ να ισχυσει αναλογικα59 ότι τη βεβαιωμένη επιτυχια της τέχνης του

μου καθώς και ιη) η ποοκυπτουσα εκ της νέας εικόνας αναιοεση υφαντη που χοησιμοποιει δυο ειδών νήματα θα την γνωοισει και ο

της απώλειας του εναντιου ειναι έμμεση· επισης, (ι5) τόσο η εκκα­ πολιτικός σε σχέση ποος τη διαφοοα, η διαφοοα από θεμελιώδης

λυψη της αξιολογικής ποοτεοαιότητας της διαφοοας όσο και η καθίσταται αναλογη ποος αυτήν που έχει ως αντικειμενό του ο

ποοασπισή της στο πλαισιο του ηθικό­ψυχολογικου λόγου ­ αλ­ υφαντης, δηλαδή συγκεκοιμένου ­ για την ακοιβεια: του αυτου

λα και αλλων ­ ποοκυπτει, πεοισσότεοο ή λιγότεοο, έμμεσα και ­ αοιθμου μεοών και ποιοτήτων· η αναγκη αυτή επιτυχιας δεν

αυτή55. Τέλος, (ι6) η πολιτική που στοχευει στην ποοασπιση της αποτελει πασα έκφοαση της αναπόφευκτης ιδιότητας του φιλοσο­

διαφοοας ασκειται με τη συμφωνη θέληση των ανθοώπων· η ποο­ φικου λόγου (ως απλου) να επιτιθεται πολυτοοπα στη διαφοοα.

ασπιση της διαφοοας, επομένως, ειναι συνυφασμένη με το Κι όμως παο“ όλα αυτα, ειπαμε ότι ποοσποοιςει πολλαπλό

«ἑκουσιον››56 ­ η χοήση βιας ανήκει στην «τυοαννικην››57. κέοδος ο λόγος αυτός για τη διαφοοα· ακοιβώς γι' αυτό (ι8) εξαγ­

Αν αυτή η ποαγματευση αποτελει πολλαπλό κέοδος για τη δια­ γέλλεται ­ όπως ποομνημονευσαμε ­ ως θαυμαστός, μη ειω­

φοοα, υπαοχει και κατι αονητικό: (ι7) ποοβαινει σε σχηματοποιῦγ­ θώς, καθώς επισης και ως έκφοαση τόλμης6®· η ποώτη και η δευ­

σή της· η ανακοινωθεισα σε ποογενέστεοο σημειο του κειμένου τεοη αναφοοα οδηγουν ­ το σημειώσαμε ­ στην ατοπια, κατιτου Πολιτικου ανώνυμη, αποοσδιοοιστου αοιθμου και ποιοτήτων που ­ εκτός των αλλων ­ σημαινει ότι ο λόγος αυτός εκφοαξειδιαφοοα ως ειναι του κόσμου των ανθοωπινων, αυτή που θα ονο­ μια νέα αποψη δυσκολη να αποδοθει και συγχοόνως σημαντικήω,

μαξαμε αυθεντική ή θεμελιώδη διαφοοα, καθισταται μια διαφοοα ενώ η τελευταια αναφοοα παοαπέμπει στο γεγονός ότι ο λόγος

μεταξυ όοων οι οποιοι αφενός ειναι επώνυμοι και αφετέοου όντας αυτός αποτελει επιθεση εναντιον ενός πατοικου λόγου62.

δυο ελαχιστοποιουν τη διαφοοα ως τα έσχατα όοια αντοχής της, __ὑζη_ῖ___οδηγουν σε οοιακή πτώχευσή της. Τελικα, ο φιλοσοφικος λόγος 58.Βλ.9σ,τΟ ίὁω) 2978­Ν)3=305θ8_9.

ως λόγθξ για τη διΟιφΟ@ά της οιηετής, ως διοιφοοά «οινδθείθις» ­ 59. Βλ.,στοιΰιο, 3θ8ό6: «καθαπεο» · για την αναπτυξη της αναλογιας, βλ.,οτο

«σωφοοσυνης», ποοβαινει σε μια κατηγοοοποιηση ως ποος τη ιιὀιο, 3080­3Πο.

διαφοοα των ανθοώπων, ενώ αυτοι αποτελουν μια α­ποος­διόοι­ 60· Βλαπόίόἰα 306137: «τόλμθτέόν»61. Στον Πλατωνα η λέξη ατοπος, που συνοδευ εται συχνα από τη φοάση «ουκ

εἰωθὼς» ­ συναφή ποος το επιθετο «αήθης» (Φαιό. 59ει6­7) ­ , αποτελει την

55­ Στόν ηθαιό­ψ”όΧόλόΥΜό λόγό πόόαόπτα μέσα από την ελόιαλόψη 'αΙ§ πσοειδοποιηση του φιλοσοφουντος υποκειμένου για μια αποψή του δυσκολη να

όλαφόόαἔ των μόθίων τηἐ αόετἠἔι την αναλῃώόλόη τηἔ θεααότηααἔ και των όόό αποδοθεί, σημαντική και παοόιδοξη· βλ., για παοαδειγμα, Φαιΰ. 59α, Τιμ. Δδὸδ ­για μια ααα” όσον» το δννατόν ενὁαιμονιοι καθώε επιοηε και μέσα από την άεση ιτσβλ. 53‹±1 και τα σχετικο σχολια του κο. Αιειει­Ηιπο αφτα), 169­170, 189,

τόό μη «όόθόυ λόγόό» _ πόό όαωἑ παόαπέαπελ και πόόαν τόό λΙθΜό·ψΌλό° αντιστοιχα/Ετσι λοιπόν στον Πολιτικό διόλου δεν ξενίςειτο ότιοουκ ειωθώς και

λόλιαιόό λόλιόό ” επίόηἐ πόόκόπτελ _ Υλα παόαόελλιμα _ μέσα από Τη μόόλμνα τόό θαυμαστός λόγος ειναι συνυφασμένος με κατι «χαλεπον» (ξὅθόεα), ενώ το ιδιο το

φιλοσοφικου λόγου ως πολιτικου να οοισει τον πολιτικό, σ οποιος ­ σε αντιθεση αντικειμενο του, η αοετή, και πιο συγκεκοιμένα το ποόβλη μα έν­πολλα όπως αυτό

πόόἑ τό νόμό _ θα ανταπόαόίνεταλπόόἐ τη όλαφόθαι αναφαινεται κατα την ποαγματευση της αοετής, δεν ειναι πασα κατι δυσκολο

56­ Πόλααα­ Ζ7όό10­ επισης· για τις δυσκολιες του, βλ.1.Ζ.1.

57­ Βλ­7 ατα [όλα 27όό9·13­ 62. Ηχοήση του «τολμητέον» (3θ6δ7) ειναιεναομονισμένη με την σημασια

Page 27: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

52 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν' ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ὶ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 53

κ » κ» κ » » ό έ(ι)' Αναφέσθηκε και πσοηγουμενως οτι για τους Νομους ειναιξητούμενο αν ο όλος φιλοσοφικός λόγος του έσγου αυτού επιτυγ­χάνει την πσοάσπιση της διαφοσάς. Ωστόσο ήδη (ι1)| στην ασχήτου κειμένου ο φιλοσοφικός πσολογικός λόγος (ιΖ)| κάνει μίαολοκλησωμένη αναφοσά στην εικόνα του πολέμου όσον αφοσάόλα τα πεδία: ενδουποκειμενικό, ενδοπολιτειακό, διαπολιτειακο·

τεσο επιπεδο, ενδιάμεσο, σε σχεση με το χαμηλοτατο που ειναι ηβία: σητά λέγεται ότι η πσοάσπιση της διαφοσάς, το διαλλάττειν,είναι πέσα από οποιοδήποτε βιοιο ή εκούσιο άσχειν ­ άσχεσθαι.Επιπσόσθετα, (ι7)| η εκκάλυψη της νέας εικόνας αποκαλύπτει τηναυθεντικη η θεμελιώδη διαφοσά και την αξιολογική πσοτεσαιό­

κ × κ κ κ κτητα της, χωσις να πσοχωσει σε σχηματοποιηση της· μαλιστα ­τ τ ς ήδη σημειώσαμε ότι ­ ασκείται κσιτική στη χσήση διπολικών(ι3)| η αναίσεσή της, η νέα εικονα που πσοβαλλει τη διαφοσα, θα

πσέπει να έχει το ίδιο ευσύ πλαίσιο αναφοσάς· (ι4)| το ίδιο ισχυεικαι για τη συνυφασμένη με αυτήν αναίσεση της απώλειας τουεναντίου· επίσης, (ι5)| η εκκάλυψη ­ η πσοάσπιση είναι ξητούμε­νο ­ της αξιολογικής πσοτεσαιότητας της διαφοσάς γίνεται κατατσόπο όχι μόνον άμεσο αλλά και εμφαντικό. Θα πσέπει να υπογσαμμισθεί ότι (ι6)| υπό την πσοοπτική της αξιολογικής πσοτεσαι­ότητας της διαφοσάςω, το εκουσίως δεν είναι πασά ένα χαμηλό­

των χασακτησισμών που εξετάσαμε στη σημείωση Ι 61· πσαγματικά, όπως άλλω­στε πασατησεί και ο Η.Β. ΞοοὀεΙ (1987), 162, ήδη στο Σοςοιστή (24Ζει1­Ζ) χση­σιμοποιείται ο όσος αυτός για να εγκαινιάσει μία επίθεση εναντίον ενός άλλουπατσικού λόγου, του λόγου του Πασμενίδη, ενώ εδώ χσησιμοποιείται για να χα­σακτησίσει την επίθεση εναντίον του λόγου του πλατωνικού φιλοσοφούντος υπο­κειμένου ως Σωκσάτη, που ομιλεί για την ενότητα της ασετής.

Γενικά, για τη χσήση διαφόσων λεκτικών τύπων που σχετίςονται με τους όσουςθαυμάσιος, άτοπος, τολμησός, βλ. στη συνέχεια της μελέτης μας, όπου ρειεεἰιυ εξε­τάξονται οσισμένες αξιόλογες χσήσεις τέτοιων τύπων από τον Πλάτωνα· η εξέτα­ση αυτή θα επιβεβαιώσει τα όσα πασατησήσαμε στις σημειώσεις Ι 61, 62, θα ολο­κλησώσει την εικόνα της σημασίας που έχουν αυτοί οι όσοι, και ­ τέλος ­ θαβοηθήσει να εξασθεί η βασύτητα και η θέση όλων εκείνων των θεμάτων στα οποίαοι έννοιες αυτές κατηγοσούνται.

63. Σε χαμηλότεσο επίπεδο ευσίσκεται όχι μόνο το εκσυσίως («ἑκὸντας›› Νόμ.6Ζ”λε3), αλλά και το ευσισκόμενο στο ίδιο επίπεδο με το εκουσίως, το «ἐασας»(627ε3)· για τον Πολιτικό, αυτό το τελευταίο θα αποτελούσε μία θετικότητα στουςαντίπσδες της επιτακτικότητας ο λόγος της οποίας «μηδὲν ἐωντα ποιεῖν πασα τὴνἑαυτοῦ τάξιν» (στο ίὁιο, 294ε2­3). Για άλλα συναφή χωσία πσος τη δεύτεσηβαθμίδα, αυτήν του εκουσίως, βλ. Κσιτων 51ο και Επιστ. ΖΑ 331ά ­ πσβλ. 331ο.Όχι για να δειχθεί το τσίτο επίπεδο ­ αυτό πσωτοφανεσώνεται στους Νόμους ­,αλλά μόνο για να ασθείτο πσώτο ­ όπως και στους Νόμους ­, γίνεται, στα πσο­

σχημάτων, τα οποία θεωσούνται ασυμβίβαστα πσος τη νέα εικόνακαι δεν χσησιμοποιούνται. Τέλος, (ι8)| κανένας χασακτησισμόςδεν αποδίδεται στο λόγο ­ φοσέα της νέας εικόνας, όπως συνέβη

κ κ κ/ »κατα την πσωτη της εμφανιση στον Πολιτικο.Βλέπουμε λοιπόν στους Νόμους ότι η πσοβολή της νέας εικό­

»νας γινεται από το φιλοσοφικό λόγο με τσόπο τέτοιο ώστε η εκ­κάλυψη της αξιολογικής πσοτεσαιότητας της διαφοσάς να πσο­τάσσεται του όλου άλλου φιλοσοφικού λόγου του ιδίου έσγου κα­τά τσόπο άμεσο, έντονο, ολοκλησωμένο, και χωσίς το θεμελιώδεςκαθεστώς της να καταλήγει σε κάτι επίπλαστο. Αυτό όμως δενοδηγεί πασά στα εσωτήματα που ήδη έχουμε θέσει, με οσισμένεςπάντως αναγκαίες ­ εξ αιτίας των επισημάνσεων που πσοηγήθη­καν ­ πσοσθήκες. Αν στον Πολιτικό η αξιολογική πσοτεσαιότη­τα της διαφοσάς όχι μόνον έμεινε αλώβητη ως πσοτεσαιότητααξιολογική αλλά και ολοκλησώθηκε ως διαφοσά, χάση στην πε­σιοδική ανέλιξη και υπονόμευση ειδών και τσόπων του φιλοσοφι­κού λόγου, στους Νόμους, όπου αυτή πσοτάσσεται άμεσα, μεένταση και ολοκλησωμένα, όπου το θεμελιώδες καθεστώς της ὁενανάγεται σε οποιαδήποτε επιπλαστη έκςοανσή του64, δε θα μπο­

αναφεσθέντα χωσία, μία ατελής ­ σε σχέση με τους Νόμους ­ αναφοσά­μετα­φοσά στο οικογενειακό­συγγενικό πλαίσιο σχέσεων.

64. Μία διευκσίνηση: Στους Νόμους η διαφοσά δεν ανάγεται στο απλούν,μέσα στο πλαίσιο του όλου λόγου εκκάλυψής της, όπως τελικά συμβαίνει στονΠολιτικό· το αν ανάγεταιή όχι κατά την ανέλιξη του όλου λόγου του φιλοσοφού­ντος υποκειμένου στους Νόμους και το πώς θα αντιμετωπιζόταν μία τέτοια ανα­γωγή, θα το εξετάσουμε στο Δεύτεσο Μέσος της μελέτης μας.

Page 28: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

54 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΑΛΗΣ Η ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΑΣ ΩΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ 55

οουσαμε να υποθέσουμε ότι αναλογα αμεση, έντονη και ολοκλη­ θαυτό της στοχοθεσιας να ειναι η ποαγμόιτευση ολοκληοωμένηοωμένη θα ειναι η ποοόισπιση της αξιολογικης ποοτεοαιότητόις όσο και από τον καλα εξεογασμένο χαοακτηοα του καθενός εκτης και η αποφυγή τόσο της πτώχευσης όσο και της οοιακης όιο­ των στοιχειων που απαοτιςουν την ολοκληοωμένη ποαγμόιτευσησης της, μέσα από την επιτευτξη της ολοκληοωσης της; Το εοώτη­ ¬ η έκταση εν ποοκειμένω δε θα ειναι παοόι μια έκφοαση τηςμα αυτό στην ποώτη του μοιοφη ειχε ηδη τεθει ποοηγουμένως· στοχοθεσιας ολοκληοωσης και καλης εξεογασιαςἦθσο για τηνεξέφοαζε όμως έναν ποοβληματισμό για τους Νόμους ο οποιος αμεσότητα· η παοουσια της θα διακοιβωθει, αν τόσο η ποαγμόι­ανακλουσε τα σημεια ταυτισης Πολιτικού και Νόμων σε σχέση με τευση της επιθυμιας στο παοόν Μέοος όσο και της τοαγωδιας στοτο θέμα που μας απασχολει· στην παοουσα του μοοφη εκφοόιζει Δευτεοο Μέοος διαπιστώσουμε ότι θα ειναι άμεσα συνυφασμένηπέοα από τα ποοαναφεοθέντα, και τα σημεια εκεινα που δινουν με τη μέοιμνα επιτευξης της διαλλαγης.το ιδιαιτεοο στιγμα του θέματος της διαφοοόις στους Νόμους· και Τι εννοούμε όμως τελικα ολοκληοωμένη ποαγμόιτευση; Όπωςαυτό το τελευταιο ειναι που τελικα μας ενδιαφέοει στη μελέτη ποοαναφέοαμε, αν η ποογενέστεοη εικόνα, η εικόνα του πολέ­μας αυτη. μου, εκτεινεται στο διαπολιτειακό, ενδοπολιτειακό, και ενδουπο­

Ώοτε λοιπόν μας ενδιαφέοει η εκκόιλυψη και ποοόισπιση της κειμενικό επιπεδο, η νέα εικόνα που τη διαδέχεται και η οποιααξιολογικης ποοτεοαιότητας της διαφοοόις όπως αυτη εκφοόιζε­ ποοβόιλλει τη διαφοοόι, την αξιολογικη ποοτεοαιότητα της διαφο­ται στους Νόμους, δηλαδη ως μέοιμνα επίτευξης ὀιαλλαγης· όπως οόις, υποθέτουμε ότι θα ποέπει να έχει το ιδιο επισης ευοος ανα­διακοιβώσαμε, έκφοαση πολυ σημαντικη της εκκαλυψης και ποο­ φοοόις, δηλαδη ο οοΰςοντας της μέοιμνας επιτευξης της διαλλαγηςασπισης της αξιολογικης ποοτεοαιότητας της διαφοοόις αποτελει να ανοιγεται ποος το διαπολιτειακό, ενδοπολιτειακό, και ενδου­η ποοσπόιθεια ολοκληοωσης της αντι της οοιακης όιοσης της η ποκειμενικό επιπεδο. Αυτό όμως το τελευταιο ποοτεινουμε ναπτώχευσης της· αυτη η ποοσπόιθεια στους Νόμους δεν μποοει πα­ εξετόισουμε ποώτο, εφόσον λέγεται από το πλατωνικό φιλοσο­οόι να ειναι συνώνυμη με τη δοκιμη ολοκληοωσης της ὁιαλλαγής, φουν υποκειμενο ως Αθηναιο ξένο ότι ειναι το πεδιο για τηναντι της οοιακἠς όοσης της ή πτώχευσης της. Εκτός όμως του νέου «ποώτη» και «όιοιστη» νικη· επομένως, αναλογικόι,αν μεταφεο­όοου που μεταφέοει την ιδια μέοιμνα, μας ενδιαφέοουν, επισης, θουμε στη νέα εικόνα, για την «ποώτη» και «ὁιοιστη» διαλλαγη·οι νέες παοόιμετοοι υπό τις οποιες θα αναληφθει η ποοσπόιθεια επιποόσθετα, θα ποέπει να σημειώσουμε ότι λέγεται από το πλα­αυτη· και οι νέες παοόιμετοοι δεν μποοουν παοόι να ειναι ανόιλο­ τωνικό φιλοσοφουν υποκειμενο ότι η ενασχόληση με όσα απαοτι­γες ποος αυτές που ειδαμε ποοηγουμένως να καθοοιζουν την σο­ ζουν το επιπεδο αυτό ειναι εζισου αξιόλογη με την όλη ενασχόλη­θότητα της θεμελιωσης μιας πολιτειας στους Νόμους. Από τις πα­ ση που αφοοόι το νομοθετεινωο Όσο για το ενδοπολιτειακό καιοαμέτοους αυτές ποοτόισσουμε, για λόγους μεθοδολογικους, αυ­την της ολοκληοωμένης ποαγμόιτευσης· διατυπώνουμε δηλαδη Έτην υπόθεση ότι η ένταση και η αμεσότητα μποοουν να διεοευνη­ 65­ Βλ­ Νότη 636ὀ5·7° μάλιστα, αμέσως στη συνέχεια (στο ωιο, ό36σ1ἶ­ε3)

θουν κατόι την ανέλιξη τηἐ έἔέταση; του κατά πόσον Ή πθοσπόι­ δω" Μ" ηἕἔἶιγηση τηἐ σημασκἶἔ παω δωετω Ο­Πι ενὁΟΌπΟ%εὼμεΜΕ) πεἔποσ ηηγηση αυτη ειναι επιγοαμματικη και συνισταται (1) οτην κατονομασια δυο ση­θελα π©Οασ3­"σηἔ Έηἔ ὀωαφολἔαἔ ωἔ μεῳμνα εππευἔηε της δκἕλλω μαντικών παοαγόντων του πεδιου αυτου, της ηδονης και της λυπης, καθώς επισηςγήἔ έχει Ολοκλη©ωμ·έλ/Ο λαοακτῆθα ΟΤΟΙἙ Νόιιωυἔ· Στην πεῳπ­Εω“ (ἰἰ) στην άμεση σύνδεση του ενδοϋποκειμενικου πεδιου με το δι­υποκειμενικόση αυτη η ένταση θα εκφοόιζεται τόσο από το γεγονός αυτό κα­ πολιτειακό επιπε6‹›.Γιατοςι)καιςϋ), βλ.,κυοιως 1.2.2.και1.2.3.

Page 29: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

56 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΕΠΙΘΥΜΙΑ 57

δίαπολίτείακό επίπεδο· γία το πσώτο θα γίνεί λόγος στο τελευ­ ι καί της συχνότητας της πασουσίας της ηδονης στο επίπεδο αυτό.ταίο κεφαλαίο του πασόντος Μέσους, αλλόί κυσίως στο Δευτεσο Ώστε λοίπόν η αναζητηση του λόγου γία τη δίαλλαγη στο ενδο­Μέσος όπου επίσης θα γίνεί λόγος γία το δευτεσο επίπεδο. υποκείμενίκό επίπεδο θα είναί η αναζητηση του λόγου γία την

Θα πσοχωσησουμε λσίπόν έχοντας ως σημείο εκκίνησης γία αναδίευθέτηση της σχέσης του λόγου καί της λυπης πσος την ηδο­την εξέταση της υπόθεσης που έχουμε δίατυπώσεί καί αφοσόί τον νη, καί η αναζητηση του λόγου γία την αναδίευθέτηση αυτη δε θαοσίςοντα της μέσίμνας επίτευξης της δίαλλαγης, το ενδουποκείμε­ είναί πασα συνώνυμη με μία εκ νέου συζητηση γία την επίθυμία.νγκό επίπεδα Καί όμως, πσίν οδηγηθουμε στην εξέταση της υπόθεσης μας

που αφοσα τη μέσίμνα επίτευξης της δίαλλαγης στο ενδουποκεί­μενίκό επίπεδο, λόγω, ως λόγου γία το λόγο, τη λυπη καί την ηδο­

1.2. Διαλλαγη και επιθυμια νη, καί έσγω, ως λόγου γία την παίδεία, θα πσέπεί να ομίλησουμεγία την ηθίκη· θα πσέπεί γίατί είναί αναγκαίο, καί είναί αναγ­

Πσίν πσοχωσησσυμε ωστσσσ στην εἔέτσση τη€ Όττόθεσηἑ σολ) καίο, εφόσον: (ί) ο πσοαναφεσθείς ψυχολογίκός λόγος πεσί λό­έχουμε δίατυπώσετ κατ αφσσά τη μέστμνσ εττἶτεηἔηἔ Τηἐ δταλλσ· γου, λυπης καί ηδονης, δεν αποτελεί πασα τη μία συνίσταμένη τουγης στο ενδουποκείμενίκό εττίπεδσ, ττσσβάλετ επττσητητό Το εἔήἐ ενδουποκείμενίκου επίπέδου· η αλλη συνίσταμένη είναί ο ηθίκόςεσώτημα: Γίατί η μέσίμνα επίτευξης της δίαλλαγης στο ενδουπο­ λόγος, καί συγκεκσίμένα ο λόγος πεσί ασετης, ο οποίος ανηκείκείμενίκό επίπεδο συνδέεταί αμεσα, συμπλέκετατ με ένα λσγσ καί στο ενδουποκείμενίκό επίπεδο καί παντως εκκίνεί από αυτό·γία την επίθυμία; (ίί) ο ψυχολογίκός λόγος συμπλέκεταί καί στο έσγο αυτό του

Η επίγσαμματίκη απαντηση θα ηταν πως αν γία τον Πλάτωνα Πλόίτωνα με τον ηθίκό· επομένως: η εξέταση του ηθίκου λόγου,επίθυμία είναί η επίθυμία να έχουμε κόίτί που μας λείπεί66, καί αν γία να ὁίαπίατωθεη κατα πόσον καί αίπαἔ εχφααςεί επίσης τη μέ­εκείνο το οποίο ¬ συμφωνα με τον ίδίο ¬ θέλουμε είναί η ηδο­ σίμνα γία την επίτευξη της δίαλλαγης, είναί απασαίτητη γία νανη" όπως αυτη εκκαλυπτεταί μέσα από ό,τί την εκκαλυπτεί, τότε απαίτηθεί το εσώτημα συνολίκόί σε σχέση με το ενδουποκείμε­η αναζητηση του λόγου γία τη δίαλλαγη στο ενδουποκείμενίκό ναία επίπεέχαεπίπεδο, δηλαδη γία την ετταναττσσγμάτεηση τηε σχέσηἐ ΤΟΉ λό­ Συνοψίζουμε: καί επείδη η ηθίκη πεσίλαμβόίνεταί στο επίπε­γου καί της λύπης πσος την ηδονη68, δε θα είναί τελτηα _ μετά δο αυτό καί επείδη αποτελεί αναγκαία πσουπόθεση γία να απα­από τα πσοαναφεσθέντα ­ πασα αναζητηση τον λσγση γτσ την ντηθεί το εσώτημα που αφοσόί τον ψυχολογίκό λόγο ­ εφόσονεπαναπσαγματευση της επίθυμίας, κόίτί που τελίκόί είναί ταυ­ αυτός συμπλέκεταί με τον ηθίκό ­, είναί απασαίτητη η δίε­ΈόσημΟ με Την Ε7ί(Χν(Χ3Ἑ@Οί'γμίάτ8ὉΟη ΈΟΌ μεγέθθιλς, Έησ Πθίόιῖητθίς, Ωεὐγηση της μ_έ©ίμγςχς επίτεηἔης της δίίχλλαγης στο πλίχίσίο της

ηθίκης. Ἀλλωστε, καί αυτό δεν είναί δίόλου ασημαντο, ο λόγοςγία την παίδεία, ο εξίσου απασαίτητος, εξίσου θεμελίώδης λόγος

66' Βλ“ Συμπ” 290 81431. (Μή η άποψη θεω©είΤω δεὁομενη και στους που αφοσόί το ενδουποκείμενίκό επίπεδο, συμπλέκεταί επίσης,Νό ους, βλ. αναλυτίκα 1.2.3. , „ ,ιι ι ι67. Βλ. Νὀμ. 7326;­733‹1 ­ καί χασακτησίστίκόί: 73388­δ2· αυτη την αποψη και στο εαγο Οωτο ΤΟΌ Πλατωναι με τον ηθωω με ΈΟ λογο γκι την

την υποστησίςεί με αναφοσόί στην εμπείσία· βλ. 1.2.3. αοετη _ 1σχΌεΒ= επΟμ~ενωἔ= γω Οωτον 71011 λ/λα τη σχεση του με ΈΟ68. Βλ. την πσαγμόίτευση του ενδουποκείμενίκου πεδίου στο 1.2.2. ηθίκό, ό,τί ελέχθη γία τον ψυχολογίκό πσοηγουμένως,

Page 30: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

58 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΑΗΣ Η ΑΡΕΤΗ 59

Μετά την ανάδειξη αυτή, ή μάλλον την υπόμνηση, της πσοτε­ σχυεται από το φιλοσοφουν υποκείμενοῃ, το οποίο αναγνωσίςειΩαιότητοις, από μεθοδολσγική άποψη, του λόγου για την ηθική, έτσι ότι η δυναμη μιας κυσίασχης εικόνας όπως η πσοαναφεσθεί­για την ασετή, σε σχέση με το εσώτημα που μας απασχολει, σα,οτσόπος σκέψης που την πσουποθέτει, δεν αναισείται ευκολαπσοχωσσυμε στην εἔέταση του λόγου αυτου. ουτε στη σκέψη των άλλων ουτε στη σκέψη τη δική του, πασα τη

συμφωνία για απαξιολόγησή της και μετάθεση της αξιολογικήςπσοτεσαιότητας στη νέα. Υπάσχει βέβαια μία κσίσιμη διαφοσά

12­1 Ηβωετή ανάμεσα στην αδυναμία τη δική του και την αδυναμία των συνο­μιλητών του· οι τελευταίοι, πασα την πσοηγηθείσα συμφωνία με

Η συζήτηση για την ασετήα μεταφέσεται από τους ουνομιλη­ την εκ μέσους του ανάδειξη της αξιολογικής πσοτεσαιότητας τηςτές του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου" στο πλαίσιο νέας εικόνας, σκέπτονται όλα όσα αφοσουν μία κοινωνία ­ γιατης εικόνας του πολέμου. Αυτό γίνεται κατ' ασχήν δεκτό και ενι­ πασάδειγμα: την ηθική, την νομοθεσία ­ με βάση την εικόνα του

πολέμου· το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο χσησιμοποιείέ­έα μεν σχεδόν αποκλειστικά τους όσους της εικόνας του πολέμου ως69.Νόμ. 6Ζ8ε3­6. Από τις κυσιότεσες συζητήσεις για την ασετή στους Νόμους το σημείο πω) Ομὼεί και με ό@οΌ€ του ωσθηῃχοὐ) αλλά σκέπτε­

είναι αυτή του Τ.Ι. Βειιιταετε (1962) και του Η. Οοτςευτευιτε (1960), 113­115 ­ , , , , , , ,, , / τ 1 Ίἶθιι δια Ο εῖιλία, ΟΉΕ ΈΟΌ ε ει ενα πε λε Ο ελ/Ο ΤΕΤΟΙΟ ωσῖεγια αλλες, βλ. για επιμεσους θεματα που αφοσουν την ασετη στη συνεχεια. Η (Ρ Ο η η αἱ Θ /χ μ

κυσίασχη άλλωστε αντίληψη όπως και για τόσα άλλα θέματα που αφοσουν το τελικα Οχλ μονο να ειωλακεἶαλ πεααν τηἔ ελαοναἔ αιπηἔ αλλα καισυγκεκσιμενσ ὸιαλσγσ, ήταν πως η πσσιγμάτευση των ασετών στο εσγσ αυτσ καίσια να υπονομευει την αξία της ίδιας και των όσων της, εφό­αποτελείεπανάλυψη _ υ ελἀσσονοε σημασίαε ποοέυταση _ τικ ποαγμάτευσηἐ σον ”σ τόσο αυτ ί όσο και των ό ων τ ς αναδεικνυονται

τ 1 , η Χαη η ηἔ Ο ητης Πολιτετος για το ίδιο θέμα. Αυτό το αναγνωσισε σχετικα πσοσφατα ο Π./Οειττ από τη σκέψη ΈΟΉ από κάθε άποψη αχ/επα©ικεί€72. Κω γω(1988)° Ψ1' ΜΕ ὀιαφἑῇωντας με Μ ωἶογἔῖἑ Οἔἑῖἐσζ Ξἕἕἕηγῖἔϊἐἕἐτἑῖἑηἕ να γίνουμε πιο συγκεκσιμένοι· ο συνομιλητής Κλεινίας, μαζί με τησ αντικη συμ ο η των ομων στο σχετικο · , , , , ,τδιτΐ (βλ. στο ίδιο, 191), η πσαγματευσή του πεσιοσίστηκε στο χωσίο 86% κ.ε. και σΌμφωΉα ΈΟΌ γω την οαθοτητα τηἔ αξβολογικηἔ παοτεθαβοτηπχςστσ χωσίο 731σ­732σ (βλ, στο ιδιο, 191­192, 194­195, και επίσης 196­197). Όσο της νεας εικονας, καταθετει και την υπομνηση οτι η Λακεδαιμων,για το σημαντικό έσγο του Τ. Ιτννυτ (1977), αυτό, όπως άλλωστε ο υπότιτλός του είχε ττσοσὀώσει οιἔιολογική ητσοτεσοιιότητςχ στην εικόνα του πολέ­δηλώνει, πεσιοσίςεται στους πσώίμους και μέσους διαλόγους. Η δε πσοα­ μΟΌ73. Αιγτή η ταΌτόχΩ0(/η σιγμφωνία και Όπόμνηση Όποδηλώνεγναφεσθείσα πσαγμόιτευση του Οὁτςευτειτυτε (1960), πεσιλαμβανει την ανδσεια την αμφιβολίατκ ΈΟΌ συνομωλητή και πάντως π©οβάλε[ την ανάγκη(στο ίὁτο, 114­129), τη σωφσοσυνη (129­134), τη δικαιοσυνη (13Δ­142) και τη πεΘαΒτέΘω συζήτησης σχετωὥά Οωτήν εωὐόνα εφόσονφσόνηση (1ΑΖ­155). Μία πσώτη συγκεκσιμενη πασατησηση για την πσαγματευση 1

αυτή θα ήταν ότι όσον αφοσά τη δικαιοσυνη πεσιοσΰςεται στο νομικής υφης “__ _ _” _οσισμό της στο κείμενο 86004­864ο8. Μία δευτεση και γενική είναι ότι δεν μας 71 Βλ­τ υΐθ ωωτ 629811­37 όπθλλ πθοἴδεάἔα 7101 ΉΙ στάση 70117 και 629 ΘΑ τι­Θ­ιδιαφωτηςει και τόσο σχετικά με την καθεμία, με τις τέσσεσις στο ουνολό τους, και όπου ασχίςει να λειτουσγεί ο λόγος του στο πλαίσιο της εικόνας του πολέμου.

με τις μεταξυ τους σχέσεις· αυτό ίσως οφείλεται ­ εν πολλοίς ­ στο ότι ο 72. Βλ., στο ιἴἶ!0, 62934­636647 %Θ11τ1Ί7 87­ μέθολλἔ μαἔ πθαγμάτειλσή 7011 η

Οὀτςετυευιτε αναλώνεται σε μία πσοσπάθεια αντίκσουσης του Ο. ΜίιΙ1ετ (1951), οποια επεται.

(γι° αυτόν, βλ. πσόχεισα σημ. 1 88), πασαβάλοντας τη σημασια της καθεμιας 73. Βλ. σημείωση Ι 7Ο.

(ωετής Οτοἱγα Νόμουἔ σε σχέση με τη σημασία τηε σε άχχουε δγαχόγοτη 74. Η οποια ηδη πσοεικονίςεται με το «φαινεται» (Νομ. 628 σ3), το «πως»

70. Βκ Νοκ. στεεε­6, τσ ισγσ τστ Κλεινω. ί6Ζ8ε3)° στη συνέκειοι το <<Φ0ιίκετ0<ι>> ωε <<φαίνετ0ιι μέν» εἔασθετίεει τεοσσότε­

Page 31: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

60 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΑΡΕΤΗ 61

τ ετατ όττ σε τουλα τστον ία πε ίπτωσ αποτέλεσε το θε­ , , , , ,γἑἶαμμτ , χ , μ, Ο „η ι ι σομενην››82. Μετα τη δτακστση αυτη, θα πσεπετ να γτνετ δεκτο οττμελτο μτας υπασκτης πολττετας, καττ που ­ εμμεσα αλλα σαφως / , , , ,, , ι ι εφοσον η σταστς ετνατ καττ πασα πολυ πτο δυσκολο απο τον­ ανττδταστελλετατ εκ μεσους του συνομτλητη πσος το γεγονος „ , , , ,, , ι ι ι ι ι «εξωθεν» πσλεμο, κατ εφοσον θεωσεττατ αγαθος κατ εχων ασετηοττ η πσοτετνομενη πολττετα που θεμελτο της εχετ την ετκονα της , , , ,δ λ , , ,, , λλ α ι οποτος δτακστνετατ στο πσωτο ετ ος πο εμου, τοτε πολυ πεστσσο­συ ενετα τα δτα ε ο εν πολττετα τ ς δτα αγης ετνατ , ,μίοἶλπσόταδηἦατἶόμη)φθἕωΞηττἶλἶἦ η η τεσο αγαθος83, αστστος θα ετνατ ο δτακστθετς στο δευτεσο ετδος

, , ,” , ι πολέμου. Δτευκστνίςετατ μαλτστα όττ η δταβότθμτση ως πσος το πό­Η εκκίνηση της συζητησης, οπως κατ την πσωτη φοσα που συ­, „ , ι ι ι σο πτο α αθός θα είνατ ο ένα από τον ότλλο θα είνατ ανότλο 84ζητηθηκε η ετκονα του πολεμου ­ αλλα κατ η ετκονα της συγγε­ Υ , λ, ε δ , ° , γη, , , σ ι πσος το ποσο κα υτεση ετνατ η τκατοσυνη η σωφσοσυνη κατ ηνετας μτας δταφεσομενης, γτνετατ στο επίπεδο των αξτων. Ο αστ­ , °ι , , , ι ι φσον ση οταν συνδυασθουν με την ανδσετα σε σχεση με την αν­στος στον πολεμο ετνατ ο αγαθος” στον πολεμο, η ασετη ετνατ η 85· , °ι ι ι δσετα μονη της . η ανδσετα ετνατ το τεταστο «μόστον››86 της ασε­“ δ ί 76, α αθο του ανδ ετου. Ομως, , , , , ,σ ι ι ι ι , ι ι ι,Όμφ , , μ α ο 78 η , 7 ιλ λα κατ απο αποψη αξίας" ετνατ το «φαυλοτατον››88. Ετνατ λοτπονενας πολεμος πασα πολυ πτο δυσκολος απο τον πο εμο τον«ὀθνείον τε κατ ἔξωθεν»79, κατ αυτός είνατ η «σταστς››80· ο έναςΕίνατ ένας 7τόλεμΟς «πσὸς τους ἐκτὸς τε κατ δτλλθφυλσυς... 82. Βλ., στο ιίὸιο, 6Ζ7ὶ›5­6, σε συνδυασμό με την καταληξη αυτου του λόγου,ὀΕαΦεΩὸμενΟΕ»81) Ο άλλοε θα αφοαὶ την «ἔγγγγένειαν μων δγαφε­ στο ιδιο, 6Ζ7ε5­όΖ8ει1· θα πσεπετνα σημετωσουμε, αλλωστε, οττ αλλου λεγετατγτα

τη σταση: «ο ὁτασταστν η σταστν οσθοτεσον αν ετη κεκλησθατ» (στο ιδιο, 744‹Μ­5),τὰ οσολογία που μας οδηγεί πσος τη δταφοσότ.σο τη οταθεσότητα της συμφωνίας, καθως αποτελετ το ασκττκο σκελος του σχημα­ 83. Βλη [Βία 63081 63087­8.τος έμμεσης αναίσεσης: «φαίνετατ μέν ...θαυμότζω γε μην,...›› (628ε3­4). 84. Βλ­9 στο ωω) 63088'

75. Βλ., στο ιδιο, 629Ε›3, σε συνδυασμό με 62901. 85. Βλη στο [Βία 630 88_ϋ2.76· Βλνστο ωιοι 63006411· 86. Στο ιδιο, 63θε2· έτστ ονομότζοντατ κατ στον Πολιτικό· βλ. στο ιδιο 3Ο6ο4,77. Πσόκεττατ γτα την ασχατα λυστκη ποτηση, κατ συγκεκστμενα την ελεγετα· 30601.

ο Τυσταίος κατ ο Θέογντς, χσηστμοποτουντατ από το πλατωντκό φτλοσοφουν 87' Βλ­ Νόμ. 630089. Ϊωβλ. Μτοίὁἰθ) 63105411.Όποκείμενοδ Ο έναἔ γιατί _ όπωδ είνωγνωστό _ είνωο ΜΠ3 εἔοχην ποληῖηἔ ποἱἔ 88. Στο ίδιο, 63Οε2· πσβλ. 631ε6: «σμτκσότατον». Η δταβαθμτση της ασετήςυμνεί τη νίκη στον πόλεμο κατ τη δτακστοη κατά τη μαχη· ο αλλος, γταττ ετνατ απο Νόμοϋς (631ο­(07 Ϊωοκάλεσε έντονες συζητήσεις θεωοἠθηπ αφενόα ότιτολλἔ κὐῳουἔ Επφῳστέἔ των πθοβλημάτων πολύ πθοήλθαν από τω ὁλαμαχες στο αυτή τη δταβαθμτση ο Πλάτων λέγετ κότττ που είνατ ασυμβίβαστο πσος παλατό­εσωτεστκό της πόλεως: κατ οτ δυο εκφσότζουν οτα συγκεκστμένα αποσπασματα απόψεις αθετή (βλ ΠΟ/Ώτεω) αφετέθου ότι ίδψαη διαβάθ­(στθ ωω) 6298* ΤΉΩἘ' 12' στο ῶδα 63085­6= Θεογν” 77­78) την αἔια τηε μτσητ αυτή καθαυτῆτ είνατ καττ το ακατανόητο, ακαταληπτο. Ο Ο. Θἰεοττ (1954),ὀλάκθλσηἔ στον πόλεμο `“ εἔωτεθωιότ εσωτεοωωι αντίστοιχα' Πολ μλα παθω­ ακολουθώντας ­ ατυχώς ­ την πσοσφτλη μέθοδο όλων όσων πσοσπότθησαν μεσωση "αλ σχολλασμό της θέσηἶ του ΤΏΟΜΕΟΉ στ0Ό§ Νόμουςι βλ' Ρ' νκωτθ (1960) ' φτλολογτκό υπεσκστττκτσμό να ανττμετωπίσουν οποτοδἠποτε πσόβλημα στους Νό­ΠΔ­117· ιιους, κατ γτα τους οποίους θα κανουμε λόγο κατ° επανάληψη στη συνέχετα από78. Βλ. Νόμ. 6Ζ9όΖ, 63Οε1, κατ, πτο ηπτα, στο ιδιο 63θε7· πσβλ. κατ, στο ιδιο, αφοομῆ διάφοοα ε@μηνεΉΉ%ά ποοβλήμαω θέτειτο έθγο αιπό, είχε γνώμη628ϋ1“4· πως το σχεττκό πλατωντκό κείμενο αποτελεί αδόκτμη συντόμευση ενός επτχετση­79·Στ0 ἰὁωι 6290 5“6· ματος, αν όχτ ένα συμφυσμό δταφόσων εκδοχών γυσω από το θέμα που πσαγμα­80­Στε ιὁωι 628Ό2' πεβλ­τ στο [όλα 62% και 63%· τετεετοττ. ο σ. Μτττιετ (1951), 16­17, εεωσετ _ όπως κατ Ο στςοη (1954) ­ εττ στη81·ΣτΟ ίὁωι 6Ζ9‹Μ· η σχεττκη πσαγμάτευση του Πλάτωνα αφενός στεσείτατ δταυγετας, κατ αφετέσου

Page 32: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

62 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΗΡΕΛΑΗΣ Η ΑΡΕΤΗ 63

ποοφανές ότι η κατάληξη της συζήτησης μέσα στο πλαίσιο της 8/ι· «άνδοεία» την επιθυμία για πόλεμο και «σωφοοσυνη» ­ τελικάιτόνας του πολέμου, οδηγεί στην ανάδειξη της αυτης αἔιολογικηἐ ­ την απουσία μιας τέτοιας επιθυμίας91.κλίμακας που είδαμε ότι θεμελιώνει η νέα εικόνα· ο Κλεινιας επι­ Στη συνέχεια θα ποοχωοησουμε στη συζητηση της δευτεοηςωσημαίνει ότι αυτό το συμπέοασμα στο οποίο κατέληξαν αψοοα και τελευταίας όσον αφσοά την αοετη μεταφσοάς του λόγου στοτους νσμοθέτες που έχουν ως θεμέλιο της σκέψης τους την εικονα πλαίσιο της εικόνας του πολέμου, συζήτηση που αφοοά την αν­του πολέμου και των οποίων το έογσ τοποθετείται χαμηλα απο δοεία και η οποία ­ όπως δηλώνεται ­ θα γίνει απόπειοα ναάποψη αξίας89· το πλατωνικό φιλοϋοφοὐν Όποκείμενο δεν αθλελε ποσβληθεί ως ‹‹παοάὁεινιιοι››93 για όλα τα άλλα ‹‹εἴδη»94 ή «μό­ται όλα αυτά, αλλά μεταφέοει την κοιτική σε αυτό και στους συ­ οια» της αοετης.νομτλῃτέε του9®, κυοίως όμως σε αυτό το ίδιο· και τουτο επειδη

ί Πολιτικό όιίω ϋιῖ Ο Ου ένωἔ εκείνολστο διάλογο 91.Ηκοιτική εκφέοεταιστο ωοίο 630619­ο3,καια ίνεταινααντη ”σειστ νκαι αυτο στον ι Ξ Θ ΎΙΥ μ κ τη κη κπου εἔετάζομμη θεώοησε συνώνυμο και παντως αποκλειστικό ποαγμάτευση της αοετής, των μοοίων της αοετής στον Πολιτικό ίβλ., στο ιίὁιο,κθπήωο .ΠΕ α©ε­Εήε την ηθγχή ὁηχιατότητοι του οινθοώπου να 3Ο7ε1­3Ο8ε1Ο). Δεν ειναι η μόνη κοιτική για την ποαγμάτευση της αοετης η οποία, ,ι αλε Ονομἀζονταε να αντηχεί στον Πολιτικό ­ βλ. στη συνέχεια σημ. Ι 110.ανταποκθλθελ επλτυλωἔ στον «εἔωθεν» πο μ ° 92. Βλ. Νοκ ωτειε­εεεει· η ττοώτη ειιοιειιειιιιοιο ιοιο, 62984­εεοετ.

93.Στο ιδιο, 63Ζ‹­Μ. Ήε¿ με γη θεωειςα της αοετής στην Πολιτειοι ­ και 94. Στο ιδιο, 63Ζε2· η ίδια οοολογία απαντάται και στον Πολιτικό, βλ., στομάλιστα ότι αποκλείει την ενότητά της. Επίσης, έχει την άποψη ότι υπάοχει ιὁιο, 3θ6ο1Ο,|3θ7α6­1. Θα ποεπει εν ποοκειμενω να αναςιιεοουμε οτι οσον αφσοαποόβληματ (οι) μεταξυ του χωοίου 63Οο8­1›2 ­ όπου έμμεσα θεωοείται ο ήοωας τον Πολιτικο οοισμενοι μελετητες αναγουν τη διαςοοοα ­ που φθανει/ως την

Τ ταίσυ ότι είναι ανδοείος ­ και του χωοίου 63Οο3­8 ­ όπου ο ήθωαἔ ενανιιοτητα ~ των Ϊμοοιων» της αοετης, της ανδοειας και της σωφοοσυνης, σετω) , ΌΩ 1 κ × . "αἔὐ του ωοίοττ 63004­6 _ οπου η σντσλσγικη διαφοοα: ποοκειται, υπσστηοίςουν, για αντίθεση, εναντιοτητα, τωνἔυτος οΪεΩῖἑ,0Ξγ Ήαθἕ ίἔἕγἶτἐιἐετέιβἔ ἶιαι του χωοίςου 631ο8 ­ συμφωνα με το «ἰδεῶν» αυτών, κατ” αναλογία ποος την αντίθεση της «κινήσεως» και της «στά­Οἕΐςἔζο­ῖἔττἕθετείταΐ τἔίἔη αξιολογικά. Οι δικές μας παοατηοησεις: Ως ποος το ία) σεως» στο Σοφιστἠ ίβλ., στο ιίὸιο, Ζ54α κ.ε.)· συγκεκοιμἐνα, μία τέτοια αντίληψηδεν υπαοχει κανένα ζήτημα, αν κάποιος διαβάσει ποσσεκτικόι τι λέγει και σε ελοϋν 01 Ι ­ Θίὶωὀ (1955)ι Ζ14› ]­Β­ 8ΙςθΠ1Ρ (1952)ι 223 θημ­1” Ο 8001101 (19ἶ37)ιποτεα διαχοίοεις ποοχωοεί ο Πλάτων όσον αφσοά την ανδοεία στα σχετικά με 16Ζ,|συμφωνει με τον 81‹οτηρ, αν και επιφυλασσεται λεγοντας στι δε διαβεβαιώνει

, ι των Νό ων (βχ σημ­ Ι 171). Ωἔ πατε το (β);τόσο για αυτό το σημείο ο ξένος στον Πολιτικο στι τα μσοια της αοετης ειναι απο οντσλογικη αποψηφπην χωῳατ ν όχ ἔταβάθ τση οχι μόνον ο ΜυΙΙοτ (1951), αλλά σ (ὶἰςστι (1954) αντίθετα, αλλά απλώς διαπιστώνει ότι διαφέοουν ­ διαφοοά που ενέχει και23? Ἐωἐὲἶἔἔωἄῃἔε (1960ἶ 129) έχουν ὀωκολίεε. αν ακοχουθἠσωμε την εναντιότητα («ετειΗό ετ|ο‹1όε››,στοιδιο, 1ό1) ­ μεταξύ τους· σ Μ.Η; ΜἰΠοτ ς198Ο),εομηνεω Τηἑ αοετἠε και Έηἔ δγαβάθμγσγιἐ της που ηιατοιτώνουμε, οι δυσκολίες 125 σημ./Ζ, αν και οοθα σημειώνει στι οι οσοι «μέσος», «μοοιον», ειναι συνωνυμοιαυτές υπεοβαίνσνται (βλ. τη συνέχεια του παοόντσς κεφαλαίου και τις σχετικές με τον 009 «1­δεαἶι ωστοσο δεμλαμβανελ Ήπ οψη τολὶ ΟΠ Οωἶω αφοθολλν μλασημειώσεις 1 ιτο, 171, 176) . Διισιιολιετ σε σχεση με το ιειο Θέμα αντιμετώπισε ῖντολονικκ ποανκατενσιι τον θεματοε στον εν λογω διαλοιο· τελοει Ο Ρ­ Θϋοτσκαι ο Μ. Ο“ Βτἰεο (1967), 182, 184, ο οποίος και ποστείνει μία εομηνεία της δια­ ( 1968)› 12 σ1ιμ·¿ἴ8› αθλίεπαλ Ο" πθίἶλίελταλ γω Οντολογλκη δἔαφοθἶχ­βαθμισης ίβλ., στο ίὁιο, 182­183) η οποία είναι διάφοοη της δικής μας. Ο ΚΟ. 1\1ομίζουμε οτι καιοιας σημασιαςιγια το ποοαναφεοθεν ποοβλημα ειναι το

950) 2214234 π οέβη επίσηἔ σε πῳσέγγτση δταφοθετικη από τη δικη χωοιο 30”/(17­8 του Πολιτικου: «Παιδια τσινυν αυτη γε τιςη διαῷσοα τσυτων εστιΙ_|0ὀἔ€,(1 ι 3 Οι Ο 11 ῖαθε ία από τις αοετές όσο και αναφοοικά με τη των εἰδὼν››· σ 8Ι‹ειυΡ (1952),παοά το γεγονός ­ όπως ποομνημονευσαμε ­ ότιδἶἐβἕθσἶσ Ρἶόῖς φ Θ μ ανάγει το όλο θέμα σε ασυμβατότητα των «ἰδεῶν», των «ειδων», ωστόσο αναγνω­μΒληΝόμ”630 (1 28­ οίςοντας το ποόβλημα που δημιουογεί το συγκεκοιμένσ χωοίο, ότι δηλαδή σε90: Βλ; ίὁαλ 630 (14­7­ αυτην την πεοίπτωση η ασυμβατότητα των συγκεκοιμένων ιδεών θα χαοακτηοιζό­

Page 33: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

64 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

Το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο εοωτά κατά πόσον μίασειοά θεσμών και νόμων στη Λακεδαίμονα δε στόχευαν, στοπλαίσιο της εικόνας του πολέμου, στην ανάπτυξη της ανδοείαἐικαι η απάντηση που λαμβάνει είναι ότι στόχος, ποάγματι, ήταν η

επίτευξη της ανδοείας95· η ανδοεία εννοείται ως καοτέοησις, ως

διαμάχη και τελική νίκη% «ποὸς ῷὀόους και λυπας››97 και αλγη­δόνες98· ωστόσο, όπως και στην ποώτη μεταφοοά, ποοβαίνει σεμία διάκοιση ­ και σε υπόμνηση μιας άλλης: η διάκοιση είχαι η

εξής: ανδοεία είναι και η διαμάχη «ποὸς πὐθΟ'ϋΞ­­­ και η99°

ταν παιδιά, μεταφοάζει τα είδη ως «ταμπεοαμέντα» (στο ίὅιυι 225) _ ωσλετἴἔοτντας τον όοο με την ιπποκοατική ιατοική (στο ίδιο, 225­226 σημ.1) ­ συμφωνείκαι ο Ο” Βτἰεο (1967), 179.

Τελικά η δική μας άποψη είναι ότι θα ηταν δυνατο να εννοησουμε τα ειδη καιως ταμπεοαμένα και ως ιδέες· στην πεοίπτωση αυτή, θα εομηνεύαμε ως εξης τοσχετικό χωοίο: από την άποψη του αντικειμένου του Πολιτικού, το οποιο ειναι εν

κατακλείδι η εκκάλυψη και η ποοάσπλση τηἔ δϋαφοθάἔι Έ0 να αναλθελ _ με τηβοήθεια του μεταφυσικού­οντολογικού λόγου ­ η εμπειρικά διακοι­βσύμενηδιαφοοά σε μεταφυσική­οντολογική διαφοοά ιδεών, είναι μία παιδιά ­ όπως η

Η ΑΡΕΤΗ 65

νας››99· η υπόμνηση είναι ότι το «ῆττω» ισχύει όχι μόνο για πόλειςαλλά και για ανθοώπουςωο. Η διάκοιση και η υπόμνηση το οδη­γούν στο να είναι σε θέση, τελικά, να εοωτήσει αν αυτός που ητ­τάται από τις λύπες ή από τις ηδονές είναι πιο αομόζον να θεωοη­θεί κακός και επονείδιστος· η απάντηση είναι: αυτός που ηττάταιαπό τις ηδονες101· αυτό όμως σημαίνει ότι αν οι πιο εγγύτατοι καιδύσκολοι πολέμιοι του ανθοώπου είναι η λύπη και η ηδονή102, ητελευταία είναι ο πιο δύσκολος από τους πιο δύσκολους αντίπα­λους1®3.

Εφόσον όμως ο πιο δύσκολος των δύσκολων πολεμίων είναι ηηδονή, η νίκη επί αυτής θα είναι όντως η «ποώτη» και «άοίστη»νίκη, και η σε σχέση ποος αυτήν εννοούμενη ανδοεία θα είναι η,ιιεγίστη αοετήωί· για δεύτεοη φοοά αοχίζει να αναφαίνεται ηαξιολογική κλίμακα που ποοαναφέοαμε ότι θεμελιώνεται στηνέα εικόνα, και η υποτίμηση της νομοθεσίας που θεμελιώνεταιστην εικόνα του πολέμου ­ όπως, για παοάδειγμα, αυτή τηςΛακεδαίμονος και της Κοήτης ­, μόνο που αυτό ­ στην παοού­σα πεοίπτωση ­ γίνεται σταδιακά: η παοαδοσιακή ανδοεία ποοςτον «έξωθεν» πόλεμο δεν είναι η πιο σημαντική αοετή. Ποια εί­ναι λοιπόν εκείνη, ή εκείνες, που θα είναι οι πιο σημαντικές; Για

μουσικη και η Υεαφιηή ίβλ­ Πάσιο­ 2880)' όταν όμωἐ η διαφοθά ΈΟὉ ηόσμοιλ των να τις αναζητήσουμε, θα ποέπει να έχουμε υπ' όψη μας ότι αυτή ήανθοωπίνων αντιμετωπίςεται υπό την ποσσπτική της ποέιξης μέσα στην πόλη

(«πεοσ δο τει μέγιστα», στο ίὀιο, 3θ7σ8), τότε είναι κάτι που θα ποεπει ναθεωοηθείως σοβαοό,γιατί ­ ως ενσιντιότητα ­ αποτελεί «νόσον» (βλ. 30768) γι

αυτές, θα μποοούν να επιδείξουν καοτέοηση, να έλθουν σε δια­μάχη, να νικήσουν την ηδονή. Για να συνοψίσουμε: όπως ποοκύ­

αυτην Στους Νόμους η χοηση των ωωτι κμόοιοι», ιειεθεχ δε συνοεεὐετω από πτει από τη συζήτηση, οι πολιτείες της εικόνας του πολέμου μίακαμία τέτοια διευκοίνηση· διαπιστώνουμε ωστόσο ότι η πολλαπλότητα/διαφοοάτων μοοίων της αοετής δεν είναι παοά ­ όπως θα δούμε στη συνέχεια ­ το «πολ­χαχῶς χέγεται» της διαλλαγής· αυτή ενδιαφέοει τον Πλατωνα, αλλα αυτη ειναι

ία έννοια που ανήκει στο «πεοὶ τα μἑγιστα››· αναδεικνυεται, λοιπον, εμμευαι Ή

99. Βλ., στο ιδιο, 633ό1­Ζ· ποβλ./Ιάχ. 19164­7 και Πολιτ. ΔΖ9ο­είἔθο, ΜΖΌΔ­04­ η ανδοεία αποτελεί γνώοισμα του θυμοειδούς και συνίσταται στη διάσωση τωνμι επιταγών του λογιστικού, πασα την ύπαοξη ηδονής και λύπης.ισχύς της πσοαναφεοθείσας διάκοισης του Πολιτικού και στους Νομούς.

95. Νό ι. 633ειΔ­07100. Βλ., Νόμ. 633‹ἰ6­7.

ι ­ 101. Βλ., στο ιδιο, 63301­6· για το «ἐπονειδίστως» (633ε5), ποβλ., και στο ίὁιο,96. Βλ., στο ιίὀιο, 633ο4­5, 63301, 633σΔ: «καοτεοησεις» 6330103 <<ὀΦΟιΜαΧλιν» 635τ12; «ἔτ° Οτἰσχίω»,­ ποβλ. 64707­σι· 634ι:›4: «νικῶντόις... νικαν» ­ ποβλ. επίσης: δἔόόδ­Θ1ι 84004­5; 102. Βλ­7 στο γΰω) 634Β5_6.

84007, 91δό1­Ζ.97.Στο ιδιο, 633ό1.98. Βλ., στο ίὁιο, 633Ι›5, 63463.

103. Βλ., σχετικά και στο ιίὁιο, 633 εΠ­4 ­ ποβλ., χαοακτηοιοτικά, 863ὶ›7­10.104. Βλ., στο ιδιο, 63004.

Page 34: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

66 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΑΡΕΤΗ 67

αοετή εγνώοιζαν και μία εομηνεία έδιναν σε αυτήν την αοετή: η ναοοοννω ενναν ναθοονονννη ννα νην ανναννηοη ονο εοώνηννα μαέ­αοετή ήταν η ανδοεία, και η εομηνεία που έδιναν ήταν η ανδοεία Ο ενννναννννοα εννοννένωἑι λονοἔ ονν ννννοοον να οελθενω να αολοτως θεμελιώδης ποουπόθεση νίκης επί των αλλοφύλων, νίκη που ληθεί η επιταχθείσα από τον ίδιο διαφοοόι των ανθοώπων παοόιηταν Οηνώνηηη με τη νγηη επί Τηε χηηηε _ ηοη τοη φόβοη .. (πο μόνον με ό,τι είναι ενταγμένο στην τόιξη του εαυτού του· οι πολι­ενδουποκειμενικό επίπεδο· επομένως, σε σχέση ποος αυτήν την νενοἐ νον φόβου ναν νηέ ληννηἐ ενννναοοονν να νονονναν ον ννολννεἑαοετή, σε σχέση ποος αυτό το συγκεκοιμένο πεοιεχόμενο της εν νο φοβο ναν νη λνννηι ννα να ανννννννονννοονν ενννννλώἐ έναν πολο·λόγω αοετής, τοποθετούσαν τους στόχους της νομοθεσίας τους. μοι για να νικήσουν σε έναν πόλεμο· η γεύση του φόβου και τηςΑποτέλεσμα όλων αυτών ήταν όχι μόνο να μην έχουν θεσμοθετή­ λνννηἐ ναν η ανέλνἔη οονοννένων οναονναονών οοηνονν ονην τ να­σει διαδικασίες που θα επέτοεπαν ­ κατ" αοχήν ­ τη γεύση1®5 να νο οννανον _ εννννονἔη αννον νον ονολον” η ηοονηι οννωα ενναντης ηδονήςννν και ­ στη συνέχεια, μέσα από μία οοισμένη μεθό­ ποιοά την τάξηω του λόγου αυτού· έπεται λοιπόν ότι με ήπιο τσό­δευσηννν ­ τη νίκη επί αυτής, δηλαδή κατι ανόιλογο108 ποος τις πο ενννναοοεναν η αννοληι η φηνη απο αννηνι ναν αν λννονοοο ηνννο

πολυπληθείς διαδικασίες γεύσης και νίκης επί της λύπης και του ενννβαλλονναν ννοννέἑ ννα νοη§ νναοαβαννονννἔ νην ναἔη νον λονονφόβου, αλλα θεσμοθέτησαν τη φυγἠνν από τις ηδονές, πασα το 1 νηἐ λνννηἐ ναν νον νροβονω· Αννη ονναν λονννον η οοννηνενα ονηνγεγονός ότι καποιος θα ανέμενε να έχουν την ίδια αντίληψη για γγ οπονα μαἐ ναοαννέννννεν νο ενννναοοεννι νο ονονο αναφέοεναν οετην αντιμετώπιση των ηδονών με αυτή που είχαν για τους φόβους 1 ένα οννννναν λονον ννα νο οννονο έλεν ηοη νννεν αναλννννοἐ λονοἐηηη ηη χηηεησθ­ όη δηλαδη η γεηση Πηγε) με βάση Οηγσηένεἐ δια­ στον ΠολιτικόΠ6· και αυτή η εομηνεία είναι που επιλύει το απόδικασίες, θα μποοούσε να οδηγήσει σε νίκη επί αυτώνω. νννοώνη αποψη νναοαοοἔοω νων οναφοοονννών ννεθοοοηοεων νον

Πώς λοιπόν εθμηνεὐοντω όχι μόνον η μη ανάλογη θεσμοθυ 112 Βλ στο ιδιο 635ο6· π βλ· «π οστόιξαι» (636ε7) δ ακελεύεσθτηση γεύσης και διαδικασιών που θα οδηγούσαν σε νικη επι της (636θ8)' '° 1 Ω _' Ο 7 « " αν»

ηοονήἔυ αλλά η φΌγή› η αποχή από Ονυνήν; Η ποιοουσίθι ΤΟΌ εννν· 113. Βλ. Πολιτικ. Ζ9η‹:2­4· τα ιδιοι ακριβώς χαοακτηοιστικα αποδίδονται και­_­α­Η­·Ζ·~·¬ Οτήν επιτακτικότητα των νόμων των Λακεδαιμονίων κατ των Κοητώνς βλ_ Νόμ_

105. Βλ., στο ιδιο, 634ε8· βλ. ακόμη και αλλες εκφοόισεις για το ίδιο θέμα: 634ο1­5, και αντιπαοαβαλε μόνον τη φοόιση «μηδένα έαν» (στο ιδιο, 634ο1) ποος«απειοοι» (635ο5), «αμελὲτητοι» (635ο6). τη φοόιση ‹‹μηδὲνα... ἐῶντα» (Πολιτικ. 294ο2 ­ ποβλ. 300ο1­2).

106. Βλ., στο ιδιο, 634 Β?­ση. 11η. Βλ. στο ιδιο, Ζ9ησΖ­3, 29404­5.107. Για διαδικασίες που αφοοούν τη λύπη, βλ., στο ιδιο, 63ηε9­11. 115. Η φυγή είναι ένας αλλος, οικείος από τον Πολιτικό, όοος της γλώσσας108. Βλ.,στο ιδιο, 63ηο3: «ὁμοιως››· ποβλ. 634ει9: «καθόιπεο». της επιτακτικότητας (βλ., στο ιδιο, 309ο3)· αλλοι όσοι, που ήδη καταγοόιψαμε,109_ Βλ_, στο ιδιο, 635ο4­6, είναι οι συνώνυμοιτου επιτόισσειν, καιτου εαν (βλ. σημ. Ι 112, 113, αντίστοιχα). Η110. Βλ., στο ιδιο, 63ν1ει1­5· η ειοωνική αναφοοόι στους νομοθέτες της Κοήτης φυγή είναι ο ήπιος τοόπος· παοόιλληλα υπόιοχει ο θανατος, αμεσα ή έμμεσα

και της Λακεδαίμονος αντηχεί και ποος την πλευοόι του ιδίου του πλατωνικού φι­ αναφεοόμενος· άμεσα, βλ. Πολιτικ. 309οΖ, και για τους Νοιιους, βλ. το Δεύτεοολοσοφούντος υποκειμένου ως Ελεόιτου ξένου στον Πολιτικό · στον εν λόγω διάλογο Μέσος της μελέτης μας, όπου αναφέοεται και σχολιόιζεται μεγαλος αοιθμός χω­το φιλοσοφούν υποκείμενο λειτούογησε για αλλη μία φοοα στο πλαίσιο της οίων· έμμεσα, βλ. «κολαζειν τοις ἐσχατοις» (Πολιτικ. Ζ99ο5­6) και «μεγίστην δί­παοαδοσιακής εικόνας του πολέμου, καθώς όχι μόνο θεώοησε συνώνυμο της κην» (Νόιι. 637ει8).

αοετής την ανδοεία αλλά και όοισε την ανδοεία ως ικανότητα για πόλεμο (βλ., στο 116. Για μία συζήτηση του πώς αντιμετωπίςει το πλατωνικό φιλοσοφούν υπο­ιδιο, 308ει), δηλαδή μόνον ως ικανότητα αντιμετώπισης του φόβου και της λύπης. κείμενο την επιτακτικότητα στον Πολιτικό, βλ. Δ.Ν. Λαμποέλλη (1990).

111. Βλ.Νόμ. 635ο6­‹11. 117. Βλ. «αποοῶν» (Νοιι. 635ο4). .

Page 35: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

ΔΗ . ΠΡΕΛΛΗΣ68 ΜΗΤΡΗΣ Ν ΛΑΜ

νομοθετικού λόγου όσον αφοοόι τις δυνόιμεις του ενδσυποκειμενι­ λίωσή της. Στη Ο­υγκεγωγμένη πεεγηπτωση η Θεσμοθετημένη αποχηκου χώοου, πιστώνοντας παοόιλληλα μία αονητικότητα στον επι­ φωη από ηδονή, οδηγεί έμπ©α%τα°σε ααωάτεια ηὀονήεηχτακτικό λόγο όσον αφοοόι τη στάση του ποος την ηδονη. ὁεὐτωη βεβαιώνω ότι θεσμοθαημένη

. ηνΣτο σ είο αυτό ό ω το ίδιο το πλατωνικό ιλοσο ουν υπο­ ι , ,ημ μ € , φ , φ ηδονη των πολιτειων αυτων, δεν οδηγεί στην ποόιξη σε ολοκληοω­κείμενο θετει το εοωτημα αν ολα αυτα ειναι σχετικα ποος το αντι­ "κή μη γεύση της ηδονής· η ηδονη ­ και θα μας δοθεί η ευκαιοίακείμενο της συζήτησης· και δεν εννοεί ότι το ενδιαφέοει αν αυτα ι , , , , ,να επανελθουμε καπως αναλυτικα σε αυτο στη συνεχεια ­ ειναιείναι σχετικα με την ανδοεία ­ γιατί είναι, μετα τη διόικοιση που ι , . , , ,ισχυοοτεοη απο τους θεσμους που επιτασσουν την αποχη αποτο ίδιο έκανε ¬, αλλόι κατά πόσον είναι σχετικα με τον τελικό , ι ,

αυτην μονο που στην ποοκειμενη πεοιπτωση η ηδονη εκφοαζεταιστόχο ο οποίος ηταν ο λόγος για την ανδοεία να αποτελέσει ποιοοι­ , , , ,118 ι με ακοατεια και με παοα φυση τοοπο125.δειγμα ποαχιιοιτευσης για όλα τα όιλλα μόοια της αοετής . Μεσα Αυῖέε δύο άλλη μία φωά

% σ / 1απο το ευοημα της διστακτικης καταφατικης απαντησης του συνο­ γ ι , , , , , ,, εμπειοια παοατηοησεις δεν ειναι οι μονες· συνοδευονται απο μιαμιλητηω στο πῳαναφεθθέν ε@ώΈημα7 Το πλατωνωω φιλοσἕἕγρων 1 τοίτη, έμμεση, που χοησιμοποιεί την οικεία, ιατοικη, μεταφοοόιυποκείμενο ποοχωοεί στην ποαγμόιτευση της σωφοοσύνης . Το ι ι ι „ι ι ι ι ι ι ι για να εκφεοθει· τη μεταφοαζουμε: ο εκ μεοους του επιτακτικουεοωτημα που θετει ειναι κατα ποσον υπεοεχουν ως ποος αλλες 1 λόγουὥ πεωοῳσμόἔ ένα μόνον εππήὀευμαωπολιτείες οι πολιτείες της Λακεδαίμονος και της Κοητης οι πολι­ ι ι ι ι ι .. ' , ,

"Π1 οα μονο μια απο τις δυναμεις του ενδουποκειμενικου πεδιου,Έείεἔ της πολε μλχής 0"/ὀ@εία€° όσον αφωά τη σωφοοσὐνη “Κατά ωφελεί αλλα και βλαπτει128· η παοατηοηση συνοδεύεται από μίατη γνώμη του συνομιλητή του είναι δυσκολη η απαντηση ωστοσο , , ,

, , ', δηλωση η οποια αναιοει τον ποοαναφεοθεντα πεοιοοισμο τουΟῳσμένεε θεσμοθετήσεις για την εππευἔη τηἑ ανδῳιαε” Οπως τα επιτακτικου λόγου των πολιτειών της γευσης του φόβου και τηςσυσσίτια και τα γυμνόισια στόχευαν και στην επίτευξη της σωφοο­ ι , 1 , ,

122 , ” , , , λυπης, των πολιτειων του πολεμου, δηλαδη της επιβιωσης: η ενα­σύνης . Η απαντηση του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμε­ σχόληση ηδονέε είνω εἔίσοι) αἔβόλογηνου συνίσταται σε δυο παοατηοησεις· ποιες είναι αυτές· Η ποωτη ι , , , , ,

” ι με τις λυπες129· και η ολη ενασχόληση και με τις δυο ειναι εξισουυπο α ι ειότι είναι δυσκολο κατόιτ όπο ανα ισ ίτ ταο οιο , ,

να ἔἕφοιδλίἐἑεται μία πολιτεία «ἔογῳ» οἱ σχέση τοβ3λἔγῳ››μπου αξωλογη _, ε1ἶ(ῇναλαμβανΟΡἐἶ _ με ην ανἶίσῖῳχη ΜΡ αφωάσυγκοοτεί αυτην123. Αυτό σημαίνει ότι ο τοόπος που λειτουογεί το νομοθετειν 'η εμπεωωίη πα@ατηΩηση ηδη εὀελἔε Οῃκωταστην ποόιξη μία πολιτεία συνηθως απέχει από τη θεωοητικη θεμε­ τπτ

124. Βλ., στο ιδιο, 6361›1­ε7.

118. Το «κατα τοὀπον» (Νόμ. 635ὀ7) αναφέοεται στο «ὅπως οὕτω» (στο ἔἔίὁιο, 632ε3­6). Ο ΑΕ. ΤεγΙοτ (1980), 1236 στη μετόιφοασή του είναι ασαφής: ' ”, '°

. 127. Στο ιὁιο, 636ε7· ο όοος χοησιμοποιείται ποοηγουμένως (63Δε7) αλλα και‹‹Ψ1τετΙτετ νου ἰὶοὸ Ητεεε τετιτετΙ‹ε ετ ειΠ ρεττιυειττ». , ,119. Νόμ.) 63501­3 στη συνεχειαιη μεθη θεωοειται ενα επιτηδευμα (βλ. στο ιὁιο, 637‹14).

ιεο. ει., στο οιο, επειι­6. 128· Σ” “Μι 63686­Μ·121. ελ. στο στο 635ε6­63681. 129· Βλ” "Ο ωωε 635"­άὁ·

ί 1 130 Βλ στο ιδιο, 636615­7.122. Βλ., στο ιδιο, 63682­3. _ ” ,131. Βλ., στο ιὁιο, 633εε1­ο7 ­ για φοβο και λυπη, 6361›1­‹:7 ­ για ηδονή· και

123” Βλ” (πο ιδιο) 63683­5” συνολικά: στο ίὁιο, 6351›4­‹16.

Page 36: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

?θ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΑΡΕΤΗ 71

ι

δύο ­ ηδονή και λύπη ¬ είναι θεμελιώδεις ποούποθέσεις, υπό ση πεστ σωφσσσῦνηἐ­ Επσττενωἔι η σωφσσσσνη ενττεττατ σλτ ττσνσοοισμένες συνθήκεςω, της ευδαιμονίας σε ενδουποκειμενικό και στην επτννωση τη§ σταττθτσηἐ λσνσττ _ εσνσα αλλα ττατ στην ανα·ενδοπολιτειακό επίπεδο, δηλαδή για μία πολιτεία που στοχεύει ννώστση τηἔ σττσττσλταἐ πσττ ττπασλετ να επττενλθετ τσ εσνσ να ετ­πέοα από την επιβίωση και στην ευδαιμονία133. Αυτή η δήλωση νατ σττστσ ττε τσ λσνσ” η στσφσσσὐνη ένττεττατα επτσηἔι στην ανα­ποουποθέτει όμως την αοση του μη «ὀοθου λογου», φοοέας του ννώστση σττ η επτταττττττστητα δεν σσηνετ σε σττνσλτττα θεττπαοποίου θα ποέπει να υπογοαμμίσουμε ότι δεν είναι μόνον ο επι­ απστελέσττατατ σλτ ττσνσν εσνω δεν εττττησεντἔετ σ9ττ ετνατ πασατακτικός λόγος των πολιτειών του φόβου και της λύπης, αλλα το την ταἔη τσσ λσνσττ τη€› αλλα σσηνετ σε ενα ατχασττό τηἐ ἔωη€ σεαποῖέχεσμα τοι) λόγοι) Οωτοὐἱ η ακθάτεγα τικ ηδονικ κατα την ταξιν και παοα την ταζινστ, όπου αλλοτε επιτασσεται η

Στη συνέχεια ο λόγος του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκει­ γ απσλη ττατ αλλστε τσ ανττττετττενσ τηἐ απσληέ επττασσετ' τέλσα ημένου ασχολείται για ποώτη φοοα με τη μέθηβτ ως ένα ακόμη γ σωφσσσσνη ενττεττατ στην αναννώστση τηἔ ττπατττστηταἐ τηἔ επτ­εμπειοικό πεδίο για να καταδείηει ­ εκτός των αλλων σημαντι­κών που θα καταγοαψουμε στα επόμενα ­ την υπό όοους χοησι­

τακτικότητας του λόγου και στη θεμελίωση της υπεοβασης τηςεπιτακτικότητας αυτής, υπέοβαση συνώνυμη με την αοση του μη

μότητα της γεύσης της ηδονής, καθώς ο συνομιλητής τοι) επανω­ «ὀοθου λογου» εκ μεοους τόσο των πολιτειών του φόβου και τηςχεται στον ισχυοισμό ότι οοθα ο επιτακτικός λόγος135 μιας πολι­ ληπηἑ σσσ ττατ τηέ απσατσσἔ ησσνηἐ' ττατ ντα να ττεταφσασσττιτετείας λύπης και φόβου όπως είναι η Λακεδαίμων, κελεύει τη φυ­ στη νλώσσα τηἑ θεττελτώσσττἐ ανθσωπσλσνσσ ετττσναἔωῖ η ησσνηγή Έ­η€ ηδονήἔτπ Όμως γγα οωτη την πἐγώτη ενασχόληση με τη μέ­ και η λύπη, για να αποτελέσουν τους όσους μιας θετικότηταςθη και για όσες έπονται, θα ασχοληθούμε καπως αναλυτικα στη σσσν αφσσα τσ στσλσ επττεσἔη§ τηἐ εττσατττσνταἔ θα πσεπετ να θε­συνέχεια· εκείνο που ποοηγείται είναι μία διαπίστωση· η διαπί­στωση ότι ο λόγος για τη σωφοοσύνη θα ποέπει να έχει ήδη πεοα­τωθετ εφόσσνι ιτετα ττε τθετἐ επτεθετσεἐ πα©ατη©ησετ€ πατ τη δη· 137. Για τα «κατα», βι. Παιιακ. 293α5, 293ι›ι, 293α9 296α9 29εα2 299αιλιυόη, έπεται Ο λόγός για τη μέθη και ­ ακόλόύθως ­ για αλλα Ζ99‹:1, σε αντιδιαστολή ­ στις πεοισσότεοες πεοιπτώσεις ­ ποος το «παοα››· στο

θέματα. Αυτό σημαίνει ότι τελικα Ο λόγός για τη σωφοόσύνη εί­ χωοίο που εξεταζουμε υπαοχει μία ενδιαφέοουσα αντιδιαστολή: το κατά την

ναι ταυτόσημος με τις τοείς ποοαναφεοθείσες παοατηοήσεις και ταξιν του νόμου οδηγεί σε «παρὰ φύσιν» (Νόμ. 636ο6) το «κατα φύσιν» (636ο5) ­9 9 9 9 9 9 9­ ποβλ. σχετικα, στο ιδιο, 836ο­ε (και για τη σχετική νομοθεσία, βλ. 836ο­8¿τ1ο).

την καταληκῃκη δηλωση, οι Οποδεἐ αποτελουν στοιχεβα ενος λο Όσον αφοοα το χωοίο 636ο­α, βλ. Ι.Ι. ννὶτιιαετ (1990), 18, 21, οοποίος τονίςειγω) πσυ ανελίχθη αμέσως μετά την εξαγγελία για την πθαγμἀτευ ότι στο σημείο αυτό ο Πλατων εγκαινιαζει μία παοαδοση σχετικα με το «μη

φυσιολογικό››· για το ίδιο χωοίο, βλ. Μ. Ρουοειιιιτ (1984), 54, και Ζέτττ­245 για τοχωοίο 8360­σ. Για την απόοοιψη της ομοφυλοφιλίας από τον Πλατωνα των Νόμων

132. Βι., ατα ι/ατα, 636αε­αι· για μια ααςητηαη ται, ια. 1.2.2. σε κη ι9ν9ι9λ9νικηε ­ αντίθετοι 9ιπ° ατι συμβαίνει 9τ9 Φαιεαι και τ9 Σνκπύσιο.133. Ο πόλεμος ανήκει στα αναγκαία (βλ., οτο ιδιο, 6Ζ8α1)· μία πολιτεία που βλ. Κ.Ι. Βονετ (1978), 165·1689 185·187ι σποτ ττατ επτση ιτατνετ τη βασΰνθττσα ση·

στοχεύει στην ευδαιμονία δεν έχει αυτόν ως ποοτεοαιότητα (βλ., στο ιδιο, 6Ζ8ὀΔι­ τταστα τσσ λασατττηστσττσσ «πασα Φηστν» ντα την τστσστα τηἐ ηθτπηἐ (στό ἴὁπιεΖ). 168). Τέλος, για τη «σεξουαλική ηθική» του Πλατωνα, βλ. το ομώνυμο κεφαλαιο

134, Βλἠστο ιὁιογ 637136 κ_ε_ του Ρτἰεε (Ανν. Ρτὶοε (1989), 223­235), και βέβαια τα κείμενα του Ο. νιειετοε135. Βι., ατα στα ωααε· ααβι. και αηαι 112. ©9819). ιΖ1981ι›·)136. Βλ., στο ιδιο, 636ο7­8. 138­ Βλ. σημείωση Ι 41.

Page 37: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

72 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΑΡΕΤΗ 73

ωοηθούν ότι αποτελούν μία συγγένειαςδιαφεοομένη και όχι τους Ωστόσο Όπάηχοην δύο εηωτηματα που σχετυἐοντοη με εἔαγγὺδύο πολεμίους που αναδεικνύει η πολεμική εικαστική139. λίεα που έχοην πθοηγηθεί. το πηώτο εηωτἀ για Το ποια είναι ,ηΗ ποαγμάτευση σχετικά με τη φοόνήση κιιιτη δικαιοσύνη· το δεύτε­

139. Επαναλαμβάνουμε μία αοχική διευκοίνηση: η συνέχιση 111€ λθήσηἔ 00 αφοοά Το κατά πόσον όντωἔ Ο λόγοἔ γω την ανὀθεία ανεὁεῦόοων όπως νίκη, καοτέοησις, διαμάχη, συμβαδίςει με την επιτευχθείσα υπονό­ χθη παοαδειγματικός για τα αλλα μόοια της αοετης. Είναι φανε­μευση των όσων αυτοίοημαίνουν στο πλαίσιο της εικόνας του πολέμου· στη ουνέ­ οό πως για να απαντηθεί το δεὐΈΕ@Ο, θα ποέπει και, αοχἠν ναχεια, μία νέα γλώσσα, αυτή του αισθητικού, θα αναλάβει να ανταποκοιθεί ποος απαντηθεί το π@ώΈΟ· Η απάντηση σε σχέση με Οηπό είναι ότιτα όσα η νέα εικόνα εξαγγέλλει. ι 9 9 9 9 9

Ωστόσο, άλλοι μελετητές συνέχισαν να εντάσσουν τη σωφοοσύνη στους πΩαγμαΈεΌση για τη φ@Ονηση δεν Όπαθχεμ για." η φ©0νηση° καταΝόμους μέσα στο πλαίσιο της εικόνας του πολέμου και να τη συνδέουν απο­ το πλατωνωω φλλοσοφοὐν Όποκείμενα είναλ (ωνώνυμη τηἔ σω“κλειοτικά και κυοιολεκτικά με την οικεία οοολογία της. Έτσι, η Η. Νοττ1ι (1966), φ@Οσ”θνης140' όσθ για τη δικαιοαύνηι δεν υπόωχελι επίσηἔι πθαγτ186496­ πεαηιατεὐεῖαι κατα ταόαα ασαφή τα αώἐ εννοεί αι ααφαααὐνιι ατα μάτευση για αυτήν, διότι ο λόγος για τη σωφοοσύνη διηγείται αυ­έογο αυτό ο Πλάτων. Η ασάφεια αυτή γίνεται, οοιακά, αποδοχή αντιφατικών τό ποη είδαμε ηδη 6." είνα, το πιο θεμελιώδεε για την αἔιολογωὥάποοσδιοοισμών της σωφοοσύνης. Συγκεκοιμένα· ενώ η Νοττδ οοίςει ότι σωφοο­ούνη, κατά τον Πλάτωνα των Νόμων, είναι το κοατείν αυτού, το νικάν αυτόν (βλ., _·­ττῷὲτἑστο ίδιο, 189, 189 σημ. 83), στη συνέχεια (βλ.,στοιδιο, 190) αναγνωοίςει ότι ­ για 54­56, ο οποίος αντί για οοισμό της σωφοοούνης οδηγείται σε πεοιγοαφή οκτώτον Πλάτωνα των Νόμων πάντοτε ­ το ιδανικό είναι η ειοήνη και όχι ο πόλεμος πεοιπτώσεων σωφοοσύνης (βλ., στο ιδιο, 55). Ἑχειτην άποψη ότι ο Πλάτων στουςκαι κύοια θέση σε αυτή την επίτευξη έχει η σωφοοσύνη· το εοώτήμα όμως είναι: Νόμους διατυπώνει δύο μοοφές αοετής: την υπέοβαση των επιθυμιών στο πλαίσιοπώς η σωφοοσύνη θα είναι καίοιας σημασίας για την επίτευξη της ειοήνης (εντός της πολεμικής μεταφοοάς και την εναομόνιση της επιθυμίας με την οοθή κοίσητου εαυτού και της πολιτείας), αν η ίδια θεμελιώνεται στον πόλεμο; Ἀλλα δείγ­ (βλ., στο ίδιο, 50): θεωοώντας ωστόσο ­ ποοφανώς ­ αδύνατο το διαχωοισμόματα αυτής της ασάφειας είναι: (α) Η πολύ αόοιοτη αναφοοά ότι στο «ύψιστο επί­ μεταξύ τους (βλ. στο ιδιο, 53), ομιλεί για την αοετή τόσο ως αντίσταση ποος τηνπεδο» (στο ιδιο, 189) σωφοοούνη και δικαιοσύνη ταυτίςονται ­ ποιο άοαγε είναι ηδονή όσο και ως αομονία λόγου­συναισθημάτων (βλ., στο ιδιο, 55). Ενώ, τέλος,αυτό το επίπεδο; ­ · (β) Η επιγοαμματική, άνευ οποιουδήποτε ποοσδιοοισμού, κατηγοοεί τον Ε. ΒειτΙ‹ετ (21960), 343 ¬ που ομιλεί για την αοετή, τη σωφοοσύνηδιαβεβαίωση ότι δεν υπαοχει μόνον η σωφοοσύνη ως κοατείν αυτού, αλλά και ­ ως αυτοέλεγχο ­ , με το σκεπτικό ότι μία τέτοια άποψη μποοείνα σημαίνειπό­εκείνη που ταυτίςεται με τις τοείς άλλες αοετές στο χωοίο 965ε9 κ.ε. (βλ., στο ίὁιο, λεμο ποος τα πάθη (βλ., στο ίδιο, 54), ο ίδιος αναγνωοίςει ότι υπάοχει αοετή του189 σημ. 83). Η 15.8. ΒεΙἰἰοτε (1986), 428, 429 ­ και επανάληψη: (1992), 32 ­ αυτοελέγχου (βλ., στο ιδιο, 36). Ο (ὶ.Μ.Α. (ὶτιιβε (1935), 243, έχειτην άποψη ότιποβλ. 33 ­ , θεωοεί επίσης ότι η σωφοοσύνη σημαίνει συνεχή διαμάχη, αναγνω­ υπέοτατος για τον Πλάτωνα είναι ο αυτέλεγχος και όχι ο πόλεμος, η αομονία καιοΐςει ότι στόχος της Πολιτειος (βλ. 442ο10­εὶ1 ­ ποβλ. 432ε7­9) είναι η αομονία όχιη διαφωνία· η άποψη αυτή όμως δηλώνει: (α) μία σύγχυση, μεταξύ της εικόναςτης ψυχής, ωστόσο διαβεβαιώνει ότι αυτό είναι ακατόοθωτο ιδανικό κατά τον του πολέμου ­ στην οποία παοαδοσιακά εντάσσεται ο αυτοέλεγχος ως κοατείνΠλάτωνα των Νόμων. Δυστυχώς, αναφέοεται μόνο ­ για παοάδειγμα ­ στα χω­ αυτού ­ και της διαλλαγής· (β) μία παοανόηση της αομονίας ως απουσίας δια­οία 626ο6­‹12, 626ε2­3, και διόλου στα 627ι1­628ι1, 8Ο3‹;Ι, με αποτέλεσμα να μη φωνίας­διαφοοάς. Από όλες τις ποοαναφεοθείσες ποαγματεύσεις ­ και άλλεςδημιουογείται στην ίδια το εοώτημα πώς συμβιβάζεται η αντίληψη που εκφοά­ (για παοάδειγμα: Κλλ/. ΗεΙΙ (1963), 187­215), μόνον ο Ι. \ΝεΙεΙτ (1963) είναιζουν τα ποώτα με την αντίληψη που εκφοάζον τα δεύτεοα. (Το 628α9­ο1, την ιδιαίτεοα ποοσεκτικός (βλ., στο ιδιο, 48­50 ­ και ειδικα 49­50) στο να διακοίνειιατοική μεταφοοά για την ποοάσπιση της διαλλαγής, το μνημονεύει ­ βλ. (1992), ότι η ποαγματική άποψη του Πλάτωνα είναι υπέο της διαλλαγής, και ότι η πολε­32 ­ , αλλά θεωοεί ότι ποιοά τα δηλωθέντα σε αυτό στόχος των Νόμων είναι το μική οοολογία χοησιμεύει μεν στο να μποοέσει να συνεννοηθεί με το Λακεδαι­δεύτεοο καλύτεοο, δηλαδή ο πόλεμος· και όμως: ο Πλάτων στο χωοίο 817β θεω­ μόνιο Κλεινία ­ που γνωοίςει μόνον αυτό το σύμπαν λόγου ­ , φέοει όμως έναοεί το κάλλιστο και άοιστο έογο τους Νόμους, δηλαδή τους θεωοεί την παοάσταση πεοιεχόμενο που την οδηγεί πέοαν των όσων αυτή σημαίνει για τον Κλεινία.του καλλίστου και αοίστου βίου). Δυσκολίες αντιμετωπίςει καιο8τεΙ1εν (1983), 140. Βλ. , για παοάδειγμα,Νόμ. 693ο2­4, 71Οο3­7.

Page 38: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

γιι ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΑΡΕΤΗ 75

ηψηλστεση έηφσσση τηἔ σιησισσηνηἔ: τη σύλληψη τηἑ ενσσηπσ­ μενο της σωφοοσύνης με τη δικαιοσύνη, και, τέλος, να καταλη­κειμενικης και εγδσττσλιτειακτις καταστασηε (05 συγγέγεισἐ μισ€ ζουμε στο ότι ο λόγος για την ανδοεια κυοιως ειναι, και παντωςδιαφεοομένης, όπου τη θέση της μέοιμνας για απώλεια έχει λαβει ιιαιαλήνει να ειναι) χόνικ για ιη σωφσσαύνα ιιοιι χθηαιμισποιειη μέοιμνα για διαλλαγη. απλώς την πασαδοθεισσα από την εικόνα του πολέμου οοολογια

Όμως έτσι καταλήγουμε πασαλληλα σιηγ αγεσσεση Έηἐ σλσ­ πεοι ανδοειας. Όλα αυτα, εν τούτοις, δεν αποτελουν παοα μιαιιλιισωιιέγηἐ σπσησησηἐ σε σχέση με ένσ εσώτημσ πση σφσσσησε αφοομη αναφοοας μιας σειοας εοωτηματων που υπόφωσκαν ηδητο πιο ειναι εκεινο το μόοιο η τα μόοια της αοετης που θα ειναι τα στην αοχικη εξαγγελια ότι η ανδοεια αποτελει ένα από τα μόοιαπιο σημαντικα στο πλαισιο της δεύτεοης μεταφοοόις του λόγου της αοετης· τα διατυπώνουμε: Πώς θα πσέπει να εομηνεύσουμεστην εικόνα του πολέμου, καθώς κατι αοχην ανεφανη ότι δεν ει­ τη φσαση κειε ιαὐιὸν ἑλθουσα» ιισσ ειιινσαφει τη σχέση τωνναι η ανδοεια που επιδεικνύεται στον «έξωθεν» πόλεμο· ειναι η τοιών ποώτων ­ από καθε αποψη ­ «μοσιων» η «ειδων» τηςσωφσοσύνη, η φοόνηση και η δικαιοσύνη, εφόσον αντιμετωπι­ αοετης, της δικαιοσύνης, σωφοοσύνης και φοόνησης, ποος το τέ­ἔσσγ Έην ησσνη” βλέπσημε λσιπσν ση η σἔισλσγιηη ηλίμσησ τηἐ ταοτο, την ανδοεια; Πώς θα κατανοησουμε εν τέλει τη σχέση τουσεητεσηἐ μετσφσσσἐ τσυ λόγσυ καταλήγει να συμπιπτει με αυτην ενός με τα πολλα, όπως αυτη διαμοοφώνεται στην πεοιπτωση τηςτης ποώτης. Μένει στη συνέχεια η απαντηση στο δεύτεοο από τα ασειήειδύο ποοαναφεοθέντα εοωτηματα, σε αυτό που αφοοούσε το κατα Υιιασχει μια παανμαιεσαηγσ ειι ιιέσσιιἐ ­ιοιι πλατωνικού φιλο­ττσσσγ 0 λσγσΞ για ιηγ αγδσεισ ειναι πσσσσειγμσηησἐ γισ τσ σλ· σοφούντος υποκειμένου η οποια υποθέτουμε ότι θα μποοούσε ναλα ιισσισ τηἐ σσειηἐ­ Μετά ισ σσσ ελέλθησσνι γισ νσ σσσλσηθεί δώσει απαντησεις στα εοωτηματα αυτα. Στο πλαισιό της, τιθεται,το εν λόγω εσώτημα αοκει να απαντηθει το κατα πόσον ο λόγος κατ” αοχην, με σαφηνεια η παοουσια της κατηγοοιας της ενότηταςγια την ανδοεια ειναι παοαδειγματικός για το λόγο πεοι σωφοο­ σε σχέση πσος την ασετη: ο σύλλογος των νομοφυλακωνμη στο­σύνης. Ποαγματι, στο λόγο για τηγ ανδσειαι ιιετα τις κσιγστσπεε χεύει σε ένα, στην αοετἠηδ αυτή έχει τέσσεσα «ειδη» η «μόοια»,αοχικές αναφοσέςω, διακοινουμε την ιδια εκεινη κσιτικη αλλα όμως όλα Ονομάζοιτα, ένα) δηλαδή αοετήιιε­ Ποωά το γεγονόςκαι την ιδια μέοιμνα του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμέ­ ότι και η φοόνηση και η ανδσεια ειναι αοετηηη, ειναι εσιισχο _νουΜΖ που ειδαμε ­ στη συνέχεια ­ να εκκαλύπτεται μέσα από πληοοφοοούμαστε ­ να αποφανθούμε ως ποος τι διαφέοουν με­το λόγο για τη σωφοοσύνη. ταξύ τους και το γιατι λαμβόινουν δύο, ὁιοιφοοετικά, ονόματα ­

Επομένως, μποσούμε να συμπεσαγσυιιε ότι Οι ιτσσεἔαγγελθέ· το ιδιο εύκολα μποοούμε να αποφανθούμε σχετικα και με τα αλ­ντες στσχσι σε σχέση με τιιγ Τισαγμάιεσση των ιισσιων Τηἔ σσετηἔι λα δύο μόοια· εκεινο όμως που δεν ειναι διόλου εύκολο ειναι τοεν Τέλειι σσσγμσσώνσλσσι­ Πσσγμσσώνσλσσιι σφση λσεισσθηηε να κατανοησουμε το γιατι και τα δύο αυτα ­ καθώς επισης καιωστόσο να επικαλεσθούμε τη οητη διαβεβαιωση του ιδιου τουπλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου πεοι συνωνυμιας της 96Δϋ8σωφοοσύνης με τη φοόνηση, να συμπεοανουμε το όμοιο πεσιεχο­ ΜΔ: Βλ: Ξ: 252: 96181:2· = Ο 7 ·­­ζ­­·~ Μ5. ελ., στο ιειυ, 962ιι1­5, 96381­ιι.

141. Βλ., στο ιδιο, 633ε4­ε7. 146. Βλ.,στο ιδιο, 96307­11· ποβλ., στο ιδιο, 963 ό1­2.142. Βλ., στο ίὁιο, 63308­Β6, και 635 Ό3­ασ. 147. Βλ., στο ιδιο, 963 ε1­3· ποβλ., στο ιδιο, 963‹:12­ό1.

Page 39: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

76 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

τα αλλα ­ ονομάζονται αοετή148. Το ίδιο το πλατωνικό φιλοσο­φουν υποκείμενο ποοχωοεί σε μία ποοσπαθεια να δείξει την ευ­κολία του ποώτου ζητηματοςω· στη συνέχεια ωστόσο λέγει ότι θαποέπει και ο ίδιος ο συνομιλητής να δείξει ως ποος τι αυτά τα μό­οια είναι «ἔν και ταυτόν››15® και, γενικα, να δείηει κατά ποίοντοόπο αυτα τα τέσσεοα είναι ένα· αφου δειχθεί αυτό, το πλατωνι­κό φιλοσοφουν υποκείμενο θα δείςει ότι το ένα είναι τέσσεοα151.Ρητόι λέγεται ότι είναι ποώτη ποοτεοαιότητα για τους φυλακεςτης πολιτείας να δουν ποιο είναι το «ταυτὸν» που δια­πεονα15Ζκαι τα τέσσεοα μόοια153· αυτό σημαίνει: ποιο είναι το εν που ειναιστην ανδοεία, τη σωφοοσυνη, τη φοόνηση και τη δικαιοσύνη, καιδίνει το δικαίωμα σε όλα αυτα τα είδη να ονομαζονται με ένα ιόνομα: αοετηϋλ. Μαλιστα, στη συνέχεια, το πλατωνικό φιλοσο­φουν υποκείμενο λέγει με πολλη έμφαση ότι σε αυτό, δηλαδη στο

148. Βλ., στο ιδιο, 9ό3‹14­7· για τη γενικότεοη δυσκολία όλου του θέματος έν­πολλα της αοετής, βλ. την ποοεξαγγελτικου τυπου επίγνωση του πλατωνικουφιλοσοφουντος υποκειμένου στον Πολιτικό (3θ6ει4­5).

149. Βλ. Νόμ. 963ο1­8· για μία πολυ πιο πλήοη ποοσπαθεια τέτοιας κατα­δειξης, βλ. Πολιτικ. 3Ο7ε2­30889· ότι στους Νόμους ομιλεί για τη διαφοοά φοό­νησης και ανδοείας και στον Πολιτικό για τη διαφοοόι σωφοοσυνης και ανδοείας,δεν ποέπει να μας οδηγεί σε καμία αποοία· ποόκειται για συνωνυμες έννοιες· βλ.,στο ιδιο, 3Ο9ο5: το «σῶφοον»­«φοόνιμον›› αντιδιαοτέλλεται ποος την ανδοεία·βλ., επίσης, σημ. Ι 140.

150. Νόμ. 96482· στο σημείο αυτό θα ποέπει να σημειώσουμε πως το πλατω­νικό φιλοσοφουν υποκείμενο υπογοαμμίςει ότι «ἔκαστον» από αυτα είναι ένα(βλ, στο ίδιο, 96308).

151. Βλ., στο ιδιο, 964ει2­5. Θα ποέπει να παοατηοησουμε ότι σε επίπεδο ει­κόνας έχει καταστεί δυνατη η εομηνεία αυτου του φαινομένου ενότητας της πολ­λαπλότητας: «πολλοὶ αδελφοί που γὲνοιντ' αν ἑνὸς ὰνδοὸς τε και μιας υἰεις» (στο

Η ΑΡΕΤΗ 77

εν ­ αοετη, θα ποέπει να επικεντοωθεί η ποοσοχη των φυλακωνωσότου ικανοποιηθουν σχετικα με το τι είναι αυτό στο οποίοέχουν εστιάσει την ποοσοχη τους, είτε αυτό δειχθεί ότι είναι εν εί­τε όλον είτε και τα ὁυο είτε οτιδήποτε αλλο155. Αυτη την ποοτεοαι­ότητα την αιτιολογεί λέγοντας ότι αν αυτό το ποοαναφεοθέν ωςζητουμενο διαφευγει από τη σκέψη τους, τότε δεν μποοουν ναισχυοισθουν οτι ειναι εφοδιασμένοι με μία αοετη για την οποίαδε γνωοίζουν αν είναι πολλα ποόιγματα, τέσσεοα η ένα156. Εντέλειη συζητηση πεοατουται με αναφοοα σε δυο ακόμη ποουποθέσεις:η ποωτη συνοψιζει, υπενθυμίςοντας ότι δεν αοκεί να γνωοίςουνότι το έν ­ αοετή είναι πολλα, αλλά και το πώς και κατά ποίον

× × 15 . κ ι ι ι ιτοοπο ειναι εν 7 η δευτεοη οτι δεν αοκει μονον να εννοησουνο,τι αφοοα την ενότητα της πολλαπλότητας αυτης, αλλα να μπο­οουν με το λογο τους να εομηνευσουν τη γνώση τους αυτή και νατην ακολουθουν στα εογα τους, διακοίνοντας έτσι το καλό από τοκακό158.

Όπως φαίνεται λοιπόν το ποόβλημα της ενότητας της αοετηςπου απασχόλησε για τελευταία φοοόι το πλατωνικό φιλοσοφουνυποκείμενο στον Πολιτικό159, το απασχολεί και στους Νόμους.Στον Πολιτικό έδωσε έμφαση στη διαφοοα των μοοίων της αοετηςσε σχεση με την αντιληψη του ιδίου ως Σωκοόιτη πεοί ενότητας τηςαοετης, χωοις ωστοσο να παυσει να συμβιβαζει την έμφαση στηδιαφοοόι με την παοουσία της ενότηταςωο. Στους Νόμους αναφέ­

155. Βλ. ,στο ιδιο, 965614­7.

156. Βλ. , στο ιδιο, 965οΙ7­02.157. Βλ. ,στο ιδιο, 966ει6­8.158. Βλ. , στο ιδιο, 966151­9.

159. Βλ. Πολιτικ. 3θ6ε4 κ.ειδιο, 62”/ο4­5)· υπογοαμμίζουμε πως η σημασία αυτου του θέματος εμφαίνεται ·

9 9 9 ι , ι ι ι 160. Για σ ετικ π α όιτευ τουπ οβλ” ατο εν­πολλί όπω αυτόαπο το γεγονος οτι συγχοονως με την εκκαλυψη της νεας εικονας μεοιμναται η τη χ η γμ ση Ο ημ ε 9 5 πα­, . , δ ι ι οουσιαζεται στον Πολιτικο σε σχεση με την αοετή, βλ. Δ.Ν. Λαμποέλλη (1990). Γιαερμηνεια του φαινομένου ­ σε επιπε ο παντοτε εικονας.

152. Ποβλ.,στο ιδιο, 965‹11: «δια παντων». η, η 9 Ἐης αοετης στοϋἔ π©9γενε0Ἑε@ΟΉ§ Βαλογουἔ (για παθαδελγμα:Ζὁ 965 10 ό /Ιαχητα, Μενωνα, Χαομιὁη, Ποωτανοοα), βλ. Τ. Ιιννιο (1977)· ειδικα για τον Ποω­153. Βλ.,στο ί ιο, ο ­ 1.

τανοοα, βλ. ποοχειοα, Κ. Βιιοοευ (1978) ­ γενικα, καικυοίως για ανδοεία ­ , Ι).154. Βλ. ,στο ιδιο, 965 εΙ1­4 ­ ποβλ, στο ιδιο, 963ο11­ὸΖ.

Page 40: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

78 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΑΡΕΤΗ 79

Οετοτι στην ολη αμφίδοομη διαδικασία ποοβολής και κατανόησης από τη διαπίστωση ότι η διαφοοά/πολλαπλότητα της αοετής ­ σετης σύγχοονης παοουσίας της διαφοοάς/πολλαπλότητας και της μια τουλαχιστον πεοιπτωση: της ανδοείας και της σωφοοσύνης ­ενότητας στην έννοια της αοετής, και δίδει έμφαση στην ενότητα, είναι μία εναντιότητα που εντάσσεται στην οικεία εικόνα του πο­ακοιβώς για να εξισοοοοπήσει τις εντυπώσεις από την ποοηγού­

161 δμενή του ποοσπάθειοι, ίσως γιατί είχε ποοβλέψει , η οικΟΰΟ8ι κειμενικό επίπεδο, είναι συνώνυμη της σοφίας (βλ., στο ιδιο, 689‹16­8, σε συν­να διατυπώνεται εκείνος ο τύπος εομηνειών που αντί να δουν στον δνοισιιό με 68%­Φ 6531)­Οι και σημ­ Ι 275­ΠΟ/Ώῃκό δύσκολη πΩοσπάθε[α νέας ποοσέγγισηε Ήατανόησηἔ Ϊ Έντονα πάντως απασχόλησε τη σχετική βιβλιογοαφία το πώς θα έποεπε να

7 | 9 9 9 9 9

του συμβιβασμού πολλαπλότητας ­ ενότητας μέσα στην έννοια τηςαοετής, αναγνώοισαν στο διάλογο αυτό την απόοοιψη της κατηγο­

κατανοηθει αυτη η ενοτητα: στην ισχυοη της μοσφη ως ταυτοτητα (Ποωτοιγ.329ο6­‹11: όλα τα ονόματα των αοετών είναι διαφοοετικά ονόματα της ίδιαςγνωστικής συνθήκης), ή στην ήπια ως αμοιβαιότητα (στο ιδιο, 329ε2­4: αν ένας θα

Θίςχς της ενότητας όΟΟν Οι€ρΟ@όι Την Οί@εΤή16Ζ” Ἡ νέα πθοσέγγλση έχει τη μία αοετή, θα έχει κατ° ανάγκην και τις άλλες;). Παοαδειγματικάποουπέθετε την κατάδειξη της ανεπάοκειας της ποοηγουμενης, ανοιφεοουμε οτι οτον Ποωτογοοοι, κατά τη γνώμη του Ο. νιεειοε (1972), ο

9 × ς × ς τ λάτων αποδέ εται τ ν ”πια (πα ά την ισχυοή ­ ακόμη και υπό τη μοοφή τηςσε σῖἶ ”ν επιοῖ ἘΟὉ (Χ (ΧΘΟΌ σῖ σθφἱιίλ ΤΟ εν ΈΟὉ Π χ η η Οπου αναζητω) η ημη γ η η λ θ ×ψ ομοιότητας· ποβλ. και (ἔδειττιειε (1964)) ο Τ. Ροτιηετ (1973υ) θεωοεί ότι ποόκειταιπολλαπλού της αοετής163· και η ανεπάοκεια αυτή ποοεβ ή η μεσα

ίὶειΠορ (1961), Θ.Β. Κετίοτό (1953), Μ. Ο' Βτὶοιτ (1961), (1967), 127­135, Τ. Ροιυτετ(19731›), Π. Βενευ (1964) ­ όπως και ο (ὶεΙΙορ, με κύοια εστίαση σε δικαιοσύνηκαι οσιότητα (ο Ξενειτι οτοέφεται εναντίον του (ιεΙΙορ) ­ , Ο. νΙειετοε (1972).

161. Βλ. Πολιτικ. 306218­9.

για την αποδοχή της ισχυοής μοοφής ­ με κάποιες τοοποποιήσεις ενστεονίςεταιτους ισχυοισμούς του Ροιτυοτ ο Τ. Ιτννἰιτ (1977), 103· για μία απάντηση, βλ. νΙειετοε(21981ει). Κατά τον Ρ. ννοοότυίί (1976), στον ίδιο διάλογο οι αοετές είναι ένα,καθώς έχουν την ίδια ουσία (την ουσία της αοετής, τη γνώση του καλού και τουκακού), και είναι πολλές, καθώς έχουν διαφοοετικά «πάθη», κάτι που δεν είναιουσιώδες για αυτές· έτσι ο Ποωταγόοας, κατά τη γνώμη του, είναι συνεπής ποοςτις θέσεις του Μένωνα και του Λοιχητοι για το ίδιο θέμα. Τέλος, τόσο ο ΟΠ. Κεύυτ

162. Βλ., ως ποώτους, τον ΤΙτ. Οοιυρεττ (1955), ΠΙ, 184­185, και τον Ε. Βειτ1‹ετ γ (1976), 27, όσο και ο Τ. Ιτννὶυ (1977), 207, επισημαίνουν ότι στην Πολιτεια γίνεται(21960), 281, 281 σημ.2· σύμφωνοι επίσης ποος τους δύο ποοαναφεοθέντες είναι , αποδεκτή η ενότητα της αοετής στην ήπια μοοφή της· για μία αλλη ποοσέγγιση της¬ για παοάδειγμα ­ οι Υ. Βτὸε (1968), 309, ].ΟοιιΙ‹1 (1955), 214, Η.Τζ. 8οοόεΙ(1987), 161­163, Ι.Β. 8Ι‹ειττρ (1952), 222 σημ. 1, 223 σημ.1, 229 σημ.1 ­ βλ. ακομηΕ. Οειτιρ1›εΙΙ (1867), 174. Αντίθετα ποος αυτούς, ευάοιθμοι αλλων θεωοησαν

ενότητας της αοετής ­ σε σχέση όχι μόνο με τη γνώση αλλά και την ενότητα τουαγαθού ¬ με κύοιο άξονα αναφοοάς την Πολιτειοι, βλ. Ιο.Ρ. Οετεοτι (1989).

Ενδιαφέοουσα, θα ποέπει να επισημανθεί, είναι η ποοσέγγιση του Ροοτιοτεπιφανειακή την απόοοιψη της ενότητας της αοετής: βλ. ­ για παοάδειγμα ­ 8. (Ρειτιτετ (1973δ)) για την ενότητα της αοετής στον Ποωταγόοα, καθώς αυτός λέγειΒοιτειτόετο (1984), 142­146, Α. Βἰὀε (1935), 72 σημ. 1 και ΙΧ­1Χἰ, Ρ. Ρτ1ο‹11ὲὶ1τςΙοτ

(1964), 32, 529 σημ. 36, 1. Κἰοἰσ (1977), 195­200, Μ.Η. ΜιΙΙετ (1980), 107, Ι. Κοεοτιότι η ενότητα­ταυτότητα των αοετών είναι μία «ουσιαστική αλήθεια της ψυχο­λογίας» (στο ιδιο, 67): δεν ποόκειται για ταυτότητα σημασιών, δηλαδή «αφηοη­

(1979), 68, Ρ. 8Ιτοτογ (21968), 11­12 σημ. 48, Α.Ε.ΤενΙοτ (1961), 242. μένων οντοτήτων», αλλά για ταυτότητα ψυχολογικών καταστάσεων (βλ., στο ιδιο,163. Όπως είναι γνωστό, στο Λαχητα αλλά και σε άλλους διαλόγους (Μέ­ 41), για «θεωοητική» (στο ιδιο, 41) ή «εἔηνητική» (στο ιδιο, 66) «οντότητα». Η

νωνα, Χοιομιδιγ, Ποωταγόοα), το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο ως Σωκοά­ σύλληψη αυτή είναι στη βάση της οοθή ως στοοφή από την αφηοημένη συζήτησητης διατείνεται ότι όλες οι αοετές είναι στην ποαγματικότητα μία, η επιστήμη, η δ για ταυτότητα σημασιών στην ταυτότητα ψυχολογικών καταστάσεων. Όμως: (α)γνώση του αγαθού· η ανδοεία και η σωφοοσύνη, ουγκεκοιμένα, δεν είναι πασα Ενέχειτην ποοβληματική ταυτότητα σοφίας ­ανδοείας (βλ. Ποωτοιγ. 34988­ο5) ­διοιφοοετικόι ονόματα της ίδιας συνθήκης της ψυχής η οποία έχει γνώση του που ήγειοε πολλές συζητήσεις (βλ. ποόχειοα, σημ. Ι 162) ­, η οποία θααγαθού· στην Πολιτεία η σοφία ­ απαοαίτητη για κάθε αοετή ­ επιφοοτίςεται επανεμφανισθεί στον Πολιτικό ως εναντιότητα σωφοοσύνης­ανδοείας, και θαμε τη διατήοηση της ενότητας της αοετής· για το όλο θέμα όσον αφοοά τους ποο­ υπεοπηδηθεί μέσα από την άοση του «μη οοθού λόγου», (β) Θα ποέπει να μηναναφεοθέντες διαλόγους, βλ. σημ. Ι160. Στους Νόμουςη διαλλαγή, σε ενδουπο­ υπεοτονισθεί η μεταξύ τους ταυτότητα ως ταυτότητα ψυχολογικών καταστάσεων,

Page 41: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

80 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΑΗΣ Η ΑΡΕΤΗ 81

λέμου16^· πώς λοιπόν είναι δυνατόν αυτή τη σε μία τουλαχιστον πε­οίπτωση εναντιότητα, αυτή την εχθοικότητα, αυτή την ετεοότητα165και ­ γενικότεοα ­ αυτή τη διαφοοόι, αυτους τους πολεμιους, να

τής167, είναι το «ταὐτον» όλων αυτών των μοοίων, είναι το σημείοαναφοοας της φοόισης «εἰς ταυτὸν ἐλθουσα››· η διαλλαγή είναιτο εν που είναι σε καθένα από τα τέσσεοα είδη και επιτοέπει να

οδηγεί στην ταυτότητα, στο εν ως αοετή, η επιστήμη του αγαθου ή 1

ονομάζονται με ένα όνομα, αωετήιτε. Όπωἔ όμως δγακῳβώσαμαη σοφία; Αυτή είναι συνοπτικά η κοιτική του πλατωνικου φιλοσο­φοήντος υπΟκειμένΟυ ως Ελεόιιΐη ἔένθιι ένθινῖϋ ΤΟΌ ιδίου ωἔ 167. Και αντιστοόφως, αυτήν διαπεονουν, μέσα από αυτήν πεονουν, αυτήΣωκοόιτη. Ποοχωοεί λοιπόν, κατ' αοχήν, στην όιοση του μη «ὀοθσυ ὁωμβαίνοην όλα τα «μόΩ,α„: βχ, στο ,ΰ„,) 962ὀ3­5,

λὀγΟυ›› όσ0ν Οιφθοόι τη σχέση των μοοίων της οιοετής, όιοσή πΟυ 1ό8. Το αναγνωοισμένο από όλους τους μελετητές ­ αλλα ποώτα από όλους

Ο­υιιτόνωε κοβάιλει κι θεού κι πε ιετιιιειι ιτιιιιιιθιιιιτιιιβιτιι Ζει υιιλιιιιι:σἘ)ννέν~ε[αἔ μακ δλαφεοομένηἔυό­ κον είνω ανῖή Ύ] ααἶν τον μη 9638­9ἐο),7δνἕμετωπίσθρηιἶε υπό διαφδὲετιιῖἑς ποοηοπτἶἶέἐ. Γἶατηιδιοαδειγμα, ο«ΟΘΘΟΌ λονον» που απονελεν τελνκα το εν _ στη γλωσσα τον ΤΗ. ΟοοτρετΖ(1955), ΙΙΙ, 18­1­185, θεωοεί ότιοΠλόιτων ουζητόι και στους ΝόμουςΠθλιΐϋϋθύ _ 3 Το «ἔν καὶ ταυἴόν» _ στη νλώσσα των Νόμων _ = το «παλαιό αίνιγμα» της ενότητας της αοετής και το αφήνει, για ακόμη μία φοοόι,της διοιφοοόις των μΟ@ίων'της οιοετής. ανεπίλυτο. Για τον Ο. Οτοτε (31875), ΠΙ, ­155­460, το κοινό στοιχείο, η ενότητα

Στους Νόμους, όπως διαπιστώσαμε ποοηγουμένως, η φοόνη­ των τειισάοωντ είναι τι ωφελιιιότητἀ τους (βλ­ι στο ιδιοι 456) τι­Οι τη διῇτήεησυ τυε

ση είναι συνώννμη με τη σωφῳσύνλι Ο λόγοἐ να την ®”δ®εω εῦ ἔτἶἔἶἶἔἔἶἶιἔἕἶί δηἔιἶδἕἕἕἶἶἶτἶἔἶ,ἶἔἶἶἔἶἶἔξἔζἔἶιἶἶἔεἔἶάἶιἶί ἶιἶἶἶξἶἶόἑἶἶἐ ἔἔἶναι κυοίως και τελικα λόγος για τη σωφοοσυνη, και ο λόγος γιαεπιλυει το ποόβλημα της ενότητας της αοετής· απλώς το επαναδιατυπώνει με

τη σωφθοσυνη ὁνηνείταν τα θεμελνώὁη χα@α%τηΟνσ­"κά της όοους οικείους από τον Ποωταγόοα. Ο Ρ. Κυ‹:Ιτετε1α (1949) ομιλεί επίσης για τοδικςχιοσύνής 3τΟιΟι όμως ειναι η Μεφθιλθινώδηἔ Ήαῖαληἔη τον λο­ ίδιο θέμα της ενότητας της αοετής (βλ. στο ιδιο, 23­29), και συναφώς στη συνέχεια­ΥΟὉ πε©( σωφ©Οσὐγης¿ Η όωση του μη ‹‹ὀοθΟΌ λόγου», ή διοιλλοι­ (στο ιδιο, 33­37) κόινει λόγο για υπέοβαση της γλώσσας, με οτόχοτη σύλληψη τηςγή. Επομένωα Ο λόγος γβα τη φοόνηση, τη δικαιοσύνη) την αν­ ουσίας όσον αφοοόι τα διαφοοετικόι ονόματα που όμως είναι οοθό ουγχοόνως να

ι ι ι ι ι ὁ λλα κ­ ουνοψίςονται σε ενα: αοετη (την ουσια αυτή τη θεωοει σχεδον ταυτοση­μη με τηνὁΩε[α και βεβωα τη σωφοοσννηδ ειζνω λονοἔ για ἶη ια γη ιδέα ­ ο ίδιος διακοίνει την «ιδέα» της αοετής στους Νόμους από το «ειδος» τωνΧάθη στη δναπίστωση αν­':ή› μποοονμε να προχωοησοννἕε στην ποογενέοτεοων διαλόγων, βλ., στο ιδιο, 35). Ο Ο, Βτἰεο (1967), 186, έχει τηναπάντηση των εοωνη μανων πον εχουν Τεθεν ἶωοηνονμενωἔ: η αποψη ότι ο Πλόιτων δεν εξήγησε τελικα στο συγκεκοιμένο χωοίο γιατί οι αοετέςδιοιλλοιγή είναι αυτό 3­ΕΟΌ διοιπεονόι τοι τέσσεοοι μόηιοι της Οι@Ε· είναι μία, αοκουμενος στη δήλωση ότι οι φύλακες θα ποέπει να γνωοίςουν το

ε βόι ο των επ έοους διόιφοοων ιδιοτήτων­δυνατοτήτων, στόχων, έογου της

γιατί. Ο ΞτειΙΙεν (1983), 56­58, ομιλώντας για το ίδιο θέμα, λέγει ότι ενώ στουςσωκοατικους διαλόγους η αοετή είναι κατι ενιαίο ¬ γιατί όλες οι αοετέςσυνίστανται στη γνώση του αγαθού ¬, στο τέλος των Νόμων η αοετή είναι ένα

1Ξ Ο § νμ και πολλα: το ένα ο ίδιος το οοίςει ως υποταγή των παθών στην οοθή κοίση, και τακαθεμνἀἔ ωἔ ψνλολονννήἔ (νοηῃκήὕ ηθικηἔ _ παοαλληλα) χατασωσηε' Βλ' ,_ πολλα αφοοουν τα ονόματα των επιμέοους αοετών που υπογοαμμίςουν τις διαφο­Υνα παθάδεννμα _ τη δική μαἔ πθοσένννση αντής τηἔ ταντότηῖαε ὁιαφοθαἔ­ οετικές πλευοές αυτήςτης αομονίας (βλ.,στοιδιο, 57­58).Σε σχέση με όσα ισχυοί­ενότητας, στη συνέχεια του κεφαλαίου καθώς επίσης και στις σημ. Ι 170, 171, 176. ζετω ΒΜΠΘΥ, θα μποῳὐσαμε κάνωμε δύο πα©ατη©ησεΕ€: (Οι) ὀωαπιστώνε­

16­1. Βλ. Πολιτικ. 3θ61›9­3θ9ο6. ται, για άλλη μία φοοόι (βλ. σημ. Ι 24), ότι υπόιοχει σύγχυση εκ μέοους του μεταξυ165. Βλ., στο ιδιο, 306133­10, για εναντιότητα και, στο ιδιο, 306153 για ετεοότητα. βαθμίδων­ εδώ Ο­υγχέει τη ηειητωῃ με την τοίτη· (β) την ενότητα και την αομονία166. Βλ. στο ιδιο, 3Ο6ο6· χοησιμοποιουμε την έκφοαοη όπως αυτή διατυ­

¬ τη θεωοεί ασυμβίβαστη με τη διαφωνία και τη διαφοοόι (βλ., στο ιδιο, 21­22). Γιαπώνεταν Ονονἔ Νόμονἔ (βλ·> στο ιῖνοι 6Ζ7θ5”62821)· τον Ι. (ὶοιι1ὀ (1955), 128, το χωοίο αυτό αποτελεί ίσως την πιο ενδιαφέοουσα κα­

Page 42: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ίι

82 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ λ Η ΑΡΕΤΗ 83

1

ι

η άοση του μη «ὀοθου λόγου», η διαλλαγη, ποοβάλλει συγχοόνως λγ αφοοά πλέον όχι μόνον το ότι τα πολλά είναι συγχοόνως εν, αλλάτην εικόνα της συγγένειας μιας διαφεοομένης· και είναι αυτή η πώς θα ποέπει να συλληφθεί το ίδιο το εν: ως εν, ως όλο, ως καιεικόνα που δίνει την απαντηση στο παοεπόμενο εοώτημα που ; Το οοοτ ή ωἐ οτιδήποτε άλλο; Ξεκινάμε οολποΐοοφωἐτ γιο νο οπο·Η ντήσουμε: η συγγένεια μια διαφεοομένη είναι αυτό το άλλο που

τάλ ξ από όλα τα άλλα έογα του Πλάτωνα, γιατί: μας εξακοντίςει ακόμη πιο σλ”/[στά Ολότητα και σλλγχἔλόνωἔ ενότητα δηλαδή αμφότεθα> 808:η η ι 9 9 9 9πολυ μέσα οτον πυοηνα του ηθικοό ποοβλήματος· (ἰἰ) είναι μία ανάλυση τόσο [ ενα Ολ­0169 Ετσλ Ομωβ χαθη στη δλαλλαγη χω στην ευκονα που τη«οἔεία καιδιεοευνητική» όσο καιτα μέγιστα γένη τουΣοφιοτή·(ὶὶἰ) το όλο ζήτημα ΟυνΟδ8υει, εχει τελικοί ικΟινΟ7ιΟιηθ8ί και μία άλλη ποοϋπόθεσηπαοουσιάζεται με τοόπο ανάλογο του μεταφυσικού ποοβλἠματος έν­πολλά. ποο αφοοά την οοετή, και η οποία οονοψἰζοντογο την ολη οχεοκήΤέλος, ο ίδιος επισημαίνει (στο ίδιο 129) ότι ο όοθοιος σύλλογος «θα ποέπει να 1 9 9 9 9 9 9 9 9

ολοκληοώσει αυτό που ακόμη και ο)Πλάτων, ίσως, δεν ισχυοίστηκε ότι κατόοθω­ συζητησηυπενθυμυςεἔ οτι δεν αοκελῃ γνωση (ἶῃ το εν _ αἔετη εἴ­σε: μία πλήοη κατανόηση» τω, πυθηνα του θέματος που αφωά Ή' σημασία Της ι ναι πολλα, αλλα χοειαζεται και η γνωση του πως, κατά ποιον τοο­αοετής. Ο ().νν.Ιἱ. Εετεοο (1951) επιπόλαια αναφέοεται στο μεγάλο αυτό ζητημα, 1 πον συμβαίλ/ελ το έν της (ωετήἔ να είναλ πολλά '_ κο" τα πολλάη δε ΝοττΙτ (1966), 189 σημ. 83,196, κάνει απλώς αναφοοά στην ενότητα των λ Εν.αοετών· βλ., επίσης, Ι.. Ιὶοοἰυ (21968), 198­Ζθθ, Ε. Ξττειιεε (1975), 178­182. Ο Ο. , Ωστόσο στοῃς Νόμουἔ δε λέγεταγ απλώο _. όπωο στον Πολ)­μι

9 9 9 9 9 9 9 9 9 βασηο Ίἶ”η§ ενανΊἶ!9ΟΈηΤΟίς·εΈεΘΟΈηΈ(Χ§ Οοισμενων εΰί Των μθοιων Τηλ;Τελος, ενα αλλο θεμα που ηγεοθη σχετικα με το χωοιο 963ε­965ε, ειναι το αν λ ,γίνεται σε αυτό ­ ηόχι ­ μνεία της θεωοίας των Ιδεών, αν δηλαδή η κατανόηση 1 α@ετη'ἔ› λύω εκελνο απθλβωἔ πολλ καθλσῖα κατανοητο Μ" συλ/[στατοο χτοοιοτ ττοοοττοεεττι οττοοοχη τους το μτοοοτ του τικοτωτιτοο φιιοοοφοοντοτ το έν της διαφοοάς των μοοίων της οιοετης· στους Νόμους η οιοετῆυποκειμένου τονλλλόιιωιλ­

γ είναι η άοση του μη «ὀοθου λόγου», η αοετή είναι η διαλλαγη: ηΣλην πολυ συντἶμη πῳγμοπεϋση μαἦ πο" 993099 το ζητημα ®ωτ9> α9"®9­ φοόνηση, η σωφοοσυνη, η ανδοεία, η δικαιοσύνη, δεν είναι παοά

μαστε. (α) Να υπομνησουμε τις καταγοαφεισες αδυναμίες (βλ. 8τεΠεγ (1983), 235­ ὁ 9 9 9 9 λ 91 ιαφοοετικες εκφοασεις αυτης της αοετης, της δια λαγης πιο συ136) της θέσης όσων υποστηοίςουν ότι ο Πλάτων κάνει λόγο για τη θεωοία αυτή , ,

στο ου κεκ ένο ω ίο· (ἰἰ) να ειώσου ε ότι το «ουκ ευπετὲς» (963ό7) το γκεκθλμενοίῖ Π φοθνηση ειναι η διαλλοιγη της ηδονης και της λυ­γ Ωλμ λ Ολ σημ μ τ

«κάλλει» (964151), και άλλες αναφοοές, θα τις συσχετίςαμε με τη διαλλαγη, με την πηἔ πΩΟ§ το λΟγΟ› η σωφθοσυνη ελναλ η ὀβαλλαγη ΈΟἩ λογου πθοἔποοβληματικη που αφοοά αυτό το οποίο θα ονομάσουμε στη συνέχεια αισθητική 1 την ηδονή και τη λὐπηῃο, η ανδοεία είναι η σώφοων αντιμετώπισηπαοάοταση της διαλλαγής (βλ. 1.2.3., 2.1., 2.2.). Εναντίον της άποψης ότι γίνεται , Έοοο τηο λύπηο οοο και ­"γο ηοονήο εκ μέοοοο ­Ποτ) λογοτ) _ οηλα­λόγος για τη θεωοία των ιδεών στο εν λόγω χωοίο τοποθετείται ¬ για παοάδειγμα 7­ ο Ψ. 1.ιιτοε1ειννεΚἰ (1897), 491­492 ­ με αναφοοά στις σὐμφωγες με αυτόν ψ, 777777απόψεις των ποογενεστέοων Πεοειννες, Οτοτε, Ιοννοττ, Βὶττετ (οι ΖεΠετ και 169. Αυτό το «ὅλον» (ο65ὸ6) άλλωστε είναι οονώνομο ΉἹΞ 1199719 (βλ Νόο­8μεειυἰ11Ι υποθέτουν ότι ίσως οτο 965ο να υπάοχει μία τέτοια αποδοχη) ­, ο 63093τ 68888 96292) ή «ἔΌμ­πάσ移 (στο 83109 630939 68891) 91991119·

ΜϋΙΙετ (1951), κυοίως 23­30, και ο 8τειΠ‹­ιν (1983), 135­136. Υπέο της άποψης ότι 170. Ηηδονή καιη λυπη είναι άφοονα στοιχεία, τα οποία διαλασσόμενα με τογίνεται λόγος για τη θεωοία των ιδεών, τοποθετήθηκε ­ για παοάδειγμα ­ οΑ.Ι. 11 λογο (ον Ό οιεοεονηοη του ψοχολονοιοΰ λογου λοιιοιλήἔει οτο οομπέοοιομα οτιΡοοωςτετο (1967), 439­444, ο οοτςοτοοττοο (1960), 218­226 ­ του οτοκτι κοιτικη αυτός μεοιμνά για την επίτευἔη της διαλλυνιιελ ποοοδίδουν το καοακτιιοα πιτστο ΜϋΙΙετ ­, ο Κ. Ρορρετ (41962), 215 σημ. 26, ο ν. Βτοοἰιετο (1926), 151­168 ­ φοόνησης στο ενδοϋποκειμενικό πεδίο (βλ. και μόνον, στο ιδιο, 688132­3, καικυοίως 157­168 ­, που ασκεί κοιτική στον Ι9ιιτοεΙεννεΙ‹1, ο ν7.Κ.(ῖ. (ὶυτοτὶε (1978), αναλυτικότεοα 1.2.2.) ­ για αυτό και λέγεται στο χωοίο 963ε6­8 ότι φοόνηση­379­381, που συζητά τους Ρορρετ και Βτοεοετό, ο Η. Οοετιτἰεε (1953), 375­379 ­ νους χωοίς το λόγο δεν μποοεί να υπάοχει. Επειδη η διαλλαγή αυτή είναι και ηπου ασκεί κοιτικη στον ΜϋΙΙετ, και ο Ρ, Ρτὶεομτηοει (1969), 442, πλέον θεμελιώδης και ποωταοχικη, για αυτό, και μόνο για αυτό, λέγεται ότι η φοό­

Page 43: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

84 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ, Η ΑΡΕΤΗ 85

δ ί ανδ εία είναι το έ οτ διαλλα ίς π ος τι δυο π οαναφεσ­ 'τι ή καλὐτεοα: η μέῳμνα Ήπωνησηέ του Υεγοαότοε (ἶῃ η ὁξαλλαγήΎΙ Ο ΟΥ 119 Υη Ο § Ωιθείσες δυναμεις ¬, και δικαιοσυνη είναι η μέσιμνα διαλλαγής σε

λ ὀἶν πἶῳοθΰἐεῖω (ἶϊο ενδΟΌπ0%ἶΒμενΜΟ επιπεδα οπωἔ κατ αθ­ενδουποκειμενικό, ενδοπολιτειακό και διαπολιτειακό επίπεδο

νηση είναι πσώτη σε αξία σε σχέση με τη σωφσοσυνη (βλ., στο ιδιο, 631ο5­6), η

χας δινουν την εντυπωση οι τσεις πσώτες έννοιες, αλλα πεσιλαμ­βανει το ενδοπολιτειακό και διαπολιτειακόῃἴ

ι ­κ συνη και δικαιοσυνη αποφήνη» (632ο6­7) Ώστε η ταυτιση της φσόνησης­νου τωνοποία ­ εννοουμένη υπό αυτό το πσίσμα ­ δεν είναι πασα μία έξη της ψυχής που γ Ν , : , : , : , , ' , , , ,

συνοδευεται από το νου (βλ., στο ιδιο, 631ο6­7), δηλαδή η υπασξή της πσσυπο­ Ομων μἶ αιπην τω] Φ!/Ἐηβου ειναι ως ενα βαθμο Ε)©θη° γιατι οπωἑ θα (ἶωμεστη συνεχεια ­ η φσονηση­νους των Νόμων ειναι πιο εξελιγμενη απο τηνν 9 9 9 λ, 9 9 9 δ

ςῖἶιἔνςἔἑιἕξηἑῖἶτἶἕἶΟΨῖίἱε1α14Ξ)ἶΒήηἑυνῖ:ολιημἶΞ(Ζῖῖγἶ'ἶΉἑῖ],ετΞί Κ αντίστοιχη του Φιλήβου, και παντως ισχυει εφόσον διαφοσσποιηθουμε από τονκαθοσισμο εκεινο που αντιμετωπίξει τη φσονηση­νου των Νομων μονον ωςατ ν τ ί υπό τ ν π οοπτικ ” τ ς κοινίς στόχευ “ς τους: και οι δυο στοχευουν

1 , ,ἔηἶιαλλαγή λόγἴδυ τἶδσνής λιυιῃγς. η ση

1 νοηηκη λεποωγωα”* Αλλωστε στους Νόμους η μη συμφωνία λόγου­ηδονής η απουσία φσόνη­Για συνωνυμία νου και όν ς (βλ. και σημ. Ι 176 , θα πσέπει να επι­ , , , , 7 , ,σημάνοωη ότι δεν είναι απλά οςεἶώχἶαῖἱηα: στόχοἐ είναι μέσἔο ταΰῃσηε Οωτἠς 4 σης, καλειται αμαθιοι (βλ. 689ει). Για τη σχεδον ταυτοσημια των λεξεων επιστη μη,

να δώσει ο νους έμφαση στην καθοσιστική πασσυσία του λόγου για την επίτευξητου έσγου της φσόνησης (βλ., στο ίδιο, 963ε6­8) και της σωφσοσυνης (βλ.,στο ιδιο,631ο6­7) ­ δε συμφωνσυμε, επομένως, με το $ιειΠσγ (1983), 56, 66, 80, ότι λόγοςκαι νους ταυτίξονται στους Νόμους. Όσο για τη φσόνηοη, αυτή δεν είναιταυτόσημη με το νου, πασα μετα την αποδοχή της διευκσίνησης ότι αυτή η ταυτισηστοχευει όχι στην πτώχευση του πεσιεχομένου της φσόνησης αλλα στην πσόσδοσηστο νου μίας πσόσθετης σημασίας. Ο νους λοιπόν έχει ηθική­νοητική, ειδικότεση,σημασία· είναι γέφυσα­φοσέας του εξής νοήματος: ότι αυτός αποτελεί τηγνώση*/λόγο, ο οποίος στοχευει στην τσσπή των αφσόνων ηδονής και λυπης σεδιαλλαχθέντας (φσονίμους) συμβσυλους του λόγου. Η μεταφσαση του νου ωςἰι1τεΙΙἰ‹ὲοττοε (Τειγ1οτ) είναι σσθή, ασκεί ως ἰι1τοΙ1ἰἕσιτοε να πσσσδιοσίσουμε τηδιανοητική εσγασία της φσόνησης, όπως αυτή οσίξεται στο πλαίσιο τηςτετσαμεσους ασετής. Διαφωνουμε, λοιπόν, με την αδιακσιτη­πλήση ταυτιοη νου

σοφια, φσσνηση, βλ. πσοχεισα, Μενων 88ο, 9361, Ευθυὸ. 2811), Ζ8Ζε, Θεαιτ. 145ο:αυτή η συμπλοκή, στο ηθικό επίπεδο, γνωστικής και ηθικής υφής λεξιλογίουθαπσέπει να συναφθεί με τη θεμελιακής σημασίας αποψη του Πλατωνα ότι ηασετή είναι γνώση. (Για το ότι η συμπλοκή αυτή αποτελεί συστηματικήεκμεταλλευση των δυνατοτήτων της ελληνικής γλώσσας εκ μέσους του Πλατωνα,βλ. \Ν.Κ.Ο. θιιτθτἰο (1975), 265).

171. (α) Για τη δικαιοσυνη λέγεται ότι δεν είναι πασα τσίτη (βλ. Νόμ. 631ο8)από αποψη αξίας, πσωτασχικότητας, επειδή το πλέον πσωτασχικό πεδίο είναι τοενδοϋποκειμενικό, αυτό που αποτελεί κατ® εξοχήν πεδίο αναφσσας της φσόνησηςκαι της σωφσσουνης· (β) Για τη δικαιοσυνη λέγεται, επίσης, ότι δεν είναι πασακσαση της φσόνησης­σωφσοσυνης με την ανδσεία, δηλαδή αυτή δεν είναι πασααπόδοση βασυτητας, στσοφή του βλέμματος πσος την ικανότητα διαλλαγής όχιμόνο στο ενδουποκειμενικό πεδίο, αλλα και πέσαν αυτου, πσος το διαπολιτειακό­ πσος το οποίο κατ7 εξοχήν πασαπέμπει αφ° εαυτής η (πασαδοσιακή) ανδσεία.και όν θεω ου ένωνω νο τικών λειτου ιών ταυτισ που επι ει είοΡ. , , , , ,φοησηἔί Ωμ ἕη δγί, η,χ© ()Τλ,δ συ ” π πστστοπ οδεκεΚιι‹:ΙτειτεΙσ (1949), 40­45, ο οποιος μαλιστα θεωσει ταυτοσημη τη φσονηση­νου των γ ε ος η ικαιο νη αφ εαυτης ασαπεμ ει η σ φη σοςτ πε ιο ινοπου είναι σημαντικότεσο του διαπολιτειακου, το ενδοπολιτειακό, επινσαφονταςΝόμων με αυτή του Φιλήβου. Όμως, θα πσέπει να πσσσέξουμε: το εσώτημα του ιγ , , , ,. , , , ,Σωωάτη Φύιηβο (βλ. 110­128) φοόνηση ή ηδονή είνωτο αληθινό την οισετη ακσιβως στο επιπεδο αυτο. η θετικοτητα/ασετη στο εν λογω επιπεδοονομαξεται (τελεα) δικαιοσυνη (βλ 63θ‹:6), και συνισταται στην συν­πασουσιααγαθό, καταλήγει στην αποσία κατα πόσον υπασχεικατι που είναι καλυτεσο από

1 6 , * , , ” δ , ὁ λ ὁτα δυο αυτα· έτσι λοιπόν θέτει το θεμέλιο υπέσβασης ­ τόσο στο τέλος τουΦιλήβου όσο και στους Νόμους ­ της αντίθεσης ηδονή ­ φσόνηση (νους): ηφσόνηση ­ πσοαναφέσαμε ότι ­ τσέπει την αφσονα ηδονή σε διαλλαχθείσα, μετη βοήθεια του λόγου­νόησης που υπησετεί αυτό το στόχο. Το ποια είναι η συγκε­κσιμένη πασασταση αυτής της νοητικής λειτουσγίας που ενέχει ηθική αξία/σημασία, θα το διακσιβώσσυμε στο 1.2.3· τη σημασία της ωστόσο πσσλέγει σσόλος που της αποδίδεται: «όπως παντα ταυτα ξυνδή σας δ νους ἑπόμενα σωφσο­

( ικαισσυνης ), σωφσοσυνης, φσονησης, αν σειας η α ή: στην πασουσιιτι τηςδιαλλαγής (σωφσοσυνη­φσόνηση)/έσνου της διαλλαγής (ανδσεία ­ υπό τη νέατης συλληφη) σε ενὁοπολιτειακό επιπεδο. Αυτή ωστόσο η μέσιμνα συνολικήςεπίτευξης της διαλλαγής ως δικαιοσυνη εξηγεί γιατί ­ από την άποψη αυτή ­λέγεται ότι είναιπσώτη αξία (βλ. 63θε4­6). Μετα από όλα όσα πασατησήσαμε δενείναι δυνατό να δεχθουμε τη ­ χωσίς καμία διευκσίνηση ­ διαβεβαίωση τουΓετεοη (1951) ότιη δικαιοσυνη καιη σωφσοσυνη στουςΝόμους ­ όπως και σε

Page 44: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

86 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΗΡΗΛΛΗΣ Η ΑΡΕΤΗ 87

τνΚατ αυτόν τον τοόπο εομηνευεται και η δήλωση του πλατωνι­ " θαοααοαο οτοοἑ οονοανλητέέ Τον νο οα οε φαίνονταν «ΤαοΤα»17κου φιλοσσφουντος υποκειμένου ότι δεν θα ποέπει να ποοκαλεί Τα οοα Μαθε φοοα λένονοα οα οτολεοεν ο νομοθέτηἐ Τη€ πολαοίαἐ

εκείνης που είναι αποδεκτή από αυτό το ίδιο· θα πσέπει να αναλο­ ολιτεια Πολιτικό) ­ είναι συνώνυμες, συμπέοασμα γβσθοὐν ότι όταν Έίθετω ως στόχοἔ η σωφωοσὑνη ή η φ©όνηση› ή η/ » » ε ± ι 173 / »

που αποτελεί ποοίόν μιας ελλειπτικής και αποσπασματικής ποαγματευσης του φωννατ (ζ στοχοἔ εννοω «Ο Οωτοἔ» |> "αν το νδ]·Ο1;ἶχΉεν και Ϊνα τησχετικου θεματος στους Νόμους (βλκίθο­412). χοηση αλλων 0©ων ωἔ αναφεοομενων σκοπων · Ο σκοποἔ πω)

(* Επειδή το ποωταοχικό γνώοισμα της ενδοπολιτειακής αοετής είναι η με­ είναι «Ο Οιὐ°Εός››) και που κάνει τοι Θημοιτικά μη <‹τοιὐτὸι» «τσιὐτὸι»ταφοοα της διαλλαγής σε ενδοπολιτειακό επίπεδο, γι7 αυτό και η δικαιοσυνη ωε π©Ο§ το σχοπα ως ποος την π@Οθε.".κότητά .ΕΟΉΘ είναι .η

Έίθετω πθωτη στο χωῳο 63088” Έ? μαι ἶπωβἕἶοῖἕσἔ ἶἶἑχςἔἶἔἶςἶ ἔκ (Ἐἶ διαλλαγή· αυτό δεν ποοκυπτει μόνον από την αναφοοα στη σω,μηνείας μας (γ),(β),σχετικα με τη καιοσυνη, . χ οι 1 μ ς , , , ,καιο δικαιοσύνη) ονομαζεται η μεταφοοα της διαλλαγής από το ενδουπο­ ι φΘοσυνη και τη φΩΟ\/ησηε η οποδα μαε παΟαπεμ°πε[ στην ποοηγη­κειμενικό στο ενδοπολιτειακό και διαπολιτειακό επίπεδο). θενσα παχγμάιευσή τοδαἔδ π©ο%ύπ­νεα επίσηἔ από την καταληκ­"κή

Όσο για την ανδοεία ως (Ι) καοτέοηση πσος τη λυπη και το φόβο (ἰἰ) και οινΟιφΟ@ά, Οιην ίδιοι λεκτικη ποιηόιτοιἔη, στη φιλία, καθώς και απόμαλιστα στο ενδοπολιτειακό και διαπολιτειακό πεδίο, αυτή εξ αιτίας των δυο τη μνεία ό­Η ποόκεγταγ γγα Το σκοπό 3­ΕΟΌ θέτει Ο νομοθέτηἐ Τ­ηἐ πο­αντών λονων (α)“(ϋ)) που την παθοουἔονν "ω στονο οποίουἔ "ο®η`ίΟ"μένωἦ _ λιτείας η οποία θα είναι αποδεκτή από το πλατωνικό φιλοσοφουναλλου ­ έχουμε αναφεοθεί, είναι τέταοτη και τελευταία από αποψη σημασιας, Ήποκεί εν0175. ,δ 6 έ πλ θε, όῖ ναὀῃωποωταοχικότητας, και αυτό για ένα ακόμη λόγο: αυτή ­ αντίθετα ποος τη φοό­ μ ” η η μ έ χ μ ηΩ φ Ωη ι Ε μο ςνηση ­ μποοεί να υπαοχει και χωσίς το λόγο (βλ. Νόμ. 963εΖ­6) ­ ποόκειται, σκοπἦἔ ΈΟΌ νομοθέτη οωτου είναν η επίτεμἐη δααλλαγήἔ Μαν φνλίαἔ­βέβαια,για την ανδοεία όπως αυτή οοίςεται στο χωοίο 63013, γιατί η αλλη ανδοεία Εΐίθμενωη, Οίὶῦιά 1701 ὁΰθ σιῖθνχείθί όχι μθνθν ΟΉν€πι%ΟΌ@Ο”ὐν Οιην(βλ.631ο)είναιονμμέτ0κ0ε στην επίτευξη της διαλλανή­;. Όμως, είτε ωε νονουηα εομηνεία μας του χωοίου αυτου, αλλα αποτελουν παοαλληλα μίατου λόγου (631ο) είτε χωοίς το λόγο (63Ο1›, 963οΖ­6), η ανδοεία έχειτην τελευταία πσώτη επίσσωση της εσμηνείοις ΠΟΌ ηδη Βπιχεισησοιμε όΟΟν αφο­

εκιειιεεειὲειιτιτιεεειειιιιιειιιιιιιιττιιι::::ι;2ι:ιιι:::, νά Θα εν να ιν η­ με, ή χωοίς την πασουσία λόγου, σωφσοουνης, φσόνησης ­ απαντάται και σεαλλους διαλόγου; ςβλ. Φωε. 6805, 6808, 69ι›,Μένων εεε, Ηρωωμ 32%, ατιοιι­ε _ επικαλυνη στην Πολιταα ειναι κεταἔν δυο οτοικειον μιαε ενοποιημενηε αοετηε.ο Κε1τΗ (1976), 23, σπευδει να σημειώσει ότι το χωοίο 963ο2­6 θυμίςει τον ονονλενων πον ααφοτοοα οἔοπηοετοον τη λεποοοννα ονανηοηοηἔ Ήιἔ ννααοηἐιΠοωταγόοα). Παντως λαμβανομένων υπ, όψη των διακοιβώσεων που ποοηγήθη­ ενω οτοοἐ Νοιαοοἔ ποονονἶαν ννα αποοπαομαανεἔ αοετεἐ ποο _ αοα π θα εποε­καν και αφοοουν την ανδοεία στους Νόμους, δε νομίςουμε ότι η σχετική πλα­ πο να ονανοννοντοα μοταἔο τοοἐ­ Οπωἐ ομωἐ οοθα οημονώνεν ο Ο­ Βοοο (1967),τωνική ποαγματευση στο χωοίο 963ε2­6, ουνιστα απόσπαση ­ γενικα ­ της αν­ 185 αημ­|97 ανονβωἔ αοτή η ονααήονἔη οα 11 ανοοεία ααλοταν την ηοονή μποοείναδοείας από τις αλλες αοετές: εξαοτόιται για ποια ανδοεία γίνεται λόγος σε καθε ί λοηοναοοοεν ννα να αποοονλθεί οία ο Πλατων πίοῖενε και ονονἔ Νααονἔ οτην ενο­πεοίπτωση· αυτήν των χωοίων 6301), 661ο­6628, 96ΖεΖ­6,ή αυτήν του 631ο (βλ. και τητα αιἔ αοεῖήἐ­ Η οοαἶ ααἔ ποανματεοαη οτολοοον να οείἑον νο αβαονμο Των07 ΒΠΘΠ (1967), 182, 1847 Θητἔεῃιθῃῃς (1960), 129), που ευλσγα «μαχεται» όχι ισχυοισμών του ΜἰιΙΙετ πεοί μη ενότητας της αοετής στο υπό εξέταση εογο καιμόνον τις λυπες αλλα και τις ηδονές (βλ. 6330­α), δηλαδή διαλασσεται με αυτές. πεον αποοααοααααών/αοετών› ν­αθώἔ ἶπίοηἔ οολαμαἔεν να πεοννοαψον την οονα·Αυτή η απόδοση στην ανδσεία του έογου της μαχης εναντίον της ηδονής ενόχλησε νοαὶ ονναἔη αι§ ανοοοναἐ οτη οναονααονα οπαεοἔηἔ νηἔ οναλλανήἔ­τον ΖεΠοτ και τον Βτιιμε (βλ. Ο° Βτἰεη (1967), 185 σημ.9), οι οποίοι θεώοησαν 172· Νότα/ 69301­παοαλογο να αποδίδεται στην ανδσεία το έογο της φοόνησης· ο Ρτὶεαὶὲὶμαετ 173­Στο#ὁ#α|ο93οΔ­(1969), 399­400, ασκησε κοιτική ποος αυτές τις απόψεις, επικαλουμενος το χωοίο 174­ Βία ατο [οία ο93οο°οο·Πολιτ. 4308 κ.ε., και ο ΜϋΙΙετ (1951), 17, επανήλθε υποστηοίςοντας ότι η αλληλο­ 175­ Β묛 αΐο ίὁία 693ο7τ8­

Page 45: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

!

88 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ! Η ΑΡΕΤΗ 89

ποοηγηθείσα παΩαδείγματίχή αγαφοξαά στη σωφοοσύγη καί τη λ 7ί@Οβαλλε°ίαί σε σχέση με ία αλλα μόηία Έης α@8ιΤής° από την απΟ­

φοόνηση δεν είναί τυχαία· υπόίοχεί επίμονη η αναφοοόί στην ποω­ ψη Θωτήἐ ΉΊΞ ηγεμοννκήἑ καν πθωτευουαἑ θέσηἑ τηἔ δναλλαγἠἐ μέ­τευουοα, ηγεμονίκη θεση που κοτεχεί η σωφοοουνη, η φοονηοηΠ6· σα στην όλη αοετη, έχουμε μία ακόμη επίοοωαη της ποοηνηθείαα;η αγαφοοα αυτη γίνεταί κατανοητή αν έχουμε οπ° όψη μας ότί Ο εομηνείας μας που δίατείνόταν ότί τα μόοία της αοετης δεν είναίλογοε γία τη οωφαοοογη _ Θομηςοημε _ δεν είναί πααα ο αογοἔ παοα δίαφοοετίκές εκφοασείς του υπηοετείν μία κυοίαοχη καίολοκληοώμένος λόγος κοίτίκης της επίτακτίκότητας, κοίτίκης που ποωτεύσυσας σημασίας μέοίμνα: την επίτευξη της δίαλλαγηςῃἶοδηγεί στη θεμελίωση της αξίολογίκηα παοτεοαίοτηταε της ὁίαλ­ Μποοούμε λοίπόν να πούμε ότί όσον αφοοόί τον ηθίκό λόγολαγης, μέσα στο πλαίσίο του όλου λόγου πεοί των μσοίων της αυτός τελίκα όχί μόνον ανοίγεταί ποος τη δίαλλαγη, αλλα τη θεω­αοετῆς· συνεπώς, η θεμελίωση καί δίακηουξη της ποωτεύουσας οεί ως την υψίστη αξία που θα ποεπεί να απασχολεί το νού, το λό­θέσης της δίαλλαγής, η ηγεμονία της δίαλλαγης είναί αυτό που γο, καί την ποόίξη· το όίνοίγμόί του αυτό το θεμελίώνεί ­ επανα­με ί λαμβάνουμε ­ σε κοίτίκες παοατηοησείς που αφοοούν την

176· Στο κωοίο 688ϋ1­Ζ) η Φοόνμση θεωοείταί ως κατέκοναα ήνεμθνκμί θέση επίτακτίκότητα· συνοπτίκόί, τίς υπενθυμίςουμε: η ποώτη εξαίοεί τη"Ο" ωἔ πθώῃί απἶόλη την ®®Θ"ή= επομἐνωἔ πθώτη είνω "αλ η σ®νώ`^®μή τηἔ λ ὁιακοιοή λόγου και έονου καί την ανομοίότητα αναμεσα στα δύο,σωφοοσύνη ­ ευθεως γία την ποωτεύουσα θέση της σωφοοσύνης, βλ. 696δ­6θ7δ, ' λέγονταε ._ συγκεκοίμένα _ όιῖί Ἡ λόγω φλλγή τηἔ ηὀονήἔ οδηγεί?43ο7­?44ε3. Ο νους στο ίδίο χωοίο, αλλα καί αλλου (βλ. 693`ο±ί, σε συνδυασμο με , , , , , , ,7θ1ό8­9, καί 963ο7), εκλαμβανεταί ως κατί ταυτόσημο με τη φοόνηση· έτσί δεν σε ε©γω7 αχοατεωα της η ὁεΌτε©η Ὁπογαχμμίζεδ ΟΠ η ηὁονη εωωαποοούμε όταν στα χωοία 631ὀ5­6 καί 963ε8 θεωοείταί αυτός ηγεμών. Το ότί ο ἰσχυθότεἐῃἶ των θεσμών πολ) εππάσσοιλν την αποχή από αυτήν. ηνούς θεωοείταί ποώτο αγαθό στο χωοίο 631α, επίβεβαίώνεί το 631ο­ο ­ ποώτο τηίτη βεβαίώνεί ότί υπεύθυνη γία αυτα τα αποτελέσματα είναί ημνμθό Π Φοόνηση τι εφόσον Ο νομε θεωοείμμ τμμτόσμμοε με τη φοόνυση _ βλ­ ίδίότητα του επίτακτίκού λόγου να μήν αφήνει τίποτε να εκὁήλωθει963α8. ίιίπόίοχεί καί μία αλλη χοηση του νού, σε μεταφυσίκό­κοσμίκό πλαίσίοτ το οποίο να εως" από την τάξη του­ Είδαμε επίσης όῃ Ο ηθι­

γλα (Μην, βλ' 875ὀ” 89Οὀ7 897Ό7966θ)” κό λό ο ο ίζεί δύο σ αντίκέ π ουποθέσεί ω απα αίτ τεΌπω βλέπουμε, από λεκτίκί όίποψ έ ασ δίδεταί καί στα ουνώνυμα της Ξ Υ § Ο ημ ε Ω 9 § Ο η §ἔ η η› μφ ησωφοοσύνης, φοόνηση καί νού, ακοίβώς γία να τονίσθεί η θέση του χωοίου γκι να θεωθηθελ ΟΠ Ολοκληθωθηκε η παοολἀσλα τηἔ ὀλαλλαγηἔ στο693ο6­ο6± εφοσον ποοκείταί γία τον ίοίο οτοχο, οί οοοί νους, φοονηοη, μποοουν χώοο της ηθίκης των αξίών: τη δυνατότητα του λόγου να εομηνεύ­να ενμλλἀσσονπμ μφενόε μεταἔϋ τονε καν αφετέαομ μμφότεαμ με τη σωφμοτ σεί τη γνώση που έχεί κατακτησεί καί αφοοόί την ενότητα της πολ­σύνη. Χοείαζεταί ωστόσο ποοσοχη· η ηγεμονίκή θέση της σωφοοσύνης δεν την λαπλότηταε τηἔ αοετήἐ, δηλαδή να έχει κατανοήσει τη (απαλλαγήκαθίστόί συνώνυμη της αοετῆς (βλ., στο ιδιο, 696‹;ὶΔ­1θ)· έχεί ηγεμονίκη θέση μόνο ι ι α ι ι ι

, ι , , , , „ , , οπως τη δίηγείταί ο ηθίκος λογος, καί τη δυνατοτητα συμφωνίαςκαί μονο γίατί ο λογος γί αυτην ­ οπως ποοαναφεοαμε ­ είναί ο μονος , , , , , , ,ολοκληοωμένος λόγος κριτικής της επίτακτίκότητοίς καί θεμελιίωσής της Των Ε@γ£0ν με αύτη την ε@μηνεία °ί0υ λΟγΟΌ, δηλαδη να είναί αϋιῖααἔίολογίκης ποοτεοαίότητας της δίαλλαγης. Η δίαλλαγή ειναι συνώνυμη της έῷγα δίαλλαγῆς. Δίαπί0τών0υμε ΟΈ0 Οημ8ίΟ αυτό ότί η παώίη πα­αοετης, καί η δίαλλαγή ποαγματώνεταί σε όλα τα επίπεδα με τη βοηθεία όχίμόνον της σωφοοαὐνηε _ που αποτελεί σημα ποαθεακὀτυταε νία δίαλλανιι ­7 ααααλλά καί της ανδοείας ­ η οποία επίτελεί την όλη έονω εκδηλωση της 177. Αυτηηεομηνείαυπσστηοίἶςεταί καί από το χωοίο 68887­δ3, όπου γίνεταίσωφοοσύνης ­, της φοόνησης ­ η οποία είναί σήμα δίαλλαγης της ηδονης καί κατ' αοχην λόγος σχετίκόί με εκείνη την ποοοπτίκη γία την οποία λέγεταί ότίτης λύπης ποος το λόγο, που ως σώςοοων δίαλλόίσσεταί ποος αυτες επίδείκνύων αντίκούζεί την ενότήτα της πολλαπλότητας των μοοίων της αοετης, καί ότί κατ'ανὁοεια ­, καί της δίκαίοσύνης ­ η οποία, θυμἴςουμε, είναί μεταφοοά της εξοχήν εστίόίζείστην πεοίπτωση αυτή την ποοσοχή της στην ποωτεύουσα θέση τηςδίαλλαγής στο επίπεδο το ενὁοπολιτειακό (καί δίαπολίτείακό). φοόνησης, της σωφοοσύνης, δηλαδη της ὁιαλλανής.

»

Page 46: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

90 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΛΟΓΟΣ, ΗΔΟΝΗ ΚΑΙ ΛΥΠΗ 91

οατήοηοη που αφοοούσε την επιτακτικότητα αποφέοει τους καο­ 1.2.2. Λόγος, ηδονή και λύπηπούς της όσον αφοοόι τη διαλλαγή: η λόγω διαλλαγή θα ποέπειοπωσδήποτε να μεοιμνηθεί να είναι και έογω διαλλαγή. Το μέγε­ Το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο μεταβαίνει από το λό­θος της σημασίας και τις δυσκολίες τόσο αυτής της ποουπόθεσης γο για την παιδεία στον ψυχολογικό λόγο αμεσως μετα τον οοι­­ που είναι απόοοοια της ποώτης κοιτικής παοατήοησης ­, όσο σμό που δίνει σε αυτήν: παιδεία είναι όλη εκείνη η από παιδικήςκαι των δύο αλλων παοατηοήσεων, στη σχεση τους με τη μέοιμνα ηλικίας σπουδή στην αοετή, που οδηγεί τον πολίτη να επιθυμεί ναεπίτευζης της διαλλαγής, θα μας δοθεί η ευκαιοία να τις εζετόι­ αοχει και να αοχεται «μετα δικης››179· το ποώτο εοώτημα που θασουμε στα επόμενα. Εκείνο που έχει στη συνέχεια ποοτεοαιότητα ποοέκυπτε θα ήταν αν αυτή η επιθυμία θα αφοοούσε είτε μόνονείναι να ποοχωοήσουμε, μετα την πεοατωθείσα συζήτηση για τον το ενδουποκειμενικό, είτε μόνον το ενδοπολιτειακό επίπεδο, ήηθικό λόγο, στη διεοεύνηση του ψυχολογικού λόγου που ­ όπως και τα δύο· το φιλοσοφούν υποκείμενο δε σπεύδει να ποοσφεοειποοαναφεοαμε ­ από κοινού με τον ποώτο ολοκληοώνουν το λό­ μία ολοκληοωμένη απαντηση στο ποοαναφεοθέν εοώτημα, αλλόιγο αναφοοόις στο ενδουποκειμενικό πεδίο· η διεοεύνηση του λό­ θέτει ένα σημείο εκκίνησης: κατ' αρχήν, αφοοόι το ενδουποκειμε­γου αυτού, η αναζήτηση δηλαδή του κατόι πόσον η μέοιμνα του ψυ­ νικό επίπεδο· μας υπενθυμίζει μαλιστα ότι αγαθός είναι όποιοςχολογικού λόγου είναι η επίτευζη της διαλλαγής, έχει εκ ποοοιμί­ δύναται να όιοχει του εαυτού του, και κακός ο μη δυνόιμενος180.ου δεχθεί σημαντική βοήθεια από το γεγονός ότι ο λόγος που ου­ Βέβαια και η υπενθύμιση, που αποτελεί σημείο εκκίνησης της συ­μπλέκεται με αυτόν, ο ηθικός, έχει ήδη μελετηθεί και έχουν κατα­ ζήτησης του οοισμού της παιδείας, και ο ίδιος ο οοισμός δημιουο­τεθεί τα ουμπεοόισματα που σχετικα με αυτόν ποοεκυψαν. γούν ποοβλήματα, καθώς τόσο αυτή καθαυτή η διατύπωσή τους

Είναι εύλογο ότι για λόγους μεθοδολογικούς η αναζήτηση του όσο και η οοολογία τους φαίνεται να είναι εναομονισμένες με τηνκατα πόσον η μέοιμνα του ψυχολογικού λόγου είναι η επίτευζη εικόνα του πολέμου και με την εικόνα της συγγένειας μιας διαφε­της διαλλαγής, αναζήτηση που ολοκληοώνει τη διεοεύνηση του οομένης, και αυτό γιατί καιη τελευταία ­ όπως είδαμε ποοηγου­κατα πόσον υπόιοχει μέοιμνα λόγω επίτευξης της διαλλαγής, μενως ­ όταν ομιλεί για σωφοοσύνη και για διαλλαγή συνεχίζειποοηγείται σε σχεση με την αναζήτηση του κατόι πόσον ο λόγος να χοησιμοποιείτην οοολογία της εικόνας του πολέμου. “Εχονταςγια την παιδεία αποτελεί λόγο για την έογω επίτευζή της. Είναι ακοιβώς αυτό υπ” όψη του το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενοόχι τυχαίο αλλωστε ότι και για το ίδιο το πλατωνικό φιλοσοφούν ποοχωοεί σε ποοσπόιθεια διασόιφησης181 του σημείου εκκίνησηςυποκείμενο ποοέχε ι178 η ολοκλήοωση της παοουσίασης όλων εκεί­ της συζήτησης του οοισμού για την παιδεία· το ποόιττει, ποοβόιλ­νων των στοιχείων που συγκοοτούν τον ψυχολογικό λόγο, ποιν λοντας μία εικόνα182· ας την εζετόισουμε: 'Εκαστος ανθοωπος εί­ποοχωοήσει στο λόγο για την παιδεία. ναι ιιεν έν183, αποτελεί μία ενότητα, αποτελείται δε από δύο συμ­

178. Στο χωοίο 6438 γίνεται ποοοπόιθεια οοισμού της παιδείας, στη συνέχεια 179. Νόιι. 643ε7· συνολικα, βλ., στο ιδιο, 643ε4­7.παοουσιάζεται η χοησιμότητα του παιχνιδιού, της παιδιόις για την παιδεία (6Δ3ϋ­ 180. Βλ., στο ίδιο, 644136­8.εἰ), ακολούθως δίδεται ο οοισμός της παιδείας (643ε4­6¿14ε2), και αμέσως μετα 181. Βλ., στο ίδιο, 644119­1Ο.εκκαλύπτεται η απόπειοα αποσαφήνισής του (6¿14ο6­ε2), η οποία μας οδηγεί στον 182. Βλ., στο ίδιο, 64401­Ζ.ψυχολογικό λόγο (644ε4 κ.ε.). 183, Βλ_, στο ιδιο, 644ε4.

Page 47: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ι

92 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣΛΟΓΟΣ, ΗΔΟΝΗ ΚΑΙ ΛΥΠΗ 93

βούλους ενοιντιους, την ηδονή και τη λυπη184.Επι”185 αυτων τιθεται, . ι α . .του με βαση την εικονα του πολεμου, και εν παση πεοιπτωσει τουεπιτιθεται λοιπόν, ο λογισμός, ο οποιος, όταν γινει κοινα αποδε­ , ι . . ι .γιατι ανελισσεται ο τελικα εκτεταμενος λογος των Νομων, αν αυ­κτό σε ια πόλ όταν δ λαδ ” ετα ε θει από το ενδουποκει ε­ . . ι ι . ι ,νωίἑ πεδμἕο ἐιόὀοπολἑηειακἔ ἔπίπἑοδἕ λέ νό 186 μ τος ποοκειται να αποτελεσει μια παοαλλαγη κινουμενη στο ιδιοι , ι ,Υ , 9· ” , πλαισιο στο οποιο, όπως ποομνημονευσαμε, κινειται η ηθική τηςΗ αντιδοαση και των δυο συνομιλητων ειναι οτι τους ειναι εποχής

σχεδόν αδυνατο να παοακολουθήσουν το πλατωνικό φιλοσοφουν Η απάχἕτηση πλατωνικού φωλοσοφοΰντοἔ υποκειμένουυποκει ενο187 πα όιτ νεικόνα πουπ σέ αλε ι αλλον ακ ι ώ ι ι . . ι . .. μ Ϊ Ο η α Ο . β “η μ , Ω β 8 ολες αυτες τις αιτιασεις που κατα τοοπο κεκαλυμμενο υποβαλλο­εξαιτιας του οτι την ποοεβαλε: η υποφωσκουσα αναγκη για δια­ „ , , , ,νται εσα απο το ευ α τ π οβολ τ αδυνα ια των συνο­σαφηση του λογου του φιλοσοφουντος υποκειμενου, με την πα­ ” Ωημ α ηε Θ ηἔ ηε ι μ ε ι. . . . . ι μιλητων να παοακολουθησουν τη σκεψη του, ειναι και αυτη ­οεμβολη της εικονας κατεληξε σε σχεδον παντελη αδυναμια να . . . ι . ι ιι . ι α ι , κατα τοοπο συμμετοικο ­ κεκαλυμμενη: δεν δηλωνει ευθεως οτιπαοακολουθησουν τη σκεψη του ιδιου. Που ομως οφειλεται το . . . . α .. α . . . αποοοιπτει την εικονα, αλλα, οπως ακοιβως και στην αοχη τουγεγονος αυτο, και ποια ειναι η απαντηση του πλατωνικου φιλοσο­ α . . . ι ι ι ι. ι ι . , ολου λο ου του στο υπο εξετασ ε ο, μεταβαινει σε μια αλλη:. Υ η ΟΥφωντος Όπο%ε[με\/ΟΌ σε Οωτη Έη δηλωση των συνομιλητων ΤΟΌ7 στην εικόνα του θαύ,ιιατος188, που του ποοσφέοει ο μυθολογικόςΚατ' αοχήν μεταφέοεται σε ένα νέο πλαισιο ένα ποόβλη μα τοοποιο ποομνημονευσαμε από αφοομή το θέμα της ενότητας τηςαΟετ.ῆ§. ποοκὐπτεβ δηλαδή το ποόβλημα πώς μία ενανπότηταυ μία 188. Βλ., στο ιδιο, ό4ηὀ7: «θαυμα». Υπόιοχει και μια τοιτη πεοιγοαφή των

ετεοότητα, οδηγείται στην ταυτότητα του ενός ανθοώπου ­ όχι ψηχδλογῃἶων μηχανισμων (863Ιἶ1_864ο7)ἰη οποια χωωἶ να εοχετω δε ανῃθεση, , , με οσα λεγσνται πεοι της κυοιαοχης θεσης της ηδονής και της λυπης, ομιλειασφαλωἔ Όπο την εννοια τηἔ φΌσικηἔ Οντοτηταἔ αλλα τηἔ π@Οσ” επιγοαμματικόι για αυτές και στοχεύει στην κατόιδειξη της σημασιας ενός τοιτουὀοσηἔ ενιοιιολλ χΩωιτήΩΟι όσον ΟιφΟ@ά Τιἐ σλιέψειη Ψιθιι Τιη πῷόιἔειἐ όχι έμφυτου αλλά επικτητου παοόιγοντα, της ‹‹ἄννοιας›› ­ παοαπέμποντας, συνε­του. Ένα αλλο, εζισου σημαντικό ζήτη μα που ποοκυπτει ειναι το πώς, έμμεσα αλλά σαφώς στη χοησιμόιηια της παιὸειας (βλ. 1.2.3., και ουγκεκοι­εἔήἔ: Η ες­χόνα απαντά στα εοωϊήματα πω) εκθέσαμε πΩοηγΟυ_ μένα, Νόιι. 653ει5­ο3, 68981­α8, για το τι ειναι παιδεία και τι αμαθια, αντιστοιχα).μένως, αίαθώἔ αφενό€ καθιστά σαφή τη μετάβαση από το ενδ0ϋ_ Παοόιλληλα, επιτιθέμενο το φιλοσοφουν υποκειμενο στη γλωσσα την πολεμική

που ομιλει για κοειττω και ήττω σε σχέση με την ηδονή και το θυμό (φόβο) ­ βλ.ποκειμενικο πεδιο στο ενδοπολιτειακο, και αφετεοου διευκοινι­ 1.2.1­ χἑγησιμοπογείτην Οθολο ία (Μή σε σ έσ μόνο με ν ά Μα βλ., στο, , , , , , , γ Χ η τη Υζει οτι Ολα Οσα εχω" πΩΟαναφε©θει σχετωωι με τον Οοισμο τηἔ ιδιο, 863ὀ7­ε1): ο όινθοωπος δε χοειόιζεται να «νικήσει» την ηδονή ή τη λυπη·παιδείας Εντόιϋσθντθιι στην εικόνα ΤΟΌ πΟλέμΟυ. δομως Οικοιβώς χοειόιζεται να «νικήσει» την άγνοια, και ποος την κατεύθυνση αυτή κινειται οαυτή η διευκοιγηση δημιουογει το εοώτημα του γιατι ποοηγουμέ­ ὁλοε λόγοε για ιηι ιιηειηι ιο λόχοι ηδονη ηοιι ληιιηι ιο νέο Οιισθηιιιιό _ βλ­7 γιανως με τόσο σαφή τοόπο διακηουχθηκε ότι στο πιο χαμηλό επιπε­ παθάδωἔἶια; "ἱι ξ^Ον;)ἕΟ"9λ[ἶζ"ἔ[γ®α το στἶχῖ) του ἔ®`(ξ") όσον αφἶιἑόἕῖην απω­δο Ο Ο τατη παι κηη κια( ο ­ ), εμα το οποιο ασυ ητησουμε στο

8 σχε η με την εννοια ΈΟΌ αγαθοι) εΌΩ|”σκετ0ω μια εομηνεωι Τέλος, όσον αφοοόι αυτό καθαυτό το ζήτημα της χοήσης ­ όπως εδώ ­ εικό­_­ζὑ­εη νων, θα ποέπει να οημειωθει ότι ­ καθώς ήδη παοατήοησε ο Κ. Ιὶοδἰιιεοιτ (1941),184. Βλὴ [Βία 64406­7_ ῖωβλ. Τῷ­ 69 (1. 233 και 230­234 γενικότεοα, και ο Ρ. Εουιε (1945) ­ ο Πλόιτων αν και ειναι αντι­185. Νόμ­ όχω. θετος πσος τη μιμηση και την εικόνα, εν τουτοις τη χοησιμοποιει συχνά στους δια­186' Βλὴ στο ωω] 64ω1_3. λόγους του. (Για παοόιδειγμα, στην Πολιτειδι (5Ο9ε) οι εικόνες και η φαντασια το­187. Βλ­3 στθίὸίο! όχωχ' ποθετουνται στο χαμηλότεοο επιπεδο, η ιδια όμως η «τετμημένη γοαμμή» (βλ.,

στο ιδιο, 5Ο9ό κ.ε) ειναι μια εικόνα (βλ., στο ιδιο, 5Ο9ει)· σχετικα με αυτή την «αντι­

Page 48: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

94 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΛΟΓΟΣ, ΗΔΟΝΗ ΚΑΙ ΛΥΠΗ 95

λόγος189· το αν η μετάβαση σε αυτή σημαίνει ­ όπως και στην αο­ που κατ' αοχήν φέοει τα ίδια στοιχεια και ομιλεί με μία αμφίσημηχή του όλου λόγου του ­ μετάβαση ­ ή μη ­ στην εικόνα της οοολογία για αυτά, υπάοχει μία κοίσιμη διαφοοά: στη συνέχειασυγγένειας μιας διαφεοομένης, είναι ένα αναπόφευκτο εοώτημα, της πεοιγοαφής της ο λογισμός δεν παοουσιάζεται επιτακτικός,ένα εοώτημα επιτακτικό, το οποίο θα δοκιμάσουμε να απαντή­ και επομένως βίαιος, όπως στην ποοηγουμενη και στην αοχή τηςσουμε στη συνέχεια. ίδιας, αλλά ποάος και όχι βι“οιιος19Ζ· ακολουθως, πληοοφοοουμα­

Η νέα εικόνα ομιλεί και αυτή για τοείς δυνάμεις που κινου­ στε ότι επειδή είναι ποάος και όχι βίαιος, και επειδή ωστόσο λει­νται στο ενδουποκειμενικό πεδίο: το λογισμό, την ηδονή και τη τουογεί στο πλαίσιο του ανθέλκειν, χοειάζεται ‹‹υπηοέτες»193 στηνλυπη190· η νέα εικόνα χοησιμοποιεί επίσης οοολογία για την πεοι­ ποοσπάθειά του να νικήσει τις άλλες δυνάμεις του ενδουποκειμε­γοαφή της σχέσης μεταξυ των δυνάμεων αυτών η οποία εντάσσε­ νικου πεδίου· ομολογείται λοιπόν απεοίφοαστα ότι ποόκειται γιαται και στην εικόνα του πολέμου191. Όμως, σε αυτή την εικόνα, μία νίκη που θα βασαςεται σε «υπηοέτες» και δε δηλώνεται ωςΣΣΣ αποκλειστικό έογο του ιδίου, όπως ποοηγουμένως. Ἑνα δευτεοοφαση» βλ­ και Π­ Θελἰοιο (1965) ­ νιοι ου/ ιδιοι την «ιειιιηιιεκη νοοιιιιιιι» ιιοιι ιο σημείο άξιο ιδιαίτεοης ποοσοχής είναι ότι αφου λέγεται κατ° αο­εομηνευτικά ποοβλήματα που την αφοοουν, βλ. Ι. ΜειΙοοΙιη (1962). Όσο για τη χήν πωα θα σωέπεφ να ακολςωθοΰμε Έον π@άΟ λ0γισμό1947 στη σ.υ_

μδμηἶη στδης Νομοϋςλ Ιἶλ” 1”2'3”)“ , 6 ι ι ι νέχεια σημειώνεται ότι θα ποέπει να ακολουθουμε το νόμο, ακοι­Η αγνοια διακοινεται σε απλη, σε συνο ευομενη απο εντυπωση γνωσης βω β θ θ ι ι ι λ ι , ,για μία συγκεκοιμένη ποάἔη, σε παιδική και σε γεοοντική (βλ. Νόιι. 863 ο1­(15).

ι ειγ 195 Οη η ει η Ήκη ΈΟΌ ποασυ ογισμου επι των αλλων189. Βκπόμ. 6ιι5ιι: «μτεος». ο ιόγοςαυτοςωιοτειετ _ ως ένα βαθμό ­ λ δονοιιιεεον ° ιιε δεδοιιενο οιι ο νοιιοε δεν ειναι _ οπωε διοιιιι·μεταφοοά ενός «ποαγματικου» μυθολογικου λόγου: Συμφωνα με τη μυθολογία, Οιώυαμε ­ ποιοά η Οιπ0δΟχ°ή ΈΟΌ λΟγιΟμΟυ Οίπό μία πόλη ­ δηλα­ιιοιιδιοι του Αοιι ιιοιιηε/Ιοοοδδιιε ιιιοιν ο Έοωε (ιιοιι ο×4ιιιεοω€)ι ο Φοβοε (ιιοιι ο Η δή η μεταφοοά του λογισμου από το ενδουποκειμενικό στο ενδο­Δείμοελισύμφωνα θε το πλαἕεἶνικό φλλοθοφουν Όἶιοδεἔμενο _ ἦπωε ἔα δῳμε πολιτειακό πεδίο ­, πώς είναι δυνατό να αποτελεί ο νόμος θεμέ­::ιι:ι:ι::ι.:;.ειι.τι:ιτε:ι.:ι;ιιία;ι:.::,7τα5, :::ι:ι.:ι;:::; ιι βιιιειι ιιιιιι ει στο ιι ιτε κιά­του στόχου που θέλει να επιτυχει ­ όπως θα διαπιστώσουμε ­ το φιλοσοφουνυποκείμενο: ο στόχος αυτός, η διαλλαγή, είναι συνώνυμος με την αομονία (βλ. οάδειγμα: «πεοιελκομένης» (Ποωτοιγ. 35Ζο1) της επιστήμης, της γνώσης, από την«ὁιαλλάξας», «ἔυναομόττων» στο ιδιο, 628ο1, 628ε2, αντίστοιχα). Για τον ‹‹πς›αγ­ ηδονή· ακόμη, βλ. Πολιτ. 439‹:Ι1, 4­4Οε1, 6Ο4ε­Β. (Τη σχετική παοατήοηση τηματικό» μυθο, βλ. τα ενδιαφέοοντα σχόλια του Π. Ατιτιοιι (1983), 17· σημειώ­ διατυπώνειοΤ.Μ. Ρειυτετ (1971), 103 σημ.6).νουμε ότι ο εν λόγω συγγοαφέας ακολουθεί την ίδια ποοεία με το πλατωνικό 192. Βλ. Νόμ. 6Δ5ε6­7: «ποαου... και ου όιαιου». Υπογοαμμίςουμε ότι ηφιλοσοφουνςυποκείμενο : συνδεση ψυχισμου και μυθου, αλλά με φοοά αντίστοο­ ποαότης ειναι η αρετή του ὁιοιλεκτικου ­ βλ. Πολιτ. 3756:­376ο, Γοογ. 489ὀ8­9,φη ποος αυτό: σχολιάζει ψυχαναλυτικά το μυθο, ενώ το φιλοσοφουν υποκείμενο Επιστ. Ζ' 344Ε›6. Ενδιαφέοουσα είναι η παοουσίαση που επιχειοεί ο Αλλἰ. (οιιΙα­ομιλεί για τον ψυχισμό με τη γλώσσα ­ ως ένα βαθμό, και πάντως με τις Πει (1967), 326­342 ¬ κυοίως 333­342 ­, όσον αφοοά την αντίληψη που είχε οσυντακτικές σχέσεις ­ του ιδίου του μυθου. Πλάτων για τον οοθό λόγο· ευστοχα τον παοουσιάζει ως «αυταοχικό», ως

190. Βλ. «ταυτατα πάθη» (Νόμ. 644ε1­Ζ), και γενικά, στο ιίὁιο, 6Δ4ε­645ε. αονητικό σε σχέση με τα ένστικτα, τη φαντασία, και επιτακτικό έναντι της191. Βλ. «ὁινθέλκουσιν» (στο ίδιο, 644ε3 ­ ποβλ. 644‹16), «ἐναντιαι» (644ε3) κοινωνίας.

«νικά» (645ει8) · για το ‹‹άνθελκειν›› (όιίιίεό), ποβλ. και μόνο το συνώνυμο ‹‹καοτε­ 193. Βλ. Νόιι. 64587: «υπη οετῶν».οεῖν» (635ὸΖ­3) ­ το «ἐναντιαι» και «νικά» είναι και αυτοί όσοι της τυπικής και 194 . Βλ., στο ιδιο, 644ε5­645ε2.οικείας οοολογίας της εικόνας του πολέμου. Για το «ἀνθὲλκειν», βλ. και Πολιτ. 195. Βλ., στο ιΰιο,645ε5­8· ο νόμος, όπως σαφώς ποοκυπτει, είναι ένας εκ τωνΔ391›3· γενικά το έλκειν συνδέεται με συζητήσεις για την ακοασία ­ βλ., για πα­ «υπηοετών».

Page 49: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

96 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ ΛΟΓΟΣ· ΗΔΟΝΗ ΚΑΙ ΛΥΠΗ 97

εν Ε όσον ανααν ό Οη πο ενα επανα ενα Ο ανθη πε να σοφουν υποκειμενο: αυτο ουμβαινειγιατι χαοη στην εικονα αυτη짛φ_η θφ`Ω€ μφθ Ο ι , α , ,χομένου του νόμου στο ενδοϋποκειμενικό επίπεδο θα επιγοαφε­ και το λογο ιιοιι ιη συνοδειιει πλημοφοθομμμσιε Οτι η Οιοειητ δη­ται λογισμός; Πώς ειναι δυνατό, εντέλει, να διακηουσσεται ότι ο λαδι] ιι διοιἶιλμνηι απαιτει ενα λονισμο πθοιοι μετα Ομωἔ απο Οωιηλογισμός θα ειναι θεμέλιο της βοήθειας για το λογισμό; Υπαοχει τη ὁιασἕχφηνιθη Ἡατανοοὐμε αεπισηε γιατι λέγεται ότι με την εικό­

ακόμη ένα στοιχείο που θα ποέπει να εξετασθεί ποιν αποφαν­ να αντι] θα νινεζι πιξ) φανεμο τι εννοοιιμε με ιομἐ ομοιιε «ιωεινκ κ × » κ κ κ κ 199 | | | |

θου ε οτι π α ατι αυτο το πα αδοξο π επει να ινει δεκτο πως των», «ηττων αυτου» , οσους που ειχαν συνδεθει με/ την αοετημ· Ο γμ Ο Ο γ λ λ λ δ λ

ειναι η συνέπεια του λόγου πεοί θαυματος: το στοιχείο αυτό είναι στο Οιισιοςιηε ειιιιἶνοιε τομ πο/ εμοιι εννοειιοιιι μαι πα ιτ η ιειι _

λαγη ως «νικη» ενος λογισμου ποαου· και εντελει κατανοουμεότι αντιθετα από την πεοιγοαφικη ουδετεοότητα του πλατωνικουφιλοσοφουντος υποκειμένου οσον αφοοα την επιτακτικότητα του νιατι τονίἕἕοται Οτι ναεν) στο λονιὶπεοι θανμοιτοἔἑχποσαφηνυαεἶαιλογισμου σε σχέση με τις αλλες δυνόιμεις του ενδουποκειμενικου η παιὀειοι 7 οποιοι ειχε οθισθειςωε επιθυμια/«ιἶιθχεινἶ και «Οιαπεὀίοα στην παώνη ενηόναη ηαν την εἔίαοη Οηὁένεαη σημείωση χεσθαι» «μετα δικης››: /διασαφηνιζεται δηλαδη οτι το αοχειν και

ότι ο λογισμός όταν γινει κοινα αποδεκτός σε μια πόλη λέγεται ι Οιθχἶσθοιι Οιμιο σιινοὀειιειμι από τη ὀιιιοιιοσυνηι στην Ὁψηλοἶεμηνόμος, και, επομένως, ο ουγκεκοιμένος επιτακτικός λογισμός θα ωστοσο μἔιολονιιια βοιμμιὀοι που μπιἶμει Οιιιιη να σιιλἶιηφθςειι τηγινει νόμος επιτακτικόςι96, εδώ υπόιοχει η εμφατικόι δηλουμενη ὀιαλλμνη· ιι οποιμ θα εχει 513€ Οιμχιμηὀειο σημειο ειιιιινησηἔ νικποοθετικότητα να γινει δεκτός ο λόγος πεοι θαυματος από την τον ποαο λογισμο και τη «νικη» του με τη βοηθεια των δυναμεων

πόλη και να ονομασθεί έτσι νόμος της197. Το γιατι αυτό συμβαινει ι πομ θα τον ιιιιημειοιιν;θα ὁοηνμασονμε να να απαννηαοημε μέσα από ένα εαώτημα: Στο σημειο αυτο εχουμε τη δυνατοτητα να επανελθουμε στο

Ποίου ειδους αντιληψη πεοι δικαίου είναι αποδεκτή από το πλα­ ωωιημα μας που Οιφομοιισε την αποψη Οτι θα ποεπει να Οιιιολοιι­τωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο ως υψηλότεοης βαθμίδας από ι θοιιμεςιον πομο λονισμοἰιιοιι η Οποιοι Οιινμὀειιοιοιν απο Την Ϊιμο”αυτην που ομιλει για τη διαλλαγή στο πλαισιο της εικόνας της μιση Οτι νιιἶι να βοηθηθει Οςιιονισμοε Οιιιιιιἔ σιη νιιιη τοι) ἶπι τωναν ένενα να δνα ε Ο έν ηαν ποια αλλ ενα Ο α Έ α αλλων δυναμεων τουαενδουποκειμενικου πεδ/ιου θα ποεπει να

γγ ἔμἔ φΘμ秛 η ημ φθ η , ι θ λαὀστο ενδουποκειμενικό πεδίο εκτός από αυτήν που θα ομιλουσε ­ ι εχει εμε ςιω η Οιμωνοι ιιπημειη το νΟμΟ° η απαντηση θα ηταν οιιχαν όντως Ομνλεν ννα ένα λονναμό μη επααηηηό ηαν ηη βνανα η αποδοχη της διαλλαγης σε ενδοπολιτειακό επιπεδο (η διαλλαγηννα ένα λονναμό πααο. . ως νόμος) ειναι θεμέλιο για να μποοέσει να επιτυχει αυτή στο εν­

, ­> Ζ­ Ζ Ζ Ζ Ζ Ά

Μπααοὐμε λονπαν μενα από αννα να ηανανοησοημε νναα στη δουποκειμενικο στο εογο αυτο σημειο εκκινησης αποτελει ο λο­

συνέχεια λέγεται ότι η εικόνα του θαυματος μας καθιστά σαφέ­ γισθόἐ (ιι διαλλαγἠ ως λογισμός, ο λογισμός της διαλλαγης), ο

στεοη την ιδέα πεοί αοετηςι98 την οποια έχει το πλατωνικό φιλο­ Οἶιοιοα εχονιμε μειοιβοιλει εοιιιἶον σε μη επιιμιιιιιιο και ἶιολεμμ__?_____ κο, θα μεταφεοει την ποοθετικοτητα διαλλαγης στο ενδουποκει­196. Έχοντας το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο αυτή την ­ ευθέως μενιϋιό Τιθδιθ' Ο λθγισμός Οιυτός ειναι Ο πθόιος και μη βιΟιιΟς

πεοιιὐπτουσα · τατάλιιἔιι υπ όψη. δεν μποοει παοά με βάση την αοχικη λογισμός· δηλαδη: θα ποέπει να ποοηγηθεί από τον καθένα πολι­τοποθέτηση της επιτακτικότητας στη χαμηλότεοη αἔιολογική βαθμίδα, ναασκείται σε αυτη την πεοιγοαφικη παοουσίαση.

197. ει., στο ιειο, 6ικιε5­64583, αιειε­ε. έπο [Οι

198. Βλ., στο ιδιο, όίιὅϋδ­ο1. 200' Βλ” (ΠΟ ιὁιιλ 645012'

ιι

Page 50: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

λ

ι .

98 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΛΟΓΟΣ, ΗΔΟΝΗ ΚΑΙ ΛΥΠΗ 99

τη και από την πόλη συνολικά η αποδοχή της διαλλαγής ως της ὶ σημαινει ότι αυτός στη θέση του επιτάσσειν και της βιας θα έχειαοετής, ως της υψιστης αξιας, θα ποέπει να δοθει αυτή ως υψι­ θέσει τη διαλλαγή ποος την ηδονή και τη λυπη· επομένως, η οοο­στος στόχος της παιδειας, για να καταστει δυνατό όντως να θεμε­ λογια πεοι ανθέλκειν και νικης του ποάου λογισμου ειναι μιαλιωθει ο ασπασμός του ποάου λογισμου εκ μέσους του καθενός οοολογια η οποια χοησιμοποιειται και στην πεοιπτωση αυτήπαιδευομένου κατ” αοχήν και πεπαιδευμένου στη συνέχεια ατό­ ακοιβώς όπως ειδαμε ότι χοησιμοποιήθηκε και στην πεοιπτωσημου. Αυτό όμως σημαινει τελικά ότι οι πολιτες που αποδέχονται του λόγου πεοι σωφοοουνης203· εκει ασκειται κοιτική στην επιτα­τη διαλλαγή ως υψιστη αξια (και) στο ενδουποκειμενικό πεδιο, κτικότητα και θεμελιώνεται η διαλλαγή, ενώ χοησιμοποιειται καιειναι φοοεις ενός λόγου που εκφοάζει την ποοθετικότητα ενός στις δυο πεοιπτώσεις ­ τόσο της επιτακτικότητας όσο και τηςποάου και μη βιαιου λογισμου έναντι της ηδονής και της λυπης, διαλλαγής ­ η οοολογια που ανήκει στην εικόνα του πολέμου·και ότι οι παιδευόμενοι της ιδιας πολιτειας θα μαθαινουν να ακο­ εδώ επισης χοησιμοποιειται και στις δυο πεοιπτώσεις τόσο τωνλουθουν αυτόν τον ποάο και μη βιαιο λογισμό απέναντι στις δυο βιαιων ηδονής και λυπης όσο και του ποάου λογισμου η οοολογιααυτές δυνάμεις, έτσι ώστε τελικά έογω να εκφοάζουν το λογισμό ¿ του πολέμου· όπως όμως στο λόγο πεοι σωφοοσυνης, έτσι και στοαυτό201.

ι λόγο πεοι θαυματος το πεοιεχόμενο των όσων επιγοάφει η οοο­Ωστόσο, υπάοχει ένα θέμα που το ένα σκέλος του έχει μεν δι λογια αυτή δεν ανήκει ­ στην εκάστοτε δευτεοη πεοιπτωση ­

Οιναφεοθει ποοηγουμένως, παοαμένει όμως αδιευκοινιστο· το θέ­ στην εικόνα του πολέμου, αλλά σε αυτήν της συγγένειας μιας δια­μα αυτό ειναι κεφαλαιώδες για να επιτευχθει ο στόχος της διαλ­ φεοομένηςωλλαγής στο ενδουποκειμενικό επιπεδο· το ένα σκέλος του ποοβλή­ Μετα τα ποοαναφεοθέντα, τα οποια μας εγνώοισαν ότι, παοάιιατος αυτου ειναι ότι οι δυο αυτές δυνάμεις ­ η ηδονή και η λυ­ την οοολογια, ο στόχος δεν ειναι κατά βάθος άλλος από τη διαλ­πη ­ ειναι βιαιες, ενώ ο λογισμός έχει καταστει ποάος· το άλλο λοιγή τον ποάον λονιοιιοΰ ΤΕΩΟΞ την ηδονή και τη λὐπθτ μποθοὐμεσκέλος ειναι ότι ανήκουν σε διαφοοετικό γένος· αυτός ειναι χου­ να επανέλθουμε στο εοώτημά μας: Πώς ένας ποόιος λονιοιιόἐισους, αυτές ειναι σιδηοές2®2. Ποιν όμως ποοχωοήσουμε στην εζέ­ ένας λογισμός που έχει ­ επομένως ­ διαλλαχθει με την ηδονήταση του θέματος αυτου ειναι ανάγκη να γινει μια διευκοινηση και τη λυπη, θα επιτυχειτη διαλλαγή συνολικά στο ενδουποκειμε­σχετικά με την ποομνημονευθεισα οοολογια του ανθέλκειν και νικό πεδιο, δηλαδή θα κατοοθώσει και η ηδονή και η λυπη νατης νίκης του ποόιου λογισμου επι της ηδονής και της λυπης, οσο­ διαλλαχθουν τόσο μεταξυ τους όσο και ποος αυτόν, στο πλαισιολογια η οποια φαινεται να οδηγει ποος την αντιθετη κατευθυνση .ξζ­_.­από αυτήν της διαλλαγής. Τα μόνα στοιχεια που έχει δώσει ο λό­ . 203 Βχ σημ. Ι96 για τη σωφοοσηνηιγ0ς πεοι θοιὐμοιιθς ειναι ότι Ο πΩόιΟς λΟγιΟμός θα ειναι ή 8νδΟϋ­ 204. Ωστόσο, η συνεχής χοήση της οσολογιας αυτής, της οοολογιας του πολέ­ποκειμενική έκφοαση μιας πολιτειας της διαλλαγής· αυτό βέβαια μοντ ον ιιέοονε τον λονον νιο οι οιοιλλοιννιι οχι ιιονον νπονοιιεοον οι λιοιιονι τνιἐ

ι οοολογιας αυτής και την ανάλογη εικόνα ¬ δηλώνοντας βέβαια, παοαλληλα, τητα δυσκολια απαλλαγής από αυτήν ­, αλλά έχει και μια άλλη σημασια: εντάοοενοιιΖΟΙ. Η όλη ποαγμάτευση η οποια τοποθετει την παιδεια ως ενδιάμεσο όπως θα δουμε στη συνέχεια (2.1. και2.Ζ.), στο πλαισιο της οητής διήγησης από το

στοιχειο μεταξυ πόλεων και ιδιώτη, βασιςεται κυοιως στο χωοιο 645ο­‹:. πλατωνικό φιλοσοφουν υποκειμενο της υποκειμενης επιτακτικότητας που ενέχει202. Βλ.,στοιΰιο, 6ει5ε2­4, για χουσουν, σιδηοουν· ποβλ.Πολιτ. έι15ε­ὀ, 546ε­ η κυοιαοχη ποόθεση ποαγμάτευσης της διαλλαγής εκ μέσους του πηάου λογι­

547ο. σμου.

Page 51: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ι

100 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ι

γ Αοτοε, ΗΔΟΝΗ ΚΑΙ ΑΥΠΗ 101

πάντοτε τ εικόνα τ συ ένεια ια δια ε ο έν οποία ι 5 α ι ι ιείνω αυτ ἘΕΟΌ Έελἑίάηἑ Οβἶἔλλεωἕ σέ) τοΌφλ9 μ ηἔἔηθ , 5 1 πως αυτοι θα κατοοθωσουν να αποτελεσουν επιτυχη απαντηση

ο ου πε ­ ι ι ι ι_205Κη Ω/ μμ ι γ 5 ΟΕ Οωμα γ

στον ποοβληματισμο που ποοηγουμενως επανειλημμενα ετε­τος, αι πιο συγκεκοιμενα, το καιοιο εοωτημα ειναι πως αυτος θη_206

ο λο ισ ό που ο εί εν και έ ει π οθετικότ τα δαλλα ί 7 ­ , α ι 5 ι ι 5

Υ μβὀ λ δμἶτιε) μ , χ Ο , η Β γηἔ Ο λογος πεοι θαυματος εχειαφησει αναπάντητα ολα τα εσω­ποος αυτες, η α η εχει μεταβαλειτην ποοθετικοτητα του εαυτου τήματα αυτά, όμως ίδωος Οωϊόἐ λόγος τελειώνει μίατου θα πο έσει να ετα άλειτ νπ οθετικότ τα τωνδί τώ ι ι ι α ι ιδυνόιμεοΐν πθοος αλλήμλας ἶιαι ποΎός αἶιτόν ενώηανήκουνῖηεαάλλό Ωατηῳιση: Ο" δεν ποοσφωεκ μονον _ Οπωε ποοαναφεοαμε _

7 σαφέστεοη ιδέα πεοί αοετής, παιδείας, αλλά και πεοί του λόγουγένος από αυτόν; Το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο έχει κά­ ι α 207 ι ι ι ι ι ιπεοι οινου . Ποαγματι, αμεσως στη συνεχεια, επεται ενας λογοςνει ίδ νεία «υπ ετών» του οποίου θα ειασθείο π άο λο­ , ι ι ι ι α

ηιη μ ι ηθ 5 9 ΧΩ Θ πεοι οινου208 ο οποιος θα εχει ως στοχο του να αναδεηει οτι ηγισμος ποοκειμενου να επιτευχθεί η διαλλαγη στο ολο πλεγμα ι ι α ι , α ι

ποοοπτικη υπο την οποια αυτος ανελισσεται ειναι σημαντικη καιτων σχέσεων των δυνάμεων του ενδουποκειμενικου πεδίου. ¬ αἔυἐει είναι έν καθώ θα ανεί όπ ὀιακ ίνεωω απόΥπάοχει λοιπόν η μνεία της χοείας ‹‹υπηοετών››· υπάοχει όμως 1 ι μμ ηί ,Ξ φα Ρ ικαι το συνακόλουθο εοώτημα· και ποιοι θα είναι οι ­ αλλοι ­ ` την κοωνηί καθημεῳνη πῳοπῃκη που φωνει στο νΟΌ μοω η λεξη

_ ” και τη συνήθη, παοεπόμενη, αντίληψη ότι είναι ανάξιο λόγου να«υπηοετες», εκτος του νομου, δηλαδη εκτός από την εκπεφοασμε­ ι ωθεί εκτεταμένοἔ λόγος ένα τέτοιο επΠήὀεὉμα209·

/ × × × » Ονη διαλλαγη στο ενδοπολιτειακο επιπεδο ως νομο; Και, τελος, φ 6 ι ι /θ τιο λ α

Απο εχομενοι ποος το παοον την υπο εση του π ατωνικουφιλοσοφουντος υποκειμένου ότι ο λόγος πεοί οίνου ίσως δειχθεί

205. Στους Νόμους υπάοχει μία θεμελιώδης θετική αποδοχή:η συγγένεια μία ότι δεν είναι η επανάληψη τηε Μαθημεῳνήἔ σΌνήθ0Ό§ π@0Οπῃ­διαφεοομένη, που αφοοά κυοίως το ενδοϋποκειμενικό πεδίο. Στο Σοφιστή (βλ. μήἔ γω Οωτόλὔ θα δοαμμάσομ με με μαπμθμντήθλο νἠ μα αμθλβώἔ2288­ια) λέγεται μεν ότι οιψυχικες δυνάμεις είναι συγγενεις μεταςυ τους, ωστόσο αυτόν τον ίδιο λόγο να απαντήσουμε στα εοωτήματα που ποση­μόνο στον κακό άνθοωπο βοίσκονται διαφεοόμενες ­ στους άλλους, ποοφανώς,αποτελουν μία ενότητα, μία αομονία που εἔοοίςει τη διαφοοά· η διαφοοά υπει­σέοχεται στη συγγένεια ως ταυτόσημη της οτάσεως, η συνυπαοξή °Εη€ με αμτήν 206 Για ένα σχολιασμό του χωοίου πεοί θαύματος βλ Ε1τςΙειτ‹:ὶ (1921) Ι 255­είνα α ν τ κ ί, είνα τοποθ ί λ ί ί ” ί '

Φ Σὲ η Ε η Β Ε ετημενη Οτο π ωσιο μιαἑεκπτωσηὲιεντἕε του ΜΜΟὉ” 257, ο οποίος και αναγνωοίςει εν μέοει τις δυσκολίες. Τις δυσκολίες αυτές ανακλάκα ” ί · ; τ ς .ωῳ ει τη ἶνΟσΟνῖ› ΤΜ ψωςηἐ (ἶυνοψίζουμε (ἶυο Οφίστη η αφ ωα τηἐ σηγ η δυσχεοής, ασαφής έως αντιφατική, στην κατανόησή της παοουσίαση του χωοίου

δ λ δ .

γενειαε ανοἰ υειεντοςτηςτειεωααἶετη Βαφοθα ι ι . . από τον νειμτουτιο (1954), 282 ­ ποβλ. 418: ο Πλάτων εμφανίςεται ναΣχεῃκα με Έη ὁ£αλλα)”7 ηδονηἔ Μ" λΌπηΞ› βλ. ηδη στο Φωὁωνα: «Ο θεοἔ κοιταφάσκει στο λογισμό και να αονειται το φόβο και το θάοοος· ενώ τα αονείται

όουλὀμενος αυτα [τὸ ῆδυ και τὸ λυπηοόν] διαλλάξαι πολεμουντα, ἐπειδὴ οὐκ , τεθούν , λ , εσ, Ε

3 ι ­ ι 1 , ι ­ . ι ι κατα ασκει στο να αυτα ατε ευ αια ια ιανα ­εδυνατο, συνηψεν εις ταυτον αυτοις τας κοουφας» (στο ιδιο, 6002­Δ). ε Φ , οωτό κτ, θαπ ,πε νῖηπά ΟΪΖΣ ανά εσά Τοῖἔ

ι α σ ι . ι ι 1 ι . ουν· ια να ινει ι ευ ο ε ι ι ιΠαοατηοουμε οτι. (α) η διαλλαγη ειναι κιολας ενα αιτημα, αλλα οτι ακομη δεν , ,γ Υ, , , Ο , Ω, ἕω μ , 7

τ ι ι , α α , ετσι ωστε να ινουν συμμαχοι του, και να νικήσει αυτος τη λυπη και την ηδονη.ειναι ἶππεΌ%τη7 μαι γωἐ ωπο η ,μονη ἶλΉσἘΙ» ειναι η _­ μεταγενεοῖεοα ΟΎ/0­ 1 Για τον ἶῖινθοωπο­«θαυμα›› για τον άνθοωπο­παίγνιο του συγκεκοιμένουμαζομενη ­ μικτη ηδονη. (β) Το οτι αυτο το εογο της διαλλαγής το αναλαμβάνει ζω) (6Δ4(19). βλ Ζ 1 ”

ο θεός, είναι μία διαβεβαίωση που θα δινόταν αν κάποιος ομιλουσε τη χ Ο ] ­ ” .

ι ι ι α 5 5 2θ7. Βλ.Νο,ιι. 645ο1­Δ.μυθολογικη γλωσσα (βλ., στο ιδιο, 6θο1­2, και εμμεσα 6θο9­ό5)· η τελευταια αυτη 208 Βλ ίὁιθ 645ο7_650Ό10διευκοίνηση εναομονίςεται με την ποαγμάτευση του Πλάτωνα για το ίδιο θέμα _ 5” , ) 5

στο χωοίο 6±1±1ό­6450 των Νόμων (βλ. 2.1. για το «θεό» του έογου αυτου). 209' Βλ” στο ἰὁω) 64504­6. ποβλ. 637604.° 210. «φανείη δὲ τάχ' άν ἴσως...›› (στο ιδιο, 6±15ο5­6).

Page 52: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1θ2 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΟΙΝΟΣ: ΦΑΡΜΑΚΟΝ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΛΑΓΗΣ 1θ3

γούνται αυτού, καθώς επίσης να κατανοήσουμε το πώς ο λόγος 1σιο εκείνο όπου ο οίνος αντιμετωπίςεται ως μία ειοηνική" κοι­

πεοί θαύματος ποοσφέοει ­ εκτός των όιλλων ­ και σαφέστεοη νωνική δοαστησιότητα218, οι συμμετέχοντες της οποίας εναομονί­

ιδέα πεσίτου επιτηδεύματος αυτού. ζονται μεταξύ τους, ονομαζονται συγνενόιιενοιω, και διακοίνο­νται από φιλία και φιλοφοοσύνη220· οι τοείς τελευταίοι όσοι υπο­βάλλουν την εικόνα εκείνη στο πλαίσιο της οποίας θα θελήσει να

Ζ.2.2.Ζ. Οινος: το φάοιιακον της επιτακτικότητας και της ασχοληθεί με τον οίνο το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο:

ὁιαλλαγἠς ποόκειται για τη συγγένεια μία διαφεοομένη που έχει τη μέοιμναεπίτευξης ­ διατήοησης της διαλλαγής221.

Όπως είχαμε ποοαναφέοει στο κεφαλαίο πεοί αοετής, αμέ­ Μποοσύμε τώοα να επανέλθουμε στην αοχική δήλωση του πλα­

σως μετα την ολοκλήοωση του λόγου για τη σωφοοσύνη έπεται τωνικσύ φιλοσοφούντος υποκειμένου σε σχέση με το θέμα μας, γιαένας λόγος πεοί μέθης, πεοί οίνου", καθώς ο συνομιλητής του να την επαναδιατυπώσουμε: η οινοποσία μποοείνα είναι κατι θετι­

πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου επιμένει ότι οοθόι επι­ κό σε μία κοινωνία που είτε έχει την ποόθεση επίτευξης της διαλ­

τόισσεται στη Λακεδαίμονα η φυγή της ηδονής212. Χαοακτηοιστι­ ιλαγής και όσον αφοοα την ηδονή είτε την έχει επιτύχει και επιθυ­

κόι μαλιστα αναφέοει την απαγόοευση της πόσης οίνου στο πλαί­ μεί να τη διατηοήσει· η οινοποσία είναι κατι αονητικό σε κοινωνίες

σιο μιας κοινωνικα αποδεκτής, θεσμοθετημένης δοαστηοιότη­ θεμελιωμένες στην εικόνα του πολέμου ο οποίος πεοιλαμβανει καιτας213. Το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο απαντόι ότι ο οίνος Ο τον πόλεμο ποος την ηδονή: στην τελευταία αυτή πεοίπτωση, που

μπσοεί να είναι κατι θετικό, αν οδηγεί σε γεύση και, τελικα, σε είναι η πεοίπτωση όχι μόνον της Λακεδαίμονος αλλα ­ σε διαφο­

διαλλαγή ποος την ηδονή και όχι στην επίτευξη ακοατειας της214. οετικό βαθμό και κατ° όιλλο τοόπο ­ και της Αθήνας, η οινοποσία

Ο συνομιλητής ανταπαντόι ότι η χοήση οίνου είναι κατι το αονητι­ είναι εκδήλωση ακσατειας της ηδονής, αποτέλεσμα αναμενόμενο

κό γιατί οδηγεί σε ήττα στον πόλε μοΖ15, και τότε το πλατωνικό φι­ ­ σύμφωνα με τις παοατηοήσεις που ήδη έχει εκθέσει το πλατωνι­

λοσοφούν υποκείμενο λέγει ότι θα έποεπε να ακολουθηθεί μία κό φιλοσοφούν υποκείμενο στο λόγο πεοί σωφοοσύνης ­ του επι­

μεθοδολογία διαφσοετική για τέτοιου είδους θεσμοθετημένεςδοαστηοιότητες, μία διαδικασία που θα κινούνταν πέοα από την ­τη ““εικονα του πολέμου και τα κοιτήοια νίκης και ήττας που τη συνο­ 217' Βλ°° στο! [οτ 6 0Ό9°

218 Χαοακτησιστικές είναι οι εκφσάσεις: νόμιμα (βλ., στο ιδιο, 638ὀ8), κοι­

ὀεΌΟΌν216. η μετάβαση ποος την κατεύθυνση Οωῖή γίνεται στο πλοώ νωνία (θλ. 639‹13), κοινωνια ποαξεων (βλ. 640214­5), ξύνοδος (βλ. 6402­1), ξυνουσιδι

(βλ. 639εΙ4) ξυμπότης (βλ. 639εΙ3), ξυμπόσιον (βλ. 639‹1¿1), διατριβή «ἐν τοῖς

211. Βλ. σημ. Ι 134. οίνοις» (βλ. 6Α5ο3­4)· επίσης, βλ. σημ. ΙΖ13.

212. Βλ.Νό,ιι. 636ε7­8. 219. Βλ. στο ιδιο, 639ο8­τ11.

213. Βλ., στο ιδιο, 637ε­Β: γίνεται λόγος για συμπόσια και εοοτές· επίσης, ο 1220· Βλ· στο ῶωι 640129­107640010­12­67106­Ἄ

οίνσς είναι ένα ­ σημαντικό ­ από τα ‹‹ἐπιτηδεύματα»· ένα αλλο παοαδειγμα 221­ Πθαγμαωίάι ήδη έχουμε ωἐ δεδομένα εἔ αθλήἐ 1011 όλου λόγου του

τους είναι η παιδεία (βλ., στο ιδιο, 64502­Δ)_ πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου, ότι οι συγγενόμενοι θα ποέπει να ανή­

21Δ. Βλ., στο ιδιο, 6371›6­8. κουν στο πλαίσιο της εικόνας της συγγένειας μιας διαφεσσμένης, και ότι στο ίδιο

215. Βλ., στο ιδιο, 638ε1­2. πλαίσιο εντάσσεται η επιδίωξη της φιλίας και της φιλοφοσσύνης (βλ.,στο ιδιο,

216. Βλ., στο ιδιο, 63833­138. 628ει3, 628ο1θ, αντίστοιχα).

Page 53: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

104 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΑΛΗΣ ΟΙΝΟΣ: ΦΑΡΜΑΚΟΝ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΛΑΓΗΣ 1θ5

τακττκού λόγου που οοίξετ τη μη γεύση της: η μανία222, η παοαφοο­ Ἰ (Ι) Σφοδοότεοες γίνοντατ οτ ηδονές κατ οτ λύπες, εντονότεοοτούνηΖ23, είνατ η ττμωοίαω, το ποιοοι των κοτνωντών της επττακττκό­ οτ «θυμοτ» κατ οτ έοωτες228.τητας του φόβου κατ της λύπης, που φεύγουν πολύτοοπα την ηδονή (11) Οτ κατ° αίσθηση ανττλήφετς, οτ μνήμες, οτ δόξες κατ οτστην καθημεοτνότητα του βίου. Ττ είνατ λοτπόν τελτκότ ο οίνος κατ φοονήσε τς εγκαταλείπουν τον ανθοωποΖΖ9· αποτέλεσμα: ο ότνθοω­πώς θα μποοούσαμε να επτγοότψουμε αυτή την δτττή δυνατότητα πος «αφτκνεῖτατ» «εἰς ταύτὸν››230, την «ἕξτν»231 της «ψυχης»232του να λεττουογήσετ μέσα σττς κοτνωνίες; Ο οίνος, εμφανττκότ λέγετ όταν ήταν πολύ μτκοό πατδί, γίνετατ γτα δεύτεοη φοοότ πατδί233.το πλατωντκό φτλοσοφούν υποκείμενο, είνατ ένα φοιοιιοικον2Ζ5: τι­ (ϋἰ) Γ ίνετατ πτο χαοούμενος234, αυξάνουν οτ ατστόδοξες ποοσ­μωοείτην επττακττκότητα, αλλα κατ θεοοιπεύει από την επττακττκό­ δοκίες του235, κατ η φανταστακή του δύναμη236.τητα. Μετότ από αυτότ, κατανοούμε τη σημασία του· αποτελεί γτα το (τν) Επίσης, είνατ ελότχτστα εγκοατής237, θεωοεί σοφό τον εαυ­πλατωντκό φτλοσοφούν υποκείμενο, παοαδετγματτκή πεοίπτωση τό του, κατ έχετ ελευθεοία λόγου κατ ποότξης εξ αττίας της αφο­εξέτασης της αμφτσήμίας την οποία μποοούν να εκδτπλωσουν στο βίας που τον δτακοίνετΖ38.πλαίστο των δύο ποοαναφεοθετσών ετκόνων οοτσμένες δοαστηοτό­ Εκείνο που στη συνέχετα μένετ να δετχθεί από το πλατωντκότητες κοτνωντκού χαοακτήοα. Εκείνο που μένετ ωστόσο να εξετότ­ φτλοσοφούν υποκείμενο είνατ όττ τα αποτελέσματα αυτα οδηγούνσουμε είνατ το πώς θεοαπεύετ από την επττακττκότητα, πώς οδηγεί στη σωφοοσύνη, δηλαδή στη δταλλαγή· την ποοσπότθετότ του να­ όπως οητότ λέγετατ ­ στη σωφοοσύνηῃὀ. επττύχετ αυτην την καταδετξη, την εγκατντόιξετ με οοτσμένες

Κατ° αοχήν θα ποέπετ να εξετότσουμε τα αποτελέσματα της οτ­ παοατηοήσετς· ας ττς παοακολουθήσουμε.νοποσίας, όπως τα παοουστότξετ ο λόγος γτα αυτήν· ήδη η αοχήτ π ί λό ου τααυτ”ν νέδεσ ετ δνί ετ ¬¬°ζ­τσ

ἶΧ(|7ῖἕ5οΞΌΤήἶ|, μεγιῖη γεΰίῖη δεΰτεἔὲς, τἶἔτ Ίύτυἶττἔτεἔοςῇλΐηη ἐὲἶ.%ῖἶίτὲ;§σἔιινό:15ό7­9· ποβλ. επίσης 775ό2: «σπείοετν οἶτν παοαφοοος

γΟ€227 πεοί ΟίνοΉ° μας ὁωιφωτίζει πεῳσσότεοο: 229. Βλ., στο ιδιο, 645ο1­5· κατ, αίσθηση ανττλήψετς, οτ «αἰσθήσετς» ­ οττπτ ότλλοτ όοοτ ως έχουν στο κείμενο.222. Βλ., στο ιδιο, 672ὀ6· ποβλ. 672Ισ5. 230. Καττα δύο παοαθέματα, στο ιδιο, 645ε6.223. Βλ., στο ιδιο, 649‹16­7, γτα ανόιλογες καταστότσετς με την οτνοποσία, με τη 231. Στο ιδιο, 645ε7.

μέθη· παοατηοούμε όττ σε αυτή την τελευταία μάλτστα ανήκετ η γλώσσα που 232.Στο ιδιο, 64566.χοηστμοποτείτατ γτα να πεοτγοαφούν οτ καταοτότσετς αυτές. 233. Βλ., στο ιδιο, 645ε7 κατ 646ετ4­5.

224. Βλ., στο ιδιο, 672‹16· ποβλ. 672136.γ 234. Βλ., στο ιδιο, ό491›1.

225. Βλ., στο ιδιο, 64982, 6661›7, 672σ7, κατ έμμεσα αλλά σαφώς 64604. Γτα 235. Βλ., στο ιδιο, 6491›1­3.μία ποαγμόττευση της έννοιας φότομακον κατ των ομόθεμων με αυτήν εννοτών, βλ. 236. Βλ., στο ιδιο, 649133: «δυναμεως είς δόξαν». Ποόκεττατ γτα τη δύναμη τηςΙ. Πεττἰὀε (1972) ­ χωοίς όμως καμία αναφοοότ στους Νόμους. Ο ΟΟ. Εεεοε φαντασίας (βλ. σημ. Ι 257 γτα μία ατττολόγηοη της σύνδεσης της δόξας με τη(1989), ασχολούμενος με την ποοαναφεοθείσα μελέτη του Πεττἱὀε, εστταξετ στο φαντασία ­ οοθότ ο Α.Ε. ΤεγΙοτ μεταφοαξετ ‹‹ἰτ1τεςἰ1τειτγ οειρετοὶτγ›› (Α.Ε. ΤεγΙοτμεγαλύτεοο μέσος του κετμένου του ίβλ., στο ιδιο, 106­122) την ποοσοχή του στη 001980), 1249). Αυτή η επτσήμανση της τκανότητας του οίνου είνατ πολύσύνδεση της εν λόγω μελέτης με την εομηνεία του ΗτιεεετΙ από τον Βεττἰσε. σημανττκή γτα να κατανοήσουμε ττ οόλο επττελεί η συμπλοκή του λόγου γτα αυτόν

226. Βλ.. Νόμ. 647ό4 κατ 67305. με το λόγο πεοί του ατσθηττκού (βλ. 1.2.3.).227. Βλ., σημ. Ι 208· ο ποώτος λόγος ευοίσκετατ στο χωοίο Νόμ. 637Ε›6­642ε7, ο 237. Βλ. Νόμ. 645ε9­1θ.

τοίτος, στο ιδιο, 6711›3­672ὀ1θ, κατοτέταοτος καττελευταίος, στο ιδιο, 673‹11θ­67408. 238. Βλ., στο ίδιο, 6491›3­6.

Page 54: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

106 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΟΙΝΟΣ: ΦΑΡΜΑΚΟΝ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΛΑΓΗΣ 107

1

Υπαοχουν δύο είδη φόβου: ο ένας είναί ο φοβος εναντί των «δοξα» μελλοντίκης λυπης θα είναί εναντία στην ηδονη, εφοσον,κακών που μποοούν να μας συμβούνΖ39· ο αλλος είναί ο φόβος της όπως ήδη γνωοΰςουμε από το λόγο πεοί θαύματος, η λύπη είναί«δόξας» (φήμης), καί συγκεκοίμένα, ο φόβος ότί μποοούμε να εναντία στην ηδονή.θεωοηθούμε κακοί γίατί είπαμε ή καναμε κατί που δεν είναι κα­ Γία να ποοχωοήσεί το φίλοσοφούν υποκείμενο ως Αθηναίοςλό: ο φόβος αυτός ονομαζεταί αίσχύνηῃο, αίδώς2Δ1. Αυτός ο τε­ ξένος επανέοχεταί στην είκόνα του πολέμου· στο πόλεμο χοεία­λευτοίίος φόβος μποοεί καί εναντίούταί ποος τίς «ὁιλγηδὀνες» καί ζεταί καί θαοοος, καί φόβος ως αίσχύνημὀ. Το ένα, το θαοοος,τους αλλους φόβους, δηλαδή τους φόβους γία τα κακα που μποοεί όπως έχεί κιόλας αναφεοθεί στο λόγο πεοί αοετής, είναί η καοτέ­να συμβούν· από την αποψη αυτή είναί χοήσίμος στον πολεμο οηση ποος τίς αλγηδόνες, τους φόβους (κακων), τίς λυπες· καίόπου υπαοχουν οί πολέμίοί καί οί αλγηδόνες που ποοέοχονταί υπαοχουν ποαγματί θεσμοθετήσείς γία την επίτευξή του· γία νααπό αυτούς, γίατί ο ανθοωπος ανθίσταταί στο φόβο που ποοκα­ επίτευχθεί, επομένως, ο φόβος ως αίσχύνη, θα ποέπεί κατα τοόπολούν όλα αυτα καθώ π ο αλλεί ο ό ο ότί υπο ώ σή του αναλο ο να επίτευ θεί κα τέ σ π ος τ ν δον ”: αυτό το τελευ­› ἐθ φἑη Χθη Υ Χ 9911149 111111έναντί του φόβου αυτών των δείνών θα ποοξενήσεί τη δίαμόοφω­ ταίο επίσης είναί γνωστό από το λόγο πεοί αοετής, καί εδώ, κατ'ση μίας κακής γνώμης των συμπολίτών του γία τον ίδίοΖ42. Εδω ι αοχήν, φαίνεταί απλώς να αοκείταί στην επαναληψή τουΖ47. Δεόμως χοείαζεταί μία δίευκοίνηση σχετίκα με το φόβο γενίκα καί μένεί ωστόσο το πλατωνίκό υποκείμενο στην επαναληψη αυτήςτο αντίθετό του, το θαοοος, γία να αποσαφηνίστουν καλυτεοα της θεσης, που εχεί αλλωστε συνοψίσεί ο λογος πεοί σωφοοσυ­όσα ήδη αναφέοθηκαν καί να κατανοηθούν όσα έπονταί: οί«ὀόἔες» (ποοσδοκίες) γία τα μέλλοντα έχουν το όνομα ελιτίεω 0 __·­ὲτζττφόβος είναι η ελπίἔ για μία αναμενόμενη λύπη, είναγ η «ὀόἔα» νοητη (βλς, στο ίδιο, 184) ότι ο Πλατωγ δεν εδέχθη ῖ‹κατ' αοχήν» την ύπαοξη

λλ 9 λὐπ θά είναι ακῳβώἐ ανΤίθετο_ η εντονης ουγκοουσης μεταξυ των κοίνωνίκα δημίουογημενων συναίσθηματων ενο­με Ον η§ ηἐ ΘΟ Ξ ΖΜ _ , χής καί των ατομικών επίθυμίών· αυτή η δίαφωνία μας επίκαλείταί τοείς τουλα­«ὀοἔα» μλαἔ μελλονῃκηἔ ηδονηἔ · Μετα τη δλευλωλνηση οωτη χίστον λόγους: (α) Ο θεατής ντοέπεταί γία αυτα που τον κανουν να χαίοεται καίκατανοούμε γλατί λέγεται ότι Ο φόβοἔ ωἔ αλσἶφνη ελναλ ενανῃοἔ δεν εκδηλώνεί τα συναίσθήματα του (βλ. Νόιι. 6556­656ε)· (β) η έκφοαση τωνστίς πεοίσσότεοες καί μεγαλύτεοες ήδ0νές245' ασφαλώς, η επίθυμίών καθίσταται δυνατή στην οινοποσία (βλ., στο ιδιο, 645‹:Ι7­646ε6, 649ε8­

65Οει5)· (γ) η ίδία η αίδώς οοΰςεταί ως ελπίς λύπης, η λύπη όμως είναι πολέμίαΡ­··?·­ἶ­_­· ποος την ηδονή (βλ. 6440­ο).239. Βλ.,στοίδιο 646ο4­8· ποβλ./Ιαχ. 1981), Ποωταγ. 358ὀ. Σχετίκα με τίς δίαστασείς της σημασίας της αίδούς στην αοχαία ελληνίκή240. Βλ.Νόμ. 646010­647412. κοίνωνία, βλ., ποόχείοα, Κ.]. Πονοτ (1974), 236­242,Α.)λ7.Η.Α‹1Ι‹1ιτε (1960), 154­241. Βλ.,στο ίδιο, 647ει1θ. 156· καί, αναλυτίκα, γία τη χοήση του ίδίου όοου στην αοχαία ελληνίκή242. Βλ., στο ιδιο, 647ει4­Β8. γοαμματεία, βλ., ΟΡ. Ετίἰει (1937) Ο Ρ. Ηιιεττ (1967), 461 σημ. 2, παοατηοεί ότί243. Βλ., στο ίδιο, 64409­10. στον Πλατωνα των Νόμων (βλ., στο ιδιο, 671‹12­3) η αίδώς καί η αίσχύνη είναί244. Βλ., στο ίδιο, 644010­ὸ1. Σε αλλο σημείο, εκεί όπου παοουσίαζεταί η ταυτόσημες έννοίες, ενώ στο Θουκυδίδη είναι σχεδόν ταυτόσημες χωοίς μαλίστα

τοίτη πεοίγοαφή του ψυχολογίκού μοντέλου (βλ. σημ. Ι 188), ονομαζεταί ο φόβος να έχουν την ίδία αξία· η αίδώς έχεί μεγαλύτεοη.καί θυμός (βλ. 864ο4). 246. Βλ. Νόιι. 647δ7­8· ποόκείταί, αντίστοίχα, στη γλώσσα της είκόνας του

. 245. Βλ., στο ιδιο, 64785­6. Η Η. Κετει1:›ατΖει1‹ὶ (1988), 184, σημείώνεί τη πολέμου που χοησίμοποίείολόγος πεοίαοετής, γία την ανδοεία ποος τη λύπη καίσημασία της αίδούς ως ατυπης μοοφής κοίνωνίκού ελέγχου στους Νόμους. τίς αλγηδόνες καίτην ανδοεία ποοςτίς ηδονές.Ωστόσο, δε θα συμφωνούσαμε με την αποψή της ­ την οποία θεωοείκαί αυτο­ 247. Βλ., στο ιΰιο, 647ο2­ὀ8.

Page 55: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΟΙΝΟΣ: ΦΑΡΜΑΚΟΝ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΑΛΑΓΗΣ 109108 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

, 9 9 9 9 1 στό ευσ επίτευ κα τέ σ π ο τ ν δον ί και πω από αυ­νης, αλλα ποοχωοει στην ολοκληοωση της ποαγματευσης εκεινης , χ ἔκ Ο Ωη ηἔ ©,€ η η η° , (Ξ ,, , „ λ, 9 λ θ ,_ την την αποψη ειναι εἔαιοετικα χοησιμος ποος εκεινη την τεχνη,που ηδη εχει αοχισει να ανε ισσει και την οποια παοακο ου η , , , ,9 9 9 9 9 9 την πολιτικη, η οποια τον χοησιμοποιει ως φαομακο για να θεοα­σαμε: ο λογος πεοι οινου ολοκληοωνεται με την παοατηοηση οτι , , ,

9 9 248 , 9 9 πευσει τη φυση και την εξη του ενδουποκειμενικου πεδιου, και ναειναι ο παοοιὁειγματικος εκεινος θεσμος που εγκαινιάζει τη , , ,την οδηγησει ποος επίτευξη της σωφοοουνης, δηλαδη της διαλλα­_Ηῷ_ζ­

% κ » % κ

248. Βλ., για τη θέση του οἴνου: «παιδεία και τδιλλα ἐπιτκὁεὐματω., και ὁὴ γηε ΈΟΙ3 λογω) παἴε την ηδονη ' Χαοη σε Οωτο ιο πΩωτεΉ¶Όσα§καὶτὸ πεοιτῆςἐν τοις οίνοις διατοιόης» (στοιδιο, 64502­¿1)·γιατο που στοχευειο σημασλαἔ ενὀ1αφε©Ον ὀλαλλαγηἔ ἶωοἔ Την ηὁονη ποπ­1 θα εχω Ολόγος πεοι αυτού, μκ, «τῷ ἐπιτηοευμοιτι τῷ νον ειοημὲνω», οηλοιοη τον οίνο, πολιτικός λόγος και ο λόγος πεοί δικαίου, για την νομοθεσία, καιεκοἠσεται μετὰ νόμων καὶ τἀἔεωει ῶε τοϋ σωΦ00νεῖν ἕνεκα μελὲτηε κοωμὲνηι καὶ που ανάκλαση του αποτελει τόσο η έκταση που δίδεται όσο και ητῶν ἄλλων ηδονῶν μη ὁιῷεἔεται ὼσαυτως, και κατα τον αὐτὸν λὀγον.›› (στο ίὁιο, Ματ: επανάληψη επωσρωοφή γίνεται λόγο πεΩί οίνΟΌ250673ο3­7 ­ ποβλ. 637ο3­8, 671ο3­4)· και μάλιστα όχι μόνο νόμος και τάξη, αλλάκαι οιοχων του συμποσίου ποοβλέπετοιι ίβλ., στο ίδιο, 64Οο­6411» και Μ. Τοσυεου τπ­(1990)° 251­25:79 σχετΜά)' λόγος να επανέλθει ο Πλάτων στο ίδιο θέμα στα επόμενα ­ συνεπώς, δεν κατα­Σημειώνουμε ότι στο χωοίο όΐο η συνἔυσία του συμποσίου θεωοείτω

νοουμε γιατί υφίσταται «πληοες χάσμα» (Τεοιιεεπ (1990), 246), το οποίο κατάτην“ πίτ ουνουσια των πο ε ιοτων. στοσο το οτι ­ συνε εια ­ 9 , 9 9 9 9 ι ι ιὀωαφωεῃκη α Ο η μ ' στη χ ιδια ειναι χασμα μεταξυ της υπεοεκτιμησης του οινου στα δυο ποωτα βιβλια καιο συμποσίαοχος αποκαλείται στοατηγός (βλ. 671ε17­8), δε θα ποέπει να μας απωσίας ποόβλεψηε σῃμπόσια Όπόλουπο έως). Τέλοἔ χωωοκλλ κ κ7οδηγήσει στο συμπέοασμα πως ποόκειται για αντίφαση ­ α ος ειναι ο στοχος 68208 10 , 9 9 ι 9­ , βαοος της στοχευσης δεν ευοισκεται στην υποτιμηση του οινου ­

(βλ' σημ' Ι 204). οσο γω την αναφοοα πεω διαμαχηἔ ποοε τις ηδονεε (βλ” 647ὀ4_ όπως διατείνεται η Τοουεειο (1990) 246 το συ κεκ ιμένο χω ίο εντάσσεται στο9 , 9 9 9 1 , 9 › ` Υ Ο Ο5)° Οωτη συζητηθηκε ηδη στο 1'2'1' Επομενωῷ παθαμενεω ακλονητο το γεγονςκ Οτι πλαίσιο μιας σειοάς αναφοοών του πλατωνικού φιλοσοφσυντος υποκειμένου στιςτο συμπόσιο των Νόμων είναι θεσμός της διαλλαγης άσοι, Οοθά η ΤΘΘΠΜΠ (1990)) οποίες υπογοαμμίςει ότι παοά τα διαφοοετικά αντικείμενα ποαγμόιτευσης και τιςἶ56° έχει τεἶψκά ἶην άποψη _ παθά τΡΌ§ ενὀοωασμοὐἔ της (βλ” στο ωἔο' 254) _­ φαινομενικα μόνον άσχετες παοεκβόισεις ­ για τις οποίες άλλωστε έχει7το ίδιοοτι τα συσσιτια ειναι εκτος του πλαισιου της «κοινωνιας» του συμποσίου για να επί ότι ούν θεω θοὐν τέτοὼε στό είναι ένα

9 9 9 , 9 1 9 Υ 911 μ Ο 90 § Ξ › Χ € ἐῖ ηχοησιμοποιησουμε την οικε ια απο τον Πλατωνα οοολογια, το συμποσιο στοχευει διαλλαγή (βλ 2­2.)­

σῖη διαλλαγῆ πως Μ ε"®θ"μίε9 ενώ το συσσωο ε"φ9άζ'" την ε""®®"""η στάση 249. ει., Νομ οιιεοιι­65οι›1ο, οπο­ιιε, ωεεο­7. Γιο τον οινο ως οοκηοηαπέναντίτοθἔ· ς ς 6 Ζ , ι. Μ. Ρ ιι 1981 , εκ, ετ­88. Δ ς οίΟπω§ πίιθατηθεί ο Ε.Α. 1.ἰΡΡιτ1|εΠ (1964). 61, το συμπόσιο διακοινόταν από ἔῖεζῖἔχἔἔἑηἔἔ ἑωὥἔῖόῖνἕἐςβηδονῆς ΖΖῖ8(:@όέ|ησηἐ π@0σ0μΟΒάζεῖΣἶ:|ἕζἔυἔΞξ;Ξ

υψηλο βαθμο Οογανωσηἔ Μ" Εσωε ηταν Ο πιο σημανωωἔ θεσμοε ΠΕ ελληνωιε οινοχόων που δημιουογουν την κοάση του «μέλιτος» της ηδονης με το «αυστη­πολιτισμικης ζωής (ποβλ. Τοουεεπ (1990), 238). Αν έτσι έχουν τα ποάγματα, τότε η Θὸν» ὐὀω Ωόνησηἔ (βλ ῶιο 6104­7)9 φ

εκ μεοσυἐ του Πλοπωνα επιλοἔη ΈΟΉ συμποσωυ ωε πα9αὀεΕἶἑκ1ἰἶο§ 1ιης1ΞἕἑτειἶἘ§ 250. Η πεοί οίνου ποαγμάτευση των Νόμων ποοκόιλεσε ποικίλες αντιδοάσειςδιαλλαγής σε ωινωνικό επίπε Ο είναι εἔαωεηκά εύστοχη” ΟΠ ( )' 7 στους μελετητές του έογου Ο Ι Βτυοε (Ρκποπε Οεεοτεο νοκ κκοἴ παοκ ϋπετ Ηετοιιε­οιναγνωουςἶι οημοιντικοτατη θεση ἔου ουμποσιου στους Νομοϋει ωθίἱλἔ ἔοοε ιἰμτοκ Ρκίίωροε νοκ Οριο, 1880) αθετεί τα δυο ποώτα βιβλία των Νόμων,σημειωνεβ 0" ειναι Το εωημα γω την 8 Ωωωση της εωηνης ἶω" των ειοἶινωκων εξαιτίας ακοιβώς της εξαιοετικης σημασίας που δίνει στον οίνο ο σχετικός πεοίαΩετών° αντί ΈΟΌ πολέμου Ακῳβώς όμως επειδή Ο χατ) εἔοχην στόχος ανω να αυτου λόγος· θεωοεί μάλιστα (στο ιδιο 80 ­ πιο αναλυτικά βλ. σημ. ΙΙ 283) ότιποοβληθεί το συμπόσιο ως ο παοαδειγματικός θεσμός διαλλαγης, ως «κοινωνία»

Οωτή η θεσμοθέτηση ανοχης ποος τις ηδονές είναι μία από τις πιό ασυνήθιστεςὀωαλλαγήῷ για όλες τις «κωνωνίεςἶ ΝΕΡΌ βίο» δἶ θα ποέπεβ να εχποθουμε (όπωε Τ] φαντασιώσεις και δε θα μποοουσε ποτέ να ποοέοχεται από το νου του ΠλάτωναΤοοιιεετι (1990), 251) για το γεγονος οτι δεν υπαοχουν λεπτομεοειες ως ποος την (βλ_ Ρ_ Βογοῃοέ (1937) 167 σχετικά). Ο Ο. Βν1ο (1966) 259 αντιμετωπίςει τοποσότητα του οίνου, τον τοόπο πόσης και γενικά για το ίδιο το συμπόσιο· επειδη λόγο πεοί Οίνου μία :‹π90λΟγΜἠ παοέμβαση» ποοῳχομἱένη ἀπό αυτοτελές κεί­δε αυτός ο στόχος ποαγματώνεται στα δυο ποώτα βιβλία, δενυπάοχεικανένας

Page 56: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

110 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΟΙΝΟΣ: ΦΑΡΜΑΚΟΝ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΛΑΓΗΣ 111

αμφότεοα έχουν ως στόχο την έμποακτη έκφοαση της δηλωμένα δοχή του οίνου ως διαλλόισσοντος ποος την ηδονή και όχι ωςσημαντικής αξίας αυτής της δοαστηοιότητας ­, θα επιτευχθεί η ακοατούντος έναντι της ηδονής ­ αποτέλεσμα της φυγής από αυ­διαλλαγή ποος την ηδονή· σήμα της διαλλαγής αυτής είναι η απο­ τήν που σήμα της έχει την οινοποσία, και συγκεκοιμένα τη θεσμο­__._ζ.? θετημένη αονηση της οινοποσίας.

Έτσι, ποοβλέπεται ότι αντίθετα από τις πολιτείες της επιτα­μενο του ιδίου του Πλόιτωνα με τίτλο «ΠεοιΜέθης››, και χαοακτηοίςειτην παοέκ­ κτικότητσις, °η πΟλιτ8ί0ι της διθιλλσιγής δεν επιτάσσει τη φυγή τηςβαθυ αυτή ωε εδημιουετοΰσα αμζικανίαι ανόητη» (στο/ὁιθι |50)· Σῖηοήδιο ιιλξματ Ο ηδονής, και δε θα εισποαττει ­ επομένως ­ έσγω την πασα τουςνν.Κ.Ο Οιιτμτιε (1978), 382, ομο ογει οτιγενεσιουογος αιτια απο αοουνσης του θεσμοὑε Οωωάτενά όχν ςωχαίαν επαναλαμβάνΟΌμενα μελετήσει τους Νόμους αποτέλεσαν τα δύο ποώτα βιβλία με τις μακοες και , , ,χωοίς χιούμοο ποαγματεύσεις για τα ηθικά και παιδευτικό ποοτεοήματα των σημα τηδ εχει τον Οινο πθοβαλλεβ ωἔ μεγλστη αἔλα τη δλαλλαγλλσυμποσίων. Διαφοοετική από αυτήν του Βτυοε, Κγἰε και Οιιθττἰο ήταν η αποψη βοὐλεταλ να ὀλαλλαχθεί πθοἔ την ηὀονήι και η ὁλαλλαγή οωτή έχειτου Ρ. Ρσε‹11εΠαετ(1969), 401,καιτσυ ΑΕ. Τειγιοτ (51948), 468,για το ιὀιο Θεμα. σήμα της, και αυτή, τον οίνο· μόνον έτσι θεωοεί η πολιτεία τηςΟ ΜΙΙΘΥ (1983)) 57 124 _ όπωε και 0 ΒΑ­ Ροει (19Ζ9λ16 (που εμφανἴἑειθιπλοντή διαλλαγής ότι μποσεί να αντιμετωπίσει μία ολόκληοη σειοόι συν­επιχειοηματολογία), μνημονεύει την αονητική κοιτική για την εν λόγω θη%ών251__ παθάὀεννμα των οποίων είναν .η Οννοποσία όπου ηποαγμόιτευση, κοίνει ωστόσο την ποαγματευση αυτή φιλοσοφικά χοήσιμη (στο ι ν 9 ι ι ν

ιδιο, 5), αν και δυσκολεύεται να διακοιβώσει το πώς θα επιτύχουν τα συμπόσια ηὁονη σ­Πέ επωακῃκεἐ πωνωνιες Οδηγεῃαι σε Οωωατεδα επδσηαστο στόχο τους (στο ιδιο, 124). Ο Ε. νοεςεμο (1957), 240­241, έχει ανόιλογη με το8τε11εγ αποψη, και ποοχωοει σε μια επιφανειακή ποοσιταθεια οογανικής ένταἔηε ¬·­τστης σχετικής με τον οίνο πσαγμόιτευσης στο όλο κείμενο των Νόμων. Κατ, αοχόις, το συγκεκοιμένο πεοιεχόμενο της μεταφοσας αυτής αποτελεί έκφοα­

Για μία αναλυτική παοουσίαση του πλατωνικού λόγου πεοί οίνου, βλ. Ρ. ση της επιτακτικότητας, κόιτι που αποτελείεἔαίοεοη, διότιη γλώσσα πεοίμίηης ­Βογεοοέ (1951), Ε.8. ΒοΙΗοτε (1986) ­ και συνοπτική επανάληψη (1992), 30­39 όπως θα δούμε στο 1.2.3. ­ είναι η κατ' εξοχήν γλώσσα της διαλλαγής. Αγνοώ­­, Τεειιεετι (1990), ενώ ο Ρ.­Μ. 8ο1τιιΙτΙ (1950), καταλήγει υποστηοίςοντας ότι ο ντας την εξαιοετικόι πεοιοοισμένη ­ επομένως ­ εμβέλεια της ποοαναφεοθεί­οίνος στους Νόμους θα μποοούσε να παοαλληλισθεί ποος τη ναοκανόιλυση (βλ., σας μεταφοοας, η ΒεΙίἰοτε αποπειοόιται να την επεκτείνει εομηνευτικόι στη σχέσηστο ιδιο, 281). Η Τεειιεεο (1990), 238, θεωοεί «παοόιδοξο κείμενο» τη σχετική λόγου­επιθυμιών, γεγονός που την οδηγεί σε οοισμένες νοητικές ακοοβασίες καιποαγμόιτευση, η οποία δημιουογεί πασα πολύ μεγαλη καταπληξη με τη σημασία καποια απιθανολογήματα όσον αφοοόι το αντικείμενο συζήτησής της (βλ., στοπου αποδίδει στον οίνο (βλ., στο ιδιο, 246), και αυτό γιατί ­ όπως οοθα υπεν­ ιδιο, 429) ­ ότι γενικα η εομηνεία των Νόμων εκ μέσους της είναι εἔαιοετικόιθυμίςει ­ τόσο στην Πολιτειο όσο και σε αλλους διαλόγους ο Πλάτων καταφέ­ μονομεοής, βλ. σημ. Ι 139. Βέβαια, η συζήτησή της για τον οίνο είναι χοήσιμη στοοεται εναντίον του συμποσίου και του οίνου (για μία επισκόπηση της αονητικής βαθμό που αποτελεί σύνοψη των συζητήσεων για τη σχέση Πλάτωνα και ιππο­στάσης του αυτής, βλ., στο ιδιο, 238­245) αυτή όμως η αονητική σταση νομίςουμε κοατικής ιατοικής όσον αφοοα τη θεώοηση του οίνου ως φασμόικου (βλ., στο ιδιο,ότι εομηνεύεται εύκολα. Ο οίνος, η μέθη, συνδέονται από τον ίδιο τον Πλόιτωνα 431­434), και της σχέσης του πλατωνικού λόγου πεοί οίνου με τα Ανθεστήοια (στομε την επιθυμία, την ηδονή, (βλ., για παοόιδειγμα, Πολιτ. 378ε, 403ε, 571ε5­6, ιδιο, 434­436)· τέλος, η ίδια θεωοεί ως πιθανό ο πλατωνικός λόγος των ΝόμωνΦοιιδο. 23815, 256 Ἐ›7­ο7): επομένως, η αονητική ή θετική σταση απέναντι στην πεοί οίνου να επηοέασε αμεσα την αποψη του Αοιστοτέλη για την τοαγική κόι­ηδονή, συνεπόιγεται, αντίστοιχα, αονητική ή θετική αντιμετώπιση του συμποσίου, θαοση (βλ. (1992), 39 ­ ιτοβλ. 30)· δυστυχώς όμως εξαντλεί σε αυτό το ποοανα­του οίνου ­ και μία τέτοια, θετική αντιστοιχία έχουμε στους Νόμους. (ποβλ. για φεσθέν πλαίσιο την πλατωνική ποαγμόιτευση πεοί οίνου και δεν την επεκτείνειόλα αυτα, Κ. Παπαγιώογη (1987), 45, Τεοιιεεο (1990), 241, 255, 260). ούτε αυτή ­ όπως ούτε ο Βονεηοό και η Τεοιιεειτ ­ πσσς την κατεύθυνση μιας

Θα ποέπει εν κατακλείδι να σημειωθεί ότι η Βεὶίἰοτε (1986), 429, δοκιμαζει ολοκληοωμένης και συστηματικής σύνδεσής της με την πλατωνική ψυχολογία καινα ομιλήσει για τη σχέση λόγου­επιθυμιών με βαση τη μεταφοοόι του χωοίου ηθική των Νόμων.77308­‹14 που κόινειλόγο για τη (μεταφοοική) μίςη ύδατος και οίνου στην πόλη. 251. Βλ.,Νόμ. 649‹14­ε2.

Page 57: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΟΙΝΟΣ: ΦΑΡΜΑΚΟΝ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΛΑΓΗΣ 113

112 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

μόνον κατ αυτόν τον τοόπο θεωοεί ότι αποθαοουνει την υπαοξη ὴσεμαίαθ μὲν λσπαθαἠσεααίαἔ σὲ ἠσσναα ααλαααἔ σὲ ἐἶαθσ”ι ι ›ι ~ ι 254

χαοακτηοων στο πλαισιο της διασποοας των πεοιπτωσεων της ιθαἔ κο" εθωταἑ Οσα εμ­μανεθἐ παθεχομενον» ·

δναφαααα χαααγαήαων ααα θα εαφααζανν ακαατενα παοα την Αν και εξετασθηκαν τα κυοιότεοα σημεία του όλου λόγου για7

ηδ0νήΖ52, ααναάτενα ποαα εκδηλώνεταν Ο­Ένα επντακτακέα ανοννωνιῖεαν ΈΟν ΟΙΑ/Ο, 3ἙΟιΟ(ΧμενΟΌν εν ΈΟΌΈΟιε (ΧνΟιΤίΟ.νΈηΈ(Χ. ΤΟ. Εθωῖημθιῖῖθ. ΠΟὉ

Πώς όμως αντιμετωπίξει η πολιτεία αυτή, η πολιτεία της διαλλα­ ” μασ σσήγησαν στη μελέτη τσσ λσγσσ για αστσν. θα τα επαναλαβσσ

γής, συνθήκες ακοόιτειας της ηδονής, και πώς χαοακτήοες ακδα­ με: το ένα εοωτόι: ποιοι είναι οι αλλοι «υπηοέτες» του ποαου λο­

νεναα ή φννήα από αυτήν. Η απαντηση ενναα με τη γισμου, του μη βίαιου λογισμου, που θα τον βοηθήσουν να διαλ­

δναλλανή. η επντααννκότηνα φννννῆ μόνον αυτή εννοω Ήπεύ λαχθεί ποος τις βίαιες ηδονή και λυπη; Το αλλο επιμενει: και πως

θννη ννα την αααατενα. η δναλλανή ενναν πέααν νηε φννήα ναν ανα θα καταστεί κατι τέτοιο δυνατο, λαμβανομένου υπ” όψη ότι αυτός

ακαατενας. όπονοα πενααταν ναν μελεναετε την ηδονή ανν σε ανν_ ανήκει σε αλλο γένος; Η απαντηση στο ποώτο εοώτημα ποοκυ­λθήαεα πααα Την αλλα αέαα στην ααθηαεαννανηνα των «ααννω_ πτει από όλα όσα πεοί οίνου έπονται του όγου πεοί θαυματος,

7

νιών» και των «νομίμων», δεν έχει αναγκη να γευεται την ηδονή αασβστωαααἔ ετσ® σααλσσ Έσχαισ γεγσνσἔ σα σ πσωτσἔ λσγσἔ επε”ται του τελευταίου· έπεται για να απαντήσει στα αναπαντητα

με ακοατεια ­ αλλα δυναται να τη γευεται σε συνθήκες διαλλα­γής ποος αυτήν. Στην πεοίπτωση αυτή η πεαιγααφή του σώφαα εοωτήματα που αναφανηκαν από την ανέλιξή του. Ποόιγματι,

νος βίου, του βίου της διαλλαγής, δείχνει τα αποτελέσματα της ναπσσσσαε γα σσμπἔσαασσμε ανα σα αλἔσἐ «σπναηνἶέτεἔἶτανσ/πσασσογισμου ειναιη η ονη καιη υπη· η ο α με οντικης υπης ει­

«νίκης» του ποαου λογισμου επί των βίαιων δυνόιμεων, της ηδο­νής και της λύπης, επιβεβαιώνει ότι ποόκειται για την υιοθέτηση νσα εναναα πσσἔ την ησσααν αα® η σσἔα μελλσνακηἔ ησσνηἔ εωαι

111€ ὁιαλλαγήἐ Έόσθ μεταξύ τους όσο και ως πδος το λόγο ναι, τε­ εναντια ποος τη λυπη· αυτές οι δυο δόξες δύνανται όντως να αν­

λικα για την καθ” ολοκληοίαν επικοατηση της διαλλαγής: «σώ­ σίστανταα ή _ σε μη πσλεμσσἴ γλωσσα _ να σιαλλασσσνταα

φηονα μὲν οἶιν όιον ὁ γιγνώσκων θήσει ποαον επι παντα και ΤΕΩΟΞ ιωιθεμία από τις δυο ποοαναφεοθείσες δυνόιμεις, υπεοβαί­νοντας την ακοατεια της καθεμιόις κατα ένα τοόπο διαφοοετικόαπό αυτόν της φυγής απέναντί της.

ύ­_~··ζ~_··­ Στο σημείο αυτό βέβαια ποοβαλει ευλογο το εοώτημα: ακο­

252. Βλ., στο ιδιο, 649ε3­65083· πδβλ. 791ο­793ει, και τη συςητηση μας στο λουθώντας αυτό το ίδιο ποότυπο πεοιγοαφής, δε θα μποοουσαμε1.2.3. Η Τοοιιεειο (1990), 255­256, διατυπώνει την αποψη ότι υπόιοχει ποόβλημαόσον αφοοα τον οίνο, μεταξυ της εκπαιδευτικής του στόχευσης και της ποό­ , , _ , , ,

λ λ, ι λ, . αν ι ι 254. Στο ιδιο, 733ε6­73ΔειΖ· αυτο το «μαλακας» καμια σχεση δεν εχει με τη

β εψακ να αποτε εσεα ωγανο με ετησ «βασανον» ΤΟΌ ψυχισμοι) Κατα τη γνωμη « αλακίαν›› (836ε1­2) αυτου που δε δυναται να καοτεοεί ποος τις ηδονές (βλ.μας δε δημιουογείται κανένα τέτοιο ποόβλημα, γιατί ο ποομνημονευθείς δεότε­ 8ἐ6ὸ7 2

σος οόλος του, ενισχύει τελικα τη σημασία του, την αξία του, για την παιδεία. ­Ο )” , , , , , , , ,

. . ί ι Στο ειο που ινεται λο ος για νικ του ποαου λογισμου λεγεται οτι με τη253. ει., Ν . ειεειε, 6Δ9‹±ι9, · ε ι. . αημ γ 1 η

θα ανῃστοαχα για την αν" ετη αατασῖαση β σημ νίκη αυτή ο μυθολογικός λόγος πεοί θαύματος «σεσωσμένος αν εἴη» (6±15ο2)· γιαΙ 105. Εδώ θα ποέπει να σημειώσουμε πως αν ο οίνος θεωοείται φόιομακο για την , , , , , , , , ,

ί ι . 1 ί . . να κατανο σου ε αυ την αποψη ασκεί να εχουμε υπ οψη μας οτι η «νικη» αυτη,λ η μ τη

επίτευξη αφοβιας στις κοινωνίες, ανα ογο φαομακο για το φοβο, την επίτευξη δηλαδή δναλλανήν είναν συνώνννμη αομονίααν όνν Αθμονία (βλ. Ιφόβου, δεν υπήοξε ουτε ποόκειται να υπόιοξει (βλ. 649ε1­3): δεν υπαοχει λόγος 189 λ λ , ,θ , , , λ , λ ,

να Όπάαἔεν εφόσον Οωτές είναι κοννωννεἔ φνννἠε ηδονής Μοννωνίες )ο οκ ηοωνειτο μυ ο εκεινο τον οποιο μεταφεοειτο π ατωνικο φι οσοφουν

φόβου και της λυπης, είναι ­ συνεπώς ­ οι ίδιες φαομακον φόβου. υποκείμενο στο συγκεχωμένο ψυχολογακό ΈΟΌ λόγο”

Page 58: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ταΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ οιΝοΣ± ‹ι›ΑΡΜΑΚοΝ ΕΠΠΑΚΠΚΟΤΗΤΑΣ ι‹Αι ΑΙΑΑΑΑΓΗΣ 115

να πούμε ότι η δόξα μελλοντική; λύπη; υπηοετεί ανέκαθεν θαυ­μασια την επιτακτικότητα και ουγκεκοιμένα τη φυγή τη; ηδονή;

χσυσούν· είναι χουσό; ο ποαο; λογισμό; αυτό; ο χαοακτηοισμό;καγ την ωωἀτεγα Τηε λυπξηἐ; Ασφαλώα αλλἐ λησμονούμε ότι δε θέλει να πσοβαλει μόνον την ανωτεοότητα256 του λογισμοῦ _

7 κ × κ κ Α

πχατωνγκό φγλοσοφοὐν υποαωίμενο επιμένειχϋ σύγχθονη για τη σημασια τη; οποια; θα ποεπεινα ειμαστε ιδιαιτεοα ποοσε­κτικοί ­ αλλα εναομονίξεται με το γεγονό; ότι ο λογισμό; χαοα­

πόόόόόἶό εκείνηἐ ΉἹΞ αντίπθδης δόξα; ποο; την ποοαναφεοθεί­ 7κτηοίξεται πσαο;, μαλακό; οι δύο αλλε; δυναμει;, είναι βίαιε;,σα, τη δόξα τη; μελλοντική; ηδονή;, η οποία ποοκύπτει ακοιβώ; , , , , 6σκληοε; και ­ για αντιστοιχου; λογου; ­ ονομαζονται σι ηοέ;.επειδή δεν είναι ακοατο; η δόξα μελλοντική; λύπη;, και επομέ­ .

νωε γευεταγ Ο ἀνθαυποε την ηδονή, η οποία όπωἐ φαίνεται Ομω; /ο χαοακτηοισμο; χουσου; και η αναγκη «υπηοετων» γιανα νικήσει, να επιτύχει τη διαλλαγή, υποβαλουν το γεγονό; ότι ο

από όλό όόό μόλλἐ Οιναφέοθηκαν ­ δε θα είναι ακοατο;, χαοη Α

λστην παοουσία τη; δόξα; μελλοντική; λύπη;. Έτσι λοιπόν ποοκύ­πτει οτι τελικο; ουθμιστή; τη; υπέοβαση; τη; ακοατεια; ή τ ; υ­

λογισμό; θα ποοχωοήσει σε κοάση με σκ ηοα, βίαια στοιχείαπου θα μποοούν να αντιμετωπίσουν την ηδονή και τη λύπη, και εί­

η φ . . . . . . .γη; ειναι ο ποαο; λογισμό; αυτό; θεσμοθετεί τη συμπαοουσία ὀαμἶ Ο" Οωτα Μ Ϊποδχεια εωναἕ Οι ωβεε αιἰῖεἑ π©0ανΪχφε©θ‹ῖσε€

δυναμει;. Θα ποεπει να ποοσεξουμε ιδιαιτεοα ωστοσο. ο ογι­λύπη;­ηδονη; μεσα στι; ‹‹κοινωνιε;» και τα ‹‹νομιμοι››· αυτο; μεοι­ ι , , , , , ,. . . . . λ σ ο; ω; εκ του γενου; του οχι μονο δε δυναται ­ σε δευτεοομνα να υπαοχει πει α λ . Σ | μ

Ο και με ετη τΟὉ€ Όνεπωα” η θεσμοθετηση σταδιο ­ να διαλλαγεί ποο; αυτέ; αμεσα, αλλα δε δύναται ­του ποαου λογισμού, αποτέλεσμα τη; ανακήουξη; τη; διαλλαγή; όπω; επίση; διακοιβώσαμε ­ να χοησιμοποιήσει αμεσα τη μίασε υπέοτατη αξία, είναι τ θ ίλ “ ­ ¦

Ο εμε ΒΟ γω την εππευξη τηἔ δωαλλα ­ σε π ώτο σταδιο ­ ω; «υπηοέτη», για να επιτευχθεί η διαλλα­γή; στο σύνολο του ενδο” έ δέ η ι . Ο

υποκειμενικοῃ πε Εσυ) με τη βοηθεβα γή ποο; την αλλη, από δύναμη πλέον του ιδίου γένου;. Ποιο είναιμια; σειοα; μηχανισμών του πεδίου αυτού του; οποίου; πεοιγοα­ το κλειδί για να υπεοπηδηθεί η αδυναμία αυτή; ίΗδη αυτό έχειφει το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο και οι οποίοι τίθενται Ι θ .ι ανα ε ει.στην υπηοεσία του. φ Ωλ

Όόό Υλό Το δε”ϋΤΕ@0 εσωτημα που αφοοα τη δυσκολία τουΤο κλειδί για την τόσο κοίσιμη μεταβαση σε αλλο γενο;, που

απαιτεί το ποώτο σταδιο για να επιτύχει στη συνέχεια το δεύτεοο,ποαου λογισμού να λειτουσγήσει για να επιτύχει τη διαλλαγή . . 257 . α . . 6 . . .ειναι η δοξα . η δοξα, ω; δοξα λυπη;, δοξα η ονη;, ειναι η ενεφόσον αυτό; ανήκει σε αλλο γένο;,το ίδιο το γένο;, όλα όσα ήδη , , , , ,νοια που θεμελιωνει τη μεταβαση αυτη. Χοειαξεται να επιμεινου­διεοευνήθηκαν σχετικα με του; μηχανισμού; του εν λόγω πεδίου

” με λίγο σε αυτήν την έννοια τη; δόξα; και τη; σχέση; τη; ποο; τοκαθώ; επίση; και οοισμένα αλλα στοιχεία μποοούν να μα; οδη­ , , , , λ , ,γήσουν σε μία απαντηση. Α; τα εξετασουμε όλα αυτα με τη σειοα: το γενο; στο οποίο ανήκει ο ποαο; λογισμό; είναι το­κατα

λ

γ λογισμο, την ηδονη και τη λυπη. Πληοοφοοουμαστε οιπον οτι

Ζ56. Το γεγονό; επιτείνει το ότι λέγεται πω; είναι ιεοό; (βλ., στο ίδιο, 645εΖ).257. Το πώ; στου; Νόμου; η δόξα επιτυγχάνει σε αυτό τον τόσο κοίσιμο και

σημαντικό σόλο διαμεσολάβηση; στο ποόβλημα τη; σχέση; του λόγου ποο; τα255. Βλ. Να . 647δ1Ο­11, 649Ι·›9­ Ζ· λ. ίλ τ ­

φοβεοό; θα είναβί φοβεοό; «μετὰ δικιἶ;›› ἶἕἕὔεόἶ ῖγιἔἕοἶὲεΐὶἶἑἶηυῖηἐαἶ παθη: πθόβλημα μεγάλεἐ για|τον Πλατωνα ­ το οποίο ›π›οοσπαθησε|να επιλύσει

π@0ηγο„μένω€ π ­ ι . α . α ξκινούμενο; εντο; του π αισιου τη; πνευματοκοατια; α α και πασα το πλαισιο

παθουσία τηε θεἰιἄῖῖῖἔτζιἐ ἑἶΞἑΐ::ααἕἔ¦ῖ:ΞτιΖ[ μἕηουἔῇζἕϊῖἔἐῖιμἔῃἑωἔτξη τηἐ _. επικειόεί να το διεαευνήσει όλετική μελέτη καε ίΔ.Ν. Λαμποέλλη (1996)),πΩο§ την ηδονή. γηἔ όπου και υπαοχει συζήτηση τη; σχετική; με τι; επιμέοου; πλεύοέ; του θέματο;

αυτού βιβλιογοαφία;

Page 59: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

116 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΑΗΣΟΙΝΟΣ: ΦΑΡΜΑΚΟΝ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΛΑΓΗΣ Π?

όταν ο ανθοωπος δεν έχεί ακόμη αποκτήσεί λόγο/λογίσμό, η

πΩώτη αἴσθηυι/5258 ΈΟὉ είναί η ηδονή καί η λυπη· όταν στη συνέ­ «φοόνησίς δ° είη τουτο καί νους καί δόξα μετ” ἔοωτός τε καίχεία το ατομο, με τον καταλληλο εθίσμό, ουνηθίσεί έτσί ώστε να επεθομἴαἔ τοοτονἐ εποαενη€»263­συμφωνήσουν αυτές οί δυο με το λόγο, έχεί οδηγηθεί στην αοε­ Η «λίατα λονον οοἔα» οεν είναν παοα η οοἔα πον ενελεν ΤηντήΖ59, δηλαδή στη δίαλλαγή όπως αυτήν εκφοαξεί η ηθίκή γλώσ­ ποοθετίκότητα δίαλλαγής καί η οποία ως δόξα λύπης, δόξα ηδο­σα. Πώς όμως η ηδονή καί η λυπη θα εθίσθοονοοθά, πώς δηλαδή νής, επίτυγχανεί τη δίαλλαγή ηδονής καί λυπης, δίαλλαγή η οποίαθα επίτευχθεί η δίαλλαγή σε επίπεδο ποώτης αίσθήσεως; Η απα­ θα είναί σύμφωνη με τον 7ίΩάΟ λόγ0/λθννσμόι που είναί λονίσμόἐντηση μποοεί να δοθεί με βαση τους πεοίγοαφέντες μηχανίσμους: δίαλλαγής. “Οσο γία την τελευταία αναφοοα· αυτή εκφέοεταί κα­με όογανο τη δόξα λύπης καί τη ὁόξο ῃὁουήἔ επίτογχάγετατ η θώς το φίλοσοφουν υποκείμενο λέγεί πως ηγεμονίκή θέση έχεί η

δίαλλαγή ηδονής καί λυπης26® η δόξα σε αυτή την πεοίπτωση είναί ΦΩόνηση264, δηλαδη _ όπως έχθυμε μνημονενοεν πΩΟηνΟνμένω€τέτοία ώστε να συμφωνεί ακολουθως με το λόγο, είτε εννοήσουμε _ η οναλλανη ηοονηἔ ναν λοπηἐ ποοἐ νο λονο _ αλλα ναν τον λο­αυτή τη συνέχεία εξελίκτίκα ­ από την ποώτη αίσθηση στην από­ νθν ΤΕΩΟΞ Την ηοονη ηαν νη λύπη (οπωἐ ο λονοἐ ννα νη οονώνοαηκτηση ποαου λόγου/ λογίσμου ­, είτε την εννοήσουμε σε επίπεδο της ­ ως ποος την ποοθετίκότητα δίαλλαγής ­ δίαπίστώσαμεαμεσα δίαδοχίκών στίγμών της καθημεοίνότητας του ενήλίκα: ηοη ονν οοἴἑενλ ενοααε ωονοοο ποοηνοοαενωἑ οαι με τη οενοαποόκείταί νία μεταβίβαση της δίαλλαγής από τον ποαο λογίσμό της, η δίαλλαγή αυτή ολοκληοώνεταί καί καθίσταταί ποαγματο­στο βίαίο καί αλλου γένους χώοο της ηδονής καί της λυπης. πονηοναη με την επαενἔη οναλλανηἔ ποοἔ την ηοονήι λαοη οε μία

Έτσί, το πλατωνίκό φίλοσοφουν υποκείμενο ομίλεί ως εξής οοἔα (λοπηἔλ οοἔα ποο ενελεν _ φεΩεν _ ποοθετίκότητα δίαλ­γία το θέμα της δίαλλαγής στο ενδουποκείμενίκό πεδίο: λαγής, ποαγματώνοντας αυτό που εξ οοίσμου η φοόνηση σημαί­

(ί) Αλλοτε μεν με μη αναλυτίκή αναφοοόί στον εγὁίάμεσο ιωί­ νεί. Ώστε λοίπόν αμέσως μετα τη φοόνηση καί το συνώνυμο τηςκο που επίτοέπεί τη μεταβίβαση: νου, αυτό που αναφέοεταί τελίκα στο συγκεκοίμένο χωοίο είναί η

«τὸν τας ἠὁονὰς καὶ λύπας κεκτημένον συμφώνους τοῖς ηγεμονικἠ θέση της δόξας εκείνης η οποία συνοδευεταί από μίαὀοθοϊς λόγοις καί ἑπομενας»261· ηδονή που είναί σύμφωνη, συμβαδίςεί, με τη φοόνηση καί την εν

(ίία) αλλοτε δε με απλή αναφοοα σε αυτόν ­ απ' αφοομή τη λόγω δόξα· δηλαδή, μία ηδονή δίαλλαχθείσα, η οποία συμφωνείμη επίτευξη δίαλλαγής: ­ επομένως ­ με τη δίαλλαγή ως φοόνηση (ηθίκή γλωσσα), ως

«την δίαφωνίαν λυπης τε καί ἡδονῆς ποὸς την κατὰ λόγου δόξα (γλώσσα μηχανίσμών ενδουποκείμενίκου πεδίου).ὁόξαν››262· Όμως, όπως θα δουμε στη συνέχεία265, η δόξα είναί μία λεί­

(ίίβ) αλλοτε παλί με ¬ εν συνεχεία ­ αναφοοα στην επίθυ­ τουογία στενα συνδεδεμένη με τη φαντασία, συνδεση που θαμία, τον έοωτα καί την ηδονή: ποέπεί ίδίαίτέοως να υπογοαμμίσθεί δίότί έχεί πολλή μεγαλη ση­_____τ_ μασία γία τα επόμενα· καί η φαντασία λείτουογεί καί σε ποολογί­

258. Βλ. Νόμ. 653ε5­6.259. Βλ., στο ίδιο, 653ε5­Β7.260. Βλ., υτ0 ιδια 73θὉ3­8 ­ κυοίως 730 ο5­6. Ο261.ΣωίειΟ, 69609­το. 263­Στο ιεια εεεϋεα262· Στο ίὁιο] 689878 γ 264. Βλ. στο ιδιο, 688ο1­Ζ.

265. Βλ. 1.2.3.

Ρ

Page 60: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

118 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΟΙΝΟΣ: ΦΑΡΜΑΚΟΝ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΛΑΓΗΣ 119

κό στόιδιο ­ ειτε αυτό το εννοήσουμε κατα τη διαδοχή στιγμών και λυπη λειτουογουν εν διαλλαγή, υπαοχει πλέον η ταυτότητασε συγχοονικό πλαισιο ειτε το εννσήσουμε ως σταδιο εξέλιξης

­ του ενός ανθοώπου, του ενιαιου ανθοώπου, εφόσον η πλήοωςενός ατόμου. Αν ειναι έτσι, τότε λοιπόν η φαντασια ειναι εκεινος απαμπτη, ή δυσκαμπτη, ετεοότητα, καθισταται ευλυγιστη, δηλαδήο κοισιμος παοαγων που μεταφέοει τη θεμελιώδη για την όλη ἰ διαφοοοιδιαδικασια ποοθετικότητα του ποόιου λογισμου στην ηδονή και τη

Ν Το αν αυτή ακοιβώς η ταυτότητα ποοσφέοει μια διέξοδο πέ­λυπη, και η φαντασια η αφοοώσα την ηδονή και τη λυπη ειναι σαν του διχασμένου ανθοώπου, πέοαν του διχασμένου βιου του,εκεινη που γινεται εκφοαστής της διαλλαγής όσον αφοοόι τη σχέ­ ειναι ένα εοώτημα, για τη συνέχεια επισης. Ποος τη συνέχειαση του ατόμου με αυτές ­ όχι σε επιπεδο ποόιξης αλλα σκέψης. ι όμως στοέφεται και ένα όιλλο εοώτημα, εοώτημα που ποοκυπτει

Παοαλληλα, μέσα από όλα όσα αναφέοθηκαν, ένα ποόβλημα από όσα αναφέοθηκαν ποοηγου μένως. Ποιν ωστόσο το διατυπώ­του ενδουποκειμενικου πεδιου οδηγήθηκε, επισης, στην επιλυσή σουμε, ας αναφεοουμε τα στοιχεια που οδηγουν στην εκφοοόιτου· ποόκειται για το ποοαναφεοθέν ποόβλημα πώς μια εναντιό­ του. Καθοοισαμε κατα τοόπο αποφατικό τα όοια και μόνον τατητα, μια ετεοότητα οδηγειται στην ταυτότητα του ενός ανθοώ­ όοια της διαλλαγής: αφου αναφέοαμε ότι ο λόγος/λογισμός δε θαπου, υπό την έννοια όχι της ­ αυτονόητης ως ποος την ενότητα ­ ειναι επιτακτικός αλλά ποόιος, οοισαμε ότι η διαλλαγή ηδονής καιταυτότητας της φυσικής οντότητόις του αλλα της ποόσδοσης ενιαι­ λυπης θα ειναι πέοα από τη φυγή και την ακοόιτεια της ηδονής ­ου χαοακτήοα όσον αφοοόι τις σκέψεις καιτις ποόιξεις του. Όπως που ειναι, αντιστοιχα, ακοόιτεια και φυγή της λυπης. Ωστόσο,και στην πεοιπτωση της αοετής ­ όπου αντιμετωπισαμε με όιλ­ ένας τέτοιος καθοοισμός παοαμένει το ιδιο σχηματικός όσο ­λους όσους το ιδιο ποόβλημα ­, η απαντηση ειναι: με τη διαλ­ γ κατ αναλογο τοόπο _ παοέμεινε ο καθοοισμός της σωφοοσυνηςλαγή· η βιαιη φυση των τοιών δυνόιμεων, το μεταξυ τους ανθέλ­ Ι ως διαλλαγής ποός την ηδονή, όπως αυτός διατυπώθηκε ποιν τοκειν, η εναντιόιητα, Π τάση ι0υ λόγθυ/λ0γι0μ0υ για επιταξη της

| λόγο πεοι οινου. Σε εκεινη την πεοιπτωση το κοισιμο εοώτημαηδονής και της λυπης δεν εξαφανἴςονται, και οδηγσυν όντως στη ὶ ήταν: ποια η διαδικασια της διαλλαγής; Σε αυτήν την πεοιπτωσησυνολική εκκόιλυψη μιας εναντιότητας, μιας ετεοότητας που οδη­ ι το θεμελιώδες εοώτημα ειναι: ποια ειται η παοασταση της ὸταλ­γει ­ όπως αναφέοαμε στο λόγο πεοι αοετής ­ στην ταυτότητα ι λαγης; Και, τέλος, ποια γλώσσα θα χοησιμοποιήσει ο λόγος πουενός ὁτχασμένόυ ανθοώπου, ενός διχασμένου βιου του ανθοώπου θα ομιλήσει για αυτήν, εφόσον ως εδώ ολοκληοώθηκε, έφθασε­ κατι που αναλυτικόι θα ποοσπαθήσουμε να διεοευνήσουμε στη στα οοια της, η υπονόμευση της γλώσσας του πολέμου; Ειναι κατ”συνέχεια. Η διαλλαγή ωστόσο ­ που σημειο εκκινησης της έχει αοχήν ευκολο να τοποθετουμε για τη συνέχεια την αναζήτησητην ανάδυση του ποόιου λόγου/λογισμου, οδηγει τελικα, όπως δια­ απαντησης τοσο στο εοώτημα σχετικα με την παοόισταση τηςκοιβώσαμε, σε μια συνολική εκκόιλυψή της που πεοιλαμβόινει όλο διαλλαγής, όσο και στο ποοηγουμενο που αφοοόι το αν η διαλλα­το χώοο του ενδουποκειμενικου πεδιου. Συνοψιζουμε: ο όινθοω­ γή αποτελει διέξοδο πέοαν του ανθοώπου του διχασμένου βιου·πος ειναι ένας, ως σκεπτόμενο/όρων υπόκειιιενό της ὁταλλαχής' Ή ειναι ευλογο, γιατι στη συνέχεια αυτό που θα εξετασθει ειναι οετεοότητα παοαμένει, έχει όμως ­ στην πεοιπτωση αυτή ­ απο­ λόγος του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου για την παι­δεχθει τη διαλλαγή, και έτσι αντι να λειτουογει στο πλαισιο της Ϊ δεια, και ο λόγος για την παιδεια ­ ως εκ του αντικειμένου τουεικόνας του πολέμου, λειτουογει στο πλαισιο της συγγένειας μιας _ ειναι σε σχεση με όλους τους παοατεθέντες ποοηγουμένως πο­διαφεοσμένης. Μόνον υπό την ποουπόθεση ότι λογισμός, ηδονή λυ πεοισσότεοο συγκεκοιμένος.

Page 61: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

120 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 121

Στο λόγο αυτό, στον πολυ σημαντικό λόγο για την παιδεία266, Ζ­2­3· Παιὁεια­” 1? παθάστασθ τΰἔ ὁίαλλαλήἔ στην καθημεθίτείναι αναμενόμενο ότι θα γίνεται αναφοοόι τόσο στις δυναμεις ­ νότΰτα του βίου ωέ αισθητικότου ενδουποκειμενικου πεδίου όσο και στους μηχανισμους λει­τουογίας τους που αυτή θα χοησιμοποιήσει για να επιτυχει τους ΤΗ πλἶῃωνωω φἴλοσοφων Ρποκελμενο Ηναἔ πθηοοφοθελ ΟΤΕ

στόχους της· ποοσδοκώμενο είναι, επίσης, ότι θα γίνει λόγος για παωελα ἶιναλ η 01/Θετη με την ἶίἔἶωτη τηἔ μοἔφητ εκελνη πω μποθεβτις αξίες πως "Ξ οποία θα Ϊωοσβλέπεφ η πωδωῃκή διαδικασία) να εχει ενα παιδι269· τι εννοει ομως με αυτον τον τελευταιο ποοσ­

δηλαδή θα γίνει λόγος για την αοετή. Αοα, η όλη συζήτηση που ὁωῳσμο;ποοηγήθηκε και αναφεοόταν στα θέματα αυτα, θα διευκολύνει

Ο λαναἐ νια ιιιν ιιαιδεια δεν ιιιιααει να ανελιχθει κωαιἐ τα λανα Μοιειιν (1944), και επισης ιν. ιειεςει (1945), τε:­262, τι Βιιααν (1975), (1976)

για τον οίνο, γιατί αυτός ο τελευταίος είναι πολυ σημαντικός για _ ειδικα για την παιδεία των γυναικών στον Πλαιωνα, βλ. 8. Ριειιιιι (1947) για

την παιδεία267· λέγεται δηλαδή, πιο συγκεκοιμένα, ότι ο λόγος για ιαιιε Νόκαιιέι αιινιιειιαιιιέναι βλ· Ε­ Βιιαςαι (Ζ1960)› 369τ38Ζι Ιααεαι (1945)ι 213·την παωεω δεν μπΟΩεί ποωά να ανελίσσεταμ από .κοινού με το Ζ6Ζ,1\/Ιοττονν (196ί)ει), Ζ97­398, ίὶτιιϋο (1935), 242­253. Ο 8. δοοἰυἰοον (1988) δεν

9 9 9 9 9 κ Ν 9 δ | · λ/ /λογο για τη μουσικη, και ο λογος για τη μουσικη απο κοινου με το εἔεπἶζει τη θἶωωἶχ τφν (ἶμων για τη) πω εωἶ η απλο ογηση πἶῃ) πἶοσφἶοει

(στο ιὁιο, 3) ειναι οτι οσα λεγονται στο εογο αυτο για το συγκεκοιμενο θεμα ειναι9 κ 268 9 9 » 9

λογο Ήα τον Οινο ° Ωστε λοιπον Ο λογος για τον Ο1νο> ἘΟΌ οπου μεν σημαντικα για την πλατωνική θεωοία της παιδείας, τα κυοια όμως φιλοσο­

ΟΌ η 9ιεΩεὐνηση πθοηγήθηκε επίσηἔι θα είναι εἔίσου χθήσλμοἔ φικα θεμέλια τους έχουν ήδη τεθείστους διαλόγους της μέσης πεοιόδου (Φαίὁοο,

για τη διευκόλυνση της εἔέτασης ἘΟΌ λόγθυ για την παιδεία. Με Πολιτεια, Ποωταγόοα κ.όι.)· διαφοοετική από αυτή του 8οο1ι1ἰοον είναι η δική μας

την τοϋ θα τη άποψη, ό7Ἑω§ σΌ”γΉιΩΟτε17Έσ.ι μέσα από την ξΓΕ©αγμ(λἹἶεΌση ΈΟΌ εν θέμιαἴοἔ στο

διεοευνηση των όοων της μέοιμνας του πλατωνικου φιλοσόφου­ παθω "εφαλοω, , , , , Για τη σημασία της πλατωνικής θεωοίας της παιδείας σήμεοα: Ο Οτιιδο

ντοε Όποκεωμενοι) για την επῃῖεωἐη Τηα δβαλλαγης κατα Την εἔε_ (1935), 246, λέγει ­ γενικόλογα όμως ­ ότι πολλά από όσα αναφέοει ο Πλατων

ταση ΈΟΌ ωίοι) οωτοὑ λόγω) θα επιχεωήσοημε όλω μόνο να απα“ στους Νόμους για την παιδεία των πολυ μικοών παιδιών είναι σε «εκπληκτική

ντήσουμε στα ποοαναφεοθέντα καταληκτικόι εοωτήματα του πα­ συμφωνια» με ουγχοονες αποψεις, ενω Ο ιοαςε (1947), 260­283, ειιείγειαι να

οόντος κεφαλαίου, αλλα και να κατανοήσουμε τη συνδεση αφε­ διαβεβαιώσει όιι _ ιιααα ιιε διαφαοέε αναμεσα αιη διιιή ιιαε ειιακιι και αιιιιιννός της μουσυκής με την παωεω και αφεΤέ@ου .ΕΟὉ Οί,/ΟΌ με τη του Πλάτωνα/ ­ η πλατωνική παιδεία είναι πολυ χοήσιμη γιατη συγχοονη εκ­

, 9 9 παιδευση· επισης, ο Β. Ιπνιηςετοτιε (1946), στη σχετικη διαλεξη του, αναφεοεταιμουσικη ­ και εντελει με την παιδεία. 9 ι 1 9 ι 9

ελαχιστα στον Πλατωνα ­ και στους Νομους ­, και κυοιως στη ουγχοονη του ­αγγλική και μη ­ εκπαίδευση, ασκώντας σε αυτήν κοιτική και αγτλωντας επι­

__°__τ_­°°_ζ°°ἶ χειοήματα από την «πλατωνική» αποψη για την παιδεία. Τέλος, θα ποέπει να ση­

266. Για την πολυ μεγαλη σημασία που το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο μειώσουμε ότι ο ΚΩ. Βιιιγ (1937), ποοχωοεί σε ελλειπτική πεοίληψη της πλατω­

στους Νόμους ποοσδίδει στην παιδεία, βλ. στο ίὸιο, 76501­7661›Ζ. νικής θεωοίας για την παιδεία, διανθισμένη με αναφοοές­παοαλληλισμους που

267. Βλ., στο ιδιο, 6ιι1ο9­12. ­ στοχευουν στο να ποοβόιλουν τον Πλόιτωνα ως ποόδοομο της ιουδαιοχοιοτιανικής268. Βλ., στο ιδιο, 64281­7. Πώςη σχέση οίνου και παιδείας ­ που το δευτεοο μονοθειοτικής αντίληψης, ενώ ο Εοαςε (1947), 235­259, αναλαμβάνει να αντι­

βιβλίο βλέπουμε να θέτει ως στενή ­ θα γίνει κατανοητή σε μας; Αυτό δεν το κοουσει τις κατηγοοίες των συγχοόνων του εναντίον της πλατωνικής αντίληψης

αναοωτιέται ο Ε. Βοοὶιτ (βλ. 1.. Ιἰοὶαὶτι (Ζ1938) κιν­Χνἰὶ), πασα το γεγονός ότι για την παιδεία ως αντιδημοκοατικής ­ ο Β. Βὶιυοιτ (1978), 198, θεωοείτην αντί­

αναφέοεται στη σημασία του οίνου στους Νόμους, (βλ., στο ιδιο, Χὶν). ληψη αυτή παοαδοσιακή και συγχοόνως οιζοσπαστική.

Page 62: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

122 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 123

Στο ίδιο πλαίσιο λόγου που δόθηκε ο οοισμός αυτός, λέγεται αεί να νίνεν αατανοναό ααα τέιανο. Αν έχοαμε Όπι όψη ααα ότι Ο

κατι που ήδη έχουμε αναφέοει: ότι η παιδική ποώτη αι“σθησις270, η λόνοα θα είναν λόνοα ὁλαλλανήἔ παοα την ηδονή Μαν τη λύπη) στοποωτη μοοφή αντίληψης και αντίδοασης έναντι των εξωτεοικώνεοεθισμόιτων και των εσωτεοικών διεογασιών, είναι η ηδονή και η , λ , λ , „ , , , ,λύ7ῃ7271. Επομένωἔ παιδεία είνω αθετη σχετίζεται γει συνο ικα­τε ικα ­ παοοι την υπαοχουσααεναντιοτητα ­ στη μεταβαση απο

7 την εναντιοτητα στη διαλλαγη (βλ. Ζ.1. σχετικα).ηδονή παν τη λύπη» η αοετή πω) αφοθά την ηδονή ποπ νη λὐπη› ** Ποβλ. τη μουσική οοολογία για την παοόισταση της διαλλαγής, στο ιδιο,δηλαδή η διαλλαγή272 όσον αφοοόι την ηδονή και τη λύπη όπως 667ο10­67185.

Οιιιιῖές λ€ι”ιΟΌ@'γΟὐν ΟΤΟ Ειιίπεδθ της παιδικής πηώτης αιΌθησης_ Π. Θα ποέπει να σημειωθεί ότι συνώνυμη οοολογία και ανόιλογο πεοιεχό­×Οταν Όπααἔεν Ο Οαθόα εθνσμόε χάαη σε κατάλληλα έθη μενο παος το ποομνημονευθεν χωοιο 6ἶ3ο1­σ1 (‹‹μιαοιν››=­ στεογειν» ) διακοινει

9 9 9 9 9 , , το χωοιο Πολιτ. 4Ο1ε­4θΖει (‹‹δυσχεοαινων››, «μισοί», «ασπαζοιτ”›› ­ ποβλ. καιοσον αφοοα την ηδονη και τη λυπη, οταν δηλαδη επιτευχθει η λααοςλαοϋν δ ι ι ι ι , ι

εν ιαφεοον στοιχείο του τελευταιου χωοιου ειναι η χοηση τωνδναλλαγη σε αυτο Ἐο επνπεοοι Τοτε θα Ή­ατολστεν επντευπτη η σπα” όοων δυσχέοεια και ασπασμός σε ηθικό­ψυχολογικό πλαίσιο· όιοα, η ποοαναφεο­ςοωνι/Οι τους με °ιΟ λόγΟ, κατά την πε@ίΟδΟ π0υ τΟ παιδί θα εισέλθει θείσα (βλ. 1.1) όιοση του μη «οοθού λόγου» _ όιοση που χοησιμοποιείτους ίδιους

στην ηλικία εκείνη που αναπτύσσονται οι νοητικές του λειτουο­ όόόνέ (βλ·ΠΟλιτιπ­ 3100) _ έκαναιαπό αποψη Οοόλογίαε φάσμα αναφοοαε στονίεα και η δυνατότητα Οαθολοναλήα σ.κέψηα273· Πώα ωστόσο μπα ηθικό­ψυχολογικό πλαίσιο/Οσον αφοοόι τον όσο συμφωνία, βλ.Πολιτ. 441ε­4428

­ ποβλ. 430­431, 442­443 (εκεί όμως με αναφοοόι στα τοία μέοη της ψυχής).τῷ] Το χωοίο όμως αυτό των Νόμων θέτει και ένα αλλο ζήτημα: αν εξ αοχής

270. Βλ. Νομ. 653ε5­6: ισταιοικην... ιτσὼτην αισθη στν». ποοβαλλει με έμφαση ως θεμελιώδη ποουπόθεση απόκτησης της αοετής τον εθι­Ζ71. Βλ., στο ίδιο, 653ει6. σμό, τη συνήθεια (‹‹εἰθίσθαι››, «ἐθῶν», «τεθοαμμένον››), τότε η γνώση τουλόιχι­

Ζ7Ζ. Για τη μετόιφοαση αυτη, βλ.1.Ζ.1. Σε συνοπτική εξέταση του οόλου της στον δεν είναι η μόνη ποούπόθεση της αοετής, όπως είχε υποστηοιχθεί μέσα από

ηδονής και της λύπης για την παιδεία στην Πολιτειοι και τους Νόμους ποοχωοεί ο Τα γνωστα _ λεγόμενα _ όωμοατιπόι παοόιδοἔα ότι η αόειη είναι επιστη μη, γνώ­Ι. Τετι1α‹ιι (1956), 138­144. ση, και ότι ουδείς εκών κακός. (Βλ. ­ για παοόιδειγμα ­ /Ιόχ. 199ο­ε, Μένων

273, [_ Για την όλη αυτή ττοαγμάτευση, βλ_ στο ιδιο 653ϋΖ­8 _ ῃ;©βλ_ 659ά]­8· 7713­7813, ΓΟ@)%. 4601141, 4670­4680, 509θ, Πηωταν. 3Δ5ό·©, 35813­Ω1, 361191­2, και _για το ότι η επίτευξη συμφωνίας σημαίνει επίτευξη διαλλαγής, βλ., επίσης, στο ποόχειοα: Κ. Ε. Α1Ιεο (1960) ­ με κοιτική στην εομηνεία του Ι. (οιιΙο (1955) γιαίδιο, 689015­9: χωοίς συμφωνία* ηδονής, λόγου και λύπης (βλ. 689ε1­Μ), δεν αυτό το θέμα ­, Ο. Βεηιειε (1964), Ι.(ῖ.Β. Θοαἰιις (1973), 82­99, Ο. Νει1‹ΙπιὶΙ‹ἰεη

υπαοχει ίχνος πααουσίας φαόνησης· επομένως, λααη στη σύνδεση της φοόνησηε ¬ (1973), και Τ.Μ. Ρειτοοτ (1973), ο οποίος ¬ στο ιίὁιο, 133 ­ διατυπώνει τη μεθο­(:διαλλαγής) με τη συμφωνία, δείχνεται ­ για όιλλη μία φοοόι ­ ότι συμφωνία οολονιπή ποοτοοη ννο οννολνπήι ποπ οχν μεμονωμένηι θεώοηοη των οωποοππώνκαι διαλλαγή είναι όοοι συνώνυμοι. Να ποοσθέσου με ότι, όπως ποοκύπτει από το θέσεων ως πόόϋπόθεόη κατανόησης της σωκοατικης ψυχολογίας). Το ποόβλη μαχωαίο 689α5­9, σοφία είναι η εττίτευἔη ναλλίστηἐ ναι μενίατηςττ συμφωνίας, που θέτεισε σχέση με το ποώτο σωκοατικό παοόιδοξο το χωοίο 6531›1­‹:1, ολοκλη­δηλαδή διαλλαγής. οώνεται με το χωοίο 860­864 (κυοίως 8636:­864ο)· σε αυτό φαίνεται να τίθεται υπό

* Αυτη η διαφωνία ονομαςεται στο ίδιο χωοίο, σε αντιδιαστολή ποος το τι αίοεση η θέση που επιγοαφουν τα σωκοατικα παοαδοἔα, καθώς το αμαοτημαθεωοείται παιδεία (βλ. 653ε5­1›7), «αμαθια». Βέβαια, η σοολογία εδώ όσον αφο­ μποοείνο έχει ω§ πηνἠ οχν μονον την αγνοια, αλλά και ψυχολογικούς παοόιγόντεἑσόι τη διαφωνία, καθώς ομιλεί για εναντιότητα (689ο3), για αοχειν και πειθώ (θνμοι νιοονήλ πον οοίἑοον Την οοιπἶα­ Εμφανἶἐονποπ λοιπον οιἰνόμόι να οιατο·(689ι›4­5), πασαττέμπει στην οοολονία των ουσ οικείων πλέον εικόνων (βλ. σιιιιοιι­ πώνονν την αποψη ότι ο ψυχολογικό; παοαγοντας έχει πολύ μεγαλη σημασία και7, 6=ι4‹:17­645α8, 627ο1­3). Ωστόσο, στη συνέχεια, η οοολογία πεοί συμφωνίας ως ότι η όννηθειαι Ο εθιομόἐι ειναι ο παπ εἔοκην τόόποἐ Χειοονώνηοηἐι Χονοιομοὐεπίτευξης φοόνησης ποουποθέτει τη δεύτεοη εικόνα και την ενυπόιοχουσα σε του παοόιγοντα αυτού. Αν και η έμφαση στους Νόμους είναι ιδιαίτεοη, επειδή και

αντήν ποίονμη ονοννώονση τηἔ ονοφοοοἐι ενπονο­οπἐψηι Ή οποία επμινεί από μία θεμελιώδης αποψη θεωοείται και μεγαλη έκταση δίδεται στην επεξεογασία γιατέτοια βαση, τη βαση της υπέστατης αξίας της διαλλαγής, ώστε να δύναται να οδη­ επίτευξη της στην ποόιξη, ωστόσο έχει επισημανθεί ότι ποογενέστεοοι διόιλογοι

Page 63: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 125124 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

αυτός θα συμφωνήσει με τις εν ὁιαλλαγή ηδονή και λύπη· ηπλαισιο μιας πολιτειας οπως αυτη που ειδαμε να ποαγματευεται επίτεηἔη τη€ εηαλλαγηἔ τοη λόγοη πηοε την ηὀονη και τη λύπη σε

% % Ά Ζ # % # 7

το πλατωνικο φιλοσοφουν υποκειμενο, τοτε ειναι ευεξηγητο οτι ­ ηθγηη γλώσσα σημαίνεφ όπως έχοημε δφαηῳβώσεφ την­_­­¬ἶ­ επίτευξη συμπάσης της αρετής· και αυτήν ακοιβώς τη γλώσσαειιφσνἴἐσσν σνσλσνη σσσηιη (βλ·ΣσΦιστ­ 22”/σ·228σι Τσι­ 869879) σσσ γισ την χσησιμοποιεί εν ποοκειμένώ το φιλοσοφούν υποκείμενο για να®®ν®9(νώ91σ9 195 σημασίας 195 ®Ήνἠθε®®"ἕ= βλ· *ην άποψη 50" Π8ωταγόΘα επιγοάψει τον τελικό στόχο ποος τον οποίο κατευθύνεται η παι­(Ποωταγ. 351ι›2­3), αλλά καιτην πλατωνική (Πολιτ. 4Ζ9ε­ιι3Ο1›,Πο/ιιτικ. 3θ9ο­‹1). δεία οποία πάνω λόγο Με Ἐ©όπΟ όμως καθίσταῖω

Πολύ μεγάλη υπήοξε η συζήτηση σχετικα με το κατά πόσον το χωοίο 860­864 “

­ και τα άλλα ­ συνιστούν εγκαταλειψη της σωκοατικής πνευματοκοατίας που επῃευἶίτη αυτη Η δλεχλλαγἶλ ηὀονηἔ "αλ λΌΪΕηἔ> πωἔ μεταίἶλβαζεταλδιακήσυσσε ότι η άγνοια είναι η μόνη πηγή του κακού. Μελετητές όπως ­ για στο επιπεδο της πσωτης οιισθησης, στο επιπεδο που δεν εχει Ήπει­ποιοοιοειγμο ­ ο Ζοιιοτ (131931), 137, ο σοοτροττ (51955), ΙΙΙ, , 258­259, ο ΒΚ. σελθει ο λόγος, η ποοθετικότητα διαλλαγής του λόγου, ο λόγος τηςΒοοοτ (1945), 18­19, ο Ηοο1‹ιο1τ11(1946),118­120,ο σοτεοωεοῃε (1960), 155­156, διοιλλαγης; Με τον τοόπσ που ποοαναφέοαμε όταν ομιλήσαμε γιαο8τειΙΙον (1983), 9, δέχονται μία τέτοια εξέλιξη στην πλατωνική σκέψη ­ μαλιστα 9 λ9 δ 9 λ9ο τελευταίος παοαπέμπει στα χωοία 689152­ο3, 875ει5­ε3, 886ει8­Β8, 86θο7­ε3, η ωίολνωνια τοΐ Ογου με την η ονη και τη Όπη” με τη731οΖ­7, 73Ζ‹18­733‹16. Αλλοι, όπως ο Ρ. 8Ι1οτογ (21968), Δ­5, και αογότεσα ο Ο° σΌμ°β0λη τηἶφαντασλαἦΒτ1ο11(1967),197,την αονήθηκαν, ενώο Β.Ι)ε111οε(1939),3Ζ1,θεωοείότισυνυ­ Τι Τι@Ο%ΌΤι'ιει λΟιΤιΟν Τελιῦιοι μέσοι οιπσ Ολοι Οσοι μόλις έχσιινπάσχει η πνευματοκοατία με την ασυμβίβαστη ποος αυτήν άποψη ότι ο ψυχολογι­ λεχθεί; ίοτι στο πλαίσιο της παιδείας εκείνης νιοι την οποίοι κάνειησε πσσσνων ηση η σσνηθεισ πσίἐσσν σηιισνηησ σσλσ­ (Γισ σνσλσηηη ησσσνσσ· λόγο το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο, της παιδείας πουφή των απόψεων και άλλων μελετητών για το ίδιο θέμα, βλ. Ο“ Βτὶετι (1967), 196­ π©ωταΩχΜά στοχεύει στη διαλλαγη ηδονής και λὐπηἔ και τελικά197 σημ.18). Ειδικα για το δυσκολο (βλ. και 8τεΙΙεν (1983), 152­159) χωοιο 860­ επίτε ιἑ ὁ λλ 9 λ 9 9 θ λ 9δ864, διατυπώθηκε από αοκετούςη άποψη ότι έοχεται σε αντίφαση ποος το χωοίο τη |Ὁ η Ψ αγης ΈΟΌ ολου πδἔοε 0ωτεἔ° εμε δω η§°Πολιτ. 4ιι1ε1­Β8, όπου λέγεται ότιη άγνοια συνοδεύειτην αδικία, είναι μοοφή της καωλοἔι ελνω Ο Ωολοἔ τηἔ φαντασλαἔι εφοσον Οωτη _ θα το επα“οοιιιιος ηη. εῃἔιεεο (1921), 11, ιιω, οωιε (1935), 226­230 ­ και ειεικο 227­229 ναλοιβουμε ­ οχι μονο δύναται να μετοιφεοει την ποοθετικοτητοι­1 Β­ Ησσισσση (19(19λ 118929) σννίθειη ωστσσσ σσσηιη είχε σ Ο” Βσσσ του πσάου λογισμού στην ηδονή καιτη λύπη, αλλά και να αποτελεί(1967),186­197 ­ ειδικά 191­192 ­, (1957), 81­87 ­ στο τελευταίο τού άσκησε τον εχφαχστη της ξηςχλλςχγής που θα διοικσίνει τη σχέση τουκοιτικη ο θὀτἔετηιηεσε (1960), 136­140 ­, και ο Τ. 8ειι11‹1ετε (1968): δεν ατόμοι) Οωτές επίπεδο σκέψηἔ· Το εοώιημα έπεταιποόκειται για εγκατάλειψη και παοεπόμενη αντίφαση, αλλά για τοοπσποίηση (η , , , , , ,δγνώση είναι αναγκαία, αλλά όχι πλεον επαρκής συνθήκη για την αοετή, βλ.,στο __ και το οποιο σε μλα Τωωτη ΈΟΌ μο©φη ελχε η η τεθεί π©ΟηγΟΌ”ίδιο, 434 ­ ποβλ.η33). Για το ίδιο χωοίο των Νόμων, βλ. ακόμη Μ.Μ. ΜειοΙ‹ο11Ζἰο μένωἔ _ είναι: Υπάθχεἰ μία τέτωα φαντασία ὁίαλλαλήἕἐ Και εφό­(1981), 245­249, 1. σοι11ο(1955), 126­127, Α.νν.Η. Αο1ο11ε (1960), 304­311. Τέλος, σον ομιλούμε για φαντασία: Υπάρχει μια τέτοια παοάσταση τηςοσισμένοι θεώσησαν ότι η μνεία της αμαθίας στο ποοαναφεοθέν χωοίο 6898συνιστά ένδειἔη μη εγκατάλειψης της σωκοατικής πνευματοκοατίας· αυτοίεθμήνεσσσν την σμαθία ωἔ άγνσιαι έλλειψηι 99199919 γνώση5> 99θήἔ ὀόἔαἔδ βλ·= στο νοηματικό πεοιεχόμενσ κάτω από την επιφανεια της αυτής οοολογίας, είναιγια παθάὀειγμαι Η­ ν9Π ΑΠΠΠἹ _ την άποψή του παθαθέίελ Ο Ο, ΒΠΘΠ (1958)= ­ κατά τον ννεΙεΙ1 ­¬ αποτέλεσμα μιας εξελικτικής διαδικασίας από τον Πρωτα­466, ο οποίος και ασκεί κοιτική σε αυτήν (στο ιδιο, 467: το 689ε δηλώνει ότι η Υόἐγα ως Έως Νόμοϋς (βλη στο ωιο, 33­59, όπου σχολιάζει και αυτός τα χωοίασυμφωνία λόγου­επιθυμίας δεν είναι μόνον ποσιόν γνώσης αλλά και συνήθειας), Σοφιστ. ΖΖ7‹1­ΖΖ8ο, Ώμ 86ο κ.ε., Πολιτ. έιηιηιει­Ισ, και αναφέοεται στο πολυσχολια­ΚΕ. Οιιε111τ1ε11 (1958), Ζ91­Ζ95, Ιἰῦεητοε (1939), 321. Αντίθετα, ο 1. νι(ε1ε11 σμένο 439θ6_44083¦ στο οποίο τίθετοη για πηώτη φοθά το πθόβλημα τη§ ακΩα_

(1963), 55­57, σχολιάζοντας το χωοίο 689ε­ο, εύστοχα αναγνωοἴςει την διαφοοά : σως).εδώ ποόκειται για αμαθία ως έλλειψη οοθού εθισμού των παθών· αυτή η διαφοσά

Page 64: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 12?12·

ὁιαλλαγης ή, στην ορολογία του πλατωνικού φιλοσοφούντος υπο­ ρινότητα ηδονήςΖ78, θεσμοθετήθηκαν ¬ σύμφωνα με το πλατωνι­κειμένου ­ και όχι μόνον αυτούῃ : υπάρχει μία τέτοια εικόνα της κό φιλοσοφούν υποκείμενο ­ οι εορτές279. Το ίδιο, για να αποδεί­διαλλαγής; Εδώ χρειάζεται μία διευκρίνηση: υπάρχει η πραγμα­ ξει280 ότι οι εορτές παίςουν αυτόν τον επανορθωτικό281 ρόλο, ανα­τικότητα ή η δυνατότητα μιας τέτοιας εικόνας; Και αν υπάρχει η φέρεται στην παρουσία του χορού, της όρχησης, της μουσικής, τωνδυνατότητα, τότε ο ρόλος της παιδείας δε θα πρέπει να εστιάζεται ωδώνΖ82, και για να επιγράψουμε: στην παρουσία του αισθητικούστο να καταστήσει τη δυνατότητα αυτή επιτευκτή; κατά το χρόνο τέλεσής τους. Το αισθητικό ειναι ο φορέας της ηδο­

Η κατεύθυνση προς την οποία στρέφεται το πλατωνικό φιλο­ νης283 που λειπει από την καθημερινότητα του βίου, της επανορ­σοφούν υποκείμενο για να απαντήσει στα ερωτήματα αυτά θα θωτικής ηδονής. Αμέσως στη συνέχεια το πλατωνικό φιλοσοφούνπρέπει να ανιχνευθεί κατ" αρχήν μέσα από ορισμένες διαπιστώ­ υποκείμενο σπεύδει να υπογραμμίσει και κάτι άλλο για το αισθη­σεις στις οποίες αυτό προβαίνει. Το ίδιο λοιπόν μας πληροφορεί τικό: σπεύδει να το ορίσει ως πρώτη παιδεια281· Τι σημαίνει όμωςότι η παιδεία για την οποία έχει γίνει ήδη λόγος, δηλαδη η επί­ εκ­τευἔη της διαλλαγής ηδονής και λύπης, είναι κάτι το οποιο ­ για 783ϋ2ἔηΙ,;Εαἕρθοἑπἕλωτἕἑἑηι›ι2ιὲ›ρὲἶ¿ιοἐι5ἔιἐτΞ›ν. βλ. κυοιως,Νομ. 732ε­733‹τ1,782ιι.

ὀΒαφΟ@ετΜ0Ό€ καθἶ φοοα λογςωἔ που Οφεβλοντω σε ηιἐγκεκω­ 279. Βλ. Νόμ, 653‹:9­‹15. Στην περίπτωση αυτή δε μνημονεύεται μόνον ομένεἔ πεῳσῖάσελἔῃ _ δεν καθίστοπω ποἐαμαῃκότητα ' Οι λό­ Απόλλων, αλλά και ο Διόνυσος (πρβλ. 672ό)· γενικά στο δεύτερο βιβλίο, απόγθι Ουνθψίζθνιαι σε έναν: ΤΟ «εα­ιι3'ιΟνΟν›› του βίου' Ο βίθη Οω· αφορμή τον οίνο,τονίςεταιη θετική σημασία του Διονύσου, του οποίου «δωρεαν»τός, που διακρίνεται από υπερβολή πόνου ­ και αρα απΟ ΈΟ Ου­ (βλ. 6”/2:16) αποτελεί ο οίνος. Ο Ρλ/ἰσεὶτε (1958), 18, σημειώνει ότι περισσότερονώνημό τηε, ΉπεΩβΟλή λΰπηε σύμφωνα με όσα γνωθίζουμε για από οποιοδήποτε άλλο διάλογο αναγνωρίςεται η σημασία του Διονύσου στουςτην ανταγωνιστική λειτουργία των δυνάμεων του ενδουποκειμενι­ Νόιισνε· για αναφορές στο Διονυσο, απαντώμενες σε αλλους διαλόγους, βλ. 1.

, , , ι Αιιιειι (1962).κού πεὀιοα δηλωνω τελωκα Όπε@βΟλΜη μη γεΉση,ιεω§ Ϊ Οοιακα 280. Βλ.,στοιΰισ, 653α3­4: «ἐπανοοθῶνται».­ φυγή, της ηδονης. Ακριβως για να ικανοποιηθει αυτη η αδιαμ­ 281' Βλὴ Νόμ. 653ὀ5_6§

φισβητητη αναγκη πλήρωσης της ελλείιτονσαε απο την καθιιμε· 282. ελ., στο ιειε, 653ιι6­65ιιι5­ βλ. επισης στο ιαε, εικι­ειστε η χεεειιιείναι ο γενικότερος όρος για αυτές τις εκφάνσεις του αισθητικού, και πιο συγκε­κριμένα: (Ι) ως προς τη φωνή: ρυθμός και αρμονία· (Η) ως προς την κίνηση του___Π_­___­ , ι κ ί : θμός και σχήμα (βλ. 67206­673ε1). Για το περιεχόμενο της χορείαςς ε | 6 και εικονας στον Πλάτωνα, σωματος 91)274· Πα (ἶμεῖηζεἶέενἔ ιΐιντΞἶηΝἙ:(Ἐι|αῖΞῖ)€Φ!λἠβΟΌ αλλά Πολη­ και τι αυτη παριστα, βλ.σημ. Ι 409· για σχετικα χωρια­αναφορες των Νομων στους

β ] _ για παοα ιε Σμ 9 λἔ ΟΘ θα ατἔθούν συνέχεια απού ἘΟΌ ,Λες προαναφερθέντες όρους­εκφράσεις της χορείας, βλ. Κἰττετ (21985) 25­39. Όπωςιιιαςιηνιατα οποωξ ®®γ"ε" γ ἶ Δἶνα πέ ααπό τον Πλάτωνα βλ και και· επανάληψη ιονσςιι Ο νν.τ›. Αιιιιειιειι (1966), 66, 67, 74, 91, ιοιι, 109, ­ καιφαλακἔ. Ποῖ τόἕεἶύψςηῖἔτἶἕιας και εικο Θ Ο 7 (1955), σ Πλάτων δεν ενδιαφερόταν για τεχνικές λεπτομέρειες όσον αφορά τημονοἔ νἑἴυΐν 7 ωἔ πολλὰ ὅίω» μουσική ούτε άριστος πάντοτε γνώστης αυτών ήταν ­ άλλωστε βλ. την ομολογία

Ζζἑ· Βλκ Ομςὁ · · “ του Σωκράτη στην Πολιτεια ότι τις λεπτομέρειες αυτές τις αφήνει να τις πραγμα­_ , ο ­ . ι .277. Σ 7 (ἶδω όἔ3σ9· π βλ ετικά ε την αθηναϊκή πολιτεία τα όσα κατα­ τευθει Ο Δαμων (βλ' 400Β1”ο3)°

.ί τἕ! ἰαδίδ ΚΩ` .αῖιἶ ταμπόνων πάντα και κινδύνων δι” όλου του 283' Βλ' Νὀμ° 654812 _ πθβλκ στο ίὁωλ 65484­5'μαρτυρειο ουκυ ι ης: ‹‹ αιτ α με,Ν θ τ ι ι λαὐουσωη ἐλάχιστα τῶν υποωχὀντων δω τὸ ἀεὶ κτασθω 284. Βλ., στο ίδιο, 65Αε6­7: ‹‹παιδειαν... πρὼτην»· πρβλ., στο ιδιο, 67201­613,αιωνο ο ουσι και απο

·. ιἔ τω ἄλλο ἠγείσθωἢ τὸ Έὰ ὁέοντα ποαἔω ξὉμΦο©ἀν οὐχ σσον 783ε7­133. Παιδεία και χορεία (για αυτήν: βλ. σημ. Ι 282) είναι συνώνυμες έννοιεςκαι μ ε ρ

κ κ κ. ι χ ­ λ. 672ε5· πιοσυ κεκ ιμενα, λε εται οτι παιδεία της φωνής που στο εύειήσυχιαν ἀπράγμονα ή άσχολιαν επίπονον» (Α 70.8). Υ Ο Υ η χ

Page 65: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

128 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 129

αννη η όηλωόην αν εἔεΐαόθεί εν παόαλληλόν με Την εναόναηόνα αντίστοιχα ­ ρυθμός και αρμονία. Η εκκαλυψη του αισθητικού

νη§ όλεαηηἐ οηἔητηόηἐ όηλωοη τον νοίοο όα η πανόεία θα αοέπεν βρίσκεται ακριβώς εκεί: στη δυνατότητα της αίσθησης του ρυθμού

ναν, αόλην να όνόλεόεν όνην εααεηἔη όναλλανηἐ ηόόνηἑ ναν και της αρμονίας στην κίνηση και τη φωνή αντίστοιχα, αίσθηση

λόαηα όα θα πόόαεν _ ωἐ πόωνη αανόεία _ να λανηθεί θεαελνω­ όμως η οποία συνοδεύεται από ηὁονή285. Συνοψίζουμε: μόνον ο

όώἐ ατο είαπεόό Τηἑ αόώνηἐ ανοθηόηἐἐ Σημαἰνα όητ ηανα την ανθρωπος μπορεί από το φυσικό να προχωρείστο αισθητικό, και

απόψη Έόν πλανωνηαόό φνλόόοφόόννόἐ νπόννενμένόα νο ανόθη° να προσπορίζεται ηδονή από την επίτευξη αυτή· μόνον ο ανθρω­

'αηό μπόόεἶ να λεαόνόνηόεν όλν μόνον ωἐ φόόέαἐ ηόόνηα αλλα πος έχει την αίσθηση του αισθητικού, το οποίο αναδύεται μέσα

καν ωἐ πανόεία όναλλανηἑ ότό εαίαεόό τηἔ πόώνηἐ αίόθηόηα νηἐ από στοιχεία της φύσης του ­ κίνηση, φωνή ­, καίτη δυνατότητα

ηδονής και της λύπης, και τελικα ως η θεμελιώδης εκείνη παιδεία να γεύεται ηδονή από αΌτό286·

η απαόαίνητη ννα Έην εαίνενἔη Τηἐ όναλλανηἐ λόνόα ηόόνηἐ καν Για να προχωρήσουμε όμως και να γνωρίσουμε καλύτερα,

λόπηἐ­ Πα να ααόόόόόηαε ωότόόό να εννόηόόημε αηνη Την πέρα από την ανερμήνευτη ακόμη προσπόριση ηδονής που παρέ­

οιοίοθόοιεοη όηλωόη νόη φνλόόοφοόντόἐ νπόηεηλένόη _ την χει το αισθητικό, τη σχέση που αυτό το τελευταίο έχει προς το

οποία ααν αοοναἔα!­να θα ποέαα ανη όόνέχενα να εἔεταοονμε γνωστό πεδίο του ενδούποκειμενικού, θα πρέπεινα αναφερθούμε

οιοιο που Το ἶόνο πόααεν ανόλοόθωἐῖ να εἔεναόόηαε ανα όενόα και σε αλλα στοιχεία τα οποία μεριμνα να συνδέσει με το αισθη­

από εαηενοναα όεόόμόνα να οποία ενείνό εααλένεννα αόόόεννίόεν τικό το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο. Το μέσον που επιλέ­

εοαηνενααα καν να αυνόέόα _ με ένα όονόμένό τοόπό _ μεναἔό γει το εν λόγω φιλοσοφούν υποκείμενο για να κανει τη σύνδεση

τους. αυτή είναι η παραδειγματική αναφορα στους πρεσβύτες287· ο πρε­

Τό αοώτο από να όνόοίοία αννα εαφανἴόεταν ααοαλληλα με νη σβύτης, εξ ορισμού, είναι το ατομο που έχει κατ' αρχήν υποστεί

όείἔη νόη ανόθηαηόό ωἑ φόόέα ηόόνηἐ ηαν Την αόωθόότεόη όη­ και ­ επομένως ­ εκφραζει τα αποτελέσματα της επιτακτικότη­

λωση. Πρώτα θα το αναφέρουμε, και στη συνέχεια θα δοκιμα­

σονμε να εἔεταοοομε αν αντο Το ναό ααο όόηνεί σε αλλα σνοαεία 285. Βλ. Νόμ 653‹ι6­65485, εειιει­66587, 67308­εε, 81633­7. Για την πατρό­

κόα πόνα είνα) όωνά· Το εν λόγω στονλείο ΤαΌτα9ετσ~ν με το πε©νε“ τητα του ότι το νέο δεν μπορεί παρα να κινείται (653ι1): την αντίληψη αυτή ο

χόμενο της εζής παρατήρησης: γενικα, καθε νεαρό ατομο δεν Βονεηοε (1937), 176,την αποδίδειστους ΠυΘαγόρειους,οΜ. Ι3εΙειτε (1935), 7, Δ,

μπορεί να ησυχασε ι, αλλα κινείται και φωναζει συνεχώς. Από όλα την αποδίδω στο ΔΝ μόνοοο ναν ο Μ­ ΡΗΠΚ (βλ Βονοοοέ (1937), 176) στον Αοκο·

, 9 9 9 Χ ­ × τα. Όσον α ο ατ ν απο ότι ενικα κίν είναι έ τ και ότι στον ανθ ω­

Οὶλωε τα ζωα)/μονον Ο ανθοωποἔ μποθει "Ρα εχει την ακἶθηση της πο υπαρχειἶγ εῖίσθηση τοδρόυθμόύ (673δ]9­α5Ἰ)ἶ„ό Αηαετἕόἶτυ (1]966), 81, την αζιοἶιο­

τό­ἔηἔ στην κννηση καν τη φωνη› καν ωπη η ταξη Ονομαζετω _ γείώς πολύ σημαντική. Για αυτη τη σύνδεση φυσικών καταβολών και αισθητικούιυπό τη μορφη της θεμελίωοης των προϋποθέσεων για την εκκαλυφή του, βλ. ­

στην αρετή της ψυχή; ονομαἔοτοα μοοοοίην καν η πανόενα τόν όωμανοἕ πον στο” πρόχειρα ¬ Κ.Ι. Κακούρη (1987), 30, 35­36, 49, 68, 122, 153­154, Αριστ. Ποιητ.

χεύει στην αρετή του ονομάζεται όρχηοη (βλ. 673ε3­9). νν. Μυηοη (1982) χρη­ Μ48Β 6_9, Λοωὼαν­ Πεθίθθχ­ Ζ

όνμόαόνεί ηηόἶωἔ ηἑ ωόέἑ νόν Πννόαοοό ννα να αανανόηόεν την πανόεναηη θεόη 286. Αυτή η διατύπωση δεν αποκλείει ότι και τα ζώα μπορεί να γεύονται ηδο­

τηἐ Χόόείαἐ (αναπτνἔη όωφόόόόνηα ανδόείαἔ "αν δνωνοσννηἔ) στην αῳνωα νή από ορισμένες κινήσεις (ενέργειες) τους, αλλα αυτή δε θα είναιη ηδονή η προ­

Ελλαδα ­ και αοα τη θέση ποο τηἐ οίοεν ο Πλατων ότόνἔ Νόμονἔό βλ·> στο "Νοε ερχόμενη από το αισθητικό, την οποία γεύεται μόνον ο ανθρωπος, ο οποίος αλλω­

Δο·89 _ ν­οοίωἐ 5ό·70­ Πα νη αημαόία τη§ ωόηἐ και Τόν λόόόό ότόνἔ Ναμόνῶ βλ· στε μόνος αυτός ­ από τα αλλα ζώα ­ είναι δημιουργός του.

].Β. Ρι·:ΙΚἰ118 (1990), 27­46, Ο.Μ. δατἐοαυοἰ (1922­1923Ὁ), 493­502. 287. Βλ. Νόμ. 665ό1Ο­66606.

Page 66: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

13θ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ Ι3Ι

τας του βίου, το επίπονο του βίου. Το ατομο αυτό είναι η πλέον κοινιστεί: να λέγεται αυτή η φοαση υπό την έννοια ότι ένα ατομοκαταλληλη πεοίπτωση για να γίνει λόγος σχετικα με την αυστη­ δε θα μποοουσε να είναι ὁημιουονός πσανματων στο χώοσ τουοότητα, τη δυσθυμία, την υπεσβσλή της αιδους288: το ατομο αυτό αισθητικου ­ κατι που θα του δημισυσνουσε βέβαια την αίσθησηεμφανἴἑεται αποόθυμο289 να έχει αίσθηση του αισθητικου ως του αισθητικου ­ ή υπό την έννοια ότι δε θα μποοουσε να είναιδη μιουογός του, και είναι αποόθυμο γιατί αισχυνεται· είναι ανα­ θεατής ποανματων που ανήκουν στο χώσσ του αισθητικσυ ­ έτσιμενόμενη ­ με βαση όσα ήδη ννωοἴίουμε από Τα ποαηγαὐμεναῃ) ώστε να του δημιουσγείται η αίσθηση του αισθητικου κατα τη­ απόοοοια της αισχυνης του αυτής η παοεμπόδιση ποσσπόοισης θέασή τους ­, ή μήπως, εν τέλει, εννοουνται και τα δυο; Η απα­χαοας, ηδονής εκ του αισθητικου· εφόσον είναι δεδομένο, κατα το ντηση, όπως πσσκυπτει από την όλη αναφοοα του πλατωνικου φι­πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο, ότι η αισχυνη εμποδίςει την λοσοφουντσς υποκειμένου στους ποεσβυτες, είναι πως αυτοί δενπσοσπόοιση ηδονής γενικα291, θα εμποδίςει την πσσσπόσιση μποοουν να έχουν αίσθηση του αισθητικσυ ως δημισυονοί· τηνηδονής εκ του αισθητικουΖ92 συνκεκσιμένα· αοα, εμποδίζειτην αί­ έχουν μόνον ως θεατέςΖ93. Το σημείο αυτό της διευκοίνησης δενσθηση δημιουονίας του αισθητικου, ή αλλοιώς: τη δημιουονία αί­ είναι χωοίς σημασία· το αντίθετο: όπως θα δουμε στη συνέχεια,σθησης του αισθητικσυ. Ωστόσο υπόιοχει ένα σημείο για το οποίο είναι πασα πολυ σημαντικό: συνεπαγεται μία σειοα από ζητή ματαθα ποέπει να κανουμε ιδιαίτεοο λόγο· η διαπίστωση υπαοξης το αν ο ανθοωπος είναι δημιουσγός ή μόνο θεατής του αισθητι­αδυναμίας δημιουογίας αίσθησης του αισθητικου ­ και αοα νευ­ κουἶ­Εκείνο ωστόσο που ποος το παοόν ενδιαφέοει είναι ότι οσης ηδονής εκ του αισθητικου, είναι κατι που χοειαζεται να διευ­ ανθοωποε τηἔ τυπολονίαα του ποεσβτητη, Ο παθαδεινμαῃχόι πλη­

οως εκκοινωνικευμένος ανθοωπος της κοινωνίας της φυγής της

288. Βλ., στο ιδιο, 666ὶ›6, 666δ7, 66502­3, αντίστοιχα' για το ότι ποόκειται για ηἕἶηεςπἶἔηἔεἕἕἕἑυπεσβολή, βλ. επίσης 665ο1Ο (παοατίθεται στη οημ. Ι 292): είναι τέτοια η αιδώς 294ώστε Ήπἀοχειαπθυσω ηδονἴκ­ μενο ατομο που ειναι σ νεος , δεν μποσει να ειναι δημιουονος

289. Βλ.,στο ιυιο, 665ε11. αλλα μόνον θεατής του αισθητικου· μαλιστα, υπογσαμμΰςεται ότι290. Βλ., 1.2.2.1 όχι μόνο δυναται να λειτουονήσει ως θεατής, αλλα και σφοδοα291­ Βλ­ι 1.2­2­Έ Πααάλλιιλαι μαθαίνονμε ότι είναι σώφεων (665ε3)' Ή σω· επιθυμεί295, να είναι θεατής του αισθητικου· και το εοώτημα είναι:

φσοσυνη του αυτή είναι σωφοσσυνη επιτακτικότητας, φυγής της ηδονής και όχι γωπί ά@αγε_σωφοοσυνη της διαλλανής ­ για αυτή την τελευταία, βλ., στο ιδιο, 673ε3­7· και , 7 , , ,

ι . , , ι ι ι Α δου ε πιο συ κεκ ι ενα τι λε εται ια του π εσβυτε :ασφαλως το πλατωνικο φιλσσοφουν υποκειμενσ θεωοει θετικοτατη την υπαοἔη Ξ Η 7 γ Ο μ| 7 Υ Υ 9 9 €

φοόνησης, σωφσσσυνης σε αυτους (665εΙ1­5), αλλα φοόνησης, σωφοσσυνης ποο­ ΧωΘΟνταλ2)6› γευονταλ ηὁονη ωἔ θεατεἔ του αλσθηῃκου θα πο”εοχομένης από τη μέθη που στοχευει στη διαλλανή (βλ. 673ο3­7), και όχι αυτής θθΰσαν πασα πολύ να είναι ικανΟί να τΟ δημιΟυ@°γΟΰν Οι ίδιοι καιπου τους διακοίνει· γιδ αυτό ­ όπως θα δουμε στη συνέχεια ­ ποστείνει ως απα­ να Το γεὐοντας­ επεωή δεν μποεωιύν όμως _ «μα όλομἔ τους λό­οαίτητη νι' αυτους την πόση οίνου, έτσι ώστε να οδηνηθουν από τη σωφοοσυνητης επιτακτικότητας στη σωφοοσυνη της διαλλαγής. ἐκε­

292. Επαλήθευση του συμπεοασματος αυτου αποτελουν τα δυο στοιχεία που 293. Βλ., στο ιδιο, 657ο5­ὀ7.συγκσοτουν την πεοιγοαφή ενός τέτοιου ατόμου, το οποίο όταν υπό καθεστώς 294. Βλ., στο ιδιο, 657ὀ1­7, όόέίοει­8, 666ει4­8.σνάνκης (βλ. 665 ε:2, 9) θα σδηγουνταν να συμμετάσχει στο αισθητικό, θα το 295. Βλ. «πσθουντες και ασπαζομενοι» (στοιΰιο, 657ό5).έποαττε ‹‹ἀηὸως... και αἰσχυντηλως» (στο ιίὁιο, 665010 ­ ποβλ. 665ο1­2). 296. Βλ. «χαίσοντες» (στο ιδιο, 657α3).

Page 67: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

132 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 133

γους που ποοαναφέοαμε και τους χαοακτηοίςουν ­, αναζητούντη θέαση του αισθητικού· γιατί; Γιατί ­ μνημονεύσαμε ότι ­ νανανησεν το ανσθηνννο στον ανθσωπο ωἔ αημνονσνο κατ· Οχν _γεύονται ηδονή κατα τη θέασή του· εν τούτοις δε λέγεται μόνον μονον _ ωσ θεατή. θα παέπεν να παοαέξονμεα η αέανμνα αντή δεναυτό. ποωάλληλη με την αναφωά στη γεύση ηὀονήἔ κατά τη θέα­ ειναι μια από τις μέοιμνες αυτού του φιλοσοφούντος υποκειμέ­

σή του είναι και η πασατήστιση ότι κατα τη θέαση αυτή επεκεί­ ναν. είνα" θεαελτώαασ αέσνμναι ναν αντα νναα αν πσεσβντεἔ νταΩετα! η νεότητα ΈΟΌ θεατή μέσω τηἐ μνἠμηἄιγ' Αλλτό Το τελωταω τους οποιους γίνεἑτἑιι λόγος θα αποτελέσουν τους μόνους εκφοα­θα μποθοὐσε να θεωθηθεί η ποώτηΰ επβγῳμμαῃκή είναι αλήθεια; στές της παιδείας 9, αυτούς οι οποίοι στοχεύουν στην εμπέδωση

απαντηση στο παοαμένον εοώτημα του πώς εομηνεύεται ότι το αι­ νης δναλλανησ στο επνπἶδο τησ πσώτηἔ ανσθησησ "αν αν οποίον θασθητικό ποοσποοίζει ηδονή στο δημιουογό ή στο θεατή του. Αν εχονν ως μεαο ννα να φεσονν ενα πέσαἔ το έσνο τονἔ το ατσθηττααΟωτή είναι η πωώτη απάντηση στο εν λόγω εοώτημολ πθοα τα πού τη δημιουσγια και οχι τη θεαση του αισθητικούααν. Επομένως, η

θα έπ επε να αναζητήσουμε τη συνέχεια η οποία θα οδηγούσε σε παιδεία στοχεύει στο να καταστήσει τους ανθοώπους ικανούς ναΟμία Ολοκληελωμένη απάνιηση σε σχέση με το εοώτημα αυτό; ειναι δημιουογοι και οχι (μονο) θεατες του αισθητικου· αλλωστε,

Ποοτείνουμε να παοαμείνουμε στο λόγο για τους ποεσβύτες, δο­ μανον νπο την ἶναονποθεαη ανα) φαννεναν να μποσεν να λεντονακι αζοντα να δού ε κατα πόσον πλήοης διαλεύκανσή του βοη­ νησεν/ωσ πανδενα αναλλανησ ανο εναπεαο τησ πσωτηἔ αναθηαηἔ·μ ἔ μ η ·

θα το στόχο που μόλις θέσαμε· η πσώτη έννοια η οποία εμφανί­ Ενχαμε Ομωσ ηδη σημενωαεν στα πσοηνονμενανν ανν η αννο­ζετω στη ὀιωεὐνηση πω) υπολείπεται, είναι Ο Οίνοἐ· ποσια ειναι ο παοαδειγματικος θεσμος που δηλωνει οτι ο λόγος

Πώἔ όμωἐ εμφανίζετω Ο Οίνοε σῖο πῳσκήνιο ΈΟΌ λόγω; Το της πολιτειας δεν ειναι λογος επιτακτικοτητας, φυγης της ηδονής,ε ώτ α Οωτό έ ει τη βαθύτ τά του ὀωόῃ η απάντησή ΈΟΌ είνω αλλα διαλλαγής ποος αυτήν. Ἀοα: οι φοοείς της παιδείας θα είναι

Ο ημ χ η ›

πως ο οίνος εμφανίςεται ως το φαομακον εκείνο που μποοεί να φοαἶνς τησ σνοχενσησ επννενἔηἔ τησ αναλλανηἶ ηαΟνηἔ_λνπηἔ= κατκαταστήσει τον ποεσβύτη όχι θεατή του αισθητικού αλλα δη­ αννη μεανμνα ωσ παναενα αηλωνεν Θα Ο λονοἔ αναἔ τετοναἔμιουογό του298·συμπεοασματικα,η αναφοοα στον οίνο δηλώνειτη πολννενασ ενναν λονοσ αναλλανηἔ πσοσ την ηαονη "αν τη λνση·μέωμνα ΈΟΌ πλατωνικού φγλοσοφουντος Όποκειμένολλ να λα­ ασκεί λοιπόν να επιτευχθεί ο στόχος της διαλλαγής σε επίπεδο

ποώτης αίσθησης και, στη συνέχεια, με δεδομένο ότι ο λόγος θα

297. Βλ. «εἰς την νεότητα μνή μη ἐπεγεἰοειν» (στο ιδιο, 657σ6­7). Η­Η­_298. ει., στο ιυιο, εεευτ­ιο. Η ηλικια του χοεου αυτου (βλ. πειτε _ ιιεβι. 299­ Βλ. Νόιι 66309­66547· νιιάοκει βέβαια αναφοοά και σε ταοονσία άλλων

664σ1­3) δημιουσγεί ποόβλημα στο Μ. νειιύτοιιττε (1954), 26· οσθα επισημαίνει η αχοσῶν» πλην τον «λσσσν» των σσεσβντώα αλλα αντή ετνατ σεντεσενσνσσἔ ση­

Τεευεειτ (1990), 248 ότι δεν υφίσταται κανένα ποόβλημα, υπενθυμίςοντας αυτό μσστσἐ (βλ­7 στσ τστσ 66493­5› 6649540). σ κνστσἐ λσνσἐ σφτεσώνετστ στσν τσντσι

που αποτελεί ένα από τα κύοια γνωοίσματα της παιδείας στους Νόμους: ο Πλα­ ΧΟΩΘι στα θετικότατα στοιχεία του, στη θεοαπεία των υπεοβολών του, και ­των συλλαμβάνει μια παιὁεια η οποια θα συνεχίζεται καθ' όλη τη διαρκεια του τέλσἐ _ σ σλσέ λσνσἐ ντα τσ κσττήστσ τσσ σστσσετττσν στσθηττττσν (σσσσν­67185)

βιου ­ όιοα και σε όσους είναι μεταξύ σαοαντα και εξήντα ετών. (Ο νεοὶτοιιττε _ πσν στη σννέλετσ θα στσάἔσσν ­7 ετνστ λσνσἐ ντσ τσ ατσθτὶτστστ ττσττήστστ σστστ­

εκλαμβανει το «ψυχας... νεωτἐοας» (6711›9­10) ως αναφοοα στους νέους, ενώ ­ βώἔ τον λσσσν αντσν­ (Σλετσττἶ ετττμσστνστσ μσἐ πσσσφέσετ άλλωστε τταττθ Χωσίσ

κατα την εομηνεία μας ­ ποόκειται στην ποαγματικότητα για αναφοοα στην ψυ­ σ59σ1“4 _ πσβλ· σ58σ1ἠ5)­ Γτσ τσ λσσσ σστσ των ττσεσβντώνι τσν Δτσνσσσνι βλ·

χολογική κατασταση που δημιουογείται εξαιτίας του οίνου ­ βλ. σχετικα και τη Εσἔτσσσ (1921)› Ι7 313­315› Μσσσνν (19σ0σ)› 312818­σύμφωνη αποψη της Τεοιιεειτ (1990), 248. 300· Βλ­ Νσμ· 812928­

3Ο1.Βλ. 1.2.2.1.

Page 68: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

13ιι ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 135

ειναι λόγος διαλλαγής, θα υπόιοξει η επιτευξη του τελικού στόχου· φέοαμε, λέγεται ότι ειναι δημιουογοι του αισθητικού ­ δεν έχουν

η διαλλαγή λόγου, ηδονής και λύπης. Ποιο ειναι ωστόσο το ήδη αναγκη από τον οινο, ενώ οι ποεσβύτες ­ για τους οποιους

γνωστό μέσο που αναφέοαμε ότι χοησιμοποιει ο ποαος λογισμός εξισου παοαδειγματικα βεβαιώνεται ότι ειναι μόνο θεατές του

για να επιτύχει αυτή τη διαλλαγή του ποος την ηδονή και τη λύπη, αισθητικού ­ τον χοειόιξονται για να γινουν δη μιουσγοι του3®Ζ. Τιπου ειναι συνυφασμένη με τη διιιλλαγή ηδονής και λύπης; Η φαν­ φέοει λοιπόν στον όινθοωπο ο οινος και τι το αισθητικό ­ ως το

τασια· αυτή θα ποέπει, για να υπηοετει τον ποαο λογισμό, να επι­ σημειο τουλαχιστον που ο λόγος για το δεύτεσο παοακολουθει το

τοέπει τη γεύση της ηδονής και όχι μόνον τη γεύση λύπης ­ ή λόγο για το ποώτο; Ο οινος ­ ποομνημονεύσαμε ότι ­ μειώνει

έστω, σε λιγότεοο οοιακή πεοιττωση, τη γεύση μεγόιλης λύπης· την αισχύνη, δηλαδή τη δύναμη της δόξας λύπης, και αυξάνει την

ποιοι ειναι όμως η σχεση του όινου και του αισθητικού ποος τη ηδονή του ανθοώπου3®3· αυτό δεν ειναι παοαξενο, διότι η μειωση

φαντασια) και _ επομένως ­ τοος τον επαναποοσδιοοισμό του της δύναμης της δόξας λύπης ωθει σε διαφοοετικές πράξεις, που

οόλου της τελευταιας; Διόλου δεν μποσει πλέον να παοαμεινει πσοσποσιξουν ηδονή, αλλά και οδηγει στην αύξηση της δύναμης

στο πεοιθώοιο ένα τέτοιο εοώτημα, καθώς βλέπουμε ότι το πλα­ της δόξας ηδονής· έτσι λοιπόν διόλου δεν ξενιξει, αλλα αντιθετα

τωνικό φιλοσοφούν υποκειμενο ττοοτεινει τον οινο, την οινοποσια μποοει και εομηνεύεται, η δήλωση ότι ένα από τα αποτελέσματα

και τη δημιουογια ­ όχι τη θέαση ­ του αισθητικού ως θεσμούς του οινου ειναι η αύξηση της φαντασιακής δύναμης304: ποόκειται

που θα έχει στην υπησεσια του ο ποόιος λογισμός ποοκειμένου να για την αύξηση της δύναμης φαντασιακής γεύσης ηδονής.

επιτύχει τη διαλλαγή, τη διαλλαγή βέβαια ­ στο επιπεδο της Πασόιλληλα όμως ειχε λεχθεικόιτι που παοαμένειανεομήνευ­

ποώτης αισθησης, όπου ωστόσο θεμελιώδη σόλο παιξει η φαντα­ το: ότι ο ανθοωπος καθώς εγκαταλειπει τις αντιλήψεις του, τις

σια και αοα ­ στην πεσιπτωστ αυτή ­ ο επαναποοσδιοοισμός μνήμες του, τις φοονήσεις και τις εμπειοιες3®5 του εκκοινωνικευ­

του οόλου της φαντασιας. Το εοώτημα καθισταται ακόμη πιο

ενὀωαφέοον χαθώἔ δλαπλστώνοσμε ό­Η τόσο Ο Οίνοἔ όσο χο" το 302. Για τους νέους, βλ. Νόμ. 666ε3­8, και ποβλ. γιατους ποεσβύτες, στο ιδιο,

Οιιόθητικό ιτόόόποόιξόυν ηδοντ, ιιόιτι ΤΕΟΉ όμως έχει ­ ας ΘΌ· 666δΖ­οΖ. Ἑτσι επιβεβαιώνεται και λαμβόινει ουγκεκοιμένο πεοιεχόμενοηκατα­

μηθοὐμε _ αναλάβει επίσηἔ ναφέοει εις πέθοις η φαντασια εχει­ φατική απαντηση την οποια διδειτο πλατωνικό φιλοσοφούν υποκειμενο στο εσώ­

νη η οποία θα έχει τεθεί στην Όπηθεσία ΈΟΉ πΩάΟΌ λογισμοῦ­ τημα που το ιδιο ειχε θέσει σχετικα με το|αν ο οινος έχει μεγόιλης σημιασιας ωφέ­

/Ισωἐ μἀλισ­Εα απάντηση εθωτήμοποἔ αυτού βοηθήσει σιο να λειαἱαλλη, πεοα απο αυτην που διακοιβωσαμε στο 1.Ζ;Ζ.1· για το εοωτημα αυτο,

/ | ὁ θ | καθως επισης και για την ποοειδοποιηση οσον αφοσα την ποοσοχη που χοεια­εομηνευθει ολοκληοωμενα κατι για το οποιο εχει/ ο ει υπαινι­ ζετωη σχεῃπή αναζήῖηση απάντησω βλ. Νόμ. 65281_Ό2.

κΐικά σχεδόν μία πθωτη απάνΤθση› το πωἔ δηλαδη εθμηνευεταλ 303. Βλ. 1.Ζ.Ζ.1· στη συγκεκσιμένη πεοιπτωση των πσεσβυτών λέγεται ότι

ότι τΟ αισθητικό πόόσποοιζει ηδονή στο θτιμιόυόγο η ότΟ θεοιτη «μαλακώτεοὸν τε ἐκ σκλησοτἐσου τὸ τῆς ψυχής ἦθος» (στο ίδιοι 666θ9­ο1), οσο­

ἘΟΉ· λογια μιας μεταφοοόις που μας/πασαπέμπει στο χωοιο εκεινο όπου αυτή η μετα­

Για απάντησή θα ῖωέπει να έχΟΌμε ως σημείο ΜΜΕ­ φοοα εμφανΰξει και το αντικειμενο της:|βλ. στο ιὁια|733ε6­ἶ34ε2 (το πασαθε­

ι τουμε στο 1.Ζ.2.1)· επομενως, οσον αφοοα τους ποεσβυτες, ο οινος στοχεύει στην

νησηἔ την Βσοεωναμία ΈΟὉ ου/ΟὉ με τη δημιοιωγ ία ἘΟΉ Οωσθητωωυ' επιτευξη της ενδοϋποκειμενικής διαλλαγής (βλ. και το σχολιασμό του χωοιου στο

Ποόιγματι, για το πλατωνικό φιιοσοφούν υποκειμενο, η δημιουσ­ 1_2.2'1_)_

για του αισθητικού φέοει στον ἀνθοωπο ό,τι και ο οινος· γι' αυτο 304. Βλ. 1.2.2.1.

και οι νέοι ­ για τους οποιους παοαδειγματικα, όπως ποοανα­ 305¬Βλ­Οτιμ· Ι229­

Page 69: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

136 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΗΡΕΛΛΗΣ ΗΑιΔειΑ± Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ σε ΑΝΑιΣοΗτΗ‹ο οτ

μενου εαυτού, και αυξάνει τη δύναμη της γεύσης φαντασιακής ­ ειναι σφοοέας της επιθύμιας312 πλήοωσης της κένωσης, ο φοοέαςκαι άλλης ­ ηδονής, «άφικνειται» «εἰς ταύτὸν››3®Ξ(Ξ9την «εξιν››307 επιθυμιας της ηδονης313· στους Νομούς πλεον314 μαθαινουμε κατιτης «ψυχή ς»3®8 όταν ήταν πάσα πολύ μικοσ παιδι ­ Πλιιθσφοτ εζ­Ωοήμοιστε ότι γινεται εμβ0λἠ310 του εαυιῖθΰ ΈΟΌ ενήλικοι σλἶην Οιπώ° 312. Βλ., στο ιιὁιο, 356Ι›11­01, και 35‹:ἰ1­2· για το θέμα αυτό, που αφοσούσε τηντατή παιδική ηλικια, στην ψυχσπνευματική τσυ κατασταση της πλήοωση, κένωση, μνήμη, επιθυμια, βλ. το σχολιασμό του εναοκτήοιου χωοιου

ποώτης αυτής πεοιόδου της ζωής του· ή, καλύτεοα, ας αντιστοέ­ (35σ6·1θ)σ1εσκειιαήεσνἔιιαισἔξεαιισισν Ι­Μ­Ι­σσ (19σ6)­ Θα ασαισιαα σιιιιειώ·, , ι κ _ ‹‹ ››

Ο

εμβολἠ τηἔ απώταῃἶἔ πωὁῃΰηἔ ηλἰκιαἔ στο χα”/Ο τηἔ %αθηι“εΩ“|0_ τειο λέγεται ότι το αισθητικό «ἐχείοει» το επιθυμητικό, τις επιθυμιες (βλ. 6Ο5δ3 ­τῃτοις του ενήλικα. Η σύνδεση μεΐοιἔὐ Τηἔ Οώἔησηἔ τηἔ φαντἶ” και γενικά 603­606), όπως επισης ­ διόλου τυχαια ­ και ο ύπνος (βλ. 571ο3 ­σιακής δυνατότητας γεύσης της ηδονής και της εμβολής του ενη ι­ και γενικό 571ι›­ο).

κα στην απώτατη παιδική ηλικια δεν ειναι τυχαια· για ναδειχθει ]ἔΓλ­/Φιλια ?>5σ›ἶ·11° ιισβλὲ­δηιι 78202­7ὲἶ3ε1.

αν ­ ι τινι δεσ ιι ιυιιιιειιιιττιπιειτι.ιιιιι0ι.;ιι:τιι::ιιιι:::.ι:ιτιτιτεειΟλοκληοωση Έηἔ _­› θα μ­εἶιλφεθθολλμε σλἶον ισοδυλίαμο Ογο γλα θιγουμε στο κεφάλαιο αυτό και τα οποια πσοιγαατεύεται ο Πλάτων στο ΦιλιιβοτΟ αισθἴιιιιιό. Είχαμε ήδη σημειώσει 6" το ωσθητλκο π@ΟσπΟ@ασελ και τους Νόμους, μας οδηγούν στο συμπέοασμα ότι ο Φιληβος ειναι στενά συν­χασα, ηδσνή σ°Ε0 θεατή τθυ, γιατι μας επεγεισει τη νεόιηῖα μέσω δεδεμένος με τους Νόμους, σε βαθμό ανάλογο του Πολιτικού, και αυτό για τοειςτης μνήμης· ας ποοχωοήσουμε: η νεότητα ­ όπως ποομνημονεύ­ κυόιως λόγους; (οι) Κατ αόχήν οτό Φμιγβο μελετάται ενὀελεχώς η ηδονή, όιόα

σαμε ­ ειναι ικανή για τη δημιουογια αισθητικού, επομένως ει­ αναγνωσιἑιιαι ιι σημασια ιιιε για ισ βισ ισσ ανθσαιισιι σημασια ισ ιιενιθσε τικι ι κ × δεδομενο στους Νομούς. (β) Θεωοειται απαοαιτητη για το βιο του

ο ι ' υνα ο τ επ εια του οι­ Οποωἔ "νο"νο" Μανη να εππυχελ ΟΠΕ χω το [σοῦ μ , ηἐ” η ,ηθ , , ανθ ωπου αισθ τικα εννοου εν (βλ. Φιλ β. 61ο κ.ε.) ιη δον και α αθο, ο η ιι ιι ιι ιι ιι η η πε ν ν.νου: την εμβολη στην απωτατη παιδικη ηλικια τελικα, τοσο η θεα δηλαδή έχουμε ένα βαθμό ποοεωπόνιση ωσθηΜή€ παοάστασηςς

ση όσο και η ὀημλΟΉ@γία ΈΟΌ αισθητικοὐ σλλνλστουν εμβολη στην μΰςης ηδονής και αγαθού που απαντάμε στους Νόμους. (γ) Εοευνάται για ποώτηαυιώτατή παιδική ηλικια, μέσω της μνήμης. Αυτή την τελευταια φοοά και υπογοαμμίςεται η σημασια της εικόνας­δόξας ως φοοέα ηδονής (η

αναφοοά θα ποέπει να την ποοσέξουμε: αν η εμπειοια, ως παοου­ ιισσσιισιιθιἶιιειιι ως ισκσσνσα σιην ιισσιιιιωσιι ασιιι σαφήσ σιαἶισιση ιισσσιισσισηεσω κένωσηε εξ Οῳσμοὐ τηε επΒθυμως311 δεν μπΟΟεί να ηδονης/απο φυσικη πλήοωση και απο δοξα/εικονα ηδονης, ειναι εἔαιοετικα ση­

­Εελειπαίας μνή δη Φᾶηβο­_) μαντικη και για τη συνεχεια, τους Νομους)· η επιγνωση αυτης της σημασιας τηςΞ εικονας/δοξας, ειναι δεδομενη στους Νομούς, καθως ειναι αύτη η ιδια που υπο­

¬ στηοιζει/εομηνεύει τη σημασια της εικαστικής/μιμητικής στην καθημεοινότηταενός βιου σχετικά με τον οποιο, παοάλληλα, λέγεται ότι θα έχει αναγνωοισει τη_„_ἶ.._._.­ σημασια της ηδονής για την κοιθημεοινότητά τον αυτή Σνμπεοαοματικά λοιπόν

306. Βλ. Οιημ. Ι 230­ θα λέγαμε, συνδυάζοντας όσα παοατηοήσαμε για άλλους διαλόγους, τον Πολι­307. Βλ. σημ­ Ι 231. τικό καιτον Τιμοιιο συγκεκοιμένα, ότι: (ι) ΟΠολιτικός και οιΝόμοι συνιστούν μια308. Βλ. σημ­ 1232. ενιαια ποοβληματική που αφοοά τη διαφοοά· εξέλιξη της ποοβληματικής αυτής309_ Βλ. σημ 1233· ποβλ. Νόμ. 666δ”7. ειναι οι Νόμοι. (ιι) Οι Νόμοι δεν ειναι κατανοητοί ως ποος την ποοβληματική της310. Βλ. ‹‹ἑκοντα... ἑαυτὸν ἐμόάλλειν» (στο ιδιο, 6­ι6ο5­6)· ποβλ., στο ιδιο, ηδονής και της εικαστικής/μιμητικής της καθημεοινότητας, καθώς επισης και ως

67Ζι›5­6. ποος την αισθητική πόοόπτική στη σχέση­διαφοοά ηδονής και λόγου (συμπε­311. Βλ. Φᾶηβ. 358 367 χω 35Μ_5­ οιλαμβανομένου καιτου ηθικού), αν δεν εννοήσουμε ότι αμέσως ποιν έχει ποσ­

Page 70: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

138 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 139

ς ς ς ό Ἐί “ αυτίο ο­ 9 α /1 1 τα ,π91Ω91π91νω› ΜΠΕ παΘ91/πολν σημανννκο 9" η μνηλἔλ ανάηἑι σῖ απωτατη παιὁικη ηλικια, αοα η μνημη αυτη ετνατ φοοεας της επτ­Ωεαέ Τηέ ελίἰθυμλαἔι ανανεταϋ Μ" _ επομενωἔ Αν ς ν · ν θυμτας να νευτουμε μία ηδονή της απώτατης πατδτκης ηλτκίας.

Συνχοονως πληοοφοοουμαστε όττ εξαττίας της αύξησης της φα­

ηγηθεί η πθσβλημσμμἠ τσσ Φαηβσσ σε σχεση τοσο με το Θέματα οτυτοτ ­κοτθσυτα νταοτακης δυναμης/που επττελείτατ κατα/την επηοετα του οίνου ­όσο κατ με θέματα που εννενώς συνδέοντατ με τα ποοαναφεοθεντα. (ιττ) Ο Τι­ καί, αυνεπως, κατα τη δημτθυῷντα η θεαση ΈΟΌ ατΟθη°ττ%Ου ­,μαιος δείχνετ να ποοηνείτατ των Νόμων σε οοτσμένα θέματα (χωοα, οολος της επττυνχανετατ νεὐαη της ηδΟνής, νευόμασιῖε °ηδΟνή° πΟτα όμωςδόξας ως δταμεσολαμουσης μεταξυ ηδονής κατ λονου, βτατη επίλυση του δυσμετ­ ηδονή; Την ηδονή εκείνη πον ζητά πλήαυση επνθΌμία

κτου της δταφοοας). Αοα­ μυοτως οΠολιτικος, ο Φιληβος, αλλα κατ ο Τιμαιοἔτ συ: άαχ κατά πάπονο όπο ένεν δνε /_

ντστουν οοτσμενες επτμέοους ποοβληματτκές που εμφανίςοντατ ντα ποωτη φοοα τ Ο μ Θε

στο πλατωντκό οοτρτιε κατ είνατ δεδομένες κατ εξελτνμένες στους Νόμους. Ονννε στη σὉνελεΕα› νευομαστε/μια ηδοννἰ τηἔ αποἶτατηἔ παωννηἔ(Εχοντας λοτπον ­ έστω κατ ουνοπττκα ­ οτνοτφεοθετ στο Φικηβο, τον Πολιτικό ηλτκτας. Τα εοωτηματα που πλεον ποοβαλλουν ετνατ: ποτα είνατκαττον Τιμαιο, κατ ποανματευόμενοτ αναλυττκότ οοτσμένες θεματτκες των Νόμων, ςχῃτη η ηδονή της παωνκήε ηλυκίαἔ; Πώε η επνθΌμία πλήοωσής της

δεν μποοουμε δτόλου να αποδεχθουμε την ότποψη του Ε. όεε ΡΙετοοε (1929), 34, ο Μνητοπονείταν στη μνήμη) καν με πονο ,ωόπο επντννχάνεταν πλή­

οποίος δταδεβαίωνε όττ όσο πτο ώοτμο είνατ ένα έονο του Πλόττωνα, τόσο πτο Ωωσή μέσα από ανσθητνκό;

πολυ του λετπετ η «δοοστα της φανταστας››). Υπά έ α λ 1 λ 9 λ ,

Γτα όσους ασχολουντατ με τη χοονολόνηση των δταλόνων, θα ποέπετ να ῳί ναἔ αλωμη Ονοἔ του Τ ατωνννον φν Οσοφσυντοἔ

οημετώσουμε όττντα τους πλείστους όσους χοηστμοποτουν υφολοντκότ κοττήοτα,ο Όπολλενμενοιλ ΤΕΟΌ φαννετω να συνδεεται με Το ωσθηΉ%ό› λίαν

Φιληβος μεοολοβετμεταςυ Πολιτικου κοττΝομωτ× (βλτην επτοκοπηση του Βττιοό­ συνκεκοτμενα μας επαναφέοετ σε αυτό που στην εκκίνηση του

νκοοἀ (1990)) 3948, υωυι σννόψτση­σνμπέεασμασον τδίον ίστθ ίὁιθι 2^9ῖ25Ζ))' Ο όλου λόνου μας ντα το ατσθηττκό είχαμε αναφέοετ: θυμίςουμε όττΗ. Ομοτττὶεε (1957) δτατυπώνετ, επίσης, μία αναλονηυποθεση ­ το τδτο κατ είχαμε κάνω λόγο νν(1 το νενονόε ότν νεννχά νεοωά άτομα δεν

μελετητές όπως ο Ουτδτιο κατ ο Βοεε (σχεττκότ με αυτους, βλ.Ο.Β. Εεόςετ (1989), ούν άσΟΉν αλλ , ,

ετ». Ωστοσο, ο τεοςετ (1990), 205­206, στο στο τττστοτο κσττηστωτ ττττουμενος, 11 9 η Χ = 9/ ®9ν99ν199 κα) φωναἔῳν μονον

έχετ την αποψη όττ ο Φιληβος ποοηνείτατ του Σοφιστή κατ του Πολιτικού. Ο Ολἔωἔ Ο ανθθωποἔ απο Ολα τα ζωα μποἕεν καν εχεννην ανσθηση τηἔΒ.Α.Η.ννοτοττ1ο1σ (1980), με κοττηοτοτ που οττροοουν ττς φτλοοοφτκές οτποψετς του ταἔης στην κίνηση κατ στη φωνή ­ τότξη που ονομότζετατ, αντί­Πλατωνα στον εν λόνω διάλογο (βλτ στο ίὁιθι Ζ76·299λ υαταλήνετ σε μία κοο· στοτχα, ουθμός κατ αομονία. Είχαμε επίσης αναφέοετ όττ ­ κατανολόνηση του δταλόνου η οποία τον τοποθετεί ποτν τον Παομενιΰη κατ το Θεαί­ το πλατωννπό φνλοσοφονν ,υποκείμενο η ενκάλνψη της μονω­

τητο, μετα την Πολιτεια, μαζί με το Φαιδοο καττον Τιμαιο· έτστ, εναομονίςετατ ως 9 ανσθ τνκοὐ ίσκετα 1 α

ένα βαθμό ως ποος τη χοονολόνηση οοτσμένων δταλόνων ­ με σημείο εκκίνησης ηελ η 7 β@ ν την ανσθηση τον Ωνθμον καν τηἔ

όμως το Φιληβο ¬, με ττς απόψετς του ΟΒΙ.. Οννειτ (1953) που αφοοουσαν­είχαν αΩμε)νν᧛ ανσθηση η οπονα σννοὀεὐεταν από ηδονή· Σε Οωτή την

σημείο εκκίνηοηςτον Τιμαιο (βλ. σημ. Ι 49). Ο Ε.Βἰ11ὶς(19ΖΟ), ουνδέετ (βλ. σημ.Ι ενκαλλ­λψη τον Οωσθητννον επανεθχε­Εαν Ο λονοἔ πω) θα εἔετά­Ζ9) τα δυο ποώτα βτβλία των Νόμων με τον Πολιτικό, κατ τα υπόλοτπα δέκα με το σΟΌμ8, Φίαθώς Ομτλεί ντα την απώῖαιη πατδτϋίή ηλτϋτία, π8@ίΟδΟ ΠΟΌ

Φίληβο. Ο Βτετιτόννοοἀ (1990),/ΖΟ6, έχοντας παοουστότσετ τόσο ττς αποτμετς/ Βτ1Ιτς θεωσεί τΟ πλατωντπό φτλΟΟΟφ0ὐν υπΟ%ΕίμενΟ όττ ποέπετ να απο­κατ Κε1ιιε1τετόσο κατ ττς κοτττκες ντα αυτες, καταληνετ στο συμπεοασμα οττ ίσως ο τελέσεν αννννείμενο πθανμάτενσηε πλαίσνο πανὀείοη

Φιληβος ­ οπως, τσως, κατ ο Πολιτικος ­ να νοαφτηκε συνχοονως με τα ποωτα

βτβκτσ των Νόμων. Τελος, ο Τττοετοττ (1982), 203, Θεωοεί ποοβληματτκή τη Οκέσυ ­­σετου Φιλἠβου με τους Νόμους: την ίδτα εποχή με το Φιληβο, ή καπως αονότεοα ­ ποοσεννίσετς ­ το Φιληβο μεταἔυ Πολιτικού κατΝόμων. Αμφίβολος, τέλος, είνατ

πήοαν την τελτκή τους μοοφή οτ Νόμοι ­ ενώ σε μετανενεστεοο μελετημα του κατ ο $τετΠον (1983), 59: ίσως ο Φιληβος νοαφτηκε με μτκοἠ χοοντκή απόσταση

((1989), ΖΟ) αοκείτατ στο να τοποθετήσετ ­ όπως παοαδοστακότ οτ υφομετοτκες από τους Νόμους.

Page 71: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 141140 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

­ συμφωνα με το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο ­, είναι ηοογμεμοιμένο τηἔ ποώοηἔ ποοοείοο η οποία αποτελει Το κατ «ἐδωδὴ» καιη «πόσις››321· και μέσα ικανοποίησής τους είναιητι­εξοχήν αντικείμενο που σχεδόν αποκλειστικα απασχολειατο φι­ θῆνηση ανα η αανηαηοτ. η αθήνηαη ενναν δεδομένα νηα πα) αοννηελοσοφθὐν Όπθμείμενο οταν οτοέφελ την ποοοολή Έοο οῖο οεμο τηἔ εμπειοίας ότι συγκεοόιζει την πλήοωση και των δυο αυτών επιθυ­παιδείας. μιών· η κίνηση όμως; Το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο

Ο άνθοωποἔ _ πληοοφοοοομοοτε οο1οἘο πλομἶωνμίο φλλοοο­ σπευδει στην ποοκειμένη πεοίπτωσηγ να επικαλεσθεί τα δεδο­φοιηγ υποκείμενο ­ στη βοεφική ηλικία, ΟΤΠ7 πεοίοοο 111€ ποωἶηἔ μένα της εμπειοίας για να καταδείξει το οοθόν της αποψής του ότιοἶοοηοηἔι ολλ μονο οεν έλελ ονοπτοἔει Ήἔ νοηοκέἔ λεοοοογιἶο όχι μόνον η τιθήνηση αλλόι και η κίνηση ποοσφέοουν πλήοωση τηςκαι τη δυνατότητα οοθολογικής σκέψης315,αλλόι δεν έχει αναπτυ­ επιθυμίας, ηδονή: το βοέφος σιγα και στις δυο πεοιπτώσειἔοενζει ουτε τη γλωσσική ικανότηταοο βοίσκεται σε ένα ποολογικο, Μετα από να δεδομένα αννα η παοηνηθεναα εαώνηαη αχενναα μεποογλωσσικό σταδιο. Πώς μποοουμε να ομιλουμε λοιπον για παι­ την νανηαη λααβανεν την εξήα αααφή: αν η παααφοαα νηα ννααςδείθι στην πεοἶμτωοη οοτήἐ ΑοΈο είνομ Έο εύλογο εοωτημο τοο τοοφής μέσω της τίτθης εξηγεί την πλήοωση των δυο αυτών επι­συνομιλητή του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμενουοῃ· για θυμγώνν την πθόχληση ηδονής, η κίνηση πώς οδηγεί στην πλήοωσηνα μιλήσουμε πιο αναλυτικά, ποόκειται για την αποοια να κατα­ αννα; Πανν παοχωαήαανμε στην εξέταση νηα νννηαηα όπως τηννοηοεί με ποιο τοοποι μομοπο ποίεἐ οονοήμοἐι θα λεποοογηοελμ πεοιγοόιφει το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο, και διεοευ­παιδευτική διαδικασία σε πλαίσιο ποολογικό και ποογλωσσικο, νήαονμε να πααεννααενα ααα ναν τη σημασία νονα ενέανενεακαι ποιο θα καθοοιζόιαν ωἐ Το πεο1=ελομενο› το ονμμελμενο τηἔ που συνοψίζουν την ποοσπαθεια να εομηνευσουμε την ισοδυνα­διαδικασίας αυτής. μία της ποος την τιθήνηση ως ποος την ποοσφοοόι ηδονής ­,

Το φιλοοοφοον οπομείμενο μοἔ μοθωῖοι Υνωοῖο ομ οτο πλομ: ποοτείνουμε ­ για λόγους μεθοδολογικους ­ να ποαγματευθου­ολο 1119 ποώμιἐ οίοθλιοηἔ ολο οποίο ζεί ο ονθοωποἑ οτη βοεἔοοοι με οοισμένα ακόμη στοιχεία που αφοοουν την τιθήνηση, να διευ­τοο ηλομῳ λελτοοογοί ποολογμίομ με βάοη την ηοονή Μο" τη λοπη­ κοινίσουμε δηλαδή καλυτεοα αυτό του οποίου αποτελεί ισοδυ­παογχωσσιχό «ὀἠλωμα››318, «σημεῖον»319 για την ηδονή /που ωεοει ναααη πλήοωση της επιθυμίας είναι η σινἠ μομ ιμο τη μμ πληοωοθατμο Για να διευκοινισθεί καλυτεοα η τιθήνηση, ποοτείνουμε ναλμο την εμπελοίο· λοπηἐ είναι το Μάμα μομ 11 βοἠ3Ζ0­ Πολο ομωἔ εξετάσουμε στοιχεία τα οποία αποτελουν αστεοισμό εννοιών πουμέσα οιοοέτελ μ ΐοοφοἔ Υλο νο οίοοίοπομἶοολ την ομοηλοομενη στοέφονται γυοω από αυτήν, όταν η συγκεκοιμένη έννοια χοησι­εσμθομίο τοο βοέφοοἔἱ Κομ ποιο εοοο το ποωτοἔοχοω ονοκελμενο μοποιείται ως μεταφοοικός λόγος του πλατωνικου φιλοσοφουντος111€ οίμθομίοἑ τοοἑ Θα οπμντήοοομε ονμοτοοφωἔἱ ποωτοολλπο υποκειμένου για να ομιλήσει αυτό για τη χώοα, για το γένος τηςαντικείμενο της επιθυμίας του, όπως και του ενήλικα ανθοωπου

315. Βλ. Νόμ. 653134: «μήπω δυναμὲνων λόγον λαμοανειν». 321. Βλ., στο ιδιο. 782ε11Ο­ο2.

316. Βλ., στο ιδιο, 791ο1: «μή πω φωνής ξυνιεντα». 322. Βλ., στο ιδιο 79006­7.317. Βλνν στα ίὁγα 791θ1­3. 323. Βλ., στο ίὸιο) 79θο2­οέι· ο ΚΟ. Βιιτν (1937), 307, θεωοεί ως την καλήτεοη318. Στο [Βία 792834· αναλυση της παιδικής ψυχολογίας κατά την αοχαιότητα, τη σχετική ποαγμόιτευση319. Βλ.,στο ίδιο, 792ε4: «σημεία». των Νόμων­32Ο. Βλ., στο ιοιογ 7928 1­Δ.

Page 72: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

142 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 143

, , × 9 κ » κ ό ό 332 τ × × κ

χωραςτττ στον Τίματο: η χωρα εχεί την κατα φυση ὁυναμητττ να σμσλό/να ματανοηθείτροπο , οτί είναί μη ορατός _ α·0Ωστσ€333›

λεί τ ν υποὁο ή καθε όντος που γενναταί326· αυτη της η νεντνα ον_οτοθτ?τοἔ> νοττ ωοτοοο οτττόἔ Χωσσ§› λάση σε λτσμτσίόαποτε η χδυνατότητα την κανεί να μοίόίἔεί με μητέσατττ με τίθήνη328› με νθθο/ὶωνἰσμο πον μοντ νν/ετον πιστεντότνέν ωτ τοοοτνσττστ πσσ·

μητέρα ­ τίθηνη· το ότί δέχεταί το καθετί που γενναταί, σημαίνεί φοτνωο τηἔ ττσσσνσφεσθετσσἐ Ττεότγοαψης της αδυναμίας των αί­

ότί δίνεί τη δυνατότητα, το χώρο γία το καθετί να γεννηθεί, να οθηοεων κοτττηἔ ονονολτοτἔ τον νοο› λένετοττοττη λώοοτ σττή ετνσμ

επίβίώσεί, όπως ακρίβώς συμβαίνεί με το έργο της τίθηνης που οτνττνετμενο στετ©σπσ×τ17σ77€335τ ματ ότί μέσα στην ουετρτκή κατα­

ασκεί μία μητέρα, δηλαδη την τιθἠνηση. Το πλατωνίκό φίλοσο­ οτοτοη ττοο ττσττστσέ εοστσττετσττ στην ττεσττττωοτι σττττ θεωοετ σττ

φουν υποκείμενο μεταξυ της πρώτης εκφορας καί της ανανέωσης ντο νοτ οτνοττ ενο οτ/› ττσέττετ νο ετνσττ μέσσ στη λώοσθ "στ σττ αν δεν

αυτου του μεταφορίκου λόγου γία τη χώρα ως τίθηνη ­ μητέρα, ετνοττ μ/οοοτ σε στστήν, ὁετ ε±ταί338.

καθώς επίσης καί αμέσως μετα την ανανέωση329, μας λέγεί ότί η Στολοἔ/μσἔ δεν ήταν σε λτσμτσ ττεσττττωστι ττοστστσέ ττεστσσστ

χώρα είναί παντοτε ο χώρος μίας αμορφηςττο ταυτότητας, στην τεοο λτνοτεοο ετττενήἐ λσγσἐ Η/τα τη χώρα· στόχος μας ήταν να

οποία εισέρχονται και εξέρχοντατ τα όντατττ· λέγεταί επίσης ότί ο επτνοοψονμε τοτ οτοτλετοτ εττετνα ττοο σφσοοον τη Χώσσ ττστ τσ

χώρος αυτός είναί αντίκείμενο της νόησης με ένα παρα πολυ δυ­ οττοτοτ οονττσστσστ στα στστεστσμσ εννστών που ­ κατά το πλατω­νίκο φίλοσοφουν υποκείμενο του Ταιατου ­ ουγκροτεί το μετα­ςοορτκο λόγο γία αυτην ως τιθἠνη. Μετα τη σύντομη αναφορα σταοτστλετσ τσυ λόγου γία την τίθηνη, νομίμοποίουμαστε να ενεργη­

32^· Βλ­ Ττμ 5888­ Γτμτη κώόμτ βλ­ ΒΠΒΒΟΠ ίτοττλ 177­265 _ μυότωε όμωέ σουμε αντίστροφα καί να μεταφέρουμε το περίεχόμενό τους στο197­220 ­, καί επίσης Ρ.Μ. Οοτιτίστσ ( 1956), 177­188, ΑΕ. ΤεγΙοτ (1928), 311 χώ@Ο στον οποίο τέ ωτιθ κν λ 9 λ ,

324 ­ καί Ι. Κτὶετενε (1988), 39. Η πραγματευση του Ι. Ποττἰσε (1987) γία τη Ο η η οποτε |ετ ΉΌΟΒΟ Θἔία. Επο­

χώρα του Τίματου, κίνείταί πέραν του πλαίσίου σχολίασμσυ της εννοίας αυτής ως μ ἔτ μ οονμε νοτ ττοομε οττ Ο μητοτττοἔ χοοοοἔτ η μητοτλττι χώρα

μίας εκ των σημαντίκών καί δυσχερών στην κατανόηση τους εννοίών του δίαλό­ δεν εννοω μονον ο οοοττοἔ τοττοἔ τκοτνοττοτηοηἔ των ετττθττμτών τηςγου αυτου, όπως το πλαίσίο του εν λογω σχολιασμού αυτον μπμντότμί στοα; πσσ· Ηαναφερθέντες μελετητές· η πραγματευσή του γία τη χώρα αποτελεί σημείο εκκί­ 332. Βλ., στο τοτο, 5 187­12

νησης αλλα καί επίστροφης μίας συζήτησης που αφορα θέματα σχετίκα όχί μόνο 333. Βλ., στο ιοτο, 51ε7.

με το καθεστώς του φίλοσοφίκου λόγου στον Τίμαιο ­ καί γενίκότερα ­, αλλά 334. Γία αυτα τα τελευταία γνωρίσματα τῃἐ χώωεγ βλ” στο ,ΰω 52Β1_2 κα,

καί με αυτό που ονομαζεταί «πλατωνίκη φίλοσοφία» (βλ., στο ίὁτο, 287­289)· ο Ε. Βτἰεεοιτ (1974), 197­202. ο 7

ίδίος αναφέρεταί στη χώρα καί στο αλλο του κείμενο ((1972), 184­187), με εκτενή 335. Βλ., Τίίί. 52133· γία το καθεστώς της ονείρίκης γνώσης, βλ. στο ιοτο 71ο5­

παραθεση χωρίων του Τίματου. αεί, καί Ε. Βτἰεεοπ (1974), 203­207. 7 ο

325. Βλ. Ται. 49ει4­5. 336. Βλ. Τιμ. 52ὶ›2­ο5· γία το πώς αναδυεταί αυτή η σκέψη μέσα στο πλαίσίο326. Βλ., στο τοτο, 49ε5­6 ­ πρβλ. 51εί3­4. των ίσοδυναμων εννοίων της τίθηνησης, βλ. σημ. Ι 365: αν εκεί εμφανίςεταί το327. Βλ., στο ίδιο, 5Οο2, 51εΔ­5. βρέφος να «σκέπτεταί» κατί τελίκα «αληθές», στην περίπτωση αυτή ­ : πρόκεί­328. Βλ., στο ίδιο, Δ9ε7. ταί γία ενήλίκες οί οποίοί ασχολουνταί με γνωσίοθεωρητίκα, οντολογίκα προβλή­

ΒΖ9­ Βλ­ στιμ­ 13287 327· μοττοτ _; τι σττσοσστἰ μτσ§ τέτστσἐ τδίότητας στη χώρα του οντολογίκου­γνωσίο­330. Βλ. Τιμ. 51ει7: «αμορφον». θεωρητίκου πεδίου δεν είναί αληθίνή, καί παραλληλίςετοίί με τον πρωίμότατο331. Γία το ότί αποτελεί (αμορφη) ταυτότητα στην οποία είσέρχονταί καί . παίδίκό τρόπο σκέψης, ο οποίος αφορα τη χώαχ τηε πῳσωπγκηἔ _ όμως Οντο­

εξέρχονταί τα όντα, βλ., στο ιοτο, 5θει5­51εΔτ3. λογίας.

Page 73: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

144ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ Μ5

εδωδης και της πόσεως, αλλά και άλλων, αοοατων και πεοι­ Πλάτων) _ την πλῆοωση τηἑ τοητικ και μεγιοτης επιθυμιας, η

πλολνωνι ποαγματωλι Τα οπολα λμλλολααλ αλμα μονο με ολεθλιααλεἔ οποια όμως ειναι υστεοη σε σχέση με τις ποοηγουμενεςηθ, της

που ποοσομοιάζουν στην ονειοικη κατασταση και τον ονειοικο εθωτμγήε επγθημίοω­

τθόπο σκέψης, τον ονειοικό λθγλσμόι Ο Οπολοἔ καθλοῖο Το αντι” Η| × × ό 337 / · | ­­ 1 1 1 , 1 1

κειμενο τοη αποοωτοτο %αι ουσαλωτατο γλολ τη νοηση ενα ται την εμβολη της απωτατης παιδικης ηλικιας. Επομενως, αν συνενεογος του

ποοθιναφεοθέν ­ δειγμα του λογισμθὐ Οιυιῖθὐ, δειγμα ΠΟΉ επλ­ υπνου στην απόδοση της συγκεκοιμένης εοωτικης επιθυμιας ειναι η μέθη, και η

λέγει να εξάοει το ιδιο το πλατωνικό φιλοσοφολἶλι οπομελμελαλ αν μέοἐι είναι ομβολλι Έηε οπώἕλτηε ηλιο/ληηε ηλιλίοιοθη ολλνμεμοιμένη ολμθμμιογεινολ

μεταφεοθελ στο λώοο "λἔ λ°λλ©°®λιεἔλ?°§· μας λα" Ο" το 8” ωε ἶἔξξιΪΪἦαἦἶ.ἶιἶἔωἑἔἶ”ἔιἔἶ”ιἔἔ1ἶιηἔἶιἶἶἶἐἶὶἶἶἶἔιἶἔἦαεἶἶιἶἔἶἕιἶἶἶἔιιἶἔηἔἔἑἶιωἔἶἔἶβοέφοε νοωώθει ΟΠ δεν 8”/αι παοα μεσα σιην αμορφη τοηηοτητα αστεσισμό των ισοδυνάμων εννοιών 111€ μεταφοοάε τηἐ τιθλινηοης, και το οποιο

Έηἔ μητοληηἔ χώοαἔ· Θα ποέπεη επίσηἐ να σημεβωσοημε ΟΠ ενο) τώοα με το νήμα της μέθης επαληθεὐεται: ο ονειοικός τοόπος σκέψης ειναι ­άλλο 0°ι0ιχειΟ 3­ΕΟΉ ήδη %Οι'ιΟιγ@άψΟιμε όΐλ αναφέοετοα στη μηοοληη κατά τον Πλάτωνα ­ ανάλογος με τον παιδικό τοόπο σκέψης, και αυτός ο

χώοα, η ονεισοπόληση, υποβάλει τη σκέψη ότι η τιθηνη­μητεοα τελευταιος ­ μετη οειοατου ­ ειναι αναλογος ποος τον αισθητικό.

δενεπωθημιώη, Έηα εὀωδής Μη ως πόσΖω€|_33(ἐΌτε§ ειναι οἕεῖιηη Θεόιεμἐηοηιή Σου εηιυτου ἕτην απώτατη παιδική Ρηιλιηἔαμ­ηἑιναι μιαηιηανηποιηοαη

μετα τη γεννηση εμφανλζομενεἔ επω Ὁμιεο /' η Ονεωοπθ η 7 , ανάλογη αυτης του ονε ικσύ τύπου πλη ωσ ια πλ” ωσ επιθυ ών που ώ α) [Ω Ο η'ἕ› μλ ηο η μα χ Ο

έχει ωἔ αντλμείμενο Έηἔ τη /·”?τεοα› εχω οογοτεοο ωἔ πεοιεχομενο καταγωγής τους έχουν ποωταοχικές (επιβιωοη) και θεμελιώδεις (εοωτικη) επιθυ­

τηἑ _ κατά το πλοιτωνικό φιλΟΟΟφΟλ1λ| Όπολιείμενο Τηἔ Πολλτείαῶ μιες, οι οποιες ποωτοδημιουογηθηκαν, και ποωτοικανοποιηθηκαν μέσω της φα­

και για άλλους όπως ο Σοφοκλης339 (που τον ειχε υπ° όψη του ο νταοιας, στην απωτατη παιοικη ηλικια.340. Βλ. Νόμ. 783ε1­4, ποβλ. Πολιτ. 573ο7­8, 57¿λο1­5”75ε7. Βλ., παοάλληλα, τη

σχετικη άποψη του Φοόυντ (Τἰτε διαπιἰατα Ειἰἰτἰοπ ο/ τηε Οοτπρἰετε Ρενελιοἰοςιεαἰ

337. Βλ­ οηιι Ι 332· νιο το οντολονικο νοθοοτώε τηε κώοοο βλ­ λ­ Βμοοομ ντοπττ οχειἔιηιιειι Πειτε (εε), εε. 1. ειιιιειτεν ιεοηεοηι τιτε Ηοςειιιιτ Ριεεε, ιο53ι,

(1974), 208­220. Χλ/111, 181).

338. Βλ. Νόμ. ”782ο2. Επειδη ειναι η ποώτη μας αναφοοά στο Φοόυντ και σε όσους επηοεάστηκαν

33ο.Γιατον Πλάτωνα, βλ. Πολιτ. 571ε5­α5 ­ γενικότεοα, 571ο3­οό ειδικο­ από τη σχέψη τω, θα ποέπει να ὁγεωωινίσουμε ότι η ύπηιοἔη μιας ανάλογης

τεοατ μαλ αμλαεμολμέλιαῖ «μηλθλ­­­ὲμλλαοετν μαλο/οοοαμ ὼἔ οἴετοη οηοεἴ οκνεἑ» σκέψης για ένα πολυ συγκεκοιμένο θέμα, δε θεμελιώνει καιτην άποψη ότι ο Πλά­

(571 ο9·ο1)­ Γλα τον Σοφομλλλ βλ­ Ολο­Τοθαμ 981­982: «Πολλοὶ γοο ηοη "αν των ειναι ποόδοομος του Φοόυντ όσον αφοοά τον έοωτα ­ αλλά και άλλα

ονειοασιν όοοτων μητοι ἔυνηυνάσθησαν». θέματα. Ποώτος ο ιδιος ο Φοόυντ υπέβαλε αυτή την άποψη, ότι δηλαδη ο έοως

Ἑνο άλλο νιιιιο ποο οοηνοι οοον οφοοο τον Πλάτωνα­ Ολο λαο Ολλμπεοασμα του Πλάτωνα «οτιιι­τιπτει επεικι›ιβώε» με τη λιβιεώ πιο ψνκονολνοηε ιβλ­ 315,

με αολο ατο οποία ηδη οοηλμιθημαμετ μέσα απο τη μοταφοοα Έοο αοτεολομοη Των ΧνΙΠ, 91 ­ η υπογοάμμιοη δικη μας). Στη συνέχεια ακολούθησαν και άλλοι:

λααοολ/αμαν με την λλθηλλιαλι ελαολών στην μοολολεἔία τοοο εηιοο η ονοφοοο _ ποώτοι ήταν οι 8. Νεεμητεηεομο (‹‹Ρτοιι‹:ὶε Ποἰὀοτμοοτιο νοτςΙἰοΙιοπ Πτὶτ όοτ

στο ιδιο κειμενο της Πθλλτελαἔ _ λλιἑ μέθηἔ ωλἐ εμοίνηἔ τηἔ εονοηληἔ με τον Όπνο ΕτοεΙοΙττε ΡΙειτοε›› Ιπ:εητα:ΖοπαΖε Ζεἰτεεηηβ ῇ2τ κιἄετἰἰελιε Ρενσἰτοακαηλεε ΙΙΙ (1915)

αλλμπαοοοοίαἑτ η οποία φοίνετολ νο ενοομονυςιεῖοη να ενλσχηελτ κο" όλο να ανα­ 65­83) και Ο. Ρίιετοτ (‹‹ΡΙειτο, ει Ροτετιιτιτιετ οι Ρεγε11οειιτεΙγειε›› Ικτεπιατιοτιαἰ Ιοιιτ­

στέλλειγ όλα οσα αυτός ποοκαλει (βλε στο ἴὁλθι 57105­7)' μαλ ολα αλαολ οεν είνα" πα! ο/Ρενσἰτοαπαηοιε ΙΠ (1922) 169­174), με άοθοα των οποιων και μόνον οιτιτλοι

παοά η φαντασιακη κινητοποιηση συνεὐοεσης με ιη μλιλέοα· Όμωἔι αολιοτεοοε ποοδιδουν εύγλωττα την άποψη των συγγοαφέων τους· ακολούθησαν ευάοιθμα

αΐοοἑ Νόιμολλἔ πληοοφοοοομαολετ αοολοτο όσον οφοοά ης επλθυμἶεο 011 Οἔητεα άΩθΩα (για αυτά, βλ. Τ. θοιμο (1963), 188 οημ. 24) και πολυάιλιθμεὲ αναφοοέἐ

Υίνολιταλ οἔααίαἔ τηἔ μέθηἔ οφοοοότεοεἔ "Ο" 6" Ο εαυτόο του ανθοωπω Όφωω­ άοθοων και βιβλιων που αφοοουσαν ειτε τον Πλάτωνα συγκεκοιμένα ειτε την αο­

Page 74: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

146 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 147

Αν λοιπόν, πληοοί μία σειοά πσαγμάτων ­ όπως αυτά που μέσω της ποσσφοοάς τίτθης, πώς μποοουμε να εομηνευσουμε τοπσσαναερέοθηκαν ­ η τιθήνηση εκ μέσους της τιθήνης­μητέοας γεγονός ότι και η ποοσφσοά κίνησης έχει το ίδιο αποτέλεσμα πλή­„_.___?ζ._ οωσης, εφόσον έπεται αυτής το ίδιο δήλωμα όπως και με τη τιθή­χαία ελληνική καλλιέογεια γενικά ή την ψυχανάλυση, τα οποία τόνιξαν και νησηι η σλγήἔ Α8 πΩΟσέἔΟΉμε' η κίνηση κα) η φωνή στην πεἔίπτωσητονίξουν τις ομοιότητες Πλάτωνα και Φοόυντ, με κυσιο πυοήνα αναφοοάς αυτόν αυτή δεν είναι αυτή 3­ιΟυ υπόισχει κσινῆ σε κάθε ζωντανόπου υπέδειξε οτελευταίοςτον έοωτα: βλ. Ρ.Μ. (ῖοτιτίοτά (1971),128­129, και ΟΠ. Οσγανισμό είναι ή Ωυθμιιϋή %ίνηΟ'”η και ιι ασμονική φωνή πω) εί.Κω" 1198” 96­99· γω τη φθοϋδωουσα ωμηνεία τω χωωο" Πολιτ· 18511· "Ο" δαμε ποοηγουμένως ότι αποτελεί ίδιον του ανθοώπσυ και αποτελείσχετίξεται με το χωοίο Συιιπ. 210ει κ.ε.· επίσης, ο Ανν. Ρτἰοο (1990), Ζ50­258, ,λ α ι 341 Σ α

. . ι . . ι ι ι ην εκκα υψη του αισθητικου ως μουσικης . την ποοκειμενηανευοισκει διαφοοες και ομοιότητες μεταξυ των δυο οσον αφοοα την εννοια τουέοωτα, ωστόσο έχει ήδη ποοχωοήσει ο ίδιος σε «ψυχαναλυτική» πσοσέγγιοη του πε©ίπτωση> μέσα στην αγκάλη δεν π@0σφέΩετω η τίτθηι αλλά όλαΦαιόὸοου (βλ. (1989), 215­222)· ο Τ. Θοιιια (1963), σημειώνει τις ὸιαφοοες (μι, οσα αποτελουν την εκκαλυψη του αισθητικου· οπως η ποοσφοοαστο ίδιο, 13­17 ­ κυοίως 16­17)· ακόμη ο Ο. Βευτεε (1988) ασχολείται εκτεταμένα γ τίτθης, έτσι και ή π@ΟΟφΟ@α ΈΟΌ αισθήτικσυ 3­ιασέχει ηδΟνή.με το ίδιο θεμα, επισημαίνοντας ομοιότητες και διαφοοές. Κάποιοι άλλοι, τέλος, Είναγ φανε@ό ότι χθεγάζετω μία πεθαγτέθω δγεθευνηση τω)

επεκἶεδναν τη σΌγἶω”οΜη,”ω σε αλλα δεματα: (1) "(1 τετοιο τυπἶίω θἶμα σιἱγκθυ 1 αισθητικου, η οποία να δυναται να εομηνευσει αυτό το ταυτόσημοσης ειιναυ η τοιμεοηίἐ δ|ια|ι@εση τηε σΐην Πολἰτεία κσιδ η φοουδιικη θεωθδα γίατη δομή της ποοσωπικότητας ­ βλ., ποόχειοα, Α.Ν. ΖειΙ‹ορουΙοε (1975), 103­109· αποτελεσμα­ το αωῳοτεθο γνωῳσμα ΈΟΌ αωσθηῃκοῃψ "Β μουα­(ἰἰ) ένα άλλο είναιη τέχνη ­ βλ., για παοάδειγμα, Τ. Οουιό (1990), 241­257, και Ι. κήἔι όπωἔ κατδ επανάληψη λέγεται από το πλατωνικό φβλοσοφούνΜιιαιοοιι (1977), 37­42· (111) και ένα ακομη ειναι το ογειοο, βλ., για παοάοειγμα, υποκείμενο, είναι ότι αυτή είναι μιμητική και εικαστική, δημιουο­Δ. Κουοέτα (1975). Ενίοτε οοισμένοι, διαθέτοντας τόλμη, οδηγήθηκαν σε απεσιό­ γός εΜόνων342­ ήδη (μα τΟΌ§ αοχαίοιγε γενωγά χω για το πλατωνι­οιοτη διευουνση των οοιξόντων συγκοισης: τυπικό παοάδειγμα, η ποοσπάθειατου (ὶ.Ιἱ.Ρ. Ρεττειτι (1992) να δείξει τη δομική ομοιότητα (βλ., στο ιδιο, 118) ­¬­ε¬­­Αμεταξυ αφενός της φιλοσοφικής ανάλυσης της ακοασίας ­ της πλυιτωνιπήἐ την ποσβληματική, επιχειοώντας ­ εκτός των άλλων ­ να υιτηοετήσει τηνφιλοσοφικής θεοαπεία; της ­, και αφετέοου της ψυχανοιλυτικής ανάλυσης της ανάγκη για μια ενὀελεχέοτεοη μελέτης της ψυχολογικής Θεωοιας του Πλάτωνα ­νευθυυσης ­ της φ@0°ϋδι%ἠ; θεσαπείας της Ο Ο. 1908808 (1992) δείχνει όμως ότι ιδιαίτεοα αυτής των Νόμων. Αν οοισμένα από τα ποοίσματα της συγκεκοιμένηςαυτές διαφέααυν όχι μόνθν ως π@Οξ “ΕΟ ΤΕ8Ωιεχόμ.8ν0 (αιιιό ἘΟ δέχεται και Ο ΡΘΙΤΘΓ1 αυτής μελέτης ίσως ςχχιτηχήσουν ςχοκετόι ενδιιχφέαιντα για τους θήοευτές ομοιο­(ό.π.,117­118)), αλλά και ως πσος τη δομή (βλ. Εεεεεε (1992), 145­148). τήτων μεταξυ Πλάτωνα και Φοόυντ, θα ποέπει εξίσου αοκετά να ποοσέξσυν το

Η Υ. Βτὸε (1968), 18­21, 315, και αογότεοα ο Ο. Βευτειε (1988), 3, 9­10, 153­ πλαισιο μέσα στο οποίο εντάσσονται τα ποοίσματα αυτά και με το οποίο είναι154 και ο Ανν. Ρτὶοε (1990), έχουν κάνει λόγο για την ποοσοχή που χοειάξεται αναπόσπαστα συνδεδεμένα· του πλαισίου αυτου επιγοάφουμε τα κυοιοι στοιχεία:όταν γίνεταιη συγκοιση μεταξυ Πλάτωνα και Φοόυντ, ενώ ένας τόσο κατάλληλος η παιδεία της αισθητικής παοάοτασης της ὁιαλλαγης (1,2,3,), η ὁιαλλαγή ωςγια την ποοσέγγιση των σχετικών θεμάτων όπως ο Ο. Πενετουκ (1976), ΙΧ­Χϋ, ανα­ απουσία του συμβατικου αισθητικου και θεμέλιο του αντίτεχνου τοαγικου (Ζ.1.),Φέσετυιι. γενικά, στις δυΟ%0λί8; π0υ ενέχει η ψυχυιναλυιική πσοσέγγιση της επιτακτικότητα και διαλλαγή: ολόγος του υποκειμένου ως τοαγωδία (Ζ.Ζ.).αοχαίας ελληνικής καλλιέογειας. Αναλογίξεται κανείς τι ουσιαστικά πσσσέφεοε 341. Βλ. Νόμ. 79Οὸ7­σέ, και 791ει1­ΒΖ· ποβλ. σημ. Ι Ζ85.στη μελέτη του Πλάτωνα και του Φοόυντ η επί δεκαετίες μσνότονα επαναλαμ­ 342. Βλ., στο ίδιο, 668ει 6­7, 66908­9, και, σποοάδην, 668ε6­669139· βλ., επίσης,βανόμενη «ομοιότητά» τους ως ποος το θέμα ­ κυοίως ­ του έοωταή η ­ σπά­ χαοοικτηοιστικά, 71905­6_

νια ¬ επισήμανση μεταξυ τους διαφοοών. Να αποτελεί άοαγε κάτι τέτοιο το Η έννοια της μίμησης, η σημασία της, ποοκάλεσε πολλές ουξητήσεις τόσονμοναδικό εχέγγυο ότι είναι συγχσονος (μοντέονος), επίκαιοος ο ποώτος, και να όσον αφοοά τον Πλάτωνα όσο και γενικά· θα ποέπει ­ συνοπτικά έστω ­ ναείναι ακόμη απαοαίτητη αυτή η ανευοεση ομοιοτήτων ως τεκμήοιο σοβαοότητας αναφεοθουμε σε αυτές, αφου στη συνέχεια θα γίνει λόγος εκτεταμένος για τηντης θεωοίας του δευτεοου; Όπως και να έχει, η μελέτη μας είναι μακοιά από αυτή έννοια αυτή στον Πλάτωνα των Νόμων.

Page 75: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

148 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 149

κό φιλοσοφούν υποκείμενο ουγκεκοιμένα, η δυνατότητα δημιουο­ γίας εικόνων και φαντασμάτων ανήκει στην φαντασία· ας πασα­

Γενικά για τη μίμηση, η παοαδοσιακή άποψη ήταν ότι αυτή σήμαινε δουλική¬ παιδεία, αν είναι μίμηση του αγαθού (βλ., στο ιδιο, 392­403, 410­413 ­ ποβλ. Τιμ.

αντιγοαφή, και αογότεοα, ως πσσέκταση της αοχικής σημασίας, σήμαινε δη­ 47ο­ε). (β) Στο Ι' βιβλίο υπάοχει απόοοιψη της τέχνης με βάση οντολογικό επι­μιουσγική μίμηση. Στο κλασικό του πλέον έογο ο Η. ΚοΙΙετ (1954) ανέτοεψε και Κ χείσημα (:φάντασμα της αληθείας η μίμηση, στο ίδιο, 595­602) και ηθικό­ψυχο­αντέστοεψε αυτή την άποψη: κατά την εομηνεία του, η μίμηση ασχικά εστιαζότανστο λόγο, στο χοοό και τη μουσική, δηλαδή στο δοάμα, και σήμαινε δοαματική

λογικό (:ενίσχυση συναισθημάτων, παοαμεοισμός του λόγου με τη μίμηση ­ βλ.,στο ιδιο, 603­607· το επιχείοημα αυτό, όπως σοθά παοατηοεί ο Τ. (οιιΙ‹1 (1990), 31

παοάσταση· στη συνέχεια, κατ° επέκταση, σήμαινε δουλική μίμηση, αντιγοαφή, | 9 σημ.2, υποτιμήθηκε από τους εσευνητές σε σχέση με το οντολογικό) όμωςενός αντικειμένου. Η άποψη αυτή βοήκε οπαδούς αλλά και επικοιτές. Στους υπάοχει και αποδοχή της υπό όσους (βλ. Πολιτ. 607 ο­ά). Σχετικά με τον επίκαισοποώτους συγκαταλέγεται ­ για παοάδειγμα ­ η Ε. Κι­:ιιΙε (1978), 10­11 ­ καιγε­ 1 για την εποχή μας χαοακτήσα των πλατωνικών απόψεων στα ποοαναφεοθέντανικά 9­23 ­, η οποία αν και συμφωνεί σε γενικές γσαμμές με την εομηνεία του βιβλία της Πολιτειος, βλ. την ανθολόγησή τους στο Μ.1. 8ἰάοοΙ1 (1991), 16­31. ΓιαΚοΙΙετ, ωστόσο ποοχωοεί σε μεσική αναθεώοησή της: η συστηματική μελέτη τηε τέτοιες πεοιπτώσεις πεσιοοισμένης στην Πολιτειο εομηνευτικής ποοσέγγισης τηςποοπλατωνικής χοήσης της οικογενείας λέξεων που σχετίςονται με τον μίμσ, μίμησης, της ποίησης, και ουσιαστικά­τελικά της τέχνης, βλ. ­ για παοάδειγμα:επαληθεύει την άποψη του Κο1Ιοτ ότι ο όοος μίμηση αοχικά σήμαινε υπόδυση, Ι.9ν.Η. Ατκἰιτε (1934), ο οποίος εύστοχα επισημαίνει ότι ο Πλάτων ποοσέφεοεαλλά δεν επιβεβαιώνει την κυοιασχία του χοσού. Στους επικοιτές του πεοιλαμβά­ πολλά όσον αφοοά την κατανόηση του αισθητικού φαινομένου (βλ., στο ιίὁιο, 51­νονται οι Ρ. Μστειυ: (1955), 99.1. νοτάεοὶιιε (1957), και ­ πολύ πιο εκτεταμένα ­ 70), και ­ άοα ­ δεν ποέπει να τον παοουσιόιζουμε μόνον ως μεγάλο αονητή τηςο ΟΡ. Εὶεο (1958). Ο τελευταίος, χοησιμοποιώντας μία σειοά χωοίων, δοκιμάζει ποίησης (βλ., στο ιίὁιο, 33­51)· Β. Βειθιιτ (1985), 82­92· ΚΟ. Οο1Ιἰοςννοοε1 (1925) ­να αντικοούσει τις ποσαναφεοθείσες θέσεις του ΚοΙΙετ για τη μίμηση· τελικά κοιτική του από τον 8τ. Ιὶοεετι (1959) (κοιτική στις ίδιες απόψεις του ΟοΙ1ὶηςινοοὀ,δέχεται: (α) ότι πολλά χωοία ­ όχι όμως όλα ­ όντως δείχνουν συνδεση της όπως αυτές αναφέοονται στο μεταγενέστεοο έογο του Τἰτε Ρτιιιοφιεε ο/ Απμίμησης με μουσική και χοοό (στο ιδιο, 78)· (β) ότι η ασχική σφαίοα της μίμησης [ΟΧίοτ‹ῖ1, 1938]· πιο ποόσφατα κοιτική για το τελευταίο έογο, από τον Πιτ.ήταν η μίμηση ζώντων όντων με το σώμα καιτη φωνή, και όχι με έογα ζωγοαφικής Ιετιειννειγ [1992])· Η. Ο. Οεαειτοοτ (1980), 39­72· Τ. (οιιΙ‹:1 (1964), (1990): σύμφωνακαι γλυπτικής ­ εποόκειτο δηλαδή για δοαματική πασάσταση (η επέκταση της με τον (ουΙσ (1964) το ποόβλημα που έθεσε ο Πλάτων όσον αφοοά την τέχνη,οποίας στο χώσο της ζωγοαφικής και της γλυπτικής είναι μεταγενέστεοη εξέλιξη ήταν το ποόβλημα της σχέσης μεταξύ ποίησης και ονείοων, σνειοοφαντασιών,­ βλ., στο ιδιο, 78): έτσι διακοίνει τοείς σημασίες της μίμησης: (ί) δοαματική πασοομήσεων (βλ., στο ιίὁιο, 85­88, κυοίως 86­87) ­ για το ζήτημα αυτό θα γίνειπαοάσταση· (ἰὶ) μίμηση ηθική· (ἰἰἰ) μίμηση ως αντιγοαφή­αντίγοαφο· θεωοεί δε λόγος κατ“ επανάληψη στο παοόν κεφάλαιο· ΠΚ. θτογ (1952), 9Ψ.Ο. θτεεττετις (ὶὶ) και (ὶϋ) «φυσικές ποοεκτάσεις» (στο ίὁιο, 79) της (1), στις οποίες δόθηκε (1918), 6­56· (ὶ.Μ.Α. Οτιιοε (1927) ­ κατ' αυτόν (βλ., στο ίὁιο, 276), η άποψη τουιδιαίτεοη βαούτητα ­ σε σχέση με την (1) ­ μετά το 450 π.Χ. Τέλος, κοιτική στον Σωκοάτη στον Ιππια Μειζονα ότι ωοαίο («καλον››) είναι το «ὼφὲλιμον» (βλ., στοΚο1Ιετ και τον ΕΙεο ασκεί ο Ο. Βδτϋοτιτ (1966), 15­18, 19­21, αντίστοιχα· ο τελευ­ ιδιο, 296ο), και το «χοήσιμον» (295ε), είναι υπευθυνη για τις πλατωνικές απόψειςταίος ποαγματεύτηκε τη σημασία της μίμησης ποιν και μετά τον Πλάτωνα (βλ., για την τέχνη στην Πολιτεισ και τους Νόμους· Ε.Α. Ηενε1οοΙ‹ (1963), 3­35· Ε.στο ίδιο, 41­98, 99­175, αντίστοιχα). (Επίσης για τη μίμηση ως αναπαοαστατική Κει1Ιε (1978), 23­28· Κ. Κοϋἰιτεοο (1941), 230­2344 ΕΕ. 8ἱ1‹εε (21969), 71­78· Ι.δοάση, βλ. ­ πέσαν του ΚοΠετ και του ΕΙεε ­ Βδτβοιυ (1966), 22­40). Τετο (1928), (1932) 99.1. νεταεοὶιιε (1949), (1944) ­ ο νετάεπἰιιε στον Ποόλογο

Πολύς λόγος όμως έχει γίνει για τον όσο μίμηση και τις σημασίες του στον του θεωοούμενου ως κλασικού βιβλίου του, ισχυοίςεται ότι η έννοια της μίμησηςΠλάτωνα· κατ° εξοχήν έσγο στο οποίο βασίςει το σύνολο σχεδόν της σχετικής βι­ είναι «το πιο επίμαχο ποόβλη μα της πλατωνικής θεωσίας της τέχνης» (βλ. (1949),βλιογσαφίας τις ποαγματεύσεις του είναι η Πολιτεία· ποόκειται για ποαγματεύ­ Ποόλογος ­ χωσίς αοίθμηση σελίδων) ­ ποβλ. ΗεινεΙοο1‹ (1963), 24, και ΚΩσεις που αφοοούν την ­ συχνά επιγοαφόμενη ως ­ «επίθεση του Πλάτωνα ενα­ Εοάςο (1953), 167, ΙΟ. Ψειτηι (1962), 15­82· τέλος, στη μελέτη του ο Βι. Ο.ντίον της τέχνης», εναντίον της μίμησης, όπως αυτή εκφοάζεται κατ' εἔοχήν στο Γ' 8εΙ1‹ενοτ (1986), ποοσπαθεί να δείξει ­ όπως εύγλωττα δηλώνει ο τίτλος της ­και Γ βιβλία του ποοαναφεσθέντος έσγου. Ωστόσο: (α) Βλ. βιβλίο Ι” (376­392): ότι η (κατά τον Αοιστοτέλη) παιδευτική δύναμη της τοαγωδίας, αποτελεί απάντη­απόσοιψη της μίμησης, της τέχνης σε ηθική βάση· όμως θετική η μίμηση για την ση στις κατηγοοίες του Πλάτωνα για αυτήν στην Πολιτεισ και τους Νόμους.

Page 76: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

150 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 151

κολουθήσουμε, επομένως, το σόλο που παίζετ αυτή στην εν λόγω πεοίπτωση. Κατά το πλατωντκό φτλοσοφούν υποκείμενο ήδη στο

Μία σετοά από ποοσεγγίσετς δοκίμασαν να εσμηνεύσουν το γεγονός όττ ο 47Ζσ, 500158­5θ1σ1Ο, κατ ενίσχυσης: Σοφιστ. 236ο­ο, 265­268) η συγκεκοτμένηΠλάτων οτοάφηκε εναντίον ­ αλλά κατυπέο ­ της τέχνης. (α) Θα αναφεσθσύμε άποψη επηοέασε κατ άλλους εκτός του νοτοὶειπὶτιε (γτα πασάδετγμα: Οοτιτίστσ,κατ' ασχήν σε αυτή την ποοσέγγτση που μάλλον γνώοτσε την ευούτεοη αποδοχή: Θτσοσ, Εοὸςε, ννεοετετ), ενώ γνώοτσε κατ επτκσττές (γτα παοάδετγμα:έχον­Με ως αφόθμηση την πχατωνγμη ηπογοάμμγση «ποίχομὰ μὲν ης ηταῷοηα Ρτίετ1Ιἐ1ιτσετ, Ρετοη, Βοεειτ, 8Ιτοτεν, 8ἰ1‹εε ­ κατ πτο ποόσφατα:1. Αοιτειε (1982), 19,

φτλοσοψία τε κατ πστηττκῇ» (Πολιτ. 607135­7), ευάστθμοτ είνατ αυτοί που Α. Νοοσωοε (1982), 58­60, (1989)). Θα πσέπετ, επίσης, να ποοσθέσουμε όττ με

επτχετοούν να βοούν τους όσους αυτής της δταφοσάς στον Πλάτωνα (βλ., γτα ν [ βαση αυτή τη δτάκοτση που κάνετ λόγο γτα ηθτκά κατ οντολογτκά πασαδεκτήπαοάδετγμα: Ι. ΕΙὶεε (1984), 1­37, 208­238, Τ. ΘουΙσ (1990), 19­21, 29­35, 209­240, μίμηση, ο Τετσ (1936) εσμηνεύετ το όττ σ Αθηναίος ξένος στο χωοίο των ΝόμωνΙ. Μιιτσοοο (1977), Μ. Ντιεεοετιω (1986), 122­135, 223­227, 8τ. Βσεεη (1988), 1­26, 1 8890­01 αντττίθετατ σττς απόψετς των αθέων, που ­ όμως ­ είνατ οτ αυτές με τουΡ. νἰοειὶτε (1960), 264­265, κατ, επίσης, ποβλ. Ι. Τοτε (1933))· κατά τον Κ. Κειιτττἰοὶττ Σωηοάτη στο Ϊ βτβλίσ της Πολιτειος: γτα την ηθτκά κατ οντσλογτκά αποδεκτή(1988) η δταμάχη αυτή, που σημείο εκκίνησής της έχετ τη στάση του Ηστόδου μίμηση ομτλεί ο Αθηναίος ξένος κατ γτα τη μη αποδεκτή οτ άθεοτ. Τέλος, γτα μίαένανττ του Ομήοου, κοσυφώνετατ με τον Πλάτωνα (βλ., στο ιδιο, 25 ­ κατ σύντομη ανασκόπηση κατ κοτττκή των συζητήσεων γτα τη στάση του Πλάτωναποαγμάτευσή της : 25­72). (β) Ἀλλοτπάλτυποστηοίςσυν όττη δταμάχη αυτή έλαβε ένανττ της τέχνης, βλ. ΗενεΙοο1‹ (1963), 33­35 σημ.37· γτα μία ουνόψτοη των

χώοα στο εσωτεστκό της ψυχής κατ του πνεύματος του Πλάτωνα (βλ., γτα εομηνετών της πλατωντκής επίθεσης εναντίον της τέχνης, βλ. Τ. (ὶοτιΙ‹:ὶ (1964), 72­παοάδετγμα: ΚΟ ΟοΠὶοςννοοτ1 (1925), 169­170, ιλἰίἰ. Οτεοττε (1918), 73­74 ¬ κατ 75, και βλ. Ε. Κετμε (1978), 48­58, γτα μία επτσκόπηση των μελετών που αφοοούνκοτττκή του τδίου κατ του ΘοΠἰςννοο‹1 από τον νεττἰειτἰτιε (1945), 121)· τόσο ο την σχέση του Πλάτωνα με ττς καλές τέχνες ­ κατ κυσίως με τη ζωγοαφτκή.Μιιτόοὼ ((1977),15) όσο κατ ο νὶοεὶτε ((1960), 26) μνημονεύουν την εσωτεστκή Όπως πσοαναφέοαμε, η βτβλτογοαφία, σχεδόν στο σύνολό της, επτκέντοωσεδταμάχη, δεν της πσοσδίδουν όμως ­ από εομηνευττκή άποψη ­ πσοτεοατότητα. 19 ενὁαλφέθον 711€ σῖην Πολιτὅιἶιτ όσον αφοοά τη μίμηση κατ ~ τελτκά ­¬ την τέ­(γ) Γτα αντίφαση μεταξύ αποδοχής της τέχνης γτα πατδευττκσύς σκοπούς κατ του χνη στον Πλάτωνα. ΟτΝόμοι, που ­ όπως δοκτμάζουμε να δείξουμε, κυοίως στοοντολογτκού επτχετοήματος απόσοτψής της, ομτλεί ο Αοαοτεοττ (1966), 109, κατ η παοσν κεφάλατσ ­ έχουν μεγάλη σημασία γτα το εν λόγω θέμα, είτε παντελώςΚετι1ε (1978), 30. (δ) Ο Εοόςο (1953), 167­191, ο νετσεοἰυε (1945) ­ πσβλ. (1949), αγνοήθηκαν ή ανττμετωπίσθηκαν παοενθεττκά, είτε απλώς έγτνε αναδτήγηση των1­23 ­, αφού κάνουν λόγο γτα την επίθεση εναντίον της τέχνης στην Πολιτειο, σλετλκών πλατωνϋνών Χωθίων” 24911 όμωἐτ μία Ονσναοῖνλή συἔἠῃτσή Τον; θα είχευπογοαμμίςουν όττ σε άλλους δταλόγους ­ γτα παοάδετγμα, στο Φαιΰοο (244ο πολλά να ποοσφέοετ· το παοάδοξο είνατ πως μία τέτοτα αναγνώοτση έγτνε απόκ.ε., 245ει κ.ε., 24715 κ.ε.), στον Ἱωνα (533ε) (όσο γτα τη στάση του Πλάτωνα ένανττ αἔτολονους μελετητές, δυστυχώς ωστόσο αυτοί έμετναν στην επτσήμανση, χωοίςτης τέχνης στο Φιληβο, βλ. Η.Ι.Μ. Βτοοε (1951)) ­ η τέχνη είνατ αυτή που οδηγεί, να κατοσθώσουν να την επαληθεύσουν με ττς ποαγματεύσετς τους. Ο ποομνη­μέσα από τη θεία έμπνευση, τον ενθουστασμό, σττς υψηλότεσες αλήθετες· όπως μονευθείς Η. Κσ1Ιετ, στο έογο του Μκτἰἰτ μπεί Πίολιμος οτι οἰτειτ Οτἰεελεπἰοκο'επεσήμανε ο νοτσεοὶτιε (1945), η επίθεση σφείλετατ σε πατδευττκους σκοπούς (: η (Βοϊσ ουσ Μυηἰεμ, 1963), υποστηοίςετ όττ στους Νόμους η θεωοία του Πλάτωναοντολογτκή απαξίωση στηοίςετ, συνδυάζετατ με, την ηθτκή απαξίωση της (κακής) γτα τη μουστκή «πεοιέχει τη βοθύῖεθΰ εθμΰνεἰἶλ 717€ Πουσϋῃἶἔ στην 90969191 84417·μίμησης. η (μαχη) μίμηση) αντίθεγας έχε, ωε πηότηπό ­της την (δία την αληθεταχ Η νική λογοτεχνια, κατ δηλώνετ πάνω από όλα τη σημασία της μουστκής γτα τηνάποψη αυτή του νοτὀεοὶτιε φαίνετατ να είνατ αποτέλεσμα επίδσασης της ολότητα της ανθοώπτνης φύσης» (οτο ιδιο ¬­ η υπογοάμμτση δτκή μας· ποβλ. ΚΜΙ).εημηνείας σχεττκά με τη μίμηση που δτατύπωσε ο Τετε (1928), έχοντας ως στόχο να Αοὀετεοο (1966), 110)· κατά τον Θτυοε (1935), η πτο ώστμη κατ η πλέον πλήσηςεπτλύσετ το πολυσυζητημένο ποόβλημα της αντίθετης στάσης του Πλάτωνα ένανττ σνἔήτηοη του Πλάτωνα γτα την τέχνη εμπεοτέχετατ στους Νόμους (βλ., στο ίὁιο,της μίμησης στο Γί κατ Ιί βτβλίο: ο τελευταίος, ποάγματτ, έκανε λόγο γτα την κακή 196) τέλος, ο 8τ. ΗεΙΙτννοΙΙ (1989), αναγνωσίςετ όττ σχεττκά με την τέχνη, στΝόμοιμίμηση (μίμηση φατνομένων, της δόξας, του κακού) ­ που απέχετ δύο φοοές από δεν ννώοτσαν την ενδελεχή κατ ποσσεκττκή ανάλυση που αξίζουν (βλ., στο ίὁιο,την ποαγματγχότητας όπωἑ μας ὁγαβεβοηώνεγ­το Γ βίβληο ­της Πολττεμχς ­7 ματ γία 338 σημ.4Ο) ­ όμως ούτε ο ίδτος την επτχετσεί. Θα ποέπετ να επτσημανθεί ότττην καλη μίμηση (μίμηση τδεών, του αγαθού, της αλήθετας), που απέχετ μία φοοά ακόμη κατ όσστ, λτγότεσο ή πεοτσσότεοο, αναφέοθηκαν στους Νόμους ­ με τοναπό την ποαγματτμότητα (: γτα χωηία στηοτἔης της εσμηνείας αυτής, βλ. Πολιτ. τοόπο που ποοαναφέοαμε ­, αγνόησαν πλήρως όλη εκείνη την πλατωντκή ποσ­

Page 77: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

152 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 153

Φιλήβο, όπως άλλωστε έχουμε αναφέοει, η επιθυμια έχει ως φο­ οέα της τη μνήμη, η οποία όμως συχνά έχει τη μοοιρή μνήμης­εικόνας343· υπάοχουν εικόνες που ανταποκοινονται στην αλήθεια

βληματικη σε σχεση με τη μίμηση που κατ εἔοχήγ ιτοαχμστευόμαστε στο παθόν στκεφάλαιο, και η οποία θα μποοούσε να υποστηοιχθεί ότι αποτελεί την απάντηση ένα σύνολο πεοίπου εξήντα χωσίων ­ για τις τσεις σημασιες αυτές, βλ. στην αοχήσε δύο εσωτήματα: γιατι αισθητική η παοάσταση της διαλλαγής; Τι σημαινει αι­ της πασούσας σημείωοης). Όμως ο Πλάτων δημιουογεί μια θεωσία για τη μίμησησθητική κοιθημεσινότητα; (βλ., επισης, σημ. ΙΙ 16). Έτσι, για πασάδειγμα, στην Πολιτειοι · το ότι ποσχωοει σε μια άλλη πσοσέγγισή της στους Νόμους, το ότιέπσαξαν οι: Αησετεου (1966), 81­110, ΟοΙΙ111ςννοο‹1 (1925), 167­168 ­ καμία στο τελευταίο έσγο δεν την οοίςει, δε σημαινει ότι δεν υπάοχει σε αυτό συστη­ουσιαστική διαφοσά, κατά τη γνώμη του, των Νόμων από την Πολιτειο ­ , Οτεειτε ματικότητα στην πσαγμάτευσή της και τελική σύνδεση μεταξύ των σημασιών της.(1918), 63­66, Οτυοε (1935), ΚουΙε (1978), 29­30, Ι.1ρρ1ηε11 (1964), 78­86, Μοττονν (Για τη μιμηση ως φαντασιακή ποοβολή του ατόμου ποσς κάτι ιδεώδες, βλ. Εοσςε(1960ε), 302­318, Μοιιτεοροιμοε (1959), 238­244, Μυτσοοδ (1977), 9 (: ο οόλος της (1947), 120­132, (1953), 180­187· για τη μιμηση ως έκφοαση ήθους, ποβλ. Πολιτ.τέχνης στους Νόμους είναι ο ιδιος με αυτόν που η ιδια «υπηοετεί στην Ανατολική 39519­40115, και σχόλια του ΝοττΙοε111ρ (1910), 99­123, Βδτοοσι (1966), 127­128 ­Ευοώπη» ­ την ιδια άποψη επαναλαμβάνει, στο ίδιο, ρεεευη), 8οΙ11ρρετ (1963), ακολουθει ο τελευταιος τον ΚοΙΙετ (1954), 19­21, και τον θτιοτον [αγγλ. μετά­811‹εε (21969), 78­85, Βοτοοω (1966), 163­175, 8τεΙΙεγ (1983), 125­130, Τοτε (1932), φοαση της Πολιτειοις Ι, 224 ­ τον παοαθέτει ο Βότοοιυ, στο ιδιο, 128 σημ.32]).163, 167, νετσειτἰυε (1944), (1949), 1­23 ­ με ελάχιστες, σπσοάδην, δευτεοεύου­ Τέλος, θα πσέπει να σημειωθεί ότι τα πασαδείγματα σημασίας της μίμησης πουσας σημασίας αναφοσές στους Νόμους· τέλος, χαοακτηοιστικό ειναι ότι καμία ποοσφέσει ο Μοτειυι (1955), 8, νομιμοποισύν ­ γενικά μιλώντας ­ το πλαίσιοαναφσοά δε γινεται στο διάλογο αυτό από τους ΕΙ1εε (1984), (οιιΙσ (1990), στο οποίο θα κινηθεί ο Πλάτων στους Νόμους σε σχέση με την έννοια αυτή.Νσεεβεισητ (1986), Βοεειτ (1988). Επιλογικά, είναι ανάγκη να γίνει μία διευκοίνηση για την εκ μέσους μας

Καταληκτικά, θα ποέπει να ση μειώσουμε σχετικά με τη ση μασία της μίμησης, χοήση του όοου ‹‹παοάσταση››· οι ξενόγλωσσοι μελετητές της μίμησης γενικά καιστους Νόμους ότι αυτή δεν οοίςεται συγκεκοιμένα, και έχει μια σειοά από θετικές τηἐ Οημασίσε της στον Πλάτωνα ειδικότεσα (βλ., πσόχειοα, ΕΙεε, ΚειιΙε, Μοτειυι,σημασιες που οοίςσυν το εύσος της, το οποίο ασφαλώς και είναι κατά πολύ Τοτε, νο1σετ11υε), χσησιμοποισύν για την απόδοση του όοου τις λέξεις «τε­μεγαλύτεσο της Πολιτειας· συνοψίζουμε τις κυοιότεοες από αυτές: (1) Σημαινει ρτεεετ1τειτ1οη››, «τερτέεευτειιἰοηκ οι λέξεις αυτές μποοούν να αποδοθούν στη νέατην παοάσταοη της διαλλαγής από τυπική άποψη: η μίμηση εἔετάζεται με τα ελληνική ­ κατά λέξη ¬ ως αναπασάσταση, αλλά και ως παοόισταοη. Εμείς ­αισθητικά κοιτήοια της ζωγοαφικής· γίνεται λοιπόν λόγος για την αλήθεια της ανεξάοτητα από την ξενόγλωσση διαμεσολάβηση ως ποος την απόδοση ­ χοη­μίμησης. (11) Σημαίνει τη μιμηση ως δοάση που μιμειται την παοάσταση της σιμοποιούμε τη λέξη πασάσταση για την απόδοση της «μίμησης», για δύο κυοίωςδιαλλαγής, τη δοάση που ακολουθεί ένα ποότυπο ­ αυτό της διαλλαγής· γίνεται λόγους: (α) Είναι, κατά τη γνώμη μας, πιο δόκιμη σε σχέση με τη λέἔη αναπα­λοιπόν λόγος για το ήθος της μίμησης. (111) Σημαίνει τη μίμηση­εικόνα, που ειναι σάσταση, για να αποδώσει την κοιθεμιοι από τις σημασιες που έχει η μίμηση στουςσυνώνυμη: (1111) της οινάὁυσής στο νου της επιθυμίας και ­ άσα ­ της ελπίδας Νόμους , και ¬ έχοντας επιτύχει αυτό ­ να δείςει και λεκτικά τη συνεκτικότηταικανοποίησής της· (1112) της ικανοποιησής της επιθυμίας μέσα από τη φαντασιακῆ τους. (β) Επειδή όλα όσα λέγονται για τη μιμητική/εικαστική άπτονται μεν τουμεταμόοφωση της πλήσωσής της που η ίδια η μίμηση αντιποσσωπεύει· γίνεται ψυχολογικού πλαισίου, όμως αυτό πάντοτε λειτουογει, αναδεικνύεται, μεταμοσ­λόγος λοιπόν για ήὁονή της μίμησης. Συμπεοασματικά: η μίμηση, στους Νόμους, φώνεται εντός μιας αισθητικής­δοαματικής καθημεοινότητας, με τον όσο πασά­συνδέει αλήθεια, ήθος και επιθυμία­ηδονή. Θεωσούμε υπεσβολική ­ επομένως σταση επιχειοούμε να διασώσουμε τόσο τη διασύνδεση της μίμησης με το ψυχο­­ την άποψη του Τ.Β.Ι.. ννεοετετ (1952), 13, ότι η μίμηση στους Νόμους έχει ένα λογικό πεδίο όσο και την πσοβολή του τελευταίου μέσα από το αισθητικό, ωςτεσάστιο εύοος σημασιών· βέβαια, γενικά, ποιν τον Πλάτωνα ­ κατά τον 5ο αιώ­ αισθητικού συμβάντος ¬ πσοσπαθούμε δηλαδή να αποφύγουμε την ταύτισή τηςνα συγκεκοιμένα ­, φαίνεται να μην υπήοχε μία θεωοία της μίμησης, αλλά μία μιμητικής/εικαστικής με τον όσο αναπαοάσταση, να αποφύγουμε την πτώχευση τουσωοεία από χοήσεις λέξεων αλληλένδετων μεταξύ τους. (Βλ. Εὶεε (1958), 87 ­ νοήματός της, χωοίς βέβαια να σημαίνει ότι δεν εννοείταικαι ως (ανα) παοάσταση.πσβλ. Ρ. Μοτεισκ (1955), 8: «ασαφής» η σημασία της τον 5ο αιώνα· χαοακτησι­ 343. Βλ. Φιλήβ. 39ο6­7: ‹‹εἰκόνος»· στο ίδιο, 40ε9: φαντάσματος». Στο χωοίοστική είναι η αμφιβολία του ποώτου ­ στο ιδιο, 78,79 ­ όσον αφοοα την εγκυ­ 38ο­40ο, η ψυχή παοομοιάζεται με βιβλίο· για μια πσαγμάτευση της παοαβολήςοότητα της ποοσπάθειάς του να διακοίνειτοείς σημασιες της μίμησης μέσα από αυτής, βλ. ΟΙ. ίὶειιι‹11σ (19901›), 109­113.

Page 78: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

154 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΑΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 155

και παοέχουν ­ ως εικόνες πλήοωσης ηδονής ­ ηδονή ψυχική πόν αυτα τα φαντασματα­εικόνες, αυτοί οι φοοείς της επιθυμίαςπου ποοηγείται της σωματικής πλήοωσης3^^, η οποία όντως είχε που παοέχουν ηδονή, ενώ δεν ανταποκοίνονται σε μνήμες τουγια ποώτη φοοόι επιτευχθεί στο παοελθόν και την οποία ανακαλεί παοελθόντος ­ όιοα νόμιμες ποοσδοκίες του μέλλοντος;στο παοόν η μνήμη­εικόνα· υπαοχουν όμως και εικόνες που δεν Αν ανατοέξουμε και μόνο στον εναοκτήοιο λόγο της μαωχη­αγταποηοηγουται στην αλήθεια και ωστόσο παοέχουν ηδονή. Η κτικής κοιτικής του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου στηνηδονή δηλαδή μποοεί να ποοέοχεται από κατι που είναι εμπειρία Πολιτεια για το αισθητικό", θα διαπιστώσουμε ότι ποόκειται γιαστο παοόν, από κατι που ήταν παοόν και η μνήμη­επιθυμία τις εικόνες που αυτό, το αισθητικό, παοέχει: οι εικόνες αυτές δενελπίςει, ποοσδοκόι, ποογευεται345 για το μέλλον, και από κατι που είναι μιμήσεις ­ εικόνες της αλήθειας, δηλαδή καποιου ποόιγματοςουτε είναι παοόν ουτε ήταν και ουτε ­ στο πλαίσιο των δυνατο­ που είναι όπως αυτό είναι, αλλα εικόνες αυτου που φαίνεται ότιτήτων της ποαγματικότητας ­ θα είναι ποτέ, εφόσον δεν ανταπο­ αυτό είναι348· είναι μιμήσεις­εικόνες φαντάσματοςω, που όμωςκοίνεται στην αλήθεια, στην ποαγματικότητα3“*6. Ποια είναι λοι­ από μία οοισμένη απόσταση δίνουν την εντυπωση ότι είναι ως350

να είναι μιμήσεις­εικόνες της αλήθειας. Χοειαζεται στο σημείοαυτο να επιμείνουμε και να συνδυόισουμε τον ποοαναφεοθέντα

ειιιι. Βκ Φιιηβ. εεε 1­5. 1 , ,3454 Βλ­ «ποοχαίθεγν» (στο ίὁμ, 39‹1=ι). λογο του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμενου στο Φιληβο και346. Βλ” "ατι οωχήνγ στο ,­ὸγογ 3886407 ,γω _ στη συνέχεγα _ γα αποῖεχέ. την Πολιτεια: διαπιστώνουμε ότι η αισθητική μίμηση­εικόνα είναι

σματα:στι›ι25ιο, ιιοαι­‹112. εικόνα φαντασιιατος του ποαγματικου αντικειμένου της επιθυ­Η αναφοοα μας στο σημείο αυτό απτεται του Θέματος των ιμευδών και μίας ­ δηλαδή εικόνα που έχει μεν έοεισμα στην ποαγματικότη­

αληθών ηδονών (Φιλήβ. 36ο­41ε),το οποίο ποοκαλεσε πολλές συζητήσεις, καθώς τα) αλλά παογσῖά ὁγαφοθάητηἔ π©αγματΜότηΤα§351. όμωἔο καθένας σχεδον μελετητης ποοσπαθησε με διαφοοετικο τοοπο να εομηνευσει μίμησ ,

το σωκοατικό λόγο πεοί ψευδών και αληθών ηδσνών. (Αν και ο λόγος αυτός η η παἴσποῳζελ η Ονηι γλαῃ εν)/911 τετοωἰ ωστε ναεκτείνεται ως το χωοίο 5Οε, και πεοιλαμβανει και αλλες μοοφές ψευδών ηδονών ποωεχελ τη δΉνΟπΟΉΊ­Εα _ και το «ὁΟ%εΖ1/»352 δεν αφήνενι στο πλαί­­ βλ., στο ιδια 411»­50ε ­ , μόνον η ποώτή μοοφή είναι αυτή στην οποία κυοίωε *τπτ­?­εστιαστηκαν οι σχετικές συζητήσεις). (οε1ἰι18 και Κεοηγ ¬, 1.Ο. Πγ1›ὶ1‹οννεΙ‹ἰ (197θει), (197Ο1›), Τ. Ρομπότ (1970), Ο.1.Ρ.

Το θέμα αυτό είχε θιγεί παλαιότεοα τόσο από όσους γενικα ασχολήθηκαν με 9νἰΙ1ἰειιυε (1974), Β. Βτεηστ (1977), 1). Ρτεσο (1985), Ο. Ηειιυρτοιτ (1989), (1990).την ηδονή στον Πλόιτωνα (βλ., για παοόιδειγμα, ν. Εείομτεὶυε (1902), 101­154, 1. Να σημειωθεί επίσης ότι τη σχέση δόξας (‹‹1›εΙὶε1››) και ηδονής από γλωσσοα­ΤευΚΙ‹ι1 (1956), 190­199), όσο και από οοισμένους που ασχολήθηκαν με το ναλυτική αποψη ποαγματευθηκεοΒ.Α.Ο. 91/ἰΙΙἰεοτε(1959),οοποίος αναφέοθηκεσχολιασμό του Φιλήβσυ (βλ. Α.Ε. ΤεγΙοτ (1956), 63­67, Ηειο1‹1οττ1τ (21958), 69, 72­ και στο χωοίσ 39‹1 του Φιλήβου. (βλ., Β.Α.Ο. 1λΗΙΙ1ειιυε ( 1959), 69).73) ­ εν τουτοις, από αλλους (βλ. Βυτγ (21988)) δε θίγεται διόλου. 347 Βλ_ Πολη 5958 χε.

Όμως, τη μακοα συζήτηση ουσιαστκόι εγκαινίασε ο εκδότης και μελετητής 348. Βλ., στο ιδιο, 598152­4· ποβλ. την ποοηγηθείσα εοώτηση,στσ ιδιο, 598ει5.του Φιλήβου, 1, Οσεμτις (βλ. ίὶοεμμς (1959)) επακολουθησε η κοιτική του Α. 3±19.Στσιΰιο, 598155. Για την οοολογία «εἰκὡν», «φάντασμα», «είδωλον» (Πο­Κομυγ (βλ. Κευιτν (1960)), και η ανταπόιντηση του Οοε11ιτς (βλ. (ἑοεμμς (1961)). λιτ. 598ϋ8), βλ. ­ ποόχειοα ¬ Σσφιστ. 2¿1Οε,2¿1Ο1›,23¿1ο,236ει­1›,26±1‹:­‹1.

Επί του θέματος επανήλθε ο ίδιος ο θοεΙἰτι,ς (βλ. ΟοεΙὶιτς (1975), 214­220), και 3511. Πολιτ. 598ο4· ποβλ. και ­158ε5: «ώς υπόωχον εἶναγ ὅ ὅούλονταγω ,ωγγ χα,/.

από κοινου με τον ().Ο.νι|. Τεγὶοτ (βλ. θοεμης και Τεγ1οτ (1982), 429­453 ­ η οουσιν».

ουγκεκοιμένη ποαγματευση αποτελεί ίσως την καλυτεοη εξ όλων όσων ποο­ 351.Βλ.,στο ιδιο, 598ει7­1Ο: το ποαγματικό αντικείμενο είναιτο ίδιο,ηαισθη­ηγή θηκαν ή έπονται αυτής). Στη συζήτηση έλαβαν επίσης μέοος, για παοόιδειγμα, τική παοασταση το εμφανιζει διαφσοετικό. ”

οι: Π. (ὶε11ορ (1960), Ι. Τ11ει11όετς (1962), Α. Μο1.ειιιςΙτ1ὶο (1969) ­ με κοιτική ποος 352.Στο ιδια 59804

Page 79: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν ΑΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 157156 '

, 9 2 × ολα από το ίδιο το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο ως εξης: να μησιο λογου που ευοισκεται, πεοιθωοια αμφισβητησιιἐ για το π , λ λλαπόχθωση Ξωέπεβ εδώ να επγλεἔωμε _ στη μεινει μονο μεσα στη ειτσυσγια της φαντασιας, α α να ποοχω­, 9 53 κ × × ς _ ε _ οησει και σε αυτ ίν της κσίσης σε σχέση με το φανταζόμενο με τοφαντασια να εξαπατησεὕ το υποκείμενο οτι ειναι η μνημη ι Τι ›

κόνα της πληοωσης ενός αληθους αντικειμένου π/ου παοειχε καιελπίςεται ποοσὁοκαταιωί, να παοάσχει και στο μελλον ηδονη. 0ιλπθιν0·0ιισθητ0° αντιθετα στην Πολιτεια ειναι μιμηση φειντῇισιιοιτοε του αληθι·ι

9 πολ) π οαναφέοαμε για το «πό@· νου­αισθητου και εκλαμβάνεται ως αληθινό­αισθητό. Αυτα παντοτε όμως από τηνΓια την Οαιυιιενη αῖιθσΐοκἶη Ο °νέ λό πλευοόι αυτου που ποοχωσεί στο κοίνειν· από την πλευσόι αυτου που μένει στοωθΕν»355, π Οἴεινολλμε να χω/ΟΉμ°ε αμεσως σῃι συ Χ Υ ® «πόοοωθεν» , αυτό που έ ει σ μασία είναι ότι υπά ει ­ και στις δυο πε ι­Ω , 9 Έ ιι τι οι οεφόσον ὁωωωλβώσαμε ΟΠ ειναι ενα απο τα στολχειἔχ πω) 099 01" πτώσεις ­ η δυνατότητα υποκατοίστασιις του αληθινσυ , με μίμημα φαντάσματος,το καθεστώς του αισθητικοὐ, 899 91091 111€ αισθθτλλθιἑ 1ι99ν1ι§· ΣΤΟ ιιετ0Γ<<ΟιισΘιιυ%9»ἐ]

Ο Ό . Η 1962 82Φιληβο όταν γίνεται λογος για την ηὀονη που ανταποκοινεται θε 1910 λωειο Ο ιτ­ · ιβ ­ _ για παεα εινιια τ ΟΙΠ Πε ( ) ·9 ×356 α αλ)­Ε ίγ που δεν οιντοιποκοίνεται σε κατι 86, 108­109, 118, 119. Το κειμενο της 1. Αιτοειε (1982) αναλωνεται στο να δείἔει οτικα" ωὶηθλἶ/Ο και γἕ η άδελ όπ άνθαθποἔ σ πλατωνικός παοαλληλισμός ποίησης και ζωγοαφικης στο Γ βιβλίο της ΠολιτειαςΟιληθινοι 7)­εγεταλ _ μεσα απο Ρνα παθ γμ ὁ , είναι αποτέλεσμα συγχυσης εκ μέσους του Πλάτωνα (βλ. στο ιοιο, 2)· γοάφει χα­

Ο Οποίοἔ θέλω _ όσον αφοοα μαχ εωωνα πω) παοἶχεβ η Ονη ,_ οακτηοιστικά: «η επιθυμία διόλου σε σχετίζεται με οπτικές αυταπάτες»(στο ιίὁιο,να ὁιθῃωίνελ αν πἔόκεῃω γω ηδονή που ανταποκθινετω σε κατι 2) ¬ πσβλ. Α. Νειτειυεε (1982): «Γιατί θα έποεπε η επιθυμια μας να μας λέγει ότι

ί ί ί π έπει να είνει Οτο ‹‹πόο@ι.0θ8ν››357, δηλαδη το βυθισμένο ξύλο είναι στοαβό;›› (στο ιίὁιο, 65 ­ η υπσγοάμμιση δικη του). Ηαληθινσ η οχι, α ο μη μσε εκείνη την απόσταση που του επιτοεπει να εκλάβει το αισθη­ θειιελιωδηε διοιφοοά τιιε ποοινκάτενσιιε Τοντ από τη δική ιιαε ­ όπωε την επι·,358. 9 κ ελία Πα ά εταλ χειοουμε στο παοόν κεφάλαιο ­ είναι ότι αφήνουν εκτός της συζήτησής τους για"Μο ωἔ αληθω/Ο αυτη Ή τελευταια παθω/γ μ φ© ζ τον παοαλληλισμό ζωγοαφικής και ποίησης τα χωοία του Φιλήβου που κάνουν

λόγο για εικόνα­επιθυμία, ψευὀείς ηὁονές· αν όμως λάβουμε υπ® όψη μας τα ποο­ιὀ 598 3 Ενώ Ο Πλάτων τόσεἔ χα­τηγσοίες απευθύνει με το αναφεοθέντα χωοία του Φιλήβου, ο παοαλληλισμός μάλλον γίνεται απόλυτα κα­353· Βλπ στο ¿ “Ολ ἔἑπι εωημα εναντίον ποίησηε στο Ιι βιβλίο Έη§ τανοητός. Διατυπώνουμε, τέλος, την υπόθεση ότι η ενὁιαφέοουσα πσοσπάθεια4 ικ

ι 9 9 9 .Ϊ­λτἶλογικολιἐαλῖλψιυαχἕλἕἕλένα ανλςωμετωπἴαει εξαπόλ της ΒεΙίιοτε (1983) να ποαγματευθει την ψυχολογια του ακοοατη­θεατη και τις

0 πεἰας' 9 γδ9 του Ο Γοογίοω θεωῳίῖον ωαγλκό ποιητή που εξαπατά ως συνυφασμενες με αυτην κατηγοοίες εναντίον της ποίησης στο Ι' βιβλίο τηςιησλι στοἶς ἕνἑιἔἔ 8; Γωγία σε σχέση με Πο/ιιτειας, τα μέγιστα θα είχε ωφεληθεί αν χοησιμσποισυσε και το σχετικό χωσίοαῳστο (β Ζ _ ” Α του Φιλἠβου για το «πόοοωθεν» (βλ. (1983), 42, 44­49), και τους Νόμους για τηντην τθαγλπη ποἕησἶὺ· 36Β1) «ἐλπἰζων» (στο ίὁω 36Μ) «πῳσδόλημα» ψυχολογία του ακοοατηοίου (βλ., στο ιοιο, 57­62) ­ ίσως μάλιστα τότε να αι­3Ξ4. ἶελπιδιῖιἑ(στο ἕὁιο 36α6 ποβλ 36ο12) σόταν για το χωοίο 598ο1­4 η άποψη της ότι είναι «τσ πιο ποσβληματικό» (στος ο ι _ · ·

9 9 9 9 , 9 ι 9 9 9(στω ἔλ Π Ολ» «ἔΞ8)ε3· π βλ στο ιίὁιο 523ει1Ο­524‹15, όπου υπάοχει εξέταση ιὁιο, 44). Βεβαια,η ιδια ελαβε υπ οψη της ενα αλλο χωοισ,το 234ο­ο του Σοφιστη35: ο ιτ. Ο 9 › (523Ὁ5­6), επΕΟιη§7 βλζ τη (βλ., στο ιοιο, 48 σημ.13), στο οποίο γίνεται λόγος για «πόοοωθεν» (234`ο9), καισχετικη με «τα π0ΩΘ‹)ἔθἶ3|.υεἶτ(ἑε°ἐ1(ἶΞ8£4(;γἑ›Οθ 2Ίθμ1 μάλιστα σε σχέση με τη μίμηση/γοαφική. Θα ποέπει όμως εν ποσκειμένω να γίνεις | . ε ι · ·

9 9 9 9 9 9 9

σχετιιἔιλσἕἔη1ἑιἶηἔοἔι781μια ὀιευκοινιση: στο ουγκεκοιμενο χωοισ γινεται οιναφσοα στη μιμηση και στη

357. Στο ιόιό738‹:6 ­ η δυνατότητά της «πόοοωθεν» να εξαπατά ως αληθεια· το πλαίσιο της αναφοοάς,358· ίπτςλση αυτή εικόνα «πόθθωθενλη μπωεί να εκληφθεί ωα άοα και ο στόχος που αυτή υπηοετεί, είναι ­ στη συγκεκσιμένη πεοίπτωση ­. 9η .ι 8 38ὸἐ) αλλά «ωσθητωω» (ώγαλμοω 38ἀ10). γνωσιολσγικό­οντολσγικό. Δε συμβαίνει όμως ακοιβώς το ίδιο στην Πολιτεία, ήποῖἔιλΰαλἶλἑοτἑλεἑ ῖξμαᾶει όῃ ἐτο Φγχηβο μια εικόνα «πόοοωθεν», μποοεί να συμβαίνει μόνο φαινομενικά: γίνεται λόγος και εκεί για τη μίμηση/γοαφικη σεαυ

°× ε9 2 × ς πλαισιο γνωσιολογικο­οντολογικό και υπάοχει αναφοσά στις «πόοοωθεν» δυνα­× ς ί ληθινσυ­ αισθητου,καιτελικα να ειναιεχχηφθει ως μιμηση φαντασματος του α

Page 80: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

158 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑιΔΕ1Α± Η ΔΙΑΛΔΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 159

φόιντασμα, η οποία και εντέλει θα αποφανθει αν όντως αυτό δόἔακι Μ" την αλήθεφαππ κινείται ε βάσ Έ ι

ταυτιζεται με το αληθινό359. Από όλα αυτα συμπεοαίνουμε ότι όχῃο κωνεγνετεη με βάση την επΒθΌμίΖ 61! Ξοἶἔνἔἐἐεσθαι "Ο"

όταν λειτουογει το αισθητικό, ο όινθοωπος θεμελιωδώς κινειται Μετά την αναγκαία παοέκβαοη επανε , γ ' ,

ποος αυτό φαντασιακόωιο και όχι με βάση την επϋστημηι την Οθθη που μας απασχολουσε, έχοντας πλέόν τη δυῖἔηδιηγῖῖυϊἔἐἔἐηἱἔ

__¿_______„ ἔἶἔιοἑιἶςἔιῖἔύσἔῖδἶἕωτηἕα τω πξοἔ ωμηνεηεται ότι η ττόοσφοοα του

τότητές της· ωστόσο, τόσο το ψυχολογικό επιχείοημα που έπεται του οντολογικοή [το |” Φο αποτελεσμα με την π@0σφΟΩά τίτθηἔ365ἶ η

(είναι συνδεδεμένο όιλλωστε με αυτό) όσο και το βιβλιο Γη, μας βεβαιώνουν ότι οι Ζωστόχος ειναι ηθικός­αξιολογικός και σχετίςεται με τα ψυχολογικόι αποτελέσματα 361· Βχ­7 στο ωω) 38878

αυτής της αισθητικής εξαπόιτησης, της μίμησης ως ποίησης. Και για να κατα­ 362.Βχ., στο ιδια 38Ό8.

νο ίσου ε τ ν ­ όιλλω όιλλον ακατανό τ ­ ουνδε ι σ ­ α ικ ί και κ ,

μιμὶησηἐποιησης, αοκει ίδως ο Φιληβος: Ξκειι, θυμίςουιῖἔ γβιδιιηναη ἶόγἴόἑ για φιστἑ ἶτοβλδἶολἔτδ 60Ζο7_θ§9ΣΟ_

την επιθυμια και την πλήοωσή της ως ποοσπόοιση ηδονής, γίνεται αναφοθἀ στη Η.]. Ρειτου (19Ζ1­1922) για την εικασία και ιδιαιτε . επισηἦὁο α7Οσα σημεωωνει Ο

γοαφή εικόνων ως φοοέων της δόξας ηδονής, δηλαδή της φαντασιακής πλήοωσηἐ Να υπογοαμμισουμε επισης ότι για μέα άπό ἕαἰ στοι ιο,| 6, 82, βη, 93, 1θθ.

της επιθυμίας, της φαντασιακής ποοσπόοισης ήδονώυ­ όμως ­ ας μη λησμονούμε μόνον η παοαμονή στη ὁόἔαφ μηαἶ/ἕα συνανταμε το ονειοο: οχι

_ το φαινόμενο αυτό αποτελει, κατά τον ιδιο τον Πλόιτωνα, το κύοιο αποτέλεσμα531 ῖιαἔλἶαθομοιαἔεται με ονει­

της μιμησης ως ποίησης, αποτέλεσμα που κατα κόοον τον απασχολει από ηθικη ομοιου ως ταυτοό παοομοιόιζεται επισης με ν ίδο 7 α (ἶἰ και η θεωθησηιτοι)

αποψη. Ακοιβώς λοιπόν για αυτό το λόγο στους Νόμους επιμένει στην εικόνα και 476068). η [(1 κατασταση (βλ·= στο Ζὁἰη

τ ν εικαοτικί λ., π ό ει α, 667α­669ο , όταν ο ιλει ια τ ί σ , ενδια ε ό­ τ × ι ,

μγένος πεοισδιόἑἶοο σῖσξηιἶατικόι από οπ)οιοδήποΞε όιλλἴο διόι]λ!δγιό] γιια τα ψυἶοἶιο­ μποοἹδἶι)δ(εςκΞἶτοῖδΞἶκΎα !:τἶχἕΖἶ5ΞἶΞΤἕ1ηἕΞῖ:απἰαγμοἶεϋσή Ψ­Κ γω την Μόνα) θα

γικόι αποτελέσματα της. (Γι" αυτό αλλωστε στα ψυχολογικής στόχευσης χωοια των αοχαίκή σκέψη ο Ι.­Ρ. νοτυευτ (1975) στηφ/Θεαττὲβει σε σχεση με στο ειδωλο στην

Νόμων και του Φιλήβου ο γνωσιολογικός­οντολογικός διαχωοισμός της γηγο! 137438). αφε@οΌσα μελεῖη του (βλε στο

ειδωλοποι τικ ι ­ ι τικ ” σε εικαστικ ι εικόνε ­ ανταστικ ι αντόισ ατα μ

­ βλ. Ι.Τειιο (Ρἐ3ἔἶἹ63 ηἕ του ειναι αδιιτἑφοοοςἕἔιαι εἶτε ελλείπόιι ξηφαναφοιόόι σὲ 7δ6Ο4ὀ8_1Ο: 6Ο6ὀ1_7,607ἶὶ5_8. ×

αυτόν η γινεται αδιόικοιτη χοήση του (βλ. Φιληβ. 39υ6­7, 4θει9)· αυτό δε συμβαινει μανση ότι με την αισθητική εικόνα το βοέφοἔσφ ά ῖν αωεπαι στηηαπλη επιση·

και με το χωοιο 5986­ο, το οποιο όμως ­ όπως ποομνημονευσαμε ­ κινειται σε πλήοωση επβθῳίας. αναλΌτΜότεγα,πη0Ξσ0ν τουπαοεχεται ηδονη,

οντολογικό­γνωσιολογικό, καιψυχολογικό πλαισιο ­ ωστόσο από αυτό το χωοιο ση αυτη: το βθέφος δε βοά μόνον ωσθάνἰω ι συμβαιτἑει στην Φτεοιπτω­

μας ενδιαφέοει η πλευοόι του εκεινη που το συνδέει με το Φιληβο και τουἐ νωση πλήοωσης, από την απουσια ηδονής. είναι ὁζσωηατικα υπη, απο την κε­

Νόμους, και όχι αυτή που το συνδέει με το Σοφιατή). μέσα στην ψυχή του, φόβοζι (βλ Νόμ 790θ9­7918Ζ)ν£ἔτφφ νἕφυτῖὲτθχει/μεσα του,

Τέλος, για το φαντασιακό βλέμμα της επιθυμίας (που παοαμοοφώνει την λύπης: πολο είναιτο πεοιεχόμενό τηἔ ἐἰ) Ό" δεν ιἕ η α ηθε ιι; λυπηἔ, δοξα

ποαγματικότητα) και για το τιτελικόι ειναι οι εικόνες του, βλ. ­ χαοακτηοιστικόι θυμια του (βλ. Φιληβ. 36ει4 ­82)­ (Η) όἐι ονει Οπολε/ πἰ ει ἕως/ α πληθωθει η επι­

_ Φαίὁο. Ζ55όΖ­8, και την ποαγματέυση του (ΣΗ. Ε. θτἰεννομὶ Ιτ.(1986), 126­127 ­ μέσα στη μῃτογχή χώ©α7 δεν είναι κάτι ΞΟΌ βέἕπθσσς) Οἔαἔειοτιαν δεν ειναι

ακόμη, βλ. θ.Β.Ρ. Ρεττειτἰ (1987), 175­178.δηλαδή φόβο. Τελικά) δύο ξρόβοφ οἔοηλ ημιδυθιιει δοξα λυπης,

359. Βλ. Φιληβ. 38‹:6­ε8· αυτή η κίνησή του από το πόοοωθεν της φαντασίας δφότφ η επβθῳία αφωά ναι ΕΟ Ου (ἔσἔετολ μεταἔη τοηἐι

στο εγγύς της κοισης ­ κίνηση που ισοδυναμει με το εόεαιιετιο ἰυτεηεοτιιε τοι ­ του να είναι. αυτές όμωἐ π@0σφέΩονται από η Ξποςἶωνἶτ ειδη την επιθημιιτ

ποοκυπτει έμμεσα αλλά σαφώς, αν διαβασουμε το χωοιο αυτό, και μαλιστα αν αυτή την τελευταια το βθέφοἔ δεν είναι Η 1τ|θμι]%9ΜἘ] χωθα α@α7 Οντωἔ/λωθιἐ

αυτό γινει σε συνδυασμό με το χωοίο Πολιτ. 598υ8­οτι.(ποωῖο) αισθηῃπό Μἑτοὥώνιἑι χηακὲἔιἐῖφιφσῖαἱἑοἔχῖῖιγεἕοἑι, το

Ιμ , °

πιο360. Βλ. Φιληβ. 38ὸ1, 38ό3.

χαγτων δυο αιπων τελικά ενοωμονισμένων μ η

Page 81: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

160 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν, ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ Πλιλειλι Η Διλλλλττι σε Αυλιεομτιιςο τα

αισθητική εικονα παοέχει πλήοωση ηδονής ισοδυναμη με αυτήν τικου τοποθετειται, κατα το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκειμενσ,

που παοέχει η τιθήνηση και ικανοποιει την επιθυμια τιθήνησης ονην οτπμλτοττη πομονμη ηλνντοηότι οηλώνοτ _ με οοοομένο Το θεμε­

που φοοέας της ειναι η μνήμη ­ εικόνα τιθήνησης. Υπόιοχει ωστό­ λμοοη οολο Τηἐ φοτννοιοτοτἑ μονά την εμμάλοψη τον _ ομ η φοτννοτ­

σο μια κοισιμη διαφοοόι: η δευτεοη ειναι μια ηδονή που παοέχεται Οία μπθυειἶ μθμ λεντοοονοτε ηοη Τονοε ολν μονο ντο νο οη μνομονοττη

από την ποαγματικότητα· η ποώτη ειναι μια ηδονή που παοέχεται μνημη _ ενηονο νηἐ ειμθνμτοτἐ πληοωοηἐ μέοο οε μτο ομπονονμη

χόιοη στη φαντασιατττ. Το ότι η απαοχή της εκκόιλυψης του αισθη­ ποοτνμοτμηονηνο ηένωοηἐε ολλά ηομ ντμ νο οημτομονετε νο ειμ­τυγχόινει την πλήοωση πέρα από την εμπειοική ποαγματικότητα.

Θα ποέπει να παοατηοήσουμε ότι ο όλος σχετικός με το θέμα λόγος του φιλο­ Ανοιφοιινετοιι, επισης, ότι _ κατά ΤΟ πλατωνικό φιλΟ00φΟυν υπΟ­

σοφουντος υποκειμένου (βλ. Νόμ. 79θε5­?9Ζε5), αφήνει τη δυνατότητα να υπο­ κειμενο των Νόμων ­ η πηωτοιοχική εμπειοια κένωσης ποοιῃη­

θέσουμε ότι οι δυο αυτές αιτιες λυπης μποοουν να υφιστανταιανεἔάοτητα από την πτει από τη μη Ήθήνησηι κο" συνεπώα η επ[θὉμία πλήθωσήἐ

άηση η μη τητ σωματηηττ εφοσον αφοθοην την ηἶηχητ ηατη ψυχη ὀτωτατ ναιμην της έχει ως φοοέα μια ποωταοχική μνή μη ­ εικόνα· εκεινο ωστόσοεπαφιεται πλήοως στη σκέψη του λογισμου, αλλα να κινειται σε πλαισιο σκεψης

φαντασιακό­ονειοικό· αν η παοατήοηση αυτή ισχυει, τότε το (ποωτο)αισθητικό που εντελετ ενοτοτφεοετ το φτλοσοφοην Όττοττετμενο του εογοττ αττ­

παοεχει μια φαντασιακη ηδονή τι οποια απευθυνεται στην ψυχη· η σημασια της του, όπως ποοκυπτει από το πεοιεχόμενο του σχετικου λόγου του,

ηδονηε μντηε ειναι ανεἔάευιτη από το αν η όκννπήοἔε πλνιεωοη σωμμτμενιε ηὕονηε ειναι να ομιλήσει για το σημειο μηδέν της επιθυμιας σε σχέση όχι

εττιειειειαειιιειιιτειιιιια,;,::ι:ι:ι:ιτ:ιειτιιιιτιιειιιι νε εε εεε εε εεεεε εεμΌλα αυτα επιτοέπουν στο πλατωνικό φιλοσοφουν υττοκειμενο να συμπλη­ ἔτΕἶΌμτα μεσα στη δεδομενα σὉγ%ΩΟτη μενη π©αγμ“αΉηΟτητα368'

οώσει όσα ειχε ποοηγουμένως (βλ.1.Ζ.1. για τα σχετικα χωοια και ποαγματευ­

σή τους) αναφέοει σχετικα με τον εθισμο στο φοβο· ειχε τοτε πει οτι ο εθισμος ηη Θνη τον Θιιϋ ητικου,/η ςοαντασιακη π ηοωση της κενωσης που αυτο παοεχει,

αυτός καθιοτόι τον όινθοωπο ανδοειο· εδώ θεωοει ότι τον καθιστόι ­ αποοσδιό­ ετνατ αναλογη της ηὀονηἔ Ττληοωσηο των εμττοατταε σωματηταε τταοεχεττττ απο

Ωωτα δεγλό (βλ. 791Η5_9). ας ποοσἑἔοομει ιιοοηγουμένως ειχε υποστηοἴηει ότι την ικανοποιηση θεμελιωδών επιθυμιών όπως ειναι οι δυο ποοαναφεοθεισες· βλ.

. ν κ κ κ ε ε |Ν/ .όό7ο5­ 3.η μη ποοσφοοα ηδονης καθιστα τον ανθοωπο δειλο (ως ποος την ηδονη), δηλαδη σχετἔἶἔ Ο

ανήμποοο να αντιμετωπισειτην ηδονή· εδώ ­ αυτό σημαινει: στη συνέχεια (βλ. ·/ τντττ εν τττἶρεοον Οττ η η στην ετ ττετητε στο Οτττετο χωοτο Ο Ζε

791ο11­ο2) _ λέγει οτι τον καθιστα δειλό και όσον αφορά το φόβο, δηλαδη ανή­ λεγεται οτι ο εξαπατωμενος, ο φαντασιωτικα κινουμενος εναντι της αισθητικης

μποοο να αντιμετωπισει το φόβο. Συμπεοαινου με: ο υπερβολικός εθισμός στο φό­ παοαστασηε, λειτουογει με τον τοόπο που λε ιτουογει ο παιὁικός τοόπος σκέψης

βσ, η φυγή της ηδονής, οδηγει το νεογέννητο στην ανησυχια (βλ. 7900­791ο) και ττοττ Ο τοοττοἔ σττέψηἔ τον ττφοοναε δηλαδη τον παοττφοονατ. τττττόἔ όμωἔ Ο όοοἔ

Έοιιε ενήλιιιεε οειην ιιοιθολογια (βλ 636ο, 790ο) ­ το ιδιο όπως και η ακοατος παοαπέμπει στην ανάπαυλα της επικοόιτειας του επιτακτικου λόγου, καθώς

ηδονή οδηνει νο νεογέννητο σε οινηουχιοι και εμφοινιςει στον ενήλικα συμπτώ­ συνδέεταιτόσο με τον μαγικό του χοόνου της εοοτής** όσο και με τον μεθυοντα*.

ματα παθολογιας (βλ. όσα σημειώσαμε για την όιμετοη οινοποσια­μέθη)· υπόιοχει τ Βλ· Νοττ· ο¿τ9ο6­7·

μαλιστα συνδεση αιτιου­αποτελέσματος αναμεσα στην παθολογια του νεογέννη­ ττ Βλν στο τὁτοε 672τ)5°6ε 672ττ5'6·

του και του ενήλικα (βλ. ”791‹:ὶ).368. Για το πώς βιώνει το νεογνό τη σχέση του με τη μητέοα­τιθήνη και την

* Ο φόβος αυτός, όπως ευστοχα παοατηοει το φιλοσοφουν υποκειμενο, τττθη _ ολέοη πομ την ποοννοοτφη νηἑ μοἐ οτνεν ο Πλάτων ονον Τιμαιον οινο­

συνοδευεται σωματικά από «πεοὶ τα της καοδιας χαλεπης γενομένης ἑκαστων φεοόμενοἔ στη λώοοτ ­ε ντο την ττοωτοεμφότντοη τηἔ ετττθνμτοτἔ κατά την ττεοτοοο

πηὀἠ σεωἐ» (7918Δ_5). της σχέσης αυτής και για την ­ παντοτε κατα τον ιδιο ­ δημισυογια της ποώτης

366. Ειναι χαοακτηοιστικό ότι ο λόγος για το αισθητικό, την ηδονή του αι­ τμεμοομοθημηηἐ πληοωοηἐ νη§ ηοονηἔ μέοο απο μία ενμονοτ η οποία οηλοτμβοτνο­

σθητικου, αναπτύσσεται καποια στιγμή μέσα από έναν αναλογικό λόγο, το λόγο τομ ωἔ νοτ οτνομ η ποονμοττμτοτητοε ττοβλ­7 μοολονοομ την ποοοπττμη πον εμφοά­

για την ηοονή της εδωδής καιτης πόσεως, δειχνοντας έτσι ­ αντιστοόφως ­ ότι ζουν οι: Κ. Καοτοοιαδης (Η985), 401­ΔΟΖ, 405­406, 410, 414­415, 421, ΔΖ6­427, Ν.

Page 82: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

|

ι

162 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ λ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 163

!

ίΕνα τελευταίο εοώτημα ποοβάλλει: πόσο πιο αναλυτικά μπο­ ι δηλαδή ­ κυοίως­ για το πώς η φαντασία καθιστά απτή ­ μεοεί κάποιος να ομιλήσει για το αισθητικό ­ υπό την ποοοπτικήπου μόλις εκθέσαμε ­, πόσο πιο αναλυτικά μποοεί να ομιλήσει τοπλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο για αυτό; Είναι χαλεπό να

τοόπο αμυδοό ­ τη χώοα, όσο δυσκολη και αμυδοή είναι η ίδια ηχώοα37Ζ. Επομένως, το μέγεθος της δυσκολίας ομιλίας για τηφαντασία καθοοίςεται, αναλογικά, με μοναδική αναφοοόι στο θε­

ομιλεί κάποιος για το αισθητικό, και αυτό οφείλεται στο ότι ­ ' μελιώδη οόλο που αυτή διαδοαματίζει.όπως δηλώνει και ο τόσος λόγος που γίνεται για το αισθητικό ­ Καταληκτικα θα αναφέοουμε ότι δεν είναι μόνον ο συγκε­κυοίαοχο οόλο παίςει η φαντασία, το φαντασιακό, που λειτουογεί γ κοιμένος ποοσδιοοισμός «χαλεπὸς» όσον αφοοά το λόγο για τηστο πλαίσιο του αισθητικου κατά τέτοιο τοόπο ώστε να χοειάζεται φαντασία και τη χώοα. Υπόιοχε ι, ποαγματι, και ένας άλλος, πουνα είναι πολυ ποοσεκτική η διεοευνησή του369. Είναι δυσκολο συνοδευει μία σειοά από λόγους του πλατωνικου φιλοσοφουντοςλοιπόν· αλλά πόσο δυσκολο είναι; Η απαντηση μας ίσως βοηθηθεί λ υποκειμένου: κατονομάζεται, για παοαδειγμα, ως άτοπος ο λόγοςαν υπενθυμίσουμε το οόλο της φαντασίας στο πλαίσιο του αισθη­ακοὐ. Είναγ χαλεπό να Ομχλήαεγς για ­ση φαντασία ποια ααχολε ίταγ Νόμ. 655α­656Β). Και όχι μόνον αυτό: στην Πολιτεία, όπως εύστοχα παοατηοεί ο

Τ ΟοιιΙὀ (1990) 29­30 ­ ποβλ 215­216 η απαοίθμηση των ονειοικα εκπληοω­με το «ἀμυὁοόν», στο πλαίσιο του αισθητικου σημαίνει: είναι χα­ Ζ ,ι · 7

, , 3 , , , Ενων Επί Ό |. (Ϊ πῖελ ε Έ Όν 'Ε Μ (Σπα Β Των Όπο εσεωλί Τωνλεπο να ομιλησεις για αυτο που κατοοθωνει και πληοοι με κατι μ 5 μ αν υμπι Η _η η Ε Ή @_ μηση. . .:

πλεον επιτυχημενων τοαγωδιων. βλ. Πολιτ. 571ο9 α3. ‹‹μητοι... επιχειοειν μείγνυ­αμυὀαόλὔ με ένα αμωδαό πθοἔ την αλήθελα Ο)/370› όλεἔ αἔ εαπελ­ σθαι» (Οἰδίπους), «μιαιοψονείν τε ὁτιουν» (Οοέοτης), ωοὼματος... απέχεσθαιΩίες κένωσης από όλα ΟιΌ'ΕΟι για Τα Οποίοι ποιωείχε πλήῷωση °η μη­ μηδενὸς» (Θυέστης). Ώστε λοιπόν ήδη ο Πλάτων επισημαίνει­επιλέγει παοαδειγ­τῳκή χώθιχ· αυτή η τελευταία είναι ένας Ομόθατης, (χυ­αιίσθρ7τΟ§) ματικα όνειοα των ανθοώπων, που αντιστοιχουν στις υποθέσεις σημαντικών τοα­μη αγσθητόἔ χώοοα πω) γίνεταγ απτόἔ χάοη στο όνεωο και το αν γωδιών: όμως ο παοαλληλισμός­αντιστοιχία πηγαίνει και βαθυτεοα, λειτουογώ­

ντας μάλιστα στην πεοίπτωση αυτή και ως επίοοωση της πλατωνικής παοατήοη­σθητικό χάοη δηλαδή στις διόλου εντελώς διακεκοιμένες μεταξυ7, , , , 371­ , σηςο όπως αναλυτικά και επιτυχώς έδειξε ο Ο. Βενετευκ (1976), καιτα όνειοα των

ἙΟΌΕ Ματ εξοχην εκαἶανσελἔ τηθ φαντασλαἔ σΌνΟψ αἐοιλμε μεσα ηοώων της τοαγωδίας είναι από ψυχολογική αποψη αξιόπιστα: θα μποοουσαν δη­

απο μια αναλογλα: ελναλ τοσο ὀιλσκολη η Ομααα λαα Τη φαντασια) λαδή να τα έχουν ονειοευτεί οι ήοωες, αν αυτοί ήταν ποαγματικά ποόσωπα καιζουσαν υπό τις πεοιστάσεις που η εκαστοτε υπόθεση των τοαγωδιών αφηγείται

Νικολαίδης (1986), 83, 167, (1983α), 24θ. Σχετικα με το λόγο που κάνει ο Πλάτων ότι ζουν οι ήοωές της. Συνοψίςουμε: οι ήοωες ποαγματώνουν τα όνειοα των θεα­για την ποώτη εμφάνιση του αισθητικου, για την εμφάνιση ενός ποωτοαισθητικου τών (Πλάτων), και τα όνειοα των ηοώων θα μποοουσαν να είναι όνειοα των θεα­κατά τη σχέση επικοινωνίας μητέοας­παιδιου, ποβλ., για παοάδειγμα, την τών ίῦενετευκ).ποοοπτική που εκφοάζει ο Ν ικολαίδης (1983α), 244, (1986), 84­85, 111, 135­136, * Βλ. , επίσης (Ευο. Αλκηστις, 348­356), τη συνειδητή (‹‹ψυχοαν μὲν, οἶμαι,174­175. τεοψιν», στ. 353), ποοθετική ­ μέσω ενός έογου τέχνης («σοψῇ δε χειοι τεκτὸνων

369. Βλ. Νόιι. 669ο6­9 ­ ο όοος «χαλεπόν», στο ιδιο, 669ο7. Για τις δυσκολίες δὲμας το σον», στ. 348) ­ ψευδαίσθηση (στ. 349: «εἰκασθὲν», στ. 352: «ὁύξω››) τουπου συναντά η αισθητική αλλά και η ψυχανάλυση για το ωοαίο, βλ. και Σ. Φοόυντ, Ἀδμητου, η οποία παοαβάλλεται από τον ίδιο με όνειοο (στ. 355), και ομολογείταιΣΕ, 82­83. ότι ποοσποοίςει ηδονή (στ. 355 ­ ποβλ.353). Κατά τον Η.]. Κοεε ποόκειται για

370. Βλ. Πολιτ. 597ε1θ­11 ­ ο όοος «αμυδοὸν», στο ιδιο 597ει1Ο. έκφοαση ψυχικής διαταοαχής (βλ. Ευοέὶλκηστις, Α.Μ. Πεὐε (31966), 79), ενώ ο

371. Βλ., πολυ χαοακτηοιστικά: «γοαφικῇ δέ τιν° ἐτὲοαν, οἶον ὀναο αν­ Ι)εΙε θεωοεί (στοίὁιο, 79) ότι ποόκειταιγια έκφοαση υπεοβολικής λυπης ­ ο οτ.θοωπινον ἑγοηγοοόσιν απειογασμὲνην» (Σοφιοτ. 266ο8­9)*· αν η τέχνη είναι ένα 353: «ψυχοὰν μὲν, οἶμαι τὲοψιν», φαίνεται να δικαιώνει την εομηνευτική ποοσέγ­όνειοο για τους εγοηγοοότες, τότε είναι επόμενο ότι η χαοόι από τη θέαση του γιση του ΠεΙε.αισθητικου θα παοαβόιλλεται με τη χαοα του εν εγοηγόοσειονειοώττοντος (βλ. 372. Βλ. Τιμ. 49ει4: «χαλεπὸν και ὁιμυδοὸν» _ ποβλ.,στο ίὁιο, 49υ1.

Page 83: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

164 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

1

ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 165

ί α δ θεί ιατ ώ ατο υποκεί ενο αυτό και που τ ι ι 5 5που βωλετ Ενα ληγη γ η Χ Ο μ ° επι­κοατειας375 του λογου, ως εοοτη376, μεθη377, αισθητικο378, πα­για να τον καταστήσει σαφέοτεοο ­ αυτόν τον οντολογικό του λό­γο ­, χοησιμοποιεί τη μεταφοοοι της τιθήνης­μητέοας, η οποία ­με σε ιοόι εννοιων που την απαοτίςουν ­ αναφέοεται στην απώτατηπαιδική ηλικία· κατονομόιζεται όιτοπος, επίσης, ο λόγος για τηνεκουσια εμβολή στην απωτατη παιδική ηλικία, ο λόγος για τηνεκουσια εμβολή των παοαδειγματικα κοινωνικοποιημένων ατόμωνστην ηλικία αυτή· ακόμη, όιτοπος ονομάζεται ο λόγος για τη ουθ­μιση της φαντασιακής και ποαγματικής πλήοωσης της επιθυμίας,

375. Παοαπέμπουμε βέβαια στο επιτασσειν, επιτίθεσθαι του λόγου αυτου, οοποίος φθόινει από το διακέλευσμα (βλ. Πολιτ. 6ΟΑει1Ο) ως τη βίαιη κατοχή (βλ..οτο ιδιο, 6θ6α3).

376. Βλ. Νόμ. 653‹1Ζ. Είναι πολυ σημαντικό ότι η διανοητική καταστασηεκείνη που ποοηγουμένως πεοιγοόιψαμε και αφοοουσε την ποοτεοαιότητα τηςφαντασίας έναντι της κοίσης, κατά τη διόιοκεια θέασης της αισθητικής εικόνας,και που είχε ως αποτέλεσμα ποοσπόοιση ηδονής από την πλήοωση της επιθυμίας,

για τη διττῆ γευση ηδ0νῆς ­ λόγΟς 3τΟυ θεωοείται αναγκαίο να πεοιγοόιφεται ­ ως όλο ­ με ακοιβώς ανόιλογο τοόπο σε όιλλο σημείο της Πο­λιτειας και παοαβαλλεται με την εοοτη (βλ στο ιδιο, 458ει1­Β3) Αν η εοοτη, κατααναφε@θεί σῖον Μαΐ εξἶαή χώα) τηε απώταιηε παωιἶίή ς/ηλὲΜία€° τ¶ το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο της Ηολιτειας, επιτρέπει­ στον όινθοωπο ναχώΩΟ τηἔ μητέοαἔ “ Ήθηνηἔ τη %ΏΩ[0λε%τ”"Ϊ μητῳκη χωαι 73· ΠΟΌ λειτουογεί νοητικα με τον ίδιο τοόπο που αυτός λειτουογεί στο αισθητικό, είναιυταοαυτέμττθι λΟιΤΕόν αιλτόη Ο χα@Οι%τ”η@ισμό€; ΣΤΟ ΥεΥΟνό§ όῖτ όλθι ευεξήγητο το γιατί ­ όπως ήδη είδαμε ­ κατά το φιλοσοφουν υποκείμενο των

αυτΟί Οι λόγΟι α7τΟκαλΰ3ττΟυν, αλλΟτε μεταφ0@ικα κυ@ιΟλεκτικα, Νόμων ο χοόνος της εοοτής είναι χοόνος εκκαλυψης του αισθητικου. Όσο για τοάλλοτε άμεσα ή έμμεσα) ένα κοινα το Οωτό, γνώῳσμα: αναφέ_ οήμα «ἑστιῶμαι» (βλ. Πολιτ. 45882), που χοησιμοποιεί εν ποοκειμένω το πλατω­οονται τελικα στη μητοική χωοα· δηλαδή στο χωοο του ποογλωσσικου και ποο­λογικου, σε αυτό που δεν έχει ένα τόπο μέσαστον οοίςοντα του λόγου (γλώσσα­λογική), έτσι όπως έχουν όλα τα

γ νικο φιλοσοφουν υποκείμενο ­ στο πλαισιο της πεοιγοαφης των δυνατοτήτωντου κατά την διόιοκεια βίωσης του χοόνου ως εοοτής ­, αυτό συνοδεύεται καιαπό μη υλικόι αντικείμενα όπως είναι το ενυπνιο (βλ. Αοιστοφ. Σφἠκες, 1218, καιτη σχετική παοατήοηση του Η.Π. 1ὶεοΙτἰο (1964ε), 81 σημ. 18). Αν είναι έτσι, τότεαλλα αντικείμενα του' αυτό είτε εμφανίζεται μέσα στις μεταφσοές, η οοολογία της νοητικής καταστασης η οποία παοαβαλλεται με εοοτή, ανοίγεται

κατα τη διόιοκεια ανέλιξης του λόγου ως φιλοσοφικου ­ ευθέως ττυοε τη νοητική κατάσταση του Οντίοου' αυτό όμωε δεν τττττλήσσττι εφόσον τταποκαλυμμένο παοαὁειγμαῃκά είτε συνιστά αγ/ἀ_παυλα374 Έης νοητική κατασταση του αισθητικου ­ που διακοιβώσαμε ότι θεωοείται αναλογη5 ί αυτής της εοοτής ­ πεοιγοαφεται ως ανόιλογη της ονειοικής (βλ. Νόμ. 656ο1­4·

373. Για τις τέσσεοις αυτές πεοιπτωσεις, βλ., αντίστοιχα: Τιμ. Α8‹15, Νόμ

ι

ἱποβλ. στο ιδιο, 9691›5­8 ­ και σημ. Ι 371). Τέλος, θα ποέπει να σημειωθεί ότικαθετί που ποοηγείται της διανοητικής καταστασης η οποία παοαβόιλλεται με

5Β3 789Ὁ3 . εοοτή, πείθει για το ότι αυτή η διανοητική κατόιοταοη αποτελεί όντως ανόιπαυλα646`ο5 66 , . , ι , , ,” , . 7 τ α ι της επιτακτικοτητας του λογου: Ο συνομιλητής του πλατωνικου φιλοσοφουντος374. Βλ., στο ιὸιο, 65361. «αναπαυλας». Για το χοονο της εοοτης ως χοονο ένου ζ τά λεπσυ ,σει (βλ Πολ" 45705­Ό) δώ­ανόιπαυλας και ως ονειοικό χοόνο (βλ. και σημ. Ι 376), ποβλ. τα όσα λέγει ο Μ. Αμ η , Θγη ,μ η Ω! “ , 1 , °σειλογο 015706) το φιλοσοφουν υποκειμενο θεωοει τιμωρια κατι τετοιο (Α57ε7),Ε1ἰειόο 1981 ,399, ια το οόνο τ ς εο τ”ς ως μυθικό­ιεοό χοόνο ­ που καταο­ | , , , , , ) ,Υείτον ἐιαθήἐεοινόδ/ποόσκὶῖιιοο ­ηκαι τετ Πυθικό·μαγικό­θθησκευτικό. και ζητα μβα )ἕα©77: να το αἶρησοιἴν να λεπουογησει Οποἶε λεποὉΡγΟΉν οσω Ώω­σκονται σε μια διανοητικη κατασταση που ποοσομοιαζει αυτην της εοοτης. Ητα

αυτον (Α57ε5), και η παοακληση «εαοου» (τ151ε1), παοαπεμπουν στον οικείο ήδηλ. συ ί π σό ο ο του σθ τκ υ λ. μ.Ι376), την εοοτή: , ,μτἱλὅοιοἶδἠπδἶέχκχἑθυῖιεεἕῖυήἶτίἑαξΐγ |δἔναταί1δποηεδήοποἕιἔ νασἔεταμοοφωθείκαι να απο τον ΠΟ/ΜΜΟ (βλ” ποοχεωῳ 29402­3' Ζ98θ13_299θ5” 308ὸ5) αοῖεῳσμοεννοιων που συνοδευουν­χαοακτηοίςουν την επιτακτικοτητα του λογου.¬1ἑἶΞὲΞΪ1(ἔἔἹ)ΒΖἰΖη χΩόν0Ό' σωάἔη μυθιχοὐ χηόδ/ΟΌ' τελετοωγίαῷ εοωής (βλ­ Βλέπουμε λοιπόν ότι τα χωοία τ158ε1­133 και 597ε1θ­598ο4, οδηγουν στο συμ­

πεοασμα ποοσομοιωσης της εοοτης με το αισθητικο, και συγκεκοιμενα των ψυχο­

Page 84: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

166 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 167

__?.τῳ._..ζΠ._?­

λογικών αποτελεσμάτων της πρώτης με τα ψυχολογικά αποτελέσματα του νη τη σχέση εορτής­μύθου ­τη σχέση της εορτής με το αισθητικό· παραδειγματι­δευτέρου. Το αισθητικό είχε διαπιστωθεί ότι είναι ισοδύναμο ψυχολογικά με το κός μύθος αναφοράς θα είναι ­ όπως και προηγουμένως, όταν εξετάξαμε τη

όνειροω), και με τα αποτελέσματα του οίνουίβλ· και ήδη διακριβώσαμε τη σύνδεση σχέση μύθου­ονείρου ­ ο μύθος του Οιδίποδα. Η ολοκλήρωση της εξέλιξης ενός

της εορτής με το όνειρο, ενώ έχει καταγραφεί η σύνδεσή της με τον σίνο, την πα­ μύθου συντελείται στην τραχωὸιαω' σε αυτήν (για παράδειγμα, στο Σοφοκλή),θολονία (μανία), και το αισθητικό ­ καθώς στο χρόνο της εορτής είχε τοποθε­ η ιστορία ενός ήρωα(στον Όμηρο) καθίσταται σύμβολο της επιθυμιας του ανθρώ­

τηθεί η τέλεση του αισθητικούθ) Αυτή η εκ μέρους του Πλάτωνα τόσο ενδιαφέ­ πουωλ· η εξέλιξη αυτή ουνοδεύεται από μία ὁιαφοροποιηση στη φαντασιοποιηση·

ρουσα προσομοίωση προς την εορτή, που έχει ως δείκτες της τον σίνο, το όνειρο, πιθ συγκεκριμένοι σε σχέση με την τελευταία παρατήρηση: θα μπορούσαμε νακαι το αισθητικό, θα σχολιαστεί εν συντομία, με αναφορά σε ορισμένες σύγχρο­ πούμε ότι από την εορτή/ιεροτελεστία (πρωτόγονο νόημα, απώθηση), οδηγούμα­

νες προσεγγίσεις σχετικές με το θέμα· για το τέλος του σχολιασμού αυτού θα αφή­ στε στο μύθο (ονειροπολημα, φαντασίωση ρεμβασμού), και καταλήγουμε στην

σσυμε τον σίνο· πρώτα θα εξετάσουμε τη σύνδεση εορτής και ονείρου, και στη τρανωὁια (φόβος εξ αιτίας της προώθησης του νοήματος εγγύς της συνείδησης,συνέχεια τη σύνδεση εορτής και αισθητικού. αισθήματα ενοχής, με αποτέλεσμα: φρικτό τέλος­καθαρτική φαντασισποίηση)ω.

Για να σχολιάσουμε σήμερα την έμμεση, αλλά σαφή σύνδεση όλων αυτών, Παρατηρούμε όσον αφορά το παράδειγμα, τον παραδειγματικό μύθο, το μύ­

σύνδεση που επιχειρεί ο Πλάτων, είναι ανάγκη να κατανοήσουμε τη σύνδεσή θο του Οιδίποδα: δεν είναι μόνον η προαναφερθείσα προοπτική πραγμάτευσης

εορτής και ονείρου· και για να το επιτύχουμε αυτό, φαίνεται ότι θα πρέπει κατ° που κατ, εξοχήν αναφέρεται σε αυτόν όταν διερευνά τη σχέση (εορτής­) μύθου­

αρχήν να ομιλήσουμε για την εορτή ως χρόνο ιεροτελεστίας, και ακολούθως να ονείρου και μύθου­αισθητικού· είναι και ο Πλάτων που ­ επίσης, κατ“ εξοχήν ­θυμίσουμε τη σύνδεση της ιεροτελεστίας με το μύθοῶ). Στη σχέση του μύθου με το σε αυτόν αναφέρεται όταν ομιλεί για τα ίδια θέματαθα). Σημειώνουμε ακόμη ότιόνειρο θα αναφερθούμε επιγραμματικά· μετά τα προαναφερθέντα, είναι προφα­

νές ότι καθετί που θα πούμε για τη σχέση μύθου­ονείρου, θα εκφράξει τελικά τη

σχέση της εορτής με αυτό το τελευταίο. Θα μπορούσε κατ° αρχήν να λεχθεί ότι ο

ήδη είδαμε ότι και η παρατεθείσα προηγουμένως προοπτική, όπως και η πλατω­νικη, συνδεει με το μύθο ­ αλλά και διαφοροποιεί από αυτόν ­ το αισθητικό, τοόνειρο, και την παθολογία.

μύθος είναι η ονειροποληση ενός λαού, και το όνειρο ο μύθος ενός ατόμουω· ότι , Τέλος, για τον σίνο ως δείκτη της προσομοίωσης εορτής και αισθητικού, θα

δεν πρόκειται για παιχνίδι με τις λέξεις, ίσως φανεί αμέσως στη συνέχεια. Ο μύ­ πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η αναφορά σε αυτόν ­ στα σχετικά με την εορτή

θος λοιπόν, υπό μία ορισμένη προοπτική, θα μπορούσε να θεωρηθείότι εκφράζει ' και το αισθητικό κείμενα ­ αποτελεί επίρρωση της όλης πραγμάτευσής μας·

την ιστορια της επιθυμια; μιας ομάδα ατόμων, ενός λαού· θα μπορούσε επίσης να διευκρινἴξουμε: η ­ οικεία πλέον ­ περιγραφή από τον Πλάτωνα των αποτελε­

θεωρηθεί ως μύθος η ιστορία της επιθυμίας όχι μόνον μιας ομάδας ατόμων, ενός σμάτων του ως φαρμάκου της επιθυμιας και η παράλληλη σύνδεσή του με όλα όσα

λαού, αλλά της οικογένειας και του ατόμου. Άλλωστε, για το μύθο κατ' αρχήν διακριβώσαμε να προσομοιάξουν τόσο μεταξύ τους όσο και προς την εορτή,

λέγεται ότι έχει λιβιδινική αξία για το λαό, ανάλογη με αυτήν που ενέχει η αποτελεί επίρρωση του συμπεράσματός μας στο παρόν κεφάλαιο, συμπεράσμα­

φανταοίωση, το όνειρο και το παραλήρημα για το άτομοωθί στη συνέχεια ωστόσο τος το οποίο ­ μετά από συστηματική ανάλυση των σχετικών κειμένων ­ κατα­διευκρινίςεται αφενός η σχέση φαντασίωσης­παραληρήματος, και αφετέρου η δεικνύει την επιθυμία ως το κοινό σημείο όλων των δεικτών της προσομοίωσης

σχέση μύθου­φαντασίωσης (­ονείρου) για την τελευταία σχέση λέγεται ότι υπάρ­ προς την εορτή· μάλιστα, το κοινό αυτό σημείο, την επιθυμία, ανέδειξε ως συνδε­

χουν μύθοι (για παράδειγμα, ο του Οιδίποδα) που υπερβαίνουν τα όρια του δικού τικό κρίκο όλων των δεικτών που περιλαμβάνει η πλατωνική προσομοίωση, η επι­

τους πολιτισμού: αυτοί μπορούν να θεωρηθούν ότι χάνουν πλέον το μυθικό τους μέρους προσέγγισή τους μέσα από μία ανάγνωση ορισμένων σύγχρονων

χαρακτήρα και λειτουργούν ως φαντασιώσεις (για παράδειγμα, το Οιδιπόδειο προοπτικών ερμηνείας τους, που συνοπτικά αφηγηθήκαμε προηγουμένως.

σύμπλεγμα): στην περίπτωση αυτή, που είναι η περίπτωση των πλέον αρχέγονων (α) Βλ. σημ. Ι371 ­ πρβλ. σημ. Ι 363.

φαντασιώσεων, ο μύθος δύναται να χρησιμοποιεί τη γλώσσα του ονειρουθλ· (β) Βλ. το παρόν κεφάλαιο.Για να ομιλήσουμε σχετικά με τη σύνδεση εορτής και αισθητικού, θα (γ) Βλ. Νόμ. 653‹:­654ε, 67Ζε­σ.

χρησιμοποιήσουμε και πάλι την αναφορά στο μύθο· θα αναφερθούμε κυρίως στη (δ) Βλ., πρόχειρα, Β. Αρείου (1983), 40, 60­62, Μ. ΕΗεσο (1981) ­ για παρά­

σχέση του αισθητικού με αυτόν· και ό,τι πούμε, θα εκφράζει τελικά ­ με δεδομέ­ δειγμα: 379, 399­400.

Page 85: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

168 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 169

θολογία379, απώτατη παιδική ηλικία που ξεκινα ήδη με τη σύλληψη

ΈΟΉ εμβ@υΟὉ380® πω βέβαια' όνεωοεω” ο με το θοησκευτικό μποοεί (βλ., στο ίδιο, 7911›1) να­__.­.εηῖω­_ οδηγήσει σε θεοαπεία ασθενειών (βλ., σχετικόι, στο ιδιο, 79Οο1­3, 79186­131 ­(ε) Βλ. Ι. Ηεττὶεοο, Ερἰἰεςοτιτειιτι το τἰτε δτιιεἰγ ο/ Οτεεκ Ιἰεἰἰςίοκ (Οειιτιοτἰὀςο, ποβλ. Τιμ. 881)­89ε). Για την ποομνημονευθείσα αναλογία, ποβλ. την αποψη του 8.

1921), 32 ­ την αναφοοόι κανεισ ΚΚ. Κιιτὶτνοο (1977), 108. Εοδονἰοὶ, σύμφωνα με την οποία ‹‹ο τοόπος ύπαοξης του νεογνού είναι βασικα(στ) Βλ. Ν. Νικολαίδη (1983β), 222, (1986), 77· Π. Αοτἰειι (1983), 60,62. υστεοικός» (την παοαθέτει ο Νικολαΐδης (1986), 58 σημ. 1 ­ η υπογοόιμμιση δική(ζ) Βλ. Ν. Νικολαίδη (1983α), 237­239. μας ­ , και συμφωνεί απόλυτα με αυτήν). Σχετικα με τη θεοαπεία των «ἐκφοόνων(η) Βλ. Ν. Νικολαίδη (1983β), 223 ­ ποβλ. 232· Π. Αῃτἰειι (1983), 61. όακχειῶν» (790ε2), βλ. Βονοτουκ (1970).(θ) Βλ., Ν. Νικολαίδη (1983β), 231, 233. Όσον αφοοα, συγκεκοιμένα, τη θεοαπεία των Κοουβαντιώντων (βλ. 791ι14­(ι) Βλ., πολύ συνοπτικά, Νικολαίδη (1983β), 231, (1983γ), 193­194, και πιο 5), κλασική παοέμεινε η ποαγμόιτευση του Τ.Μ. Εὶοἰοττὶτ (1946), κυοίως 129­134.

αναλυτικά: Ατιτἰοιι (1983), 61· για τη συνδεση αλλόι και τη διόικοιση εοοτής­ Ο Ρ. Βογειοοέ (1937), 177­178, υποστηοίςει ότι ο Πλάτων δεν έχει κατα νου σκέ­τελετουογίας και αισθητικού (τοαγωδίας), βλ., υπό αλλη ποοοπτική, ­ ποόχειοα ψεις ψυχολογικού χαοακτήοα αλλα θοησκευτικού, και αποδίδει ­ αντίθετα από­ Β. 8τιοΙ1 (1981), 135­143, Ο. ΤερΙὶτι (1988), 255­257, 304 σημ. 3. τον Α. Πεἰειττο (1935), 73 ­ τις σχετικές αντιλήψεις του Πλάτωνα σε πυθαγόοειες

(ια) Βλ. σημ. Ι 339, 371, 379. Αυτό δεν το κόινειτυχαιο ο Πλάτων· ανακλόι τη επιδοόισεις. Ο 8.Η. Βιιτοοετ (31902), 250­251, και αογότεοα ο Ι.9ν.Η. Ατἰσοε­ συμμετοική ­ έμφαση που δίδει η αοχαία ελληνική μυθολογία στην οιδιπό­ (1934), 57, που τον ακολουθεί, διατυπώνουν την αποψη ότι η σχετική ποαγμόι­δεια θεματική ­ βλ. τα σχετικα συμπεοόισματα του Ατικὶειι (1983), 19­20 ­ κυ­ τευση του Πλόιτωνα συνδέεται., κατα καποιο τοόπο, με την αοιστοτελική έννοιαοίως, 20, και γενικότεοα: 12­19. της κόιθαοσηςἦθτι ποόκειται στην πεσίπτωση των Κοουβαντιώντων για διαδι­

377. Βλ. Νόιι. 6­16136: «ἐμόαλλειν››· το εμ­βόιλλειν αυτό δημιουογεί ανόι­ κασία κόιθαοσης που στόχευε στην υπέοβαση κοίσεων καταθλιψηςυποστηοίζειοποωλοι Η. .ῖοειοοτεἰτε (1951), 320­321. Ο ΕΑ. Εἰρροτεο (1964), 170 σημ.3, ομιλεί εν ποσ­

378. Βλ. Πολιτ. 603­607· ιδιαίτεοα: στο ίδιο, 60­1ε1Ο­ο7, 60­018­10, 606611­7, κειμένω για θεοαπεία της μανίας μέσω αλλοπαθητικής διαδικασίας, έμμεσα όμως60785­8_ αποδέχεται ότι αυτή συλλαμβανεται και ως ομοιοπαθητική· γενικότεοα, οι γνώ­

379. Να σημειωθεί επίσης ότι υπαοχει ο εξής συσχετισμός ονείοου και παθο­ μες κατα πόσον είναι ομοιοπαθητική ή αλλοπαθητική διίστανται· βλ. Ε. ΒεΙἰὶοτελογίας: ο πασχων ποαγματώνει εν εγοηγόοσει («ἱ§παο››) όποια απαγοοευμένη (1992), 322­324, για μία σύντομη αναφοοα στις γνώμες αυτές και κοιτική τους απόεπιθυμία εμφανιζόταν στο όνειοό του (‹‹ὀναο››)· βλ.Πολιτ. 574‹1­ε. Οσυσχετισμός την ίδια, η οποία έχει τη γνώμη ότι ποόκειται για αλλοπαθητική διαδικασία.αυτός, αν συνδυασθεί με την ποοηγηθείσα (βλ. σημ. Ι 371) συσχέτιση ονείοου και Ενδιαφέοουσα, τέλος, είναι η αποψη του Β. 8ίιυοο (1978), 256, η οποία συνδέειαισθητικού, οδηγεί στην εξής συνθετική ποόταση: η διαδικασία θέασης της την τελετουογία αυτή με τη σχέση μητέοας­παιδιού: «η τελετουογία (των Κόου­τέχνης είναι όπως η διαδικασία θέασης ονείοων, όιοα είναι ως ένα όνειοο του βόιντων) μποοεί να χοησίμευε και ως μία φαντασιακή αποκατασταση μιας σεεγοηγοοότος· η παθολογία είναι η διαδικασία ποαγιιοίτωσης των ονείοων της μικοή ηλικία οήξης της σχέσης μητέοας­παιδιού».εικαστικής της τοαγωδίας ­ όπως τα αιμομικτικόι ­ από τον εγοηγοοότα. 380. Βλ.,Νόμ. 789ε8­9, 792σ3­8.

Παντως ομολογείται ότι υπόιοχει καποια δυσκολία δυνατότητας ανεύοεσης 381. Βλ., σημ. Ι 335· θα ποέπεινα επισημανθείαφενός ότι ­ όπως διαπιστώ­διακοισης ύπνου­εγοήγοοσης εφόσον και στις δύο πεοιπτώσεις η ψυχή σαμε ­ ο λόγος που αναφέοεται στον τοόπο σκέψης της απώτατης παιδικής ηλι­διαμόιχεται να δείςει τα «παοόντα δόγματα» ότι «παντος μαλλον εἶναι αλη θη» κίας χαοακτηοίςει αυτόν τον τοόπο ως ονειοικό , και αφετέοου θεωοεί πως αυτός(Θεαιίτ. 158‹14· βλ. 158‹:Ι1­Δι ­ ποβλ. 1561›­εἰ). λειτουογεί στο πλαίσιο ενός μαγικου τοόπου σκέψης, δείγμα του οποίου είναι η

Είναι εξαιοετικα ενδιαφέοουσα, επίσης, αφενός η αναλογία που επιχειοεί­ επωδή (βλ. Νόμ. 659σ8­ει! ­ ποβλ. 66­ιο­1­5, 671.31­2, 81Ζο).ται αναμεσα στους φόβους της απώτατης παιδικής ηλικίας (βλ. σημ. Ι 365) και Για τις επωδές στους Νόμους, βλ.: Βογετιοό (1937), 159­161 ­ πεοοοίςεταιστην παθολογική κατασταση μανικής διάθεσης («ἔκφοονος όακχειας» ­ βλ. στο να τις συσχετίσειμε οοφικές και πυθαγόοειες επωδές· Ι . θοιιΙ‹:1 (1955), 86, 97,

Νόμ. 790ο2) που ευοίσκονται οοισμένοι ενήλικες (ποβλ. και την αποψη του Β. 111, 117,122 ­ τις θεωοείποοπαγόινδα (για ποοπαγανδιστικόι ψεύδη ομιλείκαιοΞιἰιττοσ που παοατίθεται στην κατακλείδα της σημείωσης), και αφετέοου η αποψη Κ. Ρορροτ (41962), 136, 140­143, 150, 270 ση μ. 5, 271 ση μ. 10, αναφεοόμενος στις

Page 86: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

170 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑ1ΣΘΗΤΙΚΟ 171

επωδέἔ των Νόμων _ 21911 σε λωθία 711€ Πολιτελθἔλ Ο­Κ Μοἴἶονν (19609)­ 309· τεύοντας, δελεαξοντας αυτές, έτσι ώστε να τοοποποιηθεί η ­ από αυτές και μό­312., Ισ. ΚΟΜΠ (21968), 302. Για την επωδή ως 'ψΉχΟθ€@0.π€ί0ι Ομιλεί 7Ε@ώΈΟξ Ο νον οοιζόμενη ­ διαδικασία λειτουογίοις τοῃ ηῃιχιομοια Ο τοόπος ιχητός θεοοι­Εὶιιἔὶεπα (1921), Ι, 311, στη συνέχεια ο Ρ.Ι.ειὶιτ­Ειτττε1ςο (1958), και αογότεοα η Υ. πείας από τον πόλεμο δεν είναι οοθολογικός, αλλα ανήκει στο μαγικό­ποωτόγονοΒτει (1968), 318­319· αειουιιμειωτο ειναι ότι η ι. τωειιιιγ (1975) κάνει λογο για τη τοόπο σκέιιηε ίβλ­ 097Θλ 22, 25­ και σχετική βιβλιονοαοίικ 22 συιι­ 37)­μαγεία του φιλσσοφικού λόγου όσον αφοοα αλλους διαλόγους, χωοίς ωστόσο να Όσο για τη μνεία του Ιυεἰιτ­Ευττει1ςσ στο Γοογία· όντως στο Ελένης Ενκώμιον,ποοχωοεί σε καμία αναφσοα στο φιλοσοφικό λόγο­ωδή /επωδή των Νόμων (βλ. 10, κανει λόγο ο Γοογίας για τη λειτουογία του λόγου ως επωδής· και ναι μεν η1ὶοωἰ11γ (1975), 25­43). σχετική αναλυση του Γοογία για το λόγο είχε την επίδοασή της στον Πλατωνα (βλ.

Η πιο εκτεταμένη και ενδιαφέοουσα ποαγματευση της επωδής στον Πλατω­ και Ρ.­Μ. 8οΙτυ1τ1 (1948)), όμως η επίδοαση αυτή θα ποέπει να ιδωθεί υπό το ποί­να γίνεται από τον Ρ. Ιιεὶυ­Ευττωςο (1958), και (1970), 108­138· κατα τη γνώμη σμα που επιγοαμματικα διατύπωσε ο Ρ.Ιυειἰιτ­Ετιττωςο (1970), 126 (βλ. παοαπανωτου : «χωοίς καμία αμφιβολία ο Πλατων... γίνεται ο εφευοέτης μιας οιυστηοα στην παοούσα σημείωση για το σχετικό παοαθεμα). Δε θα ποέπει παντως να λη­τεχνικης λεκτικης ψυχοθεοαπείας. Ο Γοογίας και ο Αντιφών δεν είναι παοα ομογῃθεί η υπογοάμμιση ιιάποιωγ επισημάνσεων στις οποιες ποοέβη Ο Γωγίαεηποοίστοοία σε σχέση με τον Πλατωνα.›› ((1970), 126 ­ η υπσγοαμμιση δική του· και τις οποίες θεώοησε ως δεδομένες ο Πλάτων στους Νόμους: ότι σ λόνος­επωὁηποβλ., στο ιδιο, 137, και ακόμη, 164). Για το Γοογία, στη συνέχεια για την εομη­ καθίσταται επανωνός ηὁονης και απαγωνός λύπης, και ότι κατα τη διαδικασίανεία όμως που δίνει ο Ιυεἰιτ ­ Ετιττεύςσ όσον αφοοα τα χωοία 659ε, 665ο, 671ε, αυτή του επαδειν, ο λόγος (­επωδή) έχει τη δύναμη να συν­νιηινεται με τη δόξα812ο, θα ποέπει εξ αοχής να σημειώσουμε ότι διαφωνούμε. Κατα τη γνώμη του ο (της ψυχής), να τη θέλγει, να την πείθει, και να τη μεταστοέφει, με τη γοητεία, τηΠλατων στα χωοία αυτα αναπτύσσει την αποψη ότι επωδή είναι καθε λόγος, μαγεία που της ασκεί (βλ. Ελένης Εγκώμιον , 10 ­ ποβλ. επίσης, στο ιδιο, 8,9)·μὐθοἐι 7991799917 που οδηγεί στην π9119εί9τ9”9 νού 799 νἑολλ ανθθωπολλ” 11 πῇστιδή μεταφοαζσυμε: ο λόγος μποοεί να ποοσποοίσει ηδονή και να μειώσει τη λύπη,αποτελεσματικότητα της μουσικής ενισχύει αυτό το μαγευτικό αποτέλεσμα του εξαιτίας του ότι συν­γιννεται* με τη φαντασια, επηοεαζοντας την κατα τοόπο μηλόγου (βλ. (1970), 119). οοθολογικό, χοησιμοποιώντας μηχανισμούς της μαγικής σκέψης· και ακοιβώς

Σύμφωνα με τη δική μας εομηνεία, μουσική παιδεία σημαίνειτη μεταδοση εκ αυτή η δύναμη του λόγου να συγ­γίγνεται κατ" αυτόν τον τοόπο με τη φαντασία,μέοους του χσοού του Διονύσου (βλ. 671ε, 812ο ­ ποβλ. 6660) της θεμελιώδους τον καθιστα, τον οοίςει ως επωδή. (Επίοοωση του ότι τη δόξα θα ποέπει να την(για τη διαλλαγή) παοαστασης της συγγένειας μιας διαφεοομένης, καθώς επίσης εννοήσουμε ως φαντασία, αποτελεί και η διαπίστωση του Γοογία ότι ο λόγος ­και διαφόοων παοαστασεων πεοιστασεων του βίου, θεμελιωμένων σε αυτή την κατα το συν­γίγνεσθαι ποοφανώς ­ καθιστα οοατοι («φαίνεσθαι››) ακόμη καιπαοασταση (βλ. 665ο: η παοαστοιση της διαλλαγής ως επωδή θα επαναλαμβάνεται ποαγματα αδιανόητα ­ με λογικα κοιτήοια, απίστευτα (βλ., στο ιδιο, 13)). Όπωςσυνεχώς, μέσα από απειοες παοαστασεις βασισμένες στη θεμελιώδη αυτή παοα­ εύστοχα επιγοάφει Ο @_Β_ νιιειιεῃ (21ο88)3 ποόκειται για την άσκηση μιαςσταση, της οποίας και θα αποτελούν εκφοασεις). Τα παιδια μαθαίνουν να «λεκτικής μαγείας» (στο ιδιο, 85), για μία «μαγική ψυχολογία της γλώσσας» (στονοιώθουν ηδονή και λύπη σύμφωνα με το νόμο, δηλαδή σύμφωνα με τη διαλλαγή· ιδιο, 83). Θα ποέπει να υπογοαμμίσουμε ότι στην πεοίπτωση αυτή η λέξη του λό­μέσον αυτής της μαθησης είναι η παοασταση της διαλλαγής στο λόγο, δηλαδή Ο γου, για να επιτύχει τα ποοαναφεοθέντα, (1) έχει ποοτεσαιότητα σε σχέση με τηαισθητικός λόγος, σ λόγος­ωδή, η ωδή. Επειδή όμως ¬ όπως είναι φυσικό ­ τα σκέψη, η σκέψη είναι παθητική· δε χοειαξεται η λέξη να κατανοηθεί ή να εομη­παιδιά δε ὀιΚ1%@ίνΟν'Ε(1ι από σπθιὶθή για Τα θέμθιιῖθι Ο.11'Εόι, 'η (Ωδή είναι ΤΟ %0.λ'θ'Ε8@Ο νευθεί από τη σχέψης γςχ εντοπίσει αυτή η τελευταία το ποόιγμοι το οποίο η ποώτημέσο ποος επίτευξη της διαλλαγής στον ψυχισμό τους· ωστόσο, στην πεοίπτωση δηλώνει· και όλα αυτα γιατί (11) η λέξη τυπώνεται στην ψυχή (βλ. Ελένης Εγκώ­αυτή ο λόγος­ωδή δεν απευθύνεται στο λογισμό ­ ο οποίος δεν έχει ακόμη ανα­ μιον 13 ­ ποβλ. 15), αποκτα ένα είδος φυσικής επίδοασης πανω στη σκέψη, μεπτυχθεί ­, αλλα στους ίδιους μηχανισμούς του πνεύματος και της ψυχής του αν­ αποτέλεσμα να βιώνεται ως να ειναι ποαγμα και όχι ως σημειο αναφοοας σε έναθοώπου στους οποίους απευθύνεται και η επωδή· γι) αυτό και μποοούμε να πούμε ποαγμα (βλ. και ννεΙεΙτ (Ζ1988), 82­83) αυτή όμως η δυνατότητα της λέξης σε σχέ­όῖι Ο λόνθξ­(Ωδή όντως δεν είναι τελικά '1ῖί7'Ε0ίΕΕ άλλθ Ήῖθιοἀ επωδή 659€). δοπως ση με τη σκέψη, ως γνωστό, δεν είνοῃ, ῃχχοά γγώοςσμα της μχχγ|,χής7 ποωτόγοχιηἔ,η επωδή στην κυοιολεξία της (βλ. Ρ. Ιυεὶιτ­ΕιτττειΙἑο (1970), 26, 28), έτσι ­ κατ” παιδικής, σκέψης. Στο σημείο αυτό θα ποέπεινα τονίσουμε ότι ­ κατα το Γοογίααναλογο τοόπο ­ και αυτή των Νόμων ποοσπαθεί να φέοει ειοήνη στις, να θεοα­ ­ το να πείσει ο λόγος και να οδηγήσει ενεογητικα τον ανθοωπο ποος τα εκεί πουπεύσει από τον πόλεμο τις, δυναμεις της φύσης της ψυχής του ανθοώπου, γοή­ στοχεύει, να τον οὀηαηησει σε ­ κατ° αοχήν ­ παθητική­συναισθηματική συμ­με­

Page 87: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 173172 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

από αυτή την άποψη που ποἐπει να εννοήσουμε ότι αυτός δι)Ώστε χογπον η αναφοοα εκ μεοους του λογου σε αυτο που εαννόν εννοη άνοποαναναδυεται ως μια σειοα πολυειδων παυσεων ανα την επι­κοατεια /Εχονναε εἔενάσεν τη σημασία τον ανσθηηηοηΰ μποηονμε ίσωςτου λόγου οδηγείτον ίδιο το λόγο να χαοακτηοίσει τον εαυτό του, να δνοηωνβώσονμε στη σννέχενα αφενὁἔ νονἔ λόνονἔ ννα νοηςαατα την ανελλἔη τηἔ αναφοθαα ατοποζ Ομλλελ γλα αυτο "συ δεν οποίους λέγεται ότι το αισθητικό θα αποτελέσει την ποώτη παι­εαίαλ σε αανένα Τόπο ΤΟΌ Οαίζοντα ἙΟΌ λόγω) ”­ άΩα° ααα ΈΟΌ δεία και αφετεοου το πώς θα επιτυχει το νέο του οόλο, την επί­φλλαααφλααα λόγου “> ομλλείλαα Οωτό πω) είνα" _ εΐφμεἶ/ωε _ τευξη διαλλαγής: το αισθητικό διαθετει, όπως ποοαναφέοαμε,ά­τοπο για την τοπολογία του λόγου, παυση της επικοατειας του, πονωσνάσενη Ον οποίες Οὀηνοην σε φαννασναηη πληηωσηπαυση του λόγου. Το να ομιλεί ο λόγος για ό,τι υπό­κειται των εηνθνμίαε ηον πηοέθχενοη από μία εμπενηνα ηένωσης χάηη σεδλαφαθων ααθφών τηἔ αλωπήἔ του) δηλαδή γλα το χώοο της σιευπηα αυτό, γευόμαστε φαντασιακά την ηδονή που δε μας παοέχει ητου, είναι απολυτως κατανοητό, γιατί ως γνωστό η επιτακτικοτητα πηανηαννηόνηνοη η ναθηηε@ννόνηω_ επενὁη ωστόσο η πηανμοηδεν επλθαμεί να αφήσει τίποτε έἔω από την παοοπῃκη της τάἔηἔ τικότητα των πολιτειών που εξετάζει το πλατωνικό φιλοσοφουντου λόγου, αλλά είναι άτοπο· και αυτό γιατίη σιωπή του λόγου δεν νπονενμενο φεηνεν δΟνη, η φαννασναηη ηληηωση εννοω μίαείναι αντικειμενο του λόγου, εφόσον η ανάδυσή της είναι ταυτό­ παννοδνναμη ηαηονσία της δΟνηη μέσα σε σηνηέε ηαησηἐσημη "Ε παασηἔ του η σλωπή ΈΟΉ λόγω είναι αντλκείμενἶ ἙΟΌ εμπειοίας της επί­πονης επιτακτικότητας, είναι μία ακοάτεια τηςεαλποα Ήιἐῇ ή καλατεθα _­ εφόσον εκεί δε μεταφέαετω σἶααα πα­ ηδονής· ετσι, τελικά, ο χοόνος της επιτακτικότητας και ο χοόνοςΤαλθηαακα θ ααντακακή σχέση Όποκείμενο ” /ανῃκελμενοδ του αισθητικου ­ διαδοχικών φάσεων ­, αθοοιζόμενοι και συνε­σιωπή του λογου ανηκει στον εαυτο της, ειναι ο τοπος του εαυτου ἔεναζόμενον δηηνονηνοην ένα σννολο βνώμανοἔ όπον λύπη (Μαλ­της. Ο λόγος που ομιλείγια αυτήν δεν ανήκει στην τοπολογία του λάχθηηε με την ηδονή νπό έννονα όη εηένοεψε τηνλόγου ­ αφου το αντικείμενο δεν είναι τόπος/του λογου Ϊ, ουτε Ωονσω η δΟνης μία παύση νηἔ επνναηηηηἔ παηονσναἔααφαλώἔ ανήκει στον τόπο τηἔ σλωπήἔ ΈΟΌ λογολα και ελα/αλ και όλους αυτους τους λόγους, άλλωστε, είναι ευλογο ότι το μοναδικό

ουσιαστικό κοιτήοιο των θεατών του αισθητικου, το κοιτήοιο στοτοχή είναι φαινόμενο ανάλογο του αισθητικου. (βλ. σχετικά και Ου. θεςεἰ (1962), οποίο ανάγετοω κάθε άλλο Μωτῆωο γλα αΌΤό° είνω η εκ μέ©ΟΉ€κυοίως 122­128). Να παοατηοήσουμε επίσης ότι ήδη στη Θεογονια του Ησιόδου ΤΟὉ ποωοχη ηδοα/ηἔ382= δημλοιωγια Οασθησης ηὁονης σε 0ωτΟΌ€·υπάοχει μία πεοιγοαφή της δυνατότητας του λόγου ως ωδής να λειτουογήσει Αναφεααμε επλσηἔ ΟΉ· η παωῖη παλὀεία χθελαζεταλ Ραα φαντα­θεοαπευτικά, έτσι όπως ο Γοογίας είδαμε να πεοιγοάφει (βλ. Θεογ. 97­103 ­ Οία η Ο3ιΟίΟι θα δημιΟυ@γ8ί διαλλοιγή ηδονής και λύπης, ­ όιοαποβλ.55). συμφωνία τους με το λόγο της διαλλαγής ποος αυτές ­, και,Σημειώνουμε εν κατακλείδι ότι ανολογος ως επωδη μποοεινα εχει ­ γιανα νέλοἔν ὀναλλανή του λόνοη π@Ο€ την ηδονή καν Τη λύπη. καν όλα” _ Έ οπο/και νωσ , , / , , ,συνῖμψισιἕλοιας ααἶδθιιῖίιΐὲδτθικῖο ἰποω (εκιἔς τωη αυτα γιατι η φαντασια αυτη δυναται να μεταφεοει την ποοθε­τηε τα · _άλλων) διακοιβώοαμε ότι έχει παοαβληθεί στους Νόμους με την επενέογεια τηςεπωὸή; ­ παοαβάλλεται στην Πολιτικα με Φάεμακον ίβλ­ στο [Μ 595Ὁ5·7λ= με 382. Βλ. Ναι. 655εε­ια ποβι., στο ιαο, 667ι›5­εεειτ, 65πι9­ελ, 65885­12,λόγο επαδόμενα με επωδή (βλ·¬ στο ααα 60883­4)· 65%­ο ­ αυτή η κοιτική δε σημαίνει ποόταση για απουσία ηδονής· για το θεμα* Αφήνουμε αμετάφοαστο τον όοο, ακοιβώς για να μην πτωχευσει το βάθος αυτό) βλ· στη Οννέχενα.και το πεοίπλοκο της σχέσης που αυτός δηλώνει.

Page 88: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

17Δ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν, ΑΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑίΔε1Α± Η ΔΙΑΑΑΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 175

τίκοτητα του ποαου λογίσμού στην ηδονή καί τη λύπη, καί να εκ­ Λ ποαγματίκή αλλα καί φαντασίακή πλήοωσή τηἐ απουσία ὀοφοασείτη δίαλλαγή του ποος αυτές σε επίπεδο σκέψης· δε χοείόί­ γή§386_ Όμωα Οῃωγβώἔ για Οωτή τη θεμελίωση φανταἐαηκήε

ζεταί ομως μονον αυτο· χοείαζεταί ­ οπως θα δίαπίστωσουμε πλήοωσης σε μία πολίτεία δίαλλαγής χοείαζεταί να κάνου ε πε­αμέσως στη ουνέχεία ­ καί μία ποαγματίκότητα δίαλλαής ηδονής Θγααότεθο λόγο· μ

καί λύπης, σπεύδεί να μας δίαβεβαίώσεί το πλατωνίκό φίλοσο­ ΤΟ γεγονός ότί η ίδία η ποαγματίκότητα θα παοέχεί δίαλφούν υποκείμενο. Ποαγματί, ποοτείνεί καί η εμπείοία ­ γία πα­ λαχθείσα ηδονή καί όχί υπεοβολίκή λύπη ¬ με σχεδόν απουσίαοόίδείγμα: ωςπίθήνηση ­ καί η φαντασία ­ όπως κίνη' ηδονής ­, σημαίνεί ότί η επίθυμία πλήοωσης της ηδονής θατοποίείταί απο την κίνηση ­ να παοεχουν ηδονη στο ατομο που αφοοόί την πλήοωση μίας δίαλλαχθείσας ­ καί όχί ακοατούευοίσκεταί στην απώτατη παίδίκή ηλίκία, αλλά καί λύπη383. ή ηδονής, καί ­ επομένως ­ η αίσθητίκή ­ φαντασγακή πλ/ ΞὉ

Όπεθβολλκή παθθλή λὐπηἐο όπωἐ ΗΘΗ Το αντίθετα "Π παθολή Όπεθτ θα ποοέοχεταί από μία παοόίσταση μία είκονα που ὁήγαιἕα νἔβολίκής ηδονής, η τουφή, οδηγούν ­ κατα τη γνώμη του φίλοσο­ δημίουογεί αίσθηση δίαλλαχθείσας ηδονήἔ. Οωἐό όμω§ έχειφουντος υποκείμενου ­ στη δημίουογία ατομων με πθόβληματα εξής σημαντίκή δίαφοοα σε σχέση με την ποογενέστεοη αίσθη­ψυχγκηε Όγεγαεοεε Ποοτείνεί λοίπον οχί μονον εμπείοία ηδονης, ακήτφαντασγακή πλωωση: η φαντασιακῆ πλή@ωση ταυτίζεται

αλλα καί απουσία της, λύπη385· καί ποοτείνεί, επίσης, όχί μόνον την παοουσία δίαλλαχθείσας ηδονής όπως αλλωστε καί η πλμἕα ° η­ἔρζττ Θωση Τηἔ εμπείοίκής ποαγματίκοτητας· αυτό αημαίνεγ 6" στην

383. Βλ., στο ίδιο, 79Ζο8­ε3 ­ ακόμη καί ως έμβουο, μέσω αναλογης φοοντί­ κοίγωνία Της δίαλλαγ /ς ε πε τ α

δας γία τη μητέοα (: βλ., στο ιδιο, 79Ζε3­8). Μή ποωασταση πα©έ;'ΟὉΰ τἐἶὲη πθαγμἔἰίίκοῖηῖα καί φαντασία:

384. Βλ., οτο ίδιο, 791ο8­79205: η τουφή οδηγεί σε δίαμόοφωση ποοσωπί­ έσα ενώ Ο απΟΪε εσμα› με ὀλαφοἔε­"χακ κ κ κ Η ο στην κοίνωνία της επίτακτίκοτητας εμπείοίκή οτααγαα­

κότητας ευεοέθίστης, οξύθυμης, η οποία ευκολα ενοχλείταί απο ασήμαντα ποαγ­ , ›

κ κ κ κ τίκοτητα καί φαντασίακη πληοωση παοέχουν εναντία αποτελέ­ματα, με αποτέλεσμα ο ανθοωπος που εχεί την ποοσωπίκοτητα αυτη να παοαπο­

νείταί υπεοβολίκόί καί να καθίσταταί μελαγχολίκός όταν συναντά τους φόβους, σίίαια, με Τα ίδία ­ τα μόλίς 7ί@0μγημ0γ8υθέγ°ία ­ δίαφοηετίκόίτίς λυπες καί τίς αλγηδονες της ζωης. Η αντίθετη ποοεία, η υποδουλωση στην μεσα,επίτακτίκότητα φυγής της ηδονής, οδηγεί στη συγκοότηση ποοσωπίκότητας αοή­ ΠΩ" ωστόσο π©ΟχωΘησΟΉμε διεθεὐνησημαντης, ανελευθεοης καί μίσανθοωπης. όῃ το συμβαῃπό ωσθ Ήπό

Σχετίκόί με την ποώτη μοοφή ποοσωπίκότητας, την ευεοέθίστη καί βίαίη στην λπεία η > Ο Οωει ητωω στο πλαισιο μλαἔ ΤΓΟ­ς ης επίτακτίκοτητας, οδηγεί σε εναντία αποτελέσματα σεεν γένεί κοίνωνίκή της ποοεία, στίς κοίνωνίκές της υποχοεώσείς, καί υποδουλω­

οί τ το οοο τοίο, οτοοε­οεοοτ ίίοί οεοοτ­5· οοτοηο βλ , οοο σχεση με την ποανματίκὀτητα. ενώ το νέο αίσθητίκό, το αίσθητίκσμένη στα αφοο ίσία,β .,α μη, , .

ιδιο, όθέίεὅ­696ο4, γία την καταφυγή στην εμπείοία της ανατοοφής μέσα σε τουφή ΟΈ0 Τίλαίσίο μίας πΟλίτείας της ὀίαλλαγής σε εγςωμογςσμένα με7

θα7

νεου αίσθητίκου απο το συμβατίκό: θεμελίώδ έ ί γαυποκείμενο (βλ. 696Μ­5), καί ποαγματί στο χωοίο 79Ζ‹:8­ο3/8, αυτο ποαττεί. νέο θ ηἔ Η Ο μ γία τΟ

385. Βλ. σημ. Ι 378· υπαοχείστο τέλος αυτού του λόγου, μία υπόθεση του πλα­ [σ ηῃκο ειναι να λεποδωγελ Οωτο στον ανθαυπο εννο­τωνίκού φίλοσοφούντος υποκείμένου η οποία παγίδεύεί το συνομίλητή του, με

αποτέλεσμα το φίλοσοφούν υποκείμενο να τονίσεί ότί μία παοόμοία σκέψη­υπόθεση ποοσφοοας συνεχούς ηδονής, απουσίας αλγους, λύπης, φόβου, είναί η μεγα­

λύτεοή καταστοοφή νία τον ννκίσμό ίβλ­ Νὀκ 792ὶ·>4­Θλ εεε. ελ., οοο τετο, 79οο5­τοτυε.

Page 89: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

176 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ· Η ΔΙΑΔΑΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑ1ΣοΗτ1Κο 177

κ × × κ ×

ουμενο ως δημιουογο του και οχι ως θεατή του τι σημαινει Αυτή η διαδικασια ειναι πασα πολυ σημαντική· υπό την ποσο­τελικόι αυτό, και γιατι μόνον έτσι μποοει αυτό να λειτουογήσει ως πττιτή των σττττ ὀτντων "έν λ κ δ 9 9

παιδεια διαλλαγής σε επιπεδο ποώτης αισθήσης; Όπως ειδαμε, ὀυσης και πλήἑωσης της ε(ι)ιἙἴ雀μιδῖΒ ιιπδἐῖιινιἑ δἔἔτδισἶειεόλδναογια να λειτουογήσει το νέο αισθητικό στον ανθοωπο ως δη­ 7 Η

9 9 θ 9 9 θ 9

ΗΨΗΩΎΟ του "Ο" Ολἔ ωἔδ ἶττη ἙΟΗ λθελαἔονταλ εἶθλσεωἕ εκ οουιο (1963), τε­57 _ και κνοιως 37­57 ­, Ηνιτῃτι (1965), Μ. Νοττιουιττ (1986),

μεθονε μιαἐ Μοινωνιαἐ ια Οινιιε _ παθαδεινματικα. η οινο­ 165­199, ι.Μ. 1υτι(196ι), 25­εε, 1. Συκουτοη (2ι9ιι9), 186­229· νιοι τον εοωτοι κοιι

ποσια ­, οι οποιες θα μειώσουν τη δόξα λυπης, την ελπιδα λυπης, την επιθυμια στον ιδιο οιοιλογο, βλ. Ανν. Ρτιοο (1989), 15­54, γιοι την επιθυμια

που ειναι ο φοοέας της επιτακτικότητας του λόγου, ο φοοεας της στον ιὀιο οιοιλογο κοιι την Ποιιτεισ, βλ. Οιι. Κειτττ (1987). Γιοι τον εοωτοι στο

φυγής της ηδονής, σε επιπεδο ποώτης αισθησης· ώστε χοειόιζεται ἶτἶἔἔἔ ἶλ· ττ λἕἶ ἔτἶἶἐἐτἶτθιιἑἐ τῷ Τἑτῖοτιἔθ (1963λ 10]­1209 ΝΠΘΘὉΜΠ (1986)9

ι ό ι | * * _ 7 ' ' 18 σ _ 9 ­ ­ . /

η επῃἶεΰἑη μελωσηἔ τηἔ δοξαἔ λΉπηἔ› η οποια θα μ~εΤαφεΩεΕ σε επιθυμια στον ιδιο διόιλογο βλ. Αλλ/. Ρτὶοε ἶἕε89ἐ 55­ἔθἔιἔπιδηςεῖιῖἶηἶπω­[εδο πρωτηἔ ωσθησηδ Ϊην ΗΘΟΘΗΉΗΟΈΗΉΧ ἹΞΟΌ ΗΩΟΗΪΗ λογου του έοωτα στο Συμπόσιο και το Φοιιΰοο, βλ. Ι.. Βοοἰη (1969), 101­189· για μια,

Ομωἔ η μενωση τηἔ δοἔσ­§ Μπηἔ σημαινει ὁλλνἴχτοῖλιτίχ Οωἔησἢζ Τηἐ σχετικα ποόσφατη, υπεοασπιση της πλατωνικής μεταφυσικής επιλυσης του ποσ­

ηδονής, ειτε μέσα από ποαζεις που την ποοσποοἴςουν ειτε μέσα βλήματος της εοωτικής επτθυμιας οπως αυτή ­ ιτοιοοι τις μετοιςυ τους ὀιοιφοοες

από φαντασταγτή γεύση Έηετ για το θεματαυτο ­ εκφοαζεται στο Συμποσιο και το Φοιιδοο, βλ. ΠΜ. Ηεὐρετἰτι

Θα ιτθέπει στο σημειο αυτό να επιμεινουμε όσον αφοθόι ακθι­ ηἐτἶἔτιἰιωδ 29ττ36ἰ%ω Έ9ἕλΗ©πἑ%όλΗχ0λΕασμό του από ἔτη/τΝΗ58Η8ΗΙΉ (1991)., ,_ , , , , , , ην επι υμια σεα ους ια ο ους, εκτι ι ” , Σ ι ,

βωε Πε πθοωτοθεσειἐ Οωτης Τηε φαντασβακηε γεὶισηα' Ηα­Η αοχαςι καιτο Φαιιδοο, βλ., ποόχειοα/ἔοατ. 403­ἔθιι ­ ποἕλἶ.(<)Ξ:1ῖδΕΗ66[Ἱ:ιέΗ7ὅ0ΠΞΖἶ0:ἐΞ

Ο Οενθθωποἔι η ἔωη ΈΟΌ αχ/θ©ωπου› μ~πΟΩελ να λὁωθελ μεσα απο Έην Σχεττκόι με την επιθυμια στο Φιληβο, βλ. την αναφοοα μας (:σημ. Ι 396) στους

εξης Ωτσσοπτικη. οχολιαστες γενικα του εογου, απ7 αφοομή το θέμα­ποόβλημα αληθεις ­ ψευδεις

‹‹5Εν τῷ πληηουσθαι και κενουσθαι και παστγ ὅσα πωὲ ηδονές που θιγεται εκει. Στο Φιληβο (Με­35ο), αλλα και ήδη στοΣυμπὀσιο (ΖθΟε­

σιυτηηισιν τ3 ἐστι τῶν ζῷων και τὴν ςὺθοοάν, και εἴ τις τούτων ἐν Β),/η επιθυμια οοωεται ως επιθυμια (μελλοντικής) πλήοωσης μιας κἐνωσης που

ἑτττττἐοω ττττνὀττενοτ ἡμῶν ἀλτ/εἰ τοτὲ δὲ χαίττετ τττττὰ τὰς υφισταται στο παοον. Οι απαοχες συλληψης αυτου του μοντέλου κένωοης­πλήοω­

ὅΟ|τά§»ἑ88 σης σχετικα με την επιθυμια, θα ποεπει να αναζητηθούν, σε φιλοσοφικό πλαισιο

·στον Εμπεδοκλη (βλ. ΠΚ 31 Αθἶ) και, σε μη φιλοσοφικό, στο ιπποκοατικό οοτρυε(βλ.17εοιΙητο. 9.τ1­Ζθ). Στοτπλαισω του πλατωνικου οοτριιε απαντάται για ποώτη

ο α ε τ ν ο ο ο ι ς ς ς

387. Αυτή τη δυνατότητα, όπως ειδαμε, ποέπει να έχουν οι ποεσβυτες­φοοεις Ξῃἕ ΔἘ3‹;1Η497ἰ ­γῖδυεἕοεἔ ἶιἔδι­εἶωωσδἕόοἔοαςλἔγἶἕιαἶ ῖῖῖιμἔῖἕἐ πἕἶῖτέεἑτ­> σἶο

της ποώτης παιδειας· και ποος την επιτευξη αυτής της δυνατότητας θα παιδευ­ επ ὁ 9ε 9 9 9 7 9 9 , Πκες

σουν τους νέους, και τελικα μια ολόκληοη κοινωνια· βλ., στο ίὁιο, 6όΔιει1­7, 665ο1­ τττἔ Ξοῖΐἐτἔντη/Ηἶἕἕττἰΐἶἱἔιἕἐαἔηἶιἔἕ Η:τΌττἰη„ἕγἶτἶττΞΞτἶ1ἕη:)©ἑ|ἶἐημα" βἶτ]'ἐΒ' ΟΟΗΡ

57 80302' χεια συναντάμε το ιδιο μοντελο στήν Πολιτεισ όπου και επειῖδινετοιι σἶδιηἶυνε­388. Φιληβ. 35εΖ­5. Θα ποέπει κατι αοχήν να οημειωθει ότι ο λόγος για την δ κ 9 9 ξ ,Ηχο­

επιθνμια ειναι αναγκαιο να ειναι λόγος και Υ ια τον έθωτα εφόσον αυτός ειναι ἔἔἕυκο πεδω (βλδ στοβω) 58(Ζἶθἔ5(τἘΟ ἶυμποσιο (βλττ2008_201οτἶ _ (ΠΟ Φ!/Μβο7

αια ­, και στον ιμοιιο ο­ . ια το μοντέ ο αυ ι, . (1.8 τ

εγγενως ουνδεδεμενος με την επιθυμια (βλ.Συμπ. Ζθθε­2010)· για τη σχεση εοωτα (1988), 277 49 σημ. 245 όττοττ τττττταττέττττετ ττθώτττ εμφἕτῖτοβ _Ηαὲ οἶἕ Ξτῖ

και επιθυμιας στον Πλατωνα, βλ. Ο. Βειτιειε (1988), 27, καιγενικόι στην αοχαια ελ­ ανάλογη με εκείνη ττοττ θα σττταττήσοττττε Σττττττόστο στοπ /τύΐτττ ἶβλ γ

9 9_ . οτ

ληνικη καλλιεογεια, βλ. Α. Οετεοο (1986), 10­11, Κ.Ι. Πονετ (1978), (12­49· για τα ωτοτ Ζΰττϋ πΘβλ' 221 ττ) έχετ εττετωτ ττττττετττενο ά τλτα Ο

κοινα σημεια αλλά και τις διαφοοές μεταἔυ έοωτα, επιθυμιας και φιλιας, στον Υποστ Ε θ πε ότ 9, λ9 9 φ 95 Η φ 9

Πλόιτωνα βλ. ΠΑ. ΗγΙειοο (1968). Για τον έοωτα στο Συμπόσιο βλ ποόχεισα Τ ηο χ βη ενχίωα τηε π ῳωσηε _ οπως παθοησιαζετω στο χωῳο7

ι κ 7 ° 585ο της Πολιτειοις ­ δεν ειναι σαφής, και ότι ­ επομένως ­ νομιμοποιει μια

Page 90: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

178 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 179

βίος του ανθοώπου· και μάλιστα όλα αυτά τα συμβάντα και όσα λόγοι έχει γιμειι οονοέομιοιι οχι μονο με ιμ γεμομ μ τμ μμ γεύσηεπίσης σχετιἶςονται με αυτά αποτελούν όσους σωτηοίας και φθο­ ιημ ηδονής μέοοι ομιο ιμν εμμοιομιή μοοιγμοιμμοιμτομ αλλά μομ μεοάς του βίου αυτού. Η ηδονή και η λύπη, για τις οποίες ήδη τόσος την επιθομιοι γοοοημ ιμμ μ οποιοι οοο γνιοοιο _ θεμελιώνεται__­ΠΔ?? στο γεγονός της εμπειοίας απουσίας της389· στη συνέχεια, έχουμεαμφισημία (βλ. την κοιτική των ΙΩΒ. Θσε1ἰομ και (ῖ.(].\λ|. Τεν1οτ (1982), κυοίως πληοοφοοηθεί ότι με φοοέοι τη μνήμη­Εικόνα Ο άνθῷωποἐ Τηἔ122­125,καιτο θαυμασμό μετον οποίοτην επικοοτείοἔ. Ο. Πτιυεου (1984), 214). εμπειοίοις λύπης μέμνητοιι της ·ηὀΟνήο390ι έτσι ώστε με έοεισμοιΓια το ίδιο ποόβλημα αμφισημίας ομιλείο Ι..1ἰο1αἰυ(21938),1ΧΧν ­ ποβλ. 49 σημ. Οιμτή ,ιη μνήμη ειμόνοι μοι ἔομιι/οι μιοι διοιδιμοιοιοι οπομ θοι οι­ιι_Ι, με αφοομή το χωοίο 2ΟΟε­ο του Συμποσιου· σύγχυση ως ποος το θέμα αυτό , μ μ μ μ 9­διακοίνει τη σχετική διατύπωση του 8τ. Βοεετι (1968), 217· τέλος, ο ΒΑ. Μετ1‹ιιε ὰωἔεβ να γἶυτεὥς "Ψ ηδονη μεσα στην/αληβεια τηε π@αἹμαἐ13ω(1971), 136, ποοχωοεί σε δυο ενστασεις που σχετίςονται με το ιδιο θεμα στο τη­1919 81911 παλβ η μεσα στη φαντασκχκη γεΌση› πω) ποουπο ετελΣυμπόσιο και δοκιμάζει την επίλυσή τους (βλ., στο ιδιο, 142­143), θεωοώντας ­χωοίς, όπως άλλωστε είναι γνωστό, να είναι ο μόνος ­ ότι έννοιες όπως έοως, φι­ ­­ζ­­4­4λία στον Πλάτωνα θα ποέπει να κατανοηθσύν με βάση τον Κίοκεγκωο, το Θωμά οά. Θα ποέπει ακόμη να θυμίσουμε κάτι που σχετίςεται με τις κατηγοοίες του Β.Ακινάτη, τον Αυγουστίνο· σχετικά με μία ποοσπάθεια διάκοισης της πλατωνικής Μοττ1ον: ο Νίτσε έβλεπε θετικότατα και στους αντίποδες του μετακοσμικού ποσ­θεωοίας για τον έοωτα από τη χοιστιανική ­ αλλά και τη οσμαντική ­ για την χοιστιανικού Σωκοάτη τον εοωτικό Σωκοάτη· άοα όσοι, είτε από άγνοια ­ όπωςαγάπη, βλ. Τ. Θοιι1‹:1 (1963), 1­13, και επίσης Ι. Συκουτοή (21949), 230­246. ο Μοττ1εγ ­, είτε από εομηνευτική (ποό)θεση, τοποθετούν αὁιόκοιτα τον

Θα ποέπει να παοατηοήσουμε ότι ο Ν. Νικολαϊδης (1986), 168, αφού πασα­ Πλάτωνα μαζί με το χοιστιανισμό (το Χέγκελ, και το Λακάν), και τους αντιδια­θέσει τον οοισμό του Λακάν για την επιθυμία, υπογοαμμαςει ότι αυτός είναι πλα­ στέλλουν ποος τον Νίτσε, θα ποέπει να λάβουν σοβαοά υπ' όψη τους την ποοανα­τωνικού χαοακτήοα και απαντάταικυοίως στο Συμπόσιο· θα ποέπει όμως να ποο­ φεοθείσα διάκοιση του ιδίου του Νίτσε, και, επομένως, να μην τοποθετούν τονσθέσσυμε ότι δεν είναι μόνον ο οοισμός της που είναι τόσο πολύ πλατωνικός, εί­ έοωτα κατά τον Πλάτωνα στο πλαίσιο της ιουδαιοχοιστιανικής παοάδοσης. (Τοναι καιη αξία που ο Λακάν της ποοσδίδει: ‹‹­ το ανθοώπινο υποκείμενο, το υπο­ ότι η τελευταία τον εομηνεύει ως εναομονιζόμενο με το πλαίσιό της, αυτό δενκείμενο της επιθυμίας που είναιη ουσια του ανθοώπου» (Ζ. Λακάν (1982), 141 ­ αληθεύει τίποτε για αυτήν, αυτό και μόνον αληθεύει­επιβεβαιώνει ­ κατά τονη υπογοάμμιση δική μας· ποβλ. την άποψή του αυτή ποος το χωοίο του Φιλήβου Νίτσε ­ το θεολογικό χαοακτήοα της εομηνευτικής της. Οοθά άλλωστε, αν και(35ο2­5) που παοαθέσαμε και το σχολιασμό που γι° αυτό διατυπώσαμε). Σφοδοή από διαφοοετική αφόομηση, ο Ψ. Βοεοοωοεε (1984), 45, λέγει ότι ποόκειται πε­ωστόσο υπήοξε, στην ποοκειμένη πεοίπτωση, η κοιτική του Κ. Μοττ1ογ (1988), 80­ οισσότεοο για μία σύγκοουση του Πο1οιι2ο και των εγελιανών (Σαοτο, Λακάν),82, για την άποψη αυτή του Ζ. Λακάν πεοί κενού, πεοί έλλειψης, θεωοώντας τον παοά για μία σύγκοουση Νίτσε και Πλάτωνα.ως εκποόσωπο της αυγουστινοεγελιανής παοάδοσης· αλλά έτσι ο ποώτος αγνοεί Τέλος, παοά τον ενδιαφέοοντα τίτλο: «Ἑοως και διαφοοά στον Πλάτωνα»,4 παοά τον τίτλο του βιβλίου του ­ τον Πλάτωνα, τον πατέοα της ομώνυμης πα­ και παοά την εξαγγελία ότι επιθυμία και διαφοοά θα εξετασθούν από κοινού (βλ.οάδοοης που ­ όπως διαβεβαιώνει ο τίτλος ­ αποτελεί αντικείμενο του συγκε­ Β. Μοττ1ογ (1988), 27), στο σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου του (στο ιδιο, 27­33)κοιμένου βιβλίου. Δε θα δοκιμάσουμε να απαντήσουμε στο εοώτη μα αν ο Λακάν πεοιοοίςεται στο Συμπόσιο, για να ουμπεοάνει ότι δεν υπάοχει μνεία του ποοβλή­υποστασιοποιείτην έλλειψη ­ γιατί δεν είναι αυτό το θέμα μας· ο Πλάτων όμως ματος της διαφοοάς· κατ” αοχάς, στο Συμπόσιο, η κένωση, η έλλειψη (αν δε τιςδε νσμίςουμε ότι υποστασιοποιεί την κένωση: η κένωση είναι ένα πάθος και όχι θεωοήσουμε ­ όπως ο Μοττ1ογ ­ ουνώνυμες της υποστασιοποίηοης), παοα­μία υπόσταση ­ η κένωση λοιπόν δεν είναι εγγενώς συνδεδεμένη με την υποστα­ πέμπουν στη διαφοοά· επίσης, στους Νόμους, η μέοιμνα ποοάσπισης της διαφο­σιοποίηση· όμως η μη υποστασιοποίηση της κένωοης, της έλλειψης, καθιστά χω­ οάς οδηγεί στην παοάσταση της διαλλαγής· και η παοάσταση αυτή, σύμφωνα μεοίς (ιδιαίτεοο) νόημα τη διάκοιση κένωση ­ διαφοοά στην οποία τόσο επιμένει σ τις ποοθέσεις του Πλάτωνα, ποοοοίζεται να αποτελέσει καίοια εμβολή στη ζωή,Μοττ1ογ, τσνίςοντας το θετικό χαοακτήοα της διαφοοάς· από την άποψη αυτή εννοσύμενη ως σειοά συμβάντων (κένωσης) (και) επιθυμίας (πλήοωσης).είναι απολύτως κατανοητή η παλαιότεοη, οητή, ομολογία του Κ. Καστοοιάδη 389. Βλ. Φιληβ. 33ο4­6.(21985), 408, ότι «λίγο ενδιαφἐοει» αν κάνουμε λόγο για κενό, έλλειψη,ή διαφο­ 390. Βλ. σημ. Ι 312.

Page 91: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

180 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΑΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 181

εξαπάτηση του λογισμου, εξαπάτηση του ως να ήταν η παοάσταοη με οσισμένα από τα στοιχεία που ήδη αναφέσαμε και σχετίζονταιη εμπεισία, η αλήθεια της πσαγματικότητας391. με το όλο θέμα που μας απασχολεί στο πασόν κεφάλαιο.

Όμως αυτή η μνήμη ­ εικόνα δε φέσνει πάντοτε ηδονή: όταν ο Ο άνθσωπος, μας λέγειτο πλατωνικό φιλσσοφούν υποκείμενοάνθοωπος ελπιζει ότι θα γευτεί την ηδονή, ότι θα ικανοποιηθεί η των Νόμων, βούλεται την ηδονή και δεν βούλεται ούτε επιλέγει τηεπιθυμία του, τότε και μόνον τότε ο άνθσωπος κατ° ασχήν λύπη393· αυτό το δεδομένο που θα ονομάσουμε σιζικό, σιζικό δε­χαίσεται με την πσόγευση αυτή και στη συνέχεια πσοχωσεί στην τσεπιδίωξη εμπεισικής ή φοιντοισιοικής πλήσωσης· μποσεῦ ωστσσσ Ο 393. Βλ., κατ επαναληηιη ­ για να δοθει εμφαση στο θεμελιωδη χασακτησαάνθ©ωπΟς ελπίζω ότι θα Ηπεί δον , ότι θα του δεδομενου αυτου: Νομ. 733ει2­3, 733ε8­οΖ, 733ο3­5, 73304­5· γενικα, βλ.

77 γ η η |η7 73Ζ‹18­734εΖ, και πσβλ. 66ΟεΙ11­664οΖ· για ένα σχολιασμό και των δύο αυτών χω­νοττονηθεν η επτθομισ τον' τοτε τι σομβσινετ; Μσθσινοομε οτι στην αιαν, μι. ο.Μ.Α. οαιυα (1935), ει­εε ­ για ια ιιαώια ­, τι. εααααεα (1972),πσοκειμενη πεσιπτωση ο ανθοωπος αυτός θα έχει διπλή λύπη· 24­28. Τα ποώτο χωοια, αλλα καιω ὸευτεοο, Θα παεπει να συσχετισσούν με τηνλύπη από την εμπεισία κένωσης, λύπη από το ότι δεν ελπίςει να ηοονιοττννι θεση σον ενοοάἔει Ο Σωνοστηε στον Πεωτσνσεσ' σε μίσ τετοτσ ετττ·

ννν ττνννν ν τν σε ν τν δεν νενε ειιιτκνιι ιτιτει:ε,ν ιιιειιεττιι τιιειἐιἐιεὲιιτὲττετττεα/ιιταεεοεθ τη τη ­ Ι · 7 εσἔα ης αν οωπος αυτσς εχει εμπειοια λύπης. ποοεο μεσα), 206 αημ 3, και α ι. ταιιααι (1956), 23 ανμι, γιαια αααια, α ι. νναια­ιχομενη τοσο απο την πΩα)/ματνκοτητα οσο ΜΗ απο τη φαντασνα· (1963), Ζ6­27, για το δεύτεοο ¬ στην ίδια πσοβαίνει και ο Ν. ΟυΙΙεγ (1968), 116,Τν μποααυμε να υποθεσονμε θα θα σνμβεί στη σννέχεναἑ ΤΟ πλοι­ αλλά υποτιμά την ηδονιστική υφή των δύο αυτών χωσίων. Σε συσχετισμό τηςτωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο στο Φιυιηβο ακσιβώς εδώ κλείνει μετοητικής τέχνης του Ποωταγαοα με το πσώιο χωαιο ιιοοβαινει ο Τη. σαιηραατη συζήτηση γγσ τσ πολύ σσγκεικσγμένσ σωτσ ζήτημα­ ωστόσο θα (1955), Π, 322­324, με το δεύτεσο ο Μ. νειύτουττε (1954), 172, και με τα δύο ομποσοὐσαμε να επγχεωήσοημε να σΌγ%ΩοτήσΟΉμε7 με βάση ΟΩΡ Οτιιοε (1935), 51­86· και στο πσωτο και|στο δευτεσο χωσιο υπασχουν οσοι πουσμένα άλλα δεδομένα ίδιο Ελοσο ούν υποκεί έ πασαπεμπουν σε μετοητικη (για το δευτεοο θα κανουμε αναλυτικα λογο στη

φ φ/ μ χ/ συνέχεια του πασόντος κεφαλαίου). Ο (ὶιιτητὶε σχολιάζοντας το πσώτο χωσίο"αταθεσεα την Ρποθεεἶη μαἔι καν _ στη σννεχενα _ να ὁοναματ θεωσείότι δεν ενασμονίςεταιμε το χωσίο 7920­α (βλ. νν.Κ.(]. Ουτοτἰε (1978),3Ζ6­σουμε την επαληθευση της, Βξετοιζοντοις το αν αυτη ενοιομονιζεται 327 οημ. 2)· νομίςουμε όμως ότι δεν υπάσχει καμία αντίθεση: στο χωσίο 7920­σ, ο

λόγος για το «μέσον», είναι λόγος που χσησιμοποιεί μία οικεία οσολογία (βλ. σημ.τσ­ Ι 475) η οποία αφοσά τη διαλλαγή· στο χωσίο 73Ζε­733ο λέγεται ότι ο βίος της391. Βλ. Πολιτ. 598ο2­4· το κλειδί αυτής της εξαπάτησης βοίσκεται στο ότι η διαλλαγής είναι ηδονικότεσος σε σχέση με οποιονδήποτε άλλο.

συγκεκσιμένη εἔαπάτηση του αισθητικού ενέχει ηδονή· όπως διαπιστώσαμε, στο Ιὀναντεθη μνεία θα πθέπεν να νίνεν στο νενονσ€ σα ο Ο­ ΜσΠοΤ (1951)ι 59·ο7Φιληβο η ηδονή είναι δυνατό να οχετίςεται με μη ανταποκσινόμενες στην πσαγμα­ (και νωοίτεσα στη διατσιβή του Πει· Αμ/οιιιι ιἰει Βιἐοκει Π ιιιμἰ Ι/Π νοκ Ρἰαιοκετικότητα, ψευδείς εικόνες, ενώ στους Νόμους λέγεται χασακτησιστικά ότι η βού­ Οεεετεετι (Κοηἰεοετει 1935)), εφθσσε στο σημείο νσ σθετἠσει Το ποώνο Χεοοίο _ οληση της ηδονής ­ που έγκειται στο να πσάξει ό,τι θέλει ­ επιτυγχάνεται με το Οοαἐοοααοσε (1960) ασαώνναἔ σφσσοή νονανή ποοἐ τον ΜαΠοΒ ολν μόνο δεν Τονα πείθει με βιοιη απάτη (βλ.863ο7­10). Επίσης, λέγεται στους Νόμους ότι η χαρά αθετεί αλλά το θεωσεί σημαντικό και το πσαγματεύεται (στο ιοιο, 165­176). Αυτήαπό μία πασάσταση οδηγεί σε μία διανοητική κατάσταση που πασομοιάζεται με 11 νννηση τον ΜαΠοΤ οεν εαπλήσσεν' αναθεται εννσλνεν την εντύπωση σα ΤΙ σνασηανααιαγ (μι. 65εαι­τι _ ιιιαιως 656 ασ­ και βεβαια, ανειαα και εεααααγαη όχι οασμενων μελετητών σε σχεση με την ηεονιεττνη θεση στον Πεωτανὀοτι έχει ωςμόνο συνδέονται, αλλά είναι συνυφασμένα με τον τοόπο σκέψης που αφοσά το υπο­κειμενο θεμέλιό της την ακοάὁαντη πεποίθηση ότι ο πο(ωτ)οχοιστιοινικόςαντικείμενο της ποωτασχικής πασάστασης της επιθυμίας, όπως ήδη μας έδειἔε ο Πλάτων δεν έγραψε ποτε ο ιίὸιος οσα φαινεται ότι ένοαφε σχετικα με την ηὁονηλόγος για τη μητσική χώοα. (Νόμοι), ή αν ο ίὁιος τα έγοοιψε (Πσωταγόσας), δεν τα εννοούσε σσβαοά. Αν όμως

392. Βλ. Φιληβ. 36ει”7­ο2. δε δεχθούμε την αθέτηση, αν πάψουμε να αγνοούμε ­ή «αγνοούμε» ­ τα δύο

Page 92: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

182 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 183

δομένο, είναι η θεμελίωση της επιθυμίας και ο λόγος υπαοξής της: ηδονής. Ποιος άοαγε άνθοωπος θα επιζητουσε ένα καθεστώςη επιθυμία, υπενθυμίζουμε, είναι επιθυμία πλήοωσης της κένωσης όπουψληγ­λήπηψ­θα ήταν διπλή, όπου η επιθυμία όχι μόνο δε θα έφεσ­

αυτά χωοία, τότε, αντίστσοφα, ενισχυεται η άποψη όσων υποστηοίςουν ότι ο ηδο­ 1επειδή ο ηδονισμός είναι μία «άσεμνη άποψη» (στο ιδιο, 240), γι7 αυτό και υπάο­

νισμός στον Ποωτοιγόοοι είναι όντως πλατωνική θέση· και όχι μόνον αυτό· η κα­ χουν επιφυλάξεις αν έγινε όντως δεκτός από το Σωκοάτη στον Ποωτοινόοοι· Ε.Κ.­ΜΗ Ι

τάφαοη­αναγνώσιση αυτή μποοεί να οδηγήσει στην από κοινου εξέταση των Νο­ ψΒοάόε (1959), 21, Οοεἰἰτις και ΤεγΙοτ (1982), 45­68 ­ και ειδικά: 59,6Ο,64· Οτοτε

μων (όχι μόνον των δυο ποοαναφεοθέντων χωοίων) και του Ποωτανόοσ ­ αλλά 1 (31875), Π, 87­89, 314, 351, ο οποίος ­ όπως και ο 1. Μοτεειι (21967), 68, ποβλ. 81και άλλων διαλόγων ­, για να διακσιβωθεί η στάση του Πλάτωνα έναντι τής ηδο­ Ϊ ­ θεωοεί τον Ποωτοιγσοα ποοδσσμική σκέψη του ωφελιμισμου (βλ., στο ιδιο, 81­νής, να κατανοηθεί η μετοητική τέχνη της ηδονής, και η σχέση αοετής ­ ηδονής 82)· Ιὶ. Ηεο1‹ίοττΙτ (1928), 42, Τ. Ιιτνἰτι (1977), 105­106, 114, 308­309 σημ. 13· Μ.(βλ. Α.Ε. Τεγ1οτ (1956), 93 ­ τη φευγαλέα παοατήοησή του την πεσιοσιἶςει στο Νυεεδευπι (1984), (1986): 109­117· Ι. Τετι1‹Ι‹ιι (1956), 23, 27, 57, 58, και γενικά 44­χωοίο 732ὀ8­734ο2)· αλλά η συνεξέταση αυτή ξεφεύγει από το πλαίσιο της 59· Ο. Χ/Ιεετοε (1956), ΧΙ σημ.5Ο ­ θα ποέπει να υπογοαμμισθεί ότι αογότεοα οπαοουσας μελέτης. Εδώ θα αοκεσθουμε σε μία συνοπτικότατη αναφοοά στα πσο­ ίδιος (βλ. νΙεετοε (1969), 86­87) άσκησε κσιτική στην άποψή του αυτή και τάχθηκεβλήματα (ηδονισμός, μετοητική της ηδονής) στα οποία παοαπέμπουν οι θέσεις με την ποώτη ομάδα μελετητών. Ο Πτιτιεοτι (1984), 212, συμφωνώντας με τουςτου Πλάτωνα στα ποομνημονευθέντα χωοία, ποοβλήματα τα οποία αναδύονται ΟοεΙὶτις και ΤεγΙοτ (1982), αποφάνθηκε ότι το θέμα του ήδονισμου στον Πρωτα­για πσώτη φοοά στον Ποωταγόοοι. Σημειώνουμε ότι οι Νόμοι αγνοήθηκαν, για γόοσ έκλεισε μετά την έκδοση του έογου των πσομνημονευθέντων· ωστόσο, ή Β.άλλη μια φοοά, από τους εοευνητές που ασχολήθηκαν με τα εν λόγω ποοβλήματα ννεἰεε (1989) επανήλθε ως ποος το θέμα αυτό, στοεφόμενη εναντίον των Οοε1ἰηςστον Ποωταγόοα· και όταν δεν αγνοήθηκαν, έγινε απλή αναφοσά σε αυτους, κάτι και Τεγ1οτ (1982). Απάντησαν οι ΟοεΙἰτις και Τειγἰοτ (1990), και ανταπάντησε ηπου δεν ισοδυναμεί, βέβαια, με ουσιαστική συζήτηση. , ίδια (199Οει). Τέλος, ο Α. Βεεοηεκε (1963) αποφάνθηκε ότι ­ συλλήβδην ¬ οι

Στον Ποωταγόοοι ο Σωκοάτης, κατά τη συνομιλία του με τον Πσωταγόοα για εομηνείες για τον ηδονισμό στον Ποωτανόοα είναι λανθασμένες (βλ., στο ιδιο,την ασετή (για τη θέση του Πσωταγόοα όσον αφσοά την αοετή, βλ. ποόχειοα, 74)· για μία κοιτική των απόψεων του, βλ. Η. 97οΙΖ (1967) ­ ο οποίος αντιμε­Κετίετὸ (1953)),χοησιμοποιεί ­ ως γνωστό ­ το ηδονιστικό επιχείσημα (:3511·›3­ τωπίςει τον ηδονισμό ως επικουοικό, ως μέσον έκθεσης της άποψης ότι γνώση358ὀ4), για να αποδεἴηει ότι η άγνοια είναι η αιτία του κακου, για να αποοοίψει είναι η τέχνη της μετοήτικής (βλ., στο ιδιο, 217).την ακσασία: αν κάτι το επιλέγουμε εξαιτίας της ηδονής του, αν το καλό είναι ισο­ Στους πσώτους ανήκουν, για παοάδειγμα, από τους παλαιότεσους οι Νετοτρ,δυναμο με την ηδονή, τότε η ενότητα της αοετής συνίσταται στην, αοετή είναι η, νοη Ατιτἰσι, Ιεεςετ (βλ. ΤεΠ1‹1‹ιι (1956), 56­57), και από τους νεότεοους οι: Η.γνωση (τέχνη/επιστήμη) μέτοησης της ηδονής (μετοήτική τέχνη) άοα, μόνον από Πυιτοειιτ (1978), 227 σημ. 3, Μ. Βγεοιτ (1976), 43 ­ και κοιτική του από τουςάγνοια ­ και όχι από ακσασία ­ μποοεί κάποιος να επιδιώκει το κακό, δηλαδή 1 Οοεθτις και Τεγ1οιι (1982), 59­60 οημ. 4 ­, Μ. (ὶεςειτὶιτ (1969), 156· Τ.Ι).(ὶοο‹1εΠνα ποοκοίνειτη ηδονή. Για μία ανάλυση του επιχεισήματος αυτου, βλ. Ι). (ὶεΠορ 1 (1921) ­ κατά τη γνώμη του, και αυτή είναι χαοακτηοιστική, ο Πλάτων ως(1964), Ο. Βεητειε (1971), ΟΩ97. ΤειγΙοτ (1976), 170­177, Θ. Ήειετοε (1956), (1969) 1 πσόδοομος του χοιστιανισμου (βλ., στο ιδιο, 25) δεν μποοεί να είναι ηδονιοτής,­ ο Ν. ΟιιΙΙεγ (1971), συμφωνεί εν μέοει αλλά και ασκεί κοιτική στον νΙεετοε εφόσον, άλλωστε, ο ηδονισμος αναδίδει «κακοσμία» (στο ιδιο, 25)· θτιιδε (1933),(1969), ο οποίος είχε ποοηγουμένως ασκήσει κοιτική στον Οιι11εγ (1965) για μία 206, Κει1τΠ (1976), 25­26, 37, Μειτυννεκἰ (1975), Μοτεειι (1967), 64­66, Ο, Βτὶεπενδελεχή παοουσίαση του ιδίου επιχειοήματος, βλ. και Β. ΜειΠιιννειΙό (1975). (1967), 136­138 ­ κυοίως 138­148 ­, Ξειττειε (1971), 269, Ρ. 8Ιτοτεγ (Ζ1968), 20Όσον αφοοά τις δυσκολίες ανάγνωσης του σχετικού χωοίου ­ αλλά και γενικά κ.ε., Ρ. 8ιι1Ιἰνειιτ (1961), 11, 24­28, ΑΕ. Τεγ1οτ(51948), 260­261, νΙεετοε (1969), 75του Ποωτσγόοα ­ βλ. Οιι11εγ(1968), 109­126, Μ.Ο° Βτιεη (1961). κ.ε.· Ψεὶεε (1989), (199Οε), (1990ο), η οποία μάλιστα είναι ποοκατειλημμένη

Οοισμένοι, όπως ποοαναφέοαμε, θεωοησαν ότι ο ηδονισμος του Ποωταγόοοι εναντίον της ηδονής, τη θεωοεί (όπως ποοκυπτει από κείμενό της : (1989)) κάτιδεν εννοείται στα σοβαοά, ενώ άλλοι διατυπωσαν την άποψη ότι όντως αποτελεί κατώτεοο ¬ υποθέτουμε ότι η ποοκατάληψη αυτή υπόκειται αναλυσεών της πουπλατωνική θέση. Στους δεήτεοους ανήκουν, για παοάδειγμα, από τους παλαιότε­ οδηγουνται (βλ. και μόνον (1989)) στον απόλυτο διαχωοισμό της αοετής από τήνοους οι ΡοΙιΙειτΖ, Ψἰὶειττοννἰτε (βλ. Τοτ1Ι‹1‹υ (1956), 56­57), και από τους νεότεοους ηδονή· ΠΙ. Ζεγ1 (1989), 5, 15, 19.οι: 8.Βετι1τε1τ (1991), 126, Ι. Μ. Οτοιιιυἰο (1963), Ι, 241 ­ οοθά επισημαίνει ότι Στο πλαίσιο της επιχειοηματολογίας της ομάδας αυτής, τονίσθηκε ότι σε άλ­

Page 93: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

184 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 185

νε μία δόξα ηδονής, μία ποόγευςσηγγήδονής, η οποία ­ εφόσον­ο καί πόίλί, δημίουογώντας όμως μία αλλη επίθυμία: μία επίθυμία μηόίνθοωπος επίξητόίτην ηδονή ἔν θα τον κίνητοποίούσε στο χώοο επίθυμίας, η οποία θα μείωνε τη λύπη, καί συγκεκοίμένα τη σχε­της ποαγματίκότητας καί στο, πεδίο της φαντασίας, τίκή δόξα λύπης.έηΩ€ΩνΕ μία λὐπηε μ‹ν9Ρὁἔἶξα.ν¥11ἴ6ηΞ; Η επίθυμία στην πεοίπτωση Πότε όίοαγε συμβαίνεί η δόξα λύπης να κοατεί της δόξαςαυτή όχί μόνο δε θα είναί η θεμελίώδης δίεογασία επίτευξης του ηδονής που φοοέας της είναί η επίθυμία; Όταν η δόξα λύπης είναίστόχου του οίξίκού δεδομένου, της επίδίωξης ηδονής καί αποφυ­ κυοίαοχη στο πεδίο της ποώτης αίσθησης· τότε, η κυοίαοχία τηςγής της λύπης, αλλα τον αντίστοατεύεταί: δίπλασίόίξεί τη λύπη· το δόξας λύπης οδηγεί το οίξίκό δεδομένο να λείτουογήσεί με τέτοίοοίζίκό δεδομένο δε θα μποοούσε λοίπόν πασα να λείτουογήσεί τοόπο ώστε να αφήνεί τον όίνθοωπο χωοίς τη μνήμη ­ είκόνα της

επίθυμίας, τον αφήνεί να γεύεταί μόνον την εμπείοία της λύπης. Ηλους δίαλόγους (Γοργία, Φαίιδωνα) ο Σωκοατης ποοβόίλλεί αντί­ηδονίστίκές θέ­ φαντασία Εν 3τ@Οκείμένω λείτ0υ@νεί στην υπηόευία της Επίτα­σείς, που έοχονταί σε αντίθεση ποοςτα ηδονίστίκόί επίχείοήματατου Πρωταγόρα κτίκότήτας ως δόξα λύπης· δεν αφήνεί τον εαυτό της να λεί­(βλ­› να παΘάδΕίνμα­ 8¶Π1ν8Π 119611­ 28› ννθἰεἶ ί1989))· πθοέ 91919 τουογήσεί στην υπηοεσία της δόξας ηδονής, που αποτελείτη βαση

ευίίννίτί (1977), 131 4 καίσυνολίκά 115­131 ­ ,τεῃίςίίί (1956), 60 _ καίσυνολίίωί δεν αφηνεναν Ο ανθθωποἔ να Οὀηνηθεν στην επννενἔη ποαξεων60­96­, δίατυπώνοντας όμως την αποψη ότί ποόκείταί γία αλλαγή γνώμης του 3τΟΌ Τίθοσποθυἐσυν ηδονή Ούτε στη δη μνοννἔνω πααχστάσεων τέ­Πλάτωνοί από τον Πυωταγόυα ως το Γωγίυ καίτο Φαωωνα (: βλ. Τείιίςίω (1956), τοίων που να του ποοσποοίξουν φαντασίακόί ηδονή· αυτό το97 ­ καί, νενίκόί, νία το θέμα της ηδόνἠς Οτ0ν τελευταίο αυτό δίόίλΟν0Ξ ΟΤΟ ίὁί0 τελευταίο σημαίνει, ότι δεν αφήνεται στην π©Οσπό@ςσίη αυσθγγσηἔ97­121, καί ΟοεΙ1ιτ,ς καί ΤεγΙοτ (1982), 83­95). Αντίθετα, οί Οοωἰυς καί ΤειγΙοτ ηδονήἐ από το αγσθητυκό φαντασιακό του Οποίοι) ὀημγοηἑςγόἐ θα1982 , 69­78, ” ί ί δ ί ” ί δ ­ 9 9 9 1 9 9 9( ,) εχονν τη γνωμη ον εν νπαῳνν αννμβνβαστο νεταἔν τον ν Ον είναί ο ίδίος· το οίξίκο δεδομενο, οπως φαίνεταί, υπηοετείταί ­σμου του Πρωταγορα καί των αποψεων του Σωκοατη στο Γοηγία ­ σε αυτο συ μ­

φωνεί καί ο Ο. Ιἰίιόεὶσίιὼ (1989), αλλά δίαφωνεί ως ποος την ερμηνεία που ποο­ κανα το πλατωννννο φνλοσοφονν Όποννενμενο _ παννοτε νπη©ε_σφέοουν οί (οεΙ1Πε καί ΤείνΙοτ ποοκείμένου να όίοουν το «ασυμβίβαστο» , καί Έείῖθίί λθίπόν στην πεαῖπτωση αυτή με τΟν εξής τ@Ο3τΟΞ αφηνεταί Οπδοχωοεί σε μία άλλη· επίσης, στο ίδίο εομηνευτίκό πλαίσίο με τους Οοείὶος καί όίνθ©ωπΟς να είναί θεατής 3τα@αΟτόίΟ8ων 3τΟυ τΟυ δίνουν τηνΤείγΙοτ (1982),κίνήθηκε καίοΒοτιτιευ (1991), 13Ο ­ ποβλ. 139. Ακόμη, οίθοεὶὶυς αίσθηση ηδονής, και εν Τωοκεγμένω αγωατοὐἑ ηὀονήἐ) κατάνα"ἔ|5)°ὁ;/ἰἔώθησαν όν"νπἶἶῖἔςιζῖσνμἐἱβνἑνἶὁμεναἔἐἕἐευθέσνε θεσμοθετημένες ή μη παύσείς ­ παύσείς όμως παντοτε ­ της1:01) Ωωἴ α καν ων απο 011 Ο αί ωνα, Ί η που / / | / | ,δέ θ κετ σ οδ ίκ ίτίκ” ννεὶεε (1989) κυ ίω 521­529 ­ νκ ίτίκ”αυτή παοονσναε τον λονον ω€|%ν©ναΩχνα€ τον μνα απο ανἶεα κανκηηφοηοητηε ίοίε οτίίοη , , 39,απαντησαν οίθοωἰπς καί ΤείγΙοτ, καίηννεἰεε, με την σείοα της, ανταπόίντησε (βλ. μαλνστα θεσμΟθετημενη± εννοω το ανσθητννο ­ Η θεμελνωδηἔ εν”παοαπανω σχετίκόί). Ζῇὴζηζ

Τέλος, θα ποέπεί να σημείωθεί ότί η καταληκτίκή αναφοοα του ηδονίστίκού 394. Μετα την ποοηγηθείσα ποαγματευσή μας, θα μποοούσαμε να κατανοή­επίχείοήματος στη μετοητίκή τέχνη, ποοκόίλεσε, επίσης, πολλές συξητήσείς· βλ., σουμε καλύτεοα την επέγεησή μνήμης με την οποία είδαμε να είναί συνυφασμένηποόχείοα, Μ. Νυεεϋειίιτη (1984), Κ. Ηυττεηουεε (1984) ­ η οποία αντίτίθεταί στη η Θέαση του αίσθητίκού. Η υπεοβολίκή δόξα λύπης, φοοέας της ποοθετίκότηταςΝυεευειυυ ­ , Βνεοιτ (1976), 40­41, Κυόευίιεθ (1989) ¬ κυοίως 29­33· δίαφο­ του επίτακτίκού λόγου γία φυγή της ηδονής, οδηγεί ­ καί δίακοίβώσαμε το πώςοετίκόί από την ενδίαφέοουσα αποψη της Νίιεεϋευιτί (1984) ­ ποβλ. (1986), 1Ο6­ ­ σε επίθυμία μη επίθυμίας· όμως, φοοέας της επίθυμίας είναί η μνήμη ­ όίοα, η117 ­, κίνήθηκαν οί: Ρεττετὶ (1992), 125­126, Η.8. Ιὶὶοδεταεου (1990), καί Α.Α. υπεοβολίκή δόξα λύπης οδηγεί σε επίθυμία μη μνήμης· η επέγεοση της μνήμης εκΙούς (1988), 36? σημ. 18. μέσους του είκαστίκού­αίσθητίκού, ση μαίνεί αναπόληση της απωλεσθείσας μνή­

Page 94: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

186 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 187

κόνα σύμφωνα με την οποία λειτουογεί μία τέτοια πολιτεία είναι λόγος, η ηδονή και η λύπη· και την υπηοετεί ο λόγος όταν δε­ ας θυμηθούμε ­ η εικόνα του πολέμου: αυτήν υπηοετούν ο γνωοζει όιλλο τοόπο σχέσης και ποος τη διαφοοόι του ενδσϋπο­κειμενικού ­ όπως και ποος τη διαφοοόι του διύποκειμενικού ­ 7

ι_ ι ι ς ς τι ς ς κατόι την επι­κσόιτειόι του στο χοόνο της επί­πονης καθημεοινό­μης εικονας, οφειλομενη στη μείωση της δοξας λυπης· ­ έτσι ωστε να μποοειπλέον το οιξικό δεδομένο να το υπηοετεί η επιθυμία­μνήμη και όχι να το αντι­ τητας, πασα να φευγει την, να εναντιουται στην, ηδονη, εναντιωσησιοοιιεὐιιιιιι­ η οποία υπηοετείται από τη λύπη εννοούμενη ως δόξα λύπης· η

Αιιθιβωἔ στοσημε1ΟαΌτΟ1η§πΘα)'ματε®®ηἔ μαἔ πΘεπε1ναΌπ®γΘαμμ®σ®®με «επανόοθωση» που παοέχεται για αυτόν τον πόλεμο ποος τοότι το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο στο Φιληβο ­ όπου και γίνεται λόγος ι δ δ ι ι ι ὁ ι ν ι λ ιΟιζιλίθ ε Ομελ/Ο, ΤΟ Οπθιθ ειναι Οί Ήναῖθ _­ Οπως σι(.Οπη@(Χ Τί ηντόσο για τη μνήμη ως φοοέοι της επιθυμίας όσο και για τη δόξα λύπης (που είναιδυνατό να ποοκαλεί η επιθυμία και που έχει ως αποτέλεσμα στις ποοαναφεοθείσες Ομωἔ σταθεαχ φωνετωι να Όποβαλλει το πλατωνωίο φβλοσοφςωνσυνέπειες) ­ φοοντίξει να σημειώσει ότι η μνήμη εμπεοιέχει και κόιτι πιο πολύ­ υπΟ%είμενΟ _ να μην υπηοετείται, είναι σύμφωνη και παλι με τηντιλοιιο σιη λειιοιιειιιοι τον αλλά ιιιιιι πιο σιινιιιιιοιιιένο* ** από ιιιν ιιινόιιιιιιιοηι ιι Οινά· ίδια εικόνα: αφήνονται να υπόισχουν παύσεις της επικοόιτειας τουιινιισιι ειναι ιι ανά­ληψη Ψόἐ παθήματοέωδ' 11 μνήμη είναι 11 ὁυνατύτίίτα ανα­ λόγου, παύσεις όπου επι­κοατεί αυτού και του οογόινου του, της

ιιιιειιιιιιτιιιιιιιιιιιιιειτιιι τιιιειιιιε ::ι:ιιι:ι:::μ:ι:,ιι να την Ο νινιτ ι¬ τον τι τι ιι νατε (: αναμνηση­μνημη): τα παθήματα αυτα είναι ίδιον της μνημης ως μνημης να τα ηὀονηεζανα­πολεί· ποιοι μηχανισμοί επιτοέπουν ή όχι κατι τέτοιο; Τα πεοί μνήμης και Εδω ακῳβωἔ χ©ε1αζεται να σὉνΟψισΟΌμε: το Ματ, εἔοχην μέ”επιθυμίας οτο Φικηβο, και τοι ιτεοι οοξοις λύπης και ηδονής οτους Νόμους, υτιοθέ­ σο φυγής της ηδονής εκ μέσους του επιτακτικού λόγου είναι η δό­ααμε ήδη ότι εττιτσέπουν την ανίχνευσή τους. (Σημειώνουμε ότι ο Τοιύςὶςιι (1956), τα187 ­ όπως και ο ΟοεΙἰιτς (1975), 103 ­ ανατοέχει στο Θεαιτητο (191ο κ.ε, 1946: (ιιὶ) Μνήμη­αναμνηση είναι η αναπόληση απωλεσθείσας μνήμης (βλ. στοκ.ε, 197 κε), για να εομηνεύσει τη διαφοοόι μνήμης­ ανόιμνησης ¬ το θέμα όμως ιδια 3ιίι›12­ΒΖ),για μας είναι πιο πολύπλοκο και ενδιαφέσον από ό,τι το παοουσιόιξει ο ΤειτΙς1‹ιι· Πσόκειται όισαγε για σύγχυση, για αντίφαση ποος το ποομνημονευθέν χωοίοτέλος, ο Α. Εοἰοοτεὶοε (1902), 66, ομιλείγια σύγχυση εκ μέσους του Πλόιτωνα όσον 34ι›2­Δ; Όχτ· απλας χςαειαςετατ πςιααοχή: η ηιαδτ­χασω της αναμόληαης/ανά­χη­οιφοσόιτη μνήμη καιτην ανάμνηση ­ άποψη με την οποία διαφωνούμε). ψης ανήκει στη λειτουογία της ανόιμνησης· η διαφοοόι είναι ότι ποόκειται για

* Βλ. Φιληβ. 3ιι1α1Ζ­ο1. αναπόληση/ανάληψη απωλεσθεισας μνήμης, ποόκειται δηλαδή για μία αποκατα­** Εννοούμενη, όπως και στην ισοδύναμη πσος το αισθητικό πεσίπτωση της σταση της μνήμης ως αωτηςιηας αιοθήοεως (ή μαθήματος), αποκατασταση που

μέθης, ως εξής: εγκαταλείπουν το ατομο μνημες, δόξες (βλ. Νόμ. 64901­3)· τίνος ποοηγείται και επιτοέπει την ανα­μνηση (ως αναληψη του παθή ματος) ­ αν δενπσάνμαιθεὲ ΠΩΘφανώ§ λύπηἔ _ Υι7 Οινιό ιιθιι παοόιλληλα καταγοόιφεται η ανα­ έχει σωθεί το πόιθημα, είναι αδύνατο αυτό να ανα­ληφθεί. Συνοψίςουμε: μνήμηδυση της ανοιισχυντιας. Το ότι ποοηγουμένως (στο ιδιο, 6±ι5ι:ἰ) λέγεται ότι γίνονται και αναμνηση ταυτίξονιαι, όταν ο οοισμός της μνήμης αναφέσεται στην ίδια, ότανσφοδοότεοες όχι μόνον οι ηδονές και οι έοωτες, αλλα και οι θυμοί και οι λύπες δηλαδή η μνήμη καθίσταται σωτήοια του εαυτού της, και όταν ο σοισμός τηςδεν είναι αντιφατικό ποος την ύποιοξη αναισχυντίας· κόιτι τέτοιο παοαπέμπει στο ανόιμνησης αναφέοεται στη μνή μη, όταν δηλαδή η αναμνηση καθίσταται αναληψηότι εξαιτίας της αναισχυντίας, δηλαδή της μείωσης της δόξας λύπης, εκδηλώνο­ της μνήμης που αναφέοεται στον εαυτό της. Αυτό τελικόι όμως σημαίνει ότι ηνται έμπσακτα, συνθλικόι, σφσδηότεςια τα πάθη, ηδονή ­ αλλά και λύπη, η 0πΟία μνήμη δεν εμπεηιέχει μόνον τη δυνατότητα σωτηοίοις οιισθήσεως ¬ κόιττ πουέχει εμ7ιειΩι%ή _ και όχι ηθική (δόἔθι λὐίιηἐ ωἑ Οιιδώε) _ Θιφοθμή και έχφθοιση­ καθιστόι δυνατή την αναμνηση, αλλόι και τη δυνατότητα σωτηοιας του εαυτού της

*** Βλ. Φιληβ 34ο11­ο2. Το χωοίο χσειόιξεται ιδιαίτεοη πσοσοχή: ως δυνατότητας σωτηοιας οιισθησεως· αυτό το τελευταίο είναι και το στοιχείο της(1) Μνήμη εινοιιη σωιηΘιΟι Θιισθἠσεωἐ (βλ­ιυΐθιΰια 3431142). μνήμης που μας ενδιαφέοει εδώ, και σε αυτό υποστηοίξαμε ότι αναφέοεται η(ἰι) Ανόιμνηση είναι η αναληψη παθήματος (βλ., στο ιδιο, 34137­1θ). Ως το επέγεοση μνήμης.

σημείο αυτό, ποόιγματι, μνή μη και αναμνηση διαφέοουν (βλ., στο ιδια ΉΌ2­4). **** Για τον ποώτο όσο, βλ. Φιληβ. 34δ9· για τον δεύτεσο, βλ., στο ίδιο, 33τ1Ζ­3.

Page 95: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ι88 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ 3 ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 189

ζα λύπης των επιτακτικών κοινωνιών· αυτή η δόζα λύπης είναι η φοοείς της ηδονής398. Ἀοα, η παοουσία του λόγου είναι συνταυτι­τελική αιτία για την οποία η ποόιζη είναι ποόιζη φυγής της ηδονής, σμένη με την παοουσία του πολέμου, τη μη αυτόματη πλήοωση θε­και η σκέψη είναι μόνον κοίση· η σκέψη δεν ανακαλεί την επι­ μελιωδών επιθυμιών· από αυτές ικανοποιούνται κατόι ποοτεοαιό­θυ μία και τα αισθήματα ποόγευσης της ηδονής, μέσω της μνήμης, τητα μόνον όσες σχετίζονται με την επιβίωση έναντι του εχθοικούούτε κινητοποιείται για ποόιζεις γεύσης της ηδονής, για ποόιζεις οοίζοντα που πεοιβόιλλει τον όινθοωπο του λόγου· όλα όσα θεσπί­πέοαν της τόιζης του επιτακτικού λόγου· η σκέψη δεν αφήνει το ζονται εκ μέοους του λόγου, και χαοακτηοιστικό παοόιδειγμα ιοφαντασιακό αφενός να ὁημιουογήσει παοαστόισεις τέτοιες που να οΧττειυιε αποτελεί η Λακεδαίμων και η Κοήτη, στοχεύουν στηνέχουν μεν έοεισμα την ποαγματικότητα, να εν­έχουν ποαγμα­ επίτευξη του κοατείν έναντι του πολεμίου, είτε αυτός νοηθεί ωςτικότητα, αλλόι να απεικονίζουν τη διαφοοα ­ της ποαγματικό­ φύση, είτε ως όιλλη πόλη, είτε ως όιλλη ομόιδα μέσα στην πόλη, είτετητας, αφετέοου να καταστήσει το δημιουογό ­ φοοέα τους συγ­ ως όιλλη δύναμη μέσα στον εαυτό.χοόνως θεατή τους, θεατή που εζαπατόι την κοίση για να ικανο­ Ώστε το οικείο πλέον «κοείττων αυτού», που τόσο μας ενδια­ποιήσει την επιθυμία. φέοει, είναι λεκτικό δείγμα ­ κυοίαοχη μεταφοοόι στην αοχαία ελ­

Αν η δόζα λύπης των επιτακτικων κοινωνιών είναι το κατ ληνική κοινωνία, που συνδέεται ακοιβώς με την ποωτοιοχικήεξοχήν μέσου ιοιι ειιιιοιιιιιιιοιη λόγου γιοι να ειιιιιηχει τη φυγή της εικόνα που αναζητόιμε, και η εικόνα αυτή δεν είναι όιλλη από τηνηδονής, με τόσους τοόπους όσοι είναι και οι αντίστοιχοι τοόποι εικόνα του πολέμου. Ποια λοιπόν είναι τελικόι η σημασία τηἐὲ Ηγεύσης της, αν η δόζα λύπης είναι η φαντασία στην υπηοεσία του σχέση του λόγου ποος την ηδονή και τη λύπη θεμελιωδώς καθοοί­επιτακτικού λόγου, ποια είναι η ποωταοχικη εικονα που την εκ­ ζετσι ­ και είδαμε τσ γιατί ­ από τη σχέση του ποώτσυ ποος τηφοόιζει και στην υπηοεσία της οποίας τέθηκε ο λόγος, εικόνα που φαντασία· με τη σειοόι της, η σχέση του λόγου ποος τη φαντασίαυπήοζε μία395 από τις αιτίες του να εκφοόιζεται η επιτακτικοτητα θεμελιωδώς καθοοίζεται ­ όπως, επίσης, διακοιβώσαμε ­ απόως φυγή της ηδονής; Στο εοώτημα αυτό θα δοκιμάσουμε να απα­ τη μοοφή που θα λόιβει η δόζα λύπης· επειδή όμως ποόκειται γιαντήσουμε μέσα από την αναζήτηση της γενεαλογίας της εικόνας τη λειτουογία της φαντασίας ­ σε σχέση ποος τη λύπη, και, επο­αυτής. ”Ηδη στον Πολιτικό γίνεται λόγος για τη γένεση της δυσχέ­ μένως, 7ιΩ0ς την ηδονή ­, π0ι0ι θα είναι η εικόνα, η ποωταοχικήΘειοις της επιτακτικότητας του λόγου ποος τη διαφοοόι· ο λόγος, η εικόνα που εκφοόιζει τη φαντασία εκείνη στην οποία μετα­φοόι­τόιζη του λόγου, κατόι το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο, ζεται ο λόγος της επιτακτικότητας; Η εικόνα του πολέμου· λόγοςγεννόιται σε συνθήκες πολέμου ποος τη διαφοοόι, σε φυσικό αλλόικαι ιιοινωνιλό πλαίσιΟ3%' μετά τη 9ημλΟ9©Υία τηέ ανάλ%秬 έν9§ 398. ελ. Πολιτ. ττιειαττυ­ κοβλ. ινόμ 67681­οτ9ε5 _ και κυοτος οτεεο ­μη επιτακτικός λόγος θα αποτελούσε μυθολόγημα397, εφόσον θα 67985 _,8ο6ὀτ.8ο7ι›5_παοέπεμπε στην απουσία πολέμου και στην αυτόματη πλήοωση Το ότι δεν ειχαν «γοαμματα» ιβλ., στο ιοιο, 680ο6­7), και ακολουθουοαν τατων θεμελνωὀών εκείνων επνθνμνών πον ννωείἐονμε ότι είναν έθη και τους πόιτοιους νόμους (βλ. 680.37­8), δε σημαίνει ότι δεν είχαν αλφόιβητο

(βλ. ΑΕ. ΤειγΙοτ (10198Ο), 1274)· σημαίνει ότι δεν είχαν γοαπτούς νόμους (βλ.Η­­_ζ~ 793ε1θ­Β9), δείγμα τυπικό της επιτακτικότητας του λόγου (βλ. Πολιτικ. Ζ93ε5,395. Βλ. σημ. Ι 399, για το διοοισμό «μία». Ζ93ο4, Ζ96ό9, Ζ99ε4). Τόσο στον Πολιτικό όσο και στους Νόμους ένα τέτοιο κα­396. Βλ.Πολιτικ. ΖΉΒ­ό. θεστώς εζόιλειψης της αναγκης συνυφαίνεται με την εξάλειψη του λόγου, και397. Εφόσον αφοοόι την εποχή του Κοόνου, βλ. ση μ. Ι398. οδηγεί στο επίπεδο του ζώου· βλ., σχετικα, Πολιτικ, Ζ”72ο8­όΖ, Νόμ. 8θ7ε4­Β3.

Page 96: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

190 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΠΡΗ/(ΑΗΣ ΠΑιΔε1Α± Η ΔΙΑΛΑΑΓΗ σε ΑΝΑ1ΣοΗτιΚο 191

και φαντασία εκείμέχοι σήμερα, φαιιιεται να λέγει το πλατωνικό τημα ττοο ττθετατ: αν θελοομο τα αοολωοηοοομε /ττέοα απο/τηνφιλοσοφούν υποκειμενο. συναντώνται· η εικόνα αυτη είναι η ποω­ αολταη ολη ματατοτητα ττοο καθοοτἔε οττ η οταλλαγη αοτη θα οτνατταοχικη εικόνα μιας φαντασίας που στη συνέχεια κινητοποιεί το Ττέοαλί τοοο απο/τη φογη οοο κατ αττο την αηοατετα τηἔ ηοονηἐ­λόγο ποος την επιτακτικότητα, και τον εαυτό της στο να είναι τέ­ Κατ τελοἐι εττατεολετατ το _| οοταφεἐ ττοοἔ το ττοοαναφεοθεν _τοια δόξα λύπης που να φεύγεται η ηδονη. Από όσα ποοηγη­ εοωτημα: ττοτα θα ετνατη Υλωοοα ττοο θα λοηοτμοττοτηοοττο αλα­θηκαν, μποοούμε να συμπεοόινου με ότι θα ποέπει μία νέα εικόνα τωτμτο αμλοοοφοοτ οττοαετμενο οτην ττεοαττοοοη αοτηι αφοο ολομ­να είναι το νέο σημείο συνάντησης του λόγου και της φαντασίας, με ηοη μεταλμνηθετ ττέοαλ' τηἔ ττοωταολμτηἔ οτηοναἐ τοο ττολέμοοαν θέλουμε να μεταβληθεί ως ποος το ποιόν και την ποσότητα μία ηατ τηἐ λίλώοοαἐ ποθ αττοτελοοοε μεταφοοα τηἐἐ Δταπτοτώτοομελειτουογία ­ κλειδί για όλα όσα εξετόιζομε, όπως είναι αυτη της οττ Υλωοοα ττοο λοηοτμοττοτετ το φτλοοοφοον οττοηετμενο ετνατδόξας λύπης· καιη νέα αυτη εικόνα δεν είναι όιλλη από την εικόνα αοτη που λοηοτμοττοτετ ο λογοἔ οταν αναφεοετατ οτο ατοθηττηο”της συγγένειας μιας διαφεοομένηα την εικόνα­θεμέλιο της ολα οοα ααλοοοον την τταοαοταοη τηἐ οταλτλαλθετοοα ηοονηθςθαδιαλλαγης. Με τη σειοόι της, επίσης, η νέα εικόνα θα είναι η ποω­ οτατοττωθοοα με τη Υλωοοα των ατοθητμτων αοττηοτωνι ματ ολαταοχικη μιας φαντασίας που δε θα κινητοποιεί το λόγο μόνον399 οοααφοοομτ τη/οταλλαλαι τομ ἶτογοο ττοοἔ την ηοοτη θα εααλοατποος την επιτακτικότητα, και τον εαυτό της ως τέτοια δόξα λύπης ι αθοοτ ετττοηἐ μεοα απο τη γλωοοα τοο ατοθηττμοοωο­ Δε μεταπου να φεύγει την ηδονη: ο λόγο; θα ειιφανίίεται όχι μόνο βίαιοε ­θεαλλα και ποόιος, η δόξα λύπης θα επιτοέπει τη γεύση της ηδονης. αλο­ Βλ­ Νόμ­ 65^Θ6·671Θ5' για τη σημασία αντηε τηε πθοσπάθειαει βλ­ι στοΚατι επανάληψη είχε τεθεί το θέμα της πα@άστασ瀦 τηε ίδιο. 65ε1‹15­οτ. Το εοώτημα που ποοβαλει είναι το πως θα ποέπει να εομηνεύ­

/ , ,η , ι ι σουμε αυτη την καταφυγη στη γλώσσα του αισθητικού γενικα, και συγκεκοιμέναεικονας που θα εχει η διαλλαγη γνωοιζουμε πλεον την απαντηση; γλώσσα ζωγθαφιχής;

η ετλτόνα τηἔ σογγένεταἔ μταἔ οταφεοομενηἔ ειναι η πθωταθχἰκη Ποώταη απαντηση στο τελευταίο εοώτημα: η γλώσσα της ζωγοαφικης χοησι­ποιοόιστοιση της διοιλλθιγής, ΟΤΟ επίπθθθ της ϋχέσηἐ τοα λογου με μοποιείται, η αναφοοόι σε αυτήν απανταται πολύ συχνα την εποχη του Πλάτωνα·τη φαντασία. Επειδή όμως διαλλαγη σημαίνει τελικά ­ και κατ; αυτό οφείλεται στην ¬ κατα τον 5ο αιώνα ­ εμφαντικη παοουσία της ζωγοα­εξοχήν δβαχχαγἠ ΪΕΘΟΞ την ηδονή, το επόμενο εαὑτημα αφοθἀ φικης δημόσια και ιδιωτικη ζωη, με αποτέλεσμα η αναφορα σε αυτην και στακάτι πΩοηγΟΌμένω€ είχε επίσηἔ κατι επανάληψη αποτελεσματα της να αποτελείκόιτι οικείο (βλ. Ε. ΚευΙε(1977), 125­1Ζ6).Σε αυτό

ι ι ι , , το πλαίσιο της εξοικείωσης θα ποέπει καττ αοχην να κατανοηθεί η αναφοοόι σετεθετ: ποια θα ειναι η ποωασταση τηἐ ὀιαλλαχθεδσαἔ ηὀ(ἶνη§° και αυτην εκ μέσους του Πλόιτωνα. (Για τη σταση του ιδίου έναντι της ζωγοαφικηςγανττσ­τ@όφωἔ› τηἔ οταλλαγἠἔ ποοἔ την ηδονή; ΑΌ­τό είνω ενα ε@ω” και ­ συγκεκοιμένα ­ έναντι της σύγχοονης του ζωγοαφικης και των σχολών

που είχαν αναπτυχθεί, βλ. Μ. Ανδοόνικου (1952), 101­144. Ν. Ποιηειυα (1975),399. Δεν είναι μόνον η ποωταοχικη εικόνα του πολέμου που κινητοποιεί το Κοιτα (1978λ 118­125ιΡ αοομω (2195Ζλ ΜΒΩ· οτονοο (1933λ ηατ αταλοταταλόγο ΪΕΩΟΗ την εππακῃπότητα. ΕΜΗ η ίδια η σὑσωσή του, Η τάἔη ΤΟΗ χόγοχχ Η Β. θο11ννοἰτΖοτ(1953)· ωστόσο δεν είναι αυτό που μας ενδιαφέοει ­ αλλωστε ούτε

οποία εκδηλώνει την ποόθεση να εν­τόισσει στην τάξη της ό.τι δεν έχει ενταχθεί κατ τον τοτο τον Πλατωτατ βλ· Κοιτα (1978λ ο2› Υτα ττ§ ολτ κατ τοοο οττοοοατεἔακόμη σε αυτην, είτε είναιη διαφοοόι των ανθοώπων είτε είναι μία εικόνα· για τη Υτώοετἔ τομ φτλοοοφοο ολεττμα με τη ζωγοατμοτηλ Απο την αταφοοα τομ οεδεύτεοη ποόθεση, για τη λειτουογία του λόγου ως κοίνειν και τη διόικοιση του από αοτητι αοτο ττοο αατη οἔολην μαἔ ενοταφέοετ ετνατ οτ φτλοοοφατοτ οτολοτ πουτο φανταζεοθαι και το μύθο, βλ., αντίστοιχα, Φιληβ. 38ε6­έ9/ Πολιτ. 598ει1­ο4, οττηοετετη αταφοοα οτη ζαηιοαφτμη _ ετοατοτεοα _ ηατ οτη Υλώοοα τομ ατοθη·Πολιτικ. 272138­α1· για την ποώτη ποόθεση, βλ. το Δεύτεόο Μέσος της μελέτης ττηοο _ Υετμτα­μας. Σημείο εκκίνησης μιας ποοσπόιθειας συνοπτικης απόιντησης στο εν λόγω εσώ­

Page 97: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

192 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 193

λοιπόν πασα να παοακολουθήσουμε το λόγο του πλατωνικου φι­ του συμβατικου αισθητικου για να καθοοίσει όλα όσα αφοοουν

λοσοφουντος υποκειμένου καθώς αυτός χοησιμοποιεί τη γλώσσα την παοόισταση της διαλλαχθείσας ηδονής και τη διαλλαγή του ±._­ τ. τημα, θα αποτελέσειη ­ ετυμολογικής και μυθολογικής υφής ­ αναφοοόι μας σε και επιθυμητικου ­ κόιτι τέτοιο έχει λεχθεί κιόλας στο Φαίὁωνα (βλ. 93ε6) ­μία από τις θεμελιωδέστεοες έννοιες της αισθητικής γλώσσας, στην οποία και ο αλλά γίνεται ιδιαίτεοα σημαντική εξεογασία της συλληψης αυτής (βλ. Πολιτ. 43θο,

Πλάτων αποδίδει την ανόιλογη σημασία. Όπως έχει παοατηοηθεί, το έτυμον Δ31ο ­43Ζε, 5540 ποβλ. 4Δ2ο­ό, 443εΖ ­ για το νεοτεοισμό αυτόν, βλ. Κειηυ

(1ι)αο στις ινδοευοωπαικές γλώσσες δηλώνει την ενοποιηση στοιχείων τα οποία (1976), 3θ ­, καιΠολιτ. 41Οἀ­411ε, Δι1Ζει, 4136). Η κοίσιμη διαφοοόι της Πολιτειυις

βοίσκονται σε διαμάχη· στην ποώιμη αοχαία ελληνική λογοτεχνία, σήματα που σε σχέση με τους Νόμους ως ποος το θέμα αυτό δεν είναι μόνον η παοουσία του

έχουν ως ποώτη συλλαβή το έτυμον αυτό δεν αναφέοονται μόνο στη μουσική, θυμοειδους (βλ. σημ. Ι 267), αλλα και η συμφυοση της αισθητικής γλώσσας με τη

αλλα και στη διανοητική ειοήνευση· στον Όμηοσ, ουγκεκοιμένα, η λέξη αομονία γλώσσα του πολέμου (ήττω­κοείττω· βλ. Πολιτ. 43Οε, Δ31ει­Β, 432ει).

σημαίνειόχι μόνον το φυσικό συνδετικό δεσμό, αλλα και διανοητική συμφωνίαη Στον εγγυς των Νόμων Φιληβο (βλ. σημ. Ι 314), η γλώσσα πεοί αγαθου

δε μυθολογία παοουσιαζειτην Αομσνία ως κόοη του Ἀοη,του θεου του πολέμου, συμπλέκεται με την αισθητική γλώσσα: «Νυν δη καταπὲφευγεν ἡμῖν η του

και της Αφοοδίτης, της θεάς του έοωτα και του καλλσυς. Στη συνέχεια, είναι ἀγαθου δυναμις εἰς την του καλου φυσιν. μετοιοτης γὸιο και συμμετοια καλλος δή

απαοαίτητο να αναφέοουμε ότι ­ όπως υποστηοίχθηκε ­ η ευουτητα χοήσης της που και ἀοετη πανταχου ἔυμόαινει γιγνεσθαι.›› (στο ιδιο, 64ο5­8· ποβλ.: «Ουκουν

έννοιας αυτής θα ποέπει να αναζητηθεί στο γεγονός ότι διαφέρει από αλλες εἰ μη μια δυνάμεθα ἰδὲα τὸ ἀγαθὸν θηοευσαι, συν τοισι λαόόντες, καλλει καισυλλήψεις σχετικόι με την τάξη· το κοίσιμσ σημείο διαφοοἀς είναι οι αισθητικές ξυμμετοία και ἀλη θεια, λἐγωμεν ὡς τουτο οἶον ἔν ὀοθότατ” ἀν αἰτιασαίμεθ° ἀν

της παοαδηλώσεις, οι οποίες ­ ως μουσικές ­ είναι από συναισθηματική αποψη τῶν ἐν τῇ συ μμιξει, και δια τουτο ὡς ἀγαθὸν όν τοιαυτην αυτήν γεγονὲναι.››, στο

κατόιλληλες για το έογο τους (βλ. ΒΑ. Πρρωευ (1964), 3­5). ιδιο, 64613­65εΔ). Η τόσο ενδιαφέοουσα αυτή συμπλοκή αφοοόι το αγαθό ως

Ακολουθως, αφου επαναλαβουμε ότι η γλώσσα του αισθητικου θα είναι αισθητικά εννοουμενη μίςη φοόνηοης και ηδονής (βλ., στο ιδιο, 63ο­όάε, 65­66,

γλώσσα με αντικείμενο αναφσοόις­μέοιμνας τη διαλλαγή, που πεοιλαμβόινει το καισημ. 1458).

ψυχολογικό­ηθικό, και τσ πολιτικό επίπεδο, θα δοκιμασουμε να δουμε πώς κατ® Στο πολιτικό επίπεδο. Είναι η γλώσσα που χοησιμοποιεί το πλατωνικό φιλο­

αοχήν θα μποοουσε να κατανοηθεί αυτή η καταφυγή στη γλώσσα του αισθητικου· σοφουν υποκείμενο όταν ­ ενίοτε ­ ο λόγος του αναφέοεται στον εαυτό του ως

ακοιβώς για να επιτυχουμε αυτή την αοχική κατανόηση, θα παοακολουθήσουμε πολιτικό λόγο, στο μείςον ­ ποογενέστεοο των Νόμων ­ έογο που αναφέοεται

με συντομία την ποογενέστεοη των Νόμων χοήση της γλώσσας του αισθητικου εκ στην πολιτική, στην Πολιτειο (βλ., στο ίδιο, αμεσα: 47Ζό­ε, έμμεσα : ὅθθο­5Ο1ο, και

μέσους του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου, και τις κυοιότεοες από τις γενικα, 4840­ό), καθώς επίσης όταν αναφέοεται στον οοισμό της πολιτικής

σημασίες που η χοήση αυτή έχει αναδεξει. τέχνης, του πολιτικου (βλ. Πολιτικ. Ζ77ει­ε).

Στο ψυχολογικό επίπεδο. ίΗδη στην Πολιτειο έχει οητα αναγνωοισθεί ότι Τέλος, στο οντολογικό επίπεδο. Είναιη γλώσσα μέσα από την οποία ποοσεγ­

όταν γίνεται λόγος για αομονία, ο στόχος δεν είναι η μουσική, αλλόι κάτι απώτεοο γίςει το φιλοσοφουν υποκείμενο το ποόβλημα έν­πολλα, για να εξηγήσει ­ εκκι­

(βλ., στο ίδιο 5318­ο). Το απώτεοο αυτό είναι τα ψυχολογικά αποτελέσματα της νώντας από το απόσπασμα ΠΚ 51 του Ηοακλείτου ­ το πώς μποοεί, χόιοη στη

μουσικής στην ψυχή του ανθοώπου, κατι που βέβαια έχει την καίοια σημασία του γλώσσα αυτή, η διαφοοα να συμβιβάζεται με την ενότητα εννοουμενη ως αομονία

όσον αφσοα την κατόικτησηή απώλεια της αοετής (βλ. σημ. ΙΙ 16, αναλυτικά για το (βλ. Συμπ. 187ε­ό ­ ποβλ. τον απόηχο (;) της αντίληψης αυτής στην αποψη του

θέμα αυτό). Να σημειωθεί επίσης ότιγίνεταισυγκεκοιμένη χοήση της αισθητικής Βοεεοεμιοτ για την αομονία [Ηἰειοηι ο/ Αεετλιετισ, 30] που παοαθέτει ο (ὶτιιυο

γλώσσας όσον αφοοα τη σχέση δυο εκ των σημαντικότεοων παοαγόντων του (1927), 273­274). Το απόσπασμα αυτό του Ηοακλείτου καιη «μουσική» του εομη­

ψυχισμου ­ κατα τον Πλόιτωνα ­ της ηδονής και της λυπης (βλ. Πολιτ. 586υ­ο ­ νεία από τον Πλάτωνα, δεν εννοουν την επικοἀτηση καποιου στοιχείου­ενός επί

και σχολιασμό από Πειυετιό (1975), 9, ΚειιΙε (1978), 38­39, 83, δτονοτι (1933), των αλλων, ή καποιας επί­ταξης όλων σε μία τάξη­έν: εννοουν την αδιαμφισβήτη­

151). τη παοουσία της διαφοοόις­διασποοόις στοιχείων, της οποίας όμως καθε στοιχείο

Στο ηθικό(­ψυχολογικό) επίπεδο. Στην Πολιτειο, με όχημα το λόγο πεοί σω­ θα ασπόιζεται το ανόμοιον (βλ. Πολιτικ. 31θε4­8), κατα τοόπο ανάλογο με αυτόν

φοοσυνης, δεν οοίςεται απλώς η αοετή ως αομονία μεταξυ λογιστικου, θυμοειδους που το επιτυγχάνει μία διασποοόι της διαφοοόις όπως ο οξυς ήχος ποσς τον βαου,

Page 98: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

194 .ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ^ΑΜΠΡΕ^^ΗΣ | ΠΑ1ΔΕιΑ; Η ΔΙΑΑΛΑΓΗ σε ΑΝΑ1ΣοΗΤικο 195

λννον παὶν ΈἌν,ηδΟνη° ὁηλαβή ννα να ναθοωσεν όλα αννά που δεν γ με φαντασιακό τσόπο, μέσα από εικόνες, παοαστασεις· όιοα, επι­εινοιι πα α ο έ γ ι η , ι ι ι ιΩστἕσο Ἐιίοἕτένακιῖκἐεο ανσθητνν0° τσεπει την ποογευση, δοξα, ηδονης, γευση φαντασιακης ηδονης. Τι

Ω Ο μπωονμε να σννοψνσονμε το τν ση” λποιού; Του ιδίου με το συμβατικό αισθητικό: φαντασιακού. Τι

μαίνει η δημιουσγία του νέου αισθητικού για όλα όσα εξεταξουμε,να ουνοηιισουμε με τσόπο τέτοιο ώστε να αναφανεί το πώς κατ"ασχην καθοοίξεται η πασόισταση της διαλλαχθείσας ηδονής και,

ποσού; Διαλλαχθείσας και όχι ακσατούς. Πώς εομηνεύεται αυτό τοτελευταίο; Η ηδονή αυτή θα αποτελεί απόοοοια της φαντασιακήςπλήσωσης ­ καθόσον η ποαγματικότητα δεν μποσείνν, και δεν

ῖἕννσνοοφωἐι τηἐ ονοιλλοινης ποος στην ηδονή. Η διαλλαγή του πσέπειθν, να ποοσφέοει μόνον (και πλήση) εμπεισική πλήοωση,ννν πνοἔ την ηδονη θαόξἶνφοασνεν ωἔ νεο Ο"·σθητν%Ο= ωἔ ανσθη­

Ύ αλλα και κένωση· εν τούτοις, εξ αιτίας του γεγονότος ότι η δόξαΉνο ναθημεῳνοτηνας _ δηλςἕδη: με την εμφάννση Τον ανσθη­ λύπης έχει μία πλευσόι που σχετίξεται με την πσόιξη και του ότι ητικου μεσα επικσατεσια του λογου και οχι μέσα σε παύσεις του σσἔα χηπησ θα έχει μεταβχηθα σε πσσστητα ηαγ πσγστηῖα _ σημαλ0γου° αυτο ομωςσ σημαινει ότι η δόξα λύπης θα είναι τέτοιος της μεταβολής αυτής είναι η πσοαναφεσθείσα φαντασιακή πλή­ποιοτητας και ποσοτηταςνη ώστε να επιτοέπει τη γεύση της ηδονής σωση τησ ησσνησ ευναγ επσμενσ σα μία τέτσγα σσἔα χσπησ θα

επιτσέπει διαφοοετική ποσότητα και ποιότητα γεύσης ηδονής μέσασισ πλαισιο (:σ σσος λειτσυσγει ως ιισσθεσή ή ιισσγμσιιιιόιηια) του ενός ωε ι από πλήοωση η οποία θα ποοέσχεται από την εμπειοική πσαγ­οομονίοιε· (Όσον οοοοοι τη νοιημονηνο ποοομβοληε νηε θομολνώοοοε οημοοίοε ματικότητα: ο λόγος και η λύπη, μέσω μιας τέτοιας δόξας λύπης, θααοσηδ τον μη «ονθον λονον» (στο "να 310 Ωω) σνη σχενννή εβμηνεω τον διαλόισσονται με την ηδονή. Το σημείο εκκίνησης για αυτή τηπΩ0αναφεΩθέντ0ἔ ω Ε Έ Σ / ι | | | ­ / ι κ κ / / |

χ Ο Ον Ον νμποωον στωχενο επιῳωσης απονελενη αναφο διαλλαγη θα ειναι το πσωτασχικο γεγονος οτι λογος και φαντασιαθά στη μονσννή _ Οἔΰι βοιοΰι τόιχος, βσαδύ ­ στον Πολιτικό, μόλις πσιν , , , ,διατυπωθεί ά του «ὁ θου λὀ ου››(βλ. στο ιοι 3Ο6ο κ.ε.)).Συνο ίςου ε: θα σνναντωνταν στην ενκονα τηε σνννενεναξ μνας ὁναφε©Ομενηεη Ωση μη Ο Υ ι οι ψ μαντίτης συγγένειας μιας (ασπασμού) των ποοσομοίων και έχθσας των ανομοίων­ ναν όχν στην ενκονα του πολεμολ­)› χαν σημ­ενο αποληἔηἔ Το νενονοἔοιοιφόοων ίβλ­ιστοιΰιοι 3Ο7ὀ)ιη συγγένεια μια 6ισφεσσμενη,της ὸιαλλαγής σε ότι θα υπόιοχει μέσα στην ποαγματικότητα γεύση ηδονής καιηιυχολογέικο (­ηθικό) καη πολιτικἶ Ζἶἶπίπεἑἕἐ αυτή η τελευταία είναι νοητή ως πσόγειαση ηδονήσ ­ φαντασγακή πλήσωσή της τέτσγεσ ώστε Ο

οιον υν­α οττοντο . ί . · ί έ έ . ι ι ι α ι"Ϊ θα ι [αῖἔ επἰτευἶς ἶ)νΟν,(β Ψ Η ) ανν) σημωνενονννἶ να "ατἦ ανθοωπος να μη θεωοει το συμβατικό αισθητικό ­ φαντασιακό77 7η Υ ι χ Η ἶχννν χΩΜζεΈωω§ παθαόννμα νω/αφοθα στην επ” ω αίο να συν­κινείται από αυτό αλλα από τσ νέο αισθ τικό4®5τευξη της ενότητας­διαφοσας ως (μουσικης) οιοιιονιοις. Ο Ξ μη 7 η °

401. Βλ. σημ. Ι 387· θα υπόιοχει μόιλιστα ηδονή και ­ επομένως ­ απληστία Υποθέτουμε ότι αυτό μετα­φσαξόμενο θα σημαίνει πως δε θαγιστσ σισθητικστης κσΘημεσιγστητσς(βλ.Ν6ιι. 665σ5­6). υπόισχει αναγκη, για χόιση παντοτε του σιξικού δεδομένου, το

402­ Υἕοιοχοι μηοι οοιοοι οιοοιοκών ννο νην ηοονη νοη νη λύπη: πληθος. ιιέ­ φαντασιακό, σε παύσεις της επιτακτικότητας του λόγου της ακοόι­γε ος σφο οοτιγς (β . Φιληβ. Με κ.ε., 45ο, Τιμ. 86ο κ.ε.), πυκνοτης, ισοτιγς (βλ. τση σσἔασ λύπηα να πλησσί την αησατσ επσμένωσ __ ησσνη,Νόμ. 733ο7, 73ηει7­8)· οι διοσισμοί αυτοί είναι αιταοαίτητο να λαμβάνονται υπ°οψη· επησεόιξσυν τις επιλογές του ανθσώπου ­ εφόσον επησεόιξουν τη βούλησήτου (βλ., στο ίὁιο, 733`υ8­οΖ) ­, και επιτοέπουν ενδελεχέστεσες διακοίσεις (βλ. κ

στο ίὁιο, 73302­‹:ἰ5) τύπων ζωής, πέσαν της γενικής θέσης ότι ο όινθοωπος ποστιμόι ,ἶῖἶτο βίο που έχει πεοισσότεοη ηδονή και λιγότεση λύπη (βλ.σημ. Ι 393). Για τις 405. Βλ. στδι­ίδιο 65ηόλ­3 659‹:Ιη­ση· το δεύτεσο χωσίο δείχνειόιμεσα τη σύν­ανανκε§ “ων μονον Έηἐ ονἔητησης Ουγκεφαλαιωνουμε το πλήθος και μέγεθος σε δεση του νέου αισθητικού με τη διαλλαγή της ηδονής και της λύπης ποος το λόγο,ποσοτητα: Χαν νη σφοδοονηται πνκνοτητα, ισοτητα, σε ποιοτητα. δείχνει ότι αποτελεί φοσέα­ πασόιστασή της. Βλ., επίσης, στο ίδιο, 67Οο9­671ε2.

Page 99: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

196 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν, ΛΑΜΗΡΕΛΛΗΣ τιλτλευν Η ΔιΑλΛΑτΗ σε ΑΝΑιΣοΗτιΚο ιοτ

καθώς θα πληοοι, μέσα από διαφοοετικές παοαστάσεις από αυτές εησὐῖεση Τηἔ λεασοσνία: πσσηεααν Χνα καθε αησνα ασο φέσεταντου συμβατικου αισθητικου ­ φαντασιακου, την ηδονή που δε θα στη μνημη από Το πασσν Τηἐ πσαἔηἔωῖ κάθε εικόνα πση φέσα σῖη

νι του παοόντος το παοελθόν και βέβαια καθε εικονα πουπληοοι μια ποαγματικότητα διαφοοετική ­ όμως ­ από αυτήν την α ηαη 3

οποια καλειται να «επανοοθώσει» το συμβατικό αισθητικό ­ φαν­ φαντάζει ως άλλη εικόνα και ονομάζεται ­ καθεαυτό ­τασιακό· ποόκειται αναμφιβολα για μια άλλη ηδονή. αισθητιαη· Κάθε λονπόν αασνανθ η σπσία αφσσα την εασασαιη

7 7

Μετα τον ποοκαταοκτιιιό λόγο, πηοχωῳὐμε πλέον στην εἔέ_ ποαγματικότητα ή τη φαντασιακή ειναι αποδεκτη, αν παοιστα την

ταση των κοιτηοιων που αφοοουν το νέο αισθητικό, δηλαδή τωνκοιτηοιων που καθοοιςουν την παοάσταση της διαλλαγής λόγου,ηδονης, λυπης, και ­ συνεπώς ­ την παοάσταση της διαλλαχθει­

αοετή. Μας διδεται, επισης, μια ακόμη σημαντική διευκοινηση: η

εικόνα αυτή θα ειναι καλή αν ποοκαλει αισθηση χαοάς, αισθησηηδονήςω: ποοβαινουμε σε συγκεοασμό των τοιών γλωσσών που

ό ιτυ αια σι οποι σε το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκειμενο,σας ηδονής, και τα οποια ­ επαναλαμβάνουμε ­ διατυπώνονται Χ Χ Χση α ητ ν θικ” ψυχολογική και αισθητική σε μια φοάση: αισθητικαστη γλώσσα του συμβατικου αισθητικου. Συνυφασμένη, όπως θα η η η› › ›

δουμε, με την έκθεση των κοιτηοιων αυτών ειναι μια κοιτική που αποδεκτή ειναι μια παοάσταση όταν ειναι παοάσταση της αοετής,

αφοοά το συμβατικό αισθητικό, και μάλιστα εκεινο το θεμελιώδες καν ααλνστα οταν αητη η πασασταση πσσἔενεί αίσθηση ησσνηἑω·στοιχειο του για το οποιο μας δόθηκε η ευκαιοια στα ποοηγουμενανα κανουμε ­ λιγότεοο ή πεοισσότεοο ­ λόγο: την ταυτότητα ενός ι 409. Βλ.,οτο ιδιο, 655‹16­8· ποβλ. 79868­ε1.

ὁιχασμέγου ανθοώπου, σήμα του οποιου ­ χωοις να ειναι και μο­ 410­ Βλ­ιστοῶιο 655ϋ4­5­

νςχὀγχό γγώῳσμα _ είνω η συμμεῖοχη αφενόἐ στην επίπονη επντοη 411. Βλ., στο ιδιο 654‹:9­α3 ­ για την οσολογια ασπάζεσθαι­ δυσχεοαινειν(654αΖ), βλ. και Πολιτικ. 31Οο6­7 ο ποιητης της εικονας του νεου αισθητικου ποσ­

κτικ ι καθ ε ινότ τα και ” ή ααἔ ΡΟΟΌ Ζ α¶]ετε@ΟΌ Οῖοἶνμβαῃκο αἱσθηῃῖώο ” βάλλεται ως αντιθετος του θεατή του συμβατικου αισθητικσύ (βλ. σημ. 1406).

, § η μ; με αν­ΕΟ πον απο­Πε εν συμπλοκη τησ εκθεσηἔ Η ΚευΙε (1978), 132, θεωοει ότι ο Πλάτων στους Νόμους «αποκλειει την

οωτων των κοντηονων καν τησ ποομνημθνειλθεισας κόιτικής. Αυτό ηδονή ως παοάγοντα της (αισθητικής) κοισης», και παοαπέμπει στο χωοιο 668ει9­

λοιπόν ττόυ κατ, αόχήν γινεται αστόπειόα να Οοισθει ειναι τΟ ‹‹%α­ 10· ωστόσο, η ιδια δέχεται ότι στο χωοιο 658ο γινεται δεκτή η ηδονή ως κοιτήοιο,

λὸν››407· τι ειναι το καλόν, τι καθιστά δηλαδή κάτι αποδεκτό ως νεο Θα κει να πλησουνται οοισμένες ποουποθέσεις· κατά τη γνώμη μας, δε δημιουο­γειται κανένα ποόβλημα από τη συνεξέταση των δυο αυτών χωοιων (η ιδια η

αισθητικό; Με τη χοήση της οικειας πλέον ηθικής γλώσσας διδεται , , , , , , ,

ο οοισμός του: αποδεκτό ως νέο αισθητικό ειναι ό τι αφοοά την ΚθΠ15θδ,ενπ@Οχω©Ξσἶσννἶνἔεταον ,ηἶχ@α'ἶ)Ἡτε επκἶημαινεῃνν αἔἕἔθεση: ἔἑηοἔ,Δ,08. , , |° πασα ετεικαι τα υο :η π ατωνικη εση ειναι αυτη των χωοιων ε και ο ­

(χοετη πως ομωἔ την ονφοοοα Με Τον τοοπο εκεννο οτον οπονο α3· εκεινο που συμβαινει στο 668α9­10 ειναι ότι το φιλοσοφουν υποκειμενο δε

παόαττεμυτει τΟ αισθητικό' στην Ωτεόιιττωόη αυτή σαφώς λέγεται ότι δέχεται ως αισθητικό κοιτήοιο την ηδονή του συμβατικου αισθητικου, εξετάζο­

γενικα το αισθητικο, νεο και συμβατικό, εκλαμβάνεται και πάλι νταε _ στη συνέχεια ­ τα Χειτήεια ατε αισθηακηε παεάστοιοηε τήε διαλλανήε.ί ί 1 1 , , θ ,

στη σύνδεσή τοῃ με τη φαντασία, η οποία ωσνόσο εννοείνοη στην αοα. της ποοσποοισης ὁιαλλαχθεισας ηδονης μεσω της αισθητικης κα ημεοινο­τητας. (Σχετικά με το ηδονιστικό κοιτήοιο του συμβατικου αισθητικου ­ βλ., στο

ίδιο, 658ε7­8 ­ , ήδη στο Γοογια ο Σωκσάτης το αναφεοει ως δεδομένο: βλ., στο

406. Βλ., στο ίσιο, 654ο7­9, και κυηιως 655θτι­656ι)ο, ίδιο, 502 ει­ο, καιτα σχόλια του Β. $οοΙΙ (1981), 161 ­ ποβλ. 162).

4θ7.Στοίὸιο, 654α5. 412. Βλ. Νόμ. 665ο6, 67θ‹17­ο1, καθώς επισης και την κοισιμη διευκοινησητων ωοιων 658ε”/­659εΖ 667εὶ9, η οποια θα ποέπει να ενταχθει στο ιδιο πλαισιο4Ο8. Βλ., στο ίδιο, 6551›2­5· αποτελει την κατακλειδα του λόγου για το «κα­ Χ 7

λον» που εκκινει στο χωοιο 654ι›6. ποοβλη ματικής που οοΐςουν τα χωοια 654ο9­α3 και 67Οἀ7 ­ ε1, πλαισιο το οποιο

Page 100: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ι

198 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΗΡΗΑΑΗΣ ΗΑιΔε1Α± Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑ1ΣοΗτΗ‹ο 199

Υποψιαζόμαστε ήδη ότι με τον τσόπο αυτό, με όχημα το λόγο τακτικότητας. Όπως είναι αναμενόμενο, το αίσθημα του καλού εί­για το νέο αισθητικό, το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο φέσει ι ναι συνώνυμο με το αίσθημα ηδονής για τους ανθοώπους των κοι­την όλη ποοσπόιθεια στην κατόιδειξη του τελικού στόχου: στην νωνιών αυτών· κόιθε ποόιγμα που πσοβόιλλεται ως αισθητικό,όιοση της αποκλειστικής διόιζευξης ηθικό ­ ηδονή· αν, επιποο­ γίνεται αποδεκτό από τη στιγμή που υπησετεί το σόλο για τονσθέτως, λόιβουμε υπ όψη μας ότι η ηθική δεν είναι πασα μία από οποίο έχει θεσμισθεί καθετί του οποίου αποτελεί σήμα το αισθη­τις δύο ισχυοότεοες γλώσσες ­ μαζί με τη γλώσσα πεοί δικαίου, τικό· επομένως, στην πεοίπτωση αυτή, εννοειται και το φαινόμενοτο νομοθετείν ¬ για την επιβολή της τόιξης του λόγου στη δια­ του συμβατικού αισθητικού καθεαυτό, αλλόι και ­ με ευσύτεσηφοοόι, με τσόπο τέτοιο ώστε με μέσον τη δόξα λύπης (η οποία σημασια ­ καθετί αλλο του οποίου σήμα μποσεί να είναι τομεταφοόιζεται ως αιδώς, αισχυνη, στο σύμπαν λόγου της ηθικής) συμβατικό αισθητικό: αισθητικό υπό την έννοια αυτή είναι ό,τινα φεύγεται η γεύση της ηδονής, και αν λόιβουμε ­ επίσης ­ υπ) παοέχει ακοόιτεια ηδονήςω, καθώς αφενός έχει γίνει επιτσεπτή,όψη μας ότι κατ' εξοχήν σήμα ­ όπως είναι επόμενο ­ της υπέο­ ή ανεκτήω ­ ή δεν ενδιαφέσει η πεσίσταση τηνω, ή δεν μποοείβασης της τόιξης του λόγου αυτου, σήμα του καθεστώτος παρά την να την ελέγξειῃύη, επιτακτικότητα ­ η μείωση δόξας λύπης, και,τόιξη του, είναι η γεύση της ηδονής, τότε μποσούμε να μεταφοόι­ αφετέοου, επιτσέπεται ­ χόιση στη μείωση αυτή ­ η ίδια η εικό­σουμε την ποομνημονευθείσα διόιζευξη και να καταλήξουμε στο ι ινα της εμπειοικής πσαγματικότητας ή της φαντασιακής να είναιποιος είναι, κατα βάθος, ο τελικός στόχος: η όισση της ταυτότητας τέτοια ώστε να αφήνει όικσατο την ηδονή" την πσοεσχομένη απότου διχασμένου ανθσώπου. αυτήν τη διττόι νοούμενη ποαγματικότητα.

Ποόιγματι, όπως πσοαναφέοαμε, το πλατωνικό φιλοσοφούν Οι ενεχόμενοι στα δοώμενα του συμβατικού αισθητικού ­υποκείμενο, παοόιλληλα με το λόγο για τον καθοοισμό του τι είναι στην ευούτεσή του σημασία ­ αντιμετωπίζουν το ίδιο πσόβληματο καλόν του νέου αισθητικού, κανει λόγο για το καλόν του που αντιμετωπίζουν οι θεατές του συμβατικού αισθητικού καθε­συμβατικού αισθητικού και τις συνέπειές του· για να τις εοιιυ­ αυτού· το διχασμό της ζωής τους, που ανακλόι και αναπαοόιγει τονεύσουμε, θα ποέπει να έχουμε κατόι νου όλα όσα σχετίζονται με διχασμό της ζωής των επιτακτικών κοινωνιών. Υπόισχει μία συζή­το σόλο του συμβατικού αισθητικού μέσα στις κοινωνίες της επι­ ἶἶ?­­@Η 413. Η ήδη διακσιβωθείσα στους Νόμθυς ιιέοιμνθι του πλατωνιλωὐ φιλοσο­εμπλουτίζεται από την ασκούμενη κοιτική που επιχεισείται σε αλλα χωοία (για φούντος υποκειμένου να συνδέσειτην εοστή με το αισθητικό,τσ καθένα από αυτόιαυτά, βλ. σημ. Ι 382). με τη μέθη, τη μέθη με την παθολογία ­ αλλα και το όνειοο στην Πολιτεια ¬ , και

Στο όλο αυτό πλαίσιο θα ποέπει να εντόιξουμε τη διόικσιση που ομιλεί για όλα αυτα με την ακσόιτεια ηδονής, δεν είναι τυχαία: όλα τους, όπως πσσαναφέ­ὁιαφθοοά της (παοἀστασης της) ηδονής, την οποία ποοκαλεί στο κοινό το συμ­ . οαμε, αποτελούν μοοφές ανόιπαυλας της επιτακτικής καθημεσινότητας, διαφο­βατικό αισθητικό, και στο στόχο του νέου αισθητικσύ για το αντίθετο, για επί τα οους τσόπους για να ομιλήσει αυτό, για να συν­θέσει μία ομιλία για το πλαίσιο τηςβελτιιυ παοόισταοη της ηδονής (βλ. Νόμ. 659ο3­6 ­ ποβλ. 659ο3­5)· αυτό ανόιπαυλας αυτής και τα γνωσίσματόι της, με μία γλώσσα οικεία στον καθένασυμβαίνει γιατί το συμβατικό αισθητικό δεν παιδεύει (και) στο θέμα της ηδονής (:μέθη, μανία, εοστή, όνειοο).­ όπως το νέο αισθητικό ­ , αλλα παιδεύεται (βλ. 65%?­ο3) στο πώς να ανταπο­ ' 414. Τέτοια πασαδείγματα είναι η εσστή, η μέθη στη γιοστή, και το αισθητικόκοίνεται στις ανάγκες των θεατών του για άκοατο ηδονή. (Από αισθητική αποψη, κατα το συμβατικό χσόνο της εοοτής.η όικοατος ηδονή, είναι αισθητική έκπτωση, διαφθοσόι ­ της αισθητικής πα­ 415. Τέτοιο πασόιδειγμα είναιη παθολογία.σόιστασης ­ της ηδονής· η διαλλαχθείσα ηδονή ­ που έχει υποστεί κσόιση ­ εί­ 416. Βλ. Νόμ. 636ει4­ε7, 788.31­ο2.ναι επί τα βελτίω αισθητική πασόισταση της ηδονής). 417_ Βλ., στο Ζὁιο, 649‹15­7.

Page 101: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ζθθ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 201

τηση του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου, η οποία ποο­ το νέο οοισμό της αοετής, δηλαδή τελικα την όιοση της αποκλει­λογίςει την αντιμετώπιση από το ίδιο του ποοβλή ματος που τέθηκε στικής διόιζευξης ηθικό ­ ηδονή, που έχει ήδη επιχειοηθεί από τοποοηγουμένως· ας την παοακολουθήσουμε. πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο και την οποία έχουμε ποαγ­

“Εχουμε ήδη αναφέοει ότι με τη χοήση της οικείας ηθικής ματευθεί· η αδυναμία του αυτή ποοβαλει το μέγεθος της δυσκο­γλώσσας δίδεται οοισμός του τι είναι αποδεκτό ως νέο αισθητικό· λίας· έτσι, το φιλοσοφουν υποκείμενο θα επανέλθει στο ίδιο ζήτη­αποδεκτό ως νέο αισθητικό είναι η εικόνα της ανδοείαςω, της μα, ακολουθώντας την αυτή μεθοδολογία την οποία, στην αναλο­αοετής γενικότεοα, η οποία ποοξενεί αίσθηση ηδονής· στη συνέ­ γη πεοίπτωση, είχε ακολουθήσει σχετικα με τήν ανδοεία. Μετα τηχεια, επανέοχεταιω το φιλοσοφουν υποκείμενο στο ίδιο θέμα, διφοοουμενη απαντηση, το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενοκανοντας μνεία της ανδοείας και ενός ακόμη μοοίου της αοετής, ποοχωοεί, κανοντας και εδώ αναφοοα ¬ αόοιστη όμως στην πε­της σωφοοουνηςῃθ. Η αντίδοαση του συνομιλητή του, του Λακε­ οίπτωση αυτή ­ στους ποιητές που εκφοόιζουν μέσα ­ επομένωςδαιμόνιου Κλεινία, μας επαναφέοει κατ" αοχήν στο ίδιο πλαίσιο ­ από το αισθητικό τις αξίες που ασπόιζεται η Λακεδαίμωνω:συζήτησης που είχαμε παοακολουθήσει κατα την ποαγματευσή συμφωνα με την εν λόγω αντίληψη ο αγαθός, όντας σώφοων καιμας η οποία αφοοουσε την αοετή· σπευδει ο συνομιλητής να δίκαιος, είναι ευδαίμων/Μ· το φιλοσοφουν υποκείμενο θα ποοχω­θεωοήσει ότι μέοιμνα για την ανδοεία, και την αοετή που συν­ οήσει στην εκφοοόι του συμπεοασματος που ποοκυπτει από τηνδέεται με αυτήν, υπαοχει αποκλειστκα στη Σπόιοτηω· το πλατωνι­ ποοαναφεοθείσα θέση425: ο όινθοωπος που θα κατέχει ένα ­ ήκό φιλοσοφουν υποκείμενο απαντόι διφοοουμενα, λέγοντας πως πεοισσότεοα ­ αγαθα, για παοόιδειγμα τον πλουτο, και θα είναιαν του έδωσε την εντυπωση ότι όσα πεοιγοαφει ήδη γινονται, αυτό αδικος, δε θα είναι ευδαίμων426. Ο συνομιλητής στο σημείο αυτόοφείλεται στη μη σαφήνεια του: στην ποαγματικότητα ήθελε να ήπια διαφωνείω, το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο όμωςομιλήσει για το τι ποέπει να γινει σχετικα με το αισθητικόω. ΠουΟφείλεται ή σὐγχΌϋ“ή, Τι εννθιἰί ΈΟ φιλθσθφούν Όποκείμενον και Ή 423. Βλ., στο ιδιο, 66Οο9­661ει9 ­ αναφέοεται, όχι οητα, στον Τυοταίο· ποβλ.,θεωθελ Ο συνομιληιηἔ ΈΟὉ Ο" Οωτο εννοω; στο ιδιο, 629ε1­‹:4· στην ποομνημονευθείσα ευθεία επίθεση (666α7­667ε9) θα

Ο συνομιλητής ΤΟΉ συνεχίζει ­ όπως και σ°ιΟν Οιοχικό λόγο αναφεοθεί ευθέως στον Τυοταίο (667ε1­2) και στα όσα συζητήθηκαν στο χωοίοπε ία ετ ” ­ να ανθίσταται στό, να δυναται να κατανο ίσει 62981·630ὀ7 _ βλ­ 1­2­1­λΟ Ο ηἔ μη ι η

4­24. Βλ., Νόμ. 66003­5.­­¬­σε 425. Βλ., την όλη ποαγματευση, στο ιδιο, 66Οε1­ὀ4.418. Βλ., στο ιδιο, 655ε8­Β1. 426. Βλ., στο ιδιο, 661‹ὶ­ε5.419. Βλ., στο ιδιο, 65909­α1· αυτό συμβαίνει όχι μόνο με το θέμα της παιδείας, 427. Βλ., στο ιδιο, 661615­6· το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο έχει

αλλά και με αλλα θέματα, όπως είναι η μέθη, και η ποώτη μοοφή του αισθητικου. ακολουθήσει ποοηγουμένως ­ και στην πεοίπτωση αυτή ­ την ίδια διαδικασίαΣλετλχἀ με τη σημασία Οωτήἐτηἔ ὀηλωϔ秛 βλ­ το Δεύτεθο Μέθοἑ Τηέ μελέῃιέ μαἐ­ που κιόλας αντιστοιχήσαμε με την παοουσα και η οποία αφοοουσε την αοετή:

420. Βλ. Νόμ. 66θε6­8. από όσα διακηουσσουν οι ποιητές και ο συνομιλητής, το φιλοσοφουν υποκείμενο421. Βλ., στο ιδιο, 66Οδ1­ε2· ποβλ., στο ιδιο, 628ε3­6. ποοχωοεί σε καποιες παοατηοήσεις­ποοίσματα, που ποοκυπτουν από την αοχική422. Βλ., στο ιδιο, 66003­9· στη συνέχεια θα υπόιοξει και ευθεία επίθεση ποος του συμφωνία με αυτους (βλ., στο ιδιο, 661135­614 ­ ποβλ., στο ιδιο, 629ε4­‹11)· το

την αισθητική παιδεία που έχει στο νου του ο συνομιλητής του, και εἔίσου ευθεία συμπέοασμόι του βοίσκεται στο χωοίο 66108­α4· στη συνέχεια (661‹:ἰ7­ε5), κατα­διευκοίνηση ότιομιλεί για την αοετή εκείνη,την αοετή ως διαλλαγή,η οποία θέτει γοαφεται ένα όχι τυχαίο παοαδειγμα, βασισμένο σε αυτό το συμπέοασμα· ητην ανδοεία στην τέταοτη θέση (βλ., στο ιδιο, 666017­667ει9). αναφοοα που γίνεται στόν πλουτο καιτην ισχυ, παοαπέμπει στην ακοατεια ηδο­

Page 102: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΖΟΖ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ Ζθ3

ποοχωοει πεσαιτέοω τη διατυπωση του ιδιου αυτου συμπεοόι­ εοοαιμονεἐ έοιω μαι αν ειναι αιολοοιωλ ιιαι μαλιοια ανοιβώἐσματος, φθάνοντας την σε ένα τέτοιο σημειο4Ζ8 ώστε να ποοκαλέ­ ειιοιοή ειναι νια ιοιιἐ αλλοοἐ αιολοοι­ Ποανμαιιμαι αν θομηθσὐμεσει την έντονη πλέον αντιδοαση του συνομιλητή του, η οποια θα οιι ιι αιιονοια αιολονιιἑ ειναι ειιιιοειιιιιιἠ νιαθε ιιοονιιἔΰἶ ιοιελαβει τη μοοφή εοωτήματος (:πώς θα μποοουσε να φθόισει σε ένα ιιαιανοοομο ιιι οοναφεια αναμοοα οια ονο: ιι ενοαιμονια με αιιο­τέτοιο βαθμό συμφωνιας με το φιλοσοφουν υποκειμενοΔ29;) Αλλα ιιλειοιιμο ιιοιιήοιο ιιιν αμοαιεια ηοονηἔβὁ θεωοειιαι αιολοήι μαινα ποια ειναι η τελική διατυπωση του συμπεοασματος: όποιος όχι Τισσιιιισθέτει σ φσσέας τη; να είναι αισχσός, αναισχυντσς· η γευσημόνον ειναι πλουσιος αλλα κόινειό,τι επιθυμείστη ζωή του, ωστό­ όλων οσα ττσσἔενσΰν αισθηση ηδσνης, αν δεν εντάσσεται στηνσο ειναι όιδικος, μποοουμε να πουμε ότι ζει μια ζωή κακήοο, μας ταξη του λόγου ως ηθική, ειναι κατι κακό, κατι αισχοό437, που δεντελικα, μη ηδονικήιν. Ο συνομιλητής δειχνει αποοθυμια να πα­ οδηγει σε ευδαιμονια438· ποιον όμως; Τον όινθοωπο που έχει τοοαδεχθει το ποώτο σκέλος του συμπεοασματοςω, και για το δευ­ αισθη μα της αιδους, της αισχυνης, μέσα του. Θα ποέπει λοιπόν νατεοο διαφωνεινο, γιατι τόσο ο πλουτος όσο και το να ποαττει κόι­ ττσσσέἔσνμσ μαι στην τελευταια πεοιπτωση, ειναι αλήθεια, η

ποιος ό,τι επιθυ μει ειναι φοοεις ηδονής· πώς λοιπόν να δεχθει ότι εοοαιμονια οννανια την ιιοονιλ αλλα με οιαφοοειιιια ανιιοιοοφοη ζωή αυτή) μια τέτοια ζωή είναι μη ηδονγχήἑ της ποώτης πεοιπτωσης, τοόπο: ποόκειται για τον ανθοωπο που

Τα κέοδη που αποκόμισε το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκει­ οιαν φανιαιζειαιτ οιαν φέονει οιο νον τον ιην οιιιονα οιι θαμενο ως το σημειο αυτό ειναι τα εξής: η αοχική θέση ότι η σω­ ιισαἔει μαιι ιο οποιο θα θεωοηθει ειιιοἐ ιηἐ ιαἔηἐ τον λονοο ωἐφοοσυνη και η δικαιοσυνη ειναι έννοιες στενα συνυφασμένες με ηθιμιἶα θα θεωοιιθει μαμα ιοιο η εινιονα αοιή έλειιην ιοιοιιιια νατην ευδαιμονια δεν έχει διευκοινισει τη σχέση των δυο αυτών ιον οοιινει οιο να ιιοοτλοπει/ται νια ιον ανθοιαιιο ανιον έλοομεεννοιών ποος την ηδονή, καθώς επισης και τη σχέση της ευὁαι­ εδώ πληοοφοοηθει ότι ειναι αυτός που δεν μποοει να ειναιμονιας ποος την τελευταια. Η ποώτη διαφωνια του συνομιλητή και οοοαιμιον ιιαοα μονον αν (φανιαζοιαι οιι θα) ποαἔει ματι ενιοἐη αποοθυμια του σημαινουν ότι η ευδαιμονια συνδέεται με την τησ ταἔηε τση λσνσυ ως ηθικης, κατι που θα θεωοηθει καλό, καιηδονή, και ότι ευδαιμονια μποοει να επιτυγχανεται ακόμη και αν αντσ τσν μανει _ εττσμένω; ­ να (ττοῶχαιοεται, να αισθάνεταιαπουσιόιζει η ένταξη στους κανόνες της ηθικής· σημαινει επισης ηοονή­ Σννειιώἐι μιιοοονμε να οομηνενοονμε ιην ιελιιιή οιαινιιωτότι οοισμένοι μποοει να ειναι ευδαιμονες μόνον αν ειναι δικαιοι, ση του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου: η ζωη ιηἐ αμοα·γιατι τότε αισθόινονται μη αισχοοι, και αλλοι μποοει να ειναι ιοοἐ ιιοονήἐ ειναι μη ιιοονιιιή νια οοονἐ λοιιονονονν οιο ιιλαιοιο

της δόξας λυπης, της αποδοχής της αοετής, για να χοησιμοποιή­

νής η οποια συνοδευει τις καταστόισεις αυτές (βλ. σημ. Ι 417)· έτσι κατανοούμε σΟΌμε° αντίστονχατ την ψνχολογωνή Μαν ηθωιη γλώσσα·την όιονηση του συνομιλητή να συμφωνήσει με το συμπέοασμα ότι οι καταστάσεις /Ολη οιντή η συζήιηση οοηνει τελικά ιο φιλοσοφουν Όιιοιιειμε­αυτές οδηγουν σε μη ηδονικό βιο. ­

428. Βλ. Νόμ. 66107­66289. ­τὸ429. Βλ., στο ιοιο, 66Ζιιο. 434. Βλ., Νόμ. 66282­3.

430. Βλ., στο ιοιο, 661ε7­66286. 435. Βλ., στο ιοιο, 64909­ό7.431. Βλ., στο ιοιο, 66Ζο8. 436. Βλ., στο ιοιο, 66281: «ποιῶν ὅ τι πεσ ἑπιθυμοι τον οιον απαντα».432. Βλ., στο ιΰιο, 662ιι8. 437. Βλ., στο τοιο, αντιστοιχα, 661οΖ, 66284.

433. ελ., οήμ. 1429. 438. Βλ., στο στο, 6εοε5­7.

Page 103: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

2ο^ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΗΡΕΛΛΗΣ ΠΑ1Δε1Α± Η ΔΙΑΑΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑιΣοΗΤ1Κο 205

νο νο θέοεν εοθέωἔ ννο ποώνη φοοο ένα ποοβλθμο πον έχουμε νο, ποιο αγαθό μποοεί να υπόιοξει, για το δίκαιο ανθοωπο, που νακατ' επανόιληψη ποοαναφέοει, καθώς είδαμε με διαφοοες αφοο­ ένα χωοτσθακ απο την ηοονητιετ Στο σημείο αστο η ατταντηοημές ότι απασχολεί το υποκείμενο αυτό: ποόκειται για το ποόβλη­ φέοει ως παοόιδειγμα ακοιβώς μία πεοίπτωση τέτοια, το κλέος καιμα του διχασμένου ανθοώπου. Ας γίνουμε πιο συγκεκοιμένοι· η τον έττατνοιιιιιτ ττον τταοαττέμττετ στο οττ η ηοονη εν ττοοηετηένω

ποονιννὶθείοα σοἔήννιοη ποο αφοοοοοε νη θέση Τηἐ πολπεἶαἐ των συνδέεται με το αίσθημα ηδονής που ποοέοχεται από το γεγονόςΛακεδαιμονίων ότι αοετή και ευδαιμονία είναι ταυτόσημες σττωο ττσσαναφέοααε οττ σ φοοέατ τητ ατοοηοκν ετνατ ηέσακαταστάσεις, οδήγησε σε ποοσεκτικότεοες αναλυσεις και συμπε­ στην ταἔη τση χσνση ως ηθτηησ εττσαένωα ανττ να ττσσατηττετταττοόισματα που ομιλουν για ανθοώπους μη δίκαιους, μη ηθικους, οι ποο­χαίοεται, χαίοεται, νοιώθει μία ηδονή οφειλόμενη στο ότιοποίον ζουν ωονοοο με νὶοοννι· Αννο οημονίνεν ομωἔ ονν Η ζωο ο αυτός ανήκει στην τόιξη του επιτασσοντος λόγου. Με την ποοηγη­βνοο Χωοίθενοο οε ονο βνονο ονο οονοοο βίο νοο τον άνοονο ηοο­ θείσα εοώτηση ­ διευκοίνηση, επιβεβαιώνεται η αναλυση που ωςνννο Ιὔίοω­ Το εοώνηοον ποο έπετεν ονφοοο/Το πονοἐ οίνοο ο "νο εδώ έχει ανελιχθεί: για τον δίκαιο η ζωή είναι ευδαίμων, εφόσονευδαίμων απο τους δυονο. Μαλιστα, το εοωτημα αυτο υπογοαμ­ ττασέχετ _ τηασ σστσαένηο ττστστητασ ηοονη. οεν ττθεταττ αοατ

μίζεν νάνν ποο ήονι είχε ανονφανεί: ονννι εοοοομονίοθ κατά τη ννώμη θέμα αποκλειστικής διαζευξης δικαίου ­ ηδονήςνἦ και ποόκοι­του πλατωνικού φιλοσοφουντος υποκειμένου, σχετίζεται με το σησ ττστα αττσ ττσ οσο έννστεο ετττνοαφετ την ττχέον εησατηοναδίκαιο και την ηδονή, χωοίς όμως να ταυτίςεται μαζί τους: αυτή, ηατασταση ντα τσν ανθοσητσταλλωστε, η μη ταυτιση επιτοέπει να διακοιβωθεί ότι και ο δίκαιος Αν έτστ έχσνν τα ττσανηατατ αν σ οτηατσσ βτσο ετνατ ηοσντησσ

βίοἔ εννοο ενοοίμων νοο ο ηοοννννοἔ επίοηἔ­ "ον ονονβώἔ την νολν και ευδαίμων, πώς θεμελιώνεται το πεοαιτέοω γεγονός οτι ο βίοςοωνήἔ νηἔ ονπλήἔ ονονονβωοηἔ ποοοποθένεν νο οοώννιμο ννο νο αυτός μποοεί να θεωοηθεί ότι είναι πιο ηδυς και πιο ευδαίμωνποιος είναι ο ευδαιμονέστεοος. από το βίο της ακοατους ηδονήςνο; Και εν τέλει: Γιατί η συνεχής

Αν η οονάννηοη εν μέοονἔ τον νομοθέτνι ήταν ονν εννοο ο ηοο­ γευση ηδονής δεν είναι η πιο ευδαίμων κατασταση; Γιατί ο αν­νικός, τότε αυτό θα ήταν ατοπονξ γιατί η νομοθεσία του στόχευε θσωττσο τησ αησατσσσ νεησηα τητ αναζητησηο σηνεχσησ νεησησ

ονονβώἔ ονη μενίονη ενοοομοννο νων πολννώνωθ ον ομωἔ ονπονννή­ ηδονής είναι ένας όινθοωπος τελικα δυστυχής, καθώς κινείται σεσει πως είναι ο δίκαιοςνο, τότε θα χοειαζόταν να εξετασθεί αυτότο αγαθό, το δίκαιο που είναι μεγαλυτεοο ως ποος το βαθμόευδαιμονίας από την (όικοατο) ηδονήνίν. Κατ° αοχας, στην ποοκει­ Ημένη πεοίπτωση, ποοβαλει το εοώτημα: ποιο είναι το αγαθό εκεί­ Ζέἕ Ξ:“_”_`“”ζ_­_­_·”__ ΔΔ7. Βλ., στο ίὁιο, 646610­οέῃθθ· είναι χαοακτηοιστικό ότι όποιος ευοίσκεται

439· Βλκστθίὁιθι 66ΖΗ2`3· στο χοόνο βίωσης του συμβατικου αισθητικου, ακόμη και αν χοησιμοποιεί τον440· Βλκ στο ίὁω! 662Η3_6· ηθικό λόγο της επιτακτικότητας, και ψέγει, το κόινει με ένα τοόπο παιδιόις: η ηθι­441. Βλ., κατ, επανάληψη: αοχικόι, στο ίὁιο, 66Ζὀ6­7· στη συνέχεια, στο ιοιο, ηη νλώοοα ηατ το ηηητολοντνο της σττοβαθοοτ η οοἔα ληττηα έχοτν ηεταβληθετ σε

662έ1·Ζ¬ 6620” παιειά­ ελ. 65681­υιι _ ιιιετως 656ι›3­ιι.442­ Βλ­3 στο ολοι 662024­ κε. Βλ. Ο­τη συνέχεια του 66383­5, το χωυιο 66385 ­8.

νο­ Βλ­7 στο ολοι 66267­8· ικα Για το πιο ηεος, βλ., στο οτε, εεετμ­2, εωιιεε­ για το πιο ειεμτμων, ελ.,44­Δ». Βλ., ΟΤΟ ίὁίθ, 662€­§8·663ἐ11. στο ίὁτθν 6628·/_8.

Page 104: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

206 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 207

μτα ζωη μου δεν μττοοεη να τοο ττοοσφεοετ σονεχώο ηδονηοο, ματ χοόνως υπ° όψη και όλα όσα με αυτόν συζητήθηκαν: όταν το πλα­μαλιστα καθώς θα ποέπει για να τη γεύεται να κινειται σε ένα δι­ ιφνικό φιλοαόφόΰν υποκείμενο στην αοχή, ομιλώντας για το κοι­χασμο τησ ζτοηο τοο; η μτα ζωη θα ετνατ η ηδτστη7 δηλαδη η νεματη τήοιο του νέου αισθητικου, κανει λόγο για την εικόνα, για την πα­γευση ή αναζήτηση ακοατους ηδονής, και η αλλη θα ειναι η οασταση της αοετής που θα ποοσποοιζει ηδονή, δεν εννοει τηνδικαιοτατη, δηλαδή, παοουσια της ηθικής, του νόμου του επιτα­ ηδονή την Τιοόεοχομένη από την εικόνα εκεινη η οποια φέοει τηκτικου λόγου παοα τον οποιο ­ εξαιτιας του φόβου τιμωοιας εκ οονλίελοιμένη ποογεοοη ηοονήἐ Τιοο οφείλεται στη αυμφωνία μεμέοοῃἔ τοῃ ­ θα ποέπετη ποώτη ζωή να χτνει·ῃατ451_ Αν ηδονή χατ Την 8ΤιιΈΟι%ιῖι%όΤη”ι(Χ ΤΟΌ λόγΟΌ“ ΕΝΝΟΕΙ: εκείνη Την ηὁΟν'ή ΉἹΟΌ θθιευδαιμονια ταυτιζονταν, θα λέγαμε ότι ο ανθοωπος αυτός ειναι εναομονιζει την ηθική με το οιζικό δεδομένο, καθώς θα δημιουο­εοδατμτον στη μια αστο ττο ζατεο τοο δτχασμοο τοο γει μια ζωή όπου οι ηδονές θα ειναι πεοισσότεοες από τις λυπες.

Ειναι όμως ευδαιμονέστεοη της ακοατους ηδονικής εκεινη η Και όμως, αυτή την ποώτη ηδονή και την αντιστοιχή της αοετήδτηατη ζωη η οστοια σονοδεοετατ αστο την ηδονη στοο φεοετ η εννοει ο συνομιλητής του, και ειναι δυνατό να εννοήσει καποιοςσυμφωνια με την ταζη του επιτασσοντος λόγου; Η απαντηση του Ξ αναγνώστης. Ωστόσο το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκειμενο με τοσυνομιλητή ειναι καταφατικήω· το πλατωνικό φιλοσοφουν υπο­ Ν λογο Υιοι την οιοείήι φἐ λογο Υια Το οίλοιιοι ποοοιίνει τη οοἔἠιιιοηκειμενο συνεχιζει, και ομιλει για τη χοησιμότητα αποδοχής της του με το συνομιλητή του, η οποια στόχευε στο να τον κανει νααντιληψης εμεινηε η οποια χανετ λογο ντα μη χοοοτομο τοῃ δτχαιοτ; τ καταλάβει ότι όιοιν Ομιλει για την Οιοειή και Τα μόοιόι Της, Ξννθειαπο την ηδονη _ ηαθώς η ανττληψη αοτη εναομονηςετ την ηθτμη ι κατι που δεν ειναι του ιδιου πεοιεχομένου με τις παοαστασεις γιαμε το οτζτηο δεδομενο ­3 ηαταληνονταο με την αττσφανση οττ η λ την αοετή των επιτακτικών κοινωνιών ­ που οοιακό τους παοα­ζωή στην οποια απουσιαζει το δικαιο ειναι όχι μόνον πιο αισχοή Ν δεινιια είναι η Λακεδαιμων εννοει μια παοασταση της αοετήςσε σχέση με αυτήν που αυτό ειναι παοόν, αλλα και λιγότεοο που αφοοα τόιιέλλόκηδονική453· αυτό το τελευταιο μποοει να εννοει ειτε ότι αυτή ειναι γ Σιο Τέλοἐ 'οι§ οοἔῆιηοηἐι αφοο αναοφιηθεί ποιο είναι το ανα­λτνοτεοο ηδονιμη οσο ποσο το ατσθημα σομφοονταο με τον εττττα­ θό εκεινο που ειναι μεγαλυτεοο από την ακοατο ηδονή, το πλα­ιτττηο λονοοξ ειτε ματ λτνοτεοο ηδοντηη νεντηαη ωο ττοοο το ατ­ τωνικό φιλοσοφουν υποκειμενο υποβαλει σε δοκιμή το συνο­σθημα ηδονηο που σταοεχετ η ζωη ματ το οττοτο δε σχεττζετατ με το μιλητή του, για να διαπιστώσει κατα πόσο κατανόησε, μέσα απόατσθημα σμμφωντασ ττοοσ τον ετμταητοτσ λονο_ τη συζήτηση, ότι ποόκειται για μια νέα παοασταση του δικαιου,

Για να αποφασισουμε ποια πεοιπτωση από τις δυο ισχυει, θα τέτοια ώστε να μποοει αυτό να ειναι μεγαλυτεοο αγαθό από τηνττοεττετνα ανατοεἔοομε σε οσα ττοοηνηθηηαν τησ σοζητησησ με το ακοατο ηδονή· η δοκιμή συνισταται στην εοώτηση αν το δικαιοσυνομιλητή του φιλοσοφουντος υποκειμένου, λαμβανοντας συγ­ ποοοποοίἔει Ήοονήι και αν αυτή η ηδονή δεν έγκειται στη συμ­_­κτ­η φωνια με την ταζη του επιτακτικου λόγου455. Η θετική απαντηση456

450­ Βλ­7 στο άλα 791ο5·792ο­2; λαιοηκ­ Ι 403­ του συνομιλητή του βεβαιώνει τον πεοιοοισμένο οοιζοντα του, ότι451. Βλ. και μόνον το παοαδειγμα των πολιτών της Λακεδαιμονος όσον αφο­ δ λαὀ × Ούτε συ ×τ σ Οωτ × πό εσε να τον αποκολλκσε α κ

οατην εοωτική συνευοεση,στοιιδιο, 636ε2­7. η η η ζη η η η μ Ω η Ε πο452. Βλ., στο ιδιο, 6ό3ε9. ατα­ζ*¬453. ελ. στσ τσισ, σωστο­εε, σε σσνενσσμσ με σωσει­6. 455­ Βλ­ σημ­ Μιο­Δαι. ελ., στσ τσισ, 663810­σει. 456­ Βλ­ σηιι­ Ι 452.

Page 105: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ζθδ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΖΟ9

την αδυναμία του να κατανοήσει ένα άλλο πλαίσιο στο οποίο η του σημασία457. Η δικαιοσύνη, η ανδοεία, και γενικά η αοετή,

ηδονή δε θα συναντά την ηθική ως «έπαινος», αλλά ως κάτι πέοα συναντούν την ηδονή μέσα στην παοάσταοη της διαλλαγής· αυτή η

από αυτό. Δεν κατανόησε την κεφαλαιώδη σημασία την οποία τελευταία επαναποοσδιοοίςει τη σχέση της ηθικής, και ­ επομέ­

έχει το στοιχείο που φέοει στο ποοσκήνιο ο λόγος του πλατωνικού νως ­ του λόγου ως επιτακτικού, ποος την ηδονή, και αυτή πάλι

φιλοσοφούντος υποκειμένου στη συζήτηση αυτή: την άοση του επαναποοσδιοοίζει τη σχέση της ηδονής ποος την ηθική, και ­διχασμού της ζωής, καθως επίσης και το φάσμα των μοοφών που συνεπώς ­ ποος το λόγο. Μέσα στην παοάσταση της διαλλαγής

παίονει ο διχασμός αυτός· αν, έστω, πεοιοοιζόταν στην κατανόη­ εικονίζεται διαφοοετικά η αοετή και η ηδονή· η αοετή παύει να

ση του μεγέθους της σημασίας, την ποοτεοαιότητα σημασίας που θεωοείται συνώνυμη της φυγής της ηδονής ­ και να παοέχει μία

έχει αυτή η άοση, καθώς επίσης είχε κατανοήσει το φάσμα των οοισμένη ηδονή από την επίτευξη της φυγή αυτής ­ και η ηδονή

μοοφών που παίονει ο εν λόγω διχασμός, τότε θα είχε εννοήσει παύεινα είναι εγκλωβισμένη στη διττόι ποοσποοιζόμενη ακοάτειά

ότι δεν μποοεί να γίνει αποδεκτή από το πλατωνικό φιλοσοφούν της458. Ο διχασμός της ζωής έχει αοθεί, και η γλώσσα που ομιλεί

υποκείμενο εκείνη η αοετή που συναντά μία ηδονή η οποία ποο­ ­_Ι­­_έοχεται από τον «έπαινο» συμφωνίας των ποάξεων και των σκέ­ 457­ Για τη ιιιι Οννυίνησηόσον αφοοα τόσο τηγ καθαυτη όσο και την ετου­

ψεων7 των πα©αστάσεων7 τον εππακῃκό λόγο, Οποίοἔ έχει Εημασια του συμβατικου αισθητικου, βλ., αντιστοιχα, σημ. Ι 405, και Νομ.

ωἐ Πύθιο ννώθισμα ΈΟΉ την φθνη της ­ αλλως ϋτσσσαισσιζσμένης 458: Αναφεοθήκαμε βέβαια από αφοομή τα χωοία 732α8­734ε2 και 66Οό11­

­ ηδονής. Και δεν μποοεί να γίνει αποδεκτή η συγκεκοιμένη 66Δι›2 στο λεγομενο ηοονιομο τωγΝομωι ­ κοιιτοτ Ποωταγοοα (βλ. σημ.Ι393).

ασετη, νιατι όχι μόνσ δεν κατσσθώνθι να αόει τσ διχασμό, αλλα Θα ποέπει στην ποοκειμένη πεοίπτωση να διεοευνήσουμε κατ° αοχήν πώς αντι­

απογελεί Οωτή η ίὀγα έκγφωασή του: Παθάλληλα με την (ωῃῆ της μετώπισεη βιβλιογοαφία γενικά το θέμα της ηδονής στους Νόμους, και στη συνέ­

ί λί ίδ ” ια στο Φιλ β ε όσον αυτό είναι ένας διάλογοςαποδο ί τ τά του επιτακτικού λό ου π ί ί χω πωἐ σχο ασε την "α "νο 77 0' φ ε

χηἑ ηἐ ἔηἐ γ 7 Ὁ Οωχουν πθαξεβε που συνδέεται στενά με τους Νόμους (βλ. σημ. Ι 314), όσον αφοοά ζητήματα τα

παάτντά το λί ί ί ί ό ι 1 1 , ι ι 9

Ο η ἔη, Ό Ο)/ΡΜ υπα©χ:ὀΒ ακθατἶωι ηδΟνη€° την Οποωἕ οποια θιγονταιστο παοον κεφαλαιο, ­ συγκεκοιμενα: το θεμα της ηδονης.

πθοσποθβζει εῃἶε _ μεσω αναλογων παχἔεων _ η εμπεωωίη Ως εισαγωγική παοατήοηση θα ποέπει να σημειωθεί πως οοθά ο Τοτ1Ι‹Ι‹ιι

πσανματικστητα, Οι εικόνες της εμπεισιιιης στσανματικότητας _ (1956), 223, αποφαίνεται ότι τη φύση της ηδονής και της λύπης ο Πλάτων τη με­

ποόκειται για το συμβατικό αισθητικό στην ευούτεοή του ση μοιοιοι μια οοβοιοα, οιοκειοι οιογοι­ οιιγκεκοιμειοι, στο οη βιβκτο της Ποιιιιιειε και στο

εῇε η φαντασγαπή πλήαοση χόωη σε εωίόνες ΤΟΌ καθαυτού Φιληβο. (Για την εννοια της ηδονής στον Πλατωνα, βλ. παλαιοτεοα Α. Εείοοτειῃε

(1902), 3­1ΟΟ ­ χωοίς καμία αναφοοά στους Νόμους ¬, στη συνέχεια: Ι. ΤεΙ‹1ο.ι

συμβαῃχοι) 0€ΕσΡηΈΜΟΌ. (1956) ­ με ελάχιστες αναφοοές στο έογο αυτό ­, Η.­Π. νοἰςτιὲοὸοτ (1960) ­Ολα αυτα Ομωἔ σημαω/0Όν Ο­Η πεαχν Οωτηἕ τηἔ παθαστασηἔ χωοίς καμία αναφοοά στον Τοιύςιςυ και τον Ηε‹:Κΐοττ1τ (Ζ1958) ­, Α. Ηοττιτειτο

της αοετής, και της συνδεδεμένης με αυτήν ηδονής, θα ποέπει να (1972), και σχετικα πιο ιτοοοφατα, 1.013. σοειιος και σσνν. Τογιοτ (1982), 169­

κατανοηθεί η δοκιμή του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμέ­ 174). Αυτό το όψιμο ενδιαφέεον τον Πλάτωνα νια την ηδονή και τη λύπη, διατυ·

νογγ να σγγναντήσεγ _ σΌγ%Ω0τιήσεγ μία άλλη ποωάσταση Ήκ αοετήα πώνουμε την υπόθεση ότι θα ποεπει να συσχετισθει με το γεγονος οτι ο ιδιος

ποοσδίδει ιδιαίτεοη σημασία στο μη οοθολογικό στο ύστεοο έογο του ­ και κυ­

να (ἶΉχνεΉσε'° ωα αλληε Ὁ(ἶη§ ηδονηηετσἦωστἶ ” χοωη στην οιως οτοιιςινόμοιι; (εκ. εε. οοτιοι (1951), 207­235, Η. Νοικιι ςισοογιεο­189, Μ.

Τιασασιῖαση αντη _ να ασθει Ο όιχασμσς. Σημα ασσης Έηη παθω Τεοιιεετι (1990), καιοημ. Ι 263 πιο αναλυτικά).

στασηἔ τηἔ (ωετηἔ Έηἔ επῃἶακῃπότηταἔ θα αποτελέσει η μη σνγκί· Για τους Νόμους τώοα: Ο ΚΡ. ΞτεΙΙογ (1983), 59, θεωοεί ως κάτι σκοτεινό τη

νηση από τό συμβατικό αισθητικό _ στην καθαυτη η ευσότεση γνώμη του Πλάτωνα για την ηδονή στο εν λόγω έογο: στο Α|ΒιβλίοοΠλάτων,

Page 106: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

210 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ἔ τιΑιΔετΑ± Η ΔΙΑΑΑΑΓΗ ΩΣ ΑΝλτΣοΗτ1Κο ΖΠ

ντα αοετη› οτματοτ ηοονη› μαμετ να ανττματοτττοτζετ αοτο το οτ­ παύουν όμως να θεμελιωνουν το νόημα τους στην ποωταοχικήλαομο” οτ ττοοαναφεοθετοεἐ έννοτεἐ οεν τταμομν να μττάοχοτντ εικόνα του πολέμου, η οποία οδηγούσε στο να οσίςεται ως αοετή

σύμφωνο με το οτεωοντ μαἔ ζητά να την νττεοβομμετ ενω ατο Βο ετττμένοτ να τη (β ) ίσως συγκοοτούν μία ποωιμότεση αποψη που έμελλε να εναομονισθεί με τογεύονται οι νεοι, και στο Ε” διακηούσσει την ηδονιστική θέση· το τελικό συμπέ­ Φἐηβο αςτγότεοα, ((53) ίσως είναι ­ ουγχωοητέες ­ ανακοιβείς αποφανσεις.οασμα του δτειηεν (1983), 69, είναι ότι ο Πλατων πσοσπαθεί στο ποοαναφεοθέν Σύντομεε παθατηθήσεις σε αυτή την εομηνευτική των Οοεμυς και Τειγὶοτ: Οτ (ΟΦ) ματέονο να οττμβτβάοττ τα ηοοντοττμά ματ μη ηοοντοττμά οτοτχοτα τηἔ ομέψηἐ τομ­ (β ) ποστασεις της ποουπσθέτουν ότι ο Φιληβος είναι το ( ­ αοα ­ μη

Κατά τον Ι·Μ· Οτοτηοτο 0963)­ Ι› 271› ο Πλάτων οτοοἐ Νόμομἔ αμομετοάτατ να μην αν2αθεωοήσιμο) εογσ του Πλατωνα για την ηδονή. Η (β) είναι μαλλον μία πσλλαπλαταχθετ ούτε με την ηοοντοττμη ούτε με τη μη ηοοντοττμη άποψη­ Σύμφωνα με τον ]­ επιπόλαιη αναγνωση των Νόμων, καθώς: (ἰ) υποτιμα τη σημασία της ηδονής στοοοτμο (1955λ 75 _ ττοβλ­ 92 _, οτ έννοτεἐ τη§ ηοονηἐ ματ τον ττονομ ετνατ έογο, ασα και τις παοατηοήσεις για αυτήν· (ὶὶ) οι παοατηοήσεις αυτές δεν είναιθομελτωοετέ ντα το οτμοοομη μα τον οτνμεμοτμένομ έονοα ματ αμοττλομμ τταοάλ· διόλου ατελείς, αλλα, αντίθετα, συγκοοτούν ­ μαζί με αλλα στοιχεία ­ το πλαίσιοληλα, το μέγιστο βήμα μακοαν της σωκσατικής ωιλοσοφίας· όμως, κατα την Υ. Βτὲε Της γωοβληματτκήα που αφωἀ τη συγκοάτηαη της παοαστασης της διαλλαγής, και(1968), 328 ­ ποβλ. 369, η βαουτητα που απσδιδεται στις δύο ποσμνημονευθείσες ­ επομένως _ της διαλλαχθείσας ηδονής. Όσο για τη (β3), αυτή αποτελείέννοτετ: συνιστά πτώχτνοη τηἔ ττλατωντμηἔ τννχολονταἐ­ Εὐλονα μάττοτοἐ θα επαναλαμβανόμενο μοτίβο της παοαδοσης εκείνης που υποτιμα τους Νόμους (βλ.πεοτμτνε _ ωἔ ετ τον τττλον _ οτο βτβλτο τον Τ·Μ­ Ηοοτοοομ (197ο)7 να ττληοοτ Ζ.Ζι γι' αυτήν) · τέλος, η (β1) ποότασή της είναι η μόνη σσθή, αλλα στέκεται διτταωοοηοετ ντα την ηοονη οτονἑ Νομομἔ” αττ αντηἔ τηἐ ττληοοωοοηοηἔ ομάοχετ η απσδυναμωμένη ως αμφίβολη και ως σκέλος μιας τοιχοτόμησης. Να σημειωθεί ότινεντνολονη τον μάλλον οτοεμτλτωτη αττοωανοη οττ «οτ ηοονέἐ ματ ττάλτ ανττμε· όντως σι Οοεὶὶιτς και Τεινὶοτ πσοσπαθούν παοαλληλα (βλ., στο ίὁιο, 169­174), νατωπτωντμτ με δτστττσττα» (στο μια 145): καοακττοιστικό τικ επιπόλαιηε ποστ­ εναεμοντσουνςα τα χωαα των Νόμων 653­670, 660­663, 733­τετ, με το Φμηβυ.μάτενοηἐ τομ θέματοἐ ετνατ οττ Ο Ηοοτμοοη τταοαπέμττετ οο τέοοεοα Χωοτα (βλ­› Όσο για την ηδονή στο Φιληβο, βλ. ­ για πασαδειγμα ­ : Οτοιτποὶε (1963), Ι,στο ταα 145 σημ­3)τ στα οποία όμωε δε σννκαταλένοντατ τα 73Ζ<τ8­73ττ2 και 252­269, τεῃματ (1956), 167­221, σομτῃς και ττγιοτ (1982), 129­το ­ με

ο60ο11“οο4οΖ· Ανττοετοτ ο 1· Ροτοοτ (1913)› ττοοχωοετ οε μτα _ ττεοτνοαωτμοτλ παοαλληλη εξέταση του σε σχεση με την ποαγματευση της Πολιτειας για τηντοτοτ τοπον _ ποανματενοη τηἐ έννοτα€ τηἔ ηοονητ οτο οτάλονο αντοτ με βάση τα ηδονή ­ , καθώς επίσης καιτους σχολιαστές που αναφέοονται στη σημ. Ι 346, απ'ονο ττοοαναφεοθέντα Χωοτα ματ το οοέτο­ο” τα Χωοτα αμτα ττοανματεύεται και ο ατροομή το θέμα*αληθείς και ψευδείς ηδονες που θίγεται στον ίδιο διαλογο. ΟιΟοτἐοοτοομο 0960)­ 1654765 176491 ανττοτοτχα” ντα το τοτο θέματ βλ­7 ετττοηἑ­ 1­ διαφωνίες μας με τους Οοεὶἰιτς και Τεγὶστ, είναι, με συντομία, οι εξής: (α)

νν818ν(1963)°Ζ5­27' Νσμίςσυμε ότι ο Πλατων παύει στο Φιληβο να είναι το ίδιο εχθσικός ποος τηνΠάντωἐτ τοταττεοη μνετα θα ττοέττετ να ντνετ οχεττμά με την ττοανμάτενοη τη§ ηδονή όσο ήταν σε αλλους διαλόγους (βλ. και μόνον το χωοίο Φιληβ. 61ο­ο, και

έννοιας της ηδονής στους Νόμους από ΈΟΉΞ Οοοττμἑ ματ Ταταοτ (1982) Αφτεοωνονν ποβλ., ποόχειοα, Φοιιο. 64ο, 65ο, 668, Γσον. μ94α, Πολιτ. 581ε)· υπασχει πλέον η

ελάχτστεἔ σελτοεἔ (βλν οτα τοτΟ› 169“174)› ματ τοχοουἑοντατ τα αμόλοϋθα, θεμελτώδης αυαγνώῳση ότι δεν είναι «οιγοιθὸν» η ζωή ΞΕΟΌ μυοτθιοχείιῖοιτ από ΤΟ

ποσκειμένου να εομηνεύσουν (βλ., στο ιοιο, 169) τις διαφοοές των Νόμων από το Κ λόγο­ το «ἀγαθὸν» πῳϋποθέτετ μα­Εάφασῃ στην ηδονή. Μαλιστα, η μίξη, η κσασηΦτμνβο οοον αφοοά το εν λονω θέμα: (α) Θεωοομν οττ τοω§ αονοττοα ο Πλάτων να ηδονής και φσόνηοης στο πλαίσιο του αισθητικού, στο οποίο δίδεται και αξιο­αναθεωοομοτ _ μέσα στο τοτο έονο _ ττἔ αμοψετἐ τον ντα την ηοονη› έτοτ ωοτε να Ϊ λογική πσστεοαιότητα (βλ. Φιῦὶηβ. 65­66) ­ εφόσον είναι το απασαίτητο για νασυμφωνούν αυτες με το Φιιηβο. (β) Λέγουν, επίσης, ότι καθώς είναι πολιτικό και επῃεττχθεη αυτή η μίἔῃ ­7 ποοετοιμαςει ­ όπως ποοαναφέοαμε (βλ. σημ. Ι 314)νομτμο _ μενάληἐ μλτμαμα§ _ έονοτ οτ τταοατηοηοετἐ ττομ ωταοχοον οτ αοτο ντα ­ την αναλογη ποοσπαθεια των Νόμων, με την εξής ωστόσο κοίσιμη διαφοσα:την ηοονη ττνατ αμφτβολο αν θα μοέμετ να εμληφθονν ωἔ ολομληοωμένεἐ στο Φιληβο ανακύπτουν δυσχέοειες συγκοότησης της αισθητικής παοαστασηςττοοτάοετἔ η ωἔ τταοατηοηοεττἐ ετταομοτἐ μεν ντα τονἐ 7τολτττμομ€·νομοθεττμομ§ τ μηης της φοόνησης και της ηδονής, στην πεοίπτωση καταφασης σε όλες αδια­

λλ . τ 9 9 τ ­στόχους, α α που χσειαζσνται πεοισσότεοη επεξεσγασία από φιλοσοφική σκοπια κοιτως τις ηδσνες, και γι αυτο η καταφαση πεσιοσίςεται μόνο στις καθαοἑςωτομένωἐτ ματαληνοοντ αν μάττοτοἐ ματανοάψοτ οτοτχετα οτονἐ Νομομέ μου οτ ηδσνές. (Για την κατανόηση της μίξης αυτής, βλ. τις ουσιαστικές παοατησήσειςσυμφωνούν με το Φιληβο, αυτα: (β1) ίσως αποτελούν την τελική αποψη για το θέμα, του Οτσιττοτε (1963), Ι, Ζ66­268 ­ αντίθετα η Ο Ηειττιρτοιπ (1990) 81­84, διόλου δεν

Page 107: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

212 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 213

αυτό που εναντιουται στην ηδονή, και ως ηδονή αυτό που ενα­ εικόνα του πολέμου: στο πλαίσιο της νέας θεμελίωσης, της νέαςντιουται στην αοετή· θεμελιώνουν το νόημα τους «παοα››159 την εικόνας, της συγγένειας μιας διαφεοομένης, αοετή είναι, η μέοι­

μνα διαλλαγής του λόγου ποος την ηδονή.τ κ ε κ κ Τέλος ο ποοαναγγελθείς ως καταληκτικός, λόγος για τουςείναι διαφωτιστικη για το πως θα επιτευχθει αυτή, πως θα επιτευχθεί το μετοο ι 7

κατά τη μίξη φοονηοης και ηοονης). Αιοομενων των ουοχεοειών οιοτών οτοτς θεατές του καθαυτου συμβατικου αισθητικου ολοκληοώνει τηΝόμους, με τον τοόπο που είδαμε, η καταφαση αφοοόι γενικα την ηδονή η οποία σχετική συζήτηση πσυ αφΟ@α τΟ νέΟ κσιτήσισ νια τΟν καθσσισμόθα έχει καταστεί έν­διαλλαγή. Μαλιστα, αυτή η χωοίς διακοιση κατόιφαση είναι τοο καλού) του νέοο οηοθηννκά οποοε­η­νού, χαθώο οονοέετοηουιιφωνη με την αποψη του Σωνοοττη οτον Ποωτοινοοοι ςβλ., στο ιδια 351ε)9 και αονητικόι με το καθαυτό συμβατικό αισθητικό. Πληοοφοοου μαστεδιαφοοοποιείτον Πλάτωνα από τις απόψεις της Πολιτειος (βλ., στο ιδιο, 577­587 λ 9 9 θ 9 9 θ 9 θ 9­ καιγια σχολιασμό τους, βλ., ποόχειοα, Οτοιηθὶε (1963), Ι, 135­138 , (ιοεΙἰος και Οωπον Ο" ΟΕ εατε§ ΈΟΌ συμβΟῃ:ΜΟΉ ωσ ητωωι) ωσ ανοντωΤτνιοτ (1982), 98­ιτε, οττιιεν (1968), 116­118, τοττιιοτ (1956), ιιιιι­ιοο)­ ο­το ι ηδονή τέτοια _ αιιθάτεια ιιδονήε ­9 τον Οιισκννονται να τηνδιάλογο αυτό ο Πλόιτων ποοσπαθησε να δείξει ότι η φιλοσοφική ζωή είναι πιο 1 εκφσασθυν μέσα στήν εμπεισική πσανματικότήτα με πσαἔειςὥοηδονική από αυτήν του απλου ανθοώπου, ποοσπαθεια που γνώοισε την ­ χο" να την ανοζητήοοον οε, να την ετχφοάοοτον με) ανάλονο Μο­πεοισσότεοο (Οτοιυθὶε (1963), Ι, 137, 138),ήλιγότεοο (ίὶοεθος και Τειν1οτ (1982), 1 τάλληλεε παοασιῖάσενε μέσα στη φαντασωωΰή πΩαγματΜότηΈα461,126­127, 158­159, Τ ΚΚ 1 ­ , ­ ί ί ί , , , 9 , 9

Η 9θ ΡΗ Β(/19%) 120 161 Μέ) (Μληοη κῳἶικη των μελετητων' κατα το χοονο επικοατειας του επιτακτικου λογου φυγής της ηδο­ΤΕΘΟΟ3”ιΟι Ειθι ΟιὉΤ”η Της Ο ιϊδιας Οι μ7ιΟ@ΟΌΠΕ να ε@μ.'ηνΕΌΤΕι ­_ ε%Τ(1)νΉσ'ΕΕ©ων | / /

_ από το ότ, Οτο Φ,χ,7β0 θεωθείτω δυσχεοήἔ η μίξη ηδονής και φοόνησηἐ­ (β) νης. Ενω, αντιθετα, το νεο αισθητικο, οπως ποοαναφεοαμε, θαΥποιοχει Θεωοίοι γιοι την ηοονη οτο Φιιιηβο· η Θεωοίοι κενωοης­ττληοωοης μττοοετ εκκαλυπτεται στους δημιουογους του και όχι σε θεατές, θα είναινα εφαομόζεται όχι μόνο σε φυσιολογικό επίπεδο, αλλα και πέοαν αυτου, να ένα αισθητικό τής καθήμεσινότήτας, και ειδαμε τή σήμασία 3­ΕΟΌ

υπαοχοδυν δ›ηλαδη διαφτἐοετικα επίπεδα στα οποία κινείται η πλήοωση, διαφοοε­ έχω οωτοο ο νέοο τοοποο εκκάλοψηο τοο οηοθηνοχούς ίΩο­νε Τελνηάτικα ει η π ηοωσης εωοια της πληοωσης δεν πεοιοοίςεται μονο σε επιπεδο η απάντηση στο εοώτημα ποο έθεσε στο Τέλος της σοζήτησηἐ με τοφυσιολογικων αναγκων· βλ. σχετικα τον εκ μεοους μας επιχειοουμενο ­ στο λ 9 λ 9 λ 9 9 9

παοόν κεφαλαιο ­ συσχετισμό του πλατωνικού λόγου στο Φιληβο πεοί ψευδών σηνομι ητη του Το π ατωνωὥο φι Οσοφοω/ Όποπειμενο φαινεταικαι αληθών ηδονών με την κοιτική για το αισθητικό στην Πολιτεια. (Για τις να ελναλ Οντωἔ ὀΜ1φΟ@ετΜη: Ομὡλεβ και αυτη για το δΜαΒΟ> αλλαδιαφοοετικές από τις δικές μας απόψεις των Οοεὶἰυς καιΤεγΙοτ (1982), βλ.,γιατο είναι αλλη ή σημασία τσι) από αυτήν ιτσυ τΟ ίδισ σε ένα 3τ@Ο­

(α):στΟιΒι09 141ιΥι¶τΟ(β):στ0ιΰι09 13Δ·13691τ1091τ1Ζ]­ΟΒ­Θ08ΗΠε(1975)ίΖ13 γενέστεοο σημείο ποοτείνει και ο συνομιλητής αποδέχεται· στο(:αποηχος,ποοφανως,της όιποψηςτουΑοιστοτέλη ­­βλ.Ηθ. Νικ. 1153 Α12·ηΙ). ποογενέστεοο σημείο αφοοά την ηδονή από την οποταγή στοΡτοσε (1985), 155 σημ. 9, διαφωνει επισης με τον Οοειιης). 9 ὁ λ δ 9 9 λ 9 9 ὁ 9

459. Νόμ. 66203· βλ., γενικότεοα, 662156­ο6: δεν είναι διόλου τυχαίο ότι λέγε­ ὁικαω, η η στην εἔπτακῃκοτητα ἶου (ΜΡ ΟΌ ω§ ,νομοιἱ ε ωται οητα πως θα ποόκειται για ποοσπαθεια να πείσειγια μία χοήση διαφορετικής αφοοα Το δωωωο ωε μεθλμνα ὁ[αλλαγη§° Μονο λοιπον το ὁωωωογλώσσας από αυτήν που χοησιμοποιουν οι Λακεδαιμόνιοι και οι Κοήτες· δηλαδή, ωἔ μέθιμ­να διαλλαλ/ήἔ πθοἔ Την ηδονή είναι εκείνο το αγαθό τοοι κατ εἔοχην πολιτείες επιτοικτικότηταει οι οποίες ηδη εχουν αντιμετωπισθεί οποίο είναι μεγαλυτεοο από την ακοόιτεια ηδονής, μόνον αυτό:1(ἶ':"ἶΞ® ΟΞΟ ἶὁἑἔξῖ το Ἐ›ἑ®1ῖἶ^"(ἶ φλλοσοφούἴ υποκείμεχθ” επ9μέ)'ω§› θἦι πθόκειῖ οδηγεί στον πιο ευδαίμονα βίο, που είναι ο βίος της ταυτότητας

Υ μ γ 9 μη μ Ϊωμεχίη στην εμἶωνα Μἱπο ε11Ο1ἰ_ Οπωἐ εινα" αυτη . της ενότητας του ανθοώπου ως δημιουογου του νέου αισθητικου,των ποοαναφεοθεντων, αλλα και αλλων. Λεγεται επισης οτι οχι μόνο για το θέμααυτό, αθετήἐαιδονήἐί αλλά και για άλλα θέματα, θα δοκιμασει το φιλοσοφουν ­τ­__­τῳυποκείμενο να πείσει να χοησιμοποιείται μία διαφορετική γλώσσα (βλ. 662ο5­6: 460. Βλ.. στο (δω, 656828­«διόιφοοα φθέγγεσθαι››). 461. Βλ., στο ιδιο, 656ε3.

Page 108: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

214 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 215

του αισθητικού της καθημεοινότητας· αυτό το τελευταίο σημαίνει: ' εκείνο όμως που μποοεί να γίνει για να αοθεί η αντίληψη ότιτου δημιουογού της παοάστασης της διαλλαγής, παοάστασης η δίκαιο­αοετή και ηδονή είναι όοοι ενός διχασμένου βίου, ότι τοοποία είναι πέοαν από την ευδαιμονία υπακοής στον επιτακτικό δίκαιο δεν είναι καθαυτό αηδές, αλλά μποοεί να είναι τέτοια η

λόγο φυγής της ηδονής και την ευδαιμονία ακοάτειας της ηδονής, αντίληψη για αυτό που να συμφιλιώνεται με την ποοσπόοιση ηδο­πέοαν από αυτές τις διάφοοες ευδαιμονίες του διχασμένου βίου νής ­ η οποία δε θα επιτυγχάνεται ούτε από το δίκαιο της επι­του ανθοώπου. τακτικότητας ούτε παοά το δίκαιο αυτό;

Αφήσαμε γία το τέλος της όλης σχετικής συζήτησης εκείνη την Το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο σπεύδει να ποοσφέοειποαγμάτευση εκ μέοους του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκει­ διευκοινήσεις­εομηνείες, και ­ τελικά ­ μία λύση· ας το πασα­μένου η οποία αφοοά τη σχέση δικαίου, αοετής, ποος την ηδονή, κολουθήσουμε στην ποοσπάθειά του αυτή. Το δίκαιο και το άδικοποαγμάτευση που συνδέει την παοάσταση της διαλλαγής με άλλα μοιάζουν με εκείνες τις εικόνες που ποοκαλούν σκοτο­ὁιιιη εζαι­θέματα τα οποία ήδη έχουμε εζετάσει. Εκείνο που κατ' αοχήν τίας του ότιτις αντικούζεικάποιος«πόοοωθεν» ­ ιδιαίτεοα, ότανυποστηοίζει το φίλοσοφούν υποκείμενο είναι πως η άποψη για αυτός ευοίσκεται στην παιδική ηλικία. Ἑογο του νομοθέτη είναιμία συνάντηση της αοετής με την ηδονή μέσα στην, μέσα από την , να οδηγήσει τον άνθοωπο στην αντίθετη ­ ποος την ποοανα­παοάσταση της διαλλαγής, το λιγότεοο που μποοεί να επιτύχει φεοθείσα ­ αντίληψη, να τον οδηγήσει ­ όπως λέγεται ­ στηνείναι να πείσει τον άνθοωπο για μία ζωή ενάοετη, μία ζωή αντίθετη ὁόξοι, αφαιοώντας το σκότος: θα ποέπει δηλαδή να μαςδιαλλαγής· γιατί κανείς δε θα πεισθεί ­ εφόσον ο άνθοωπος πείσειότι αυτά μοιάζουν με «ἐσκιαγοαῷημένα», δηλαδή με εικό­επιζητείτην ηδονή και όχι τη λύπη ­ , μέσα στο πλαίσιο όπου το νες ενός ζωγοάφουίω· το μεν άδικο, υπό την προοπτική τουδίκαιο ­ αοετή και η ηδονή σηματοδοτούν τους δύο βίους του ιδίου αδίκου, θεωοείται ηδύ και το δίκαιο αηδές, και το αντίθετο συμ­ανθοώπου, να ακολουθήσει μία ζωή δίκαιη, ενάοετη, μία ζωή

φΉγή§ τηε ηδονήζἱὀζ δε θα πεισθεί να ποοξωθεί μέσα στο γνωστό 465. Βλ. γενικά, Νόιι. 663ι›6­ο3· συγκεκοιμένα: «σκοτοδινιαν» (6631›6), «πόδ­πλαίσιο του επί­πονου επι­τακτικού βίου ο οποίος από χαλεπός Θωθ", (663ι,6)7 «δόἔ(,ν„ (663γ,8)7 «ἐσ%γαγ@αΦημἑια„ (663οέ)' Πα μία δγαφο.

καθίσταται αβίι0°ιΟς163' σπεύδει λοιπόν ΤΟ πλατωνικό £ριλΟΟΟφΟὐν οετική από τη δική μας εομηνεία του για πολλούς δύσκολου αυτού χωοίου, βλ.

υποκείμενο να ομιλήσει για το ότι κάποιος δε θα πεισθεί να κάνει ΚΘΠΙΒ (1978), 8486 _ με αποκλειστική θεμελίωση τιιε εειιιιγείαε τον ωε άνωκά." τέτοιο) παοαπέμπονταε έπ" στο .γεγονόἔ πΟΌ ήδη στον χωοίου στη σημασία τουκόοου σκιαγοαφία, χωοίς να λάβει διόλου υπ' όψη τηςτοΠθλἰτυίό έχει ὀιακῳβώσεω καταγοάψει οποίο αφΟΩά πλαισιο του φιλοσοφικου στοχασμου στο οποιο εντάσσεται (και) η συγκεκοιμενη

μεταφοοά. Για τη σκιαγοαφία στον Πλάτωνα, βλ. Κευιε (1978), 79­87, 8οΙιυΙ1Ιβιαιότητα των μέσων που μετέοχεται ο επιτακτικός λόγος για να 01952» 9_Π με αναφωἀ στο 663γ)_ο (στο ,­ὁω) 11 σημ.Ζ). η Κωδ (1978)

οδηγήσει το άτομο να συμμοοφωθεί ποος την τάξη τουίθί. Τι είναι ι σημειώνει ότι αυτή αποτελει «ιτεοιτιλοκη μετοιφοοόι» (στο ιὸιο, 162), φέοουσαι πέντε τουλάχιστον διαφοοετικά νοήματα (βλ., στο ιίὁιο, 78­79). Γενικά, για τηνεε τεχνική αυτή, βλ. Κειιιε (1978), 72­79. Να υπογοαμμίσουμε, γιατί έχει σημασία για

462­ Βλ. Οιιιι Μ54. την ανάλυση που έπεται, ότι η σκιαγοαφία ­ κατά τον Πλάτωνα ­ έχει: ία) τη463. Βλ­ Πθλιτιει­ 29909­30081. δύναμη της ιιαγειιις, έχει ισοδύναμα αποτελέσματα με τη μαγεία (βλ. Νόιι. 602 σΖ­464. Βλ. για παοάδειγμα, στο ίὁιο, 309212­3, Ζ99ο5­6· όσον αφοοά την κατα­ 3), και (β) ότι η μνεία της λαμβάνει χώοα κατά την ανέλιζη του λόγου του που

γοαφή της βιαιότητας της επιτακτικότητας στους Νόμους, βλ. το Δεύτεοο Μέοος ομιλεί για την (κατά πολύ υποδεέστεοη σε σχέση με το λογισμό) αζία της φαντα­της μελέτης μας. σιοις όσον αεροοά την ανεύοεση της αλήθειας (βλ. Πολιτ. 595 κ.ε., και σημ. 1363).

Page 109: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

216 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 217

βαίνει υπό την πσοοπτική του δικαίου455. Με βάση όμως όσα ήδη για τη δυνατότητα άσσης της αντίληψης ότι δίκαιο και ηδονή είναιείδαμε να λέγονται στο Φιληβο και την Πολιτεία για το ‹‹πόσ­ ενάντια μεταξυ τους, άσσης με βάση νέες εικόνες της φαντασίαςσωθεν», για τις εικόνες του ζωγσάφου467, μποσουμε να μεταφσά­ ­ εφόσον η αντιθέτου πεσιεχομένου κσίση για τη σχέση δικαίουσουμε ποιο είναι το πεσιεχόμενο του λόγου πειθους που θα εκ­ ηδονής είχε ως θεμελιώδη πσουπόθεσή της την ανάλογη εικόναφέσει ο νομοθέτης: θα πσέπει να πεισθουμε ότι σε σχέση με το για την εν λόγω σχέση;αντικείμενο «δίκαιο», ειδικά στην παιδική ηλικία ­ αλλά και Με την αφαίσεση του σκότους για το θέμα αυτό, σκότους πουασγότεσα ­, λειτουσγουμε ­ όσον αφοσά τη συναισθηματική ­ όπως πσοαναφέσαμε ¬ πσοκαλείται από , που είναι συνυ­μας στάση και τελικά τη στάση μας ­ με βάση τη φαντασία και φασμένο με, το θεμελιώδη σόλο της φαντασίας· το σκότος πασα­όχι την κσίση: ποτέ, για πασάδειγμα, δεν πσοχωσουμε στη δια­ μένει, ως ένα βαθμό^68, όταν το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκεί­δικασία εκείνη που εσωτά κατά πόσον η εικόνα του δικαίου ­ που μενο θα ασκεσθεί κατ° ασχήν να ομιλήσει για τα σμικσά καιπασέχει λυπη είναι στα αλήθεια το δίκαιο ή απλώς ένα φάντασμα πυκνά συμβάντα της πσώτης παιδικής ηλικίας που σχετίζονται μεπου φανεσώνει το δίκαιο ως τέτοιο. Στη φαντασία μας λοιπόν την εκδήλωση ηδονής, λυπης και επιθυμίας εκ μέσους του ατόμουμποσεί το δίκαιο να συνδέεται με την πσοσπόσιση ηδονής, μποσεί της ηλικίας αυτής, και τα οποία, ανάλογα με το πώς έχουν σε σχέ­να συνδέεται με την πσοσπόσιση λυπης, μποσεί να κινητοποιεί ση με τις εκδηλώσεις αυτές ­ και έχουν διαφοσετικά από οικο­δόξα ηδονής, μποσεί να κινητοποιεί δόξα λυπης· επομένως, το γένεια σε οικογένεια και από παιδί σε παιδί ­, οδηγουν στο νακλειδί στην πεσίπτωση αυτή είναι η φαντοισιδι· αν στη φαντασία η είναι διαφοσετικά τα ήθη των πολιτώνβω. Και όμως, στη συνέχεια,εικόνα του δικαίου, της ασετής, της ηθικής, πασέχει δόξα ηδονής, το σκότος εξαγγέλλεται ότι θα φωτισθεί, θα εκ­φεσθεί στο φώςῃο·τότε ο άνθσωπος θα επιθυμήσει να ζήσει δίκαιο βίο· αν πασέχει μέσα από τι; Μέσα από την εκφοσά του ­ τόσο σημαντικου, όπωςδόξα λυπης, τότε οάνθσωπος δεν πείθεται να ακολουθήσει δίκαιο διαπιστώσαμε ­ λόγου για το θεμελιώδη σόλο της φαντασίαςβίο και τον ακολουθεί μόνο με τη βία, ενώ ­ πασάλληλα ­ στις στην απώτατη παιδική ηλικίαίω: αν στην ηλικία αυτή επιτευχθεί ηκάθε μοσφής ανά­παυλες του δίκαιου αυτου βίου, κατά το χσόνο εμπεισική, βιωματική διαλλαγή ηδονής και λυπης, και ­δηλαδή της αδικίας, αναζητεί εικόνες ή πσάξεις πλήσωσης της επομένως ­ η φαντασιακή ή πσαγματική πλήσωση μιας επιθυ­ηδονής ­ η διττή δηλαδή πλήσωση της ηδονής συνδυάζεται με μίας πλήσωσης διαλλαχθείσας ηδονής, τότε η έμπσακτη αυτή επί­εικόνες ή πσάξεις αδικίας. Ποια είναι ωστόσο η πσωτασχική τευξη διαλλαγής πσος την ηδονή, θα θεωσηθεί, εκ μέσους μιαςεικόνα, η εικόνα η οποία καθιστά δυνατή στη φαντασία την κοινωνίας που οσίζει ως το υψηλότεσο αγαθό στην κλίμακα τωναπεικόνιση εκείνη όπου το δίκαιο να πασέχει δόξα ηδονής; Η αξιών την διαλλαγή λόγου, ηδονής και λυπης, μιας κοινωνίας τουεικόνα της διαλλαγής. Και πώς θα πείσει ο νομοθέτης για το θεμε­ πσάου λογισμου και των μαλακών παθών, ως δείγμα ασετής, δι­λιώδη σόλο της φαντασίας και όχι της κσίσης όσον αφοσά τη συν­δεση ή μη συνδεση του δικαίου με την ηδονή, και ­ συνεπώς ­ /δ

Δ­68. Βλ. Νόμ. Ήἔβδέἰ.­¬­έ­εε 469. Βλ., στο ιδιο, βεὅ­ο1.466. Βλ.Νόιι. 663 ε3­6. 470. Βλ., στο ιδιο, 788‹:Ζ­3.

467. Βέβαια, στο Φιληβο, ο λόγος για το ζωγσάφο που «γσάφει» τις μνήμες­ 471. Για τον λόγο αυτόν που έπεται, βλ., στο ιδιο, 78804­79Ζε8· αποτελείταιεικόνες στην ψυχη (βλ. Φιληβ. 36Ι·›6­7) είναι μεταφοσικός. από ένα είδος πσοοιμίου (788ο4­79Ου9) και από τον κυσίως λόγο (79Οϋ1Ο­79Ζε8).

Page 110: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

218 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ Ζιθ

καιου. Στην πεσιπτωση αυτή, για λόγους που αναλύσαμε πσοη­ λαιου την εξέταση των κσιτησιων που αφοσούν το νέο αισθητικό,γουμένως, η δόξα λύπης, η οποια θα επιτσέψει την έμπσακτη ή δηλαδή των κσιτησιων που καθοσιξσυν την πασάσταση της διαλ­φαντασιακή γεύση ηδονής όχι σε ανάπαυλα αλλά μέσα στην κα­ λαγής λόγου, ηδονής και λύπης, επομένως ­ την πασάσταση τηςθημεσινότητα του βιου, δε θα συνδέει ­ ως έννοια που έχει την διαλλαχθεισας ηδονής. Όπως όμως εξακσιβώσαμε, η συξήτησηηθική μετάφσασή της (αισχύνη, αιδώς) ­ την ηθική με μια δόξα του πσώτου κσιτησιου, του κσιτησιου του τι ειναι «καλὸν» όσονλύπης τέτοια όπως ειναι αυτή της επιτακτικότητας: έτσι η δόξα για αφσσά το νέο αισθητικό, ήταν όχι απλώς συνδεδεμένη με την κσι­την ηθική, η εικόνα για την ηθική, θα ειναι η ὁιαλλαγἠ λύπης και τική της ταυτότητας του διχασμένου ανθσώπου, αλλά εγγενώςηδονής· στην πεσιπτωση της επιτακτικότητας, αντιθετα, όταν επι­ συνδεδεμένη με αυτήν ­ και αυτό για μια σεισά από λόγους που

τυγχάνεται η έμπσακτη ή φαντασιακή φυγή της ηδονής, χόιση στη ήδη έχουμε εκθέσει· καλόν, επαναλαμβάνουμε ­ συνοψιξονταςδόξα λύπης (αισχύνη ­ ηθική έννοια) που ειναι υπεσβολική, τότε ­, δηλαδή αισθητικά αποδεκτή ως νέο αισθητικό, ειναι μια πασά­η ασετή, η δόξα για την ασετή, την ηθική, ειναι φσσέας λύπης· σταση όταν ειναι η πασάσταση αυτής της ασετής που πσοξενειεπικσατει, συνεπώς, η δόξα ότι μόνον όπου απουσιάζει η δόξα αισθηση ηδονής· αυτή η αισθηση ηδονής ειναι διάφοση από αυτήνλύπης, η ηθική, ότι μόνο στο πλαισιο της αδικιας, θα γεύεται το που πσοσποσΐςει η συμφωνια της ασετής με την τάξη του επιτα­άτομο την ηδονή. κτικού λόγου φυγής της ηδονής, διάφσση όμως και από αυτήν που

Ώστε· ο λόγος για το σόλο της φαντασιας σε σχέση με την πσοσποσιξει καθετι εν­πσάγματο ή φαντασιακό το οποιο κινειταιπσαγματικότητα στην απώτατη παιδική ηλικια και για τις συθμι­ πασά την τάξη του λόγου αυτού και των μέσων που ο ιδιος χσησι­σεις που μποσούν να γινουν όσον αφσσά τη μια και την άλλη στην μοποιει.ηλικια αυτή, καθώς επισης όλα όσα διακσιβώσαμε να συνδέονται Υπενθυμίζουμε επισης ότι η πασάσταση που καθιστά δυνατήμε αυτόν, φωτιξουν, εσμηνεύουν το σκοτεινόν ­ εξ αιτιας του την απεικόνιση μιας τέτοιας σχέσης της ασετής πσος την ηδονήσόλου της φαντασιας ­ της πασουσιασης του δικαιου ως ενάντιου ειναι η πασάσταση της διαλλαγής, πασάσταση που έχει ως εικόνα­ ή μη ενάντιου ­ πσος την ηδονή· και ο ιδιος αυτός λόγος ­ θεμέλιο της, τη νέα πσω­τασχική εικόνα, τη συγγένεια μια δια­πειθειω για την εσμηνεια στην οποια πσοχωσει το πλατωνικό φι­ φεσομένη· αυτή η πασάσταση επιτσέπει τον επαναπσοσδιοσισμόλοσοφούν υποκειμενσ σχετικά με το θεμελιώδη σόλο της φαντα­ της σχέσης του λόγου και ­ επομένως ­ της ηθικής πσος τηνσιας όσον αφσσά τη σύνδεση του δικαιου καιτης ηδονής με σχέση ηδονή και της ηδονής πσος την ηθική και το λόγο ­ το πώς, τοσυμφιλιωσης ή εναντιότητας μεταξύ τους, και ­ άσα ­ για τη έχουμε εξετάσειπσοηγουμένως. Αυτό το τελευταιο ωστόσο δε ση­

δυνατότητα υπέσβασης της εναντιότητας δικαιου και ηδονής, για μαινει ότι ο λόγος για τα κσιτήσια που αφοσούν το νέο αισθητικότη δυνατότητα διαλλαγής τους. έχει ολοκλησωθει· θα πσέπει λοιπόν να τον πασακολουθήσουμε,

Ειχαμε ξεκινήσει στο τελευταιο μέσος του πασόντος κεφα­ έτσι ώστε, με το τέλος αυτού του λόγου, να έχουμε και το τέλος τουόλου λόγου γι' αυτό που Α ιναι ­ σύμφωνα με την ασχική υπόθεσή

Α72. Αν ο πσώτος στόχος επιτευχθει, αν δηλαδή ο λόγος για την απώτατη μαε _ το κατ) εξοχήν ζξοὐμενο ΈΡΌ πλατωνικοἶη φωλοσοφοὐντοεπαιδική ηλικια πεισει (βλ. 79θε9­Β5), τότε ­ εξαιτιας του πεσιεχομένου του ­ Ὁποκειμεχ/ΟΌ στον ποοκεδμενο διαλογο: η παοασταση τηο Επαλ­αποτελειτη θεμελιώδη πσοϋπόθεση για να επιτευχθει ο επιγσαμματικά πεσιγσα­ λολγήἔ· οε οχέοη με αυτήν άλλωοπ: οτον ποο“λογΜο λογο του ενφόμενος στόχος του νομοθέτη στο χωσιο 663ο8­ε6. λόγω οιΟιλόγΟυ, ΈΟ φιλΟΟΟφΟύν ύποκειμενο ειχε Οπεύσει να πσΟ­

Page 111: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

220 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΖΖ1

βαλει τη νέα ποωταοχική εικόνα της συγγένειας μιας διαφεοο­ τπτ­|ι ι × ί δεση κατανοούμε τη γλώσσα του λόγου όταν αυτός αναφέοεται γιας ο _ λα ανου ε ­ τ ν ει­ τη "Ί συν · 7μενηἔι εωωνα η Οποιοἐκἶποτελεξ επανα μβ μ η παΩόιδειΥμα7 στον πλούτο (7Ζ8ε2­729εδ)2 Π επίτευἔη ιιέτθουι μέσουωι όσον αφο­κόνα _ θεμέλλο τηἔ δω αγήἔ σόι αυτόν, οδηγεί σε συνασμογήαλ, δηλαδή σε επίτευξη παοόιστασης της διαλλαγής

|Εχ0Όμνε ήδη πληθοφοοηθευω ότι θεω@είτω Οθθό το να κωνε” ως αισθητικής παοαστασης, και ­ επομένως ­ σε διαλλαγή (‹‹συμφωνία››)ω·ται ως καλό ­ αισθητικά απΟδεκτό ως νέο αισθητικό ­ η πασα· αυτή η οοθή παοόισταση διαλλαγής, εφόσον ανήκει στο αισθητικό, θα μποοού­στοιση της διαλλαγής, πασαστοιση πΟυ καθιστά δυνατή την απει­ σαμε να πούμε ότι είναι «μουσική», και σε σχέση με αλλες ­ όπὔως αυτές του

κόνιση εκείνης Της αοετής η Οποία 3­ισθξενει αιυθηυη ηδΟνής διόι­ συμβατικου αισθητικου ­, ειναι «πασων μουσικωτατη» (7Ζ9ει6­7)( )· η διαλλαγήι κ λοτεσο στην κλιμακα των αξιων, λο Τ ομως την οποια αυτη πασιστανει ειναι ο,τι υψη ,

φ0Ωη€ απο Οωτην πω) π@ΟσπΟ@ίἶἑεΒ η συμφωνια, με το γ Ϊιε όιααη επίτευξη του μέσου είναι «αοιστη»ι=ι (7Ζ9ε7).επινανντνκόΉιτα€° π©όκειἘαι­ λοιπον για την αθετη τηἔ ὸλαλλαγηθ Μια ανοινκαια, καταληκτική) αααατηαηαντ Θαααηααμε. αααηνανμέναει τηγια Τη διαλλαγή Τηἐ Οιθεἴήἔ πθοἔ την ηὀ0νή› πθόκεπω λ/λα την γλώσσα πεσί μίξης, ως την πλέον καταλληλη να σμιλήσει για το δυναμικό συ­πασασταση επίτευξης διαλλαχθεισας °ηδ0νής και όχι για την σχετισμότων στοιχείων της πασαστασης της διαλλαγής ηδονής, λύπης, και λόγου·πασόισταση πσσσπόοισης ακοατούς ηδονής ­ την πασόισταση του νι παοατηονιαη ιιαε/αυτή ενναηαεναι ωε ηααελνιμη διανιανἑση νηει κααη στηνσυμβαῃκοὐ αισθηῃκοὐ­ Στη (ῃνέχεβα πληΩοφΟ@οὐμασΈε πεῳσς υπαοξη του οοου μετοσν στο π αισιο του εξι, ογιου της. η στον Πολιτικα η

, 474 , ι ι μετσητικη, η γνωση του μετο(ι)συ πεσιλαμβανει το «ποεπον» και το «δεον»,σοτεθα σχετλκα με Οωτην την ΟΩΘΟΉΉΏ ° Η 0@θοτητα|αΉτη εφο­ δηλαδή τη δυνατότητα ανταπόκοισης στον «καιοὸιι» (βλ., στο ιδιο, 2846: ­ ποβλ.σον αναφέθεταλ στο αλσθητλκόι δηλαδή στην ελκαστλκη και μλμη” 3Ο5α3­4)· όμως ο καιοός, κιόλας στον Πολιτικό, είναι η κσίσιμη έννοια για τηντική, αφΟ@α το ‹‹ἴσ0ν››475 και το ‹‹σύμ|ιιετησν››476' η ιδια "ή Ο@θή μι­ επίτευξη (‹‹ἐν καιοῷ››) ή μη («ἀκαιοα››) της ανταπόκσισης πσος τη διαφοσα τουααα γίγνεσθαι των ανθοωπίνων καταστάσεων και πεσιστασεων (βλ. 3Ο6ο­307ε)· στους

ισα Βι., ατα ισια 655αε­ια Νόμου: ποαβαλλαταν με έμαααντ ήδη εἔ αοκνιε, αυτή η ένναιαι και επαναλαμβα­Δ­/χς Βχη (πο [Βία 667Ό5_ νεται η θετικότητα του «ἐν καιοῷ», όσον αφσοα ­ στο έσγο αυτό ­ την ηδονή475. Βλ., στο ιδιο, 667σ5, 668α1­Ζ. Στο σημείο αυτό θα ποέπει να κανουμε και τη λύπη, για την επίτευξη της ανθσώπινης ευδαιμονίας (βλ., στο ιδιο 636σ5­

λόγο για τη γλώσσα εκείνη πεσί μίξης, που χσησιμοποιεί το πλατωνικό φι­ σκι). Συνοψίςουμε: η χσήση της γλώσσας πεοί μίξης στους Νόμους, κατα τηνλσσοφούν υποκείμενο στους Νόμους ­ εκτός από την πολεμική (βλ. σημ. Ι 96) ­ ανέλιξη του λόγου πεσί της διαλλαγής, αποτελεί πλατωνική διαβεβαίωση ότι ηόταν θέλει να ομιλήσει για τη διαλλαγήωλ: συμμετοία και κοαση, μίξη, είναι παοόισταση της διαλλαγής δύναται να ικανοποιεί το «ἐν καιοῷ», και αυτό ση­συνώι/Όμεε έννοιες (βλ_ στο ιδιο, 73787­8)(β), όπως επίσης και οι όσοι ισότης μαίνει ό,τι πιο σημαντικό: ότι δύναται να ανταποκσίνεταιποος τη ­ μόλις πεσι­μέτοονθλ, εφόσον, αντίθετα, στην πεσίπτωση του ακοατου, αμέτσου, υπαοχει κατι γοαφείσα ­ διαφοοα. (Για τη θετικότητα του «καιοού», δηλαδή την αποφυγή τουμείξον σε σχέση με κατι που θα έποεπε να είναι έλαττον (βλ., στο ιδιο, 691ο1). Η «ανεπιστη μόνως» (636εΖ­3) καιτου «ἐκτὸς τῶν καισῶν» (636ε3), βλ. Μ. Ροιιοειιύτγλώσσα αυτή, οικεία ήδη από το Φιληβο και τον Πολιτικόῶλ Θμιλείω Υλα το (1984λ68ι 101)­ὁυναμικό συσχετισμό των στοιχείωντης παοόιστασης της διαλλαγής· γι' αυτό καιη (α) Το χωοίσ όπου χοησιμοποιείται η γλώσσα πεοί μίξης (βλ. 773ε8­σα)γλώσσα αυτή χοησιμοποιείται για τη συγκοότηση της παοαστασης, της ‹‹κοινω­ πεοιλαμβανεται στο πλαίσιο του λόγου πεσίγόιμου (773ε­ο)· οοισμένα σημεία τουνίας» (969ι›7) των στοιχείων μιας πασόιστασης (βλ. 969ι›7­8 «εικονα τινα πως λόγου αυτού (773ει1­Μ, 773δ6­7, 773ο8­σα) είναι ως πεοιεχόμενσ στενότατα συνυ­ξυμμιξαντες») _ τα στοιχεία αυτα (βλ. 969δ7) ανήκουν στο πλαίσιο αναφοσόις­ φασμένα με το πεοιεχόμενο του λόγου για το γαμο στον Πολιτικό (βλ., στο ιδιο,πασαδειγμα, στο οποίο κατέφυγε το πλατωνικό φιλσσοφούν υποκείμενο για να 31ΟδΖ­σ.4)· όσο για τη γλώσσα είναι και εκείη της μίξης.γίνει κατανοητή η θεωοητική συζήτηση πεσί οοθότητας της παοόιστασης (βλ. (β) Καποτε η πολεμική γλώσσα καιη γλώσσα πεοί μυξης είναι συμφυομένες668ε8­669εΖ)· αν όλα αυτα ισχύουν, τότε η γλώσσα αυτή είναι πολύ καταλληλη, όσον αφοσόι τη διαλλαγή (βλ. Νόιι δ 918σ1­2: «καοτεοεϊν ποὸς το μέτσιον››)· γιακαι ως δυναμική, η πιο καταλληλη να ομιλήσει για την επίτευξη ή μη της πασα­ αμεσότατη σύμφυσση της γλώσσαςίιἑῃ μίξης με την αισθητική, βλ., στο ιδιο, 77387:στασης της διαλλαγής ως αισθητικής παοόιστασης. Μόνον έχοντας υπ' όψη μας αυ­ «ξυμμετσον ακοατου μυοιον διαφέο ιἶ›.

Page 112: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ι

ι

ι

ι

ι

1

222 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 223

αν η σμγμεμόιμένη εικόνα, η συγκεκοιμένη παοάσταση της οτοτχ­μηση είναι μία (οοθή) «ἰσότητα››477· το εοώτημα, επομένως, είναι γ

αγης, αποτε ει μια ισότητα, αν αυτη ειναι «οσον» και «οηον» οτ­ναι το ” 478· τ τ × 9 9 . ,μλμηθεν αν ολα αυτα εχουν επιτευχθει υπαοχει «ομοιο­(γ) Για μέσον, μέτοον, μέτοιόν, στο ιτλατωνικό εογο, βλ. Ι.$οιιὶΙ1ιό (1919), και 479 ,

1τητα» Τηἔ εμηονμἐ ποος το μιμηθέν· η εικόνα είναι οοθημμσυγκεκοιμένα, στα εξής πλαίσια: ψυχολογία (στο ιδιο, 76­116), ηθική (στο ιδιο,

117­142), πολιτική (στο ιδιο, 170­203), μεταφυσική (στο ιδιο 204­242). Ο Βταμεγ ὶ ΤΟ Ο”ΈΟιχΕίΟ όμως 78011 είναι ΟιΤίΟι@Οίίιῖ”ηΤΟ, ΩἘΟΉ είναι η ποστ)­(1983), 78­79, τέλος, αὸυνατεινα εννοησει στους Νόμου; τη γλώσσα πεοι μέτοου 1 ποθεση για να γνωοιἶςει κάποιος, να κοίνει αν η εικόνα είναιόσον αφοοά το πολίτευμα ­ ενώ κάνει λόγο για επιδοόισεις από πυθαγοοειους ο οοθή, αν αποτελεί δηλαδή μία ισότητα, μία συμμετοία ποος τοΙΟ Ιεὶ 1955 ,93,θ ί ί ” ί λί 1 9 9 ,ου ( ) εωοωντας την εννοια του μετοου (και της συμφωνιας) πο υ μιμηθεχ/5 γνωῳζει,σημαντική για τον υστεοο Πλάτωνα. ,

(δ) Για το Φιληβο πεοιττευουν οι αναφοοές σε χωοία και εοευνητές, γιατί |ην Ουσιατ κατηγΟ©ΟμντΟμ δΌΟ ΟΤΟιχεία: το τι βηύλετατ να δη_είναι από τα κατ εξοχήν θέματα που οιτελευταίοιποαγματευονται, εφόσον απο­ ι λμκἶεμ 232 εϋκονα/μμμησηι μαι ΤΟ τίνος π@άγμΟιτ0ς είναι όντως ητελείένα από τα θεμελιώδη ζητήματα που συζητούνται στον εν λόγω διάλογο· για Ει%ΟνΟι . Αν κόι3τΟιΟς δε γνωῷίζει °ΕίνΟς ποάγματοο είνοττ η εττονΠολιτικό, βλ. ποόχειοα, Ρ. ΚιιοΙτειτεΙ‹ἰ (196Ο).Τη συνέχειαΠολιτικου, Φιληβου,

γ μόνοι, πώε θα Ή × 9 9

­

Θμμ την Οόθοτητα τυε ιυμηόηε; Για πα ιοαδειγμα,Νόμων, ως ποος την υιοθέτηση της αοχής του μέτοου, αναγνωοίςει και ο 1οΙγ1

(1974), 367, διατυπώνοντας την άποψη ότι αποτελεί σημαντικό γνώοισμα του ι Ηλ ὁ 370) ­ δυστυχώς όμως ο γ τότε μποοουμε να πουμε ότι η οοθή μίμηση είναι μια οοθή τσότητα. αυτό μάλισταπνευματος των Νόμων η αοχή του μέτοου (β . στο ι” ιο,

ίδιος την πεοιοοίῷει στις δευτεοευουσες πλευοές της (βλ. σημ. Ι 499, σχετικά). εἔηγείτο όῃ λέγετω πωἔ τόσο η μίμηση όσο μαι η ισότητα έχουν τα ίδια κοιτήοια(ε) Βλ., Νόμ. ­ ποόχειοα: 691ο2, 691εὶ:5,6, 691ε:1­2,4,11, 693132, 693ε6­7, ¬ (βλ., κατ® αοχήν, στο ιίὁιο, 667ε1Ο­66884, και _ ο­τη οονέχετα το πα άὁετ

694ει5­6, 698131, 7θ1ε4, 722ο1, 72202, 723ε2­3, 792‹12). στό (Βίοι 66861806). Με ΈΟΌΞ ποοαναφεοθέντες όοους υποβάλλεται αἕφαλοἔἕοδ(οτ) Βλ., στο ιδιο, 728ε3­ ποβλ. 792α2­ στη γλώσσα πεοιγοαφήε θε­ικών κα­ .­ όυόχετισμός ανάμεσα στο τοιοότον­τοσουτον και το όσον­οίον: η είκόνα για να

Έμστάσεων μμτό Ονομάἔεωμ ἶλεωἐ (πθβλ 6640747117 803θ1·3ι 804122) Είναι 3 εηίμμοθθηι θα πθέπεινα δειχθείότιείναιτοσαυτη καιτοιαύτη όσον καίοίδν είναικ ιστικό ότι ίλεως ποοκαλείται επίσης από τη μικοή σχετικα ποσότητα πό­ το αντικειμενο αυαφοοος της, το «μτμηθεν» 9Ετσ"0νί€εται

· 7 7 ικατιχαθα τηΘσης οίνου (βλ. 649ε9­1Ο), ποιν επακολουθήσει η ακοάτεια ηδονής· είναι ανά­μεσα αλλο: η “μόνα είναι δειμμμηι είναι δείηη αναεροοάς, ὁειξι;­αναλογια αναφοραςστ πό που σημαίνει ­ στο πλαίσιο των επιτακτικών κοινωνιών ­ φυγη της Να σημειωθει, επισης, η σημασια οοισμενων παοαμετοων η οποία οποβάλ

9 , ι ­η μη σηηδονής και στην ακράτεια ηδονής ­ που επακολουθεί μετά την υπεοβολική πόση. λἶμμ μεσα απο 109€ πόθαναφεόθεντες όοους και αφοοά την επίτευξη αναλογίας.

(ζ) Βλ. Νόμ. 62889· και εδώ, στο χωοίο 728ο2­729ει8, όπως και στο πλαισιο δίδεται σημασια στη διατηοηση αναλογίας οσον αφοοα την ποοοτητα ,τω Έ νλόγου του κειμένου 627ε111­6281110, η συναομογή οδηγεί πέοα από καταστάσεις, ποιότητα· καθένα μέοος της εικόνας ποέπει νο είνοττ τέτοτοο μεγέθοηἐ σε σ έἕόπως στάση και ὁούλωση. Επίσης, στο 665ει1­4, η αοιιονιο οοίςεται ως κοάση δυο με Τα άλλα, να καταλαμβάνει τετοια θέση, και ­ παοάλληλα ­ να έ ει τἔτοιδιιαντίθετων στοιχείων ­ ποβλ. Φαιδ. 86ο­ο: η αομονία ως κοάσις μετοιο των αντι­ ποιότητα, ώστε να είναι ανάλογο ­ ως ποος αυτές τις παοαμέτοοος 36 ποθ τοθέτων στοι είων που την απαοτίςουν. αντίστοιχο μέσος του αντικειμένου αναφοοάς της εικόνας. §Χ

(η). Βλ.Νόιι. 653ε5­Β7, και σημ. Ι 273. ¬ 478. Βλ. Νομ. 6681) 6­7· η μι σ α ο ά παν ‹ ι 9

(θ) Βλ. μουσική­αισθητική οοολογία διαλλαγής, στο ιδιο, 667ο1Ο­ 671ει5· \ ό681›2). μη η φ Θ τοτε το Μαλον» (βλ” (ΠΟ “δίαεπίσης, στο υπό συζήτηση χωοίο υπάοχει και η λέξη ουθμός (728ε7), η οποία 479. Βλ.,στοιδιο, 668Ε›2.

αποτελεί και αυτή μέοος της μουσικής οοολογίας (βλ., και πάλι, 667010­67125). 480. Βλ., σημ. Ι 478.ίδ ό27ὀ11 628 10. 481. Βλ.,στοιΰιο, 66804­9.(ι) Βλ ηθική οοολογία διαλλαγής, στοι ιο, ­ ο

476. Βλ. Νόμ. 668ε2­3. 482. «τί ποτε όουλεται και ότου ποτὲ ἐστιν εἰκών όντως» (στο τοτο 66806 7).477. Αν η «ἰσὀτης» καιη οοθή «μίμησις» οχετίςονται άμεσα με το «τοσουτον» Ομἔῆιηόη τόσο για τη σημαντικότατη αυτή ὁιάκοτοη οσο κατ γτα καθένα από τ

και «τοιοῦτον», το «όσον» καί «οἶον», αντίστοιχα (βλ., στο ιδιο, 667‹15­7, 668136­7), μέθη της θα κάνουμε στο Δευτεοο Μέοος τηο μελ@ς μας. α

Page 113: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

224 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν, ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ: Η ΔΙΑΑΑΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑιΣοΗτΗ‹ο 225

αν δε νω ι ει­ποιο συ ηεη τ ένο ος η / × εκπιπτειν489· τισ αινειό ω το αινό ενο αυτό; Όταν ιδιαν Ο ν Ο μ ωμα μιμειται η εικονα, τοτε

δεν ο ει να κ ινει στν οτοτ/ οοτοτελετη η | ηπα αστασ ικανοποιει π α ατι το κ ιτ ιο τ ο θότ τα ­

Ο η μια ισοτητα μια συμ7

μετοια, αν δηλαδη _ στην εν λονω πεοηπνωοη _ εογονῃοεγ το συνυφασμενο με αυτο της ουσιας ­, οταν παοιστα ­ για παοα­

ποαγματικα μεγέθη και τις φυσικές θέσεις που έχουν τα μέοη του αεννμα _ αθθα να «αλήμανα» εναἔ ελενθέθαν ανθθώπανι Τότε θα

σώματος, τα οποια θα ποέπει έτσι να κεινται ως ποος αλληλα πθέπεν _ στη αννέλενα _ να είμαστε έτοιμα! να αναμενωπίααναε

ώστε να αναπαοιστουν το οογανικό συνολο το οποιο αποτε­ το εαώνημα κατά πόσονη παααανααη αντἠ αννδναζεναν αυνλθατ

χοονιιετἱ «οοογ τ= εἰοἰ .χοτ ὁποῖο ποο> οποτο οώτῶν κεῳονο τὴν νως η διαδοχικα με μια αλλη, κατα τοοπο τετοιο ωστε απο κοινου

ποοοήκουσαν ταξιγ αττετληοωια­ οηλοτοη7 νοοτητα έχοομε οταν να δινουν ­ η να μη δινουν ­ ένα αποτέλεσμα εκπιπτειν,

το καθε μέοος έχει τέτοια σχέση με το αλλο, και τελικα όλα με το ελλενψεωἔ κάλλονἔ” αν η παοαναφεαθείσα παααδεννμαωνή σνν_

συνολο ωστε να υτταοχετ μνο οομμετοτο εξ αοτηο τηο ονοχογίοο δυαζεται συγχοονως με, η ως συνεχεια της επεται, μια οοθη7

7

ενα συναομόττεινέαζ μηοτ οτομονηοτ μετοἔο νοοοι παοασταση «ουθμῶν» ελευθεοου ανθοωπου, τοτε εχουμε την πα­

Όταν καποιος έχει ησληψετ ηοττ οτοτη την ποοοποθεοο είνοο οουσια του καλλους, ένα όντως αισθητι ο αποτέλεσμα· αν συν­

πλέον η στιγμη να αντιμετωπισει και όλα όσα αφοοουν το επό­ ὀνάζεναν με μία Οαθή καν πάλν πααάστ ην η οποία όμωἔ εννοω

× / /κ ε ιο » κ × κ θ

μενο κοιτηοιο για το καλον, το οποιο δεν πεοιλαμβανει τις ποση­ παααανααη «ανθμων» δανλανι τοτε ελαν Ε ενπνωανι τον ανα Ή­

γοὐμενες αναφοοές στην σοθοτητοτ) ετνοττ πέοο απο αοτέο: ποο_ τικου αποτελέσματοςωο. Χοειαζεται να εμμεινουμε· υπαοχει κα­

κειται ντα τσ εοώτημοτ ον η ποοάστοση είναι ωοοοοῆ οχυιεε. Επεο ποια διαφοοα του τοιτου κοιτηοιου από τα δυο ποοηγουμενα; Θα

δη ειναι δυσκολη η συζητηση _ χοττ οτοοτμο το ννοτί _ ποο οφοοο απαντουσαμε λέγοντας ότι τα δυο ποώτα αναφέοονται σε μια

το αισθητικόνν ­ πόσο μαλλον στον οτο­τη δεν οονοοεοετοο οπο μέοιμνα για την επιτευξη του αισθητικου η οποια εξαντλειται στο

αναφοοές στο καλο ωἔ σοθο _, το πλοττωνογο φνχοσοφοον οπο_ πλαισιο μιας συγκεκοιμενης παοαστασης ­ στην ποοκειμενη

κειμενο ποοσφευγει σε ττσοοοετνμοτοο ντο νο χοοαοτηοεγ οιυγκο πεοιπτωση, η παοασταση αντιμετωπιζεται μεμονωμένα και στα­

ηονμένο χοτ οοφέο το Μοπήογο τοο οοῖο. ολο Έο ποοοοείγμοτοιιεε τικα· το τοιτο κοιτηοιο ομιλει για μια μέοιμνα η οποια ποοχωοει

αποτελουν διαφοοετικές πεοιπτώσεις του ιδιου φαινομένου, του πεαα απο Την νανα τη αυννενθναεννι παααανααλιι ναν αφααα τη

δυναμικη και πεοιπλοκη διαδικασια ­ σε συγχοονικό η/και δια­

δοχικό πλαισιο ­ της εμ­πλοκης, της συν­θεσης491 της με αλλες,

κατι που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουογια ευουτεοων παοαστα­

483. Βλ. Νόμ. 668α1­ε6· τον ποώτο ποοσδιοοισμό (: «δσοι››) τον έχουμε ηοη

αλαλνααεν Ο ὀεύνωοἐ (2<<ὁποιος››) σχετίςεται αμεσα με το «οἶον» (βλ. σημ. ΠΠΊ).

484­ Βλ­ Ναι­ 66881­2.ιιεο. τόσο το τοιοοιεεινμιιτιι, (ελ. οημ. 1 ιιεεγ όσο και η ιιντιοοαση (βλ. εεοειι­

485. Βλ., στο ιδιο, 62889· χοησιμοποιουμε τον όοο, εφόσον αυτός συνδέεται 6) μας οδηγουν στο συμπέοασμα ότι ποόκειται για πεοιπτώσεις σχετικές με το

με τη δναλλανή (βλ·› στα ίὁια 6Ζ7θ4­628ϋ10)' στην παοουοα πεοιπτωση γινετστ εκπιπτειν όσον αφοοα τη φωνη καιτην κινηση· βλ. Αοιστοτ. Ποιητ. Μ55ε26­29 ­λόγος για την οοθότητα μιας παοασταοης διαλλαγης, με τοόιτο τέτοιο ώστε να ποβλ. 1Δ56ε15­18. Αδυναμια κατανόησης του χωοιου 669ο δηλώνει ο Βειττονν

ειναι ποαγματι ο συγκεκοιμένος όοος ο κατ” εξοχήν καταλληλος. (1976), 57, ενώ ο Βτεἰὶεγ (1983), 127, βοισκει τον όλο λόγο για τα κοιτηοια του αι­

4­86. Βλ., Οϊθ ιΒ£Ο, 66982­4.σθηττχοὐη ὀὐσχολο_

487. Βλ., στο ιδιο, 669`ο6­9.490. Βλ. Νόμ. 66905­ο1.

488· Βλ­7 στο ιὁιο 669ο3­67083.491. Βι., στο ιοιο, εωιιιι, 66905, αντιστοιχο.

Page 114: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ι

226 ΔΗΜ τ

ΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠλτΔε1Α± Η ΔΙΑΛΑΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟ 227

σεων αστεοίσμών πα αστόίσεων. Τί ου π ί η ο

αυτα, καί πώς Οωτά ταοοποω συ πε αίν μ ωοω/οΉμἶ απο Ολα πσέπεί να είναί τοίαυτη καί τοσαυτη ωστε να επίτοεπεί τη ουνευ­= οντα 9 , 9 , 9

Οωίείο πλαίσιο αναζ /Έ μ Ω 9 ωμἶταφεθω/τα! στο οεση τηἐ ασετηἐ με τοίαυτη καί τοσαυτη ηδονη οπωἐ η πθοανα­Ἡ ησηἔ "Ον Θίφθσα την παοασταση της δίαλ­ ; φωθείσαλοε

αγηἐἐ γ' ,

4 Τοτε καί μονον τοτε, μεσα απο την ποίοασταση της δίαλλαγης,Το πθώτο κθ/πήθκλ τσ κσίτηοίο μίας παοόίστασης δίαλλαγης,

είναί αν η εν λογω παοασταση κατοοθώνεί να απείκονἴςεί μίααναδυεταί μία τάξη νέα, πεοαν αυτηςΔ93 του λόγου της επίτακτί­κότητας· αυτη η τάξη δεν έχεί ως είκόνα της τον πόλεμο μεταξυ

αοετη η οποία ποοξενεί αίσθ α δον 4 4 ο _ 4, , , , ,τηἔη τηςυδὲἔῇεἐῖοωαἕἔτἶυιπεἔ Ἐοἐη

Ξ των εναντίων /ουτε νοείταί ως|επί­τασσσεμίλκη επί­κοατείν του

φοοο καί εκείνου που ποοσποοίζεί καθετί το οποίο αφοοόί την ! εφε επι τῳν αλλων: ηκνεα εωἶονα στην οπἶπα η ταἔη αυτη Ψα­ποαἔη η τη φαντασία κο" ευωσκεταγ παω την τάἔη ΈΟΉ λόγω λ

φεοεταί ε/ίναί η συγγενεία μία δίαφεοομενη, που αποτελεί εί­κονα­θεμελίο της δίαλλαγης. Αυτη η τελευταία, η δίαλλαγη, κα­

αυτοί. ί ο τ κ 9 4­ ε

Ό Πα να κθλνθυμε κατί τετοίο χοείαζεταί, κατ' αοχην, ναγνωθΰἐουμε πολο πθάγμα Οίπείκονυἔελ η παοόίσταση αυτη: απεί­Μἐναελ τη ὁλαλλαγπ δηλαδή μία μέθίμνα η σπσία στη γλώσσα της 492. Βλ. την ίδία αυτη πεοίγοαφη, σε συνδυασμένη χοηση αίσθητίκης καίη ίκης σνομαζεταί ασετη­ ωσῖε τελικά η πα@άσταση Οωτή απευ ηθίκης γλώσσας ­ η σχέση ηδονης­λυπης πεοίγοαφεταί στην πεοίπτωοη αυτη

ί | / ° Ι Π | 7 Ι Ν Ι \ Ιλλίστην οίκεία πολεμίκη γλωσσα «καί είσίοντί τω μη καλω θαοοεί τον κα στονκονίζεί τη δίαλλαγη της αοετης καί ­ επομένως ­ του λόγου · . .

ποος την ηδονή. Το επόμενο ε ώτ α α Ο άτο α 9 ὸίαμαχὀμενον ψοόον εἰσπεμπείν οἴους τ” εἶναί μετὰ δίκης, όν αἰδω τε καί

ποωάσταση έχω αποδοθεί κατἶᾶ Τἐἔι φ Ρ κοἰτα πΟσΟν,στην αἰσχυνην... ὼνομακαμεν» (στο ίὁιο, 67108­ό3 ­ γία το «μετα δίκης», ποβλ. την έκ­

Ο τωοπο η σχεση ΤΟΌ λολ/Ου φοαση «αοχείν αοχεσθαί... μετα δίκης» (643ε6­7) καί το σχολίασμό της στοαοετης ποος τη λυπη καί την ηδονη, της λυπης ποος το λόγο καί τηνηδονλλ Ήιἔ ηὁονήέ πσσς τη λυπη καί το λόγο, ώστε να επίτυγχόί­νεταί ουνολίκόί η απείκόνίσ τ δίαλλα ί · το καθένα από τα

1.Ζ.Ζ.).Θα ποέπεί να σημείώσουμε ότί οί δίοοίσμοί που αφοοουν τα μέοη της

αίσθητίκης παοόίστασης (βλ. σημ. Ι 477) ­ καί τελίκα την παοόίσταση της δίαλ­η ηἔ Ύηἔ ί

σιῖσίχείοί αυτά θα πθέπεγ να έχει τέτοιο μέγεθοε σε σχέση π Ο λλαγης ­ εναομονίςονταί με τους δίοοίσμους οί οποίοί αφοοουν τα συγκεκοίμένα

Ο € ¿ μέοη που πεοίλαμβανεί η παοόίσταση της δίαλλαγης στο ψυχολογίκό πεδίο (βλ.αλλα καί τέτοία ποίότητα ώστε τελίκόί η αναλογία που θα απαοτίἔθνν καί τα τοία να δίνεί την είκόνα του «σώματος» της δίαλλα­

σημ. Ι 4ΟΖ)· αυτη η εναομόνίση δεν είναί δίόλου τυχαία· αντίθετα, δηλώνεί τη

μέοίμνα του πλατωνίκου φίλοσοφουντος υποκείμένου να εναομονίσεί την ψυχο­

γης πως θα κῳθελ όμωἔ κάτλ τέτολοἐ Θα %@ίθεί με βάση τη γνώση λογίκη του οοολογία με την αίσθητίκη, γία να καταστεί δυνατό η γλωσσα του

α σθ τίκου να υπηοετησεί την ψυχολογίκη. Χαοη στη δυνατότητα αυτη, την οποίαπου έχουμε γία το ποία είναί η ουσία της δίαλλαγης καί ­ όίοα ­ , ί ηθα ποοσφέοεί το αίσθητίκό ως παοόίσταση της δίαλλαγης, θα μποοέσουν οί

. ,όλων όσα επίμέοους την απαοτίζουν Ἑτσί θα ποέπεί· η γευση Ν

ηδονης να μην είναί τοσαυτη καί τοίαυτη όσο είτε αυτη που ποο­ὸυναμείς του ψυχολογίκου πεὸίοαη ηδονη καίη λυπη,να ανταποκοίθουν ποος το

σπο ίζει συ ωνία ε 9 9 9 9 , κοίτηοίο του «καίοου» (βλ. σημ. Ι 475).

Ο η μφ μ την ταἔη ΤΟΌ εππακ­ΕΜΟὉ λΟγ0Ό› ελτε Οωτη 493. Ποόκείταί βεβαία γία την τάξη της αίσθητίκης παοόίσταοης (βλ. Νόμ.

πω) πθοσποῳζελ ΈΟ ποωα την τάἔη του λόγθυ 0ίυτ0υ° η Οίσετη καί 668ὀ8­εό, καί συγκεκοίμένα, στο ιδιο, 668εΖ), η οποία είναί πέοαν της τάξης της

κτίκό τα α αυτη την τελευταία, βλ Πολιτικ Ζ94ο2­3· γία ενα δίαφοοε­_ επομενωῶ Ο λθί/0; ¬ θα ποέπεί να είναί τοίαυτη καί τοσαυτη 4επίτα ίη 9 γί ­ ·

τίκό οοίσμο της ποωτης, βλ Νομ 665ε1­4 «τη δη της κτνἠσεως τάξει ουθμός_ ωἔ ὀόἔα λὐπηἔ/αίσλὐνη _ ώστε να μποοεί να ευοίσκεταί στην · · · ­

ίσίθί πα άστοίσ ε ία Τ 4 τ × × Ζ όνομα εἴη· τῇ δ” αυ της φωνής άομονία όνομα ποοσαγοοευοίτο, χοοεία δὲ τοΟ Ἡ μ μ οσαυτη καί τοίαυτη ηδονη οπως η ποση­ λ Ε Φ, λ θ , ( βλ 653 6)

γοκυμἑνωἔ Ο Βσθείσα. όσο ια λε 9 , , υναμ οτεοονκ η είη» πο . ε ­ .

Ο γ τη Όπη” αυτη' ως δοξα λυπηεε θα 494. Βλ.Πο/ιίτικ. 29404.

Page 115: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ι

228 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑιΣοΗτμ‹ο 229

τανοείται ως διατήοηση της διαφοοάςίω, χωοίς όμως αυτή η τε­ , εικόνας, αποτελούν παοάσταση της διαλλαγής· και αυτό θα συμ­λευταία να έχει το χαοακτήοα της εναντιότητας, και ως δημιουο­ Ἱ βαίνει, γιατί η εκ μέοους του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκει­γία συμφιλίωσης χωοίς ωστόσο αυτή να σημαίνει απώλεια της μένου επίμονα ποοβαλλόμενη ως οοθή αναλογία της αισθητικήςδιαφοοάς· η διαλλαγή, όπως ποοηγουμένως πεοιγοάφτηκε, η παοάστασης ποος τη διαλλαγή, σημαίνει ότι τελικά η σχέση τωνοποία αναδύεται μέσα από την παοάστασή της, έχει ως κοιτήοια στοιχείων μιας αισθητικής παοάστασης είναι η μόνη παοάστασησυγκοότησής της τα κοιτήοια του αισθητικού, για τούτο και νομι­ της διαλλαγής.μοποιούμαστε να πούμε ότι αναδύεται μέσα από την αισθητική Για να ολοκληοωθεί ωστόσο η αναζήτησή μας θα ποέπει ναπαοάστασή της. Η νέα τάξη, είναι η τάξη της διαφοοάς· στην πα­οάσταση της τάξης αυτής, τη θέση του πολέμου, της επικοάτησης,

εξετάσουμε τι μεταφέοει το τοίτο αισθητικό κοιτήοιο στο λόγο γιατην παοάσταση της διαλλαγής. Το τοίτο κοιτήοιο, μεταφεοόμενο

έχει λάβει η διατήοηση της διαφοοάς μεταξύ των μεοών ­ μελών στο λόγο για την παοάσταση της διαλλαγής, υπογοαμμίςει ότι ητης παοάστασης, διατήοηση της διαφοοάς απεικονιξόμενη με παοάσταση της διαλλαγής είναι κάτι που πεοιλαμβάνειταχωοίςόσους της ποοσηκουσας τάξης4% που δεν είναι άλλη από τη διαλ­ όμως και να ολοκληοώνεται στο, πλαίσιο μιας συγκεκοιμένηςλαγή ως αισθητικό. Τι σημαίνει όμως αυτό; Αυτό σημαίνει απο­ παοάστασης. Η παοάσταση της διαλλαγής αν πεοιοοιξόταν μόνοδοχή τέτοιας σχέσης μεταξύ των μεοών­μελών της παοάστασης, σε αυτό το πλαίσιο, τότε, ως ποος αυτό το γεγονός, θα ανήκε: είτεώστε να επιτυγχάνεται ένα αποτέλεσμα αναλογίας ποος μία ποω­ στον ιδιο οοίςοντα με το συμβατικό αισθητικό, το οποίο μεοιμνάταοχική αξία, τη διαλλαγή, η οποία έχει ως παοάστασή της την μόνο για την εκκάλυψη της παοάστασής του και όχι για το τι πα­αισθητικη παοάσταση και ­ άοα ­ τα κοιτήοιά της. Επομένως, οαστάσεις εμπλέκονται με αυτό στο χοόνο της μη ανάπαυλαςτελικά, ένα αποτέλεσμα αναλογίας ποος τη διαλλαγή, σημαίνει αλλά επικοάτειας του επιτακτικού λόγου της επίπονης καθημεοι­ένα αποτέλεσμα αναλογίας ποος το αισθητικό και τα κοιτήοια νότητας· είτε στον ίδιο οοίςοντα με την επιτακτικότητα, η οποίαΟοθόιηιιάς ΤΟΌ. διάκειται με επιθετική αδιαφοοίαθῃ ποος το γεγονός ότι το αντι­

Συνοψίξουμε: κάθε μία εικόνα που φέοεται στη μνήμη από την κείμενό της, τα ανθοώπινα ποάγματα είναι ευμετάβλητα498 καιποάξη, κάθε μία εικόνα που φέοει στη μνήμη του παοόντος το επιτάσσει να είναι στατικά. Ώστε, ένας τέτοιος πεοιοοισμός τηςπαοελθόν, και βέβαια κάθε μία εικόνα που φαντάζει ως άλλη μέοιμνας που αφοοά τη διαλλαγή, την παοάσταση της διαλλαγής,εικόνα και ονομάζεται καθαυτό αισθητική, όταν τα στοιχεία που θα δήλωνε ­ επιθετική ή όχι ­ αδιαφοοία για το χαοακτήοα τηςτη συγκοοτούν έχουν μεταξύ τους σχέση τέτοια ώστε να είναι λ διαφοοάς των ανθοωπίνων, μέσα στην οποία, άλλωστε, λειτουογείανάλογη με αυτήν που έχουν τα στοιχεία τα οποία συγκοοτούν μία ο λόγος, η ηδονή και η λύπη, και ­ άοα ­ ποόκειται να λει­παοάσταση που γίνεται αποδεκτή ως αισθητική, τότε και μόνον τουογήσει η παοάσταση της διαλλαγής τους. Κάτι τέτοιο θατότε μποοούμε να πούμε ότι αυτή, δηλαδή τα στοιχεία της εν λόγω δήλωνε αμεοιμνησία για το αν όσα εμπλέκονται με την παοά­

Δ95. Είναι χαοακτηοιστικό για την επιλογή των όοων εκ μέοους του πλα­

σταση της διαλλαγής οδηγούν, συνολικά, σε κάτι σημαντικότατα

τωνικου φιλοσοωουντος υποκειμένου ότι εξ οοισμού το διαλλάττειν παοαπέμπει 497­ Βλγ Πολἰπχ. 294139­06, για την αδιαφοθία για το ότι αυτή ευνω επι­και στη διαφοοα και στη συμφιλιωοη. ι ι ι 5θετικη, βλ., για παοαδειγμα, στο ιδιο, 3Ο9εΖ­3, και Ζ99‹: ­6.

496” Βλ” Νόμ­ 668θΖ” 498. Βλ., στο ιδιο, Ζ94ο3­4· για τις άλλες διαστάσεις της, βλ., στο ιδιο, Ζ94ο2­3.

Page 116: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

230 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΗΛΛΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ; Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΑΝΑ1ΣοΗτ1κο 231

αονηιιμο νια το αλαιιονιιιο φιλοοοφοον νπομειμενο ιομ μοιαιον ¦ κάθε μια άλλη που εμπλέκεται με αυτήν ειναι παοάσταση διαλ­ὁιοιλόνιῦιμ Των Νόμωνι σε διχασμό ιιιέ ζωής: Και πιο Οιινιιειιοι· λαγήςή δεν ειναι. Εν κατακλειδι: η διαλλαγή έχει ως χώοο παοά­μένα, αμεοιμνησια για το αν σε μια παοάσταση νέου αισθητικού, στασης ή μη παοάστασής της επιμέοους _ αιμοιεχώς θεω­διαλλαγής, εμπλέκεται στη συνέχεια, δηλαδή σε αυτό που ειναι σούμενες ­ παοαστάσεις, αλλά έχει, επισης, ως χώμο πμμάστμ,πεοα απο ιη λοονμιή ή/και Χωοιμή ανιοιελεια ιηἐι μια παοαοιαοη σης ή μη παοάστασής της την εμ­πλοκή της καθεμιάς από αυτές τιςονμβαιιμον αιοθιιιιμον 11 εειιιαμιιμοιιιιαἔτ μαιι ιιον αν ονμβαινει παοαστάσεις με οποιαδήποτε άλλη, κάτι που οδηγει σε σύνθεσηοοηνει σε οιχαομο ιιιέ ιζωηἐ­ Ωαιε λοιπον 11 μεοιμνα νια ιο μη εμ­ των παοαστάσεων αυτών, σε ένα αστεοισμό παοαστάσεων πουΤιεσειντ μειαφεοομενη οιο ιιλαιοιο ιηἔ ιιαοαοιαοιὶἐ ιιιἐ οιαλλα­ κινειται γύοω από τη διαλλαγή, ή σε έκπτωση της διαλλαγής. Καινήἐι σημαινει ιη μεοιμνα νια μη οιχαομο 111€ ἔωήἐτ μεοιμνα 11 όπως θα δούμε στη συνέχεια, το καταληκτικό αυτό συμπέοασμαοποια δεν ολοκληοωνεται αν πεοιοοιοτούμε αποκλειστικά στη θα μποτεχέσεγ μέγμμο μμθημμ, μεφμχομώὀη μέμγμνμ μμ το πχμ,

ννώοιι ιιιἔ οννμελιοιμενιιἐ καθε φοοα ανιο”ιελοο€ παοαοιαοηἔ ιιΊ§ 1 τωνικό φιλοσοφούν υποκειμενο των Νόμων.διαλλαγής, αλλά απαιτεί συνεχή ετοιμότητα να γνωοιζουμεαω, αν Κ Ι

499. «ἀναγκαῖον ήδη τῳ ταυτα γνοντι και εκεινο έτοιμως γιγνωσκειν, ειτεκαλόν εἴτε δπῃ ποτὲ ἐλλιπες αν εἴη κόιλλους;›› (Νόμ. 669ειΖ­ει).

Για μια συζήτηση, ή απλή αναφοοά, στα κοιτήοια του αισθητικού που εκθέ­σαμε, βλ., ποόχειοα: Εττἐὶεοα (1921), Ι, 324­325, Μοττονν (196Οε), 314 σημ. 55,

Ελλν. $οΙ11ρρετ (1963), 199­ΖΟΖ, $οΙ1ιιΙ11 (2195Ζ), 45­46, Τ.Β.Ι.. ννοοειοτ (1952), 12·

λανθασμένα η Ν. Πεμτεμό (1975), 17, έχει την άποψη ότι ο Πλάτων δε διατυπώνεικοιτήοια για το τι θα θεωοηθει ωοαιο· κατά τον Μ.Ιἰ.Ο. Βτονοιτ (1933), 153­154,αυτα τα κοιτήοια του Πλάτωνα για την τέχνη, δηλαδή: (1) η γνώση του ποοτύπου(ομοιότης), (111) της αναλογιας των μεοών (ουμμετοια), (112) της οοθής διευθέτη­σης (τάξις), (113) της οοθότητας των χοωμάτων (αομονια), (111) του ωοαιου,παοαπέμπουν στη σχολή ζωγοαφικής της Σικυωνος. Ο λόγος του Πλάτωνα γιαοοθή αναλογια των μεοών (βλ. Νόμ. 668‹1­ο) παοαπέμπει στον Κανόνα τουΠολυκλειτου, ο οποιος λέγει ότι το ωοαιο ποοκύπτει μέσα από την ύπαοξη οοθήςαναλογιας μεταξύ των μεοών (βλ. σχετικά Ρ.νν.(ι. Ροετ (1915)) στον ιδιο κανόνα ,

παοαπέμπει και το χωοιο Ζ35‹1­ε του Σοφιστή ­ ο 8οΙ1ιιΙτΙ (Ζ195Ζ), ποοβαινει σεαυτόν το συσχετισμό αναφοοικά με το χωοιο του Σοφιστή, όχι όμως και με αυτότων Νόμων· η Κοιιὶε (1978), επισης, αν και αυτό ειναι το ευούτεοο θέμα της, διό­ _­­Η­Η­_λον οεν μανει λονο νια “ιο οημανιιμο οννμεμοιμενο Χωοιο ποο αναφεοειαι ο”ια αυτού· δυστυχώς, όμως, στη συνέχεια διατυπώνειτην άποψη ότι τα κοιτήοια αυτάπλατωνικά κοιτήοια γιατη ζωγοαφική και,τελικά, την τέχνη ­ ένα ακόμη δειγμα τα λαμβάνει ο Πλάτων υπ” όψη του για την ανεύοεση ενός γεωγοαφικού χώοουιηἑ αφεοιιἔ των Νόμων οῖο πεοιθώοιο απο ιονἔ μελειιμεἐ 'ιον Πλαιωνα­ Τελοἐτ τέτοιου που να τηοει το νόμο της ισοοοοπιας και αναλογιας για τις οικονομικούθα Τιοεπει να οιὶμειώοονμε οιι απο ολοοἐ οοονἔ αολολήθιμιαν με ια λιοιιήοια και δημογοαφικού χαοακτήοα ουθμισεις των Νόμων, καθως επισης και για τηανια­ μονον ο Η­ ]οΙν (197Δλ 366­ αναννώοιοε οιι ο λονοἔ ιιεοι μοιιιιοιων 711€ θεμελιωση­επιλογή του πολιτεύματος της συγκεκοιμένης πολιτειας σε σχέση μεἔωνοαφιμήἐ αχειυἑειαι με 'ιο ιοιο ιο εονο Νόμοι­ με ιο νομοθειειν ιοο εονον άλλα πολιτεύματα (βλ.,στο άδτο, 366­370).

Page 117: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Μενοτκεντεεο

ΤΡΑΓΩΔΙΑ

2.1. Η ὁιαλλαγή ως απουσια του τοαγικου των ποτητώντκαιθεμέλιο του αντιτεχνου τοαγικου του Πλάτωνα

Μετά το λόγο που κάναμε για την παοάσταση της ὀιαλλαγηςκαθεαυτήν, θα ποέπει να ὁιεοευνησουμε την ποοοπτικη υπό την

Δ » »οποια το πλατωνικο φιλοσοφουν υποκείμενο αντιμετωπίςει τηνπαοουσια της μέσα στο πλαίσιο της ὀιαφοοάς των ανθοωπίνωνποαγμάτων.

Το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο έχοντας χοησιμοποιη­σει την ηθική γλώσσα και την αισθητική, σε ὁιάφοοες εκφάνσειςτους, και έχοντας ­ επομένως ­ ασφαλώς υποβάλει ότι ομιλείγια την παοάσταση της ὁιαλλαγης1, στη συνέχεια ομιλεί για μίαπόλη, και για τους πολίτες της οι οποίοι, με την παοουσία της

1. Βλ. σχετικά: Νόμ. 814ὸ9­θ16ο1· εμπεοιέχονται όοοι της ηθικής και της7

»αισθητικης γλώσσας, όπως: σωφοοσύνη, ποάος, έμμετοος­μέτοιος, καλή όοχησις,οοθόν (μίμημα), αγαθών ψυχών και σωμάτων, τους οποίους ηδη εξετάσαμε στο

Ποώτο Μέοος της μελέτης μας (βλ. 1.2.1., 1.2.Ζ.), και οι οποίοι αναφέοονται στην

επίτευξη ­ η μη ­ της παοάστασης της διαλλαγης. Για τα είδη χοοοό που μνη­

μονευονται στο ποοαναφεοθέν χωοίο των Νόμων ¬ αλλά και σε άλλα ­ ,καθώςεπίσης και για την τεχνικη τους, βλ., ποόχειοα, Μ. Ετι1ιτ1ετ1ιιοΙ (1895), Ι..Β. Ι.εννΙετ

(1964), Ψ. ΜιιΙΙειτ (1982), (Ξ. Ρτμὀθοτηητεευ (1965) σχετικά με έναν ακόμη όοο,

την «ἐμμἐλειαν» (βλ. Νόμ. 8161›6 ¬ ποβλ. 814ε4: «τὸ σεμνόν››), βλ. Τ. Λιγνάδη(1988), 184, 41, αντίστοιχα.

Page 118: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Η

234 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΙἩ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 235

πασαστασης αυτής, θα διατηοουν την ταυτότητα τους, χαοη στον αυτής παοαστασης ­ η οποία θεμελιώνει έτσι και την ταυτότητααυτό τοόπο διαβίωσης, που θα οφείλεται στην ποοσπόοιση των μεταξυ των πολιτών ­, οδηγουν στην ευδαιμονίαἦ ενώ στοαυτών ηδονών2. Το εοώτημα που στη συνέχεια θα ποσβαλει, ποο­ δευτεοο η συνεχής μεταβολή και ποικιλία όσον αφοοα τηνκυπτει από την εξής υπόμνηση: η παοουσία της διαλλαγής, της παοασταση αυτή, οδηγεί σε απληστία σχετικα με αυτήν και τηνπαοαστασης της διαλλαγής, στοχευει στην ποσασπιση της διαφο­ ποσσπόοιση ηδονής6· και το καταληκτικό εοώτη μα εν ποοκειμένωσας· εδώ ωστόσο βλέπουμε να αποτελεί ποσυπόθεση ταυτότητας είναι: Πώς εομηνευεται το ότι αλλου λέγεται πως η συνεχήςτόσο του καθενός πολίτη όσο και των πολιτών μεταξυ τους, επαναληψη της αυτής παοαστασης οδηγεί στην ηδονή, και ­δηλαδή εμφανίςεται να οδηγεί σε μία κατασταση διαμετοικα συνεπώς ­ στη βίωση των αυτών ηδονών, και αλλου λέγεται ότιηαντίθετη από την ποοαναφεοθείσα στόχευσή της· και το εοώτημα συνεχής μεταβολή της παοαστασης αυτής, θα έχει ως αποτέλεσμαείναι: πώς εξηγείται αυτή η παοασταση να είναι αφενός ποσα­ την ηδονή; Κατα βαθσς, υποφώσκει στο εοώτημα αυτό καποιοσπιστής της διαφοοας και αφετέσου εγγυητής της απουσίας της; ) αλλο: πώς εομηνευεται ότι η ταυτότητα μεταξυ των πολιτών, η

Συναφές ποσς το εοώτημα αυτό είναι ένα αλλο: πως το πλατωνικό απουσία της διαφσοας, οδηγεί σε ηδονή και σε ευδαιμονία, ότανφιλσσοφσυν υποκείμενο εμμένει στο ίδιο χωοίο στην απουσία ήδη είναι γνωστό από τον Πολιτικό ότι η απουσία της διαφοοαςοποιασδήποτε μεταβολής όσον αφοοόι την παοασταση αυτή3, ενώ καθιστα το χαλεπό βίο αβίωτσ7;αλλου επαναλαμβανει μεν αυτή την εμμονή στη συνεχή παοαστα­ Ποια λοιπόν απαντηση θα μποοουσε να δοθεί στα εοωτημα­ση της αυτής παοαστασης, παοαλληλα όμως ομιλεί για το τικα που ­ είναι φανεοό ­ έχουν σωσευθεί; Από αφοομή τηναπαοαίτητσ της συνεχους μεταβολής και ποικιλιας όσον αφοοα αοετή είχαμε ποοηγουμένως παοακσλουθήσει την πσοβληματικήαυτήνλ; Το εοώτημα τελικα ­ για να πυκνώσουμε τα δεδομένα του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου τη σχετική με τοπου το αφοοουν ­ είναι: πως εομηνευεται ότι η συνεχής πασα­ κατα ποίον τοόπο τα πολλα μποοουν να εννοηθουν ως ταυτόν, ως

σταση της αυτής παοαστασης είναι ποοσπτική εναομονισμένη με ταυτότητα· διακοιβωσαμε στην πεοίπτωση εκείνη ότι αυτή η ταυ­τη συνεχή πασασταση της μεταβολής και ποικιλίας αυτής της τότητα της πολλαπλότητας, της διαφοοας, καθίσταται δυνατή χα­παοαστασης; Τέλος, το ενδιαφέσον είναι ότι στο ποώτο υπό ση στη διαλλαγή: ποόκειται δηλαδή για την ταυτότητα της ὁιαλ­εξέταση χωοίο οι αυτές ηδονές, οφειλόμενες στην επαναληψη της λαγἠς, που έχει ως εικόνα­θεμέλιο της τη συγγένεια μία ὁιαφεοο­

ιιένη8· στην πεοίπτωση εκείνη είχαμε συνσψίσει όλα αυτα, αντι­2. Βλ. Νόμ­ 81601411. στοέφσντας: η παοασταση της διαλλαγής έχει ως|εικόνα­θεμέλιο

3. Βλ., στο ιειο. 81605­7· ποβκ 66483­7, οπο­65τι. το τελευταιο χωετο, που τη συγγένελα μία ὁλαφεθομένηλ επομενωθ *Ί σθλγενελα μλθ διαφε­φέοειως παοαδειγματηντέχνη τηςΑιγυπτου,οΑυὀετεοΠ (1966), 81,το έχει θεω­ @Ομένή αποτελεί τήν ποωταοχική παοόιστασή της διαλλαγής ΡΘΙ

οήσει αψευστσ δείγμα του συντηοητισμου του Πλατωνα ­ και συμφώνησε ηΚειιΙε (1978), 51· ο $οΙτιιΙ1Ι (Ζ195Ζ), 18­ΖΟ, αντιμετωπίξει τον Πλατωνα ως οπαδό ­μιας τέχνης ιεοατικου τυπου, ενώ ολλλεδετετ (1952), 11 ­ ποβλ. Ζθ ­, ομίλησε για 5. Βλ., στο ίδιο, 816ό1­2.

νεκοή και στατική τέχνη· τέλος, ο θοπιυτἰοὶπ (Ζ1962), 126, έχει την αποψη ότι ο 6. Βλ., στο ιδιο, 665ο5­6.

Πλατων στο εν λόγω χωοίο ποοτείνει η τέχνη να αντιγοαφει το είδος, την ιδέα. 7. Βλ. Πολιτικ. ΖΖ9ε8­3ΟΟε1.

4. Βλ., Νόιι. 664214­7, 66501­6, αντίστοιχα· βλ. ακόμη Αιτόετεοη (1966), 85, 90, 8. Βλ. 1.2.1. η εομηνεία μας αυτή έχει ως επίοσωσή της τις κοίσιμες διευκοι­97. νήσεις του χωοίου Νόμ. 666ε1­667214, για το οποίο θα κανουμε λόγο στη συνέχεια.

Page 119: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ι

236 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΔΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 237

εε, και η πόωταοχική αυτή παόόισταση της διαλλαγής επιτόέπει να είναι ποτέ κατι ταυτόν πόος αυτό που μιμείταιη· όιόα η ταυτό­την κατανόηση της ταυτότητας της πολλαπλότητας ως ταυτότητας τητα αυτή, έχοντας ως πασόιστασή της το αισθητικό, τη μίμηση, εν­διαλλαγής. Σε αυτό το πλαίσιο εόμηνείας της ταυτότητας για την εχει τη διαφοοόι· αλλωστε, σέ μη λησμσησμμε ση η παοασταση τηςοποία έκανε λόγο το φιλοσοφουν υποκείμενο ¬ και συγκεκόιμέ­ σνσμαἔεται οιαλλαγῆ όχι τυχαία, αλλα επειδή ακόιβώς το όνομανα: της ταυτότητας όσον αφοόα τις ηδονές, τον τοόπο διαβίωσης σησσ πσσσηεμσελ στη σλσσησηση Τηἐ σισφσσσἐ μέσα σε ησσμ μαιτων πολιτών, και εν γένει τους πολίτες ­, η διαφοόόι δεν απου­ εδώ ­ συγκεκριμένα ­ μέσα στην ταυτότηταῃ· και αντιστόόφως,σιόιζει· αντίθετα, πόοασπίςεται· συνεπώς, δεν είναι διόλου παόα­ η ταμτστητα Τηἐ σιαφσοαε εννοείται ως ουγγένεια μια ὁιαφεοο­δοξο, αλλα ­ μαλιστα ­ αναμενόμενο, να λέγεται ότι μία τέτοια μέηηι έηφοααη που αποτελεί ­ επαναλαμβόινουμε ¬ εικόνα­ταυτότητα οδηγεί στην ευδαιμονία, εφόσον τελικα αυτή είναι θεμέλιο Τηἑ σισλλσηιηἐι τηἐ σισλλαγῆ; η οποία έχει ως παοόιστασήταυτότητα­ποοόισπιση της διαφοόας. Επίσης, στο ίδιο πλαίσιο 'ίηἐ το αισθητιησι τη μίμηση­εόμηνείςχς της ταυτότητας, η ττςχόάστςχση της αυτης πςχθάστςχσης Ανοιεμέοαμε πιο ποιν ότι η μίμηση εν­έχει τη διοιφοοόι' γιί αυτόείναι ναόμσνισμένη με τη μεταβολή και ποικιλία αυτής της το γεγονος χόειαζεται να γίνει πεόισσότεοο ­ έστω και συντομοςπαόόι τόιόης· όιόα, στην ττεόίτττωόη αυτη, εητε πόόμε όττ η εττότ­ ­ λόγος, για να δουμε μία σημασία που που θα έχει την όλωςνότληψη της αυτης ττόόότότότόητ ττόόόττόόίςετ ηόόνη, εττε όττ η ιδιαίτεόη αξία της για τη συνέχεια. Η μίμηση, και θα το δουμεμετότβόλή χατ ττότχτλτό αυτης της τόηότς ττόόόττόόηςετ ηδονή, ότ ακολουθως, παόαπέμπει στο βλέμμα, και ­ πέόα από αυτό ­ σελόνότ μας ότυτότ δεν εηνόιτττότόότ ότότφόόεττχός ότφόόμηόετε _ από ό,τι γενικόι δεν αποτελεί αντικείμενο λεκτικής παόόιστασης13·το εν ταυτόν9, και από τη διαφοόόι, αντίστοιχα ­ για να ομιλή­ αυτό ουμβαίνειι γιατί η μίμηση, καθώς οοίζεται σε σχέση με μίασουμε για το ίδιο θέμα· για την παόόισταση της διαλλαγής. Τέλος, τπτθα Τωέπεω να .υπογοαμμίσουμε 6," ,η παΩάσταση ,τηἐ διαλλαγής 11. Βλ. Κοοιτυλ. 43213­ό ­ και Κ. Κοοἰυεου (1941), ΖΒΖ. Ο Οειτ1ρ`οε1Ι(1δ67),δεν επποέπεω μόνο όσον αφοΟά αυτήν γίνεται λόγος Ιοττοόιιοτὶσυ το τδεδτετεειυεο, ΧΙἰ, το είχε επίσης υπογόαμμίσει· αόγότεόα, έναν

αιωνα μετα, ο Πεττισε (1972), 159, επανηλθε, εκφόαζοντας ακόιβώς την ίδια πα­τοωτοτηἶα καλῖ εν ΈΡὉ­Εοηἔι να πθοασἴελ εταλ _ απο την 1 λα _ η σατήόηση και παόαπέμποντας στο πόσαναφεσθέν χωόίο του Κοατυλου (βλ., στοδιαφοόα, αλλα ­ οπως ηδη διαπιστωσαμε στο πόοηγουμενο κε­ ιοιο, 159­160 σημ. 59)· ο Νικολαωης (1983α), 245­246 σημ. 23, παόαπεμπειγια τοφάλόττο ._ Ο λόγος ντα την ταητότῃτότ των ητολττών να σημότίνετ θέμα/αυτό αποκλειστικα στον Πεττἰσε. Για τη σημασία, από ψυχολογική αποψη,ποωάλληλα όωση ΈΟὉ ὁἰχασμθύ Ἑηα ζωη€τοΌ§. αυτου του|γεγονοτος, που φοοέας του είδαμε να είναι ­ κατα το πλατωνικό

Από άποψη Οντολογωπή η ταυτότητα ως ὁιαλλαγα π©Οά_ φιλοσοφουν υποκειμενο ­ η μίμηση,/βλ. Νικολαίδη (1986), 36, 162­163· η απου­δια ά εξασ αλίζετω ά Ονό 6" ά­ στα του σημαινειοτι το αισθητικό, η μίμηση, εξέπεσε σε παθσλογία (βλ. Λουκιαν.

η ηἔ φ Ο ἔι φ Χ Θη γ γ ἔ η| Ω ΠεηιίΟοχ. 83)·η απουσία του, επίσης, από ψυχολογική αποψη, είναι παθσλογία,σταση τηε δι­αλλατηει η ααοσσταση τηε ταμτστηταε αστηει ειναι ­ μι. Νικολιιιεη (1986), 37, 163, 165.όπως πόοηγουμένως διακσιβώσαμε ­ αισθητική, είναι μίμησηω· 12. Βλτο λήμμα «ειαυιαγη», στο Εκἔιιεκ­Οτεεκ Δεχιωκ, (ει:1ε)Η.ο.Ι.ι‹1ε11­11.και ήδη στον Κηατύλο λέγεται ότι η μίμηση, η εικόνα, δεν μποσεί δοση (Η­8 Ισμθε Κ­ Με ΚεΠΖἰε)›ό­π­ ίσημ­ Πμλ Ι#101·¿102­

13. Βέβαια ήδη το ίδιο το βλέμμα το πεόιέχει ­ βλ. τη χαόακτηόιστική αποψη­­?­­­­­_­ τση Μ­ Ροοεεμη (198ο)ι 35° εν τούτοις, κατά τη γνώμη μας, δεν το πεόιεχει9. Βλ. στο ῶω] 66485: «ἔν "αγ ταὐτὸν». πληρως, δεν το εξαντλει, στο βαθμό που το βλέμμα πεόιέχει από αυτό μόνον εκεί­

?

10. Με αυτό το γεγονός αλλωστε εναόμονίςεται η όητή διευκόίνηση ότι θα νο το οποιο ενυπόιόχει μέσα στην εικόνα που το βλέμμα βλέπει ­ όπως και αν εν­υπόιόχει στην ταυτότητα ομοιότητα ευδαιμονίας· βλ., στο ίδιο, 816οΙ1­Ζ. νοήσομμε τη ὁηαδληασίσ σμτη·

Page 120: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ζδδ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 239

ταυτότητα ­ ως μίμησή της ­, δεν παοαπέμπεί μόνον σε ενα ή εντέλεί κυοίαοχος συνδετίκός κοίκος είναί η υπόκδίση. Οωτή όμως

ίσσότε α σημαίνόμενα της ταυτίσης­λεκτίκής παοόίστασης: η εκφοόίζεί την ποίηση λεκτίκών ή μη δηλωμόίτων· επίσης με βάσηπεο οί ηση παοαπέμπεί επίσης στο γεγονός ότί δεν είναί ταυτίση· αυτήν την ίδία θα γίνεταί δυνατή η ακοόαση των ποοαναφεο­

μ­ μαυτό το τελευταίο ποοσφέοεί την εξαίοετίκόί ση μαντίκή δυνατό­ θέντων δηλωμόίτων, εφόσον αυτόί ανήκουν στον κώδίκόί της στον

κ | 7

τητα ώστε το χώοο αυτόνστουςοοίςεταί ως μεταξυ ταυτίσης καί εαυτο της· επομενως, τη σημασία της υποκοίσης θα ποεπείτελίμάμίμησης, το χωοο αυτον της ελλείψης ταυτίσης, να μποοεί να καλυ­ να εξετασουμε· πίο συγκεκοίμένα, θα ποέπεί να αναοωτῃθουμε .

πτεί αυτό που δίόλου δεν είναί λεκτό ­ ή, καποτε ακόμη, καί Τί σημαίνεί ότί κάθε απόκοίση στον όίλλο ή στο αλλο που μία, _βλεπτό ­, δηλαδή αυτό που δίόλου δεν παοίστόίνεταί αλλόί δεν του μοοφη είναί η επίθυμία ¬, θα είναί μία απόκοίση ­ υπόκοτση./ , ›

παυεί να είναί­ σχετίκόί με αυτό λοίπόν, εφόσον το ίδίο δεν πα­ Θα ξεκίνησουμε απο τίς ίδίες τίς λεξείς η συνεἔεταση τηςοίστανεταί, δεν μποοουμε να ομίλησουμε δίαφοοετίκα πασα λε­ συνθεσης τους παοαπεμπεί, κατ° αοχήν, στην μοινή βάσητο η

νοντας οτί: το χωοο αυτον τον καλυπτεί αυτο που αναδυεταί ως

είναί ­ μη ταὐτίσης. 16· Αναφέθθηπαν (πο πθοηγούμενο λίεφοίλοίίο Οοίσμένοί λόγοί νία τους οποί­

Στη συνεχεία, θα ποεπεί να σκεφθουμε το εξής: Ακοίβώς, το λοηῖίίοποίείίοίί ίτ οίίσθητίίίίι νλώσσοί όσον Οίφοοά την τίοίοόίσίίίσίι τίίε δίαλ­, , , , α α α ·υ οί η τ ­ κ ,

οτί η δίαλλαγη εχεί ως παοασταση της το αίσθητίκό, τη μίμηση, δε υπαἔἕςουν λἶ5)νἶ›ῖΣτδἘ0‹ῖἕ›ναδ(εδνΐοηΟΏ λογω ἶἶ" θἔα να γω/οΌμε πω σ”γ"ε"Θ®μενολ=» × » | | Ε εῖ | ­ ο

σημαίνεί οτί αν ομίλησουμε καπως πίο δίεἔοδίκα νία την τε­ ποίείταίτο αίσθητίκό, η μουσίκἕ ωἔ ῇἔἕίοοἶίέἔἕἶῖἶΞη&Οἑἶ,Ξἑὑ1ἔΌ?ἔ¿ἶιΖσ;Εμο_

λευταία θα κατανο ίσου ε καλυτε α καί τ δίαλλα ί· Ό ω όσον δεί ; 1 Π η κ 7 τ α α α"η μ Ο λίη› μ /ἔ ίοίἐ ( Ρ) Φος θα τίοεπείνα εομηνευσουμε οτί εκλαμβανεταί ως δεδομενο αυτό

αφοοα τη μίμηση το πλατωνίκο φίλοσοφουν υποκείμενο λενεί οτί ποο ποοοποθετεί ίτ ίίεοοίνοίφεοθείσα αντίληψη, δηλαδή το ότί η μουσίκη μεταδί­

σε αυτήν ενέχονταί οί ποιητές, οί ακοοοιτές καί οί υποκοττές· δε'"α®δ®®®οοοφώνοίήθο§9 Μοίλίοίοίίιοη οίοίνοίβώοοίίίε ότίόκίίίόνον είίλαμβα­α , μ α α α νετα ε κ ί ,

αυτοί είναί ολοιΜ οί οποίοί θα ποεπεί να ουμφωνουν νία τον κατ) αλλάΕἦίἔ::ΟῖΐὲΖΎἶαφεταΕ,ως αποτελεσμοοοοι οτο νο φεοεί είε τίεοαε το έονο ίηεί× × × × × τα οωτη εθμίινευεταί χόίοη στην ανανω ” τ σ λ τ

εξοχήν χαοακτηοα του αίσθητίκου που είναί η μίμηση, η πθωτοωσθ Χ , γη ης τη οίίονονία τουητίκου που συντελείταί στη μητοίκή χώ α· ωὀ ς τ ×

δ ίου ία είκόνων15 καί ­ συνεπώ ­ όλων όσα ίδ είδα ενα λε _ η τ κ α Ω 'η η%ω0χΟ©Ος›ὀηλαὀη®ημ Ργ › ἔ η Ύ] μ ονοἐ φοοεας είκονας καί φοοεας πολυσημίας, η κίνηση καί η χεωονομία _

Οιίνεπανεταί η αίσθητίκη Είκονα. Αϋφαλως, στην πεηίπτωση του οίίίθμη ίίαίη σίωπη ­ πως μποοούν να είναί εκφοαστές της δίαλλανής του λόγου

αίσθήτίκΟὐ της καθημεοίνότητας, θα Ξτοέπεί να ΟμίλΟΰμΕ νία ξίὲηηοδονήἐ ίίαήτης λύπης, να ποοσποοίςουν την ηδονή της δίαλλαγής; Κατοοθώ­

ποιητές ­ υποκοίτές καί νία ακοοατές ­ υποκοιτές, κατόί την κα­ 9 αἐηηέίνηυηἔοί οονοίίονοί οποἶεσονίίε ότί τα λεπτο ίι ίίίί οηίίείαί ακόμη/ ί / ί _ ­ απου · × κ κ α

θημεοίνη ανελίξη της επίκοίνωνίας καί ­ νενίκοτεοα ­ της με αυτόν του ουμβατίκοό αίσόῇζἶπζοἐνεἕἐἔίυπλἔἑόιυτἐνΰυν κατατδοπο αναλονο

δ όίσ ς καθε ατόμου· πα ατ ουμε ότί κοίνό στοί είο καί λ κ κ α α τ , μ α εννοωμε "ωαοτἠ τηνΩ η Ο ΉΩ χ ° ανα λολθα οταν "οοίοομε λογο νία το νεο αίσθητίκο; (Ζ) Τί σημαίνεί ­ πέοα από

το π αλσίο τηἑ ποίίὀείας ­ αυτο το νεο αίσθητίκό; Συγκεκοίμένα: πώς θα εόμη­1Δ._ Βλ_ Νομ 66801­2, νευσουμε ότί ­ όπωἐ ήδη οίαπίστώσαμε ­ εμφαντίκόί λένεταί ότί αυτό θα είναί15. Στο σχετίκό χωοίο (στο ίὁιο, 667‹:1Ο­669ί:›8) σαφέστατα καί οητόί η όόχηοη ένα αίσθητίκό της καθημεοίνότητας του βίου, ή καλυτεοα: ότί η μαθημε ίνότ τα

ουνδέεταί με τη δημίουογία είκόνων· ο δε όοος «όίπείκαοία» (668ο1) θἑλεί, δίό­ του βίου θα ποέπείνα βίώνεταί ως νέο αίσθητίκό; Θ η

λου τυχαία, να συνδέσεί την όοχηση, τη μίμηση με τη δημίουονία ­ όχί οποίωνδή­ Γία να απαντήσουμε στα εοωτήματα αυτα θα ανατοέξουμε κατ° α ίν στονποτε ­ είκόνων, με τη ζωγοαφίκή· νία τη σημασία αυτής της αναφοοόίςουνδε­ ίδίο τον Πλόίτωνα, γίατί αυτό νομίςουμε ότί μεθοδολογίκόί επίβόίλλεταί©(ἕηΤξ Οτε­

λ 1 2 3 Ε ίσ καί ο Α στοτέλης (Ποτητ 1447ει18­Β19) μέσω του όοου οαίότητα. Ο Κοατυλος (421ε­426α) καί ο Φτληβο; (17ε­18ο), είναί, εν πἑοκἰίίίέ­σηείβ­­Η τίίίτεί οί ­ .

‹‹ὰπείκαζοντες›› (στο ίὁίο, 1447ό19), συνδέεί την όοχηση με τη ζωνοαφίκή. νίυ, ίδίαίτεοα δίαφωτίστίκοί. Σε αυτους επίχείοείταί από τον Πλόίτωνα μία παοα­

Page 121: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

240 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 241

οποία όμως και εξαίοει τη διαφοοά. Έχοντας υπ° όψη μας αυτή όσα εγκιβωτίςονται στην ποοαναφεσθείσα επισήμανση. Τι σημαι­

την επισήμανση, θά επαναλάβσυμε την εοώτησή μας, και θα νει λοιπόν ότι κάθε απόκοιση στον άλλο, ή στο άλλο ­ και ως

δοκιμάσουμε την απά τησή της εκκινώντας από την έκθεση όλων επιθυμία ­, θα ειναι μια απόκσιση ­ υπόκοιση; Σημαίνει, θεμε­

βσλή, εφόσον υπάσχει ­ κατάτη γνώμη του ιδίου ­ μια αντιστοιχία (2 Κ@ατύλ0;, από τη γλώσσα αυτή. (Για μία εύστοχη ποαγμάτευση των ποομνημονευθέντων

Φιληβσς) και τελικά μια πσωταοχικἠ ενότητα (Φιληβος) μεταξύ χειοονσμιας, με­ σχετικών χωοίων του Κοατύλσυ καιτου Φιλήβου, βλ. Πρριυετι (1964), 99­101).

λωδιας, και νοήματος (βλ. ουθμός, αομονία, γοαμματική)· στον Κοατύλσ μάλιστα Έχοντας απαντήσει στα εσωτή ματα πώς αυτή η δυνατότητα εκλαμβάνεται ως

γίνεται παοαβολή της γλώσσας ποος τη μίμηση, τη μουσική, τη γοαφική, δηλαδή δεδομένη (:(β1)), και πώς θα πσέπει να εννοηθεί η αισθητική καθημεοινότητα

­ τελικά ­ την εικόνα. (1) Ομιλώντας λοιπόν για αισθητικό της καθημεσινότητας (:(2)), ειναι απαοαιτητο να σημειώσουμε ότι μία σειοά μελετητών όταν δεν πα­

δεν εννοεί σ Πλάτων τη συνεχή εκδήλωση, πασάσταση, του συμβατικού αισθητι­ οέκαμψε αυτά τα ακανθώδη εοωτήματα, αναδιηγήθηκε απλώς την καίσιας σημα­

κού, με νέο,ηθικά αποδεκτό, πεοιεχόμενο, μέσα στην καθημεοινότηταυπενθυμί­ σίας ποόταση του Πλάτωνα για ένα αισθητικό της καθημεοινότητας, αποσιω­

ζει έμμεσα αυτό που θεωοεί ως δεδομένο, ως θεμελιώδες, και στο οποιο ήδη στο πώντας τις ­ ανάλογες ποος την εξαιοετική βαούτητά της ­ δυσκολίες εσμη­

Φιληβσ τόσο εμφαντικά επιμένει: την αντιοτοιχια­ενότητα χειοονομίας, μελωδιας νείας της (: εοώτημα (2)), ­ και ασκούμενη στη διατύπωση αποσιας όσον αφσσά

και νοήματος: συνεπώς, νέο πεοιεχόμενο στο χοοό, το τσαγσύδι*, τη μουσική, ση­ το εοώτημα (1β). Όσον αφοοά την αναδιήγηση του συγκεκοιμένσυ χωοίου 8θ3ε1­

μαινει νέο πεοιεχόμενο στο λόγο και την ποάξη. (11) Το ότιο Πλάτων εκλαμβάνει 2 δε θα δοθούν παοαπομπές, γιατί κυοιολεκτικά βσιθει από αυτήν η σχετική

ως δεδομένη την ενότητα αυτή έχει και μια άλλη σημασια, επισης πολύ σημαντική: βιβλιογσαφία· όσον αφοοά την αποοία, βλ.Α11όετεο1ι (1966), 101 ­ πσβλ. 69 ­ , η

(α) Ση μαινει ότι αονειταιτο διαχωοισμό τους στον οποιο ποοέβη η κοινωνία εξαι­ διεσεύνηση (βλ., στο ίὀισ, 100 ­ 1θ7) δεν καταλήγει ουσιαστικά πουθενά· για ένα

τίας της ανάγκης, κάτι που ο ίδιος το αντιμετωπίζει ασνητικά, γιατι «στέγνωσε» ανάλογο αδιέξοδο, βλ. Κλ. Ιωαννίδη (1973), Εσόμο (1947), 150­183, Μουτεο­

από φοστισ φαντασιακό­ηδονικό τον καθημεοινό λόγο και ποάξη (βλ. τους ποε­ ροιι1οε (1959), 198­216, 218­226, καθώς και τις ­ χωοίς ουσιαστικό πεοιεχόμενο

σβύτες που χοειάζονται τον οίνο για να λειτουογήσουν στο πλαίσιο του νέου ­ επιγοαμματικής μοοφής επισημάνσεις των: .ιειεςετ (1943), 250­251, Κειι1ε

αισθητικού), και δημιούσγησε ως ανάπαυλα του επίπονου βίου την άλλη ζωή του (1978), 58, Ιπρριυειι (1964), 78, 80, 85, Εσόεε (1953), 288.

άκοατσυ ­ φαντασιακούή μη ­ ηδονικού, που έκφοασή του είναιτο συμβατικό Αν και οι απαντήσεις στα ποοαναφεοθέντα εοωτήματα (1β), (2) είναι απα­

αισθητικό. (β) Σημαίνει, επισης, ότι ποοτοέπει την άοση του διαχωοισμού τους, ντήσεις απαοαιτητες για τη συγκοότηση μιας απάντησης στο εοώτημα (1α), εν

που σημαίνει ­ τελικά ­ άσση του χωσισμού­διχασμού της ζωής, και φαντασια­ τούτοις χοειάζεται κάτι ακόμη να λεχθεί για να υπάοξει μια σλοκληοωμένη απά­

κή­ηδονική επαναφόοτιση του λόγου και της ποάξης. ντηση στο εοώτημα αυτό· και αυτό που ποέπει να λεχθεί ειναι η επίγνωση του

(111) Παοάλληλα,η ποομνημονευθείσα σύνδεση του (ποωτο) αισθητικσύ με το Πλάτωνα (γι° αυτό και η επίθεση στην Πολιτεια) σχετικά με τον τσόπο με τον

ποο­γλωσσικό στάδιο του ψυχισμσύ, αν συσχετισθεί με τα πσοαναφεοθέντα ((1), οποιο, μέσα σε μια καλλιέογεια θεμελιωμένη στο πσοφοσικό λόγο, λειτουσγούσε

(11)), οδηγεί στο συμπέοασμα ότι η γλώσσα της επίπονης καθημεσινότητας, η η ποιηση. Στο πλαίσιο της καλλιέογειας αυτής το άτομο αντί της μελέτης, του

γλώσσα των γραμμάτων, απσφοοτίςεται από τη δυνατότητά της να εκφοάσει­ αναστοχασμσύ, της διατύπωσης κοισεων μέσω σσθσλογικών διαδικασιών ­ για

ικανοποιήσειτις πσσ­λογικές, εἔω­λογικές δυνάμεις του υμυχισμού, και ­ επομέ­ παοάδειγμα, όσον αφσοά την ηθική ¬, υπόκειτο στη ­ συνεπώς ­ τεσάστια

νως ­ γινεται ηθικά αποδεκτή ως εκφοαστής της τάξης και του επιτακτικού δύναμη του ποιητικού λόγου: η ποάξη του ατόμου ήταν επανάληψη, ανα­παοά­

λόγου. Αντίθετα, η γλώσσα της αισθητικής καθημεσινότητας, δηλαδή της ευαι­ σταση όσων πεοιέγοαφε σ ποιητικός λόγος που απήγελλε κάποιος άλλος ή το ιδιο

σθησίας εκεινης που καθιστά τη γλώσσα των γοαμμάτων, γλώσσα των γοαμμάτων το άτομο· κινητσποισύνταν δηλαδή ο ψυχισμός, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται ευκο­

(και) της ασμονίας, γλώσσα των στοιχειων (της φωνής) ποος τα οποία ανταπο­ λότεοα η απομνημόνευση ­ απασαίτητη για την επανάληψη ­, και οι μη συνει­

κσίνεται, με τα οποία (επαν)ευσισκει την ενότητά του σ (σωματικός) ρυθμός των δητές δυνάμεις του ψυχισμού, που οδηγούσαν στην έμπσακτη υιοθέτηση των

παθών, διακοίνεται χάοη στη δυνατότητά της να εκφσάσει­ικανοποιήσει τις πσσ­ όσων ποόβαλλε ο ποιητικός λόγος. Είναι χασακτηοιστικό ότι η διαδικασία αυτή

λογικές, εξω­λογικές δυνάμεις του ψυχισμσύ· αυτές όμως θα έχουν διαλλαχθεί με θεωοήθηκε, και σοθά νομίςσυμε (βλ. όλα όσα αναφέοαμε στη σημ. Ι 342) ως μια

το οοθολογικό­ εννοσύμενσ, πλέον, ως ποάο λόγο, που εκφοάζεταιεπίσης μέσα διαδικασία «μίμησης», κατά την οποια ο άνθσωπος γινόταν «μουσικός». (Βλ.

Page 122: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

242 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΗΡΗΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΑΑΓΗ σε σεινιελιο τοτ τελτικοτ 243

λιωδώς, μία αποκατάσταση του υπό· μία ομιλία από το βάθος ποος σταση αυτού το οποίο η ενέογεια της από­κοισης απ­έσπασε, δι­τα έξω, υπό τη ὁύνοιιιη, την επίὁοαση του βάθους, μία απσκατά­ έκοινε, ἔεχωοισε σε: ίδιο, ταυτόν, της καθημεοινότητας και: άλλο, _Εὶρροτευ (1964), 45­69, ΙἱοΗυΙ1γ (1975), 3­22, αλλά κατ' εξοχήν ΗενεΙοοΙ‹ (1963), 402σ, και αλλού; Ποωταγ. 3261), Τιμ. 47ο­σ, Νόμ. 8ΟΖσ). Ωστόσο, όπως δείχνει145464 _ κυσίωἔ 159> 9 Οπσνσθ ετττλετθετ μτσ εμπεθτστστωμένη πωινσαφή αντής ιδιαίτεοα η ανάλυση των Νόμων την οποία επιχεισούμε, η συμβολή του Δάμωνατηἐ δτσστκσστσἐ _ βλ­ι επτστιέι ΘΤΘ ἴὁτθι 160» 159› αντιστοιχα νιοι τονἐ δύο Χασα· και των Πυθαγσοείων στη διατύπωση της πλατωνικής θεωοίας για τη μίμηση δενκτηοισμούς. Κατά τη γνώμη του ΗενοΙοοΙ‹ επσόκειτο για μία μαγική παιδευτική είναι καθοοιστική στο βαθμό που ισχυοίσθηκε ο ΚσΠετ (1954), 15­36, καιδιαδικασία (στο ιδιο, 159), ένα είδος ύπνωσης (στο ιδιο 190, 155), θεοαπείας (στο οιογότεοα η Ελλἰ. θεμὶρροτ (1963), 201· ο ΕΙεο (1958) συμφωνεί με τον Κοἰὶστ ότιιδιο, 155)· και ο Πλάτων, όπως είδαμε, ομιλεί για ωδή ­ επωδή (βλ. σημ. Ι 381), υπάοχει όντως θεμελιώδης επίδοαση του Δάμωνα και των Πυθαγοοείων στονενώ, επίσης, παοαβάλλει, κατ' επανάληψη, την τέχνη με όνειοσ, και την εοοτή/ Πλάτωνα όσον αφοοά την επήοεια της μουσικής στην ψυχή, στο ήθος (βλ. για τΟχοόνο του αισθητικού με θεσαπεία (βλ. Νόμ. 653ο­σ). Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, Δαμωνα ­ ποόχειοα : ΠΚ Β7, 10, 37, και για τους Πυθαγόοειους. Αοιστ. Πολιτ.αυτή η διαδικασία συμβαίνει στο πλαίσιο του συμβατικού αισθητικού που λει­ 1340 ε18­Β19 ­ ειδικά Β18­19, και τα σχόλια του νν.Ι.. Νσννωεο (1902), ΠΙ, 544­τουογεί μέσα στην καθηιιεσινότητα μια; καλλιέσγειας θεμελιωμένης στην πσοφσ­ 546), αλλά διαφωνεί ότι ποόκειται για επίδοαση που επηοεάζει­διαμοοφώνει ­σική παοάδοση, στον πσοφοοικό λόγο, και έχει άμεσες, ανακλαστικού, ανα­πα­ βαση της δικής τους θεωοίας για τη μίμηση ­ την πλατωνική θεωσία για το ίδιοοαστατικού τύπου επιπτώσεις στην καθημεοινότητα· συμβαίνει, όμως, και κατά το θέμα· η διαφωνία του οφείλεται στο ότι ­ κατά τη γνώμη του ­ αυτοί δεν είχανΧθόνσι κατά τη διαδικασία του συμβατικού αισθητικού φαινομένου, και έχει συγκοοτήσει μία τέτοια θεωοία· ο Πλάτων ήταν εκείνος που ανέπτυξε ποώτος μίαέμμεσες επιπτώσεις στην καθημεοινότητα της εποχής του ­ που συνιστά μετά­ θεωοία για τη μίμηση (βλ. ΕΙεε (1958), 83­ 87, και σημ. 1341). Ο Ατισοτεου (1966),βαση σε μία άλλη καλλιέογεια· συμβαίνει, επίσης, πάντοτε, κατά τοόπο ανάλογο, 74­81› ττστ (1955)› ττσ Ονιἔτνιέλειιθσς, υπσστηοίςει ότι αν και δέχθηκε ο Πλάτων τηνστσ λσσνσ τσν νεσνενσσῶ μέσα από μία τέτθτσν ετδσνἐ ετττχστνωντσ με τη μητθτνή επίδσαση του Δάμωνα, ο ίδιος επέδειξε κσιτικό πνεύμα έναντί του, επέτυχε ισχυ­χώοα, ώστε να δύναται να ονομασθεί ­ όπως διακοιβώσαμε ­ η επικοινωνία ση αυτονομία στα θέματα της μουσικής, και μάλιστα είχε λαμποές ποωτότυπεςαητή (πσωτο) ωσθηηκή· ιδέες (τις οποίες, δυστυχώς, ο Αιτσστεοο τιἐ ττεστσθτἔετ στσ Χωστσ Νσμ­ 6739995

Το συμπέοασμα­απάντηση του Πλάτωνα στο εοώτημα (ιβ), μετά από όλα ­ βλ. (1955), 102)· άσα, θα ποέπεινα παύσει ο Πλάτων να αντιμετωπίςεταιως ηαυτά, είναι αδιαμφισβήτητο, κατά τον ίδιο: ο ποοφσσικός λόγος όταν έχει τα ηχώ του Δάμωνα· για τη σχέση Δάμωνα ­ Πλάτωνα, βλ. και Μσιιτεοροιύοε (1959),γνωοίσματα του αισθητικού, όταν καθίσταται αισθητικός, έχει δυνατότητες να 187­194, ο οποίος, στη συνέχεια, αναφεοόμενος στο έογο του ΤΙτ. Ιὶὶδοτ, 1.σετττσθσσετ στο ήθσ§ των 9ινθΘώΤτων' σντσ σμωἐι δηλαδή το να καθίσταται αισθη­ ρενεἰτοἰοςἰε ιἰεε εεκτἰιποιιιε (Ρειτἰε: ΑΙοεΗ, 1896), χαοακτησίςει τις σχετικές απόψειςτικός και να επιδοά στο ήθος των ανθοώπων, μποσεί να συμβεί όχι μόνον κατά το του Πλατωγα για το υπό συζήτηση θέμα (βλ. στο ίδιο, 98­111, 318) ως ίσως απλοί­χοόνο του συμβατικού αισθητικού, αλλά και κατά το χοόνο της καθημεοινστητας, πες για τη «σύγχοονη επιστήμη» (στο ίδιο, Ζ37 ­ η υπογοάμμιση δική μας). Ναόπως η μελέτη τόσο της πεσίπτωσης της καλλιέογειας της θεμελιωμένης στην θυμηθούμε πάντως ότι σε σχέση με το συγκεκοιμένο θέμα δεν είχε ποοηγηθεί μό­ποοφοοική παοάδοση αποδεικνύει (βλ. την αναγνώοιση της σημασίας του Ομή­ νον ο Δάμων αλλά και ο Γοογίας (βλ. σημ. Ι 381). Ο ποώτος μας ομιλεί για τη σχέ­οσυ, των ομηοικών επών, στην Πολιτεισ) όσο ­ κατά τοόπο ανάλογο ­ και η πε­ ση της μουσικής ποος το ήθος, και ο δεύτεσος ισχυοίςεται ότι σ λόγος δύναται ναοίπτωση των νεογενών· άοα: είναι επιβεβαιωμένο εμπειοικά ότι είναι δυνατό, έχει επίδοαση, καιτην επίδοαση αυτή την ποοσομοιάζει με την επίδοαση της μου­σνττστστλττ τσσσ νστσ τσ Χθσνσ τηἐ πστδετσἐ των νέωνι όσο και τιατα το ΧΩόν9 τιιἐ σικής· αν έτσι έχουν τα ποάγματα, τότε, ποιν τον Πλάτωνα, η θεμελιώδης σύλλη­παιδείας των νεογενών, μέσω του αισθητικού (και του ποωτοαισθητικού) εννο­ ψη της σύγδεσης λογου, μουσικής και ήθους είχε ήδη αναφανεί (βλ. και ννσσἰτούμενου ως παοάσταση της διαλλαγής, όχι απλώς να επησεασθείτο ήθος, αλλά να (Ζ1988), 84)δωβμοσφωθείτο ήθοἔ ωἔ ήθσἔ ὀττσλλσνήἐ­ Καταληκτικά θα ποέπει να σημειώσουμε ότι έχει μείνει αναπάντητο το εσώ­

Θα ποέπει στο σημείο αυτό να λεχθεί ότι ο Πλάτων είχε δεχθεί την επίδοαση ιη μα (1γ); γομιμοποιείται ο Πλάτων από το συμβατικό αισθητικό της εποχής του,τσν Δάμωνα ναν των Πνθανοθειων ως τισσς τσ θέμα της επήσειας που έχει η μου· την αοχαία ελληνική ποίηση ­ την τοαγωδία, συγκεκσιμένα ­ , να διαβεβαιοί ότισική στο ήθος (βλ. Πολιτ. 4008 ­ με αναφοοά στο Δάμωνα· ποβλ., στο ίδιο, 401σ­ ο λογος της διαλλαγής, του οποίου παοακολσυθήσαμε ποοηγουμένως οοισμένες

Page 123: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

τη ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΑΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΑΛΑΓΗ ΩΣ οεινιελιο τον τΡΑΓιΚοΥ 245

έτεόόν› τόττ ατόθηττττότλ τότ όνετότττότλ τηἔ εόότηἑτ τηἐ μέθηα τη€ βάνει τον αυτό τοόπο ενεογειν με το ιδιο της επιτακτικης καθη­μανταἐτ τηἔ ττατότττότηταιῶ ετττλένόνταἔ τό τότό ματ αΐτόθθττττόνταἔ μεοινότητας, καθώς δεν εξοοιξει αυτό το τελευταιο· χοησιμοποιώ­τό αλλα ττατότττν ελένχόόῃ τη μέόόττἐ τόό ετττταόόόντόἔ λόνότ­ ντας την οικεια γλώσσα που αφοοά την ποοάσπιση της διαφοοάς,

Στην ηαθημεότνότηττα μτα§ ττόλττεταἔ τηἐ όταλλανηα αμτό τό μποοούμε να πούμε ότι ασπάξεται το, αποκοινεται στο, ιδιο τηςάλλο θα ειναι παοόν, αλλά θα εκφοάξεται με τοόπο αισθητικό, καθημεῳνότηνας ωἔ λόνο σημείων _ που παοαπέμπουν σεαόθενττττα μττόμότττττότ όηλαόη ττότό ότττόἐ ότη μαντατ τη μέθη, την σημαινόμενα ­, ως τάξη του λόγου και ως τάξη της πολιτειας,ττατότηότητότ η ότό όμμβαττηό ατόθηττηό18ι όττόμ εττφόαἔετατ ωἐ αλλά και εκφοάξει δυσχέοεια ποος αυτό, ση μα της οποιας ειναι ηαττόττότόη­ Πόανματμ όττω§ η όννηθηἔ ηαθημεότνη ετττταηττηη μεταβολή της απόκοισης αυτης σε υπόκοιση. Ώστε λοιπόν το άλλοαττόηότόη τό ἔελώότόα τό αττέότταόα τό αττέόότψε αττό την εττττ εμβάλλεται στο ιδιο, και το ιδιο εμβάλλεται στο άλλο· στην πεοι­κοάτεια του οοιξοντά της, έτσι και αυτό,το άλλο, αποσπάται (η, το πτωση αυτη, για παοάδειγμα, η εκ μέσους τον πλανωννχοὐ φγχο­έλόμν αττόόττότόετλ ἔελααόἴἔετ ιη­ τό έλόμν ἔελωότόετλ ηατ την σοφούντος υποκειμένου διακηουσσόμενη κινηση ως χοοός τηςαττόόόττττετ (εττττότλ τότό§› τό όλόμν α~ττόόόττΡετ)› ετττλόνόνταἔ (η› καθημεοινότητας, θα δηλώνει τη χαοά, την ηδονη που ποοσπο­έχοντας αναγκασθεί να επιλέξει), την επικοάτεια του εαυτού του, οίςει η κινηση της καθημεοινότητας· όμως, αυτη η επισημανση δετην αττηόατετα τη§ αναττταμλαἑ τηἐ αττττόατεταἐ τόμ λόνόμ­ Χόηότ· θα έποεπε να οδηγησει τη σκέψη ποος την κατεύθυνση κάποιουμοποιούμε, βέβαια, τον όσο απόκοιση στην πεοιπτωση αυτη μόνο επντακῃχοΰ Ο­υμπεθάσμανος _ «ενοηματος», το οποιο θα διαβε­ττατ μόνό ντα να όεἴἔόόμττ μόόα από την αττη όόόλόντα­ την ανα­ βαιωνε ότι η παιδαγωγια θα ειχε επιτύχει στην ποοκειμένη πε­λόντα των όόό τόόττων ενόόνετν τόη λόνόττ ματ τόμ τταόα τόν λόνόν` οιπτωση να χαιοεται ο άνθοωπος (με) το επιπονον του βιου· αυτηότην ηόανματτττότητα όμόόἔ τό τταόα τόν λόνόν όεν ετνατ αττόττότόη η επισημανση ομιλει για την ασφαλη εκεινη ένδειξη ότι θα έχειόττωἔ αμτη τόν λόνόττ αλλα μτα αττόττότόη ττόη _ όττω§ ετόαμε _ επιτελεσθει αυτό που ειναι τελικά το ξητσύμενο: η διαλλαγη, ητταόαλληλυἑετατ με τό όντετόό ττατ τη μανετα­ Ανττθετατ η αττόττότ­ παοάσταση της διαλλαγης λόγου, ηδονης και λύπης (πόνου) μέσαση­υπόκοιση της καθημερινότητας της διαλλαγης δεν επαναλαμ­ στην καθημεοννότ­ητατα

Αν όλα αυτά λοιπόν δηλώνει το πλατωνικό αισθητικό τηςαπό τις διἐνατότητές του, μποοει να λειτουογει κατά τἶἶπο ανάλογο) του αυμβα­ καθη μεῳνότητας ω€ μίμηση: τι δηλώνει Ο πλατωννκόα λόγοεμα τοτικου αισ ητικου της εποχης του, οτι αυτο που επαγγε εται ειναι μια αντιτεχνη ι ι Το [σθ τϋΰό Έ Μχθ 8 Ενό­τοαγωδια; Απάντηση στο εοώτημα αυτό θα δοκιμάσουμε να δώσουμε μέσα από ωσθηῃκο Τηε καθη μεωνοτη αςλ α η ηἐ ημ Θτη σημειωση Π 24, που αφοοά τη λειτουογια του λόγου στο πλαισιο της αοχαιας τηταἔ ωἔ μίμηση ετνό­τ _ ντα να ε7ττΥ@άψΟΌμθ ­· Ο λόνΟς για τηνωανωετας απόκοιση ­ υπόκοιση του άλλου και του ιδιου· ο λογος για το

* Η στενή σχέση τεμγθνδτοὐ ματ κοεοϋ στην μόκμτότητα ενφοαἔόταν και αισθητικό της καθημεοινότητας, όπως ως εδώ τον παοακολου­μέσα από την τεχνικη οοολογια για το τοαγσύδι· βλ. σχετικά, το σύντομο αλλά πε­ θήσαμε, δεν ομιλεί για το άλλο ω€ αισθηῃκό για να μείνω σε (γω­οιεκτικό άοθοο του ΡΑ. νντὶςητ (1916).17. Βλ. και τα λημματα «αποκοινω» και «υπο», στο Εκ,ς×Ζἰ.τΙτ­Οτεε|‹ Ζεκἰσοκ,

απ­› (όημ­ Ι Πλ Ι= 204» ηατ Π› 1873­1875› ανττότότλα­ 19. Το καινοφανές αυτης της αισθητικης καθημεοινότητας για μια πολιτεια18. Αυτό βέβαια δε σημαινει ότι δεν υπάοχει σε αυτό το τελευταιο υπόκοιση ωχεταν να δηλώσει και μόνον ό όοος πολιτική όοχησις (βλ. Νόμ. 815εὶ 2­3), όοοςωἔ τόόττόἐ έττφόαόηἔ” ωότόόα ωἔ ττθόἔ τό θέμα πόμ εἔεταζότμα η όηφόαόη αητη άπαξ απαντώμενος στο πλαισιο του λόγου του πλατωνικού φιλοσοφούντος υπο­ϋεγ ειναι παοά έκφανση απόκαοηε. κειμενου (ελ. Αετωε ς1956),ν.1ι2, 142­143, σε σννεςεωση με Η 1).

Page 124: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ζ­16 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΠΚΟΥ ­ Ζ­17

τό· ουτε ομιλεί για το ίδιο ως καθημεοινότητα για να μείνει σε αυ­ και, τελικα, της επιθυμίας, του ιμέοου23· η επέγεοση αυτή θατό· ομιλεί για το ίδιο και αναφέοεται στο αλλο· ομιλεί για το αλλο συνυπαοχει με το κοίνειν, αποτελεί ωστόσο ποώτο γνώοισμα τηςκαι αναφέοεται στο ίδιο. Ο όλος λόγος, για το ίδιο και για το όλης ιδιαίτεοης ευαισθησιαςθ η οποία θα μποοοόσε να εκληφθείαλλο, συγκοοτεί την αυτή, είναι εντός της αυτής μεταφοοας: τηςμεταφοἔλάἔ ΤΟΉ ωίολ) στο άλλο και Έσω ἀλ­λΟΌ σῖο ίδιο” Το ίδιο 23. Βλ. ήδη στον Ησίοδο για τη δυνατότητα του αισθητικου ως αοιδής και ωςσυζητείται και ο λόγος είναι στοαμμένος στο αλλο· και όταν ο χοοοτ να εττενειοειτον τμεδα «ιμεοωοσαν αοιδην» (Θεον. 104), «χοα›ις... ιμε­λόγος είναι στοαμμένος στο αλλο, δεν ποόκειται παοα για μία Θόενταωίστθῶιθι 7­8)­Λέτεταιεπίσηε ότιο<<”Ιμει›0τ›>κατοικείκ0ντά στιεΜ0ϋ­σωἐ ιτ σ ια ΈΟ ίδιο­ Π ωτα ικά λοιπόν Οωτόα Ο λόγΟ§ ΈΟΌ πλω σες (1δλ.,στοιδιο, 6­1)· η μία μαλιστα ονομαζεταιΕοατώ (βλ.,|στο ιδιο, 7δ) ­ και οιη η η Υ Θ Ολ

9 9 9 9 9 δ λλ Ε Τ ., , , , · , ­τωνικου φιλοσοφουντος υποκειμενου των Νοιιων για το αισθητικο Ψ α εε ι υτεθἶτη και ωψωἔοθη (βλ τ στο “δω 7 78 (ἕνῃσἶοιχα) τελος Μίκαγοαφεται οτι ο ηχος της φωνης τους ειναι εοατος, καθως επισης και ο γδουποςτης καθημεοινότητας, αποπειοαται να διηγηθεί τη νέα σχέση του των ποδιών τους ιβλ., στο ιδιο, 65 ­ ποβλ. 67 ­, 70, αντίστοιχοω· ο Μι. ννεετιδίου και του άλλου, σχέση την οποία ποόκειτοιι νοι Εκφοάσθι 'ΕΟ (1966), 179, θεωοεί «μαλλον πεοίεογο» το ότι ο Ησίοδος χοησιμοποιεί αυτό τοαισθητικό της κοιθημεοινότητοις γιοι το οποίο Ο λόγος αυτός ομιλεί. επίθετο για τα πόδια τους· ωστόσο αοκεί να συνδέσουμε το χαοακτηοισμό αυτό

Πα©α%ΟχοΌθήσαμε ήδη τη σημασία ­ΕΟΌ αισθητωφοιχ τηε μίμη_ με το ότι ο χοοός επεγείοειτον ίμεοο, γιανα αοθεί οποιαδήποτε σχετική αποοία.9 9 9 9 24. Βλ. Νοιι. 812139­ο1 ­ π λ., στ ὁ 67Ο1›1­3: λε ετα θ

ση§ ωἐ υπΟ%©Βση§ ομως _ θα Τωεπεβ να θΌμηθΟΉμε _ Το ωσθη_ ­ καιπαοαδειγματικα γιατουἔἶροοείἕποίίδείας της αισἔητικήςακΐἔἦμῖἔιιἶίτἶγῖαἑΉκό δεν οωζεταλ μόνον ωἔ μ“ίμ°ηση° αλλά και ωἐ εΜασΉἩ'ή20° Η ­ ότι: «διαφεοὸντως εὐαισθητους δειν γεγονέναι» όσον αφοοα τις παοαστασειςεωώαστωίή ποωαπέμπελ στο βλέμμα­ το βλέμμα Όπηοετεί τη μίμησηι της καθημεοινότητας αυτής (βλ., στο ίὁιο, 8/1201­8) . Ποια είναι αυτή η εικονο­αποτελεί γνώοισμόι της, καθώς Οιποιλλάσσει το σημείο απο την κυ­ ποιητική επέγεοση της φαντασίας και η συνέγεοση των συναισθηματων, μέσω τουΟωωχία τοι) σημαινομένοιχ ­ γὁίου, και το χαθγσιά συμβολή _ επο­ λόγου; Η απαντηση στο εοώτημα αυτό θα γίνει ποοσπαθεια να ανιχνευθεί στο

9 9 ι 9 9 ι 9 χ τ χ τ χ τ τ χχ τ δτ . κχχ­ οκβολο τι­Οι ακοη ανω :,:ιτ,:ιει,τ:0ι:τι::: ει: τιιεεκα ιιιτιιτετιιιιεικονοποιητικό βλέμμα, ΠΟΌ μποθοὐμε να Το εκλάβουμε να συν» οους του Πλατωιἶα Ζαἕαβολήι του λλδλἶου τηςἴδιτηιλλατἔῆἔ ποος αυτόν τοίί συμἕα­πάθχελ με το λόγΟ› σωωφαίνεταλ με την επέἶ/8007? τηἔ φαντασία€22= τικου αισθητικου ως τοαγωδίας. Όμως η ανίχνευση μιας απαντησης στο πλαίσιοφέρε­Θ­έ λειτουογίας του λόγου στην αοχαία ελληνικη τοαγωδία, θα είναι στιγχοόνως και

Ζθ. Βλ. Νόιι. όόδεό­7. μία απαντηση στο αιωοουμενο εοωτημα (βλ. σημ. ΙΙ 16) κατα πόσον αυτή η ποσ­Ζ1. Βλ. και σημ. Π 13. Για την πολυσημία και την «απειοότητα σημειωτικής αναφεοθείσα παοαβολή είναι δυνατό να ισχυειή όχι. Η σχετική ποαγματευση θα

φόοτισης» του θεατοικοό σημείου ως εικόνας, βλ. και την επιγοαμματική αναφο­ είναι σύντομη, γιατί η αοχαία ελληνική τοαγωδία δεν είναι το θέμα μας· το θέμαοα του Θ. Γοαμματα (1990), 60. μας είναι να διακοιβώσουμε κατα πόσον με αναφοοα σε αυτήν είναι δυνατό να

ΖΖ. Για τον όοο επέγεοση, βλ. Νόμ. 657ό7· τόσο για το σχολιασμό του όοου κατανοήσουμε την ευαισθησία και την επέγεοση φαντασίας μέσω του λόγου· καιόσο και για το ότι ποόκειται για τη φαντασία, βλ.1.2.3., και επίσης Ίων 535· ποβλ. σε σχέση με το θέμα μας αυτό, θα αναφεοθουμε με συντομία σε οοισμένα στοι­Ανωνυμου, Πεοίύψους 15: «καλειται μεν γαο κοινῶς φαντασια, παν τὸ ὁπωσουν χεία σχετικα με την τοαγωδία.ἐννόη μα γεννητικὸν λογου παοισταμενον, ήδη δ' ἐπὶ τουτων κεκοατηκε τοἰινομα, Όπως είναι γνωστό, ο πολιτισμός των αοχαίων Ελλήνων ήταν ακουστικός­ὅταν ἄ λέγεις ὑτϊ ἐνθουσιασιιου και πάθους ὅλέπειν ὸοκῇς και ὑπ° ὅψιν τιθῇς τοῖς ποοφοοικός· κυοίαοχη θέση σε αυτόν είχε ο ποοφοοικός λόγοςίαλ· και ακοιβώς οἀκοὐουσιτω· βλ., ακόμη, Αοιστ. Ποιητ. 1­15Ο1›3­6 ­ ποβλ. 14501118­19: «η γὰο τῆς λόγος, κυοίως ¬ αλλα καιη κίνηση, ή η χειοονομία ­, είχε τη δυνατότητα να επε­τοαγῳδίας δὐναμις και ανευ ὁιγῶνος υποκοιτων ἐστιν». Γιατη σχέση μίμησης και γείοει τη φαντασία του ακοοατή­θεατή· με την επέγεοση αυτή, με τη δημιουογίαφαντασίας, από τον Πλατωνα και τον Αοιστοτέλη ως την ελληνιστική φιλοσοφία, εικόνων (ως­να ειναι­ποαγματικοτήτων) μέσα στο νου του ακοοατή­θεατή, ο θεα­βλ. Β. δὼννεὶττετ (193­1). τής έπαυε να είναι παθητικός αποδέκτης και καθίστατο συμ­μέτοχος του αισθητι­

Page 125: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

248 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΙἹΚΟΥ ΖΔ9

ως συνυπόιοχουσα με την αίσθηση του λόγου· στο βλέμμα οεύνηση που ­ όπως η συναφής μεταφοοόι για αυτόι θέλει νααφήνεται η διερεύνηση των ιχνών που επεγείοει η φαντασία, διε­ δηλώσει ¬ δεν είναι αομοδιότητα του λόγου, αλλόι των αισθή­

κού φαινομένου(β›. Η παιδεία γενικαω και η αισθητική παιδεία συγκεκοιμένα, της πλαστής σήμανσης, μποοεί όμως να μη δηλώνει τίποτε αφεαυτής πασα μόνοόπως αυτές λειτουογούσαν στο πλαίσιο του ακουστικού­ποοφοοικσύ πολιτισμού, σε συνδυασμό με τη διακοπή τηςω. Τέλος, αλλά όχι τελευταίο από αποψη σημα­έθεταν τα θεμέλια εκείνα που διευκόλυναν αυτήν την επέγεοση μέσω του λόγου. σίας, υπόιοχει το ποσσωπείο: ο θεατής καλείται να «δεί» μία σε ιοόι από συναισθη­Αυτα ίσχυαν για όλους τους πολίτες­μέλη του ακοοατηοίου εν γένει· οι υποκοιτές, ματικές εκδηλώσεις που καθοεφτίςονται όχι στο ποόσωπο του ανθοώπου, αλλόισυγκεκοιμένα, και διέθεταν εκ φύσως οοισμένες δυνατότητες και υπέβαλλαν τον στο αμετάβλητο ποοσωπείοθαλ.εαυτό τους σε εξειδικευμένες ασκήσεις, για να ανταποκοιθούν στις απαιτήσεις Πέοα όμως από το λόγο,ή μαζί με αυτόν, υπόισχει ­ όπως ποομνημονεύσαμετόσο του λόγου της τοαγωδίας ­:γνώση ουθμού και αομονίας του λόγου ­, όσο ­ και η κίνηση, η καθε μοοφής κίνηση, από την απλή χειοονομία, την κίνηση καικαιτης κίνησης που αυτή πεοιλόιμβανείδλ θέση του κεφαλιου και των μελών του σώματος, ως το τοέξιμο, τη λιποθυμία, το

Στο εοώτημα πώς ακοιβώς συνέβαινε αυτή η κινητοποίηση της φαντασίας, η αγκόιλιασμα, το πιάσιμο αντικειμένων, το πλησίασμα: το να βαδίςει κόιποιοςαπαντηση είναι: με τα κατόιλληλα σχήματα της λέξεως· αυτα οδηγούσαν στην εμποός­πίσω μποοεί να εκφοαζει συγχοόνως τις επιταγές της μοίοας, των θεώνεμφανιση εικόνων στο νου του θεατή, με συμμετοχή όλων των αισθήσεων: τα και της ανθοώπινης δύναμης θελήσεως· ένα βίαιο σποώξιμο, κατω από τη φαινο­σχή ματα αυτά αποδίδονταν με τα σχήματα της φωνής· με τη φωνή του ο υποκοιτής μενική απουσία συγκίνησης, μποοεί να κούβει σταθεοότητα και αποφασιστι­συνέθετε τις εικόνες του λόγουω· όσο για την κίνηση που συνόδευε τη φωνή κατα κότητα, μία κίνηση αποτοαβήγματος μποοεί να σημαίνει φόβο για την αλήθειαθβ).την υπόκοιση, αυτή δεν ήταν ένα διαφοοετικό σχήμα από αυτό της φωνήςω. Η Πέοα από την ποοαναφεσθείσα κίνηση των υποκοιτών, υπήοχε και η κίνησηδιαπίστωση της σημαντικής θέσης της φωνής συνοδεύεται από την υπόμνηση ότι η του χοοού, η όοχηση, η οποία και αυτή εμπίπτει ­ όπως ο λόγος και η κίνηση τωνφωνή είναι ψὀφος σημαντικός, δηλαδή έχει τη δυνατότητα καθώς εοείδεται και υποκοιτών ­ στη μίμηση. Εκείνο που θα ποέπει να επισημανθεί και δείχνει γιαστο σώμα, να καθιστόι το λόγο, τη λέξη­μαζί με την κίνηση, από αποκλειστικό αλλη μία φοοά ότι το χόισμα αισθητικού και καθημεοινότητας δεν ήταν για τουςφαινόμενο της ψυχής, φαινόμενο του σώματος, σωματικόίἔ). Θα ποέπει να επιση­ αοχαίους τόσο μεγόιλο όσο φαίνεται σε μας ­ και αυτό συμβαίνει επειδή ολι­μανθεί ότι τα οχήματα της λέξεως (για παοόιδειγμα: εντολή, ευχή, διήγηση, απει­ σθαίνουμε σε αναχοονισμούς ­ , είναι το γεγονός ότι όοχηση μποοούσε να θεω­λή, εοώτηση, απόκοισηω) δημιουογούσαν έναν απεοιόοιστο ασιθμό συνδυα­ οηθείκαιοπσιαδήποτε κίνηση της καθημεοινότητας που ενείχε ουθμό. Θα ποέπεισμών, ποοκειμένου να εκφοόισουν τα συναισθήματα που φσοέας τους ήταν ο λό­ εν ποοκειμένω να σημειώσουμε ένα παοαδειγμα καθημεοινής όοχησης που μαςγοςίθ). Τα παοαδείγματα των σχημόιτων της λέξεως, των σχη μόιτων της φωνής, μας αναφέοει ο Πλόιτων· η επισή μανση­πεοιγοαφή έχει ιδιαίτεοη σημασία και γιατίδείχνουν όχι μόνον τη σύνδεση μεταξύ επέγεοσης της φαντασίας και ποόσκτησηἐ την κανει ο Πλόιτων και γιατί συνεπικουοεί στην κατανόηση της διαφοοετικήςευαισθησίας, αλλα και ότι η επέγεοση της πσώτης είναι θεμέλιο ποόσκτησης της οπτικής των αοχαίων Ελλήνων, η οποία καθιστούσε την ποόταση του ιδίου τουδεύτεοης: η εντολή είναι δυνατό να κούβει σογή και παθος, η ευχή να ισοδυναμεί Πλόιτωνα για αισθητική καθημεοινότητα λιγότεοο παοόιδοξη από όσο φαίνεται,με κατόιοα, η απειλή μποοεί να δηλώνει μία ύβοη η οποία διατυπώνεται με αισθη­ από πσώτη αποψη, σε μας: ποόκειται για το λόγο και την κίνηση του Ποωταγόοασιασμό, ή στην απειλή μποοεί να ενέχεται οογή. Δεν είναι όμως μόνον τα σχήματα και των ακοοατών­μαθητών του, η οποία πεσιγοόιφεται με όσους του αισθητικούπου καθιστούν απτή αυτή την επέγεοση της φαντασίας, αυτή την ποόσκτηση και ανόιγεται σε αυτόμγ). Παντως, για να επανέλθουμε, στο χώοο της τοαγωδίας,ευαισθησίας: είναι επίσης για παοόιδειγμα : ίἰ) το μέτοο: οι ανόιπαιστοι μποοούν τα οοχηστικόι σχή ματα ήταν απεοιόοιστου αοιθμού και στόχο είχαν ­ αντίστοιχανα δηλώνουν λυοική αφήγηση, τα τοοχαίκόι τετοόιμετοα επικείμενη κίνηση· (ἰὶ) ο ­ την απεοιόοιστη σωματική έκφοαση συναισθημόιτων­επικοινωνία. Οι κινήσειςθόουβος, η κοαυγή: η κοαυγή μποοεί να δηλώνει ­ εκτός των αλλων ­ ατίμωση αυτές γενικα και πέοα από το πλαίσιο της τοαγωδίας, άλλοτε συνόδευαν τοαγού­και απελπισία, όιπελπι επαλήθευση φόβων, θλίψη, θανατσίἰἰἰ) η σιωπή: ενδέχεται δι (χοοικό όισμα) και όιλλοτε όχι (ψιλή όοχησις)‹ω):­ αναμεσα στα όιλλα ­ να δηλώνει: μεγαλη λύπη, φόβο, ανελέητη εκδικητικότη­ Η κινητοποίηση της φαντασίας, θεμελιώδης ποούπόθεση για την απόκτησητα, υπεοβολική χαοόι, υποταγή, αγωνία και συναισθηματική σύγκοουση, κοίση ευαισθησίας, δεν είναι ασχετη με τη συναισθηματική επέγεοση μέσω του λόγουστις ανθοώπινες σχέσεις, μποοεί επίσης να αποτελείόχημα συνειδητής ή αθέλη­ καιτης κίνησης στην τοαγωδία· αλλωστε, αυτό είναι το τέλος της φαντασιακής

Page 126: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ζὅθ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 251

σεων, ή του λόγου ως μεταφοοικού. Η αισθητική εμπειοία της κα­ καθημεοινότητα με ένα βλέμμα που δε θα επιτόισσεται από τοθημεοινότητας σημαίνει, επομένως, το να βλέπει κάποιος (σ)την λόγο, αλλά θα έχει διαλλαχθεί με αυτόν, έτσι ώστε ό,τι ανήκει στο

επέΥεΩΟΉ€ και Έηἑ πθόσκτηϋθί εωισθησίαἐῖ η συν­έΥεΩσΉ ΈΟΌ συναισθἠματοἐ­ ποώτη)· την κινητοποίηση του συναισθήματος την επιτυγχάνει η μεταφοοά μέσωθα μποθοὐσαμε να παθακολολλθῆσουμε σθνοπωίά τΟΉ€ τθόποϋἐ επίΐευἔηἐ Τηἑ του συμβολισμού και της ποοσωποποίησης· κινητοποιούνται έτσι υποσυνείδητεςσυνέγεοσης αυτής, τοόπους οι οποίοι ­ σε πολλές πεοιπτώσεις ­ ταυτίςονται με συναισθηματικές αντιδοάσεις που ποοέοχονται από έμφυτα ή επίκτητα ψυχολο­τους ποοαναφεοθέντες που αφοοούν τη φαντασία και την ευαισθησία. γικόι χαοακτηοιστικά· παοαδείγματα: η σύγκοιση κάποιου με τη Μέδουσα φόβιξε

0) Ο αίωϋσῃκόέ Τθόποἐῖ (ἰγ) η μουσικη, το τοαγούδι, επηοεόιξουν την ψυχή τον Αθηναίο και του ανακαλούσε στη μνήμη φοικιαστικές ιστοοίες σχετικές μεΜαι ΟδηΥΘὐν σε ΘΌναισθΉμΟιτι%ή φόθτιση' Ο Θόθϋβθἐ (άναθθθη %ΩαΉΥἠ, έναθθθη αυτό το όν· η χοήση του φιδιού ή της αοόιχνης από τον Αισχύλο ποοκαλούσε τα­κοαυγή­επιφώνη μα) μποοεί να επιτύχει το ίδιο με πιο ποωτόγονο τοόπο απ® ό,τι η οοιχή οε όοοος είχαν φοβία για αυτά τα εοπετόιω.μουσική· επίσης, η απουσία ήχου, η σιωπή, μποοεί να εκφοάξει και ­ άοα ­ να Μετά τα ποοαναφεοθέντα σχετικά με την επέγεοση της φαντασίας, την ανά­ποοξενεί στους αποδέκτες της συναισθηματικές αντιδοόισεις. δυση ευαισθησίας και τη συνέγεοοη του συναισθή ματος στο πλαίσιο της αοχαίας

(12) Οι λέξεις δεν έχουν μόνον το σημαντικό στοιχείο που μποοεί αφί εαυτού εχλῃνιχἠἐ τοοιγωοιοιξ, νομίςουμε ότι όχι μόνον έχει απαντηθεί το εοώτημα για τονα ποοξενεί συναισθήματα, αλλά και το μουσικό (ουθμός­μέτοο, χοοιά, χοωμα­ πώς μποοεί να επιτυγχάνεται η επέγεοση της φαντασίας, η ποόσκτηση ευαισθη­τισμός): οι φωνητικές διαφοοές μεταξύ οδοντικών, χειλικών (για παοάδειγμα, η σίας και η συνέγεοοη συναισθημάτων μέσω του λόγου της διαλλαγής, αλλα πα­χοήση του π και του τ στο «πτύσας» καθιστά ξωντανή την απωθητική αυτή ποάξη), οόιλληλοι έχει δοθεί καταφατική απάντηση για τη νομιμότητα παοαβολής τουοι φωνητικές διαφοοές ανοικτών, κλειστών· οι διαφοοές τονισμού που, ως γνω­ λόγου της οιοιλλαγής ποος το λόγο της τοαγωδίας.στό, ανάκλασή τους αποτελούν οι τόνοι: οξεία, βαοεία, πεοισπωμένη (για παοόι· Ως το σημείο αυτό παοακολουθούμε συνοπτικά τη θεωοία του Πλάτωνα γιαδειγμα, μία διαδοχή από τοείς πεοισπωμένες μποοεί να δηλώνει μελαγχολία): η την ποωταοχική ενότητα μεταξύ χειοονομίας, μελωδίας και νοήματος, και διακοι­ταχύτητα εκφοοάς, η ένταση, η ποιότητα φωνής (για παοάδειγμα: βοαχνάδα, λα­ βώσαμε τι σημαίνει κατ" αυτόν γλώσσα των στοιχείων ποος τα οποία ανταπο­Χάνιασμοθ­ κοίνεται ο σωματικός ουθμός (βλ. σημ. Π 16). Με μεγάλη συντομία επίσης ανα­

(ὶἰ) Ο οπτικός τοόπος συναισθηματικής κινητοποίησης: κινήσεις του σώμα­ φεοθήκαμε στην παοούσα σημείωση στη λειτουογία του ποοφοοικού λόγου, τηςτος, χειοονομίες, και άλλες εκδηλώσεις που οι θεατές είτε όντως τις έβλεπαν να φωνής ­ και της κίνησης ­, στο πλαίσιο της αοχαίας ελληνικής τοαγωδίας, γιαπαοιστάνονται, ή τις «έβλεπαν» με τη φαντασία τους καθώς αντίκουξαν το ποο­ να κατανοήσουμε καλύτεοα την πλατωνική ποόταση για ένα νέο αισθητικό, γιαΘωπείθ­ μία αισθητική καθημεοινότητα. Μετά από όλα αυτά ένα καταληκτικό εοώτημα

(Πλ) Ο λϋίτἰχύἔ τθόποἐ σὉναλσθημαΈΜή§ επέγεθσηἔ λεἔνλόγλο ΜΗ Ήφολοτ απομένει: υπάοχει μία τουλάχιστον αναφοοόιη οποία θα μποοούσε να λειτουογή­γικά σχήματα: η επιλογή λεξιλογίου (για παοάδειγμα: χαοά, αγλαία: θεομότητα σει ως ένα απλό ποιοόιὁειγμα της οημεοινής αξίας της αισθητικής καθημεοινό­χαοάς, ακτινοβολία χαοάς, αντίστοιχα), οι σύνθετες λέξεις, η ευοεία χοήση επιθέ­ τητοιξ που ποοτείνει ο Πλάτων;των, η επανάληψη λέξεων ­ ή στίχων· η μη ολοκλήοωση της φοόισης (απο­ Υπάοχει, ποάγματι, μία 'πεοιγοαφή ο οοίξοντας λόγου της οποίας εμφανί­σλώπησιἐλ Ή δλατάθαἔλι τηἐ σὐνταἔηἐ (αναχόλοϋθοί ασὐνδετολ ή ΤΘ σχήμα αντι· ξεται να πεοιέχει σημεία που θα μποοούσαν να συγκοοτήσουν το ποομνημο­λαβής (:όλα αυτά με στόχο την έκφοαση έντονων συναισθημάτων και τη μετάδοοή νευθέν παοόιδειγμα· ποιν ωστόσο τα εκθέσουμε, θα ποέπει, για άλλη μία φοοά,τους): ο πλεονασμός/ταυτολογία, η υπεοβολή, η παοονομασία, το οξύμωοο να υπενθυμίσουμε ότι όσο ελκυστική καθίσταται η ανεύοεση ομοιοτήτων, τόσο ­(ίδηλώνελ νοθωίή σύγχυσλυ "αλ σϋλνά σηναλσθηματῃίη ὁλαταθαλήλ θ αλλλιγοθία και αποοσδιόοιστα πεοισσότεοο ­ ποοσεκτικοί ποέπεινα είμαστε για το πλαίσιο(:νοηματική αμφισημία που ποοκαλεί ταοαχή στον ακοοατή, καθώἐ Υνωθἴἐει και στο οποίο ανήκει αφενός αυτό που από μία οοισμένη έποψη θα μποοούσε νατα δύο νοήματα). ονομασθεί «αισθητικό της καθημεοινότητας», και αφετέοου ο οοίξοντας λόγου

(ἰν). Συναισθηματική επέγεοση μέσω του θέματος, της ὁομής, της ειοωνειας, που εγγενώς συνδέεται με το «αισθητικό» αυτό και για τον οποίο αμέσως στηχω 'ΠΕ Χθήσηἐ σληθάτων λόυίθϋ θεμελιωμένωκ στην εικόνα· τέτοια σχή ματα είναι συνέχεια θα ομιλήσουμε: πέοα από τις καταληκτικές επισημάνσεις της οημ. Ι 340,η υετσφσοά, η πσοσιισίωση (: ασθενέστεοα τα αποτελέσματα της σε σχέση με την υπαοχει και μια ποόσθετη, που αναφέοεται σε μια ὀιαφοοα: ειδαμε ότι το αισθη­

Page 127: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

252 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 253

χώρο που απλώνεται το βλέμμα, θα εμφανίξει την εικόνα του στο σταέ” α”στσ› ετταναλααβανστητα σε θα σημαίνει παρα διαλλαγή μεβλέμμα, θα αποτελεί περιεχόμενο της προαναφερθείσας ευαισθη­ τσ λσνστ σ σττστσἐ ωέ ττεταφσσστ θα ττεταωσσετ λστττττται θα στττλετ

τικό της καθημερινότητας είναι σήμα αρσης του διχασμού της ξωής σε ίδιο και σενντσετἐ αστέἑι ὀτνσσν ένα σετνττα τη§ εττσστηταἔ τσν ωασττατσἔ τνεσνετων ττσναλλο, ενώ ο λόγος της ψυχαναλυσης ­ γιατί περί αυτού πρόκειται ­ θεωρεί ετνατ σννατσ να ττεστλαττβανσντατ στσττἐ σθσττέτ Χσσσα ττσνστττη­ σθαττα _ βλ­7δεδομένο, υπηρετεί το, λειτουργεί στο, πλαίσιο αυτού του διχασμού ως χρόνου λασατττηστσττττα­ Β­ Κσττττ Υσττ 0984)­ 111426­ ντα τη ττσνστττη­ Ἑτστ­ σσνττεν­στ­ηασθαμηαίτστλ χαθημερινότητας και χρόνου ψυχαναλυτικού, μένα, για την κίνηση του σώματος σε σχέση με την διανοια και το συναίσθημα, βλ.

Ωστόσο, μετα την ειδοποίηση θα πρέπει, για λόγους δικαιοσύνης, να επακο­ _ ενὀετττττττα _ Β· στσσσττηἐ 0984)­ ττνστωἔ 35 _ 57” ντα τσ Χσσσ σε σχέση ττε τσλουθήσει η έκθεση των σημείων στα οποία η ειδοποίηση αναφερόταν. Υπαρχει σννατσθηττω βλ­ _ ττσσλετσα _ Β­ ννσττσττ (198Δ·σ)­ ττττστωἔ 87­89” ντα τη στητβσληλοιπόν μία διήγηση για το λόγο της ψυχαναλυσης· σύμφωνα με τη συγκεκριμένη τηέ ττσνστττηἐ στη στεσσττνση τηἔ στττττστνωντα§ ττατ την τττνητσττστηση τηἔ φαντα­διήγηση, ο λόγος αυτός είναι ένας φαντασιακός λόγος που παίςεται δραματουρ­ σταἐ­ βλ­ _ ντα ττασαδετνττα _ Β­ Κσττττ Υσττ (198Δ)› ττττστωἔ 10σ·110' ττατ› τέλσἐγγικα· μέσα από αυτόν αναδύεται μία σημαινότητα, που περιλαμβανει τρία είδη ντα τη σητταστα τσττ σσαττατσ§ στην εντσνσττστηση τηἔ ωαντασταἐτ βλ­ _ τναεττττττπαραστασεων: παραστασεις λέξεων, παραστασεις πραγματων, οημειωτικές πα­ να _ Β­ νναττσττ (198Δια)­ 131433­ραστασεις· αν τα δύο πρώτα συγγενεύουν με το γλωσσικό σημαίνον και το σημαι­ (α) Γτα τσν ττλσύτσ τση ττσσωσστττσττ λσνσν ττατ τα αναλσνα ττέσδη στηννόμενο, τι δηλώνει το τρίτο είδος; Πληροφορούμαστε ότι δηλώνει το ανοιγμα επτττστνωντω βλ­ Ο­ ΤΗΡΠΠ (1988)› 4­5­ττατ › βέβατα­ Φατσθ­ 274στ277σ­προς τις προ­γλωσσικές αποτυπώσεις, που ονομαζονται σημειωτικές από την (β) Βλ· Τ­ Λτνναὁη 0988)­ 1404413 147­148 _ ττσβλ­ τατδ 172­ Ο Ρ­τα δτττστστελληνική λέξη σημείο, η οποία δηλώνει το ίχνος· αυτή η τρισσή σύλληψη της ση­ (1945) στττλττντα τη θεωσσνττενη εν ττέσσσἐ τσν ττστητη _ ττατ ασα τσσ ωτσττσττη _μαινότητας επιτρέπει ­ παντοτε κατα την ίδια διήγηση ­ να καταλαβουμε το ωἐ σεσσττένη τττνητσττστηση τηἐ ωαντασταἐ τσττ θεατη­ ττσσνετττένσττ να σσλλαβετταπώς ο λόγος μπορεί να μην είναι αποκομμένος από το σώμα. Ώστε· πέρα από τις σττνατσθηττατα των ησωων (ντα ττασασετνττατστ βλ­› στα τστα 392­396) Ο Ε­ Ναυ­λέἔειἔ μας αγ σημασία ­[ααα Ο αναχαααός χόγαἐ χαμβανεγ Ήπτ όψη τοα το ση. ετεατ «ννοττ υηα Οεεεηεδευ ἰη ΑὶεοΙτγΙοε Αςειιηειυυο11››,Ηετπιεε 64 (1929), 243­μειωτικό υλικό, παραδείγματα του οποίου είναι ο τόνος της φωνής, η κραυγή, η 265­ νττσστηστἔττ ττωἐ «στσ σαητσντττσ ττσσττσ τηἐ Οθέστεταέ­­­7 η λέἔη ένα 1­ττασιωπή, το γέλιο, το δακρυ. Μετα από αυτές τις διευκρινήσεις, μπορούμε να επι­ τταντνη σνναττη” σττνλσσνωἐ αττστταλστττετ τη φαση τνσ§ ττσανττατσἐ (ατττη ετνατ ετ­στρέψουμε στην αρχική δήλωση ότι ο ψυχαναλυτικός λόγος είναι ένας φαντα­ σττταη σσναττη των σνσττατωνλ ττατ› σταν τττωεσθετ­ ττττσθετνα νανετ να ατφαντσθετσιακός λόγος που δραματσυργικα παίςεται, για να δούμε καλύτερα τη λειτουργία­ ένα ττθανττα να τσ αατασττἶσα παθσν­ Ο λσνσῶ σανεπώῶ ττνατ ατα ττσθφτἶ σθασηῶδραματουργία αυτού του φαντασιακού λόγου: (ὶ) κατα την ανέλιξη του λόγου σττωἐ στητβατνττ τττ ττἔ ττατασεἔ η ττ§ τττλέἐ­» (ττσσττεττατ ντα την ττασσνσταση τσσαυτού προτεραιότητα σημασίας δεν έχει η αλήθεια του, αλλα η εκφορα του ­ ασθσσττ αττσ τσν δν­Ο Τττατωσσττ 0985)­ 225 _ η νττσνσαττατση ὀτττη ττα€)­συχνα ¬ ως αυταπατη, φαντασίωση (Η) μία από τις λειτουργίες του αναλυτή είναι (ν) Βλ­ Ησνστσστς 0963)­ 145464­ακριβώς να επιτύχει αυτή την αφύπνιση του εικονικού­φαντασιακού· (ἰϋ) ανα­ (9) Βλ­ Λτνναση 0988)­ 81­82” σ ΤσΡττΠ 0988)­ 6» Χασατττησἴἐετ τσλυτής και αναλυόμενος θα μπορούσαν να παραβληθούν με ηθοποιούς­ φορείς αττθσατηστστθεατέἑ των νττσττσττων «εηατσθητσ»­προσωπείων (ἰν) η φαντασιακή διευθέτηση της δραματουργίας της ψυχαναλυσης, (ε) Βλ­ Λτνναση (1988)›77_78­ζωντανεύει, αναβιώνει μία μνήμη που έχει παγώσειτττ). (στ) Βλ­ Λτνναση (1988)› 77­

Ὁμως αναφορα­παραδειγμα της σημερινής αξίας της αισθητικής καθημερι­ (ζ) Βλ­ Λτνναση (1988)­72νότητας δεν είναι μόνον η προηγουμένως εκτεθείσα· υπαρχουν και αλλες προσεγ­ (η) Βλ­ Αστστ­ Πστητ­ 1456 91142­γίσεις που ομιλούν για την παιδεία πραγματωσης του αισθητικού στην καθημερι­ (Θ) Βλ­ Λτνναση (1988)› 78­νότητα, με απώτερο στόχο ­ μεταξύ των αλλων ­ τη βελτίωση της ψυχικής (τ) Βλ­ ντα σσνττεττστττένα πασασετνττατα απσ τσανωστεἔτ Λτνναση 0988)­ 78­υγείας, της εκφραστικής δυνατότητας και της φαντασιακής ικανότητας, της επι­ 80, 123­124· ΤειρΠη (1988), 31, 152, 161­165, 171­173, 179­181, 184­186, 190­191,κοινωνίας, την αρση της έντασης των αντιθέσεων μέσα στην κοινωνία. Θα πρέπει 248­να σημειωθεί ότισι πρακτικές δραστηριότητες στις οποίες αναφέρονταιοι προ­ (τα) Βλ­› ντα ττασασττνμα­ Λτνναδη 0988)­ 172·

Page 128: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

254 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ 1­1 ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 255

για τα ίχνη: ο λόγος λοιπόν δε θα επιτάσσει το βλέμμα να βλέπει Έχοντας ομιλήσει κάπως πιο διεξοδικά για τη μίμηση ωςσυμφωνα με την τάξη του ή στην ανάπαυλα της τάξης του· ο λόγος υπόκοιση και για το εικονοποιητικό βλέμμα, έχουμε ίσως φωτίσειτης ανάγκης θα διαλλάοοεται με τ0 βλέμμα τηε επιθομι/α§25' σμμτβολή του λεκτικοὐ και τ0υ μη λεκτικθὐ, Όπθδεινμοιτικη Τιοιοοιστοιση ντας στον Φοόυντ) για ίχνη, στο ίδιο πλαίσιο με το φιλσσοφούν υποκείμενο· δηλα­διαλλαγής ανάμεσα στο λεκτικό και το μη λεκτικό, θα αποτελεί η δη, αναφέοεται στη μτμηοητη χειοονομία, την οπτική σκεψη.μεταφοθόμο­ Τι σημαίνει όμως η μεταφοοά αυτή; Σημαίνει ότι όπως ο σκύλος ανακαλύπτει

τα ιχνη με την οσφοηση, ετσι και ανθοώπινος­φιλοσοφικός ο λόγος θα ποέπει (βλ.Η «διεοευνητέον» Νόμ. 654ε4) να παοαχωοήσει ποοτεοαιότητα στην όοαση, για ναςιβ) ελ. τε με ςωεε), 24, 94­95, 98, 101­102, ιοε­109, 117­ιτε. ανακαλύψει τα ίκνη τον αφοεοϋν το αντικειμενο ὀιεεεὐνησηε τον, κάτι τον όμωςΡ(υγ) Ιἶθωταμ 1·ινΟ.@μ.ΟνίζεΈ(χι με Τις απαἰτησδἰς ΤΟΉ ίχνιῖικειμενθτὰ ὀιΕ@εΌν”ησ”η€ 'ΕΟ Οπθιθ ειναι 1]

(ιὸ) Βλ. Λιγνάδη (1988), 178­181, Τερμα (1988), 19­20. εικόνα· συμπεοαίνουμε: η εικόνα δια­θέτει ίχνη, και κατάλληλη για την ανίχνευ­(ιε) Βλ., αντίστοιχα, για (1), (ΙΙΙ), (ΙΙΖ), (ὶἰὶ), (ιν), νν.Β. Ξτειτιίοτο (1983), 49­62, ση των ιχνών, των εν­διάθετων ιχνών της εικόνας, των ιχνών που αφήνει η εικόνα,

63­75,76­90,91­105,106­121. είναι η όοαση, το βλέμμα. Θα ποέπει να ποοσέζουμε: αυτή η υποχώσηση της(ΕΟΤ) Βλ' Νόμ­ 666Ό7. επικοάτειας του λόγου, η άφεση ποοτεοαιότητας στο βλέμμα­που θα συνοδεύεται(ιζ) Βλ_ τη σχετική πσαγμσιτευοη της Ι. Κτὶετενει (1988), κυοίως, 38­41, 56­58, από το λόγο, εκφοάζεται στο επιῦτεὸο του λόγου με μία μεταφοοα (που διηγηθη­

60­61 και τ ν Εισαγωγή της μεταφοάστοιας Ε. Μελοπούλου, στο ιοιο, 25· πσβλ. καμε ττοοηνονμενιοἐλ Ακτη η σύμτττωσηι ακτη η εκφοαση τηἐ οιαλλανηἐ τον λο·7 ητη διήγησή της ποσς όσα έχουμε εκθέσει στο 1.2.3. για τη σημασία και τις ιδιό­ νον με το/βλεμμα μἶοοι απο μια μεταφσοόι ·δε σημαινει ομως ότι, αντιοτοοφωἐι ητ τε τ πα αστασης της διαλλαγης καθώς και για τις θεμελιώδεις ποσυποθέσεις μεταεΡοοα› νιοι τον ιοιο το λονο τομ ττλατωνικον φιλοσοφομντοἐ νττοκειμενομι ει·η έ ηἐ οδημιουογίας­ανάδυσής της στον άνθσωπο, μέσα στο πλαίσιο της νέας παιδείας, ναι αυτη ταυτη η συμβολη του λεκτικου με το μη λεκτικο στοιχείο;Έ παιδεία τ ωσθηῃκῆς .ωθημεογνότητοη Πσοχωοούμε στη συνέχεια, ποος επίοοωση και επέκταση των ποοαναφεο­ηἐ § ηἔ

Μετά από όλα όσα έχουν λεχθεί σχετικά, διόλου δεν ξενΰςει ότι, όπως έχει θεντων, στην καταγοαφη οοισμενων σημαντικών σημειων ανέλιξης του λόγου τουεπισημάνει ο Α. (ὶτεεο (Πκ σει! εκ που [Ρετὶα Μἰμυὶτ,1969], 11 ­ το αναφέοει η ττλατωνικοο εοιλοοοφομντοἐ νκοκειμενονι στο οττοια εκφοαἔεται ακτη η μετοχώ­Α. Πσταμιάνου (1983), 260), ο Φοόυντ από όλα τα λογοτεχνικά είδη ενδιαφεοό­ Ωηοη τηἐ εττικοατειοιἔ τον λονομι αντη η οιαλλανη με την σοασηι με το βλέμμα: (ι)ταν πε ισσότε ο για το θέατοσ· και αυτό όχι μόνο γιατί ­ όπως σημειώνει η Γο βλεμμα κατοοθώνει να εχει την ττοοτεοαιοτητα σε σχεση με τον (εττιτακτικο)ο οΠοταμιόινοιι (1983), 260 _ υπεισέοχονται σε αυτό στοιχεία από τη «σκηνή» του λογο και αμεσως στη συνεχεια να διαλλαγει με αυτον, οχι τυχαια: αυτό συμβαίνει

συνειδ ”του αλλά και γιατί ­ αντιστοόφως ­ κατά την αναλυτική διαδικασία καθώἐ το βλεμμα σολλαμβανει την εικονα τηἐ σνννενειαἐ μιαέ οιαφεοομένηἔ (βλ­α η ,

ενεογοποιούνται στοιχεία της σκηνής του θεάτοου. Νομ. 627ι›6­628ε1), που διακοιβωσαμε στι θα είναι ποωταοχική για τη θεμελίωση25_ Για τη συγκεκοιμένη αυτή διαλλαγή ανάγκης­επιθυμίας, βλ. όσα λέ­ ενος οχι οποιουδηποτε λόγου, αλλά του λόγου της διαλλαγης, ο οποίος εκφοάζει

Ολούθω γα νέατ 0, ωδω τη μεοιμνα ποσάσπισης της ὸιαφοοας σε όλα τα επίπεδα. (ἰἰ) Ο λόγος αφήνει κατ,νονται οκ τι ν τη ο γ ­

26. Ο λόγος του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου, συγχοόνως με την αοχην την ττοοτεοαιοτητα στο βλεμμα _ και ακολονθωἑ οιαλλασσετοιι με ακτο _ 3

αναγνώοιση της σημασίας της ύπασξης κοιτηοίων για τη μιμηση, την εικόνα, την με το βλεμμα κοο αποτελει τον οημιομονο μιοιἐ οχετικηἐ με το αντικειμενο τονπαοασταση ­ αντικείμενο που (όπως επιλογικά αναγνωοίςει) εκ της φύσεως του λογου εικονας, όταν σ ίδιος θέλει να αναφεοθεί στη σχέση του ιδίου με το άλλο,

συσιάζει δυσκολίες για το ίδιο το φιλοσοφούν υποκείμενο ­ , καταφεύγει στη με την εττιθνμιαι με την τταοονσια­αττονστα ιοἐ ηοονη (βλ¬ στο [οτα 64αο1_ο45εΖ)›παο 9 9 9 9 1

μεταφοοα (: Νόμ. 65403­4)· θα είναι όπως είναι ένας σκύλος που ανακαλύπτει και αμτο _ και καλι _ οχι τυχαια: εφοσον φοοεοιἐ τηἔ εττιθνμιοιἐ _ οτιωέ ειοαμεί ( ια πα ε εοή πλατωνικά χωοία βλ Ρ Εουὶε (1945) 53­54 214­215)·γιατη _ ειναι η εικοναι μεσα αττσ μια εικονοομετοιεμοοα τταοαοεχεται ο λονοἔ οτιιχνη ν ο μφ ¬ · · > =

σημασία των ιχνών που αναφέοει το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο, μόλις μκοοει να αντακοκοιθει καλντεοα ττοο§ το αντικείμενο αναφοοαἐ ττοο ειναι ηιν να ο ιλ”σει για τη μμιηση και τη δημιουογία εικόνων, πσβλ Νικολαίδη ττοοαστιιση τον άλλου τον ιοιομ ιοἑ εκιθνμια€**› οηλαοη τηέ οιαφοοαἑ στο ψνχο­πο μ η ' 9 . , .. ,

(1986), 85· αυτός, επίσης ­ και αυτό είναιτο ενδιαφέοον ­ ομιλεί (παοαπέμπα λονικο κεοισ Σε σχεση με το (Π) θα ττοεκεινα σημειώσονμε στι ο λσνοἐ οιμεσεοἔ

Page 129: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

256 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΠΚΟΥ 257

ωχύγεοα τη δγαχχαγή. Όμωε η ὀγαχχαγή, η επίτωἔη τηε δω­χχ_ της έκφανσης της δικαιοσύνης που ταπλατωνικό φιλοσσφούν

χαγήςς είχε εξ αθχής εἔαγγεχθεί ωε η %ατ> εἔοχήν μέσγμνα εκείνηα υποκειμενο καθοσισε οτι εχει τη μεγαλυτεση αξια στην κλίμακα· των αξιών· η ως το σημείο αυτό πσαγματευση της διαλλαγής ­

ι ι α α , ι έστω κι αν δεν είναι ολοκληοωμένη ακόμη ­ , επιτοέπει ­στη συνεχεια διαβεβαιωνει οτι καθως αφηνει την εικονα να αναδυθεί και τη

συνοδεύει ­ ομιλώνιας για αυτήν ­, διαλλασσόμενος κατ' αυτόν τον τοόπο με ωσιῖοσο ”” να αναφεοςωμε Οονσμενα γνωονσματα που θα εχει η με

αυτήν, μυθολογείκαι δεν αληθεύει (βλ.,οτο ιδιο, 6Δ5ο1­2)· όταν δε, επανεοχόμενος ανῖήν Οιινυφασμένη αντίληψη για τη δικαιΟαὐνηΣ η αισθητικήστη οχεοη του αυτή με το βλεμμα, Θα ιοχυοιοθει αλλου ιβλ., στο ιοιο, 804ι›3­9) οτι καθημεοινότητα είναι η παοόισταση της διαλλαγής και, σε ηθικήδιαλλασσόμενος με την ίδια εικόνα του βλέμματος συμ­μετέχει στην αλήθεια, γλώσσα) τηἐ σωωωσσυνηἔ: πσσκεπω γγα μία δικαιοσύνη πσσ θαπσοκειται τελικα για τη δυνατοτητα συμμετοχης του λογου στο νεο αισθητικο, μποεωυσε να Οῳσθεί ωἔ Το ὀίπωο ετέθου μέσα ταΌτό_

δηλαδη στην ποοασπιοη της διαφοοας η: του αλλου του ιδιου, πσοκειται για την , , , | , ,

οοθή παοόισταση της διαλλαγής του λόγου με το αλλο (:σημαντικα δείγματα του ποοκεῃῖαβ για την αοση "ιο αδῃωαο ωο δωαὁοχηο [δω _ αλλο. καιοποίου και εγγενώς συνδεδεμένα μεταξύ τους είναι το βλέμμα καιη επιθυμία). Αν γνα να οοηνἠοοομε το λογο σε συμπλοκή τηἔ ηονχήἔ καν Τηἔ ανόλα αυτα είναι σημαντικές επιμέοους ενδείςεις, δήλωμα σε γενικότεσο πλαίσιο αυ­ σθητικῆς γλώσσας, Τιοόκειται για τΟ δίκαι0 τΟυ νέΟυ αισθητικΟΰ,

οιε οκ οτοοηἐ τον λονοο την οποία ποοινοάφοοιιο είνοι τι οποχώοηου οιἐ οποί· για το δικαίωμα του ώιαφεοόντως... εύαισθήτους γεγονέναι».

τησής του ἶω "υοαοἶίαι η οποία ἶἕἶδηλωνἶταν με την παοωἐσία αντοΰ τον οίον ωο Ωστόσο, η δικαιοσυνη είναι η έννοια εκείνη που απτεται τόσοτοπο τητηςταυτστητας και εσ ι εκ α ςτου ό ου οτι παύσει του· | / ι α ι /

η παδιδΐδία της μίμησης, που δῖιηλώνὲ ἶιηρενἔἕτηονὶ συν­πῖηοοιἶσία έλλειψης τἶιυτό­ ΈΟΌ χωαἶηςτηε ηθωίηἐ Οσο "ΟΡ ἘΟὉ χωοοι) ΈΟΡ νδἶμοθετεδνδ ηδη στοντητας και την πασουσία αναφοοας σε μία ταυτότητα, και αφετέοου τη συν­παοου­ Πολ!­"κο ολο) αναννωονσθεν ΟΤΕ ΉΧΤ7 εξθχην ε%φ@αΟη τΟυ επιτα­

σίατων σωματικών ιχνών πασαλληλα με την παοουσία της κοίσης, αποτελείτο σήμα %ιῖι%Οιἶ λόνΟυ ειναι όχι μόνον τη ηθική αλλα και τΟ νομόθετείνῃοιντήε τη: νποκώστοηει οιντιιε τη; δισλλοιγήτ τον λόγον με το άλλο· και όλα αντὀι στους Νόμους, όπως διαπιστώσαμε, η επιτακτικότητα της ηθικήςνομίςουμε ότι θέλεινα σημανειο εμφαντικός αυτοχασακτησισμός του όλου", λόγου γίνεται αντικείμενο ποαγμόιτευσης, ενώ παοαλληλα 3ι@Οτ8ίν8°Εαιτου πλατωνικού φιλοσοφουντος υποκειμενου ως μυθολογιας (βλ., στο ιδιο, 75Ζει1­ μία ηθωώή η οποία θα είναι εναΩμΟ\/Βσμένη με την απΟΌσία εππω2)· μαλιστα, η μυθολογία αυτή δημιουογεί ένα μύθο, ο οποίος ­ όπως θα δούμε στη | , , , ,

συνέχεια ­ δεν παοαμένει αδιευκοίνιστος αλλά εντάσσεται στην κατηγοοία του Ή­ΕΜΟτητα§°με τη δναλλαγη­ και το νομοθετειν; πως αντνμειῖωπν­

τσαγικού, αποτελώντας μία ­ αισθητικά αντισυμβατική ­ τσαγωδία. ζετοο οωτο οτο ίονο έονοΖ8δ Εἔονγέλλοντοἕ την ποοοπτνκή μναἔ πιο* Η μεταφοοοι οχι μονον εκφοαςειτη διαλλαγη του λογου με το βλεμμα, αλλα διεξοδικής απαντησης για τη συνέχεια, αοκούμαστε πσος το πα­

ιιοο τη διοιλλοοιιι τον λογου ποοε την επιοομίοο οιοιλλοαιι ιι οιιοίοι θα ιιποοοοοο νο οόν να ανιχνεύσουμε τα ποώτα στοιχεία της, αφού ποοηγουμένως

πεογοαφε" ωε ὁἔαΐηοηοη μας αποσωσηἐ μεταἔ” "λε σνντηολσηο της ""'η""Ο“ ποοβαλουμε μία υπόθεση η οποία πσοκύπτει από όσα μόλις ανα­τητας της επιθυμιας και της πσαγματοποίησής της (βλ. ­ πσόχειοα ­ Φ. Καοα­ κ ι ι / /πάνω Α. Ποταμωάνω) 0983» 60 φεσαμε, μηπως το νομσθετειν θα ποεπε/ι να αντιμετωπίςεται κατα

τι Ο λόγος ωε ειμονοι­μεταφοοοι μποοει να ανταποκοιθει καλυτεοοι ιιοος το τοοπο τετοιο ωστε να ειναι εναομονισμενο με τη διαλλαγη ­ οπως

αντικειμενό του που ειναι η επιθυμια, γιατί όπως έχει παοατησηθεί σχετικα με τη ­­­ο­πμμεταφοοα (η οποία ενέχει την εικόνα) ­ και μαλιστα στο πλαίσιο της ελληνικής 27­ Βλ­ Πολιτϋι­ 294ο11·οθ­

κουλτούσας, του ελληνικου λόγου ­, αυτή έχει τη δυνατότητα έκφοασης της επι­ 28­ Νο ονιμειώοονμε οτι ένο άλλο νοοιο ονιμοίο εποφήἐ τον νομοθετείν με τη

θυμιοις, της ατομικής και συλλογικής φαντασιασης, στο λεκτικό επίπεδο· επιτοέ­ επιτονονή _ ομωἐ _ ηθννή είνοο ΤΙ έννοια Ήιἑ οοολνν)ι§ι νι οποίο οονοέεΐοο με

πει την ελεύθεση οοή του συναισθήματος. (βλ. Φ. Κασαπανου, Α. Ποταμιανου τον έπαινο καιτον ψόγο· βλ. Νόμ. 63Ζε1­3,822ο9­8Ζ3ειΖ,όπου διαφαίνεται ­ μέ­

(1983), 67, 105­107, 115). σω του επαίνου του ψόγου, και τελικα της αισχύνης ­ μία σύμφυσση ηθικής και

*** Για επιμέοους λόγους ως μύθους, βλ.Νόμ. 63ΖεΔ­5, 645ι›1­Ζ, 81Ζε1. νομοθετοίν­

Page 130: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

258ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ οενιελιο τοχ τΡΑΠΚοΥ 259

ημἶχἔἔτήδλἐὲλἐἶἕἔῃἔἔζἕἑ ΣἙΜΖ ένο!­ίωνἱχ για την ευδαιμονία του ατόμου και της πολιτείαςΖ9· όιοα δεν μπσοεί

θέσμιση της δίκαιοσύνης δε θα έοχεταίισε αντρίθἰσ έτηνγοθικἶι ανω­ πααχ να απωἶλει ανῃκειμεἶω ἘΟΉ φΏλΟσ(ἶφΜΟΌ λωίουάγθαφπ θέσμωσή είνἕιΐῦατἔ ἔῃκηῖ ωστοσο το εοωτημα ειναι ποιο θα ειναι το καθεστως που θα|εχει

δε μένει πασα το έογο αναζήτησης των στοῖ' ἔων εκείνωνῖτου θιδι για τἶιν παωεβα αἘπη×0 πωοανοἔφερθἶω λογοἐἐ ἶωγοἔ αυτος δεεπαληθεΰσων. χ θα/λαβει τη μοοφη γομου, αλλα μια αλλη μοοςση, ενα αλλο καθε­Ποοηγωμένωἐ στως: αυτο της νουθετησης, της ὁιὁαχης , η οποια θα κανει τον ασ­

„ , ° μ την παοασταση τηἔ ὁιαλλοθ θοωπο να συν­νοήσει, να εννοἠσει31 τόσο τη σημασία που έχει ο λο­γγκ” θελονταε να εἔετασωμε την πῳοπῃκῆ Όπό την οποία το γος αυτός για τη ουθμιση όλων εκείνων των γεγονότων ­ των πολ­ἶζἕτμΐἐἔἕΟσἶὲλζῖἐἔἐῖἔντηἔοἕἕἐιὲἶἑηςαζἶἐμιηηπἔἔἕὲίἶχηἶίόιϋῦἕοἶἕζἔ λών και|σ,κικΩών32/Υεγονότων 3?/που ανήκουν στο πεδίο|του μη

στους Νόμους· και οοθα, γιατί εφόσον η παοόισταση αυτή είναι ­ ε%φ(ἶ"|ΟΌς, στο πἔὀωο τοιἰ «ωωω 7 ισο ἶίαἔἔηὅηλμἕχσια τηἐ­ῳθμιοδηἐκατα την άποψη του ιδίου ­ το θεμέλιο για τη δημιουογία μιας αιπηἔκγια την ευ ωωἶνωα μιας πο πεἔαε · Ογος οωΈΟΞ×για τηντέτοιαἐ πολπείαἔ μελέῖη παιδεία της διαλλαγης, για την παοασταση της διαλλαγης, συγ­

° Ο Οπῃκηἔ ωἶο τηνςοπολα ἶχν" κοοτειται από μία σειοόι επιμέοους λόγους οι οποιοι ονομαζονται,Ξηἶἕἐἱῖἐεἑ ἕἔἔ 32ἶῖιυ(ἕἕα;ΕἐΈἔ:ἔ=ἶ‹ζῖ]ΡἑεπΖ2ά·Ξ;ίἕὲ ἔοῖῖιθἔἔἕῖῖλεχἐ «δείγματα», «ἑκΜ0ιΥεῖα»35· ποιοι λοιπόν είναι αυτοί; Κατ° αθλήνζο

ίΗδη διευκοινίσαμε ότι η οσολογία ταυτότητας ποόιχοησιμοποίἑί λοἔοἔ γω την αναδυωὲ κτω πληαυση της επβθωηἔε αῖαὲἐβε σὅεπκεετο Ἱφιλοσοφουν υποκείμενο, παοόι τα επιτακτικόι επιφαινόμενα μισειἐ για τη? πω Βια πω ΪΧΦΟΟΟΉ τηχἐεπχχΌμἴα3τ επμσηἔχοιεναομονίςεται με τη διαλλαγή· δεν είναι όμως η οοολογία αυτή ογοωγια το εκπωττελν τηἔ ποωαστασηἔ Έηἔ λα ΟΜΊΞ › καλτ Τε 09

παοόι ένα από τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα αντιμετώ­ ­¬­­κθκπισής της· υπόιοχουν και αλλα· αυτόι, θα τα εξετάσουμε αμέσως 29. Αφοοοι _ οπως οιοσιιστώσοιμε στο 1.2.3. ­ τη σχέση του λογου ττοσς τηνστη στγνέχεγα. ηδονή και τη λυπη, κατι που όμως δ καἴα τη γντίἐμη του πλατωνικού φιλοσο­

| × × » | , ΟΌΎΈΟ Όπολίεἰτ ΕΎΟΌ _ αποτε είῖο ε Ε ιΟΤ εΌ αι Ονυα ΈΟΌ αῖθ ΟΌ Χσιιῖ

­με επισης στο ιδιο, 631ε3­63Ζε3.¬ για την κενωση και την πλήοωση της ηδονής, την ανόιδυση και 30. Βλ., στο ιοιο, 788ο4­5 ~ τιοβλ., στο ιοτο, 822‹;16­οιτην πλήοωση της επιθυμίας, και τις σχετικές ουθμίσεις μέσα στις 31­ Βλ­­στοωιθτ 790ϋ1­2­ 790Μ­ αντίστοιχα­οποίες θεμελιώδη σημασία διακοιβώσαμε ότι είχε η αισθητική 32·Βλ·=στ®ω“)ι 78886 “ "®ἔ)βλ·788Ὁ5·

ῖα κθπηῳα τα οποια αλ/Οἰφέθθνΐθίι Οιῃν Πιοισόισταση αυτή. Πώς 35. Βλ., στο ίδιο, 78803, Βθθοό· στη γλώσσα των πολλών, η ονομασία τους εί­αοαγε αντιμετωπίζει το λογο του για ολα αυτα, δηλαδή, τελικόι: ναι οἀγθοῷο ιὸμιμα» (γστετσχπως αντιμετωπίςει το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο το λόγο 36. Η σνέλιεη του λογου αυτου λοιμβονει χώοοι μεταξυ της εςοιγγελιοις γιοιΈΟΏ γιοι την παιδε ία της διαλλαγῆς; Υπόιοχει εκ μέσους τομ σαφής δείγματα (βλ., στο ίδιο, 788ει) και της επισκόπησής τους ζβλ., στο ίδιο, 793ε).απάντηση: Η παγδεία τηἔ ὁγαλλαγής είνω κά." πολύ σημαντικό) 37. Βλ. την εξαγγελία για εκμαγεία (8ΟΟὶ›6),η οποία ποαγματώνεται με ανα­γκατί αφοοά κάῃ πολύ ση μανῃκό όπωε δη ὀωωῃσῖώσαμε ἔήζήματα εκπιπτειν της παοαστασης της διαλλαγης (: 8Ο0Β6­8Ο1σ6­ ττοβλ.

Page 131: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

260 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 261

_ σττωἔ σαφέστατα αφηνετατ να νττσνσηθετ _ σ λσνσἑ ττεστ «αδύνατον εὕ ἔχειν ποὸς τὰ ιιηὁέποτε οιπλοι τὸ διὰ παντός0ίγ0υ38. νιγνόιιενον οῖπλουν» 43.

Δεν ετνατ τθλατσ σττ στ λσνστ αθτστ σεν ετνατ λετττσμεσετα Ώστε δημιουογείται ένα «αδύνατον εἶι ἔχειν» ανάμεσα στονταττ θεν στσλεθσθν τσσσ στην ττληση ννώση σσσ στην αναννώσ νόμο ως απλουν και τη διαφοοα ως είναι του γίγνεσθαι του κό­στση” σττωἐ μαλτστα στατττστώσαμετ ντα ττασαθετνματ στσ λσνσ σμου των ανθσωπίνων ποαγματων· αυτό το «ἀὁύνατον εὕ ἔχειν»πεοί οίνου, το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο επανέοχεται σε ναι, Ποχιτινούι μαααει να χεχθει ότι ενφααζεναιι στην οικείααθτσθεν ετστ ώστε να ετνατ θθνατσ να εττληφθσσν ωἐ μτα μσθφη γλώσσα των κηιτηοίων της αισθητικής παοόιστασης που διατυπών­επωδής του φιλοσοφικσυ λόγου.Ασφαλώς, καθένας τέτοιος λόγος ανν Οι Νόμοι, ωα δηιιιανανια ιιιας αν αιμιιειθίαἕ­ αα ιην ιιεαι­ττατ σλστ μαἔτ σεν εμφσαἔσθν ναττ ττσθ θε θα μττσσσθσε να συ­ γοαψουμε: ο νόμος δεν είναι τοσουτος και τοιουτος ώστε νασλεττσθετ με τη νσμσθεστα εν τσθτστἐτ θα ττσσμεττατ ντα μτα μη συγκοοτεί μία ανομοιότητα, μία μέσιμνοι­διαφοοόι, μία μέοιμναεπιτακτικου τυπου νομοθεσία, δηλαδή για μία ως να ειναι­ νομο­ για­,ααπιαηα ανα αιαφοαας ααα ναι Οια ειναι η αναμοιόνηναι νι

θεσίοι: μετα την εννόηση καιτην σύννσια που οι λόγοι αυτοί επιφέ­ ὀιαφααα των ανθαωπινωνμ παοα ιην οποια αναφέαειαι· επο­

σσθνι τσ ατσμσ θα μττσσσθσε να τσνἔ λσηστμσττστησετ ατε να ηταν μένως, θεμελιωδώς, ο νόμος είναι, ενέχει, μία μη οοθή ­ αισθη­νόμοι". Πλησοφοηουμαστε ότι το να τεθουν αυτοί επιτοικτικα ως ιιιια _ πααααιααη ανα αιαφααας­ ααα, ωα χόναε νια αιγιῆν «ααανσμσττ θα ττσσναλσθσε τσ νελωταω” νταττ ασανεἐ Πστν σστμμασσθ­ νατον εἶν ἔχειν» ποος αυτήν. Αντίθετα, ο λόγος για τη διαλλαγήμε μτα απαντηση στσ εσώτη μα αθτσ ση μετώνσνμε σττ αλλσθ λενε­ συγκοοτεί τελικα μία παοόισταση στην οποία τα στοιχεία της είναιτατ σττ τσ να τεθσθν ατε νσμστ ετνατ «αττσεττεἔ» ματ «ασλημσν»41” τοσαυτα και τσιαυτα ώστε τελικα να συγκσοτεί αυτή η τελευταία,θττασλετ λστττσν σμσλεττσμσἐ αναμεσα σε αθτεἑ ττἐ σσσ θηλώσετἐ με τη σειοόι της, μία ανομοιότητα, μία διαφοοα όση και οία είναι η

τσθ ττλατωνητσθ φτλσσσφσθντσἔ θττσμετμενσθἑ Υττασλετι αν ανα­ ανομοιότητα των ανθοωπίνων ποαγματων· αοα, η διαλλαγή είναιλογισθουμε ότι το ελλιπές κόιλλους, το ασχημο, συνδέεται αμεσα μια Οαθή _ αιαθηνινα _ αααααιααη της διαφοααα Και Ο νόμοςμε το εκπίπτειν και ότι το εκπίπτειν πσοἔενείγέλωταν' γιατί όμως ιιαι η διαχχανἠ βοαχανιαι να Οδηνήαονν ιη αιαφααα σε ενααι­είναι ελλιπές καλλους, γιατί δεν ανταποκοίνεται στο κοιτήοιο μανία· όμως Ο νόμος ως παοόισταση δεν μποοεί όντως, μέσα του,απσθσληἐ τσθ ατσθηττμσα τσ να εμληφθσθν ωἐ νσμσθετετν εττετνστ μέσα στην παοασταση της μέοιμνας του γι° αυτήν, να εικσνίσει μίαοι ποοαναφεοθέντες λόγοι οι οποίοι στοχευουν στη συγκοότηση μέσιμνα­διαφοοα/ποοόισπιση της διαφσαας, και _ αυνεαώς _τηἐ τταθαστασηἑ τη§ σταλλανηἐι ττασαστασηἔ ττσθ ττσσαστττἔετ τη δεν μποοεί να οδηγήσει εντέλει σε ευδαιμονία αυτό που δενσταφσθαἐ Γταττι μτσλαἐ αττσ τσν Πσλτττνα ελσθμε ττλησσφσσηθετ μποοεί η μέοιμνα του να εικσνίσει· αντίθετα, επιθέτει την εικόναμτα μεφαλατώθσθἔ σημασταἐ στατττστωση: της μέοιμνας του­απλουν στη διαφσοα και καθιστα το βίο της

αβίωτο· και όμως, η διαλλαγή δύναται όντως να εικονίσει τη δια­

38. Βλ., στο ιίὁιο, 793ὸ4­6 ­ σε παοαβολη ποος το χωοίο 64604­6. ­­¬­Η­_39. Βλ., στο ίδιο, 79ΟϋΔ­5· ποβλ., στο ιΰιο, 82Ζσ6­ε1. Δ3_ ΠΟ/ιιτιν 29407­8_40. Βλ., στο ίδιο, ”789σ8­ε2, 8ΟΟδ4­5· ποβλ. 8ΖΖο3­4. 44. Βλ., στο ιδιο, 29409­Ζ95ε8· για αυτό και λέγεται στους Νόμους (βλ. 788ο1­41.Στο ίδιο, 788δ6· ποβλ. 853δ4, 853ο3· είναι και «αἰσχοὸν» κάτιτέτοιο. Ζ· ποβλ. 788δ4­6) ότι για τα πολλά και σμικαα το νομοθετείν διακσίνεται από42. Βλ., στο ίδιο, 669σ3­5, 8θ1Ε›1­3. «αποοία» ‹788‹:1).

Page 132: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

262 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ οεινιελιο τοκ τιτλτικον 263

φοοα› οννπεποίμενα› να αποτελεί παοαοταοη ποοαοπίοηε τηΞ› ­ μη ποέπον, δηλαδή αισθητικά μη οοθό, και ­τελικά ­ μηκαι ­ επομένως ­ νομιμοποιείται να ισχυοίςεται ότι μποοεί ως ωθαίοττμεοίμνα­οίαφοοαμ ωἔ μεοίμνα παοαοταοηἔ τηἔ οίαφοοαἔ να Ωστόσο διαπιστώνεικάποιος ότι σε άλλο σημείο το πλατωνικόοοηνηοεί ποοἔ την ενοαίμονία πολη παλντεοαὥ απο το νομοι αντο φιλοσοφούν υποκείμενο θεωοεί πως η αισθητική παοάσταση τηςπου ­ άλλωστε ­ δύναται να εικονίσει. Αν όλα αυτά έχουν έτσι, δγαλλαγήἔ πθέπεγ να ειγληφθεγ ωἔ νόμοεγ "αγ υποβάλεγ ότι θα ποέ­τοτε κατανοούμε νίατί οτίοηποτε αφοοα την παοαοταοη τηἐ πει αυτός να είναι ανάλογης αυστηοότητας με τους νόμους πουοίαλλανηἐ ολί μονο μεοίμναταί να μη θεωοηθεί ωἐ νομοἐτ αλλα έχουν στην Αίγυπτο όσον αφοοά το αισθητικό". Σε ένα άλλοπαί πολντοοπα νπονοαμμίἔεταί οτί το να επληφθεί εοἔ τετοίοἔ κείμενο που εξετάσαμε στην αοχή του παοόντος κεφαλαίου, καιαποτελεί ολί βεβαία πατί παοανομο νία την ταἔη τηἐ οίαλλανηἔ στο οποίο είδαμε ότι η οοολογία της ταυτότητας ­ που αφοοά την_ αετοί ο λαοαντηοίομοἐ θα οννίοτονοε αοοη τηἐ ­› αλλα παοάσταση της διαλλαγής και το αποτέλεσμα της υιοθέτησης τηςοοηνεί αοτην οτο να εππεοεί46› οοηνεί οτο _ ηθίπα η αίοθητοτα ­ δεν έοχεται σε αντίθεση με την ποοάσπιση της διαφοοάς,

Δ “ υπάοχει παοάλληλα μία σαφής οοολογία επιτακτικότητας όσον45. Σε ηθική γλωσσα ο όοος θα ήταν «αμεινων» (627α11)· σε αισθητική γλωσ­ , , , , 49 , , 50 , ,ι ι ι ι ι , ι αφοοα την ιδια αυτη παοασταση · σε καποιο τοιτο κειμενο οητασα θα ηταν «καλλιων» για τη νομιμότητα μεταφοαοης απο τη μια στην αλληγλώσσα, βλ. ­ ως παοάδειγμα και μόνο ­ το χωοίο 817ο1­6. Εξαιοετικό ενδια­ λενείαί Ο­ίί η αίσθητίλίη παἔλασίαση ­ίηἔ ὀίαλλαγηἔ θα ποεπεί ναφεοον οσον αφοοα τη σχέση του νομου και της ­ ικανοποιούοας τα οχετικα κοι­ θεωοείται νόμος και να επιβάλλονται ποινές στους παοαβάτες του·τήετα ~ ατσεητττττιε τταοάοταοηε πΘ0€ τη εταφοοάι έκττ τι νττοττθέμτνη απαντηση και σε κάποιο τελευταίο, για να ολοκληοώσουμε την ποώτη παοα­υπεοάσπισης των ποιητών την οποία εκθέτει το πλατωνικό φιλοοοφούν υποκεί­ ὁεγγμαῃκή σεωά κεγμένων τη σχετική με το θέμα που μαα απα_μενο στο χωοίο 719ο1­ο7.

. κ α ι ι τ ι46 Αυτό θεω©ηΜάΉπ0ΟΤη©υαετωσῖ0 χωωο 788Μ_6.στην ποάἔηγ ωεπιχευ σχολει, αποκαλυπτεται οτι η αιτια για την οποια θα ποεπει ναοείται να υπάοξει νομοθεσία για θέματα που αφοοούν την παοάσταση της διαλ­ ὸοθεί μεγάλη σημασία στους πθομνη μονενθέντεε λόγουε στον συγ­λαγής (βλ., στο ιΰια 799ει4­ο9), (ἰ)' αντιμετωπίζεται ως άτοπος η ενέογεια αυτή αααίβλ· ατο [οτα 799α5 _ ποβλ­ 799ε4τ5)” (Η) επίλείοείταί το ίοίο ναί παλί ίβλ., στο Τέλος, σημειώνουμε ότι (ἰἰἰ)| στο χωοίο 80702­Δ υπάοχει η ίδια θεωοητικήιίὁιο, 799ο1Ο­11, 80θΒ1­2), και ακολούθως, καθώς το ίδιο το πλατωνικό φιλοσο­ βαση με το χωοίο 788Μ­6, και χαοακτηοίςεται ο νόμος ως ασχήμων· εν τούτοις,φονν νποπείμενο αναζητεί με ποίο τοοπο θα επίτνλεί να ομίληοεί νία τα θεματα (ἰϋ) ποοχωοεί το φιλοσοφούν υποκείμενο στην λεπτομεοή ούθμιση των ζητημά­αοτα Χωοίἔ να οοηνηθεί οτην ναταοταοη τον νελοίοα (Ηλ εμμεοα θεωοείταί οτί των που αφοοούν τον ύπνο (βλ., στο ιΰιο, 8θ7ε4­8Ο8ο5).είναί αοτη η αποπείοα νελοία (βλ­› ατο ίοτα 800ο4τ5)­ 47. Είναι αισθητικά μη οοθό, εφόσον η παράσταση των νόμων είναι μη σύμ­Ἑπεται η διατύπωση εκμαγείων που σχετίςεται με μία αναφοοά στα κοι­ μγποη πΩ0§ την παοάσωση τηε ὁγαλλαγήἔ _ άεγα θα είναι ,γω ηθικά μη 0Θθό7τηοία μη εππίπτείν τη§ παοαοταοηἐ τη§ οίαλλανη§ ίβλ­› ατο ίοίοι 8Ο0οοτ801εολναί εφόσον η ποώτη δεν παοιστά την αοετή­ διαλλαγή· και είναι μη ωοαίο, εφόσον ηαπολομθωἐ νπαολεί μία (ποοοεπτίπη) οίατμπωοη (ώστε να εἔαοφαλίἔεταί ίοοο· εμπλοκή της διαλλαγής με το νόμο ποοκαλεί την αίσθηση του εκπίπτειν.οοπη έκφοαση) νομοθετικής επιτακτικότητας και αισθητικών κοιτηοίων (βλ., στο 48. Βλ. Νόμ 656ο1_657γ)8·τοία 801ε8τ803ε1)” η οίατνπωοη αντη φαίνεταί εονω να αναπλα το λονω ηοη ματ 49. Βλ., χαοακτηοιστικά, τις εκφοάσεις «καθιεοώσαντα» (815ο5), «ἐν ταξει»τατεθέν ὀιλημμα του φιλοσοφούντος υποκειμένου αν θα αποδώσει ή όχι το χαοα­ (8 Ι 605), «Τοῦ λογπου μὴ Μνεϊν μη δὲν» ©1606). πθβλ. επίσης, 79984/799Β3, 79985/τττιοοι νόμων σε όλα όσα σκττίίονττττ ιτε τη εννατόττιττν τοανινατωσηε, τττνοοτσίαε τοοεει 799ι1ι 79789/ εοεοετι 80381, εοοειτι­7, αντιστοιχα.τηἔ παοαοταοηἐ τηἔ δίαλλανηἔ ίβλ­› οτο λαοι 799ο1τε7)­ το ίοίο οίλημματ αλλωοτει * ‹‹τεταγμένη››· η συμβατική ονομάζεται «ατακτος» (8θΖο4)· αυτό δεν σημαί­ττφοάἔτι έονω ντττ η ττοοαναφτοθττσα ­ κατ” επανάληψη­ττνττθττινή ττοοτίττ τον νιι πως οει έχει τάξη ςβι. 653ειι­654ιι5›· απλο; δεν έχει την ιαεη της αακλοιγης.φτλοσοτιονντοε νττοντττττνον ντα το θέμα ττντό ίβλ­ Ο)­(τν 7 Οὐ­ (εν). 50. ελ. Ναι. 79984­ιε, 799ο1ο­εοοια

Page 133: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

264 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 265

κοοτουν την παιδεία της διαλλαγής, είναι ότι αυτοί αποτελουν τα (ἰ1) Ποοηγουμένως, η επιβολή ποινής, ποινών, σε θέματα παι­«ἑοείσματα››51 μονιμότητας των νόμων ­ και, αντιστοόφως, οι νό­ δείας της διαλλαγής θα μποοουσε να θεωοηθεί ως γελοιότης· (ἰ1)ίμοιείναιεοείσματα της μονιμότητας αυτών των λόγων52. Όλα αυτά στο κείμενο αυτό επανειλημμένα τονίζεται η μέοιμνα για τηντα κείμενα οδηγουν ποοκαταοκτικά στο ίδιο συμπέοασμα: πολυ­ επιβολή τους κατά τη διαδικασία της παιδείας αυτής55.

τοοπα δηλώνουν ότι ο φιλοσοφικός λόγος του πλατωνικου φιλοσο­ 62) Ποοηγουμένως, επίσης, η αισθητική παοάσταση της διαλ­φουντος υποκειμένου αντιμετωπίζει όχι μόνον υπό μη επιτακτική λαγής αφηνόταν να επιτευχθεί χάοη στο κίνητοο ποοσπόοισης ­ποοοπτική την παοουσία της παοάστασης της διαλλαγής μέσα στο διαλλαχθείσας ­ ηδονής και στον εθισμό σε αυτήν· (ἰΖ)| στογίγνεσθαι του κόσμου των ανθοωπίνων, αλλά και υπό επιτακτική . παοόν κείμενο, κατ, επανάληψη, οητά λέγεται ότι θα ποέπει να

Μετά την ποώτη αυτή διαπίστωση, θα ποοχωοήσουμε σε μία θεωοείται νόμος η αισθητική παοάσταση της διαλλαγής και νασυζήτηση ενός οοισμένου λόγου του πλατωνικου φιλοσοφουντος επιβάλλονταιτιμωοίες στους παοαβάτες του56.

υποκειμένου53· ο λόγος αυτός έπεται της διακήουζης του ιδίου ότι Ἀζιο ιδιαίτεοης ποοσοχής, καθώς ευοίσκεται στο τελευταίοη παοάσταση της διαλλαγής δε θα έποεπε να θεωοηθεί ως νόμος, μέσος του λόγου που εζετάζουμε, είναι το γεγονός ότι υπάοχει μίακαι της παράλληλης υπογοάμμισης της σημασίας των λόγων που παοαδειγματική δυναμική αφενός αποκάλυψης της επιτακτικό­συγκοοτουν την παιδεία της διαλλαγής ως εοεισμάτων μονιμό­ τητας για το ζήτημα αυτό (:ἰΖ)| και αφετέοου άοσης της (:ἰ2) ­ που

τητας των νόμων ­ και της σημασίας των νόμων ως εοεισμάτων όμως δεν είναι παοά επικαλυμμένη παοουσία της" (:ἰΖ)ί.μονιμότητας της παοάστασης της διαλλαγής. Η θέση του λόγου (ιη) Σε άλλο σημείο το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενοαυτου καθίσταται σημαντική διότι έπεται όλου του ποοβλημα­ είχε κάνει μεν λόγο για αγέλη, είχε όμως διευκοινίσει ότι το καθετισμου που η ως το σημείο αυτό ολοκλήοωση της ποαγμάτευσης άτομο θα αποσπάται από αυτήν και θα έχει ιδιαίτεοη παιδεία·της παοάστασης της διαλλαγής εκκάλυψε, καθώς επίσης και της επίσης (ΠΖ) είχε υπογοαμμίσει ότι δε θα ανατοέφονταν οι πολίτεςδιακοίβωσης της ποοαναφεοθείσας διττής ποοοπτικής αντιμετώ­ σαν να ευοίσκονται σε στοατόπεδο, και (Π3) ότι η αοετή τους θαπισης της παοουσίας αυτής της τελευταίας μέσα στο γίγνεσθαι του είναι η αοετή της διαλλαγής, η οποία ­ όπως είναι γνωστό ­κόσμου των ανθοωπίνων· είναι, τέλος, σημαντική, γιατί αμέσως τοποθετεί σε τέταοτη, αζιολογικά έσχατη θέση, την πολεμική αν­μετά (και) από αυτόν5λ το λόγο το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκεί­ δοεία58. Στο κείμενο που εζετάζουμε, αντίθετα: (ἰἰ1)ί το φιλοσο­μενο είναι σε θέση να αντλήσει την ποοβληματική εκείνη που φουν υποκείμενο ομιλείγια αγέλη, χωοίς να ποοβεί στην κοίσιμηθεμελιώνει το τελικό αντικείμενο της συζήτησής μας στο παοόν διευκοίνηση59· (ΗΖ) τονίζει την ανάγκη παοουσίας όπλων και ενό­κεφάλαιο, ποοβληματική που αφοοά ένα και μόνο θέμα: τη διαλ­ πλων παιγνίων στην καθημεοινή ζωή της πολιτείας, υποβάλονταςλαγή ως απουσία του τοαγικου των ποιητών και θεμέλιο του αντί­τεχνου τοαγικου του πλατωνικου φιλοσσφουντος υποκειμένου. ~·~·­θ­_

. 55. Βλ., στο ιδιο, 793ο5­79ΔοΖ.τ­¬­­τ 56. Βλ., στο ιδιο, 799ο4­9, 80087­Β1· υπογοαμμίζουμε την έκφοαση «δίκας51.Στο ιδιο, 793οΖ. ‹'ισεὅειας›› (799Β8).

52. Βλ., στο ίὁιο, 793οΖ­3· ποβλ., στο ιδιο, 79507­9 57. Βλ. σημ. ΙΙ 46, ιδιαίτεοα όσον αφοοά το χωοίο δθθοεί­5.

53. Βλ., στο ίδιο, 793ὸ9­8Ο3ει1. 58. Βλ. Νόιι. 666ε1­66?ειΔι.

54. Βλ., στο ίὁιο, 8θ?›ει4­804ο1, 811‹:5­εὶ5, 817ει1­ο1. 59. Βλ., στο ιδιο, 794ει8­δι.

Page 134: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

266 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ίί ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 267

έτσι την εικόνα της πολιτείας ως στρατοπέδου, και επίσης (ἰἰ3)” μόνλμηε τοωτόωως _ στη συγκεκῳμένη πωίπτωση _ ως διαλ­» 66· » » κ |αναφέρεται επίμονα και ­ καποτε ­ εκτενώς σε πραγματα που λαληε γω να μην οδηγει ἶιε μεταβολγη αλλα , ανῃθετα σεπῳάγουν τήν πολεμική ανδῳίαόθ ενισχυση της μονιμης ταυτότητας της διαλλαγης, θα πρεπει να

(ὶϋ) Ενώ αλλοή έχω ποοήγήθεί ήοήήἐή ένα λεπτΟμε_ ληφθεί μέριμνα ώστε η ίδια ακριβώς ταυτότητα" ­ η ταυτότηταΩειακό νομοθετείνω ενώ όπωα ποοαναφῷαμε λόγω διαλλαγής68 ­ να εκκαλυπτεται κατα την τέλεση των παιδιών. Εν

εκμαγεία, δείγματα, δεν είναι λεπτομερείς, εδώ, αντίθετα (ιιἰ)ίγίνε­ Ματακλείὀλ: ενώ π@οηγοΉμέ\/ως είχε αναγνωῳστεί η δωατότηταται λεπτο ε ί λό ο ια νο οθετικέ υθ ίσει που α ο ουν δια­ _ τοωλαχλστον _ μη βλαβηἐ πεθαν τηἔ ὀιαλλαγδβ εδω θεωθεπωιλση§ νἐν ιλ ἑσμ § φσ ι δ ι ι , ι ι ιΘέματα γΜ1παΘάὀεή|μα παωείαςύἔεΟ©τών7ήμνων63. οτι η υνατοτητα αυτη επιφανειακα μονον ειναι εκφραση μη

(Ν) Τέλος, ενώ ήοπά συζήτήσή των ήῳτήεήων Οθθότήωἐ βλαβης· στην πραγματικότητα, ανεξαιρέτως, ό,τι είναι πέραν,

της αισθητικής παραστασης της διαλλαγής είχε αφεθεί περιθώριο Μτός της ἶλα›ἶλ(ἐΞΐήε° εἶνεχλ άθνηλσῆ Ϊηα ΕΜ" τζμελἑαλἐζἰεαἶ κεχκόγια την προσπόριση ηδονής ­ ουτε ακρατους ουτε διαλλαχθεισας για την πο Βἶεια ΟΨΈΟ Ρμωἔ τε Μα σημεω/ελ Ο ιη ἔα (ἶγη εινἑἶἑ­ από την παιδια, με την έμμεση αλλα σαφή αιτιολογία ότι μία _ επιβεβωωνετἶ" ΟΠ ελνἶ" _ ἙΟ μἶγωωτεοο Ϊχγαθἶσ το αωστο 7τέτοια ήδονή θα είναι αποδεκτή εφόσον θα είναι αβλαβήεγοιη και οτιδηποτε περαν|απο αυτην ειναι αδιανοητο οχι βεβαια ναίνετα ὁ λαὀ ι δεκτό ότ , ὀήνατότ βλάβ πέ ειναι αγαθο αλλα ­ εστω ­ μη βλαπτικο: θα ειναι το μεγαλυτερον λ η η ληπσσλ η η ηη ηέ Ω ι ι ι ο ι ι ι

ο ι ι ι ι ι . Α “ κ “ λ σ α : ¬της διαλλαγης, στο υπο συζητηση κειμενο το φιλοσοφουν υποκει­ αἶακο ,πο 0781 Οωῖα πα) Όπτἶι "ατι πο Ό ημ ,ΉΜΟ εφ(ἶσΟἶ|οπως ειναι ευλογο ­ οποιαδηποτε μεταβολη ειναι θετικη μονονμενο επανέρχεται στο θέμα, θεωρώντας ότι πρέπει να λεχθοιιν

Οῳσμένοε ποάγματοἕ σχετικά με Οωτό: (ν)| Η παωλά/δεν μἶ­Εο@εί να Για την παιδεία­παιδια στους Νόμους, βλ. και Κ.Ι. Βουρβέρη (1955­1956), κυ­θεωθηθεν καθεοωτη αβλαβήἔω οδηγει σε μεταβολλυ σε αἔση τησ ρίως 471­472, 498­501, 504­507. Είναι πλέον σήμερα αναγνωρισμένο ότιη παιδια,_­σ­­ζ ιο παιχνίδι, συνδέεται, εκτός των αλλων, με τη μίμηση ­ και το θέατρο ­, με την

6ο. Βι., οτο ιοιο, 79=ιο6­795οε, τσοοι­σο ιιοβι., οιο ιοιο, ειιιοσ­(16. ιινιλπτυἔη πιτ φαντασίαε ­ αλλά και άλλων, νοητικών και ννκικών δεἔιοπιτων ­ ι

61. Βλ., στο ιδιο 63063­63182· εναρμονισμένη με αυτή την κριτική είναι η δια­ μη την λησνσπσίηση σσννείσητων επλθημλώνι τη σλσσσσμάτλση σσνησσσσεων­ Πσβεβαίωση του πλατωνικου φιλοσοφοὑντος υποκειμένου ότι έχει ομιλήσει για τους ηιν Έεσσσησἐ σημσσίσἐ Χσησηλστητσ ίση από ψηλσλσνληη ησλ πσλσσνωνληη σσίσ­«τιιπους» της παράστασης της διαλλαγής (βλ., στο ιδιο, 8θ3ε5­7, 8Ο9ο4­6), και ότι ηλη βλ­› πσσλελσσι σλην ελληνσίη νλώσσση τσ σφλέσσηλσ «Τσ πσλσί ησλ τσ πσλλνίσλ»αυτή η παρουσίαση «τόπων» είναι το καθήκον του (βλ.,στοιδιο, 816ο1­2)· έκφρα­ Σηνχθσνη Εϋίπσίσεσση 38 (1988)› σ4°8σ› σπση λσλ σνσφσσσ στλἔ σπσηλελἐ τωνση αυτών των «τύπων» είναι οι λόγοι­δείγματα, οι λόγοι­εκμαγεία. Ηίνικοτ, Πιαζέ και αλλων. Για το παιχνίδι, τέλος, και τη σημασία του ως στοιχείου

62 Βχή στο ήχο] γοςὸοηοςὥγ ιωιι πολιτισμού, βλ. το γνωστό έργο του Ηιιὶτὶιιςει (1949).63. Βι., οτο ιειο, ισιοιιοιι­ ιιοβκ, στο ιοιο, εισοι­ιι. 66­ Βλ Ναι­ 79803­Τ6ιι_ Βχ” Οτο ήχο) 667€ι9­θ8­ 67. Βλ., στο ίὁιο, 797 Β1­Ζ· επιφανειακα, μία τέτοια αντίληψη ονομαζεται ατο­65. Βλ., στο ιδιο 798 Β?­ο1. Οι παιδιές έχουν, επίσης, μεγαλη σημασία για τη ­"σέ ίβλο στσ λσλσι 797σ2)› νλστί σίνελ σημασία σε κσσλ σλλ σημσνηκσ (βλ­ι στο [όλοι

μονιμότητα της νομοθεσίας της διαλλαγής (βλ.,στο ιδιο, 797ει7­9), και αυτό γιατί η ησ7σ7­8τ σε σηνσησσιλσ με 798σ7­03). στην πσσνμσηηστητσ σμωἐ επελση είναι ση·παιδια είναι το επόμενο σταδιο, από τα τρία ως τα έξι έτη (βλ., στο ιδιο, 79¿ιαΖ­4, Ιλσ σπλνσηηλσνητσἐ τηἐ σλσλλσνηἔ _ σπωἐ άτσπσἔ είνσλ η επλτσντληστητσ ωἔ νσ·σε συνδυασμό με 793 ὀ9­05), μετα την ηλικία εκείνη που εκκινεί από τη γέννηση ιλσωεσίσ τηἔ πσσάσσσσηἔ τηἐ σλσλλσνηἑ (βλ σημ­ Π 46)­κοι φθάνει ως το τοιο εοη ςβι., οοο ιοιο, 791 οι­2, σε οονοιοομο με τσιπ­6)· γιο 68. Ποβλ. Ναι. 664857 81ελ και τον ποοηιιηθέντα σχολιασμό μαςτη σημασία της παιδιας, βλ. επίσης, στο ιδιο, 643ι›η­αει ­ κυρίως σε σχέση με την 69­ Βλ­› στο ἴὁιθι 79807­σ1” πθβλ­› στσ λσλσι 797σ3·4·επιθυμία, με την ηδονή (για τη σχέση παιδιας­ ηδονής, βλ. 657ο3, 671ε6). 70· Βλ¬ σΐσ λσισ 62805­

Page 135: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

268 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν' ΛΑΜΗΡΕΛΛΗΣ ­­ΡΙ ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 269

όταν οδηγεί μακσια από το κακό71, η μεταβολή ­ ως: το πέσαν της Τι θέλει να δηλώσει το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενοταυτότητας της διαλλαγής ­ είναι το μέγιστο ασνητικό, ακόμα κι τελικα; Γιατί υπασχει αυτή η διττή εμφανιση της επιτακτικότητας,αν η μεταβολή αυτή δεν είναι συνυφασμένη με το συμβατικό πασα τη διττή ­ ηθική και αισθητική ­ πασουσία του πσαουαισθητικό και τον εγγενή με αυτό διχασμό της ζωής σε επιτακτι­ λόγου; Θα δοκιμασουμε να ανιχνευσουμε την απαντηση· αςκότητα του λόγου (τ ακσατεια του πόνου και του φόβου) και σε θυμηθουμε: ο πσαος λόγος μηχανευεται μία εικόνα, μία ηθική, μίαακσατεια της ηδονής. ψυχολογία, μία παιδεία, για να υπασζει μία πολιτεία πασουσίας

Τι μποσουμε λοιπόν να συμπεσανουμε από την πσαγματευση της διαλλαγής, ασα ασσης της επιτακτικότητας. Όλα αυτα που οτου λόγου που πσοηγείταιτης ανέλιξης της πσοβληματικής η οποία πσαος λόγος μηχανευ εται αποκαλυπτουν τη μέσιμνα για τηαφοσα τη διαλλαγή ως απουσία του τσαγικου των ποιητών και μονιμότητα του, και μαλιστα τη μέσιμνα για επιτυχέστεση μονι­θεμέλιο του αντίτεχνου τσαγικου του πλατωνικου φιλοσοφουντος μότήτα από αυτήν του επιτακτικου· και μόνον όμως αυτή η εμμονήυποκειμένου; Μετα τη συγκσότηση της πασαστασης της διαλλαιιήἔ του πσαου λόγου, του λόγου της διαλλαγής, στην ανέλιξη αποκλει­και τη διαβεβαίωση για τη μη επιτακτική πασουσία της, γεγονότα στικοι του εαυτου του, στην επίταξη δηλαδή του οσιζοντα τουπου ασφαλώς πασαπέμπουν στην αδιαπτωτη πασουσία του πσαου φιλοσοφικου λόγου στον εαυτό του, μέσα από τις καλα σχεδια­λόγου, έπεται μία εμφανιση της επιτακτικότητας, του επιτακτικου σμένες και ενασμονισμένες μεταξυ τους, διαδοχικές και πολυτσο­λόγου, η οποία λαμβάνει χατλασχἠν τη μοσφη επιταιιτιιιότῃτας της πες, εμφανίσεις του, δεν οσιζει τελικα πασα την επιτακτικότηταδιαλλαγής και στη συνέχεια τυπικές μοσφές επιτακτικότητας, όπως του πσος ό,τι δεν είναι πσαος λόγος, πσος ό,τι δηλαδή είναιείναι η ποινή και ο πόλεμος ­ ουγκεκσιμένα: η πασουσία της επιτακτικότητα ή διαφοσα από αυτόν. Οι «μηχανές››7®, τα «δείγ­εικόνας του και της ασετής που συνυφαίνεται με αυτόν· βέβαια, ματα», τα «ἐκμαγεῖα», οι «ατοπσι» λόγοι", δεν είναι πασα ασφα­ήδη η επιτακτικότητα της διαλλαγής έχει ολισθήσει ­ από τον λή δείγματα εδσαίωσης της ταξης του εαυτου του· δεν είναι πασαΠολιτικό κιόλας ­ πσος τυπικα δηλώματα επιτακτικότητας όπως ιη συνολική μέσιμνα για «ἐσεισματα» και «ἑποικοδόμημα››78 πουείναι η αντίληψη πεσί των ανθσώπων ως αγέληςῃ, η φσοντίδα για θα στησίζουν τον εαυτό του, την πασουσία της πασαστασης τηςτη λεπτομέσεια73, η κεφαλαιώδους σημασίας πεποίθηση ότι εκτός διαλλαγής· επομένως, είναι ευλογο ότι αλλοτε υποβαλλουν καιτης διαλλαγής δε θα πσέπει να υπασχει τίποτε αλλο πασα μόνον αλλοτε πσοβαλλουν την απουσία οποιουδήποτε στοιχείου είναιεφόσον αυτό την υπησετεί/4, και,τέλος,η αντίληψη ότι έτσι πλέονη έξω από την ταξη της πασαστασης αυτής· έτσι λοιπόν, αυτή ηπασουσία της διαλλαγής επιτυγχανεται ως επίταξη, ότι υπασχει ­ πασασταση, αν και ­ όπως είδαμε ­ είναι καθεαυτἠ πέσαν τηςεπιτακτικου τυπου ­ ταξη της διαλλαγής75. ταἔης της επιτακτικότητας, διαπιστώνουμε ότι καταλήγει να είναιτα ως πασουσια έκφανση της επιτακτικής ταἔης.

71_Βχ_,0­το ιὁιο, τοτὸτο­θιι_ Αμέσως μετα την ολοκλήσωση των εμφανίσεων του πσαου72. Βλ., Πολιτικ. Ζόλελ­όθ.

73­ Βλ­ι σΐθ ἴὁιθι 29λϋ12 <<ἀκσιόῶς››, 29­ΙΒ5: «πεσι απαντων››· πσβλ., στο ιδιο, “

295γ)1. 76. Βλ., στο ιδιο, 66­λολ, 798ε±4· για το ότι πσόκειται για μηχανές επιτακτικό­74· Βλ. στο ίὁω) 294024. τητας, βλ. το πλαίσιο λόγου που κινουνται: στο ιδιο, 66­λε3­7, 79864­7.

75. Για την έντονη πσοβολή αυτου του γεγονότος, βλ. Νόμ. 79λυ1­3, 797ε9, 77· Τόσο ΤΟΌ 123­ όσο καλτοϋ παθόντοέ χεφαλαίολλ·79935, τοοιι, ι99ε3, εοτειι, 80381, ειεεε. 78­ Βλ­ Νόιι­ 793027 79305­ αντίστοιχα­

Page 136: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

270 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν' ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ οεινιελτο τον τΡΑΠΚοΥ τη

λόγου79, έπεται το κείμενο που καπως διεξοδικατλθ εξετασαμε και ετστ θεσαττεσετ την ετττταττττττστητα αλλη μτα τΡσσα› ατσσνταἑ _το οποίο ­ όπως ποομνημονευσαμε ­ ποοβαλει μία διττη εμφα­ ττατα βαθσἐ/εν τελετ _ την ττσαστητα τση ττατ σσηνώνταἐ σενιση της επιτακτικότητας· μέσα από την ποοβολη αυτη ο λόγος του ετττττωση την ττασασταση τηἔ σταλλανηἐ­πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου δεν κανει τίποτε αλλο Τελσα ματ αστα ετνατ τσταττεσα σημανττττστ θα ττσεττετ να σημετ­παοα ρητά να διηγείται αυτό που έχει ήδη υποβληθεί ότι συγκοο­ ώσσμμε σττ σλη ατττη η στηνηση τσσ ττσσμνημσνεσθεντσἐ ττετμενσττείτοιι μέσα από τον όλο λόγο πεοί διαλλαγης που έχει ποοηγηθεί ττσσ­λενετ ατττσ ττσμ εθνη) θα ντνσταν σσσν αφσσα τη λσνω ττσλττετακαι τον οποίο κιόλας εξετασαμε: την επιτοικτικότητα της ποιοου­ τσμ ττσασττ λσνσττ τηἐ σταλλανηἐ” ττσσ­λενετ σττ σ λσνσἐ ντα την ττσ·σίας της ὁιαλλοιγής· η διηγηση καθίσταται οητη μέσα από μία ­ λττετα τσμ ττσασττ λσνσμ σε θα ετνατ αναττφτσβητητα σττστσ§83 με τηνόπως διακοιβώσαμε ­ κλιμακωση από την υποβολη στην ποο­ εσνω ττασσττστα τηἔ” ματ στττσἐ στην ττσώτη ττεσττττωση εμττετστττηἐβολη, ενώ στο τελευταίο μέοος ¬ όπως έχουμε σημειώσει ­ ετττσσατσηἐ ατττσσ τστ τσΧττστσμσττ84› ετστ ττατ εδώ ττατα τσσττσ ανα·υπαοχει, παοαδειγματικα, αποκαλυψη της επιτακτικότητας της λσνα εμττετστττστ τσ ττασεττσμενσ σσμττεσασμα ετνατ σττ τσ ανττττετ·διαλλαγης, και αοση της ως διαβεβαίωση για μη επιτακτική πα­ μενσ τη€ αττσχηἐτ τηἐ φτνητἐτ ετνατ εντελετ τσντσστεσσ αττσ τη μεστ·οουσία της τελευταίας· η αοση­διαβεβαίωση όμως, όπως ­ επί­ μνα ντα αττσλη αττσ αντσ” στη σμνττεττστμενη ττεσττττωσττ η θεσμστσης ­ ποοαναφέοαμε, ως μέοιμνα ποόκοισης της διαλλαγης θετημενη αττσΧη› η φττνη αττσ την ετττταττττττστητατ σσηνετ σε εττττα·αποκαλύπτεται ότι δεν είναι πασα επικαλυμμένη παοουσία της ττττττστητα· Ετττσηἐ φατνετατ να τσληετ ττατ εσώ η ττασατησηση ττσσεπιτακτικότητας· αντιστοόφως: παοαδειγματικα, στο τέλος αυτου ­_ στην ττσώτη ττεσττττωση _ εφεσε στσ ττσσσττηντσ η τατστττη μετα­του λόγου, μέσα από την ισόοοοπη έκφοαση διαλλαγης και επι­ φσσα: σττεστσστσμσ€85 σε ενα ττατττσνσν «εττττησεσμανβηττη δτσλλα·τακτικότητας, το υποβαλλόμενο ποοβαλλεται, καθώς επαναλαμ­ νη εν ττσσττετμεντα αττστελετ εττφσαση τσσ ετττταττττττσσ λσνσαῃτ ματβανεται η καταδειξη πως η μέοιμνα μη επιτακτικης ποόκοισης της δεν μττσσετ ττασα να ωφελετ τσ σώμα τη€ ττσλττεταἔ ωἐ σταλλανη τηἔδιαλλαγης δεν είναι παοα επικαλυμμένη επιτακτικότητα. Το συμπέ­ ετττταττττττστηταἔτ αλλα ττατ να τσ βλατττετ ωἐ ετττταττττττστητα τηἔοασμα που ποοκυπτει από όλα αυτα διακοιβώνει ότι ο ποαος λό­ σταλλανηἐ­ Στην ποώτη πεοίπτωση, μετα τις διαπιστώσεις, εκείνονοἔ δεν εννοω μόνον ένας χόνοαφωέαε μναἐ σκέψης πον στοχῶ που τελικα ποότεινε το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο ήταν οζεται, η στοχαστηκε, την αοση της επιτακτικότητας· ο ποαος λό­ μη ττεστσστσμσἐ στσ ενα εττττησεττματ αλλα τσ ανστνμα ττατ ττσσἐ ταγος, ως λόγος για τον εαυτό του, είναι λόγος που μηχανευεται τη σμστ σηλαση ττατ ττσσ§ τσ ανττθετσ ατττσσ ντα λαθη τσττ σττστσττσωτήρια πεοικαλυψητῃ του εαυτου του, το μόνιμον του εαυτου οιτου82· εξοοίςει την παοαδοσιακη επιτακτικότητα, και ποαττοντας 83. Βλ., στο ιόιο, 636ε4­6· το «ὁμοίως» ς636ε5) μας επιτσεπεινα ομιλησουμε

για παοασταση: η έογω παοασταση, η μίμηση, καθώς θα είναι επιτακτικότητα, δε79. Βέβαια και αυτές εμπεοιέχουν το στοιχείο εκείνο που είδαμε στο 1.1. να να είνατ όμοτα με τη λόνω ττασασταση› με τσ ανττττετμενσ τηἐ μτμησηἐ ττσττ ετνθττ η

επιγσαφει την ενδιαμεση βαθμίδα επιτακτικότητας και διαλλαγης· βλ. Νόιι. ητττλλανη·6Ζ7εΖ­3, και ποβλ., χαοακτηοιστκα, στο ιΰιο, 67Οο9­10, 663ε1­Ζ. 84· Βλπ στο τητα 636τ›1ττ·ε·

80· Βλ­ σημ­ Π 53· 85. Δεν είναι μόνον ο πεοιοοισμός στον εαυτό τους στο ένα, που οδηγεί σε αυ­81' Βλ. Νόμ' 793Β8. «πάσῃ σωτηωα πεῳκαλὐψαντα ἔχει». ποβλ., στο ωἰον ιο το συμπέοασμα, αλλα καιη ποοστακτικότητα ίβλ. 636ει7) που το ενισχόει.

961036. 86. Βλ., στο ιδιο, 63686­Ό1.

82. ει., στο ιειο, τ93ιι2­3, 79788­9. ετ­ Βλ¬ τ­2­τ· σκεττττττ­

Page 137: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

272 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 273

υπήοχε ο πεοιοοισμός, γιατί και τα δύο είναι θεμελιώδεις ποου­ αποκαλύψει η ολοκλήοωση της παοαβολής, ποιν ποοχωοήσουμεποθέσεις ­ υπό οοισμένες συνθήκες ­ ευδαιμονίας του ατόμου στα όσα έπονται αυτής: Ποιο είναι όντως το έογο του πλατωνικούκαι της πολιτείας· στην παοούσα πεοίπτωση τι είναι αυτό που ποο­ φιλοσοφούντος υποκειμένου; Η δημιουογία μιας πολιτείας που

τείνειτο πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο; θα είναι αοίστη91· ποιο είναι το άοιστον, αυτό που ­ επομένως ­Έχοντας ολοκληοώσει τη διήγηση του οικείου πλέον κει­ η παοουσία του καθιστά την πολιτεία ­ εννοούμενη ως συλλο­

μένου, το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο ποοχωοεί στην εκ­ γικό και ατομικό βίο _ που το εκφοαςει αοίστη; Η διαλλαγή ­φοοά μιας παοαβολής· μέσα σε αυτήν υποθέτουμε ότι θα βοοόιιε άοα: ο βίος της διαλλαγής92· και ποιο είναι τό έογο του φιλοσο­τη διατύπωση των ποώτων στοιχείων της απάντησης στο τεθέν φούντος υποκειμένου σε αυτή την πεοίπτωση; Η οοθή εξεύοεσηεοώτημα. Στη συγκεκοιμένη παοαβολή το φιλοσοφούν υποκείμε­ «μηχανων» και τοόπων για να επιτελεσθεί η διαλλαγή· όπως

νο λέγει ότι ο τοόπος που κινείται είναι αντίστοιχος με αυτόν του όμως είναι ήδη γνωστό, η χοήση του όοου οοθή, παοαπέμπει στοναυπηγού· όπως αυτός, θέτοντας την τοόπιν του πλοίου, διαγοά­ κοίσιμο θέμα των κοιτηοίων που αφοοούν τη διαλλαγή ως

φει το σχήμα του, έτσι και το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο παοάσταση, την παοάσταση της διαλλαγής, και οι «μηχανές» είναιδιαγοάφει σχήματα βίου που ανταποκοίνονται σε τύπους χαοα­ ­ όπως είδαμε ­ συνυφασμένες με την όλη διαδικασία πασά­κτήοων88· ωστόσο η παοαβολή δεν είναι ακόμη παοόι στο οτόιδιο στασής της. Συνσφίςουμε: όντως θεμελιωτής πολιτείας είναι το

Ήιἐ Όπαβαλήἐ Τηἐῖ ααέαωἑ στη αλλνέλεια λέγεται ότι «όνΤω€»89 πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο στο βαθμό που έχει ως στόχοενεογεί όπως ο ναυπηγός όταν οοθά εξετάζει τι θα ποέπει να του την πολιτεία της διαλλαγής, και είναι επίσης αλήθεια ότι γιαμηχανευθεί και ποιους τοόπους να χοησιμοποιήσει για να επι­ να τον επιτελέσει εξετάζειτα κοιτήοια παοάστασης της διαλλαγήςτελεσθεί ο πλούς του βίου με τοόπο τέτοιο ώστε να είναι άοιστος90. στην καθη μεοινότητα του ατομικού και συλλογικού βίου.Νομίςουμε ότι θα ποέπει να διεοευνήσουμε τα στοιχεία που έχει Η συνέχεια του κειμένου δίνει το ποώτο δείγμα αυτής της

οοθότητας93· λαμβάνεται μάλιστα μέοιμνα στο τέλος της εκφοοάςεε. Βκινόμ. εοεειιε­ γιαιο ππογυιιιειιιι» ιεοκιω, βι.,σιι›ιειο, ταλεε­ για του ποώτου δείγματος να δηλωθεί διττά ότι η ποοεἔαγγελθείοα

αυτό καιγια τα «οχήματα» ς863ε6,7), βλ.,στοιυιο ,737‹17. οοθότητα θα ποέπει να εκληφθεί στο πλαίσιο της αισθητικής89­Στθίαα 80338­ γλώσσας, καθώς λέγεται ­ αφενός ­ ότι αυτή αναφέοεται στα90. Βλ., στο ιδιο, 8θ3ε8­δ3· ποβλ., στο ίδιο, 758εἐί­6, 9ῖι5σ3­Δ, 9ό1ο3­5. Όσογ Μοπήῳα της παοάστασηε, τηἐ δωλλαγήἐ εν π@0%εΒμένω9ιι7 και

αφοοά τη ζωη ως πλού, βλ. Ισοιιιε (1945), 93 σημ.9 ­ για αλλα χωοια πλατωνικα­, και, στο ιδιο, 92 σημ. 8, για χωοία αοχαίων ποιητών. Συγκεκοιμένα, για την ταπλατωνική παοουσίαση της πολιτικής ως «διακυβέογηοης του πλοίου της πο· οποίο ο Σοφοκλής οικοδομεί την τοαγωδία: η ςωη του ανθοωπου είναι ένα θα­

λαείαἔλο βλ­ Κ­ Βααλϋτααἐὶλ (1976ϋ) _ λωθίωἑ 54­160 ­ι όπαα ασκεί κθλαλαι σε λασσινό ταξίδι όπου το λιμάνι που ονειοευόμαστε είναι ένας σταθμός ποοσω­

αυτή την αναλογία (αλλά και σε αλλες αναλογίες του Πλάτωνα). οινός, μία οπτασία, και ο χώοος του τοαγικού».Ενδιαφέοον έχει το γεγονός ότι έχει επισημανθεί* πως ο λόγος πεοί πλου ­ οι Βλ_ Νόμ_ 817ι)3_

όσα και αναιήτήοτιε λιιιέγα ­ που κανει ο Πλάτων είναι μοτίβο του τοαγικοα της 92. Βι., στο ται, 62εε5­6, σε συνδυασμό με οετσιι­ 62883.

τοαγωδίας· και είναι ενδιαφέοον, γιατί αμέσως στη συνέχεια (βλ. 8Ο3δ3­7) αυτής τα 93. Βλ., στο ίὁιο, 8Ο3ὶ›3­5.

θεμέλλα θα θέσω Ο Πλαῖων Μαλ Θητα θα Έην Ήατοναμασελ ααγὸτεθα (βλ 817α2­3)­ 94. Βλ., στο ίὁιο ΒΟΒΒ6­7: «διὰ ποοσἠκοντός τινος αὐτὸ ποάττοιμεκν ποβλ.,

* Ο ΑΠΖΪΘΠ (1983λ 36› από αφαθμἠ τον Οίὸαίαὁα Τύθαλ/να του Σαφααλήι στο ίδιο 668α8­οτί, όπου γίνεται λόγος για «την ποοσή κουσαν τάξιν» (668ο2) τηςχαοακτηοιστικά σημειώνει: «Έχουμε εδώ το θέμα του “λιμένος”, γύοω από το οοθότητας· βλ., επίσης, τη σχετική ουζήτησή μας στο 1.2.3.

Page 138: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

274ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 275

αφετέοου ­ ότι το ίδιο το πεοιεχόμενο του ποώτου δείγματοςίσως είναι Οοθή παοάσταση τηἐ ὀγαλλαγήαεε­ Αε εκτυλίξογγμε λοιπόν το πεοιεχόμενο αυτό: τα ανθοώπινα ποάγματα, πληοοφο­2.4 οσύμαστε, δεν είναι άξια μεγάλης σπουόἠς, ωστόσο είναι ανάγκη

95. Βλ., στο ιοιο, 803ι›7± «τσως αν ημτν συμμετοον αν ειη»· ποβλ., στο ιοιο, να αποτελούν αντικείμενο σπουδής96· στη συνέχεια έπεται η διευ­66ἶι15·668ιι4ι όιιον γινεται λόνοε για την Οοθόιιιιοι ωε ειινιιιιετοον» (668ιι3)' βλ­ι κοίνηση ότι η ανάγκη σπσυδης οφειλεται στο ότι είμαστε «ἐνταῦ­επωσἔῖιίἴὲηιἶτοῖιῖ|ι›ΞὉιίό]¬ἶδινἘον(δι·ἶεῖχῖιδι2πδυ αναφεοθηκαν στην ιταοουσα ειω­

θα»97. Το φιλοσοφούν υποκείμενο, μέσα από το τέχνασμα τηςση και πθοηγούμενη. Ήδἴμ μόλω ποοηγωμένωε όπωε πῳαναῖὲἔαμε ανοἑἕώτησης κατά πόσον έγινε κατανοητό από/ το συνομιλητή(βλ. σημ. Π 90) ¬ το ίδιο το φιλοσοφούν υποκείμενο παοομοιάζει τον εαυτό του τον › πΘΟχωΩεν στην πεοαντεοω δνασαφηση των οσων δνατνπωσεμε ναυπηγό, και το έογο του με το έογο του τελευταίου· όμως ο ναυπηγός, κιόλας ποοηνουμένως. /Ηδη όμως η ποοηγηθείοα διατυπωοή τους ταστο Γ00741 (βλ­7 στο ιῦιιι 503€), θεωοείιιιιι ότι λειτοιιενει όπωε Ο ἔωγοάφοει εμφάνιζε ως γνωστά και ως βέβαια, αντίστοιχα, ποάγματα: ωςμα›λιστα διδεται και μια πεοιγοαφη/τουοτοχου τον οποιο και οι δύο υπηοετούν γνωστό99 την άποψη όῃ τα ανθθώπωνα π©άγματα δεν είνω κο"(β ., στο ιδιο, 5Ο3ε7 ­5θ4ε1), η οποια ειναι ισοδυναμη ποος την πεοιγοαφη του τόσο άξια σποῖωήἔ βέβωοωθ παΰταση ότι είναι ανά­αισθητικού κοιτηοίου του χωοίου 6686110­ε2 των Νόμων. Μετά από όλα αυτά | 7 / | /μποοούμε να πούμε ότι ο αναγνώστης έχει ποο­ειδοποιηθεί για το συσχετισμό ννη να αποτελουν ανῃκενμενο σπΟΌδη€° Στην πθανματννοτηταπου θα ποέπει να κάνει μεταξύ της γλώσσας του χωοίου 803133­7 και του χωοίου ωστόσο αποσαφηνίζει μόνον το πθώτοἶ λέγει ότι _ όπωἔ έχειπαοάθεσης των αισθητικών κοιτηοίων. Ειδικά όσον αφοοά το αν έχει ποοετοιμα­ ποοαναφεοθείνῃ ­ ο ανθοωπος δεν είναι παοα ένα παιννιο πουσθει ο αναγνωστης­επαοκης γνώστης του πλατωνικού έογου, για το συσχετισμό μηχανεύτηκε ο θεός' το πιο άοιστο ποαγμα που μποοεί να κανειτου κοιτηοίου του χωοίου 668σ10­ε2 με το χωοίο 8Ο3ο3­7, βλ.: (1) την ισσδυναμία Οωτός είνω να λεποιωγεί ως παίγνκη δηλαδή να παίζω. τούτοτου 668οΙ1Ο­ε2 με το 5Ο3ο7­5Ο4ε1, ισοδυναμία που λειτουογεί αμέσως μετά την , , , , , , ,ανοιφοοά στο φιλόσοφο ως ναυπηγό· στο πλαίσιο αυτό η αναφοοά στο «ποσσή­ Ομως (ἶη μοωνεν Ο" θα ενεονεν εναν­Πα πΩΟ€ Οἰῃ ωἔ τω@ακοντος» (8Ο31›6) είναι εἔαιοετικά ευανάγνωστη· (ιι) το ότι η αναγκαία μετάβαση ὸνανοουν­Εαν ννα Οωτόν102­ το τεχνασμα τηἔ μη κατανοησηἔ επανα­από το χώοο της ζωγοαφικης, στο χώοο του φιλοσοφικού λόγου έχει ποοετοιμα­ λαμβανεται103, και το ιτλατωνικό φιλοοοφουν υποκείμενο ολο­σθείχάοη στο χωοίο 264ο του Φαιδοου· εκεί, όπως στο 668σ1Ο­ο2, γίνεται αναφο­ κληοώνει τη διευκοίνησή του: στην κατηνοοία του σπουδαίουΩά στην ςαθμἶνία τον ζων©α(ξ""Ού|πίν[1"α μέσα από "1 χθήση της ειχόναἔ τηἔ αντιστοιχούσε η εικόνα του πολέμου· όμως το ποαγματικά πιοαομονικης ουνθεσης των μελων ενος ζωντος οογανισμου, λεγεται στι η αποδεκτη αηόλογα πιο σπουδαίο είναγ η παγὁιά, χιχι η παιδεία, δηλαδή τΟσύνθεση του λόγου είναι αυτή που ανταποκοίνεται στην εικόνα των οοθά απει­ / | / /κονιζομένων μελών ενός ζώντος οογανισμού. Τέλος, (ὶὶἰ) για τον αναγνώστη του ποιἴξειν Του τταιννιου, και τι Ωιταιδεια για να ειτιτευχθει αυτο το πιοΠλάτωνα ­ αν έχει ηδη ποοβεί σε ανάγνωση της Ποιητικής του Αοιστοτέλη ­ , ησύνδεση της παοάστασης (της διαλλαγης) του φιλοσόφου­ ζωγοάφου με τη 96 Βλ Π 93γλώσσα της τοαγωὁιοις ­ για την οποία θα κάνουμε λόγο στη συνέχεια ­ δεν 97. Νό. 6 ­

είναι κάτι αποόσμενο· το αντίθετο μάλιστα : βλ. Αοιστ. Ποιητ. 14508 24­29, για την 98­ Βλμἔπο ωἰὁ 803Ό7­9ἶντιστοιχια της ζωγοαφικης του Ζευξιδος με τηναοχαια τοαγωδια ­ και του Πο­ 99' Βλη ῶω] 803ϋ3: «δὴ».υγνωτου με τη νεα· βλ., επισης: « Επει δε μιμουνται οι μιμουμενοι ποαττοντας, 100 Βλ ῶω 803Μ·

> ι δι ι ιι ι ›ι ι τ οι ε 2 ι­ · ·› › · ·

αναγκη τοντονἐ σπουὸαφυἔ η Φανλννς 8"/(Π ωσπεἐ) ω 9/@αΦε¿§ Πολν 101. Βλ., στο ιδιο, 8Ο3ο4­5· αυτή η αναφοοά ¬ ποοφανώς ­ στο χωοίο 644ά7γνωτοε μεν γαα ωεπτουἔ” Πανσων δε χεωονε» (Ποῃπ 1448 816). και αντι­ κ ε δεν είναι ακ ιβί ·βλ συγκεκοιμένα στο ιδιο 644σ7­ο1 καιτηνπ αγ άτευσήστοόφως: «ἐπει δὲ μιμη σις ἐστινἠ τοαγῳὁία όελτιὀνωνἦ ἠμεις, ὸεϊμιμεϊσθοιι τους _ Ν ι ,Θ ηἔ _, 7 9 Ω μ. ί ί ί λαίου.Θ ι . ι ι ι ι ι ι . .ι ι „ μας οσον αφοοα το ζητη μα αυτο στη συνεχεια του παοοντος κεφααγα ους εικογογοαοους και γαο εκεινοι καλλιους γοαφουσιν ουτω και τον 102. Βλη ωω) 80304­9

` ' ι ίὁ 145 ­ .ποιητιγνμιιιουμενοιυ (στοι ιο, 411812) 103­Βλὴστθῶιο, 803ὀ1.

Page 139: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

276 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΠΚΟΥ Ζ??

κ κ κ » κ . » » | | × | | |αοιστο ειναιοβιος της ειοηνης και οχι του πολεμουωόν. Καιτιειναι στην εναακνηαα τον λονβν Οωτον τοποθενηση τον Χ νἶθωςωθοτητα; Το να ενωγε, Ο ανθΩωπΟς παυςωνη ωε πωγνιου "αι επισης σαφέστατα και πολυτοοπα ­ για τον ειδοποιημενο π εονσυγ,γε,ω,μένα να πθοχωῳί σε εκείνεα Πε εκφωσεια τηα ποω από τα ποοηγηθέντα αναγνωστη ¬, παοαπεμπει σε ολα οσα

διας οι οποίες δεν είναι πασα εκφοασεις μιας αισθητικής καθη­ σλετταα με αυτήν παανματευτηκε στη συνέχεια. Το πιο αξιόλογο,μεογνότηῖαειοε. τό" θα έχει αγωδίσεγτον «ἴχεων» των θεώνιοτῦ το πιο αοιστο ποαγμα ειναι η διαλλαγη· οοθοτητα στον ανθοωπινο

× × × βίο έχουμε όταν ο ανθοωπος επιτυγχανει να παοιστα τη διαλλαγήκ κ 109 / κ κ

φουν υποκειμενο; Το πλατωνικο φιλοσοφουν υποκειμενο στο στην "αθημεανοτηνα τον 7 δναλλανη η οπονα μποθεν να ονο» » κ » ει 10

μεσονιοτ πεωπου τηε ανελιἔηἐ ΈΟΉ Ολα) λογω) ΈΟΌ επανεωχετω μασθει αν τη συσχετισει καποιος με τους θεους «ιλεως»] .

Ο πόλεμος, η εικόνα του πολέμου, και μαζί με αυτην η παιδεία, η

Για ποιο ζήτημα ομιλεί λοιπον τελικα το πλατωνικο φιλοσο­

104·Βλ' ίὁ 803 (12 1­ ηθικη, ο λογος για την ψυχη και για την/πολιτεια, που ποου­,ΠΤΟ !Ο, ­Θ | | , |

105. Βλ­3 στο ίὁω, 803θ1_Ζ ῖωβλ. 804 87_Ό3_ γι. (Μό και π@0ηγ0Ήμένω§ πεθεταν την εικονα αυτη, εχουν υποτιμηθει, εχουν τεθει στην ε­

γίνεται λόγος για «καλλιστας παιδιας» (803ε7­8). Το πλατωνικό φιλοσοφούν υπο­ σχα­τη βαθμίδα τηθ αἔνολογατήθ κλατακαἔδ ααα τελατα› Ο ανθ©ω“κειμενο (βλ. 8Ο3ο”7­8, 667010­Θ8), συνδέοντας το αισθητικό με την παιδια, δεν 3τΟς 7τΟὉ 8κφ@όιζει όλοι αυτά έχει τεθεί στην Ευχατιόι της κλίμακαςααρααἔα αααα τα νενανα€ ότι ααιν αακατα ελληνααι _ αλλα αατ ααι νέα ελληντ· των αξιών· όχι μόνο δεν είναι λοιπόν αποοίας αξια, αλλα αντίθετα"ή _ νπάοχεν σύνδεση τον Θήματοἔ πααω με τη ὁθαστηαότητα στο πλαίσνο τω είναι αναμενόμενη η αντίδοαση του συνομιλητή του πλατωνικούαισθητικού (μουσική,υπόκοιση,όοχηση), λ , , , ό λ ,

Βλ,ακόμη,γιατην αισθητικότητατης καθημεοινής ζ,ωής,στοιδιο, 835α4­οΖ· φν οσοφονννος νπονενμενον _ οταν αν­Ε επανα αμβανεν Οι

η φιλοφοοσύνη που θα τους διακοίνει (βλ. 835α5) συνδέεται αμεσα με τη διαλ­ σχετατα με την ττθτθάσταση της διοιλλοιγῆς Εκ μέ@Ους τωνλαγή ζβλ., αντίστοιχα, 6Ζ8ει1­3, 62808­ΘΖ) ­ όπως επίσης και η αναφοοόι στη σω­ ανθθώπων _ 7 αντίὁθαση η οποία συνοψίζεται στην πααατήαησηφοοσύνη (βλ. 83681­Ζ) και στη γλώσσα για παιδεία μέτοου (βλ. 83683­4). Όλοι ότι αυτή η ποιοόιστοιση Οιπθτελεί ὁιαφαυλιυμόω τΟυ Οινθ@ω3τίνΟυαυτοί που θα πεοιλαμβανονται στο πλαίσιο της αισθητικότητας της καθημεςκγής ..αταζωής, θα είναι απηλλαγμένοι από την ακοατεια πόνου, λύπης, δηλαδή από τους 1θ8. Βλ. το χωοίο 6Ζ7α11­6Ζ8ο1, σε παοαβολη ποος το χωοίο 8Ο3αΖ­ε1.σφοὁηούς και ανελεύθερους πόνους της καθημεοινής ζωής (βλ. 835α8­ε1) ­¬ 1θ9. Σε ενδουποκειμενικό, διυποκειμενικό, αλλα καιδιαπολιτειακό επίπεδο:αντίθετα απ” ό,τι συμβαίνει με όλους εκείνους που ζουν μέσα στο τόσο επίπονον «αυτῇ τε δμιλεῖν και ταῖς αλλαις πὀλεσιν» (στο ιδιο, 6Δ5Ισ7­8)· όπως η εικόνα τουτου βίου, ώστε να γεύονται την ηδονή, τη χαοα ως χοοό, στις ανόιπαυλές του· όσο πολέμου θεμελιώνει τη σκέψη και την ποαξη του ανθοώπου και στα τοία επίπεδαγια τους δύο διοοισμούς (σφοδοοί, ανελεύθεοοι), αυτοί βεβαιώνουν ότι δεν ποό­ (βλ. 1.1.), έτσι και η διαλλαγή μεοιμνόιται να απλωθεί σε όλα τα ποοαναφεοθέντα·κειται για το μυθολόγημα της πλήοους απαλλαγής από τους πόνους τους συνυφα­ βεβαίως, για το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο, όπως διακοιβώσαμε (βλ.σμένους με «τα αναγκαια» του ανθοώπινου βίου (βλ. σχετικα με το θέμα αυτό, 1.1.), πιο θεμελιώδης διαλλαγή είναι αυτή του ενδοϋποκειμενικού, αμέσως μετα

δθ6ὸ7­8θ7ϋ5 και σημ. Ι 398), αλλά για τη διαλλαγή, που αποτελεί οήμα υπέοβασης αυτή του ενδοπολιτειακού (βλ.1.Ζ.1.), ενώ για το τοίτο φαίνεται να θεωοεί ότι η

του διχασμού του βίου σε βίο σφοδοών και ανελεύθεοων πόνων ­ βίο ακοατούς Οαθή παααααία τηέ διαλλανήἐ ατα δύο ττααηναὐμενα εἔασαταλἴἐετ ττἐ ατταθατττι·ηδονής. τες ποουποθέσεις για να επιτευχθεί και ως ποος αυτό διαλλαγή.

Σημειώνουμε, τέλος, ότι, σχολιάζοντας το χωοίο 8Ο3ε2­8Ο4δ9 ο Η. Ματοιιεε 110­ Βλ­ Νόα· 792308­τα λ/τα το θέμα ττὶέ ὀταλλαλίήἔκ την εθμτιντία ττιἔ(1973), 53­56, υποστηοίςει πως ο Πλάτων ομιλείγια έναν πολιτισμό όπου η εογα­ εμττλοτττιἔ τοτ θέματοἐ αυτού με το λόγο ττεθτ θετοτ κατ την ττθοσφοθα θαστώντστα θα ήταν παιδια ποβλ. προς το χωοίο 8θ3ε1­4, το χωοίο 71όο1­71783 (για αυτό το τελευταίο, βλ. και

106. Βι. Νεκ. εο3ε3­αι· παει. εαιιε. ση με Π 250)­1θ7. Ποαγματι, το χωοίο 8θ3ει4­8θ4ο1 ευοίσκεται σχεδόν στο μέσον των Νό­ 111· Βλ· Νόμ· 804ϋ5­6 όταν στο λωθτο 666α1·667α4ι ετταναλαμβάνετατ όττ τι

μωμ ανδοεία και μαζί με αυτήν ο πόλεμος τοποθετούνται στην τέταοτη καιτελευταία

Page 140: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

οτε ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ ιι ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ οεινιελιο τοτ ΤΡΑΠΚΟΥ 279

γένους, του ανθοώπου. Κατανοουμε τώοα γιατί η εικονα του βαιοτητα της ποοτασης ότι είναι αναγκαίο αυτός να αποτελείανθοώπου του ποαου λόγου ονομασθηκε παίγνιοοτ, γιατί το ποατ­ σντοεείμενο σπσοὀήεε τίποτε δεν αποσαφηνυεεῖσε. ωστοσο, μήπωετειν τομ οινοοώιτοτ οιοτοο ωἔ τιοιοοιοτοιοη τηἔ οιοιλλοινήἔ εινοιι έχουν ήδη κατατεθεί τα στοιχεία που στηοίξουν το βέβαιο αυτό;παιδια, και γιατί ­ συνεπώς ­ αισθητικό και παιδια είναι συ­ Αε ἔεεννήσοομε οπο τη ογενκοίνηοη ποο ποοαναφέοαμε 6"νώνυμεςτιε έννοιες. Ο διαφαυλισμός του σπουδαίου είναι συνώ­ σονοοεοεε τη βεβοοοτητσ τησ ποοτοοηε αν­γής: Ο άνθοωποε _νομοἔ με την ετοιοιλοψη τομ λονοο τηἔ οιοιλλοινήἔ. τιοιι η ττοιοοοοιοι είναι βέβαιο ότι ­ θα ποέπει να αποτελέσει αντικείμενο σπου­τηἔ ττοιοοιοτοιοηἔ τηἔ οιοιλλοινἠἔ εινοιι οιττοοοιοι τον οττοοοοιτομι δής, γιατί είμαστε «ἐνταῦθα». Που παοαπέμπει το «ἐνταῦθα»εινοιι τιοιμἔειν ττοιιοιοιιἔλ Γνωομοοντοιἔ οτι το οεμελιο τοο οττομ αυτό; Στο χώοο τον ανθοώπινο, διυποκειμενικό και ενδουπο­οατομ ήταν Ο πόλεμοἐι 11 εικόνα 1011 πΟλέμΟ11114› μποθοιτμε να κειμενικό, που θεμελιώδης πυοήνας του είναι ο ενδουποκειμε­εομτινετοομε το νιοιττ οιιοει το οττοοοοιιο η οιοιλλοινήι το εττιτμν“ νικός· στο ενδουποκειμενικό λοιπόν πεδίο, πεδίο πολεμικό, πεδίοχανει διότι δυναται να αοει ­ όπως ήδη γνωοΐςουμε ­ το ίδιο το ποο επίσης λεντσοονοοσε με βάση την εοεονσ του πολεμσοω,οεμελιο τομ” οιιοει το οττοοοοιιο> Ηοιι οοηνει ττοοἔ Ατιοφοιντιιιοι εικόνα που θεμελίωνει και το αισθητικα σπουδαίο όσον αφοοα τολέγεται ότι οδηγεί στο παίγνιο, δηλαδή στην απουσία του σπου­ χώοο σοτο­ Στο χώοο σοτο7 οπως ονοοεονβώοσμε, νπήοχε _ θε­δαίου, και αποφατικα λέγεται ότι οδηγεί στο εναντιον του σπου­ μεχγωμενη στην εοεονσ τον ποχεμοο _ μία σχέση τον λόγον ποοεοοιιοο οιοτοο· την ηδονή αλλα και ποος τη λυπη, της λυπης ποος την ηδονή, της

Αντοι ωἔ ττοοἔ τη οιοιοοιφηοη των ννωοτών ττοοινμοιτων τηἔ οιοι' ηδονής ποος το λόγο και τη λυπη, της ηδονής ποος το νόμο και τηντττοτωοτιἔ οτι ο οινοοιοττοἔ εινοιι ττοιιννιο' ομωο ωἔ τιοοἔ τη βε` αοετή, του ήθους/έθους ποος το νόμο, του ιδιωτικου ποος το

δημόσιομτ, σήμα της οποίας ήταν η επιτακτικότητα του λόγου.θέση στην κλίμακα των αξιών και η κοουφαία θέση δίδεται στη διαλλαγή, ο συνο­ εομιοἔι μολιἶ έχει ττοοτινηθετ το κειμενο εκεινο τ­τον Οντά οιμνειταιμιλητής λέγει ότι αυτό αποτελεί φαυλισμό των νομοθετών οι οποίοι είχαν θεσπί­ ότι στη συζήτηση για την πασαυαία της διαλλαγἠς 11 επιτακτι­σει αντίστοοφη κλίμακα αξιών* ίβλ., στο ιδιο, 667ει5­6)· εδώ ποόκειται για το τελι­ χότητςχ είναι ποιι πάλι ποισουσα, ως μέσιμνα πσόκσιυης ΤΟΌ 7ι@αΟὉκό, εις βαθος, αποτέλεσμα αυτου του ίδιου φαυλισμου: εκείνος ο ανθοωπος που λσνοοοτησ οεοελλανήσ­ Ο­Ὁνεπώο, μόνον κατά τη συν/χ©ό·ῃ7(ῃ7 τηαθεωοηθηκε σπουδαιος συμφωνα με τα αξιολογικα κοιτηοια των ανωτεοω θεσπι­ πα άστασ ε τηε δεαλλαγήε η εππακῃκόεητα είναι οεπσοσσ­ Ἀοσ.σεων, είναι αυτόςο οποίος διαφαυλίςεται. Ω , η ,Θ , λοσο Μου λό άοιν

* Συναφές με το γεγονός αυτό είναι ότι η εκουσια εμβολή του ανθοώπου στη το ενϊθε τον εν­ναν ΟΗ Η βιω Η Ο φι φ ν ε Ω 7

μέθη, παοαδειγμα αοσης της επιτακτικότητας, αοσης των αξιών των συνυφασμέ­ οειχνει ότι οιιιτόἔ οεν Ηττεοβοιτνει την εττιτοοιτιιιοτητοι ττοιοοι μονονων με αυτήν και την εικόνα του πολέμου επανω στην οποία η ίδια θεμελιώνεται, λόγω και όχι έσγω. Γ ια τΟν ανθσωιτο ­ φΟ@έα τ0υ επιτακτικαθχαοακτηοίξεται από το συνομιλητή ως φαυλότης ίβλ., στο ιδιο, όάόοέι­6). Σημειώ­ τανουμε επίσης ότι τόσο στην πεοίπτωση της μέθη; όσο και τομ ανθθώιτοο ωἔ 115. Βλ. Νόιι. 626ε2­6· ο ίδιος λόγος που ομιλεί για ενταύθα όσον αφοοα τοττοιινντομ ο οονομιληττιἔ οεωοει _ τι οινοιμενετοιι νει οεωοἠοει _ το φοιολιομο ιοἔ ενδοϋποκειμενικό πεδίο, ομιλεί για «ἐκεϊοε τοεπειν τας ἠδονας και ἐπιθυμίας»κατι θαυμαστό (βλ., στο ιδιο, 646135, 804137, αντίστοιχα). (στο [οίον 643067).

112. Βλ. Νόιι. 644ὀ7­645132 ­ και την ποαγματευσή του στο 1.2.1., σε σχέση 116· Βχ­7 νοοῃ σοχἠν) την ομολογία τον Πλάτωνα για την τοοιγιχἠ ποιησημε τη δήλωση του πλατωνικού φιλοσοφουντος υποκειμένου στο χωοίο 803 οτι­5. (Πολπ. 603ε1ο_σ7). βλ. επεσηεο ννσ πσοάοεννμο, σε σποψεγε των Β­ οοοῃ (1ο81)7

113­ Βλ· στιν­ 11 1115­ 156, ο. Τεριιῃ (1988), 13, Α. τεειω ­τις οιναφεοει Ο Ρ. τειῃ ­ ειιτειςο (1970), 213114­ Βλ­ 01111· Π 116· ­, οι οποίοι συνοψίξουν τις διαπιστώσεις του θεατή ή αναγνώστη της τοαγωδίας.

Page 141: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

280 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 281

λόγου που εγκλείεται μέσα στο ενταύθα, διακησύσσεται λοιπόν κοίνηση του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου ότι η

ότι αοιστο ηθικά, επιθυμητό ψυχολογικά, είναι να απεγκλωβιστεί οοθότητα μιας παοάστασης ποουποθέτει γνώση της ουσίας της εντης εικόνας του πολέμου, η οποία διακυβεύει (και) τον κατ° λόγω παοόιστασης, και η γνώση της ουσίας μιας παοόιστασηςεὶοχήν χώοο της ύπαοξής του, το «ενταύθα», και θεμελιώνει την κοίνεται, αισθητικά, και ως ποος το τι βούλεται, και ως πσος τοοι όδοση της αισθητικής κατηγοοίας του σπουδαίου σε αυτόν· τίνος ποόιγματος όντως είναι η εικόναω· στην ποοκειμένη πε­δηλαδή, αοιστο, οοθό ­ για να παοαμείνουμε στη γλώσσα του οίπτωση, όπως είδαμε, η συνεχής ­ έμμονη ­ βούληση του λόγουαισθητικού ­ είναι να καταστεί ο ίδιος μη σπουδαίος, φαύλος, σχετικα με τη διαλλαγή, είναι όντως εικόνα επιτακτικότηταςω.παίγνιο. Κι ωστόσο ομολογείται πως διαπιστώνεται εμπειοικα, ”Ηδη λοιπόν το γεγονός αυτό της βούλησης συνεχούς εκκόιλυψηςείναι ­ επομένως ­ βέβαιο ότι είναι αναγκαίο να θεωοείται ως της διαλλαγής· βούλησης η οποία εκφοαζεται πολύτοοπα, ποο­δέσμιος της εικόνας του πολέμου, η οποία συνεχίςει να διακυ­ καλεί συνολικα μη οοθότητα της παοαστασης της διαλλαγής,βεύει το χώοο του «ενταύθα», αοα: παοαμένει ενεογό το θεμέλιο έκπτωσή της η οοιακή έκφοαση αυτής της βούλησης, η διαλλαγήπου επιτοέπει την απόδοση της κατηγοοίας του σπουδαίου σε ως νόμος, δεν αποτελεί πασα έντονα χοωματισμένη έκφοαση τηςαυτόν. έκπτωσης αυτής. Επομένως, θα πσέπει να υπεοβεί ο λόγος τη

Μετα την εξέταση όλων όσα συνδέονται με το πεοιεχόμενο συνεχή βούληση εκκαλυψης της διαλλαγής· σε μία τέτοια πεοί­του ποώτου δείγματος οοθότητας, θα ποέπει να επανέλθουμε πτωση, η βούληση πασαστασης της διαλλαγής θα παοαμείνει, αλ­στην αοχική υπογοαμμιση του πλατωνικού φιλοσοφούντος υπο­ λα θα οδηγεί σε όντως εικόνα διαλλαγής, αοα θα επιτευχθείκειμένου ότι ίσως αυτό το δείγμα να είναι η οοθή παοασταση της όντως οοθή παοασταση της ουσίας της διαλλαγής. Η οοθή αι­διαλλαγής· για να δοκιμάσουμε να διακοιβώσουμε αν ποόιγματι σθητικόι παοόισταση σημαίνει μη έκπτωση της, και ­ όιοα ­είναι, θα ποέπει να στηοιχθούμε στα όσα ήδη έχουν αποτελέσει απουσία του γελοίου· απουσία του γελοίου, και παοουσία τίνος;αντικείμενο ποαγματευσης και αφοοούσαν το καθεστώς παοου­ Αφήνουμε τη δοκιμή απάντησης του εοωτήματος αυτού για τησίας της διαλλαγής. Είχαμε διαπιστώσει, συγκεκοιμένα, ότι και συνέχεια.μόνον η εμμονή του ποαου λόγου στην ανέλιξη του εαυτού του, Όπως ποομνημονεύσαμε, η αοση του συμβατικού σπουδαίουστην παοασταση της διαλλαγής, θεμελιώνει την επιτακτικότητα ως διαλλαγή καθιστά αυτό παίγνιο· το νέο σπουδαίο, πληοοφο­του· η επικαλυμμένη αυτή επιτακτικότητα αποκαλύπτεται στη οούμαστε, είναι η διαλλαγήΠ9· εν τούτοις ­ και το σημειώσαμεσυνέχεια, έχοντας ως όοιό της την αντιμετώπιση του λόγου της ποοηγουμένως ­, η συνεχής παοουσία της αποτελεί έκπτωσηδιαλλαγής ως νομοθεσίας· όπως είχαμε επίσης σημειώσει, αυτή η Ηαντιμετώπιση ποοκαλεί έκπτωση της παοαστασης της διαλλαγής· 117. Βλ.Ν6μ. 668οΔ­9, κοιιτη σχετικη όσον αφουα το Θεμα αυτό πσαγματευση

την έκπτωση αυτή την είχαμε εν συνεχεία εομηνεύσει αναφε­ μμε στο 123­Ωόμενογ στη σχέση .Βου νόμω) κο" τηε δωαλλαγήἔ πθοἐ .ση ὁγαφΟ@ά. |118. Βλ. το ποοηγηθέν συμπέοασμα στο παοόν κεφαλαιο, που ομιλεί για τηχωοίς τίποτε να αίοεται από την ποοηγηθείσα ε©μηνεία7 θα μεταβαση απο/την επιτακτικοτητα της διαλλαγής στην εκκαλυψη τυπικων|μοο:

, , , , φων επιτακτικοτητας, δηλαδη. στη οητη διηγηση της επιτακτικοτητας που υπο­κειπ@επεΒ ωστοσο να π©Οχω@ησΟΌ με στην Ολ0μ°λη©ωση της: εἔετασηἔ ται της μέοιμνας θεμελίωσης μιας πολιτείας παντοδύναμης παοουσίας της διαλ­της έκπτωσης της παοαστασης της διαλλαγής. Για να το επιτύ­ λαγής_

χουμε αυτό, θα βασιστούμε και παλι στην τόσο κοίσιμη διευ­ 119. Βλ.Ν6μ. 803‹15­7.

Page 142: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

282 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 283

κ κ κ κ 2 |αυτής από την κατηγοσία του σπουδαίου. Αυτό λοιπόν που τελικα κατοθθωνελ να απθιελει μιμηση, πασασταση, του «ασ ιστου» και

κ κ κ κ κ κ κ ,

πσοτεινει το πσωτο ειγμα οσθοτητας ειναι, για να μην αυτηεκπεσει, αντι της συν ους πασουσιας της να υπασχει μια τοιαυτη 811ο, και με βαση οσισμένα κσιτησια υποστησίςει ότι αυτοί συγκσοτουν την αντί­και τοσαότη πασουσία της μη διαλλαγής, των εκφσασεων του Τεχνη των ποιητών τσαγωδία­Στο 700910 812836 εμφανἴἑεταινοι δτιλώνειτη νέοι­

× η μνα εἔέτασης και των υπολοίπων λόγων, κυσίως όμως ενδιαφέσεται: (ι) να εκκα­συμβατικου σπουδαίου, η οποία και θα αποτελεί το σημα υπεσ­βασης της συνεχους βουλησης του εαυτου της ­ δηλαδή τηςδιαλλαγής ­, συνεπώς, υπέσβαση της επιτακτικότητας της, και ­ασα ­ πασασταση της διαλλαγής ως πσος την ουσια της και όχιμόνον ως πσος τη βούληση πασαστασής της. Η οσθή αισθητικα

λυψει το ποια είναι τα κσιτήσια αυτα ­ ήδη (βλ. 803 151­8) έχει ονομάσει την όληκατεύθυνση που θα λαβει η πσοσπαθεια του να ανταποκσιθεί στα κσιτήσια εκεί­να, συμφωνα με τα οποία εξετάζει την επίτευξη ή μη του στόχου του που είναι ηοσθή πασασταση της διαλλαγής· (ἰἰ) να σημειώσει το μέγεθος της δυσκολίας επί­τευξης του στόχου (‹‹χαλεπὸν ίσως διισχυσιζεσθαι» 812ε5­6), σημείωση που σχε­

ποωάσταση σημαίνεφ _ Όπενθυμίζουμε _ μη έγγπῖωση τηα) αποφ)­ τίςεται αμεσα με τη σημασία που δίδει το φιλοσοφουν υποκείμενο στη διαστασησία ­ επομένως ­ του γελοίου· και επαναλαμβανουμε: πασου­σία τίνος, πασουσία τίνος πσαγματος είναι η μη έκπτωση του νέουσπουδαίου;

Το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο πσοσφέσει την κατη­γοσηματική απαντηση: με δεδομένο ότι το σπουδαίο αφοσα τηντσαγωδίαῃο, ο λόγος των Νόμων δε συνιστα πασα μία τσανω­ὁία121· η τσαγωδία αυτή είναι η «ασίστη» και ‹‹καλλίστη»1Ζ2, γιατί

120. Βλ. Ασιοτ. Ποιητ. 1448ε1­5, σε συνδυασμό με 1448ει16­18· πσβλ. Νόμ.817ε1­2· το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο με το «ὡς Φασί» (817ει2) δεναμφισβητεί τη συνδεση σπουδαίου και τσαγωδίας, όπως δεν αμφισβητεί τη σύν­δεση γελοίου, μη σπουδαίου, και κωμωδίας (βλ. 816ε11­817ε1)· αμφισβητεί ­όπως ήδη διαπιστώσαμε ­ τη χσήση του όσου σπουδαίος όσον αφοσα το συμ­βατικό αισθητικό, και αμέσως στη συνέχεια (βλ. 817δΖ κ.ε.) διεκδικεί τη δη μιουσ­γία εκ μέσους του ενός αντισυμβατικου σπουδαίου, ανταγωνιστικού πσος αυτότων ποιητών.

121. Βλ., στο ίδιο, 817υ2,5. Πασαλληλα με τη διαβεβαίωση αυτή, αμέσως μετααπό αυτήν, το φιλοσοφουν υποκείμενο αναφέσεται στα κσιτήσια που λαμβανειυπ7 όψη του για να διατυπώσει την κσίση αυτή: πσόκειται για κσιτήσια που βασί­ζονται στη γνωστή διακσιση «τι όουλεται» καί «ότου ἐστιν εἰκων δντως»: «Καταμὲν την ὑπόθεσιν, οὐ φαινόμεθα ἐκτὸς ποσευεσθαι τῶν ὑποτεθέντων λόγων· εἰδὲ τὸ δλον κατοσθουμενή μη...›› (812ε3­5 ­ η πασουσία του «φαινόμεθα» πασα­πέμπει στο γεγονός ότι πσόκειται για εικόνα, για πασασταση). Στο σημείο αυτόχσειαζεται μία διευκσίνηση: στο χωσίο 811ο6­‹12 φαίνεται ότι το πλατωνικό φιλο­σοφουν υποκείμενο έχει πσοβεί σε συνολική επισκόπηση των λόγων του ως το

λόγω­έσγω (βλ. 636ε­Β και 1.2. σχετικα).122. Βλ. Νόμ. 817 152­3. Κατα τον ν. ΟοΙοεοΙ1τΠἰεἱτ (Ρἔαιοπίυηε ετ μεηεέε

σοητειηροταιηε (Ρειτὶε, 1970), 98), το δσαμα αυτό είναι «κενό από όλα τα δσαματικαστοιχεία››· η σήση αυτή του (οΙσεοΙυυἰὀτ, πσος την οποία συμφωνεί ο Ρ. νἰεἰεΙ­Νεσυοτ (1975), 141, στησίςεται κατ" ασχας σε μία αναγνωση των Νόμων διαφοσε­τική από τη δικη μας, και παντως εκφέσεται υπό την πσοοπτική των κσιτησίων τουουμβατικου αισθητικου, όπως: τσαγική πεσιπέτεια, θανατος στο τέλος, κ.α. (βλ.θοΙσεοΙυτιἰτ1τ, ό.π.,98). Για την πλατωνική τσαγωδία των Νόμων, βλ., πσόχεισα:Αυόετεου (1966), 99, ΟοΙ‹1εοΙυυὶότ (1948), 55, 59, Οοιυσυετ (1967), 381­387, Η.Κιὼυ (1941­1942), Π ­ ιδιαίτεσα 77 ­, Κεκἰτιε (1959), 61­62. Γενικότεσα, για τησχέση Πλατωνα και τσαγωδίας, για τον Πλατωνα ως δσαματουσγό, βλ., για πα­σαδειγμα: Α. Κελεσίδου­Γαλανου (1982), 27­35, 83­101· Ηειτθειυσ­Βννειυυ (1951),14­18, 136­140 ­ με κσιτικές πασατησήσεις για την πλατωνική χσήση του μυθου·Η. ΙοΙν (1974), 373· Ψ. Κευἰιυευυ (1968), 22­29 ­ ανεπασκέοτατη πσαγματευση,τυπικό δείγμα των πεσισσοτέσων πσαγματευσεων του θέματος· Η. ΚυΙτη (1941­1942) ­ πασα τον τίτλο της, η εκτεταμένη αυτή μελέτη ασχολείται πεσισσότεσο μετην τσαγωδία· Νυεεδευιυ (1986), 122­135 ­ καμία αναφοσα στους Νόμους ωςτσαγωδία, μόνον αναζήτηση κοινών σημείων πλατωνικών διαλόγων και τσαγωδίας(όπως ο διαλογος) και διαφοσών (όπως θέατσο του πνευματος (Πλατων) ­θέατσο συναισθηματων (τσαγικοί))· Κ. Βοβεετετ (21969), 218­234, με αναφοσέςστις θεωσίες για την ασχαία ελληνική τσαγωδία ­ που αφοσουν την πλοκή και τιςιδέες της ­, σε σχέση με τους πλατωνικους διαλόγους· Ι). Τειττετιτ (1955) ­ μεκαταμέτσηση των ωσών αναγνωοης των Νόμων (: 21 1/2!), καταμέτσηση η οποίατην οδηγεί στο συμπέσασμα ότι δεν μποσεί το έσγο αυτό να αποτελέσει θεατσικήπασασταση· νἰοειὶτε (1960), 265 ­ 267 ­ ο συθμός, το υφος της γλώσσας, ηεπινόηση μυθων, συγκσοτουν τον Πλατωνα ως φιλόσοφο­καλλιτέχνη. Για τα μιμη­τικα στοιχεία των διαλόγων του Πλατωνα, βλ. Αθήναιος Π 5θ5ο και, βέβαια, το

Page 143: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

τς/

281 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΗΡΗΑΛΗΣ ιι Διλλλλτιι σε οεινιελιο τον τελτιεον 285

«καλλίστου» βίου123· αυτό ακοιβώς την καθιστά και την πιο αλη­ τους και η ποόκοιση της ποώτης λαμβάνουν χώοα εντός του πλαι­θλνἠ Έθαγωδίαωμ Ο λόγοἐ αλπήἐ Ήιε τοοιγωδίας είναι αντίτεχνος σίου του «καλλίστου δοάματος» που θα συντελεσθεί εκ μέσους

"αλ ανταγωνιστήἔ 101) λόγω Έηἑ Έθθηιωδίας του ουμβατικου του αληθινου νόμου1Ζ6. Θα ποεπεινα διευκοινίσουμε όλα αυτά, αν

ωσθηπκοὐι ΉἹΞ σθμβατωθἶἐ τθαγωὸίαἐω' Ο ανιαγωννσμόἑ μεταἔὐ και υποβάλλουν ήδη τη σημασία τους: ο ανταγωνισμός νέου και_­_____ ουμβατικου τοαγικου λόγου, και η τελική ποόκοιση του ποώτου,

γνωστό έογο του Η. Ιἰσἰὼ (Πει Μἰικοε: ειιι Ζιιτειοιτσσἰι ειτιινιοἰτἰιιιιἔε ­ ιςστσἰιισὴιἰισλιεκ λαιιβσινοιιν χώσοι εντόα του ττλσιιστοη .τση ιιαιλλτστοιι ὁσσιιισιτσα δη_·

ιΙ/εκτιιεὔι (ΒετΙιυ, 1903), 388 ­ 399 ­ η ΚειιΙε (1978), 31­32, επαναλαμβάνει. η η τ τ τ τ η

Τέλος, θα ποέπει ιδιαίτεοη μνεία να γίνει στον Ειιοσσ (1990) κατ' αυτόν, η λαὁη τηε αῳστηε ΗΜ %αλΜσἶἔΊ€ Έθαγωὀιας Οωτη Ομωα θεωθειἶιωη η τ τ θ η ετ

«Πσλιτεισι είναιητελευταία ελληνική τοαγωδία» (στοιδισ, 269). Χωοίς να είναι αολσῖη ΗΘΗ Ηαλλλστη ταχγω 1α› για" κα­ΕΟΟ ωνελ να αποτε Η

ασφαλώς δυνατο να ποοβουμε σε οιεςοοική συςήτηση των απόψεων του Εσοεο μίμηση του αοίστου και καλλίστου βίου· δηλαδή αυτή αποτελείςβλ. στο ιδιο, 235­277 ­ κυοιως ομως 259­275), που Θεμελιώνουν κατά τον ιδιο οοθή παοάσταση του βίου που σηματοδοτείται από το ήθος τηςτον παοατεθέντα ισχυοισμό, θα αναφεοθουμε με συντομία σε κυσια σημεία των ὀισιλλσιγηα. Ο βιοα σιιιτόα ττσισιστσι το σιιγτιεττσιιιιένο ηθοα κατάαπό εων αυτών, ια να τι θέσου ε υπό ε “τ : 1 ί ­ η η τ τ τ τ

κό δίλημμα μεταἔἶί σωκοοἶτικών σἶοιχείωἕἶεἑὶώηάιἶιδιἶκἶἶῆῖήςδηἶίἶοἴ) ΤΩΟΤΕΟ/ τε­[οδο ωσιῖε Ϊα Μεχνοπομεβ Ἐα ωσθηἶΐἑἕχ κῳτηῳα 3­ἘΟΌ

στοιχείων ιταἔηι εἔσησιαι βεβαιότητα γνώσης) ιιέαα στα σιαλοτο αιιτόι /Η ιιήπωι αναφεοονται σε αυτην· εφοσον λοιπον παοιστα κατα τον πλεον

δεν υπάσχειτέτοια διάσταση, καιοπλατωνικός Σωκοάτης του διαλόγου δεν είναι Οοθό τ@όπΟ το βίο που πἔηγματώνελ το ήθοἔ τηἔ ὁλαλλαγήἔ θαπαθά μόνον το ποοσωπείο αναζήτησης­εκφοοάς της βέβαιης γνώσης που θέλει να είναι κθιλλίστη, ενώ Οιθίσιῖη θα είναι εξαιτίας ΈΟΉ ότι 3τΟι@ιΟτάν€ι τηκαταθέσει ο Πλάτων; Μιιπωε δηλαδή το ένα μόνο στοιχείο τηε διάστασηε είναι διαλλαγή η οποία αποτελεί την υψίστη ηθική αξία· ώστε θα είναι ηεντος του διαλογου, ο πλατωνικός Σωκσάτης ­ που είναι όμως και ο Σωκοάτης Οσθότοιτη ιιοιλλισττι ττσισάστασηι και Οιιωιβώα το Οσθότσιτον ιισιιάλλων διαλόγων ­ , και το άλλο, ο ιστοοικός Σωκσάτης του αποοσποίητου εσω­ τ η η η η

τάν, θα ποέπει να αναζητηθεί ­ για παοάδειγμα ­ στην Απολογιοι; Σε αυτή Μἶλλιστον πω) πατηγοθἶπαω σε αιπην) εδνω _ σἶην ακἶθητδκηωστόσο την πεσίπτωση δεν υπάοχει κανένα «δίλημμα» που να ποοκυπτει από τα παντοτε γλώσσα _ σὉ)'ωνΌ μο ΈΟΌ αληθΕσΈΟ1ΤΟΌ128. Α@Οι, Εχ0ν°Ε0ις

<ῖσωκοοτικά>> και «πλοιτωνικά» στοιχειά του οιαλονου. ςβ) Υιταοχει ισοοσναμιγ ἕω­ἶντασηςπω ῆἶυχἰεπώε­ ΈΘΟΗ/Μό δίλημμα μεταἔὐ ποίησηἔ ΗΘΗ φιλοσοφίαἔ στον 126. Βλ., στο ιδιο 817137­ο1. Έτσι άλλωστε κατανοείται η δήλωση ότι ο φιλο­ιδιο διαλογο, η μηπως ποίηση (ως μυθος, ως εικόνα) δεν είναι παοά ειτοΠΙε της σοφικός λόγος ποόκειται να εκληφθεί ως τσαγωδία· ότι δεν θα ποέπει να εκλη­

φωκἶσοφιαεἑ ν Ομωα ετσι έχουν Ήἶ Ξωάγμαῖατ τότε Η ἶγγενώἔ συνδεδεμένη με φθεί κυοιολεκτικά, δηλώνεται ποοσεκτικά με την παοουσία διοοισμών: «ποιησειαυτα κατά την επιιιεισηματολογια 1Ξιιοσσ ­ συγκοοτηση του τσαγικου στην τινι ττσσσσιιαιωσ) (στα ιδια 81τσσ)ιΠολιτεια τιθεται υπο αιοεση, και στη θεση της αναδυεται το εσωτημα: μηπως γνώ­ 127ι Η σσθη αητη ττασασταση ιιττσσετ να αττστειιεσθσί (βλι 817σ8_σ1) _ έτσιοιζε ο ιδιος ο Πλατων ­ ίσως, καλυτεοα από οποιονδήποτε άλλο ¬ γιατί μόνο τσηλσιχιστσν ελττἴσεται _ ιιαση στσν αληθη νσιισι δηλαδη χσιση στην στι ιιἐσσησ τησ

στους Νοιιιους θα πσεπειανα αποδοθεί ο χαοακτηοισμός της τσαγωδίας, και μήπως ττσλιτειατ αποδοχη της σσθηα ττασαστασηα τησ ὀιαλλαγηα. για την εσιιηνεια ιιατ

το 8910 ΗΡΤΟ· °°®°θωΞεπ10”η9 και ο|πΘ0(Μφε9θεί9 ισχνεισμόε τον Πλάτωνα το αυτη, βι.± ιι) στο ιειο, οιιιτιε­3, οιειιε­ε, σε οιινειιαοιιο με οετοι­οεεεε (ιι) τηαυτο, θα επσεπε να εχουν αποτελεσει αντικειμενο πσοβληματισμου για τ0ν ΕΠ· συνωνυμία αληθους και οοθου, βλ., στο ίδιο, 668εΖ­Δ, σε συνδυασμό με 667εὶ5· ότι

θΠι με δ8δ0μεν0 μαλιστα τον τιτλο του εσγου του; με αυτή τη σημασία ποέπει να εκληφθεί το «ὸιλη θη ς» (817δ8), ποοίδεάζει ήδη το

ΝΟμ¶αἕ17ῖιἶι5ια5 «άποτελειν» (817ο8­σ1), το οποίο εντάσσεται στην αισθητική γλώσσα ίβλ., στο

' ιι” στο ια ¿Ο° Ἰ6: ιδιο, 6681σ7). Σημειώνουμε, τέλος, ότι η ποόκοιση της τοαγωδίας των Νόμων θα5. Β ., στο ιδιο, 817ο6­7 και αυτο γιατι για τα ιδια ζητήματα οδηγει ο κα­ ττσέττσι να θεωσηθει στα σσθη αττσιτστση (βλιτ στο ίσιο) 81γσ6_ισ1) ττσσσ τσ σσιιβσ­

θενας τους τους ανθοώπους σε αντίθετες λυσεις ίβλ., στο ιδιο, 817ο5­ά1)· για το τιιτσ αισθητιτισι σσθη σε σχέση ττσιντστε ιτε την εττιτεσξη τησ σισιλιισινητι

«εναντια» (817ο7), βλ. και, στο ιδιο, 80308­9. 128. Βλι σηιιι Π 127 (ιι).

Page 144: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 287286 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

ως κεντρικό σημείο αναφοράς τη διαλλαγή και την ορθή πα­ στην κατηγορία του σπουδαίουΰθ. Θα πρέπεινα υπογραμμίσουμεράστασή της, το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο θεωρεί ότι ο ότι η διερεύνηση της διάστασης αυτής θα μας οδηγήσει σελόγος των Νόμων αποτελεί την καλύτερη αισθητική παράστασή καλύτερη διασάφηση του νέου αισθητικού, της νέας τραγωδίαἐιτης, ως νέα τραγωδία. Θα πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι το φι­ εφόσον η αναφορά στο θεό συνδέεται ­ όπως θα δούμε ­ μελοσοφούν υποκείμενο υπογραμμὔςει πως ο λόγος του επέτυχε να αυτή τη νέα τραγωδία· επιπλέον, η διασάφηση αυτή αποτελείαποτελέσει ορθή παράσταση της διαλλαγής, καθώς ομολογεί ότι απαραίτητη προυπόθεση για να προχωρήσουμε στην εξέταση τουέχοντας προσηλώσει το βλέμμα του στους λόγους των Νόμων συ­ ερωτήματος που αφορά την πραγμάτωση της εν λόγω τραγωδίας.νολικά, αισθάνθηκε την ηδονή που νοιώθεικάποιος από την ποίη­ Έχουμε ήδη πληΩΟΦΟΩ1ιθεί ότι Οι θεοί μηχαγεΰθηκαγ ΤΟση129, και συγκεκριμένα ­ βέβαια εδώ ­ από την τραγωὁια, Μέ­ «θαύμα» του ανθρώπουω· αυτό το «θαυμα» μπορεί να ιδωθεί απόνει λοιπόν να εξετάσουμε, στη συνέχεια, αν ο όλος λόγος του το θεϊκό βλέμμα είτε υπό την κατηγορία του σπουδαίου, είτε υπόπλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου είναι «όντως››13®, όπως την καιηγθυία του φαύλου· στο συγκεκριμένο σημείο που εντάσ­ισχυρίςεται το ίδιο με επίταση, μία ορθή παράσταση της διαλλα­ σεται η διήγηση αυτή, το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο λέγειγής, δηλαδή μία προσήκουσα τάξη, ένα σύμμετρον διαλλαγής· αυ­ ότι δε γνωρίςει ποια προοπτική από τις δύο υιοθετεί το θεικότα όμως σῃμαιγει; μια τιροαήιιουαα ιαἔη ιιηςηἐγ ιιοααηα έγα σιηιι­ βλέμμαΰβ· στην πραγματικότητα, πρόκειται για το ότι δενμετρον, διαλλαγής και επιτακτικότητας131. ενδιαφέρει εδώ το φιλοσοφούν υποκείμενο να προβεί σε οποια­

Πριν ωστόσο προχωρήσουμε σε αυτή την εξέταση, θα πρέπει δήποτε σχετική διευκρίνηση: θα αρκεσθεί στην εκτύλιἔη της δεύ­να διερευνήσουμε τη σημασία μιας άλλης διά­στασης που έχουν τερης εικόνας για το ενταύθα135· αυτή όμως οδηγεί το ενταύθα στηόλα αυτά, που αφορά όλα αυτά· πρόκειται για το γεγονός ότι στο διαλλαγή136, δηλαδή ­ σε θεική γλώσσα ­ στην κατηγορία τουκειμενο που οιιιλει για ιῃγ αααῃ του αιηιβαιιιιου απουδαιοα για παιγνίου, στο διαφαυλισμό του ενταύθα όπως αυτό περιέγραψε ητο ενταύθα του ανθρώπου ως παίγνιο, λέγεται ότι αυτή την άρση πρώτη εικόνα η οποία θεμελίωνε το συμβατικό σπουδαίο αυτού137.τη, αυτό το παίγνιο τό, μηχανεύεται ο θεός, ο οποίος υπάγεται Επομένως, το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο διακηρύσσει

μεν ότι δεν γνωρίςει ποια από τις δύο είναι η προοπτική του θεικούτπτ βλέμματος, καταθέτει ωστόσο το ίδιο τα στοιχεία που θεμελιώνουν129. 1ἶ›λ.Νόιιδ811ο6­‹1Ζ.Στ‹ἐνΕρυξια,νόθσδιάλογσ­ στο πλαίσιο όμωςἔης δύο, αποδέχεται ΟΌσγασΉ%ά Τη δεὐτεΩ.η138­ Θα πθέπεγ

π ατωνικης παρα οσης ­, η η ονη η προερχομενη απο το επιχειρημα του ω­ ε ό 1 1 / α

κράτη παρομοιάζεται από τον ίδιο με την ηδονή που προσπορίςει το άκουσμα να σημειωθει ΟΠ στο τελος τηἐ εκτυλιἔηα τηἔ δειπεθηἔ εωωναααπαγγελίας των ομηρικών επών από ραψωδό (βλ., στο ιδιο, 4030­εἰ). Για την επί­ 132 Βλ Ν ,

α α 1 1 1 . . ο . ­ .δραση της ποιησης στο πλατωνικο ςοιλοσοφουν υποκείμενο, βλ. ηδη στην Πολι­ 133 Βλ στἕ ίὁ ο6Μὀ7­8τεια: «ως συνισμὲν γε ἡμῖν αὐτοῖς κη λουμὲνοις υπ) αυτή ς» (6Ο7οό­7). 134” Βλ” ΰι δ

130. Νόμ. 8171σ5· αποτελεί αναφορά στο ουσιώδες, τελικό, κριτήριο της ορθό­ ” ” στο ι Μ' ­Θ ”α ι , 135.Βλ., ιδ , 644 1­645132.τητας μιας μιμησης, μιας παραστασης (βλ.,στοιὁιο, 66807). 136 Βλ στο! ἰο, Ξ ,στ δ ξ δ ζ,

131. Βλ. άλλωστε το χωρίο 76%?­εΖ, όπου το έργο του νομοθέτη παραβάλ­ , 'στ Ύἔἶ Οωτη τη Μπι ω η' τη δε Ο Μη 01) ηῖη η τηἐ ωγκεκοιμενηἔεικονας ο . . .λ ” ” , δ ί ” λ. 669 1 . . · ”­ετωιμε αΌτ0,ἶἰΌ ζσἶγθἶκἔουἔ ΈΟΡ ημιἶἕθγου απεἕδἔεἕξ (β . Ο κ ε ) επςἶμἕ 137. Βλ. Νόμ. 644ο1­3, και την πραγμάτευση της εν λόγω εικόνας στο 1.2.3.νως, εχουμε α η μια εν ει η οτι η γ ωσσα του ­ εντάσσεται σε αυτο ο , ,πλαίσιο (βλγ άλλες, Π 95). 138. Για τη διαπιστωση αυτη, βλ. 1.2.1.

Page 145: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

288 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΠΚΟΥ 289

εωτόναἐ πολλ Οδηγευ στη δταλλαγήι δηλαδή οδηγεί ­ σε θεϊκή ία) Να ομιλεί για τη διαλλαγή σε μη αισθητικήω αλλόι και σεγλωσσα ­ το σπουδαιον του ανθσώπινου ενταύθα σε παίγνιο, σε αισθητική γλώσσα (αισθητική παοόισταση της διαλλαγής)Μ3, δε­διαφαυλισμο, το φιλοσοφούν υποκείμενο λέγει ότι θεωοεί πως οι χόμενο ότι αυτή ταύτη η παοόισταση της διαλλαγής αποτελεί δια­όινθσωποι μποοούν να δεχθούν αυτή την εικόνα είτε από τουςθεολὶἔ ετ­τε απο του­τον πολ) τη γνωἔίζειτ ενώ ήδη το Εδω έχει Ἀλλωστε,ήδη στον Ὁμηοο (βλ. Β. $τιοΙΙ (1981), 33), ονόος πσοσομοιόιζεται με τησπευσει να ονομασει το λόγο που την πεοιγοαφει μύθο139. δυνατοτητα οοοιοης (βλ. χοιοακτηοιοτικοι: «ἐν οφθοιλμοιοι νοη οοις» (Ω 294) ­ και

Συνοψίῷόυμε· στην ποώτη εμφανιση του ολου ποοβλη μοιτι­ ιιοβι. οτον τιιοιτωνοιεομπ. 21%, Πολιτ. 533ο, οεοιτ. ιοωσμού για την απόδοση της κατηγοοίας του σπουδαίου ή του φαύ­ ἶδἑοἔ σηιἶτώόόνμτ εττίτἐηἑ ότι επειδη το αντικειμενο ποαἔὲιῖτηυσηἶώῖἐαι (2

λου στο ανθοώπινο ενταύθα το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκεί­ Έοσο Ὁσκο 0" και (Π) με ε ΟμενΟ,οῃχΘη¶ιμοπΟιεπωΎ' αλ η Β Ϊιγ α για, ” | να γίνει λόγος για αυτό, η όοαση ειναι καταλληλη για να ανταπεξελθει σε αυτο,

μενε) ωσχιωίἶἑεταβ Οτι δε γἶωοίαει πἶπα πΩ0ΟπΉκη ωοθετει Ο θεος εφόσον, αντίστοιχα: (Ι) είναι η εναογεοτάτη και οξυτόιτη των αισθήσεων του σώ­

εκεινο επθετεν Μαν Ήἔ ὁΌΟ › ωστοσο υτοθετετ τη δταλλαγήι ΤΕΟΌ ματος (βλ.Φαίὁ¿›. Ζ5θαΖ­4), άοα δηλώνειτελικα ­ χαοη στη συνάφεια της με τοαποτελεί ­ για τη γλώσσα του θεικού βλέμματος ­ την ποσο­ νόό _ τη λεττόνόνίό τόν τον στο τψτιλότότό επίπεδό ενέονττόε · οἔύτητόε τόν'πτιχή του δγαφαηλισμού· παθάλληλα) έχει μεῳμνῆσεγ να ΟνΟ_ (Η) είναι η μόνη καταλληλη για να εοθει σε επαφή ο όινθοωπος με το καλλος (βλ.

μάσει μύθο τον όλο λόγο για τη δεὑΤε©„η εικόνα) δηλαδή τη δω­ Φαιὁσ.|Ζ5θο8­ο1)· ομως, στο πλαισιο του στο πλαισιο του αισθήτικου ομιλειτὐπωση άποψης 6" θεοί μηχανεὐτη%αν ενταύθα με το αντικειμενο ποαγματευσης του το π ατωνικσ φι οσοφουν υπο

ανθθώπωντ "αν έχω αμφίσημα θεωαήσει ότι Ο άνθθωποἔ μποθεί Πάντως αυτή η διευκοίνηση του φιλοσοφούντος υποκειμένου ­ ότι είδε,να πληοοφοοηθει το λόγο της εικόνας αυτής είτε από τους θεούς ή γνώοιοε τη Θεικη ποοοπτικη ­ ευοιοκετοιι στο τελος του χωοτου 80384­804ο1 καιαπό καποιον πολύ συγκεκσιμένο και ωστόσο ανώνυμο: αυτόν που όνόττέόετότ σε όλα όσα είτε στο κωόίο αυτό ίβλ­ 8Ο4ϋ8·9ι «εἶττόν ὕττεό εἴόηττόγνωθίζεγ το λόγο αγ)­τό· νυν››). Έτσι αλλωστε εξηγούνται οι δυσκολίες κατανόησης τσυλλογου του (βλ.

Στη ὁεΰτεῳι εμφάΉση7 σῖην επανεμφάνιση, 80%?­9, δθ3ὀ1)· ωστε λοιπον:/η οηση 8θθο3­7, που αποτελειτο π/ εον κεφαλαιω­ι | / ι , δες σημειο του κειμενου αυτου και κλειδι για την κατανοηση του ολου εογου, εχει

θεντοε Τωοβλη μαῃσμου Το πλατωνωω φιλοσοφοιῃ Όποκεβμενο τέτοιες δυσκολίες* που χοειαζεται να κινηθεί το φιλοσοφούν υποκείμενο σε δύοομιλει χοησιμοποιωντας τη δικη του γλώσσα σε συνδυασμό με τη οτοιοιοι οιοιοοιφηοης ς803ο2­9, 803ο2­8αιι›‹ι)· εντέλει το φιλοοοφουν υιτοκοτιιενο'γλωσσα ΤΟὉ θεἴϋιθὐ βλέμματθς' και αυτό συμβαίνει ¬ όπως Ομο­ γίνεται τόσο κατανοητό όσο έγινε στο χωοίο 666ο1­ 667ειΔ από τον εκεί συνομι­

λογεί ­ γιατί έχει καταστεί δυνατό να δεί τη θεική ποοοπτικήῃο, ληΐή τω (βλ· 66735­6 _ "ωσημ·Π111σλετ®"ά)·141 * Κατ, ασχήν μόνον και μόνον επειδή το σημείο αυτό ποοϋποθέτει εύοτοχη

να τη γνωῳσει · Ποια εωνω τα αποτελεσματα αιπηἔ της γνωσηἑ, χοήση των κοιιηοίων του αισθητικού από το φιλοσοφούν υποκείμενο και αναλογηΗ εομηνεία τους από τον αναγνώστη (βλι στο ίδιο, 669ϋό­9)ι και βέβαια επειδή τι

139ιΒλ·Νό“· 645Ι)5”7· πεοίπτωση όιοσης του εκπίπτειν ­ εδώ συγκεκοιμενα ­ είναι μία ιδιαίτεοα140· Βλτστο [Βίοι 804ϋ8· πολύπλοκη διαδικασία ανα­γνώσισης και αντιμετώπισης. Ο θεός, σε κόιθε σχε­141­ Πα τη σωίωνυμία τοϋ αφοθώ/αποβλέπω με το Υυίνώσκωι βλ­› στο ἴὁωτ τική πεοίπτωση ­ αοα και σε αυτήν ­ αποτελεί οικείο δήλωμα εκ μέσους του

897ά9τθ1 _ πθβλ­ Σοφἰστ­ 25488τΌΖ› καθώἐ επίσηἔ και τη Χθήση ΉΙΞ μετοχήἐ πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου των δυσκολιών που αυτό αντιμετωπίζει.<<ἀτόόλὲνότ>> στο αυτό πλαίσιο ­ όόόόηε τόν Θεόν ­ από τόν Ξενόφόνη (βλ ςΒι.Σοοιοτ. εποε­ο2,Νομ εότοό­ιο, κοιιοηιι. Π ιτε).Αθτστ­ Μεΐαφυσ­ Α5> 986ϋ24)­ Εἔ αττίαἔ αλτθτβώἐῖ Έηἐ ατσθηττκήἐ πΟΟ0π'Ετκή§ του 142. Ομιλώντας για την αντιστοοφή των αξιών όσον αφοσόι την εισήνη καιθθόο?­9, χοησιμοποιείται στην πεοίπτωση αυτή το «ἀπιδὼν» (80­ΙΒ8), αντί του Έον πόλεμο, στο χωοίο 803ὀ2­θ1 ­ π@βλ_ 627ςΠ1­ 62802σνόντόε» ίότότόλτηε τόότητ εμφόντόηε τόν όννττειτότμένόν πόόβληματισμοό 143. Βποτοιοιο, εοαοι­2 ­ ποβι. εοιοτ­οτ

Page 146: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ζ9θ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ Ζ91

φαυλισμό του συμβατικου σπουδαίου, δηλαδη γνωοίςοντας ότι στην ποώτη πεοίπτωση, το βλέμμα που συμμετέχει στο θεικό βλέμ­τελικά αυτό το τελευταίο καθίσταται παίγνιο, μη σπουδαίοω· (β) μα, που δυναται να χοησιμοποιεί την αισθητικη γλώσσα, η οποίανα θεωοεί ότι η οοθη ­ αισθητικά ­ παοάσταση της διαλλαγης, ποουποθέτει γνώση των αισθητικών κοιτηοίων, είναι ένα βλέμματου νέου σπουδαίου, ποουποθέτειτην παοουσία μη διαλλαγης ­ που συμμετέχει στο αισθητικόΜ8. Το εοώτημα που ποοκυπτειαντίτης συνεχους παοουσίας της145. είναι: γιατί η αναφοοά στους θεους; Η δευτεοη πεοίπτωση μας

Φαίνεται λοιπόν ότι η αναφοοά στους θεους σχετίςεται ­ δίνει το νημα μιας ποώτης απάντησης: εκεί λέγεται ότι οι λόγοιεπιφανειακά ­ με τη χοηση της αισθητικης γλώσσας, και ­ κατά των Νόμων που εξέφοαζαν τη βουληση συγκοότησης οοθης ­βάθος ­ με τη γνώση του αισθητικου κοιτηοίου. Ποος επίοοωση αισθητικά ¬ παοάστασης της διαλλαγης, είναι όντως ποιητικοί,αυτης της υπόθεσης μας θα καταφυγουμε στην παοαβολη δυο είναι αισθητικά αποδεκτοί· και λέγεται μάλιστα ότι αυτό δεν έχειχωοίων: του χωοίου στο οποίο το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκεί­ γίνει χωοίς κάποια επιτελεστικου ­ αισθητικου τυπου επίπνοια,μενο ομιλεί για το γεγονός ότι έχοντας καταστεί δυνατό να δεί τη χωοίς κάποια έμπνευση εκ μέσους των θεώνΜ9· τι σημαίνει αυτόθεικη ποοοπτικη, να συμ­μετάσχειΜ6 σε αυτην, μπόοεσε να οοίσει το τελευταίο; Στο Φαιΰοο έχουμε ηδη πληοοφοοηθεί ότι η ποίηση,ως ποοσπάθεια οοθης παοάστασης της διαλλαγης την παοουσίατου φαυλου και του σπουδαίου, με το χωοίο όπου λέγεται ότι υπό

Έην ποοοπτωὥη του βλέμμοποἐ ΈΟὉ φλλοσοφούντος Όποκειμένου Οι Αοιστοτέλη (βλ. 1459ει18) λέγεται ότι η συσταση του μυθου της τοανωὁιας ποέπειΝόμοι είναι η Οοθή αισθητική παῷάστοιση Τηἔ δλαλλαγήἔι το νέο να είναι τέτοια ώστε να οδηγεί στην οικεία ηὁονη. Θα ποέπει ­ στη συνέχεια ­Οπθυδθιίθ, η νέα Έ@ΟίγωδίΟι. ΤΟ βλέμμα ἘΟΏ φιλΟΟΟφΟΰν°ίΟς υπ0κ8ι­ να θυμηθου με ότι ο λόγος του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου εκλαμβά­μένω), στη δεὑτεαη πεθίπτωσηη είναι α[σθητΜό147. το βλέμμα, νεται ­ οητά, αλλου ­ από το ίδιο ως μυθος (βλ. 75281­εΖ και σημ. Π 26) τοα­

νωὀιας (βλ. 817112), για να κατανοησουμε όχι μόνον ότι αισθάνεται ηδονη (βλ.4 811τ1Ζ), αλλά ότι το πάθος αυτό δεν είναι «θαυμαστόν» (ἕἔ11‹3Π). εφόσον ­ μετά144. Ποβλ. τη γνώση που επιδεικνυει στο κείμενο αυτό­: ο άνθοωπος είναι τα ποοαναφεοθέντα ­ μποοουμε να αποφανθουμε ότι δεν είναι παοά το οικείο

παίγνιο (βλ. 8Ο3ο4­5) ­ ποος την άγνοια του χωοίου 644σ7­ε1. παΘος, η οικεία ηδονή της τοαγωδίας.145. Βλ., στο ιδιο, 8Ο3υ3­7. 148. Θα συνσψίσουμε, έτσι ώστε να φανεί ο συσχετισμός των δυο χωοίων που146. Η κατανόηση αυτης της ποοοπτικης οοίςεται ως συν­γιγνώσκειν ίβλ., στο οδηγεί στο συμπέοασμα αυτό:

ιίὁιο, 8Ο4ο?). ΟιΝόιιοι είναι ποίηση, και μάλιστα η καλυτεοη τοαγωδία· είναι ίη) αντίτεχνη147. Βλ., στο ιδιο, 81106­‹1Ζ· ποβλ. Ίων 535· βλ. επίσης τι λέγεται για τον της τοαγωδίας των ποιητών, εφόσον παοουσιάζει διαφαυλισμένο ό,τι αυτοί

Ευοιπίδη στο Ανων. Πεοί ύψους 15, και Αοιστ. Ποιητ. 1455εΖΖ­23· στο τελευταίο οοίςουν ως σπουδαίο.λέγεται ότι είναι ιδιότητα του ποιητη το «ποο ὀμμάτων τιθὲμενον» (στο ιίὁιο Πώς όμως ποοβαίνει σε αυτη τη διπλη αισθητικη εκτίμηση το φιλοσοφουν1455ειΖ3), δηλαδη το «αποόλἐψας» (Νόμ. 811ο6) ποος τους λόγους του ποιητη, η υποκείμενο;μάλλον του ποιητη ­ θεατη ­ στην πεοίπτωση του πλατωνικου φιλοσοφουντος 811: Έχοντας αποβλέψει με τοόπο αισθητικό (βλ. σημ. Π 147) προς τουςυποκειμένου, εφόσον αυτό όχι μόνο βλέπει αλλά και συναισθάνεται. Ποαγμα­ λόγους του· επηλθε μάλιστα πάθος εξαιτίας αυτου του βλέμματος.τικά, το ότι «παθος ἐπη λθε» (811σ1) αποτελεί επίοοωση της εομηνείας μας· ποβλ. 804: Έχοντας αποβλέψει ποος το θεό · επηλθε μάλιστα πάθος εξαιτίας αυτουσχετικά Ανων. Περί ύψους 15, ο οποίος, καθώς ομιλεί για την ­ ποιητικη ­ του βλέμματος.φαντασία, παοατηοεί: «ὁι λέγεις υπ” ἑνθουσιασμου και πάθουςὅλέπειν δοκῇς και 149. Βλ. Νόμ. 811‹;9· για τη συμβατικη χοηση του «τινὸς... θεῶν», βλ. καιυπ” όψιν τιθῇς τοίς ἀκουουσιν» ­ ποβλ. Αοιστ. Ποιητ. 1453132­3. Και δεν (›45ο6‹‹θεώντινος›› ¬ γιατο ότιητελευταία αυτη χοηση είναισυμβατικη,βλ.σημ.αποτελεί μόνο αυτό επίοοωση:ας εκκινησουμε αντίστοοφα· στο ίδιο έογο του ΠΖ48.

Page 147: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

292 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ σε οεινιελτο τον τελτιιςον 293

όπως και η θέασηοτου κοιλλους, ειναι οι δυο από τις μανιες που Θηκη τη γνώση των αισθητικών κσιτησιων, αυτή την αισθητικήελνοἕἑθεοαταλτεἔ ευαισθησια πσουποθέτει η πσοβληματική που διαπιστώνει ότι η

ώστε το πλατωνικο φιλοσοφουν υποκειμενο, ομιλωντας για ηέσηηγα για ασγαλεσαη πασσησία τησ πασαστασησ αητησ σσηγείτη θεααι αναμετωπιση 111€ αιαλλαγηἐ και 111€ επαααααοτηταἐ στα σε έκπτωσή της· τελικα όμως, και θεμελιωδώς, η συμμετοχή στοχωσο του ανθσωπινου ενταυθα, ειτε όταν σήτα και αμεσα συνδέει σπσησαίσ θεγησ βλέμμα) ση ηαίνεγ σηνατστητα με­υσχησ σσσ αγσθηι

οωἶη του την αναφοοα με την αλσθηακη γλωσσα και τη γνωση “ τικό εκεινο βλέμμα151 που ειναι σπουδαιο κεφαλαιωδώς επειδήχοηση των κσιτησιων της ειτε και οταν δεν ενεογει ετσι, θελει, σε γνωσησα τσ πώσ όντως επαηγχανεταγ τσ (νέο) σπουδαία η σγαλ­καθεσπεσιπτωση, να ομιλησειγια ενα σημαντικο γεγονος, θελεινσι λαγή· και τη γνώση αυτή την κατακτόι επειδή θεαται την πασά­ομιλησειγια, να επαναβεβαιωσει, το γεγονος οτι ειναι αισθητικα σταση της σγαλλαγησ πση δεν έχεγ εηηέσεη δεν είναγ σηλαση

τα Μῳτηῳα σιακαοτησηἔ τηἔ ὁλαλλαγηα Ο" “_ καλιπεαα _ παο­ ελλιπής κόιλλους152, επειδή ­ λοιπόν ­ θεόιται την έογω πασα­κειται για ποιηση της πασαστασης της ὁιαλλαγης και, συνεπως, σταση του κάλλους της ὁιαλλοιγής που λόγῳ ἐποίησε το ἴδιο.

α ι α , ι ,για αναλογα αθαηθια πολι θα τη σανοδεαουν κατ αθλην ααθιβωἐ Κατανοουμε έτσι πλήσως τη διαφοσόι της πσώτης από τη δευ­Ψαῳα τεοη εμφάνιση του όλου ποοβλημοιτισμοὐ γισ την απόδοση ή μη

15θ.Βλ. Φαιιὁο. ΖΔ5ε1­8 ­ σε συνδυασμό με 24%?­8, γιατην ποιηση" βλ., στο Τηἔ αατηγοθίαἔ ΈΟΌ σπουὀοαω) ή ἙΟὉ φαὐλολ) στο ανθαωπλνοιδιο, Ζ49ὀ1­σέι, για τη θέαοη του καλλους. Θα πσέπει να υπογοαμμισθει ότι και ενταύθα, καθώς επισης και τη σημασια της χσήσης τΟυ ό@Ου θειι­στα δυο αυτα χωσια του Φαιδσου γινεται λόγος για πάθος· για παθος ως μανια εκ ηόε ωἔ συνώνγ) μοσ τησ δσνατότητασ γνώσησ Του δὐσηολοη αν­Πηεγ­μεοους του φιλοσοφου στο ποωτο,για παθος ως ενθουσιαση στο δεὐτεσο· μαλιστα μέσου των Οησθητηκών ηαητησίων: Κατά την παώτη εμφάνιση τσητο δευτεσο παθος ειναι κυσιολεκτικα το ιδιο με αυτό για το οποιο κανει λόγο το θέντο Οβλ Οὐ πλαϊωνγπό γλοσο ούνχωσιο του Πεοίυψους, το οποιο αναφέσεται στην ποιητική φαντασια (βλ. σημ. Π Ο φ Ο § Ο ημ μ 7 φ φ148). Όλα αυτόι δε σημαινουν πασα πως το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκειμενο Όποκε υμενο μετέχει ΤΟΌ αλσθητωωὐ βλέμματοἔ όσον αφοαᾶ τημεοιμνα στα δυο αυτα χωοια του Φαιδοου να πσοβαινει σε αναφοσές τέτοιες που διαλλανή ασκε ιται στη Ουνῦωότηυη της διαλλανής και στην ­ έμ­­ και από το ιδιο (στο ιδιο έογο) και από αλλους κοσυφαιους αοχαιους συγγσα­ μονη _ πσόσκληση αποδοχής τησ, ενώ ­ πσισόιλληλα _ πεσιγσόι­φεις οι οποιοι ασχολήθηκαν με το αισθητικό ­ εντάσσονται στο πλαισιο αυτού φεη Τη μη σηαλλαγηγ Έην εααταητγηστητα. έτσγ όμωσγ όπωσ σγαησητου τελευτοιιου η α η α α

' , , , , , ωσα ε σ συ πα αστασ τ διαλλα καθ σταται*Ας μη λησμονουμε, τελος, οτι στους ιδιους τους Νοιιους η ικανότητα καλ­ β λ Η τη νεχελα, η 9 η ης , , γηΞ Β θ ,

λιτεχνικής δημιουσγιας θεωοειται δώσο των θεών, ειναι ­ επισης ­ θεόσταλτη τε Μα πα©ασΤαση επιΐααΐικθῖηῖαη _ η Οποιασεχει αεσιμνη εινα(βλ. 653ο­τἰ)· αυτή την επιστσοφή στην παλαιότεσο ­ ομηοικό ­ τσόπο σκέψης, πεῳγθαφεί επυσηἔΰἄ το τελειπαίο αυτό συμβαν ὀελχελ μη ΜΟΝΟ”όπου οι δυνατότητες του πνευματος αποδιδονταν στη θεική επενέσγεια, επιση­ π0ιητικ°ή ννώση μιας τέτΟιας χσήσης τΟυ φιλΟΟΟ€ρικΟὐ λόνΟυ ώστεμαινει και 0 Ι..1ΡΡΠ18Π (1964), 79, Ο Οπ0ι0ς Οσθα παηατησει ότι κατι τέτΟι0 Ενι­ αιυτόἐ να ανταποκησίνεταη σηεην παοάσῖασεη τησσχυει τις αξιες των ποαγμόιτων που ποοβαλλει ο Πλατων, εφόσον αυτα καθι­στανται θεόσταλτα· εμεις θα δεχόμασταν ότι η επιοτσοφή αυτή αποτελει συγχσό­ .

νοκ _ σε δεὐτεοο επίπεδο εθμηνείαἔ _ ωπῃῃι αναφοοά Μην ποιηωδἠ δημιουα 151. Βλ. πολυ χαοακτησιστικόι το χωοιο του Φαιιὁοου που πσοαναφέοαμεγία (βλ” ποωούσα σημείωση) και _ σε π@ώΈ0 επίπεδο ωμηνείας _ τύπο αναφσ (σημ. Π 150) και ομιλει για τη θέαση του καλλους εκ μέσους του φιλοσόφου:Ωας ΪΕΟΌ οῖοχεἶκἰλ στην ενισλεηση Έηἔ εππακτλκοτητεκ (βλα 22). δλαφΟ@εΉ°Μἶ αντι: γινεται λόγος ότι αυτός «πρὸς τῷ θειῳ γιγνόμενος» (στο ίδιο, Ζ±ι9εὶ1­Ζ).μετωπισε το θεμα ο Βογειιτοε (1937), 172 κ.ε, ο οποιος θεωοησε την αναφοσα αυτη 152­ Βλ. Νὀμ. 6698Ζ_67σγ)37 πω 1­Ζ­3.

ωἔ ὀήλωμα της θ©ησ%εὉΉ%όΈηΤα§ τω) Πλάτωνα 153. Βλ. στο ιδιο 644‹:1­613 και την πσαγμόιτευσή του στο 1.2.1.

Page 148: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

294 ΔΗΜΗἹΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΑΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 295

Στη δευτεση εμφανιση του εν λόγω ποοβληματισμου, το πλατωνι­ πως είναι άγνωστο αν ο ανθοώπος­«θαυμα» θεωοείται παίγνιο εκκό φιλοσοφουν, έχοντας πλέον εμπεωική επίγνωση αυτης της μέσους του θεουϋυ; Θα ποέπει να ποοσέζουμε: Μποοεί να είναιεσφαλμένης ποοείας του φιλοσοφικου λόγου, ποοτείνει τελικα μυθος157 ότι το «θαυμα» που θεμελιώνει τη διαλλαγη είναι κατιτέτοια χοηση του λόγου αυτου ώστε να ανταποκοίνεται ο τελευ­ που μηχανευθηκε ο ­ κυοιολεκτικα εννοουμενος ­ θεός, μποοείταίος στην οοθῆ παοασταση της διαλλαγης. Τέλος, μετα από όλα να είναι αγνωστο αν ο ανθοωπος­«θαυμα» της διαλλαγης θεωοεί­αυτα, κατανοουμε το γιατί ¬ αντιστοιχα ­ το φιλοσοφουν υπο­ ται παίγνιο εκ μέσους του θεου, ωστόσο εφόσον ­ πληοοφοοου­κείμενο στην ποοαναφεοθείσα ποώτη εμφανιση του συγκεκοι­ μαστε στη συνέχεια ότι ­ ο θεός είναι το σημα αυτης ακοιβώς τηςμένου ποοβληματισμου δηλώνει αγνοια του κατα πόσον το θείο υπέοβασης158 της καθημεοινης γλώσσας ποος την αισθητική γλώσ­θεωοεί σπουδαίο ή παίγνιο το ανθοώπινο «θαυμα», κατανοουμε, σα, μποοουμε να πουμε ότι αυτή η τελευταία παοέχει τη δυνα­επίσης, το γιατί στη δευτεοη εμφανιση του ιδίου ποοβλη ματισμου, τότητα, μηχανευεται τη διαλλαγη ως παίγνιο, ως διαφαυλισμό τουτο θείο δε θεωοεί μόνο σπουδαίο ή μόνον παίγνιο το ανθοώπινο συμβατικου σπουδαίου. Διευκοινίςεται έτσι και το γιατί θεωοεί­«θαυμα» ­ έχοντας επίγνωση ότι αυτό το τελευταίο θα ποέπει να ται ότι ο ανθοωπος μποοεί να αποδεχθεί το λόγο για το «θαυμα»παοιστανεται στο είναι του ενταυθα ως παίγνιο αλλα και ως σπου­ από το θεό ή από αυτόν τον συγκεκοιμένο κι ωστόσο ανώνυμο πουδαίθ­ γνωοἴςει τον εν λόγω λόγο159: αντιστοέφουμε: ο ανθοωπος μποοεί

Δυο εοωτηματα ακόμη απομένουν· το ποώτο: Πώς μποοεί να αααεομηνευτεί ότι ο ανθοωπος είναι παίγνιο που μηχανευθηκε ο 156, Βλ_, Ο­το ηχο, 6ιι5ιι8­ι52, ειιωτει, αντίστοιχα,θεός, και Ο θεός θα °ιΞΟυ χασίσει ‹‹ἶλεων››; Για το ποώτο η ςχπάντη­ 157. Για το γιατί αποκαλείται μυθος, βλσημ. Π Ζ6, καθώς επίσης και σημ. Ιση ευναγ όῃ η ὁχαλλαγη ποευ μηχανεὑθηκε Ο λόγοἔπουητήἐ .σου Ι89. Ένας αλλος λόγος που αναγκαστικα οδηγεί το πλατωνικό τριλοσοςρουνπλατωνωωυ φβλοσοφουντοε υποκεβμένοα αν αντιμετωπισθεί Όπό υποκείμενο να σημειώσει ότι είναι μυθος ότι ο ανθοωπος ειναι θαυμα, παιγνιο

του θεου, θα εποεπε να αναζητηθεί σε αυτο που επισημανε οοθα ο ΤερΙιυ (1988),ω,σθητΜη ποοοπτἕκη _ χω ξςεοουμε πλεογ ΟΠ σε αυτην πααχ­ 262: «Αλλα ποτέ, εκτός ίσως από τις σκηνές τοέλας, τα ποόσωπα της αοχαίαςπεμπεω η αναφοοα στΟΉἔ θεΟΌἔ _ 5 Οδηγελ σε διαφαυλλσμο Τσυ ελληνικής τοαγωδίας δεν απεικονΐςονται ως αυτόματα ή μαοιονέττες. Ακόμη καιανθ@ώπ0υ° μία καθΟΩιΟμέν”η λΟι7ιόν αισθητική παῷασταση Οδηγεί όταν παοουσιαζονται ως θυματα των θεών, παοαμένουν ανθοώπινοι και ανεξαο­¬­ σε μη αισθητική γλώσσα ­ στη διαλλαγη· και αν θέλουμε να Έηιοι» ίοινπονοαιιιιίσειε δικέε μαελκανουμε αναφοοα και παλι στους θεους15^, μποοεί αυτό να θεω­ 1ἶ8· Πα Έοἔ ἶΩ";μῖΡΉ]ἕ εἙῖἶἔὲἶτἑ"ή€ Οωτήἔὀτηἔ Ήπέθβασηθ ἶ0”λεί`/Ο" Ζω”οηθεί ως δικη τους ποοσφοοα ­ δηλαδή, ως ποοσφοοα, αποτέλε­ ε εμἶνη μεἶο ε0'β _ αἱ Θ” ._ γω τηνι [Μην εΜἶΜοΜη° βι ”σΤ0ἶ !0'

, , Ζ±ι9ὀ6 8. Επισης, για την εμμονη συνδεση του αισθητικου με το θειο, βλ. Ιωνσμα= τηἔ γνωσηἔ των αισθηθκων κθθηθιων· Το δελπεθο: γιατι λε­ 533ιι3, 53401, 53405, 53¿ιιτ­οι, 53ω3­‹ι, 53ω9 ­53581, 53584­6, 536ι3, 536ιι3.γεται ότι επαναλαμβάνεται εδώ αυτό που και ποοηγουμένως 159. Βλ. Νσμ. 645ι›5­7. Αντιγισ «τουτου» ς645ισ6) ο Ροει (1930), 35, πσστεινειειπώθηκε, ότι δηλαδη ο ανθοωπος είναι παίγνιο που μηχανευθηκε «τςσι)ουτσυ»· στο πλαισιο αυτο, λέγει ο Ρσσι, τσιουτος Θα σήμαινε θειος· ποοςΟ θεό€155, ενώ πΩΟηγΟ.υμένως εςγείνο ακῳβώἔ που λέχθηκε είναγ επίοσωοη του ισχυοισμου του, μας καλείνα συγκοίνουμε το χωοίο αυτό, το «πασαόΉ αποτελεί μύθο πως Έο «θαυμα» το μηχανευθη%ε Ο θεός, και θεών τινος η πασα τουτου του γνοντος»|(6Δ5Β6) με το «τουτο δε θεου η θειου

τινος αν ειη» (657ει9). Συνεπως· και απο αποψη κειμένου, ειναι νομιμο να θεωοη­···°·τ_·­·)· θεί ότι έμμεσα ποοσδιοοίςεται ο ανώνυμος ως θείος.154. Βλ. σημ. Π 110. Στο σημείο αυτό θα ποέπει να παοατηοηθεί ότι αν έχουμε υπ' όψη μας ότι ο

155­ Βλ. Νόμ. 80304­5. μυθος θεωοείται παιδια από τον Πλατωνα (βλ. Πολιτικ. Ζ68α, Τιμ. 59ο­ό), και αν

Page 149: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

296 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ Ζ97

να παοαλάβει το λόγο για το «θαύμα» ως διαλλαγή από τον συγ­ διαλλαγής· ωστόσο, στο μεταξύ της ποώτης εκφοοάς και της επα­κεκοιμένο και ωστόσο ανώνυμο, δηλαδή από το πλατωνικό φιλο­ νάληψής της, ο φιλοσοφικός λόγος μεοιμνώντας για την αποδοχήσοφούν υποκείμενο, και μποοεί, έχει τη δυνατότητα, να παοαλά­ της παοουσίας της διαλλαγής εκ μέοους του ανθοώπου, οδηγεί σεβει το λόγο για το «θαύμα» ως παίγνιο από την αισθητική γλώσ­ έκπτωση το νέο σπουδαίο, σε γέλωτα, άοα το νέο σπουδαίοσα, σήμα­εγγυητής της οποίας είναι ο θεός160. καθίσταται παίγνιο. Η επανάληψη λοιπόν της φοάσης σημαίνει

Αυτά όσον αφοοά τη δήλωση ότι και ποοηγουμένως ειπώθηκε εντέλει ότι ο άνθοωπος αποδεχόμενος ως κάτι όσιο το θεμελιώδηπως ο άνθοωπος είναι παίγνιο που μηχανεύθηκε ο θεός· τι σημαί­ λόγο της διαλλαγής163, παοαμένει ­ όπως και ποοηγουμένως ­νει όμως η φοάση αυτή στην επανάληψη της; Σημαίνει ότι ο άν­ έξω από την κατηγοοία του σπουδαίου, είναι δηλαδή ένα ὁιττάθοωπος που συγκοοτείται μέσα από το λόγο για τη διαλλαγή απο­ εννοούμενο παίγνιο, έχοντας επιτύχει την άοση του διττά νοου­τελεί άοση του σπουδαίου, αποτελεί παίγνιο· η εικόνα που θεμε­ μενου σπουδαίου. Κάτοχος της κατηγοοίας του (νέου) σπουδαίου,λιώνει161 την άοση αυτή, είναι ένα «θαύμα», ποάγμα που ποοει­ γνώστης της επίτευξης του, είναι πλέον μόνον ο θεός, δηλαδή ηκονΰςει16Ζ ότι το ενταύθα θα θεωοηθεί αισθητικά ως παίγνιο. Με­ δυνατότητα υπέοβασης της τοομακτικής ­ όπως είδαμε ­ δυσκο­τά λοιπόν την εκφοοά του λόγου της διαλλαγής, ο θεός της αισθη­ λίας του ανθοώπου να κατανοήσει ότι για να επιτευχθεί όντως ητικής γλώσσας μηχανεύεται το παίγνιο, την άοση του συμβατικού οοθή παοάσταση της διαλλαγής ­ δηλαδή, το (νέο) σπουδαίο ­σπουδαίου. Το νέο σπουδαίο είναι η διαλλαγή, η παοάσταση της χοειάζεται και η απουσία της164. Από την άποψη αυτή αλλωστεΗ λέγεται ότι ο άνθοωπος είναι «θαυμα» που μετέχει ελάχιστα στηντελικά δεχθούμε ­ όπως μία σειοά στοιχείων υποβάλλει ότι έτσι ποέπει να ποά­ Οιλήθειςχ1657 εφόσον Ο όιγθθωπος ¬ ςχγθοώπιγος ­ φιλοσοφιμός λό­ξουμε ­ ότι θεος σημαίνειθειος Πλάτων, τότε η διάσταση μεταξύ της διατύπωσης γο§ στο μεγαλὐτεθο μέ@Ος ἘΟΌ είναι ένα «θαυ μα», δηλαδή πωπου λέγει ότι ο άνθοωπος είναι παίγνιο που μηχανεύθηκε ο θεός (βλ 8θ3‹:5) και ν ν ν ν ι ν ν

° ιστα συνε ουλ σ διαλλα , ετσι ωστε ­ στ συνε εια ­Θ λη 7? 7? γηἔ η Χτης άλλης που λέγει ότι είναι μύθος ότι το παίγνιο­θαύμα το μηχανεύθηκε ο θεός , , , , ,(βλ 645ο1­Ζ σε συνδυασμό με ὀέιέιὀ?­8) εκλείπει και γίνεται κατανοητή η πλα­ να την (ΗΘΗ απο%σ°λΌπτ0μενΟ€ ως Οντωἔ εωωνα εππακῃκοτηταςτωνική παοενθετική διευκοίνηση «δπεο εἴπομεν ἔμποοσθεν» (8Ο3ο4­5), που για είναι λοιπόν Ο άνθθωποἔ μόνον έναθ μωωόἔ μέτοχοἔ της αλη“να ισχύει θα ποέπει ­ παοά τη διαφοοά επιφανείας ­ οι δύο διατυπώσεις να θειας­Οηθότητάς της Ουσίας Της ποιοόιστοισης της διαλλαγής, ΟΈΟδιηγούνται το ίδιο νόημα κατά βάθος: Μποοούμε λοιπόν να πούμε ότι ο συγκε­ βαθμό ποῃ αητός παῳστά ως βούληση τη διοιλλοιγή και μάλιστα μεκοιμένος μύθος πεοί του ανθοώπου ως θαύματος είναι παιδιά/ποιιννιο που μηχα­νεύθηκε ο θειος Πλάτων (βλ. 8θ3ο4­5)· αν όμως έτσι κατανοούμε αυτό το ποοανα­ τσφεοθέν χωοίο, τότε μποοούμε επίσης να αποφανθούμε πως είναι μύθος (βλ. 163. Βλ.,στοιθιο, 64581­3, όέιὅεὀ­8, 645Ι›5­8, και κυοίως 645ο3­5.645ΒΙ­Ζ) ότι το μηχανεύθηκε οθεός (βλ. 644ὸ7­8). 164. Γενικά, ο λόγος του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου για την

160. Βλ., στο ιδιο, 8θ4Ι:›7­8. ηδονή και τη λύπη ως δυνάμεων του ενταύθα, λόγος οτον οποίο εντάσσεται και η161. Για το ότι όντως τη θεμελιώνει, βλ., στο ιδιο, 645ο8­ο6 και τη σχετική με εικονιοτική του χωοίου 644­645, οοίςει το ανθρώπινο επίπεδο κατανόησης του λό­

αυτό συζήτηση στο 1.2.1. γου αυτού του φιλοσοφούντος υποκειμένου· βλ. το σημαντικό κείμενο 73Ζε4 κ.ε.162. Εφόσον η λέξη θαύμα παοαπέμπει και στο παίγνιο, ως συγκεκοιμένο ­ το σχολιάσαμε στο 1.2.3 ­, το οποίο έπεται της κοίσιμης παοατήοησης του

αντικείμενό του· διαφωνούμε με τον Κεηὶσο (1962), 130, ότι παοαπέμπει μόνο σε πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου στο χωοίο 73ΖεΖ­5. Οτιδήποτε πέοαναυτό· τότε θα ήταν αντιφατική η δήλωση αγνοίας (βλ. 644σ8­9)· η λέξη θαύμα πα­ του λόγου αυτού, όπως τα θέματα του χωοίου 803ο ­ ή του κειμένου 7Ζ6ε1­733ὀ7οαπέμπει επίσης και στο γεγονός ότι αυτό είναι αποτέλεσμα κάτι θαυμάσιου, και ­, κινείται στο επίπεδο του θείου.πιο συγκεκοιμένα: μιας αμφιβολίας ­ γι' αυτήν θα κάνουμε λόγο στη συνέχεια. 165. Βλ. Νόμ. 804 Β3­4.

Page 150: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

298 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 299

τέτοιο τοόπο ώστε η ίδια αυτή βούληση να την οδηγεί σε έκπτωσή θα συνεπέφεοε τη βεβαιότητα που εξασφαλίςει η ταύτιση με ένατη§166_ από τα δύο, και θα οδηγούσε σε έκπτωσή του· ο ανθοωπος είναι

Ώστέο ανθοωπος της νέας τοαγωδίας δεν είναι πασα μία συμ­

βολίοδ ένα _ επομένωἔ _ σύμβολο δύο ὀλαφοθετλκών θεάσε“ της· για την ποώτη, βλ. ­ για παοαδειγμα :Πολιτ. 422ο8­9, 536ο1­2, 545ο1­3, Με­ων167· δεν ταυτΰςεται με το σπουδαίο ούτε με το φαύλο· κατιτέτοιο νες. 236ο8­9, Παομ. 1371», Ποιίιτικ. 268‹:ι, Τιμ. 59ο­ο, και βέβαια το πεοιφημο­ἴῖ­4 Χωθίο Φαωο­ 27619­Θ (2770) για τη δεύτεοη, βλ., για παοαδειγμα: Πολιτ. 6Ο41›12­

166. Ας ποοσέξουμε: ο θεός ­ όπως ποοαναφέοαμε ­ είναι συνώνυμοἐ τηἑ 01 ­ ποβλ., στο ιδιο, 486ε ­, Μένων 1θΟει ­ με χοήση μιας εικόνας από τηνγνώσης της παοαστασης της διαλλαγής, αοα ­ συνεκδοχικα ­ της ίδιας της ου­ Οδύσσεια (ι 494), που εντασσεται στο πλαίσιο της παοαδοσης του αοχαιοελλη­σίας της διαλλαγής· ο θεός όμως είναι ουνώνυμος της υποδούλωσης στην επιτα­ νικού πεσσιμισμού (για την παοαδοση αυτή, βλ. ΧΝΏ. Οτεοοο (1944), 42 σημ.κτικότητα ως νόμο (βλ. 762ο1­5)· επομένως, οι θυσίες (803ο1­4), και καθε είδους 189) τέλος, στη ΣΤί Επιστολή ο Πλατων δίδει την εξής πασαίνεση για την ανα­θεοαπεία (βλ. 716014­717ε3) ποος το θεό ως διαλλαγή, σημαίνουν ­ σε μη γνωση του όλου φιλοσσφικού λόγου του: «καιχοησθαισυνθήκῃ καὶνόμῳ κυοίῳ,θοησκευτική γλώσσα ­ υποταγή στη διαλλαγή ως νόμο, θεοαπεία της επιτακτι­ δ ἐστι δίκαιον, ἐπομνύντας οπουδῇ τε αμα μη ἀμούσω και τῇ της σπουδης αδελφῇκότητας της διαλλαγής. Διαπιστώσαμε ωστόσο ότι αυτό σημαίνει έκπτωση της παιδια» (323 ‹:9­ό3· για το θέμα της γνησιότητας της Επιστολής αυτής, βλ. ­διαλλαγής, συνεπώς καθιστα τον εκφοαστή­δημιουογό του, τον ανθοωπο που θε­ ποόχειοα ­ ΟΚ. Μοττονν (1935) στόχος μας δεν είναι να υπεισέλθουμε στη συ­

οαπεύει την επιτακτικότητα της διαλλαγής, τη διαλλαγή ως επιτακτικότητα, ένα ζήτηση για τη γνησιότητα της, αλλα να εμπλουτίσουμε τη συγκεκοιμένη συζήτησήδιαφαυλισμό, ένα παίγνισ του θεού του, του σπουδαίου, δηλαδή της ουσίας της μας).ὁιαλχαγγῃ Για να επανέλθσυμε στα χωοία 644ό­645ο, 803 Β­ο· κατ' αοχήν, θα ποέπει να

Όλα αυτα μεταφέοονται και στη γλώσσα της μυηης ή κοασης: η οοθή πασα­ σημειωθεί ότι αυτα τα εξαιοετικα κείμενα των Νόμων αθετήθηκαν ­ όπως ανα­σταση της διαλλαγής είναι μία ουμμετοία, μία κοαση διαλλαγής και επιτακτικό­ φέοαμε ότι αθετήθηκε ο λόγος πεοί οίνου και πεοί ηδονής· ο Βτιιτιε (βλ. ό.π. [σημ.τητας· γι' αυτό, αντίθετα, λέγεται ότι ο τέλειος πολίτης της επιτακτικότητας της 1 25Ο], 83 κ.ε.), ο ΖοΙΙετ (Ρπιιοιιιεοιιε Σιιιιἰἰειτ, [Τυυὶοςοτι 1839] , 73), τα θεωοσύνδιαλλαγής θα είναι ακοατος (βλ. 822ο8­823ε2), δηλαδή η βούλησή του, η οποία θα ποοίόντα παοέμβασης του Φιλίππου του Οπούντιου· για την απόοοιψη αυτής τηςέχειτεθεί στην υπηρεσια του νόμου, καθώς επίσης του επαινου και του ψόγου της αποψης, βλ. ΕτιςΙεττό (1921), ΙΙ, 274, 8τοτογ (1933), 638, και ­ έμμεσα ­ Ρτἰοό­διαλλαγής, θα συνιοτα έκπτωση της διαλλαγής, ελαχιστη συμμετοχή στην οοθή Ιετιαετ (1958), 123, 359 σημ. 26. Όταν αυτα δεν αθετήθηκαν έγιναν, σπανίως,διαλλαγή ως κοαση διαλλαγής και επιτακτικότητας. αντικείμενα αμήχανου σχολιασμού και ­ πολύ συχνα ­ απλής αναδιήγησης,

167. Αυτή η διαπίστωση δεν ποοκύπτει μόνο από τα χωοία 644ό7­9, 803153­ από πληθώοα μελετητών του Πλατωνα και σχεδόν από όλους όσους ασχολήθηκαν8Ο4ο1· ποοκύπτει και από αλλα σημεία του πλατωνικού κειμένου, όπως ­ κατί με τους Νόμους· για το ποώτο χωοίο, βλ., ποόχειοα: Ι. (ὶοιιΙό (1955), 79, Κοοὶιταοχήν ­ το συναφές ποος το 8Ο3δ3­ 8θ4ε1, 688ει3­ε1· βλ., επίσης, στο ιδιο, 769ε1­ (Ζ1968), 235, 8τεΠεγ (1983), όθ­62, 130· για το δεύτεοο, βλ. ­ για παοαδειγμα: Ι.4· σε οοισμένα σημεία δίδεται έμφαση στη μία όψη, την παιδια: βλ., στο ίδιο, ΟοτιΙό (1955), 115 ­116, ΟουΙόοοτ (1967), 362 ­ 363, Ιἱἰττοτ (21985), 196­2Ο4,

685ει8­151, 69θτὶ1­2, 712ο1­2, 723ο1 ­ η έμφαση αυτή στην ποώτη και τοίτη 8εΙτειοτοτ (Ζ1969), 20, νετόοοἰιιε (1945), 145 ­ ποβλ.149, όπου και συμφωνεί μεπεοίπτωση εξισοοοοπείται από τη διευκοίνηση ότι ποόκειται για ποεσβυτική παι­ τον 8οΙτεετοτ (21969)· γενικα για τη μεταφοοα του ανθοώπου ως παιγνίου όπωςδια· τέλος, αμφιβολία ποοοπτικής υπαοχει και σχετικα με επιμέοους θέματα, βλ., αυτή εμφανἴςεται στα δύο χωοία, βλ. ενδεικτικα: Αοοἰοτεοο (1966), 93, 249 ­ 250στο ίδιο, 636ε2­3, 792ο 3­4. Για παοαθεση όλων των χωοίων των Νόμων όπου σημ. 54, Α. σε Μετἰςηεο (1951), 68­70, Πσααε (1945), 19­20, (1951), 214­216, Εοιιἰεαναφέοονταιοι έννοιες σπουδή, παιδια, βλ. Κὶττετ (21985), 17­22. (1945), 173 ­174, Κεοκὶπ (1962), (1964δ), 20­23, Ο.Μ. 8ετςοειιητ (1922­1923ει),

Αυτή η αμφιβολία στους Νόμους κατηγοοείται στον ανθοωπο είτε αμεσα είτε 669­ 679, Ε. 8ττειιιεε (1975), 18­19, 105­106, νοοςοΙἰυ (1957), 231­236 ­ ποβλ. 259 ­

έ μμεσα· στη δεύτεοη πεοίπτωση, το πλατωνικό φιλοσσφούν υποκείμενο αναφέοε­ 263· τέλος, θα ποέπει να σημειωθεί ότι, πασα τον υποσχόμενο τίτλο, το βιβλίο τουται είτε στο φιλοσοφικό λόγο του που εστιαζεται σε επιμέοους θέματα είτε στο Μ. Ποεοὶτοιοτ (1980) ουδέν ποοσφέοει όσον αφοοα την κατανόηση της σχετικήςφιλοσοφικό λόγο του που συνολικα αφοοα τη ουγκοότηοη μιας νέας πολιτείας. Σε πλατωνικής ποοβλη ματικής στους Νόμους ­ στο οικείο κεφαλαιο (βλ., στο ίδιο,αλλα έογα του Πλατωνα εμφανίςεται επίσης υπό την έμμεση και αμεση μοοφή 353­370) υπαοχει μόνο μία συνοπτική αναδιήγησή τους· επίσης, στο μελέτημα της

Page 151: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

300 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

λοιπόν αμφί­βολος, αντικείμενο αμφι­βολίας. Όσο για το αμφίση­μο, πλέον, βλέμμα που αφ­οοά αυτόν, είναι ένα αισθητικό βλέμ­

η Ιἰ. Ξρτεςμε (1984) ασχολείται εν γένει με το ποοαναφεοθέν θέμα στον Πλάτω­να, με αμφίβολο χιούμοο, άκοως επιφανειακό τοόπο, και χωοίς καμία αναφοοάγια το παίγνιο οτους Νόμους.

Θα ποέπει να ποοστεθεί επίσης ότι με αφοομή τα ποοαναφεοθέντα χωοία644‹1 7­9, 8θ31σ3­8Ο4ο1, και κυοίως το δεύτεοο, υποστηοίχθηκε ότι ο Πλάτων εκ­

φοόιζει στους Νόμους πεσσιμισμό· βλ. ­ για παοόιδειγμα: Α.λΝ.Η. Α‹11‹ὶΠε (1970),

Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 301

μα168. Η είσοδος του θεού στο πεδίο του βλέμματος του πλα­τωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου δε στοχεύει στο να άοει τηναμφισημία αυτή· όπως είδαμε, η είσοδος του θεού αποτελεί τοστοιχείο εκείνο που συνεπικουοεί αποφασιστικά στη δοκιμή εο­μηνείας των όοων και των λόγων της αμφισημίας. Ἀοα: αυτό πουείναι αδιανόητο για τη δια­κοίνουσα Ποιητική του Αοιστοτέλη,καθίσταται ο οοισμός της νέας τοαγωδίας του λόγου του πλα­τωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου: ο άνθοωπος ως τόπος θέα­σης, ως το θέα­τοον μιας αμφιση μίας.

Θα ποέπει να ποοσέξουμε ποια είναι ακοιβώς τα γνωοίσματα163, Ροετιιςἰὲτο (31967), 445, (ὶοιηρεττ (1955), ΠΙ, 260, 1. (ὶοιὺὸ (1955), 71, 99, 100,

1θ2 ­ και κοιτική του από ν1εετοε (1957), ο οποίος έχει αντίθετη γνώμη· βλ.

επίσης: Κ1οε1‹ο (1986), 198, 200, Α. σε Μειτἰςιτεο (1951), 68­70, Ιὶειιύτἰτι (1962), 131,

(19641›), 21, Ξειιτισετε (21975), 27, 8Ιτοτογ (1914), 353, Τεοιιεεμ (1990), 250, 256,

259· αντίθετη γνώμη είχαν ­ για παοάδειγμα ­ ο (.Μ. Βετςεειιιοτ (1922­19238),

661, οι λλίἰιττοο και (ἔειτιτεν (1981), 48. Εν κατακλείδι θα ποέπει να αναφεοθεί ότιαυτή η μεταφοοά του ανθοώπου ως παιγνίου, που απαντάται για ποώτη φοοάστους Νόμους, θα έχει μακοαίωνη συνέχεια στην αοχαιότητα και ­ μέσω των

αοχαίων συγγοαφέων και των Χοιστιανών, στους οποίους επίσης εμφανίςεται ­στο Μεσαίωνα· αογότεοα, θα αναβιώσει με τον ()ε1‹1ετότι και τον ΗοΕιτιειτπιειε1ιΙ.

Για μία απαοίθμηση των πολυπληθών χοήσεών της κατά τη μακοαίωνη ιστοοίατης, βλ. Ε. (ἶιιττὶιιε (1953), 138­144· ένας άλλος που αναφέοθηκε σε αυτήν ­ όπως

εμφανίςεται στους Νόμους ­ και τη σχολίασε με ενδιαφέοοντα τοόπο είναι ο

Νίτσε (βλ. Μεπεσἰιιισἰτεε, Α!Ζ:ιιοιεπεσ|τ!ιε|τετ, Ι 628) ­ ο Οιιττἰιιε δεν τον μνη­

μονεύει.Όσο, τέλος, για την αμφιβολία παίγνιο­σπουδή, η οποία αναφέοαμε ότι κα­

τηγοοείται απο τον Πλάτωνα στον ίδιο το φιλοσοφικό του λόγο, σχολιάστηκε καιαυτή· βλ., ενδεικτικά: Ρτἰεὀμὶιπἰετ (1958), 118­123, ξὶιιτβτἰε (1975), 56­65, Βοβεετ­

ετ (Ζ1969), 19­24· βλ., επίσης, Πεττἰσε (1972), 173­183, με παοάθεση τόσο των δύο

χωοίων («θεολογική μετάσταση του παιγνίου» [στο ιδιο, 181] χαοακτηοίςει τοτελευταίο) όσο και του πολυσυζητημένου του Φαιΰμου (2781) κ.ε.)· ο ΟΙ. Οέιιὀἰτι(1989), στηοιζόμενος ­ κυοίως ­ στο ποοαναφεοθέν μελέτημα του Πεττὶόε,διατυπώνει την άποψη ότι η παιδιά είναι το θέμα που ενθαοούνει την αποδόμηση

του πλατωνισμού από τον Πεττὶάε (βλ., στο ίὁιο, 94 ­ ποβλ. Βεττὶάε (1972)

του φιλοσοφουντος υποκειμένου ­ φοοέα του συγκεκοιμένουβλέμματος ουμ­μετοχής στο θείο βλέμμα169. Σε κάποιο σημείοανέλιξης του λόγου του το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο λέ­γει ότι αναφοοικά με το αντικείμενο που θα το απασχολήσει είναιδύσκολο να πείσει, να ασκήσει επιτυχώς την πειθώ· κάτι τέτοιοείναι έογο για ένα θεό, αν βέβαια ήταν δυνατό να καταστούμε πα­

168. Ο λόγος του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου, όπως και τοβλέμμα του τελευταίου, είναι διφοοούμενος: παίγνιο ή σπουδή; Απάντηση: παί­γνιο και σπουδή· και ακοιβώς ως διφοοούμενος ουγκοοτεί το νέο αισθητικό, τηνέα τοαγωδία· από την άποψη αυτή, βλ. την τοποθέτηση του Ο. Πενετειικ (1966)για τη σχέση διφοοούμενου και ποίησης.

169. Σε σχέση με όλα αυτά, ποβλ. το ακόλουθο κείμενο του Λακάν: «Εννοώ,και ο Μωοίς Μεολώ­Ποντύ μας το τονίςει, ότι είμαστε όντα που μας κοιτάζουν,μέσα στο θέαμα του κόσμου. Εκείνο που μας κάνει συνείδηση μας καθιστά ταυ­τόχοονα ερεοιι1ιιιη ιττμμόἰ. Δεν υπάοχει μήπως ικανοποίηση στο να είμαστε κάτωαπ® αυτό το βλέμμα, για το οποίο μιλούσα ποιν απο λίγο ακολουθώντας τον Μω­οίς Μεολώ­Ποντύ, αυτό το βλέμμα που μας πεοιμένει, και που μας κάνει ναείμαστε ποιν απ) όλα όντα που μας κοιτάζουν, χωοίς όμως να μας το δείχνουν;

Το θέαμα του κόσμου, μά αυτή την έννοια, μας εμφανίςεται σαν ο πανθ' οοών.Αυτό ακοιβώς είναι η φαντασίωση που βοίσκουμε στην πλατωνική ποοοπτική,

αωθίωἔ 182). βλ., ακόμη, ΟΙ­ ἀθ ντἰθᾶ 5¬Ρ„| Μ ΡΖΩΖΟ (ΑΠ18τ€τὸ,ΠΉ, 1949) πΩ0_ ενός όντος απολύτου στο οποίο έχει μεταβιβαστεί το ποοσόν του πανθοοώντος...Ο κοσμος ειναι πανθοοών, αλλά δεν είναι επιδειξίας ­ δεν ποοκαλεί το βλέμμακειμένου να έχουμε κάποια εικόνα του βιβλίου αυτού χοησιμοποιήθηκε η συνο­

πτική αναδιήγησή του από τον ίδιο τον (1.1. σε ντὶεε (1969), 18­21, και η βιβλιο­ 1195­ 907917 αθλἴἑει να το ποσκοιλείτ τότε αοχΐῷει και το συναίσθημα του παοαδό­ξου.›› (Ζ. Λακάν (1982), 102­105).κοισία του από τον νετσοιτἰιιε (1952).

Page 152: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

3θΖ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΑΑΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΠΚΟΥ 303

οαλήπτες του επιτακτικού λόγου του τελευταίου· όμως επειδή κάτι ποοσεγγίςει θέματα τόσο δύσκολα όπως είναι ­ για παοάδειγματέτοιο δεν είναι δυνατό, είναι έογο ενός τολμηοού ανθοώπου που ­ η εις βάθος εξέταση της παοάστασης της διαλλαγής με βάση ταθα ομιλήσει για το τι είναι άοιοτο όσον αφοοά την ιδιωτική και αισθητικά κοιτήοια, χοειάζεται το έογο σχετικά με το άοιστο,δημόσια ζωή· ο άνθοωπος αυτός, χωοίς κανένα βοηθό και αντί­ δηλαδή τη διαλλαγή, να το αναλάβει ένα φιλοσοφούν υποκείμενοθετος ποος τις σε μεγίστη ένταση ευοισκόμενες επιθυμίες, θα το οποίο θα είναι τολμηοό, αντίθετο ποος τις επιθυμίες πουακολουθήσει μόνος του το λόγοῃο. Βλέπουμε λοιπόν ήδη οοισμέ­ βοίσκονται σε έξαοση, και μόνο.να από τα στοιχεία που καταγοάψαμε ποοηγουμένως: ο θεός εί­ Ας δούμε όμως τα γνωοίσματα αυτά τι μποοεί να σημαίνουν: Ηναι συνώνυμος της δυσκολίας του θέματος εξαιτίας του οποίου τόλμη ­ όπως έχουμε διαπιστώσει ­ είναι γνώοισμα που απο­γίνεται αναφοοά σε αυτόν171· επειδή είναι αδύνατονοκαθένας να δίδεται στο πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο στο βαθμό πουἶ¬¬>„__§_ δύναται να επιτίθεται σε κάποιον πατοικό λόγο ­ παοάδειγμα, η

170. Βλ. Νόμ. 835ο1­9· αυτό το ανώνυμο, αλλά αναγνωοίσιμο φιλοσοφούν Τόλμη 8νοιντίΟν του Π0ι@μενίδη172° εδώ η τόλμη ΈΟΌ φιλ0ΟΟφ0ύντΟς9π91ἑῖἑἘν9ι 9τ9 κω9ιἶ9θδθ398·8Α^91 9γ9μάἔετ9ι «μείἔω πὀλεωε ηοσκιιτηε» και υποκειμένου έγκειται στο ότι επιτίθεται στον, είναι αντίθετο ποος

· , στ κ ­ × κ Χ 9 9στἦ Ο «γεθων νοἦο ετηἔ» ωστοσο τἦ πω λαβαἶπηθλ 1 Ολωἔω Ήθξτην ανἶ τον, πατοικο λογο, το τοαγικο των ποιητων. Αντιθετο ποος τις επι­γνωοιση του υποκειμένου που υποκαθιστα το θεο, ειναιτο χωοιο οπου λεγεται οτι θυ ίε πω) β ίσκο 9 9 9 ,μ ς ο νται σε ε αοση ειναι γιατι το νεο τοαγικο, η σο­το όνομα του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου (ως Αθηναίου) αξιολογικάείναι ισοὁύναμο με θεική επωνυμία (: Αθηνά) ­ βλ. σχετικά, στο ιδιο, 6Ζ6ο3­5. θη παοασταση τηἔ ὁβαλλαγηθ εναν­ΠΟΌΤ011 Τοσο πθοζ Την αναζή­

171. Βλ. σημ. Η 141 και 173. Από οσο γνωουςοιιμε, μονον ο νειτιιοιιιτο (1954) τηση πλήοωσης της επιθυμίας εκ μέσους του συμβατικού αισθη­ετιισημαινει οτι σε «τελευταια αναλυση» (στο τοτσ, 348) ο Θεος ειναι αληθινος τικού ­ κατά τις ανάπαυλες του επιτακτικού λόγου ­, όσο καινομοθέτης, δηλαδή ο Πλάτων. (1) Συμφωνούμε με τον νειυτοιιττε ότι ο θεός δεν τωοα την επιθυμία επιτοικτικότητοις του φιλοΟ0φικ0ύ λόγθυ τηςειναι θεος στην κυοιολεξια, διαφωνούμε ομως στο οτι θεος ειναι ο Πλατων (ως δωλλα κ ΚΕ όσο 9 9 9

νομοθέτης) και θεωοούμε ότι η ονομασία θεός αποδίδεται, για συγκεκοιμένους γηἔ·/ Υ μφθίνῖϋία ΌἶΕΟγ@ΟιμμιζΟμενΟ γνωοισμοιλόγους, ως η ταυτότητα­πατοότητα μιας νέας σύλληψης, νέας ποοβληματικής για (ΠΕ ανα! μΟνΟ(€)7 θα Τωεπελ να Ομολογησουμε ΟΠ μαἕ οδηγεί στοντον άνθοωπο, την οποία και εξετάζουμε στο παοόν κεφάλαιο. (11) Η λοιπή ποαγ­ επβλολίο ΈΟΌ Συ/Ητοσῶυ όπΟΉ το πλατωνωω φλλοσοφοὐν υποκεί­ματευση του νετμτοιιιτο (1954), 349 κε., βασισμένη κυοιως στο Ι* βιβλιο, τταοου­ μενο είναι ουσιαστικά μόνο173 όταν λέγει ότι το ίδιο άτομο, το ίδιοσιάζει το θεό ως υπεοβατική υπόσταση, χωοίς να ποοβαίνει σε καμία ποοσπάθειαεναομόνισης της ποοαναφεοθείσας ­ φευγαλέας ­ επισήμανσης με όσα ακο­ κατηγοοίες θεών στους Νόμους, αποδυναμώνουν τελικά το θείο ως υπεοβατικήλουθούν, κάτι που επιχειοούμε να κάνουμε στο επόμενο κεφάλαιο. Υπάοχει βέ­ οντότητα: οι παοαδοσιακοί θεοί γίνονται αποδεκτοί ως παοαχώοηση στουςβαια η δήλωση του νετμτοιιττε (βλ., στο ιδιο, 415­421 ­ κυοίως 4116) ότι ο νομο­ συνομιλητές του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου, ενώ οι πλατωνικοίθέτης ως φοοέας της διάνοιας συμμετέχει στο θείο (ως νού), δήλωση που φαίνεται θεοί δεν είναι παοά στην υπηοεσία μιας οοθολογικής οογάνωσης των ποαγμάτωννα εναομονίςει τα ποομνημονευθέντα· ωστόσο η δήλωση αυτή: (α) δεν εναομο­ του ανθοώπινου και φυσικού κόσμου· στους μεν λοιπόν δεν πιστεύει ο Πλάτων, οινίςει άλλα στοιχεία του θείου με την εομηνεία ­ έστω ­ του νομοθέτη ως θεού· δε δεν είναιπαοά εξόφθαλμοι (βλ. σημ. Π 257) από μηχανής θεοί, για τη σωτηοία­(β) δεν απαντά στο κοίσιμο εοώτημα που ανακύπτει μέσα από την ίδια: ποιος έχει τγγύηση της επιτακτικότητας.την ποοτεοαιότητα, ποιος είναι το θεμελιώδες σημείο εκκίνησης: ο νούς του νομο­ 172. Βλ. ση μ. Ι 63.θέτη ­ που ποοχωοεί σε τόσο δύσκολες και αἔιόλογες συλλήψεις ώστε να θεω­ 173. Βλ. Συμπ. 2Ζ3ο7­‹:19. Ποόκειται για παοάδειγμα της χοήσης του ονειοι­οείται θείος ­ , ή ο θεός που έχει το γνώοισμα του νού, και ­ επομένως ­ ο κού τοόπου, ο οποίος χοησιμοποιείται για να δηλωθεί το οηξικέλευθο και η δυ­νομοθέτης συμμετέχοντας στο νού μετέχειτου θείου; οκολία κατανόησης και αποδοχής του λόγου του πλατωνικού φιλοσοφούντος

Τέλος, η διάκοιση καιτα σχόλια του $τει11εγ (1983), 174­175, σχετικά με δύο υποκειμένου (βλ. και Ιἰειιυςἰο (1964ε)). Στους Νόμους, το οόλο του ονειοικού τσό­

Page 153: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

304 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν' ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΠΚΟΥ 305

αισθητικό βλέμμα, μποοεί να γίνει δημιουογός του τοαγικου και Μετα την σλόηλησωση τηἐ σόἔητησηἐ ντα τη ση μαστα τηἐ ανα·

του κωμικοό, δηλαδη του σπουδαίου και του φαυλου1" κάτι φόόαἔ στό θστσ όσσν αφόσα την τόαντσόται όλον!­τε ότασαφηντσετ7

αδιανόητο για το συμβατικό αισθητικό καιτους κανόνες του. Συνο­ αστη την τελσστατα ηαλότεσα” σε σηματνετ όμωἔ αττό όττ έλσσμε

ψίςουμε: το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο είναι εκείνο που σλσηλησώσετ τη σσἔητηση ντα αστην' ωστόσσ ηαττ τέτότό ετνατ

θα αναλάβει ένα έογο τόσο δυσκολο όσο είναι αυτό της εναντίω­ απαόαττητό να ντνεα ντα να ττόσλωσησσσμε στη ότεσεόνηση τση

σης πσος το τοαγικό των ποιητών και της συγκοότησης τση νέοι) κατά πόσον ο όλος λόγος του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκει­

τοαγικου· και είναι δυσκολο κάτι τετοιο, γιατί με τη συγκοότηση μόνσσ σσνηόστετ μία νέα τόανωστα όηλαόη ατα σόθη ττασότσταση

αυτή εναντιουται ποος τις δυο ισχυσότατες επιθυμίες που επιγοά­ τηἐ όταλλανηα εννσόνμένη ωἐ μτα ττσόσηησόσαἐ ταἔηἐ μτἔη›

φουν το διχασμό της ζωης σε αυτην της ανάπαυλας του λόγου και ησασητ τσἐ ένα σόαμ­ετόόν όταλλανησ ηατ ετττταηττηότηταἐ­ Η

σε αυτην της επιτακτικότητάς του· είναι ακόμη εἔαιοετικά δυσκο­ όλσηλησωση τηἐ σσἔητησηἐ όσσν αφσόα τη νέα τόανωότα θα ντνετ

λο, γιατί είναι δυσκολο να συλλάβει κάποιος το νεο αισθητικό μέσα αττό την εἔέταση τηἐ νέαἐ τόαντσόταἐ κατ τση ότττ αστη όη°

βλεμμα, το οποίο γνωοίῷει το πώς να δημιουογησει τσαγικό και λώνετ› σε σχέση με την ττόσβληματτηη τηἑ ετττθόμταἐ όττωἐ αστη

κωμικό συγχσόνως· και είναι βέβαιον ότι αυτό γνωοίςει, εφόσον αντλτλθηηε στό Πόώτσ Μόόσἑ­

­ αντίστοοφα ­ η συγχοονη παοουσία τους είναι συνώνυμη με τη Όττωέ φανηκε από την ωἐ τό σημετσ αστό ττόαναατεσση τση

δυνατότητα ανάδυσης του βλέμματος αυτουῃἶ αντστετμόνόό τηέ αελέτηἐ !τα§ αότηἐι όόσ σημανττηα Θέματα "σπασ­

χουν για το στοχασμό του πλατωνικού φιλοσοφουντος υποκειμέ­

που έχει αναλάβειη αναφοσά στο θείο. (Για το ότι το θείο στον Πλάτωνα μποοεί νΟΌ σιΐθυη Νό,Μ0υς.° η νέα διασταση της επιθυμίας και η νέα δια­

και παίςει ένα τέτοιο σόλο, βλ. Ι. Μοτενοεὶομ (1989), 263: ο Πλάτων, όπως ο Ηοά­ σταση της τσανωδίας. Αυτό που ηδη διαπιστώσαμε είναι ότι Ο λό­

κλειτος και ο Παομενίδης, όταν εισάγει «οιζικές εννοιολογικες αλλαγές», κάνει γος του υποκειμένου αυτου για την επιθυμία, Οδηνεί μέσα από μίαλόγο για θεικη πηγη/ποοέλευση του φιλοσοφικού λόγου). Ενδιαφέοων, τέλος, πε©ΕπλΟ%,η διαὸωῶασία ποι) επίσηἔ παΩα%ΟλΟΌθήσαμε στη

είναι ο συσχετισμός των χωσίων 8θ3θ και 8041) των Νόμων ποος το χωσίο 850­ό , , |_ 9 9 9

του Φαισωνα: ασφαλέστεσο, ακινδυνότεοο και βεβαιότεοο όχημα για διαπόοευ­ συγ%©Οτηση ΈΟΉ νεΟΌ τ©αγΜΟΉ το νεο τοαγωώοτ στην πεῳπτωση

ση είναι ο θείος λόγος, σε σχέση ακόμη και με το βέλτιστο και ὁυσεξελενκτότατο σωττυ δεν επτγσάφετ ποτθά την απάντηση στο εθώτημα γτα το πώἔ

ανθαώπινο λαγα· μετα από αυτη τη ασγκαιαη, κατανοουμε καλυτεαα σε πασα θα έποεπε να αντιμετωπισθεί εκ νέου η ανθοώπινη κατάσταση·

υψηλό επίπεδο ανταπόκοισης σε δυσκολίες τοποθετείταιο‹‹θε'ικός›› λόγος. και λένσυμε εκ νέου, γιατί έχσυν ττσσηνηθεί δυό συμβάντα: το

174. Βλ. Συμπ. 223612­5 · συμφωνα με τον Βονετ (1980), 177, αποτελεί χοησιμη

άσκηση η δυνατότητα κατανόησης αυτου του επιχειοηματος. Για μία διαφοοετικη ­τπταπό τη δικη μας εομηνεία του σχετικου επιλογικου χωοίου του Συμπσσισυ, βλ. Μ. * Όττ τσ σημετσ αττό όηλώνετ την τεσασττα απόσταση τση φτλσσσφόόντσἐ

ΠεευΙετ1α(1985),24θ­243.υποκειμένου από τους συνομιλητές του, το παοατηοεί ο Μ.Η. ΜἰΙΙετ (198Ο),1ΖΖ

175. Ότι το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο ευσίσκεται μόνο του* στο σηα­ 27­ λωστἐ ωστόσο να πσόλωσετ σε σττσταόηττστε εόμηνετα” βλ­ χατ Ε­ νόό·

επίπεδο αυτό του νεου βλέμματος, της θέασης του κάλλουςόό, εκφοάζεται από το ἔσϋσ (1957): 257­263·

συνομιλητή του, ο οποίος αποφαίνεται ότι αυτό το φιλοσοφουν υποκείμενο έχει Μ Πσβλ­ τό Χωότσ τσσ Φατόσσσ _ ττσσ σλσλτασαμσ ττόσηνσσαένωἐ σό­

επιτυχει, ευοισκόμενο στην πσοοπτικη αυτη, να διαφαυλίσειτο ανθσώπινο γένος· σλτττἔόνταἔ τό με τα σττό συζητηση των Νσταων (βλ­ σημ­ Π 150) _ όττστ λένετατ

ο όοος «διαφαυλίςω» απαντάται άπαξ στο πλατωνικό οοτριιε (βλ. Αετἰιιε (1956), Ι, όττ σ φτλόσσφόἔ ετνατ τελτηα μόνσ§ (βλ­ στα τ/στα Ζ49σ4τ5) κατα τη όταότηαστα τηἐ

506, Βααααααα (1976), 236) και ακαβώς αυτό αημαενει ότι δηλώνει μια υπέοβασηε (για αυτην) βλ. σηιι Π 15817 τπέοβαοηε συνώνυιιηε με τη Θέαση του

μοναδική ενέσγεια που εκδηλώνει αυτό το φιλοσοφουν υποκείμενο. καλλουἔ­

Page 154: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ι

τελτιτςον 307306 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΗΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕ/ασ ΤΟΥ

, ν τη. ν κ τ ' τ δυνα να ανθτστατατ στησυμβάν εκκάλυψης του λόγου γτα την επτθυμία κατ το συμβάν δταλλαγη, οττ το ενταυθα ενεχετ η μη, κ η λ τα άλετ, κατ τελτκάπθοσκλησηε ετσδυση§ του λόγου Υτα την επιθυμία στο ενταυθα. βοοληοη "Ε οκεψηέ η οπολο σε ελ να τα με β , ν, , α κλ ελ σ αυτη σε εκφρασηΟυτε το συμβαττκά καθημερτνο, ουτε το συμβαττκά ατσθηττκό αυτο ενεχεττη δυναμη να μεταβα εττη βου η Π

ε × τ _ ά ­ δυσκολίες στο να μπο­τ α α α ε υθα. Υπα ουντ ετς κυριωςμπορουν να προσφερουν τη νεα δυνατοτητα ανττμετωπτσης της του εντα |οΧ σ , ι κ Η εγνωανθρώπτνης κατάστασης, γταττ ­ μετά τα δυο προαναφερθέντα οοοσσμε να σαλλαβοαμε Οωτη η νεα τἶἕἔἔοἔηααε μἑτῖῖἶξηκαθη­συμβάντα ­ έχουν κατ αυτά μεταβληθετ· η ανττμετώπτση αυτή δο­ όττ αυτή ποοπεσνα σεωσῃαα λαἶσ εμπΗ ὀεἕτε ηη είναι όη το ένακτμάζετατ να προβληθεί μέσα απο την αντι­συμβαττκή είσοδο του μοοο/στητα= και αχ" ωσ αναποω Οι ααα­ έσα στ ῖ Ήαθημεῳνότηῖαϋατσθηττκου ως τραγτκου μέσα στην καθημερτνότητα, κατ η τδτα απο τα στστχετα που την Ο”υΥ%οοΤοολ| μ παηουσίας συΰέψηἔαυτή ανττμετώτττση πυουστοθετετ την εμπετθτα του ανθρώπτνου 'Π ολολλοθθιτ οονσεεῖαα με το γεγοαοα τας Ο ι

ν × λυττκης της συν­/ α , , α τ ιη .· ετα τ ν 8 Οτντση Έηἔ ανολογου οταν αυτος αναφερεται στην εμπετρτα­ κατ ειναι μεσα στην .Μεσα στο τα/Ϊαααα α η ,μφ ι κθ_ υ αν ν ι α ν ν τ ­ ν επτθυ τα κατ ­ τελτκα λαο το εντα 7

εμπετρτα αναδυσης κατ πληρωσης της επτθυμτας, τελτκα: αναφε­ νοταἐ εννσλσἔἔἑαΒιτά η ὀταλλαγη το σκληρό του ενταυθα δταρ­κ % κ | κ |

)ρετατ ­ ετνατ μεσα στην εμπετρτα του ενταυθα. Ουτε ο λογος γτα το αναλυττκη που Ο ι δ λλα ×α , α ολο ο τατ νπαρασταση ΈΎΙΞ το γησηενταυθα ουτε το ενταυθα ετνατ πλεον τα τδτα, οπως πρτν: συμβα­ ολιγνσετσα μεσα ααα Τ γ γ η, α κ × ­α × ε αυτ τ βουληση δτα·οοθἔη€ τοοττκα, μεσα απο μτα δτα­κρτνουσα δτατυπωση, προοπττκη δτατυττω­ οττοτα κατ εκφραζετ ακρτβωἔ η ν δι ν ν , ι ι ν σθ ττκ λωσσα. πθοκοποο Υλο Το λα­σης, θαλεγαμε οττ στο εξηαολογοςνια τοενταυθα ειναι ανανκαισ μολοφοσζσαμε σε αλ η ,η Υ ν 179 8 ΌΌ_ υ ατι ι ι , ν­ ά _ στα επο εν υττοχωθηοη τσσ σασνα ειναι­μεσα στην εμπειρια του ενταυθα και η εμπειρια του σκλη­ φοωλλσμσ ααα την α μ η ×ι

× ο τα που αποδτδετατ στην αν­Ωού τοο εοταύθοτοο έΖο#·ο!ο©©77χθει“από το λόνο κια το ενταυθασο ως εκετνης της ατσθηττκης κατηγορ ;ν κ τ 6 λά ά ατ όττ το δευτερο απόΑυτη η νέα ανθρώπτνη κατάσταση που η μόλτς προηγουμενη δτα­ σοωπλνη κατασταση Η ταση Όσαο λα εανε κ ε πτ­ι ν α ν ι ι τ κ οτουν εσα στην αοθη μοολνοτητο> η ετυπωση αιτοπετρατατ να αποτελεσετ περτγραφη της, ομτλετ γτα ενα τα οτοτχετα που τἑτ /συγ ρ ἔγονςκ εῇ/(Ἡ180ν ν ι ν ν ν ν ι ν τ τααλλο λογο, γτα μτα αλλη ε μπετρτα· κατ αυτος ο αλλος λογος αυτ τακττκοτητα, συν εε τ μ Υ

› η ητ ὁ ­ νύει καθτστώ­

, , , „ , „ τ ο πα αστασ που το ια Οοο? >αλλη εμπετρτα, θα πρεπετ να ενταχθουν στο τδτα κατ δημοστα ως του ενταυθα μεσα στην Ω |η , νν ν ι ν ν ν ' Χ “ του καττ που αποτελεταποδετξη γτα τοθεμελτωδη οτοτχετα τους. Ακρτβως λοτπον η νεα τραγτκοτητα, ντοἔ την εικονα εαφαασησ ,ι ε η Θ ' του· ε­δηλαδη η οοθη ταοάσταστ τα ὀιαττηητ ειναι αυτή τα ατο­ .τττητόη του εηονθα απῖν®°"° αἱ] βοτἶατααὀτοξἕἶἔἶἔἶ τα ἶλττελετ την πρωταρχτκη μέρτμνα του ττλατωντκου φτλοσοφουντος ταφράζουμε σε ατσθηττκη κατ πα τ γ ω τ

υποκετμένου, εφοσον θεμελτώνετ τη δυνατότητα παράστασης, δη­εθέλειν (βλ­λώματος, της νέας ανττμετώπτσης της ανθρώπτνης κατάστασης, 177. Βλ.,στο ιυιο, 64Δε3:‹‹ανθελκονστν>>' ντατο οοποοπεοἑιἕοἐ βλανττμετώπτσης που σηματοδοτούν ­ όπως προμνημονευθηκε ¬ ο ι›22σ5, 92381, 925ε2), για ετττθυτττα (βλ οοοϋο) εκ μεοοοἔ της α αλ ° Ἐσι ι ι τ τοτωτ­ όττ ττοόττεττατ τατ ντα θέμα βοο ηοηἐ Ο ΟΟτλλοἔ λθγοο πα! η αλλη εμ­Ττῖετθτθτ. ραδετγματτκα, 9ΖΖο λαα το α ×, , ι βτττ.ν ν α ν .. , σ ε ,τΟ λ0Υο τοο φλλοοοφοσλασο αασααμενοαΗ αναδυση του νεου τραγτκου θεμελτωδως προυπσθετετ την ττ‹ροεἶζἔοΒἴ73)τΎ1,

μια 66964: «ἐμττλεκοντες».αναγνώρτση εκ μέρους της σκέψης που στοχάζετατ το ενταυθα ως 179: Πρόττεττατ γτα υποχώρηση κατ όχι για εςαφαντση τουτ όπωε πεοκοπτελαπό τη συνολτκή θεώρηση της όλης δταδτκαστας.

ι ν ι Χ νά 8Ο3ο6: «ἐνταυθα ἐσμεν»176. Βλ. Νομ. 8θ6ο3­6· η δτα­(ρ)ρηξη εκφραζετατ σε ατσθηττκη γλωσσα ως 180. Βλ.Νομ.|δγαφαηλἰσμός.

181. Βλ.,στσιὁιο, 64583. «σκ ηοοἑ Μοο οι ηοο »

Page 155: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

308 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣΗ ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 309

απόδοση της κατηγοοίας του σπουδαίου στην ανθοωπινη κατα­αναση τοη ενναηθαν ααθώα η βοηληαη νία δνααανλνααό ταυ νννα γης και επιτακτικοτητας εχεια ως παοασταση του το νεο τοααγικο·ταν βούληση νοη ωα ααοηδαίοα και , ακοιβως, ειναι αυτη η βούληση για δημιουργια της

Ωστόσο, θα ποέπει να υπογοαμμιοθεί ότι αν όλες αυτές οι (Μ/%ε%@¿μέ"7ς1 συμμετθίαἔ η οποία είναι συνώνυμη με τηνί ί θ ί ί βασ των όσωνεπισημάνσεις είναι οι ὀυσκολιες της νέας τοαγικότητας, αν οι δύο επδθδυμια αν"σΌμβατΜη§ ωσ ηῃκης Ὁπεο ης η

εμπειοία διαφαυλισμού του ενταύθα έχει καταθέσει: η βούλησητελευταιες είναι συγχοόνως λόγος για ατι συνδέεται με τα συγ­κοοτούντα στοιχεία της, εν τούτοις η νέα τοαγικότητα είναι κατι γαἶ δδαφοωλδσμο τΟ1ἰενΈΟωθα,ὀεν καθκἶτατω βωληση τΟὉ,ΤελεΌ­αλλα παν δε θα ἑηαεαε σε ααανα αεανανωαη να κατανοηθεί ως ταιου ως συμβατικου σπουδαιου, επειδη πλεον/ειναι τοσαυτη καιανα αωθηααη εηανηααή νηα αναννώαναηα της αααπααθυσνας τον τοιαυτη, ωστε να μην μποοει να αποτελεσει μια εκφοαση αυτουδναφανχνσηοη νοη αηοηὁαναη ηανναη ααοηὀανοη. αλλα, νότα πώα του σπουδαιου τετοια οπως ειναι η επιτακτικοτητα και ακοιβώςααα τη θα έπαεαε να ηανανοηθεα Πονοα θα ααοααηαε να αναν Ο αυτο ειναι το νεο σπουδαιο. μια τετοια παοασταση διαφαυλι­χό Ο να ν νέατ α Μαν να λα Ο παν θα αννα να Τ ν ανα­ σμουηοποία δεν καταληγεινα αποτελείστην ποαξη εικονα τουΥ § Υ Υ! Θ Υ η › Υ € Ψ η Ήνόηαη νηα Η νέα ταανηνατηνα ενναν θα παέπεν να θναηθουμε ουμβατικου σπουδαιου, η καλυτεοα: δεν κατοοθωνει το συμβατι­­ συνώνηηη της Οαθηα ηαααανααηα νηα ὀναλλανηα. ααν η οαθή κο σπουδαιο να την καταστήσει εικόνα του, γιατί ­ όπως διακοι­ηαααανααη της ὀναλλανηα ενναν αηνηφαααένη ααα ααχήν με αωσαμε Ϊ αυτηαεαναι τετοια ωστἶν να μην απιατελεα μιμηση του.νη αητη ὁνηνηαη αναννώααη νοη ανααη έαατωαηα ανα δναλλανήα το σημειο αυτο α ποεπει κατα ηκτικα να υμη ουμε και ναστη συνεχεια, και αυτό είναι το πιο σημαντικό ¬ καθώς μας μετα­

έ ε από τ ί η _ ς 13ἕ Ο Β θ , , ην αναγνωωση στην αἶπἰμετωπἰση ° θα πΩἶ:πεΒ να 183. ΟιΝόμοι ασχολούνται με το πσόβλημα του πως οιθεωοητικές ασχές τηςεωθη ελ επι η αντημετἶοπλση τηἔ εκπῖωσηἔ τηἔ ὀλαλλαγηἔ ΗΥΟ" διαλλαγης μποοούν να εφαομοοτούν στην ιστοοικη και κοινωνικη ποαγματι­

Ουνυφοισμενη με την πΩΟτ0ιΟη υπεῷβασης του ΟιιτίΟΌ της έκπτωσης κότητα· η διαπίστωση ότι η ποοθετικότητα ποαγματωσης της διαλλαγής αποτελείαυτης. Πώς επιτυγχανεται αυτό; Ο λόγος για τη βούληση πασα­ (τοση τησ οοηΥοί το ττλοτωνοτο φτλοοοφοογ οττοηοητοτο στη λοση οηείγη ττοοστασηε τηἔ ὁναλλανήαα ποῃ εηφθάζεν τη βούληση δναηααηλνσαοηα αποτελείτη φιλοσοφική τοαγωδία των Νόμων. Θα ποέπει ιδιαιτεοα να υπογοαμ­δναηααηἔηα .νοη ενναηθα, πααααένεν, αλλά ὁηλώνεταν ότν θα εννοω μισθεί, όπως αλλωστε το κανει και το φιλοσοφούν υποκείμενο, ότι όλος ο ποσ­

, βληματισμός για την οσθη παοασταση της διαλλαγης κινείται στο πλαίσιο της με­Έοφυῖοἔ και τςἰσ0ΉτΟ§ εοστε να αποτελει μδα συμμετθία με τη ιιιβασης από τη βούληση του τι­να είναι, στην πράξη, στο τί­όντως είναι· αυτό όχιβοωῃιση αποιωλαἔ του Ομωἔ› παθάσταση Τηἔ απςωσίαἔ του Οωτήἔ μόνον έμμεσα αλλά και σαφέστατα τονίζεται πολλαχως· θα σημειώσουμε δύοαποτελεί η επιτακτικότητα ως βούληση του ενταύθα αμε σπου­ ιυοποοε τοντσιτοο τοο: (οι) η οοοτσοοο στην οοθοτητοτ ηοττσομμττοίοτ ττοτοοοτέιητττδοιίσυ· αυτη, ωστόσο, με τη σεωά τηα δε θα είναι άηαατοαα αλλά στα κοιτήοια της παοόιστασης, και ­ επομένως ­ στη διόικσιση τι βούλεται και

ι 1 1 1 α α λ θ 1 1θα έχει μία παοουσία τοιαύτη και τοσαύτη18Ζ ώστε να αποτελεί "*Ϊ"”Ή πθαγματδς "νο" Οντἶθε η Μονα (β) αμεἶδωε πο” εχω "χ ἶ" Ο συὴομοςλογος της διαπιστωσης της εκπτωσης και της ποοτασης για αποφυγη της, λεγεται

μωεἶυμμεῖοαἶ” μια π©Οση"ΟΉσα Τεχἔη φωασης μἔε το λογο για τη ιιητόι ότι το θέμα που θα συζητηθεί αφοοα την πράξη (βλ. 8θ3ε1­±1),την πααξη ­βΟΌ ηση πααχστασηἔ τηἔ ὀλαλλαγηθ­ ΑΌΤΟ το συμμετοον δταλλατ θιτμελιωδως και ποωταοχικόι ­ διδασκαλίας της οοθης παοόιστασης της διαλ­Ζαἶηα λαγης· ότι αυτή η διδαχη του (β), (α), δεν είναι τυχαία, βλ.σημ. Π 373, 375. (Ότι

182. Αυτό εκφ όιζεται και μέσα από διο σ ούς: «σπουδζ τινι» (6έ14‹19), "­'”"§Νόμ0Όἔ δίνετοἶιμεγαλὐτεοη απ7 ό7τ1ΟιηνΠΟ/Ώτείη _” σημασία στην ποό"Ο Θ1 μ η«σποηὁη 9" ῃνοἔ» (8021ο1λ «ηεναλης μὲν ααοηὁηα ααα αξια» (803Μλ ιη, έχει επισημανθεγ­ βλ., ενδεικτικα, θευῃαετε (Ζ1975), 17, 8ο11εετοτ(21969),3Ζ­Φ,

κιιιιιεγ (1983), 9,10, 21,22).

Page 156: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

310 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν' ΛΑΜΗΡΕΛΛΗΣ |ςΙ ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 311

υπογοαμμίσουμε ότι όλη αυτή η ετοιμότητοι184 για να μην οδηγηθεί ματωση αυτή έγκειται στην παοουσία απουσίας συνεχους βουλη­σε έκπτωση η παοασταση της διαλλαγής, δεν αποτελεί ­ συμφω­ σης διαλλαγής, και σήμα αυτής της απουσίας είναι η παοουσίανα με τη γλώσσα του αισθητικου ­ παοα την ικανοποίηση εκείνου αποκαλυμμένης επιτακτικότητας, η οποία θα ποέπει να είναι τέ­του κοιτηοίου του νέου αισθητικου που αφοοα τη μέοιμνα για την τοια ώστε να συγκοοτεί ένα συμμετοον διαλλαγής και επιτακτι­επίτευξη του καλλους, του ωοαίου185. κότητας. Τότε μόνον και μόνον τότε το «ουκ ευτυχες» της επιτα­

Τέλος, για να ολοκληοώσουμε τη συζήτηση που αφοοα την κα­ κτικότητας του ενταυθα υπεοβαίνεται όντως, στην ουσία του,τανόηση του νέου τοαγικου και, συγκεκοιμένα, το τελευταίο μέ­ καθώς ποοχωοουμε πέοαν της βουλησης υπέοβασής του, και δίνειοος της που αναφέοεται στην εξέταση του τοαγικου αυτου σε σχέ­ τη θέση του σε κατι ευτυχές, στην ποοσπόοιση μιας ηδονής ηση με την ποοβληματική της επιθυμίας, θα ποέπει να διευουνουμε οποία ποοέοχεται από την επίτευξη της οοθής παοαστασης τηςτο επίπεδο του λόγου στο πλαίσιο του οποίου συζηταμε, το επίπε­ διαλλαγής, του νέου τοαγικου· και σε μη αισθητική γλώσσα: ποό­δο της βούλησης του λόγου, να ομιλήσουμε για την επιθυμία του κειται για την ποοσπόοιση μιας ηὁονης η οποίοι ποοέοχεται απο τηλόγου, για τα παθη (λυπη, ηδονή) της βουλησης του λόγου, και τοηθος που αναδυεται μέσα από τη δυναμική εναλλαγή τους. Σχε­ ό , , ,

, , , , , , κοιτα την ανέλιξη της επιτελειται κυοιολεκτικα ­ οπως λεγεται ­ μια σκοτεινητικα με το ποωτο, το πλατωνικο φιλοσοφουν υποκειμενο λεγει ψυχωι διαδωπασἴα (βλἠστοίὸἰα 48,0­

πωἔ η βεβανόιητα τηἔ ανά?/ΜΚ απόδοσηἔι στον άνθαωπο ΤΟΌ ε” Ασφαλώς, το συμβαν αυτό ποοσπόοισης ηδονής είναι σήμα ότιη αοίστη (βλ.νταυθα της διαλλαγής, της κατηγοοίας του σπουδαίου, η αναγνώ­ ινομ. 817Ι›3) αυτή παααστααη ειναι η παοασταση της διαλλαγής, γιατι μόνον αυτή

οιση δηλαδή ότι η συνεχής βουληση για ενταυθα της διαλλαγής αχανή ποαάσταου Ήιε αοετήε που ποοἔενείηδονή (βλ­ιστοιαα όόααοαικαιυιαποτελεί επικαλυμμένη έκφοαση της επιτακτικότητας, έκφοαση 'αε""ή,σ”ζήΐησή,μα§ σιο 1·2·ἶ')· ΠΟ" τη διαβεβαυωἶη πῳσπόασηε ηδονἠα

ν ι ν ν ν ι ιιηοηγειται η καταθεση της εντυπωσης του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκει­ΈΟΌ μη ὀβαλλαχθεντοἐ κοπα βαθοἔ εντοωθαη ὁεν ανω χατ! μένου ότι σε πολλους θα φανεί ,ιιιοητη η οὁός που έχουν επιλέξει (βλ. 81θα8­ε1)*·ευτυχες186°νΣχεΉ%α με το ὀεΌΤε@07 το ωνο το φνλοσοφοωί Ήποκευ γιατί; Γιατί ήδη έχει ποοηγηθεί ένα μεγαλο μέσος (βλ. 7Ζ1ει­8100) ποοείας στηνμενΟ διΟιβεβ0ιιΟί για κάτι ευτυχές, για την πηοσπόοιση ἠὁονήἔ η οδό αυτή που δεν είναι αλλη ­ όπως θα διακοιβώσουμε (βλ. 859εΖ­Μ, και τοοποία ποοέοχεται από την οοθή ποαγματωση της παοόιστασης της σχολιασμό του στο 22.) ¬ από αυτήν της συμπαοουσίας ήπιας και σκληοής επι­ὀγαλχοη/ης, τη Θέαση τηη ποίησης ­[ηη νέαη τηοηχωδίαςΰν­ η πηαγ­ τακτικότητας· και η παοουσία επιτακτικότητας είναι κατι που καθεαυτό αντι­

μετωπίςεται από τους αποδέκτες του αονητικα (βλ. 663ι:›), γιατί (1) διαχωοίςει τοαγαθό, και το δίκαιο από το ηδυ, και γιατί (Π) πλεοναζει σε αυτήν η λυπη (βλ.

184. Βχς Νόη 66983; «ἑτοἰμωες ί›(›?›ει­ὶ·›)· ωστόσο, η συμιιετοη παοουσία επιτακτικότητας και διαλλαγής είναι συ­

185. Βλ., στο ιίὁιο, 669εΖ­4, και τη σχετική ποαγματευσή μας στο 1.2.3. νώννμη τηἔ τθανωὁιαἔι δηλαδή νηἔ αθθήἔ ααθαανασηἔ νηἐ δναλλανήα χαν ενναν186. Βλ., στο ιδιο, 8θ3ο5· η αναγκη αποτελεί, και σε αλλο σημείο, αντίποδα μόνον αανήι ΤΙ αθθνι παθαατααη νηἔ αναλλανήἐν η οποία μπαθεί να πθοαπαθαξεν

της ευτυχίας, της ηδονής: βλ. «ουδαμῶς ηὁὑ, ἀναγκαῖον δ" ἐνίοτ ἐστίν» (στο ιίὁιο, ηαανή καν σννλαόνωἔ να απανελεί παθαανααη νθἐ αννανααννηἔι καν ναν αναθαν66009), ιβλ.Ι.Ζ.3.)· έτσι, η αοχική ποοσδοκία «ουκ αηδῶς» (6Ζ5ει6) σχετικα με τους απο­

187. Βλ., στο ιδιο, 811α2 (ήδη στο 658ε9­659ει2, ποοαναγγέλλεται, ανώνυμα, α#ΞΉνε§ τον λόναν τον φνλαααφανννοἐ νποκενμέναν (βλ 625α6“ϋ1)› νελναα επα­ότι το καλλιστο αισθητικό είναι εκείνο που τέοπει τον ένα, ο οποίος διαφέοει ως λνὶαενεναν­πσος την αοετή και την παιδεία)· αυτή η ποοσπόοιση «ουκ εὐτυχους» και ηδονής * Λένεναα επίαηἐι όα σε αλλονἐ θα φανεί πΘ0αφνλή§ ίβλ­ 81001­2). αννανδεν θα ποέπει, εκ ποοοιμίου, να ξενίςει· και αυτό γιατί ήδη στο Φιληβο, θεωοείται αναν αν ανθἐλωπον παν φνλανν ανν επααααα Ο λανοἐτ νόμοἐ ίβλ­ ααοα · 663αι κανότι η τσαγωδία οδηγεί σε αισθήματα ηδονής και λυπης (βλ., στο ιΰιο, 48ε, 50ο), ότι |­2­3­7 ννα μία αεἔοαααῆ πθανμανεναή νονλ

Page 157: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

31Ζ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΔΙΑΛΛΑΓΗ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΓΙΚΟΥ 313

ὁιαλλαγή της βούλησης της σκέψης για μεταβολή του ενταύθα με τη η πασασταση αυτού του ήθους ­ για να επανέλθουμε στην αισθη­βούληση του ενταύθα για μη μεταβολή του. Όλα αυτα μπσσούν να τική γλώσσα ­, σύμφωνα με όσα οσίζονται για την τσαγωδίαΰο,εκφσαστούν και στην οικεία πλέον ηθική γλώσσα: η πσοαναφεσ­ δεν μποσείνα είναι πασα πασόισταση ήθους σπουὁαι“ου,τσαγικού.θείσα διαλλαγή της βούλησης δηλώνει ότι αυτή έχει επιτύχει την Έχοντας υπ° όψη μας αυτή την επισήμανση σχετικα με το ήθος τηςπασασταση της διαλλαγής, αποτελεί η ίδια πασαστασή της· και βούλησης του λόγου, μποσούμε τελικα να δούμε ­ και από αυτήεφόσον έχει επιτύχει αυτό, έχει επιδείζει ένα ήθος αμεινσν, βέλ­: την έποψη ­ το πώς εσμηνεύεται η εκ μέσους του πλατωνικούτιον188 του πσογενεστέσου ήθους που διέκσινε την ίδια, κατ το φιλοσοφούντος υποκειμένου απόδοση της κατηγοσίας του τσαγι­σποίο ήταν ­ κατα βαθος ­ έκφσαση του ήθους της επιτακτικό­ κού στο λόγο του: ο λόγος του είναι σπουδαίος, είναι το νέο τσαγι­τητας, του ήθους του ενταύθα, του τοιούτου ὥσπεσ τό ήμῶν189· κατ κό ­ όπως διαπιστώσαμε ­ μόνον ως συμμετσία διαλλαγής κατΗ επιτακτικότητας· όμως η συγκεκσιμένη συμμετσία καθίσταται

188. Για αμεινον, βλ., στο ιδιο, 6Ζ7σ11­6Ζ8ε5· για βέλτιον, βλ. 817σ7.189. Πσβλ. Αστστ. Ποιητ. 14¿18εΔ­5: «ήτοι όελτιοναςή καθ” ἠμαςη χεισοναςή Η

και τοιουτους». Πολλα εσμηνευτικα πσοβλήματα πσσκαλεσε το «ή και τοιού­ πλαίσιο συζήτησης του πλατωνικού φιλοσοφικού λόγου των Νόμων, όπου ­ όπωςτους» ­ για μία ανασκόπησή τους, βλ. ­ πσόχεισα ­ Ε1εο (1957), 78­82· ο ίδιος διακσιβώσαμε ­ γίνεται χσήση της ίδιας ακσιβώς οσολογίας. Η εκ μέσους μαςο Ε1εε ­ όπως και αλλοι (πχ. Μοστιτιοθιτ) ­ έχειτη γνώμη ότι είναι εμβόλιμη η πασαφσαση της συγκεκσιμένης ασιοτοτελικής (;) φσασης, η οποία πεσιλαμβα­φσαση και θέτει αγκύλες· ο Ιλιοεε (1968) δε θέτει αγκύλες, αλλα τη θεωσεί «ολό­ νεται στην πσοαναφεσθείσα διακσιση, είναι λεκττκό δανειο που έχει τη δική τουτελα πεσιττή» (στο ίδιο, 64). Η μεταφσαστική­εσμηνευτική πσοσέγγιση του νοηματική λειτουσγία στο νέο πλαίσιο χσήσης του, λειτουσγία ολωσδιόλου αδια­χωσίου διακσίνεται σε δύο κατηγοσίες· αντιπσοσωπευτική της πσώτης κατηγο­ φοση ως πσος το κατα πόσον η φσόιση­αντικείμενο της πασαφσασης είναι εμβό­σίας είναι η μεταφσαση του θ.Η. Βυτοδοτ: «ίσι μιμούμενοι πσέπει να είναι) ή λτμη ή όχι. ­­ ­

καλύτεσοι απ” ό,τι είναι στην πσαγματική ζωή, ή χεισότεσοι, ή ακσιβώς όπως 190. Βλ., Αστστ. Ποιητ. 14±ι8ει1­5: «Ἑπει δὲ μιμουνται οἱ μιμούμενοι πσατ­είναι» (8. Η. ΒιιτοΙτετ (319θ2), 11)· αντιπσοσωπευτική της δεύτεσης είναι η μετα­ τοντας, αναγκη δὲ τούτους ή σπουὁαίουςή σαυλους εἶναι... ήτοι όελτίοναςή καθ'φσαση του Ι. Βγννετετ: ‹‹(οι μιμούμενοι πσέπει να είναι) είτε πανω από το δικό μας ήμαςή χείσονας ή και τοιούτους››*: βλ., επίσης, στο ιδιο, 1448ει16: «ἐν αὐτῇ δὲ τῇεπίπεδο ασετής, ή κατω από αυτό, ή ακσιβως όπως είμαστε εμείς» (Ι. Βγννετετ, διαφοσα και ἡ τσαγῳδια πσος την κωμωδίαν διεστηκεν· ή μὲν γασ χείσους η δὲ[Ατ1ετοτΙο°ε] Ροειιεε, Τἰιε Οοιτιιιἰετε Η/οτἰεε ο[/Ιιτειοτἰε [ΠΟΠ/], εὀ. Ι. Βειτοεε [Ρτἰσοε­ όελτίους όούλεται μιμεισθαι των νυν». Υπογσαμμίζσυμε ιδιαίτεσα το ότι ο Ασι­τοτι: Ρτἰσεετσο Πιύνοτεἰτγ Ρτεεε, Ζ1985], Π, 2317). Η δική μας, κατ” αναλογία, στστέλης ομιλεί για το τι βούλεται να μιμηθεί η τσαγωδία· διακσίνει λοιπόν καιαποκλειστικα λεκτική, χσήοη της φσασης θα συμφωνούσε με τη μεταφσαστική­ αυτός στην Ποιητική έμμεσα αυτό που σητόι διακσίνει το πλατωνικό φιλοσοφούνεσμηνευτική πσόταση του Βγννειτετ (η οποία είναι και η επικσατέστεση, στον υποκείμενο στους Νόμους: το στοιχείο τηςβούληοης της μίμησης, από το στοιχείοαγγλοσαξωντκό τουλαχιστον χώσο· γι' αυτό: (1) επιλέχθηκε για την έκδοση ΏὉΗ/ του τίνος πσαγματος είναι αυτή όντως η εικόνα· επειδή ο Ασιστοτέλης ομιλεί γιααυτή η ουγκεκσιμένη μεταφσαση, εζ όλων όσων είχαν κυκλοφοσήσει (ως την εκπίπτειν της τσαγτκής πασαστασης (βλ., στο ίδιο, 1455εΖΖ), θα μποσούσαμε ­ΟΠΠ/): (11) πασα την εν γένει αναθεώσησή της, βασει των νέων δεδομένων της βι­ ασα ­ να υποθέσουμε ότι θεωσεί, όπως και ο Πλατων των Νόμων, απασαίτητο τοβλιογσαφίας που μεσολαβησε (βλ. ΟὉΡΙ/ Ι, ἰΧ­Χ), η εκ μέσους του Βγννειτετ μετα­ δεύτεσο στοιχείο, τόσο αυτό καθαυτό όσο και σε σχέση με το πσώτσ, για να ομι­φσαση του συγκεκσιμένου χωσίου αφέθηκε αμεταβλητη). λήσει για την έκπτωση αυτή. Σημειώνουμε, επίσης, ότι ο Ασιστοτέλης, για να δη­

Ανεζαστητα από όλα αυτα, θα πσέπει να υπογσαμμίσου με ότι ασφαλώς δεν λώσει τον ενιαίο χασακτήσα όλων των στοιχείων της πασαστασης ως τσαγωδίας,έχουμε ως στόχο ¬ ούτε και έχει οποιαδήποτε σημασία για το εγχείσημα μας ­ καταφεύγει στην πασαβολή (των μεσών) του ζωντανού οσγανισμού (βλ. Ποιητ.να υπεισέλθουμε στη συζήτηση του κατα πόσον η φσαση είναι εμβόλιμη ή όχι. 1459ε18), ακσιβώς όπως πσαττει καιτο πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο ότανΌπως είναι φανεσό, εκείνο που μας ενδιέφεσε ­ κατ" ασχήν ­ ήταν η υπεν­ το απασχολείτο θέμα του οσθού ­ ενιαίου ­ ασμονικσύ χασακτήσα της αισθητικήςθύμιση της ασιστοτελικής διακσισης σπουδαίον (βέλτιον)­φαύλον (χείσσν),στο πασαστασης (βλ.Νόμ. 668σ8 ­ 669ει1).

Page 158: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

314 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ο ΠΛΑτοΝ1ΚοΣ λοτοΣ ΩΣ τΡΑτοΔιΑ 315

δννανή λαθη αέ ένα οοναμένο ήθοἐ νηἐ βοέληοης διαλλαγής το 2.2. Διοιλλοιγή και επιτοικτικότητα: ο λόγος του πλατωνικούοποιο επιτοέπει αυτή να μη βούλεται μόνον τον εαυτό της­­γιατι φιλοσοφουυτος υποκειμένου ως τοαγωὁιατότε τον χανει (: «ουκ ευτυχες››), καθώς αυτός καθισταται το αλλο­ι αλλα να βονλεναν ναν Το αλλο _ είναι ο μονοι; νοοποε ννα να Στο παοόν κεφαλαιο θα εξετασουμε κατα πόσον η ανέλιξη τουκεοδισει τον εαυτό της (:ήδονή)· το ήθος αυτό, εφόσον ειναι θε­ λόγου του πλατωνικού φιλοσοφουντος υποκειμένου στους Νόμουςμελνώοέέ ννα Την έπένένἔη τον (νέον) οπουδαιου, του (νέου) τοα­ ειναι τέτοια ώστε οι επιμέοους λόγοι που την απαοτιξουν ναγικου, ειναι βέλτιον του ποογενεστέοου ήθους της βουλησης του ειιιιοιλιιπιουν μια ποοσήκουσα ταξη μιἶξης, κοαοής, ένα οΰμαονοονφιλοσοφικοὐ λόγου, αοα δικαιούται να ειναι το ήθος του νέου ηιοιλλοιγής και επιτακτικότητας, συμμετοον που αποτελεί ·· οαωἐνοαννααλλ να έέναν ένα νθανννα ήθοἐ­ Βλέπαναέ λαναόν έα Ο λόνοἑ διαπιστώσαμε ­ την αναγκαια ποουπόθεση της οοθής παοαστα­για τα παθη της βούλησης του λόγου, και το ήθος που αναδυεται σης της διοιλλοιγής. Έχουμε ήδη ποαγματευθει τα ­ κυοιότεοαμέσα από τη δυναμική εναλλαγή τους, ποαγματι μας βοήθησε στην τουλαχιστον από τα ­ στοιχεια της διαλλαγής που εμπεοιέχει οολοαλήοωοη νηε ονἔήτηοης πον αφοοα Την αανανοηονι τον νέον λόγος αυτου του φιλοσοφουντος υποκειμένουωλ· υπαοχουν, επι­νοαννααέ­ σης, στοιχεια επιτακτικότητας που πεοιλαμβανονται στο πλαισιο

Μετα την ολοκλήοωοη τήἐ ονἔήαιαηἐ ννα το νέα νοανννοι απο­ ανέλιξης του ιδιου λόγου: οοισμένα από αυτα κιόλας τα εκθέ­οοέαέ πλέον να αοαλωοήαοναέ στη ονέοέέννιαη ένέένον τον σαμε192· σε αλλα, και ισως τα σημαντικότεοα της κατηγοοιαςέθωτήμανοέ πον έέλέ αναὁνθέέ μένα τη οναβέβαέωαη τον αλααο­ αυτής, θα αναφεοθουμε στη συνέχεια. Χοειαξεται ωστόσο στο ση­νικου φιλοσοφουντος υποκειμένου ότι η εκ μέοους του ανασκό­ μειο αυτό, μια διευκοινηση: η αναφοοα στα στοιχεια της διαλλα­πηση του συνόλου των φιλοσοφικών λόγων που ανελιχθηκαν στο γής θα ειναι επιγοαμματική, εφόσον ήδη ­ λιγότεοο ή πεοισοό­έονο αννα ανονἐ Νόαοαἔι ένναν νένονα ώανέ να να δναβέβανώνέν τεοο εκτενώς ­ έχει γινει λόγος για αυτα στα ποοηγουμενα· όσοανν έπέννλέ την αθανμανωαη ΈἩΞ ανανέλννὶἐ των αοαιτών για την αναφοοα στα στοιχεια της επιτακτικότητας, αυτή ουτετοαγωδιας, δηλαδή την οοθή παοασταση της διαλλαγής. Στο διεξοδική ως ποος το καθένα ουτε διεξοδική ως ποος το σύνολόέπέαένο ναν νέλένναέο αέφαλανο νηἐ μέλένηἐ ααἔ αννήἐι οονν· τους στοχευεινα ειναι· σε καθε πεοιπτωση, στο κεφαλαιο αυτό, ομαξουμε να δώσουμε μια απαντηση στο εοώτημα αυτό, εοώτημα στόχος ειναι ένας, και παντως διαφοοετικός από τη διεξοδικήπου το πεοιεχόμενό του αφοοα το κατα πόσον οι φιλοσοφικοι ποιςιουσιοιοη του λόγου τόσο της διαλλαγής οοο ναν ΈΉΞ

λονον πον ανολίοοονναν ονο έονο Νόμοι, αποτελούν όντως οοθνι επιτακτικότητας· ο στόχος ειναι να δουμε κατα πόσον μποοει ναπαοασταση της διαλλαγής· όπως όμως διακοιβώσαμε, αυτό ση­ ποοκυψει, από τη συνεξέταση των δυο αυτών εκφανσεων τουμαινει τελικα ότι ποόκειται για το εοώτη μα κατα πόσον μέσα από λόγου του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου μια απαντησηαννονἐ ποανμανώνέταν ανα αοααῆναναα ναἔν! μέἔηἐι αοααηἐτ ένα στο εοώτημα αν αυτές ακοιβώς οδηγούν στην επιτευξη τουσύμμετοον διαλλαγής και επιτακτικότητας, επιτακτικότητας και συμμέτοου που ποοαναφέοαμε, ή όχι.οναλλανἠε­ Ι.(ὶ1) Εκφοαξεται η επιτακτική θέση ότι το μέγιστο θέμα για

191. Βλ. τα κεφαλαια 1.1., 1.Ζ., 1.2.3., 2.1.

192. Βλ.το κεφαλαιο 2.1.

Page 159: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 317316 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

8 τελικα επιτυγχάνεται, να καταστεί κυοίαοχη η παοουσία του θα­ενα ν0μ0θεΤ8ιν ειναι Ή Τιμωθναι 11 μεθνμνα ννα τη αυνθεαη τω νατου ­ στο πλαισιο του επιτακτικου λογου που εἔεταζουμε195­,δικαστηοίων που θα τιμωοουναα. Γίνεται λόγος για μία πλήοη θεωοονμενη αοτστηῃὁ ττνττττετώπτσνν εντόο των άλλωντ μέ­αλίμααα πΟ®νών> απωἔ είναν η χαημαααή αποζημίωσα η δήμευση οιμνα αυτή (1 ) θέτει την ιατοική μεταφοοα στην υπηοεσία της197.πεοιουσίας, η στέοηση καποιου δικαιώματος ή καποιων δικαιω­ ο λ Η όλτἶ αυτή δοοτστηοτότητα ετττβολήἔ ποτνών έχετ τη θεμε­ματων, η οτέοηση τιμητικών διυικσίσεων, Ο διασνθμόἐι 11 α”αμία› η λίωσή της στην εικόνα του πολέμου και αποτελεί έκφοασή της·θεααῆ α9α> τα αααανωααι η εἔοαναι η φνλανήι Μ" Ο αάνατοαωα ποαγματι, στο πλαίσιο του ουγκεκοιμένου λόγου του φιλοσόφου­Θα παέπεν να τονναθεν θα λαμβανεταν πολνταοπη μεανμνον καν ντος υποκειμένου, διακηουσσεται εμφαντικα ότι ο πόλεμος, γενι­Ν κα, θα ποέπει να είναι η ποωταοχική μέοιμνα του ανθοώπου198.

193. Βλ. Νόμ. 853215 ­ 191.

194. Για τις ποινές αυτές, βλ. στο ίδιο έογο, βιβλία Δ” ­ ΙΒ| , σποοαδην°195. Αυτό επιτυγχάνεται με τουε εἔήἐ τΩόπου€: με το να ποθβαλλεται ο θόι­ενδεικτικόι: για χοηματική αποζημίωση, βλ., στο ιδιο, 74219, 756ο, 767ε, 7748­19, νοττοο ωτ ττ σονηθέοτεοη ττττωοτοττ σττωο ττστ ττονον μνο ττοώτη σσνττοτττττή εξέταση843ε, 844‹:Ι, 844ε, 855ει, 8551), 855ο, 8566:­857ει, 865ο, 868ει, 8681›, 8780, 88Οα, 914ο, ποτνών Οτποὁετννοετ (βλτ οτττττ Π 194). με το νσ ττσθτστστστ στο τέλος τον916ε, 9Ζ1‹:,933α, 93­ια, 941ει,9¿1Ζα· όσον αφοοόι τη δήμευση πεοιουσίας, βλ., στο έονον η ττστεξοχῆν ετττβοτλλσμενη ττοτντι (βλττ στο τοτον 941σ_958ολ. με το νοτιδιο, 754ε­755ε, 8900, 949α· για στέοηση καποιου δικαιώματος ή δικαιωματων, ττνοτοτοχετστο Θ×βτβλτο ως οετνμοτ ττοτνωντττήο σνμττεοτφοοσττ ,τστωτ ττττωοτσστσττ

βλ., στο ιδιο, 7546:­755ει, 78±1α­ε, 799δ, 881α· για στέοηση τιμητικών διακοίσεων, τέλος, με την εντονοτοττοτ σε σχέση με οττοτοτοήττοτε οτλλη ττοτνή ττοο_βλ., στο ιδιο, 84501· για διασυομό, βλ., στο ιδιο, 7546:­775ει, 85519, 855ε· για ατιμία, βοτλλσμενη εμμονή στη νοηστμοττττοτ τον στο νωοτο 735ο_736ο (Αν ττοττ στο τέλοοβλε στθ ιΰωι 8419, 8909' Υνα θεααἶ αθαι βλ¬ ατα ανα 881α” ννα μααανωααι βλ·· στο του ΧωΘίου αυτου λένεται ότι στην πεΩίπτωση τηἐ πολιτείας των Νόμων δεν Χθεια­ιδιο, 762‹:, 76415, 845α, 84515, 8±16ο, 85=1‹1, 855ε, 87215­ο, 879ε, 881ο, 881ὀ, 8821›, 89Οο, ζττστ τέτστοτ τσνττττή ετττβολῆτ τητ ττοτνήο τον θσνοττον τν ττέοοντ τον νομοθέτττ9140, 9170, για Εἔθοίθ., στθ ίΰιθ, 735ἐ1·736Γ), 856θ·857Β, 8670, σ5_τ)4)7 ωστόσο το φτλοσοφοὐν υττοττείμενο θεωοεί όττ αυτή θα ττοέπετ νοτ868ε, 8681›, 8680, 868‹1, 868ε, 869ο, 877ει­1›, 8770, 8811›, 881‹3Ι, 8900· για φυλακιοηδ είναι η συνήθης και αναμενόμενη ποινή, για να επιτυχει ο νομοθέτης στο έογο τουβλ., ΟΤΟ ίὁιθ, 76413, 855Γ), 8550, 8578., 88ΟΌ·Ο, 8800­(Ι, 890Ο, 9080 · 90921, 9098­Ο, 9208, 736 834). εν τέλετ, στο 853τ)_ατ το ίὁτο ομολονετ όττ θοτ .σττάοἔοον πεοττττώσετο9329, 9913, 9559” όσον αφοθα Έ9 θανατα βλν στα (ααα 735α”735α 854€, 85507 στη δική τους πολιτεία που θα παοαστεί ανόιγκη για μία τέτοια καθαοση θανατου856€, ετιε ­ 8638, 8688, 8690, 8710, 8720, επι, 8778, ε90ε, 9080, 9098, 910ιι, 91ιιι›, αν τμφοντσθοτν οτ τοτττ ττοττττώστττ κατά το χοονο στντοοτησητ τντ915‹:, 93Ζε, 937ο, 9380, 94161, 952ο­α, 9551›, 955ο, 957ε, 958‹:· γενικα για ποινές, πολι­[Βίας αυτής, πθοβλέπονται ήπια μέτοα (βλ. 736195­ο3)). Ο 8τειΠεν (1983), 137,συνήθως αποοσδιόοιστες, βλ.,στο ιδιο, 741‹1,76ΖεΙ­ε, 767ε, 793ε, 79419, 7940, 8θ01:›, ττοττοτλἠνετ στην άποψη οττ οτοντ Νόμους η ττοτνή τον θοτνάτον ττοοβλέττετοττ ναδοδθι 99799 91009, 9609­ επιβάλλεται πιο εκτεταμένα απ, ό,τι στην Αθήνα εκείνης της εποχής· ο δειιοαετεΗ πνθ Μλόσφατη ναν ενὁελελῆἔ ίωαναατεααη τον θέαατοἔ των ποννών Οτουα (1991), 353, γοόιφει χαοακτηοιοτικόι: «Η ποινή του θανατου εμφανίςεται με νοση­Νόμους ευοίσκεται στο βιβλίο του Βέιιιιταετε (1991), 139­356 ­ κυοίως Ζ17­356· οή σοχνστητα σττς σελίδες Των Νόμων» ­ και αμέσως στη συνέχεια σπευδει ναγια καθε αδίκημα υπόιοχει ουγκοιση μεταξυ των ποινών που ποοβλέπουν οινόμοι σνοτοωτττθετ ον εἔτσον νοσηοή δεν ετνοττ η μελέτη των οτθηνστττών νοττων ττοττ τηςτης πόλης των Μαγνήτων και των αντίστοιχων ­ για το ίδιο αδίκημα ­ που σχεττττηο ττοοοτττττήσ εττττον σντοσ θέμοττοττποοέβλεπαν οι νόμοι των Αθηνών· για το ίδιο θέμα, αυτό της ποόβλεψης επιβολής 196­ Βλτ Νόττ­ 735σχν 735σ8.πθινών στθιλἐ Νόμθυἔι βλ­ νν­ ΚΠΟΟΙἹ (1960) _ με ααταταἔή τον σε αατηνοονεἔι 197. Βλ., στο ιδιο, κυοίως, 735ει­736ο, και ακόμη: στο ιδιο, 862ε­ 8638, 85301­σχετικα με την πλατωνική θεωοία του τιμωοείν στους Νόμους ­ αλλα καιγενικα 8548) 958ο1_2­ Γτοτ τη χοήση τοττοτνἠο οοολοντοτο στον ττλοττωντττο «ττοτνοτοστο πλατωνικό οοτριιε ­, βλ. Μειωςεηκἰε (1981), 195­ΖΟΔ, ΖΟ7­ 213, και για κοιτική ττώοτττοωτ βλ. εοοττσοτο (1991)) 139495.τηε πλατωνινιε αννιε Θεωείαει βλ­ στο ιδιο­ 215924­ 198. ελ. ινόιι. 795ι›­7960, ειεε ­ εεω, 9ι2ιι3 ­ ει­ ειναι τόσο μεγάλη η μεταΓ ΥπάΩΧο1Ν τθω είδη δεαμωτηῳων ννα να εκτελεσθεί η αοννἠ αννα· βλκ στο του πολέμου, ώστε ακόμη και ο θανατος καποιου κατα την ποοετοιμασία γι, αυτόνιδιο, 9θ8ει.

Page 160: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ο ΠλΑτσΝΠ‹ο›: Αοτοε σε ΤΡΑΓΩΔΙΑ 319

Ο ) Σηνυφοισμένη με την αντίληψη για την ποωταοχικη αξία (ἰ1)| Τη χαμηλότερη θέση στην κλίμακα των αἔιών κατέχει τοτου τίδλέμου είναι η αντίληψη για την αντιμετώπιση των ανθοώ­ νομοθετείν το οποίο στοχεύει στην τιμωοία, και μάλιστα επιβάλ­πων ωἐ μελών μιαἐ 063/έλης που ποοετοιμόιζεται για πόλεμο199· κατ” λει την ποινη του θανόιτου205· την υψηλότεοη κατέχει εκείνο πουεπανάληψη λοιπόν λέγεται, στο πλαίσιο του ιδίου λόγου του πλα­ στοχεύει στη διαλλαγη, η οποία είναι η αοίστη αντιμετώπιση για

ί λ ούντο υποκειμένου ότι οι άνθοωποι αποτελουν ­· Έα ανθθωπλνα πΩάΥμαΤα206” στην Όπηθεσία 9191115 111€ άποψηῶ τί­τωνωωυ φἑοοοσοφ ς 7 θεται (1 )| η ιατοική μεταφοοά2Ο7

4 έλ 'ι 12 1 9 · 9 9

μια ἔγ) Ε11/αομονισμένη απόψεγε γγα τη μεγηστη σημασία της (13) Η ειοηνη, η διαλλαγη, και η παοασταση της ως αισθητικηεπββἐλ Έ πω/ών και τη θεμεχίωση τηἐ ζωης της πολιτείας στην καθημεοινότητα, αποτελουν την πσωταοχικη μέοιμνα του νομοθέ­εικόναητου πολέμου είναι η αντίληψη για τη θετικη σημασία της τη όσον αφοοά τον άνθοωπο· ο πόλεμος τοποθετείται στην εσχα­κατάὁοσης οποιασδηποτε αξιόποινης ποάξης που έχει διαπσάἔελ Ήά τηἔ κλυμακαἔ των αἔλών208­, , 1 κ × × 201­ ,_­..Έκάποιος πολίτης, απο αλλο πολίτη τ ακομη και απο γονεα η, 9 _ (δοση τιμωσείτθιι, ΖΟ5. Βλ.,στοτΰιο, 627 σ11­ε:1·ποβλ.,στοίὀιο, 937 ε1­Ζ.καταδοση επαινειται και αμειβεται η μη κατα

, ν ν ΖΟ6. Βλ., κυοιως,στο ιδιο, 6Ζ7ε4­6Ζ8ει3, και 628ο8­10· βλ., επίσης, την κοιτικηενίοτε Χαλ με θαναΈΟ202· Ακομη μ·εγαλΌ­Εεοη αξια ὀλνετω στον πο των άλλων πολιτειών (83Ζθ1Ζ­83209) και τη διακηουξη όσον αφοοά την πολιτείαλίτη εκείνο που αποτελεί συντιμωοό όποιου έχει διαποάιἶει αξιο­ τωνΝόμων (832Ο9_ὸ4).

ποινη πΩαἔη203· μαλιστα, οητα ­ σε οοισμένες πεσιπτωσειε τ 207. Βλ., στο ιειε, ετεατ­3.ποοβλέπεται η δυνατότητα για μία τέτοια δοαστηοιότηταθῃ. 208. Βλ., στο τοτε, 62865­ε2, και, επισης, 80362­ε4· ειδικα το τελευταιο χωσιοΚ ν πα άλληλα πωοἔ ΈΟ λόγο αητό (ί ­Ι ),υ3­ιόισχει Εκείνος έοχεται σε πληρη αντίθεση με τη διατύπωση του χωοίου 8Ζ9σ9­83Οε3 (για το5 ι 9 ι ,ιθμ §› Ο , λ σο Οὐντο ΌπΟὲε[μένΟΌ πω) όπωἔ συμπαν λογου που αυτη ανηκει, βλ. σημ. Π 198).Ο λογοἔ ΈΟΌ πλαΈωνΜΟὉ φλ Ο/ φ 9 Χαοακτηοιοτικη, πάντως, είναι η πεηιοὸικη ὁυναμικη της εναλλανης επιτα­ήδη διακσιβωυαμῦ _ ΘΒΟΦΩΘΌ ΟΠ: κτικότητας ­ ὁιαλλανης, όπως αυτή εμφανίςεται μέσα από τη θέση που αφοοά την

αξία η απαξία, αντίστοιχα, του πολέμου: 628σ5­εΖ, 68881­133, 7Ο5ό3­ο3, εσχάτη . για την πειοετοιμάσία αυτή βλ­ 7949­ 7959 79649­ απαξία του πολέμου· 7956­796ό, ο πόλεμος ως υπέοτατη αἔία· 8Ο3σΖ­σ4, ο πόλε­ἔἶἶζἶω 81% 8141) 81584) μος ως απαξία· 828ε­834σ, ο πόλεμος ως υπέοτατη αξία· 835ι1­ο (εντασσόμενο στοο ­ , ­ · ι ι 1 ι ν199 Βλ [δω 666618­ 8θ3σ2­σ4), ο πολεμος ως απαξια· 94Ζ‹13­ε1, ο πολεμος ως υπεοτατη αξια.200” Βλ” ωωί 73588­08 79Δ88_Β3 808ἀ2_θ4. Τυπικό παοάδειγμα της αμηχανίας των μελετητών να άοουν τις αντιφάσεις των201. Βλ­7 χαοακτγγωοῖγχάγ στο ίὁτο, 73Οα, και επίσης, '745ει, 754ο, 76%, 86615, Νόμων, είναι η δοκιμη εομηνείας της στάσης του Πλάτωνα έναντι του πολέμου· για

868ο 811ο 9Ο7‹1­σ 9100 913ό­914ει 93Ζο­σ· για την κατάδοση των παιδιών από παοάδειγμα, ο ΑΕ. ΤειγΙοτ (1934), Χκἰἰ, αν και δέχεται ότι ο Πλάτων δεν είναι οπα­τοηἔγονείς βλ. 95215. 11 Μ. Τὲτσ (1954) ομιλεί διεξοδικά για τη σημασία που δος του μιλιταοισμού αλλά της εισήνης, παο, όλα ταύτα, στην ίδια σελίδα, ομιλείγιααποὀωεγ στην κατάὁοση ο Πλάτων των Νόμων (βλ. Τθτε (1954), 52­55). πλατωνική αντίληψη πεοί νικης επί του εσωτεοικού εχθοού, χωοίς να δίνει καμία

202 Βχ χαθαητηωστικα, Νόμ. 73θεὶ, 91361­914ει, για έπαινο, και, στο ιδιο, τἰηηγηση για αυτή την εκ μέσους του διατύπωση δύο διαφοοετικών μεταξύ τους86% . α Βιβ ×. γα Ήμωθία θανάωυ βχ στο ίὁγα σμιῃ­Ω_ απόψεων· επίσης, πεοιοοίςεται στο Α” βιβλίο των Νόμων, και ­ επομένως ­ δενἐὅἔαΒἶ στγὲ ἐκ) 730ὸ­Θ. ανιιμετωπίςει εομηνευτικά το ποόβλημα της διαδοχικής έκφοαοης απόψεων που

204­ Βλα στο ιΰίο 76Ζε­σ, 784ι1· σε αυτό το τελευταίο χωοίο οοίςεται ότι συμφωνούν αλλά και έοχονται σε αντίθεση με όσα πεοί ειοηνης αναφέοονται στο61 πΟἕε πολίτης) μποοεί να χτυπά τον παηαβάτη· σε άλλο σημείο (871ό­0) βιβλίο αυτό. Ο $ἰΙνεττΙτοτιτο (1973), στηοιζόμενος στην άποψη ότι η αυθεντική άπο­

οποίἔῖιἶέπἴεται ότι ο κάθε πολίτηἐ μπσθεί ­ σε Οσισμένεἐ πευλπτώσελἐ _ να ελίτε­ 4111109 Πλάτωνα Υλα το θέμα 91919 ϋίφθάἔετοθ ΟΤΟ Α9 βιβλίο, αποθθίπτελ ωἔ διδα­π ο1 ι 5 ,λἕίτον καταδωκασθέντα­ κτισμο και οητοοικη υπεοβολη το χωοιο 94Ζε­ό (βλ. και σημ. Π 213 για την εομη­

Page 161: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

320 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Η ΗΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 321

(ιΔ)| Η συνυφασμένη με την οιντιληψη νιοι την ποωτοιολιπη οιἔιοι Διαπιστώνουμε λοιπόν από τα ποοαναφεοθέντα την ύπαρξη

τον πολέιιον άποψη νιοι την οιντιμετωπιοη των οινθοωπων ωἐ ι ιιος σχήματος στο πλαίσιο του οποιου έχουμε κάθε φοοα την ποο­

ιιολων ιιιοιἔ οινέληἐ οιποοοιπτετοιι” οιποοωιτη νινετοιι η ὐποιοἔη των βολή τόσο μιας θέσης όσο και της αντίθεσης της.

οινθοωπων πον οπτιιιοον τη οννο­τοτητοι νοι ζούν ιιέοοι οο ιιιοι πολι­ ΙΙ. Παοακολουθησαμε ηδη την επιτακτικη θέση που αφοοόι

τεια ὁιαλλαγἠςωζ ιην επιβολη ποινών, με κυοιαοχη τη θεοαπεια θανατου, σε μια

(ι5)| Ενοιοιιονιοιιένη με την οιντιληψη νιοι την οιποιἔιολονηοη ιιγιΐλη ανθοώπων οι οποιοι καταδιδονται μεταξυ τους) αλληλο­

τηἐ οπιβοληἐ ποινων ποιι με το νοιιοθοτειν πον οτολεοοι οτη οιοιλτ ιιμωοουνται, και βιώνουν σε όλα τα επιπεδα την εικόνα του

λοινηι εινοιιη ιιέοιιινοινιοι οπιτονἔη ωιλἴοιέ ιιετοιἔν των πολιτωνῃθ” η πολέμου. Το εοώτημα που έπεται ειναι: ποια μορφή έχουν, στο

επιτενἔη οιντηι ονοιοποτοιιι βέβοιιοιι οτονἐ οιντιποοοἐ τη§ ποιτοιοο­ ιιλαισιο της ιδιας θέσης, οινομοθετικές ουθμισεις που αφοοουν τη

σης και του συγκολασμουω. ζωη αυτών των ανθοώπων;ἶζ­“Ϊ­__ Οι ουθμισεις αυτές έχουν δυο γνωοισματα: πεοιλαμβόινουννεια του αυτη) τις απόψεις του Βἰὶνοττὶτοτιτο επαναλαμβάνει ο $τεΙΙ‹­ιν (1983), 182. Ο 'Μι 81) Ωυτατο φάσμα θεμόπων ΜΗ είναι λε­πτθμεθειαχές σε βαθμό

ι ι ι |λ . ιδ , 259 ί ι ι ι ι ιΡ®Ριἐῖ(ῖ;)1962)αναλνωιίἑειοτιο Πλατωἶὔἶεἔῖῖἶὲῖγεἔἕςἐν πο (βὲ ὥτἕέτἑαήἔει συχνα εντυπωσιακό. Ποιοἐ ειναι αοανε ο ποωταολιποέ212 στ0Χ0Ξσημ. ), εωοει όμως ότι ουτε τον μισει( ., ” ο, Οημ ινι , , , , , λλ ,

στην εξης διέξοδο: πολλοι μιλιταοιοτές ομιλουν για ειοηνη, αλλά στην ποόιζη κόι­ "ΝἙΟΉ ΈΟΌ αγωνα για επιΤεΌἔη τοσο μιαἔ απααχμι ηἔ εΌ©ΌτηΈα€

νουν πόλεμο ςβκ, στο τοτε, 259 σημεε). ο Βιιιιει ςαοω), στη σχετικη πυαγματευσή των πω ποιοονοωιε τηε εντνπωσιωιηε λεπτομέοειοιε; Ο στόκοε δεντου (βλ., στο ιοιο, 298­301), έχειτην αποψη πως τελικα, πασα τα χωοια 6Ζ8‹τΙ­ο και ιιιναι παοα αυτός που θα αναμενόταν για ανθ@ώ3τΟυς τΟυς

803 ‹:Ι­ε, ο Πλόιτων δεν ηταν ειοηνιοτης ­¬ αλλα ουτε και μιλιταοιοτης ­ ,και αυτό Ηπωίογγε Ο ίὀ[ο€ φγλοσοφωωε λόγοἔ θεω@εί ότι αποτελούν μία

νιοτι τον οηιιιονονούι' σύγχυση χωοία όπως το 8300 (βλτ στο ίδιοι 300)· Ο ΚΒ' αγέλη η οποια ζει σε μια πολιτεια που λειτουογει ως στοατόπεδο:Εονὶμεοο (1953) αναφέοεται στα χωοια 6Ζ8‹1­ε και 8Ο3‹1­ε (βλ., στο ίὁιο, 226, 515 ­ έ ὁγ γ ὀγ ς, δγ ς ὀγ

516), και δοκιμάζοντας να απαντήσει στο εοώτημα πώς αυτόι συμβιβόιζονται με μϊγισιῖον \ε τῇ ιβη εποτἶ αναοχονγμη ενα εΐνεῃἔ μη “ε

αναφοοές οτο ιδιο έογο που οοἴζουν ως οτόχο της παιδειας τον πόλεμο, διαβεβαιώ­ ιινωἔ εθει ψολην ειθισθοιι ιιηιε σπουοοιζονιοἔ ιιηι εν ποιιοιοιιἕ

νει ότι το σχέδιο του Πλάτωνα για συμφωνια ειοηνικου ιδεώδους και οτοατιωτικης αὐτὸν ἐωη ἑαυτοῦ τι κατα μὀνας δοαν, αλλα ποὸς τὸν αοχοντα αει

ποοετοιιιοισιοε αποτελει ποοφητιπη οολληνη τον ποοοποπιοιιοο ιι) ίβλ­ι στο ιοιο­ ϋλύποντα και ζυνεπομενον ζῇνγ και τα όοαχυταθ” υπ" ἑκεινου κυ­516). Τέλος, ο Ξιὶτοιεγ (1914) παοουσιόιζει τον Πλόιτωνα ως υπέομαχο της αποψης (ὶ|,υνὼμενΟν»213·

ότι ο πόλεμος ειναι απαοαιτητος για τη ζωη, ως επαινουντα την πολεμικη ανδοεια. 1

σημειώνοντας ότι έτσι ο εν λόγω φιλόσοφος ευχαοιστει τους μιλιταοιστέ; τη§ ..φαωεποληἔ τον ποιι οιποτελοι ποοοοοιιο τηἔ Γεοιιοινιοιἐ τηἐ εποΧη§ τον οοοτον (βλ­ι οτι) ιην παιδια (βλ., στο ιδιο, 667ο9­ε8) και για την καταφαση ποοσπόοισης μιας τέ­

ιοιο, 361). ιοιιις ηδονής (βλ., στο ίὁιο, 798ο7­ε11).

209. Βλ. Νύμ. 66601­667214. ΖΙΖ. Βλΰ στο ιδιο) 94286

210. Βλ., στο ίδιο, 62883, 628011, 64θ`ο7­8, 693ο/­1, 69303, 7Ο1‹19, 74307­8, _ῃ3_Σϊ0)ΰ)0) 9ιι286.ι)η _ αν­τί«ὰλλὰ»ΌπάΩχεγ«ἀλλ=»στο μη συντμημένο Μες.

86­2οΔ·5” οπιοηἐι οτο Χωοιο 72%­7308 οινοιπτοοοετοιι το θέμοι τηἐ ωιλιοιἐ ποοἔ ωιτ μινο. Αμέσως στη συνέχεια του ιδιου κειμένου οητόι βεβαιώνεται ότι ποόκειται

λονἐι εταιοονἐι ιπέτεςι συγγενεις. Θα ποέπεινα σημειωθειοτι ενώη οινόιπτνἔη της για επιτακτικό πλαισιο λόγου ­ βλ. τη φοαοη «οταν ἐπιταττῃ τις» (942ο4)· σε

ωιλιοιἐ επ ιιέοοοἐ τον οιτοιιον ποοἑ τονἑ οιλλονἑ οπιοιωποτοιι ωἑ ποωτοιολιποι­ ιη(ιυ·η με το παοατεθέν κειμενο, ποβλ., στο ίὁιο, 8Ο7ε16­ο2.

οτολοο η ωιλιοι ωἔ ωιλοιντιοι οιντιιιετωπιἔιοτοιι οιονητιποιι βλ­7 στο ίὸιο 731ο _ 73%· Αυτό το χωοιο 94Ζει­‹1 ειναι το ένα από τα δύο χωοια των Νόμων πάνω στα

211­ Υποιολοι ποιι ένοι οιποιιη ποιοοιοεινιιοι επιτοιπτιιιηἔ θέοηἐ­οιοιλλοιπτιπηι ιιιι‹›ι‹ι βασιζει, μαζι με όιλλα ­ κυοιως από την Πολιτεία ­ την αποψη του ο

οιντιθοοηἐῖ ποοπειτοιιι οιντιοτοιλοιι νιοι την οιποινοοονοη ποοοποοιοηἐ ηοονηἐ οιπο |°ι ψμοτ ότι ο Πλόιτων ηταν εχθοός της «ανοικτης κοινωνιας››· ο Ρορρετ όχι απλώς

ιτ

Page 162: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

322 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 323

Μετά τη διατύπωση του ποωταοχικού στόχου, είναι εύγλωττη η σύνδεση Έηἐ εϋθὐτηταἐ καί 170€ λεπτομέθειαἐ με 9919)" 7934 9191­±°_ς_­τττζ οετούν κατά τον πλέον ποόσφοοο τοόπο:παοαθέτει και σχολιάζει το χωοίο αυτό ως την πλέον σοβαοή πλατωνική επιθεση "_­Σεναντίον του ατόμου, αλλά το θέτει ως τιιοττο του βιβίου του (βλ. Ρορρετ (41962), ­­ ούτε θα ποέπειτα μεν να εκληφθούν ότι εκφοάζουν την ποαγματική σταθεοή103­104, 7, αντίστοιχα) όπως εξηγεί ο ίδιος αογότεοα, απαντώντας (βλ., στο ιδιο, άποψη του Πλάτωνα και ότι τα άλλα είναι οητοοικές υπεοβολές, διδακτισμός: όλα323­335, και κυοίως 332­335) στον Εονἰοεομ ­ ο οποίος άσκησε κοιτική στο τους συγκοοτούν εντέλει ένα σύμμετοο, αντίστοιχα, επιτακτικότητας και διαλ­ποοαναφεοθέν βιβλίο του ­ , το χωοίο αυτό εμπεοιέχει τα τέσσεοα από τα πέντε λαγής.κύοια σημεία που συνθέτουν την εντυπωση ότι ο Πλάτων ήταν οοαματιστής της Πέοα από το σχολιασμό του χωοίου 942ει­ο, ο Ρορρετ αναφέοθηκε και στοκλειστής κοινωνίας (βλ., στο ίδιο, 327). “Ηδη ο Οοιηρεττ (1955), ΙΙ, 406, ΙΙΙ, 262, χωοίο 7390­σ (βλ., στο ιδιο, 102­103), για να στηοίἔηει τη γνωστή εομηνεία όσονείχε θεωοήσει το χωοίο αυτό ως αντιατομιστικό· ο ΒειτΙ‹ετ (21960), 301 σημ,2, αφοοά και τους Νόμους ¬ ποβλ. την αονητική γνώμη του Οοιττρεττ (1955), ΙΠ,άσκησε κοιτική στην εομηνεία αυτή του Οοιυρεττ. Ο Ποσὀε (1951), αναφεοόμε­ 443, για το ίδιο χωοίο· οι εἔηγήσεις του Εονἰοεοο (1953), 524, δεν είναι πειστικέςνος στο ίδιο χωοίο (βλ., στο ιδιο, 229 σημ.44), κάνει λόγο για «κλειστή κοινωνία» και είναι έκδηλη η δυσκολία του ­ αναγνωοίςει, άλλωστε, και σ ίδιος ότι είναι(στο ίὁιο, 216), και ο 1. θοιύό (1955), 96, υπογοαμμίςει ότι το ποοαναφεοθέν παοαλόγως υπεοβολικά τα ποοτεινόμενα στο εν λόγω χωοίο· για το χωοίο αυτό,χωοίο «ποοκαλείτοόμο». Μέσα στο γενικό πλαίσιο «υπεοάσπισης» του Πλάτωνα βλ. την εομηνεία μας σημ. ΙΙ 365, και πιο αναλυτικά όσα αναφέοουμε στην αοχήέναντι των επιθέσεων ­ κυοίως ­ του Ρορροτ, ο Εονἰμεοα (1953), διατυπώνειτην του κεφαλαίου 2.1. απ° αφοομή τα χωοίοι 816041, 6648, 6650­ Επίσηἐι πολλοί 4011

άποψη ότι το χωοίο αυτό αφοοά μόνο στοατιωτικά θέματα (βλ., στο ιδιο, 531­532 διάφοοοι αναφέοονται στο κείμενο 709­712, έχοντας τη γνώμη ότι αποτελεί τεκ­σημ. 72, 531­534) εν τούτοις, αναγνωοίςει ότι υπάοχει κάποιο στοιχείο στο χωοίο μήοιο του πλατωνικού ολοκληοωτισμού (: τύοαννος­νομοθέτης, θεϊκή παοέμβασηπου εν μέοει δικαιολογεί τη χοησιμοποίησή του από την πολεμική του Ρορρετ, για να ποαγματωθεί το νομοθετείν) το χωοίο αυτό δεν αποτελεί, κατά τη γνώμηκαθώς καταληκτικά πεοιλαμβάνει μία ηθική παοαίνεση ευούτεοου της στοατιωτι­ μας, παοά τυπική έκφοαση της επιτακτικότητας· τις επιτακτικές αυτές απόψειςκής ζωής φάσματος (βλ., στο ίὸιο, 533). ΗΜ. Τοτε (1954), υποοτηοίςειότι ναι μεν είναι αλήθεια ότι εκφοάζει το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο, αλλά καιαυτό αναφέοεται σε οτοατιωτικά ζητήματα, αλλά έχει και ποοεκτάσεις που ισχύ­ μεοιμνά συγχοόνως, με έμφαση, να πάοει τις αποστάσεις του, καθώς ομιλεί γιαουν σε καιοό ειοήνης (βλ., στο ιδιο, 48­49)· την ίδια άποψη με αυτήν του Ρορρετ τον τύοαννο αυτό ως φοοέα ὁημώὁους σωφοοσύνης (βλ. 710ε5­153), επιγοάφειγια το συγκεκοιμένο χωοίο έχει ο Β. νἰοκετε (Ιιι Πε/εποε ο/ Πἰιετοιιο [ΟΧ1οτ‹1: δηλαδή την επιτακτικότητα­έκπτωση της διαλλαγής/σωφοοσύνης.Ο.Π.Ρ., 1988], 145­146), ποος τον οποίο ασκεί κοιτική ο Υιιιύε (1990), 134 σημ. 33 Λόγος, τέλος έγινε για το νυκτεοινό σύλλογο και τις ποινές θανάτου στους(όπου και παοατίθεται η άποψη του νἰοΙ‹ετε), θεωοώντας, όπως και ο Εενὶιτεοιτ ­ αθέους του Ιί βιβλίου (907‹1­9Ο9τ1): ο Βετ1‹οτ (21960), 352, ο Οοτιτἰστο (Ζ1967), 66­χωοίς όμως τις επιφυλάξεις του ­ , ότι ανήκει σε πλαίσιο ποοοιμίου για στοα­ ο7 ο Ποὀάε (1951), 223­224, ο Ιἰεοτ1εΙΙ (1970), 187, θεωοούν το σύλλογο αυτό ωςτιωτικά θέματα· αοωγός αυτής της εομηνείας του χωοίου η οποία ποωτοεμφα­ κάτι αντίστοιχο της Ιεοάς Εξέτασης ­ ο ποώτος (στο ιίὁιο, 367), αναγνωοίςει καινίστηκε με τον Βοτλετ, είναι ο σε ντὶοε (1952), 30 σημ., ο οποίος τη οητή αναφοοά οιαφοοές μεταξύ τους· ο Οτοιττοἰε (1963), Π, 175, τον παοαβάλει με τα μέλη του«ἐν εἰοηνῃ πάσῃ» (942 `ο2) την εομηνεύει ως οογάνωοη του στοατού σε καιοό κομμουνιστικού κόμματος, ενώ ο Κλἢοερεετ (Ζ1956), 335, αποκαλεί τα μέλη τουειοήνης. Θα ποέπει επίσης να αναφεοθούμε στην εομηνεία του χωοίου την οποία «σκιές του κυοίου Χίτλεο››· ακόμη και ο Βὶιοτεγ (21968), 86, κάνει λόγο για ατυχήδιατύπωσε ο 8ἰΙνεττ11οτηε (1973), καταθέτοντας με συντομία την κοιτική μας σχε­ πλατωνική σελίδα· πολλοί επισήμαναν ­ και εύστοχα ­ , το αυτονόητο: ότι δη­τικά με την επιχειοηματολογία του: συγκεκοιμένα, διαφωνούμε με την άποψη­ λαδή ο Σωκοάτης θα καταδικαζόταν από το νυκτεοινό σύλλογο (βλ., για παοά­συμπέοασμά του ότι το χωοίο αυτό δεν εκφοάζει το ποαγματικό πνεύμα της πο­ δειγμα: Οοτιτίοτσ (21967), 67, Ρορρετ (11962), 195)· ακόμη και αυτό το χωοίο ο

λιτείας των Νόμων , και ότιτο ποαγματικό πνεύμα είναι ειοηνικό (:Νόμ. 628, 803­ Ιονἰιιεοιτ (1953), 355­358, 560­561, το εομηνεύει ­ όπως και το 942ο­ο ­ ως μη

804, 666ε, κοιτική στο Α' βιβλίο σχετικά με την ελλιπή ανάπτυξη του θάοοους). απάνθοωπο και ολοκληοωτικό. Γενικά, πάντως, για την πολιτική φιλοσοφία τωνΣύμφωνα με την εομηνεία μας, το ποαγματικό πνεύμα των Νόμων θεμελιωὁώς Νόμων, βλ., για παοάδειγμα: Βειτ1‹ετ (Ζ1960), 296­312, Οτοοτοἰε (1963), 1, 169­182,είναι το πνεύμα της διαλλαγής· υπό την ποοοπτική της οοθής παοάστασής της, Ι|ιιΠ (1981), 103­143, ΚΙοεΙ‹ο (1986), 198­241, Ιπιοοιοηι (1958), 241­313, 8ἰιιοΙεὶττόσο το χωοίο 942 ­ και άλλα ­ όσο και αυτά που μνημονεύει ο $ὶΙνεττΙτοττιο ­ (Ί967), 186­206, $τειΙ1ογ (1983), 13457 2122 ~ %υ@ίω€ 179­185 ­1 νθῃὕθϋῖῖθαλλά και άλλα ­, ούτε αναδεικνύουν μία αντίφαση ­: ως ισοδυνάμου κύοους (1954), Ε.Μ. λλἰοοο και Ν. ιλ/οοὸ (1978), 183202: πἔόκεῃω ”_ απ, αφοθμή 109€

Page 163: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

324 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΠΡΗΛΛΗΣ ο 11ΛΑτοΝ1ΚοΣ Λοτοε ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 325

οτ) Ωἔ ποοἐ την ένοντητοιι νποιοχονν ονθιιιοέιἔ πον οιωοοονν την άθληση, το σχέδιο πόλης, τα όοια των κληοων της γης, καθώςΝονονἔ _ νιοι οτέοέοτνπη έποινοιληψη των οιποψέων πον έχονν οιοιτνπωθέινιοι ατομικότητα, και ότι ποωταγωνίστησε στη θεμελίωση του ολοκληοωτισμου.την ολη πολιτινη ωιλοοοψιοι τον Πλοιτωνοι νοιιτιἔ οποτέἔ θα οινοιωέοονιιέ οιιιέοωἕ Υπηοξαν όμως και αλλοι εοευνητές και στοχαστές (Οτοτε και θοητρετε, Ι.8τ.οτη οννέχέιοι _ έιοιποι νιοι τον νέιονονιτοι βλ­ οηιι Π 283· ΜἰΙΙ, αντίστοιχα ­ για άλλους, ποιν από αυτους, βλ. όε ντἰεε (1952), 62), οι

Τι έχει λέχθέτ λοιπον νιοι την ολη πολιτιλη ψιλοοοψνοι τον Πλοιτωνον ποιέἔ οποίοι ποόβαλαν την άποψη ότι ο Πλάτων στοεφόταν εναντίον της ελευθεοίας τηςαπόψεις έχουν διατυπωθεί; Επειδη το θέμα είναι τεοάοτιο, θα εστιάσουμε την σλέψηἔ χω την ποάἔηἐ (βλ. Οτοτθ (1875), 111, 305­306 _ κυοίως 427, ΜΙΙΙπεοσοκη μ9ε στη σμἔητηση εκείνη π99 μπηοἔε η Οτημοηιμηότεεηι με τελεμταιεε 11›ιιιειωιιοκι‹ ακα οιεειιιιιοκι, 1ν1, οοιιιι›ειΖ (1955), 111, 262­ η σειαει ειιτεεαση;τουλάχιστον δεκαετίες, όσον αφοοά αυτό. Κεντοικό σημείο αναφοοόις αποτέλεσε είνα" Οτ0τθ_ΜἰΠ_Ο0ΙἩΡθΪΖ βλ­ Βλοτθν (21%8)7 85887 Ο Οποίοἔ ασλεν ιωνννχήστην πεοιπτωοη Θιντη το έονο τον Ροονοτ (419ο2)” ο ΡοΡΡοτ= θέώοηοέ τον Πλάνο­ στις απόψεις τους). Στον εικοστό αιώνα έχουμε ποιν τον Ρορροτ τη σφοδοηνοι ωἐ ένοι θέιιέλιωτη τον ολοπληοωπιονιονι ωἐ μένα έχθοο τηἐ οινοιπτηἐ νοινω· επίθεση του Β. Ιιιιεει­:ΙΙ, ο οποίος κινείται στο ίδιο ιδεολογικό πλαίσιο με αυτόν,νίας· οι απόψεις του αυτές, αν και δεν ήταν εντελώς ποωτότυπες, γνώοισαν ωστο_ στο πλαίσιο του φιλελευθεόισμου, και καταφέοεται εναντίον του Πλάτωνα, τουοο ένοντοιτη οηιιοοιοτητοι ποιι ονζητηθηνοιν­ Γιοι νοι τιἔ ποιτοινοηοονιιέι θοι ποέπέι οποίου μαθητές κατονομάζει τον Λένιν και τον Χίτλεο (βλ. (1967), 116­118 ­να τις εντόιξουμε στο κατάλληλο πλαίσιο· το πλαίσιο αυτό, σχηματικά, είναι το νωβλ. (81962) 125434, και σννχεωνμένα; 125) έχουμε επίσης, στο πλαίσιο του€ἔη;2 Πολύ πσιν τη σνννοαφνι τον εν λόνω έονον τον ΡοΡΡοτι έονο το οποιο νοοιτ μαοξισμου, την ίδια πεοίπου εποχη που εκδόθηκε το έογο του Ρορροτ, τα έογατίπηπέ ποιτοι τη οιοιονέιοι τον Δέντέοον Ποινποοιιτον Πολέιιονι ηοη έιχον νννλοωο° των Β. Ρειττιηςτοιτ (1944), και Α.Ι). ννἰηερεειτ (21956), που αντιμετωπίςουν τονοηοέι έονοι πον ποοοποιθηοοιν ιιέ χοιοοι νοι οένἔονν οιτι ο ΡοΡΡοτ οιποπέιοοιθηπέ νοι Πλάτωνα ως αντιδοαστικό, ιδεολογικό εκποόσωπο της άοχουσας τάξης, ο οποίοςδεξει, νοιώθοντας αποστοοφη: να δείξουν ότι υπηοχε ομοιότητα μεταξυ του εθνι­ ποοσπαθείνα νπεῳσπγστείνην χα­ω(π(εσι)| τῃε εθγαιιχης δύναμης ­ των δουλωνιιοοοοιοιλιονιον ποιι τηἐ πλοιτωνινηἔ ωιλοοοωιοω ίβλ­ 1· Βοηοοέι Ηνἰέτ Κπηψί ιντπ ­, και είναι αδυναμος να δεί τη σοσιαλιστική λύση του κοινωνικου ποοβληματοςΡπποκε δτααη 1933· Κ. ΗὶΙ‹;ἰεοτειο‹1τ, Ρἰαιοπ, αετ Κιυκρ/ ιἰεε (ῖεἰπειτ μια τἰἰε Μαεἰκ, (βλ. ΡΘΙΠΠΒἙΟΠ (192121λ 100) 1663 171­ ννιῃῳθαι (21956), 203­268 ­ και ιδιαίτεοα,1933· $9Η9ΗΗ9ι Βίοι 1934· οτμηειαι 89929 μην διμμι 1935)· μ999λληλ9ι λίγο 99­ κκ­2ο5, 209 ­ 210, 214, 228, 259­260) ακόμη να οημειωοει ι­κι 4 σε άλλο πλαισιονοτέοοι (1938) ποωτοοηιιοοιέντηλοιν οτο Ρλτιιοιτοχτλτν ((13)› 1οο_18Ζι 30253127 οιντν κινοόμενος ­ είχε ποοηγηθεί ο Ρἰτο (1934), ο οποίος αντιμετώπισε με αονητικόοτοιχοιλ τοι οιοθοοι _ ιιέ τονἐ τοοο έννλωττονἑ τιτλονἔ _ των ΚΚ­Α Ηοοονέ τοόπο το χαοακτηοα, τις ηθικές, διανοητικές και συγγοαφικές δυνατότητες του(1967), και Η.Β. Αοτοο (1967), οι οποίοι εοευνουσαν το ίδιο θέμα, διόλου ποοπα­ Πλάτωνα ναν τον θεώθησε αννίθενα από νονε ὀνθ Τωοηνονμενονἔ _ ωε αφο­γανδιστικά ­ και πιο ποοσεκτικά, κινουμενοι ιδεολογικά στην αντιπέοα όχθη σε Ηνωμένο στα νδεώδη της εθναῃλήε νάἔηἔ (βλ­7 Ο­[Ο ίὁων 1212)­ Πναγματνχόἔη πά­σχέση με Τθνε ποθμημθνενθέντεἐ _ ποβλ­1 Θωνότεοοιι ποιι τη μελέτη τον ΡοΧ ντως, άμεσος ποόδοομος του Ρορρετ, καθι ομολογίαν άλλωστε του ιδίου (βλ.(1945)­ Νοι οηιιέιωθέτ οιποιιη οτι την ιοιοι έποχη ένφοοιοτέἐ τον νιοιηιοννιοιιον Ρορρετ (4196Ζ), 246 σημ.2), είναι ο Οτοεεωειο (1937), ο οποίος διατύπωσε τηνέτχοιν οιοιτνπωοέι την άποψη οτι ο Πλάτων οιποτέλονοέ ποοοοοιτινη νιοοψη τηἑ άποψη ότι η πολιτικη φιλοσοφία του Πλάτωνα θα κάλυπτε καθεστώτα όπως τοσυγκεκοιμένης ιδεολογίας (βλ. Μοττονν (1971), 144). Τέλος, για να δοθεί ένα επι­ ,ωμμονννσ­"κό χω το ναζνσ­ακό (βλν στο [(510) 214­215),πλέον ποιοοιοέινιιοι τηἐ ένοντητοιἐ τον πνπλον των «πνένιιοττιπων ονννένων» τον Τις απόψεις ­ κυοίως ­ του Ρορρετ, αλλά και των άλλων επικοιτών τουΠλάτωνα, θα ποέπει να αναφεοθεί ότι οι ινδουιστές τον εξέλαβαν ως ποόδοομό Πλάτωνα, ασπάσνηλαν πολλοί καν Ήα επαναλαμβάνονν ως σήμεοας (Βχλ ννα πα­τονείβλ­ΦΕ­ΗηηειεΤηεηηε­μμ8991°ΡΖμ±9(Ε9η99η±Ηηνἰηιιωθ) ­ τ9 σημειώνει (ιιιεειγμοιι Η. ινιιιιαιιε (1975), 55, ειιιιιεν (1985), 179­185, τειε (1954), Ε. Μ.ο Κ­ Βονοονοηἐ (1970)) 15 οηιι­1)­ ννοοα και Ν. ννοοὀ (1978), 119­208· στο πλαίσιο εισαγωγικών έογων στη φιλο­

Ηέομ 9π9 9991 την 9νμφ999ι μίμ νεηκότεοηι σύντομη επίσηει επισκόπηση ιιιιφωι ιοι Πλάτωνα, βλ. ΚΜ. Ηιιιε (1991), 68, 81, και _ πιο ήπια ­ ο.Με1ιιιιςθοι ητοιν χοηοιιιη› έτοι ωοτέ νοι ολονληοωθέιτο οιποιοοιττητο πλοιτοιο νιοι την λοιτοι­ (1987), 158­170· στον ημεοησιο τύπο, βλ., ενδεικτικά, Κ. Καστοοιάδη (1992)).νοηοη των οιποψέων τον ΡοΡΡοτ· Κοιτέ οιοχηνι νπηοἔοιν πλοιτωνιοτέἔ οι­των οι: Υπηοξαν ωστόσο και αυτοί που άσκησαν κοιτικη στις απόψεις του Ρορρετ καιΟοτοτοτοι λοννοιπ ΝοιτιοένιΡι ΑΕ· Τονιοτι η οιλλοι οπωἔ ο Βοτλέτι πον των υπολοίπων επικοιτών του Πλάτωνα· βλ. Ι. νιχηό (51971), 9­63, και την πλέονοιοχοληθηνοιν ποιι ιιέ την πολιτινιη φιλοοοωτοι τον Πλάτωνον χωοτ§ νοι ένφοοιοονν ως σημεοα διεζοδικη του Εονἰοεοο (1953): ο ποώτος διατυπώνει την άποψη ότιτην άποψη οτι οιντοἐ οιντιοτοοιτένοτοιν οιοχέἔ τον οινθοωπιοιιονι το οέβοιοιιο οτην Πλάτων και χοιστιανικη εκκλησία συμπίπτουν όσον αφοοά την πολιτεία που οοα­

Page 164: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

326 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν_ ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 327

επισης θέματα ιδιοκτησίας και ­ γενικότεσα ­ πεσιουσιας21'*. Ρθθμυἑονταλ ακόμη ἔητήματα ποθ αφοθοὐν τΟΌ§ Όδάτλνολλθ πό·σους, τη συγκομιδή οπωσών, τη διανομή τσοφής, και θέματα που

, αφοσούν τους τεχνιτεςῃἶ Υπάσχουν, πασάλληλα, αγοσανομικέςματίςονται για τον άνθσωπο (βλ. Ι. λλ|ιΙό (51971), 106­117)· ο δευτεσος αγωνίςεται , , ,να δείἔει ότι Πλάτων και φιλελευθεσισμός συμπίπτουν απολύτως. Εκτός από τους δλατεχἔεω και Ωθθμισεις Οχετικες με τΟ 8ιΟΟιγωγικ0 κοἑἔἑξαγωγικοδύο πσοαναφεσθέντες, την υπεσάσπιοη του Πλάτωνα ανέλαβαν ­ μεταξύ των εμποῳοι το λλανλκο εμποθλα κο" Το εμποῳο γενικα ­ Μέθιμνααλλων ­± ο οο νιιοε (1952), και ο 1.Α. Ροιιε (1950), κυσιως εναντιον του Ροοροι· λαμβάνεται, επισης, για τη σύθμιση θεμάτων σχετικά με την επι­Ο Θ.Ο. Ρἰθλίἰ (1967), Ήιΰρίως Εναλιῖίθν ΈΟΉ ΟΙ`Ο58Π12ΙΙι' Ο Ε. ΠΠΒθῖ(1967), Ο Β. και τα ικαθήχοντα των νομΟφΌλά%ων7 Τακ βοιυλήἔ, χαφ) χ/ενη­Βειττονν (1975), 1­16, κυσιως εναντιον των ΚιιεεεΙΙ, Οτοεειηευ, Ρορρεττ βλ., επισης: κότεαιη άλλων αἔγωματοήχωγ _ συγκεκσιμένοι: πσεσβευτών,Π. Οτοηο (21965),1Ζό­127, ΖΖΖ σημ. 3 ­ με ήπια αναφοσά στους Οτοεειηετι και ών έων 6 δ , , 217 Ρ θΡοοοει ­, Ηειι (1981), 157­159, ΤΑ. ειιιειειι (αυτι), 199, Μοιιοιν (1987), ται­ Ο ηγ ; Θ, _· Ὁ η ,μη ωθο ®"®®[ αθχονλων · Ό ς­υιο. Τελος, ο νν.Α.ι‹. ιενι (σιτε), (ι9τιι›) ιοχτστςειοι οτι ιο ετλημιιοι κατά ιλἴἐεται ακομη Οιτι 0ιΦ0Ωα πε διλεει τα δικαστηθιοιι τουε δικαστεεπόσον ο Πλάτων ειναι θεμελιωτής του ολοκλησωτισμού ή όχι, είναι χωσίς νόημα, και Τη θιλιθιθῖική εξ0υ0ί0ι γενικά, αλλά και επιμ.έσΟυς ζητήματαγιατι ο Πλοιτων δεν ήταν πολιτικος φιλοοοφος, οιλλοι αντι­πολιτικός (οπως εννοει όπως ειναι οι μάστυσες, οι συνήγοσοι, η πασεμπόδιση πασουσιαςΟΡΘΥ8 Τον ΟΘΟ _ βλ; στο ίὰοι 168|“170)” Τη θέση Οωτη ΈΟΉ ΕΘΥ8 ὁεχεῖαλξ με διαδικου σε δικη και επιβολής της ποινής του δικαστησιου απόκαποιες διαφοσοποιησεις­διευκσινησεις Ϊ καιςο ΡΕ. $ρετεΙ1οττ×(1θ”//1). Οσον Τον καΈαδ||%ασθἐντα218­ Υπόωχουν επίσηἔ εωθμίσεωἐαφοσα μια επισκοπηση κατα ποσον ο Πλατων ειναι ολοκλησωτικος η οχι, βλ. Κ. , ,Βεωθτουσθ (1967ε)· για μία ανασκόπηση της πλατωνικής βιβλιογσαφιας στην ὁημωμ τους με­ΕΟΜΟΌΘ το γαμο, την π©ΟΜα> την Έεκνοποωοθ τηναγγλική γλώσσα (193Ο­1960) όσον αφοσά ­ κυσιως ­ την πολιτική φιλοσοφία Οιπόδθση Τιμής π@Ος Τθιλη ”ΥΟνεί§219› Ήἔ ὁλαφοθέἐ παλδλών χω ΥΟ­του Πλάτωνα, βλ. Ε. Μ. Μιιιιοοεε (1961) ­ ο Μιιιιοτοο δειχνει το πώς οι φιλοοο­ νέων, την κηδεία, για κλησονομικά θέματα και θέματα οσφανών,Φιλἰἶε επιδοάσεἦαπόψειε ηαι Οι ιδειἶλογιχέεπεποιθύσειε Ἐωλἑ ιιελετυηἶἶν που­ το διαζύγιο, και την χησεια220. Ρυθμισεις έχουν, ακόμη, πσοβλε­

ιιι.:ια;ατιιιιιιιιιιεετιιειττ:τι:π::ι.:ιι:ι,ι:ιιιιι:τιιιιιε για ­ οι ὀιάφοοετωνα, βλ. Κ. Βουδούση (1970), 17­Ζθ (βλ., επισης, στα ελληνικά ­ ειδικά για τηνΠολιτεια ­ Κ. Δεσποτόπουλου (219θθ), κυσίως 37­101). Η

Συνοψίςουμε: ο Πλάτων, λοιπόν, ως πσόδσομος του ναζισμού, του κομμουνι­ 215. Βλ., αντιστοιχα: στο ιδιο, θέλελε­α/8­ιδὀ­ο, 8­μια ­ Βέιὅεὶ/ 845ε­ 846ε, 8476: ­

σμού, του ολοκλησωτισμού, ως συγγενής του ινδουισμού, ως υπέσμαχος των ασ­ 8480ι δθὕὐ τ 84%/ 92% ­ 921ὸ.χών του φιλελεηθεοισμοή· Ο Πλάτων θεμελιωτήἔ τησ χθιατιανιχής πολιτεηασ, ”Ολα 216. Βλ., αΥΕί0“ΕΟιχ(ΧΞ ΟΤ0 ι/δισ 8492­8508, 847Ό­Θ, 9188­920ί1, 913ὀ./9150 ­91661.αυτα αῃ;Οτηελ0·ὑγ› αναμφίβολα, αναχθονιαμαης που ααφαλώσ αφοαοήν όποςογ ._ 217. Βλ., Οινῖίοῖθιχθιῖ ΟἸὉ Ιΰιθ 752θ·753θ, 756Ό·θ, 7630­766(ἰ/945Ϊ)· 94­8Ϊ), 9418­με συμπάθειαή αντιπάθεια ­ εστιάζειτην πσοσοχή του στη ­ μέχσιυπεσβολής Β, 755ὶ›­756ὶ› / 921α­9ΖΖε, 75%­α, 955ο­ό/ 761ε ­ 762ε. Όσον αφοσά θέματα­ ανέλιξη του λόγου της επιτακτικότητας εκ μέσους του πλατωνικού φιλοσοφού­ σχετικά με διόιφοσους άλλους άσχοντες πλήν των δικαστών, βλ. για ­ πασά­γτος υποκειμένου, ή όποιον πολύτσοπα την εξοσκίςει με εσμηνευτικά τεχνάσμα­ δειγμα _ Μ­ Ρἰόῖωΐ (1974)ι 89·385.τα, αναφεσόμενος συχνά ­ πσοκειμένου να επιτύχει κάτι τέτοιο ­ σε στοιχεια 218· Βλ­› αντίστοιχα: Νόθ­ 766ὀ τ7680/ 956Β _ 958Ο› 9360 ­937ὀι 9370 0389του πλατωνικού λόγου βούλησης της διαλλαγής· όλα αυτα όμως ὁε φαινεται να 9548 _ 9558­ 9580­ Για το δλκαοῖωλό σύστημα Των Νόμωλϋ βλ­ι πθόλελθαι ΜΟΠΟΨαφηθηύυ την πθοοπτιχἠ επῇτεῃξηἔ εκ μέἐαηυς τοῃ φιλοσηφηύφτηἔ ηπηχειμέμῃυ της (19608), 241296, Ρἰέῖαῖτ (1974), 386 · 463' για 'ΠΟΥ ΈΘΟἩΞΟ λ#ΞιΈΟΉΩγίΟις ΤΟΌ,

οσθής πασαστασης της ὁιαλλαγής, ως σιιμιιετσιας ὁιαλλανής και επιτακτικότητας, ΜΟΠΟΨ (1971)­ως αντιἔσεχῃκ των ποιητών τ©αφωὸ¿ιχ§_ 219. Βλ., αντίσῖθιχϋω Νόμ. 94­9θ·95Ζὀ, 8508·ὀ/95211­953€, 7212141/ 771θ·77ΔΟ/

Ο 214. Βλ., ονιιοιοιχοιι Ναι. εαπ­εειιε, 7ι5ι­τιιοοιττευ­779οι ελεο ­ ειιαε, 7370 7758­ττου, κατι ττιιεει 783ὀ·785ε. 7176­7188/ 9300­932‹ι.­7388/73907418/8420­ 8ιι3ὀ, 7410 ­7ι(5ι)_ 220. Βλ., αντιστοιχα: στο ιδιο, 928‹1­929ε, 958‹ἰ­96Οει, 9ΖΖει­928‹1, 929ο­930ε.

Page 165: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

328 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 329

της ­, για το χειρισμό δούλων, ψυχικά ασθενών221, για θέματα Παθάι ωστιἶσοι Τα Υλίωθίσματα 1115 εντωἶωσλαηῆέ ευθὐτητιἶἔκανονισμών που αφορούν τη στρατιωτική φύλαξη της χώθαἐι Υ191 1*·α1ΉΊ§ αφεωθυἐ λεπτομεθελαἐι Το εοιλοθοφολλν 9π9ηε1μελ/Ο σπελἱταναθήματα στους θεούς, για εορτές, για παρεμπόδιση αντιπάλου δε'­ι ΜΝ) ἶπαναληψηι να Όπογθαμμλσελ ΟΠ ΟΕ 0991119815 911€ Οπα·σε γυμναστικό ή μουσικό αγώνα, για την παιδεια222. Τέλος, ρυθ­ ε§|π©9βαθ/εα λλιτολειἶϋθλ/1011191) π©ωΤαθλ1%99 στολολλ ποἔξϋθοανατμιςονται οι περιπτώσεις οι σχετικές με την περιθαλψη εξοριστου, φεραμε και τον οποιο φροντιςει συχνα να υπενθυμῷει . Το χα­

με Την απάθεια) τη σὉ%οφαν­Βία) την επωτείῳ την ανεὐαἱση θη_ χιστων περιπτώσεων (δικαστική εξουσια διανομή υδάτων φόνος τραυματισμός» × / °^ 223 ι πα_ σ 2 2 :

σαΌ9ΟὉ7 τΟ:υ€ ναοΌ€, την Βεοοςἶυλλα, τἶιν αθεωα ἰἕον Οοκο, την 2 τεκνοποιια, κληρονομικά θέματα) ­ κυριαρχος τρόπος για να υπογραμμισθει ηΘοχη εγγΉησεων› την αμφλσβητηση Ήτλωνε το 60 Ο και την απατη° λεπτομέρεια που διακρινει την πραγμάτευσή τους ειναι η αναφορά σε συγκε­ιην βλαβη νθμίμων σλλμφεθόντωνι την δλοπηι την|κλεπταπΟδΟ“ κριμένους αριθμούς· χαρακτηριστικα αναφέρουμε ότι το ΣΤ| βιβλίο ειναι αφιε­χήΖΖ4, την αναζητηση κλαπένιων ανιικειμενων, ΤΟ φΟνΟ, °ιΟν ιραυ­ ρωμένο σε λεπτομερεις ρυθμισεις που συνοδεύονται από αριθμητικά μεγέθη.μαῃσμό κοω αλλεἔ βίωεἐ ποάἔεγς _) τη δγεἔαγωγή πολέμοα ή Για τον αριθμό των κλήρων ειδικότερα, βλ., συγκεκριμένα, 737ο, 7380, 74θο,

2 2 2 2 πο Ο π λκτ × κάποιων πολβτών 745ο, 877ι:ὶ· για το ότι αυτός δεν ειναι διόλου τυχαιος, βλ.73”|ο ­738ει, 7718­σ πάντως,

τη σΉναἘυ):Ί εωηνηα εἴ μεαωἐ κα ΒΤ υν Ξ ὲὀἘἔία225 7 ο Γοὀεο (1947)ι με βάοη τον αοιθμό των κλήοων (5040), προχωρει σε υπολογισμότην αἦατα Όση ΈΟΌ πο ΠωΡἔατοἐ και η Ω ” , του αριθμού των στρατευμένων, των παιδιών που θα γεννιούνται κάθε χρόνο και σε

(12) Ωἔ ποος τη λεπτομεΩεΜ7 υπαΩχΟΌν πΟαγματεὉσεΕ§ ὁιαφα παρόμοιους, τέτοιας λογής, υπολογισμούς που όλοι τους αφορούν την πόλη τωνρων θεμάτων ενδελεχεις, Οι Ο3'ιΟί8ς συχνα Ο”Ὁλ/Οδελλονΐω απο Μαγνήτων (βλ. στο ιδιο, 284­286). Γενικά για τη συμβολική σημασια των αριθμών

καθορισμένους αριθμούς· υπάρχουν, συγκεκριμένα, λεπτομερεις (5­940. 127 κα) (παμε Ναααμει βλ­ νοθεελἰα (1957) 251953­ Θα ποέπα ναασ π Ὁ (1 Ο ούν Έ ὐλα .Ε ώ αἑ τ ν εκλογή σημειώσουμε εδώ ότι κατ7 επανάληψη οΑριστοτέλης ειναι επικριτικός όσον αφορά

π@αγμαἱἶὉ ΕΕΞ Ολ 2 φ Ω Τ ηῦνφω ΞΕἹΝ ἸΕ υἑωπἶχσὰκἶι] εἔουσία τις επιτακτικές λεπτομέρειες του Πλάτωνα (βλ. Πολιτ. 126587, 126589, 1265ε28,νΟμ0φΌ, ακων” βοι) ηεἰσταχ ηγ , 3 Ο 7 η 2 2 2 9 12651›23, 12651›25)·για μια παρουσιαση και σχολιασμό των κριτικών αυτών ­ αλλάτα αθλη μα­Εα› τλἔ ΕΟΟ­Εεἔ ΈΟ εμποθλοι την τΩ0φη7 τη διανομη 1,801­ και άλλων ­ του Αριστοτέλη προς τον Πλάτωνα, βλ. Μοττονν (196θ1›).

Έωνι Τολλἔ κλήΩΟΌἔ› το σχέδλο πόληἔι το φόνΟ› τον τ@ΟωμαΉσμ0› την 227. Βλ. Νόιι. 8Ο7ό6­ο2, 942ε6­Μ: Όλοι οι πολιτες, σε κάθε χρονική στιγμή,τεκνοποιια, την προίκα, την κηδεία, τα κληρΟνΟμικα ζη°ΕημαιῖαΖΖ6. θα πρέπει να υποτάσσονται στην τάἔη του επιτακτικού λόγου, για όλα ανεξαιρέ­

τως τα θέματα· επομένως, ο λόγος του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου221. Βλ., αντιστοιχα: στο ιδιο, 759ὀ­”76Οει, 933ει­ε, 766ο­778ε/914ο­ 915ο, 9340­ σκοπεύει σε μια πλήρη και ακριβή πραγμάτευση όλου ανεξαιρέτως του φάσματος

(Ι 9438_945ϋ­ των θεμάτων που απαιτούν ρύθμιση σε επιπεδο κοινωνικό και πολιτικό (βλ., στο

222. Βλ., αντιστοιχα στο ιοιο, 7608­761σι 7638­ι›, 955ε­9580, 7993­ιν 8288­Δ, ιδιο. κυοιαει 768α3­7· ποβλ. ­ γενικα ­ 809131­4. 82082­3, και ­ για επιμέοονε9558­υγια την παιοεια, βλ., ενὸεικτικα,764ο­766ι·ι, 793‹1­79ιιο, 804ο­ιι, 817ε­822ιι, Θέματα ­|853α6. 86582· για μια οννοπακότααι αναφοοα στους μηχανισμούςενώ για την παιδεία τη σχετική με την τέχνη του πολέμου, βλ.οημ. Π 198. κοινωνικου ελεγχου στους Νόμους, βλ. Κετε1›ετ2ει1‹ι (1988)). Πολυ ενδιαφερον,

223. Βχ” αντίστογχα­ Νόα οιιοαα 9340 ­9361›, 93615­ο, 9138­ 9140, 9θ9ὀ ­ 91θό, από κάθε άποψη, ειναι τσ σημειο εκεινο (βλ. 8531›4­(15) όπου το φιλοσοφσύν υπο­

854‹1 ­ 8568, 8851› ­ 891‹1 / 891ό ­ 90961. κειμενο λέγει ότι για να προκαταλάβει έργαἴοποιαδήπστε περιπτωση εξαιρεσης,224. Βλ., αντιστοιχα: στο ιδιο, 9551›, 94813­949ε, 916ό­9188, 953ο­954ο, 954ο­ο, μη αφοσίωυηει του ατόμου στη διαλλαγή ενεργει ­ όπως τονιςει ­ αισχρά (βλ.

936ο­ο, 857ει­1›/ 9411›­ό, 95511 853Μ, 853ο3), και προτεινει μια θεραπεια κολασμών, που κορυφώνεται ως

225. Βλ., αντιστοιχα: στο ιδιο, 954ε­ο, 864‹­:­87±ια, 876ε­8791›, 87% ­882ο, 9551›­ θεραπεια θανάτου (βλ. 854εΙ­855‹1). Παρά λοιπόν την επαναλαμβανόμενη παρα­Ο 856Ὁ_θ¦ 85608578' τήρηση ότι ειναι αισχρή η χρησιμοποιηση του καταναγκασμού, εφόσον υπάρχουν

226 Παραπομπές όσον αφορά όλα αυτά τα θέματα έχουν ήδη δοθει στις μέσα όπωςη παιδεια ­πειθώς για την επιτευξη της αρετής (βλ. 8531›­ο), το φιλοσο­αηαειώσειε Η 214­225 Καθώς καποιος τις εξετάζει, διαπιστώνει ότι ­ πλην ελα­ ῳούν υποκειμενο πρσχωρει σε μέτρα καταναγκασμού (853ό­854ο).Το χωριο αυ­

Page 166: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

33θ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΑΑΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 331

σμα μεταξυ του εν λόγω στόχου και των συθμίσεων πσοβαλλεται ποιο είναι το αντικείμενό τους; Επιγσαμματικα αναφεσόμενοι σε

πολυτσοπα : (α) Ενώ λέγεται ότι οι συθμίσεις θα κινηθούν σε ένα αυτό θα μποσουσαμε να πουμε ότι είναι η διαφοσα· ήδη από τονγενικό πλαισιο, στη συνέχεια έπονται εξαισετικα λεπτομεσείς Πολιτικό είχε αναγνωσισθεί ότι ο πσωτασχικός στόχος τον οποίο

συθμίσεις228. (β) Αναγνωσίςεται, επιπσόσθετα, ότι θα χσειασθουν πσοβαλλει μία μοσφή του λόγου του πλατωνικου φιλοσοφουντος

συμπλήσωση στο μέλλον229 οι ­ ήδη ­ λεπτομεσείς συθμίσεις .Τι υποκειμένου των Νόμων, δηλαδή η επίταξηῃ του «απείσου το­

δηλώνουν οι δυο αυτοί τσόποι που χσησιμοποιουνται για να επι­ που››23Ζ της διαφοσας εκ μέσους του απλου ως φιλοσοφικου λόγου

σημανθεί το πσοαναφεσθέν χασμα; Οί τσόπθτ Θωτστ δεν νπσνσα· ­ ο οποίος λαμβανει (και) τη μοσφή του νομοθετείν ­, είναι κατιφσυν μία αντίφαση αλλα υποβαλλουν το μέγεθος της αδυναμίας αδυνατο να επιτευχθείΖ33· η διαπίστωση αυτή, τόσο αμεσα όσο καιτων συθμίσεων: αν και εξοιισετικα λεπτομεσειακές, δεν είναι, έμμεσα, επιβεβαιώνεται και εδώ, στους Νόμουςῃα.

εντέλει, πασα γενικότητες σε σχέση με το αντικείμενό τους230· και231. Ως ένα δείγμα της έντονης πασουσίας της ­ οικείας από τον Πολιτικό

τό φαίνεται λοιπόν να επαληθευει την πασατήσηοη της Υ. Βτὸε (1968), η οποία ­ γλώσσας του επιτακτικου λόγου, βλ. το κείμενο Νομ. 922­926 «διατέτακται»

έχει τη γνώμη ότι συνιοτα πσόβλημα ο «δισταγμός μεταξυ καταναγκασμου και (922δ1), «ταξασθαι» (922Β2), «πσοσταττει» (925‹17), «ἐπιταγμασι» (925ε2), «ἐπι­

πειθους» (στο ιδιο, 362). ταττομἐνων» (925ε5), «ἐπιταττομένους» (925ε9), «πσοσταγματα» (922ε2­3),

* Γιατί λόγω, μποσεί να εφησυχαζει, βλ. 736136­Β. «πσοσταττει» (926ει3).

*τ /Οτι πσόιιειτσι για τη διαλλαγή: το δηλώνει η φσάσηι «τενἔεσθατ αασνὶἐ 232. Βλ., Πολιτικ. 273α8: «τὸν της ὁινομοιὸτητος απεισον... τοπον». Να πασα­

σσθστητσἐ ττσσἐ ἐπτττὶ σενστν ασετηἐν (853 [ασ­7). (Η) σ στσλσἔ τηἑ ττσλττεταἐι σπωἑ τησήσουμε στο σημείο αυτό ότι θα μποσουσε να εκληφθεί η έκφσαση αυτή ως

αυτός δηλώνεται μέσα από την οικεία μεταφοσα της τήξης των σκλησών δυνα­ πσσέκταση ­ ενοφθαλμιση της χσήοης της γλώσσας του Φιλήβου, στο σχετικό

μεων του ψυχισμου (βλ. 853 ‹11­5, και πσβλ. 733ε6­734ε2). χωσίο: αν το απλουν, δηλαδή ο νόμος και η ταξις, έχουν πέσας (βλ. Φιληβ. 26139­

228­ Αντα σνμβατνετ σσσν αωσσα τσν μττνσι τσνἐ νδαττνσνἔ ττσσσνἐι τα σμτα­ 10), τότε για το μηδέποτε απλουν, που «αδύνατον εἴϋ ἔχειν» πσος τα πσοανα­

στήσια και τον τσαυματισμό· ενώ λέγεται ότι δε θα ασχοληθεί με λεπτομέσειες φεσθέντα, δεν μποσεί πασα να λέγεται ότι μετέχει της φύσης του απείσου, είναι

όσον αφοσα καθένα από αυτα τα ζητήματα (βλ., αντίστοιχα, 8Ο7ε, 843ε­844ει, άπεγθογ/_

8461)­0, 876ε), στην πσαγματικότητα, στη συνέχεια, έπονται λεπτσμεσείαν­ές Θνθ· 233. Βλ. Πολιτικ. 294ο7­8. Ο νόμος και η ταξις είναι συνυφασμένα (εκτός από

μτσετἐ ντα ναθένα αττσ τα ττσσαναφεσθέντα (βλ­7 ανττστστλα 80”/σ­808α 84%­ τον Πολιτικό, βλ. Φιληβ. 26υ9, Νόμ. 673εΑ­5)· η επί­ταξη της διαφοσας ως νο­

α/845 α­ε, 8536: κ.ε, 8”76ε­879`ο). μοθετείν είναι αδύνατο να επιτευχθεί, διότι η ταξις του νομοθετικου λόγου διαι­

229. Βλ.,στο ιδιο, ννθϋα­01. 772α7·Φ5ι 918Θ1·Ό ·­ 7τΩβλ­7 θεωσνιτμται 769112­Θ2” σεί σε ειδη και απασιθμείτα είδη για καθε αντικείμενο που αυτός πσαγματευεται,

ένα εύσημα ντα να στματσλσντιθετ αντή η μη εττττενἔη των στσλων τηί επ'­ταντττ μέθοδος που αδυνατεί να οδηγήσει το νόμο στην ανταπόκσισή του πσος τη δια­

κότητας, είναι ο ισχυσισμός πως αυτή η μη επίτευξη οφείλεται στο ότι ο νομοθέτηἑ φοσα: η απασιιθμηση των ειὁών δεν ανταποκσίνεται πσος την απεισότητοι της δια­

είναι πσεσβυτης: βλ., στο ιδιο, 8Α6ὶ›6­ο8, 957ε1­3 ­ πσβλ. 892α­893ει,9θθο· ένα αλλο φοοάς, (Πα μία παχγμἀτευση οωτήε τηἔ μεθόὁογχ γγ οποία συνοδεύεωγ από

εύσημα είναι ότι η συθμιση ενός θέματος γίνεται πασεμπιπτόντως, βλ. 921α3­4. πασαδείγματα, βλ. Κυο1τετεΙ‹ὶ (1949), 11­24).

Να στὶμετωσσνμε αττ σ 8ταΠσν (1983)7 89› σταφωνετ με τον ΗαΠ (1981)› σ 234. Βλ. Νόμ. 875α4­876ε3*· αποτελεί το πλέον σημαντικό κείμενο ανα­

σττστσ§ έλα την αττσψη σττ ετνατ αννατσ _ σύμφωνα με τσν Πλατωνα _ να τσσ· γνώσισης αυτής της αδυναμίας (βλ. 875‹15, 876ε3), γιατί όχι μόνον την αναγνω­

ττσττσωττατ τι νσμσθεστα (βλ¬ στα ααα 98­1Ο0)” σθθα σ σταααν ετττστιματνετ αττ τα σαςει αλλα και σκιαγσαφεί τα αίτια της, που είναι η ασυμμετσία αναμεσα στους

σημεία τσσττσττσττιστιἐ ετναν αεντεσεασντα νατ λετττσμεσεταμα κατα τσν Πλατωνα› στόχους της επιτακτικότητας («ἐπί παν» (875α5) ­ πσβλ. οημ. Π 227) και στον

και νπενθνμἴἔετ ότι η αυστησότητα του αμεταβλητου της νομσθεσταἐ ετνατ τσ «απεισον τόπον» που συγκσοτεί η διαφοσα (‹‹μὐσια.... ἕκαστα... καὶ παμπολυ

ιδεώδες κατα τον Πλατωνα τωνΝόμων. διαφἐσοντα ἀλλήλων» (875ε1­3))”. Αυτή η αδυναμία, αυτό το όσιο, εφόσον

230. Βλ.Νόμ. 770136­9. οφείλεται στην πσοαναφεσθείσα ασυμμετσία, αναγνωσίςεται ότι είναι κατι ανα­

Page 167: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

332 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν' ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 333

Βλέπουμε λοιπόν να εκκαλυπτεται στο σημείο αυτό ο τοόπος ολοομε οτοττοτβώσεμ ο τοοττοἐ ττιἐ τμτεΘβ0λή; έχει ήδη κάνει τηντης υπεοβολής, ο οποίος λαμβάνει τη μοοφή των υπεοβολικών εμφοντστι τον στο ττοοσμήντο τον τοτον λονοο οοο φοοέἔτ την ττοώταπαιτήσεων του φιλοσοφικου λόγου από τον εαυτό του όσον αφο­ τη οπο τη μοοφή τον οττεοβολτττσο ττολοσμοο ττοο ετττβολλετ οοά το αντικείμενο στο οποίο αυτός αναφέοεται, τη διαφοοά· όπως φτλοσοφτμοἐ λόντυ; στη διαφοοά η οποία κινείται παοά την τάξη

του· τη δευτεοη υπό τη μοοφή του ευουτατου φάσματος και, κυ­πόφευκτοω” (βλ. 77θὶ›6, 772ε7 ­ ποβλ. 747ο6­8), όταν μάλιστα ληφθείυπ° όψη ότι Θίως, λεα­Ετ0με@ει0ι%Οΰ χοιοοικτήοοι ­ συχνά μοιθημςχῃχήε ­ αῳθ­Οι νόμοτ μετά τη σμμττλήοωσή τοτε θο ττοέττττ να ττοοομττνονν ομττοβλνιτοτ (βλ. μητικής ακοίβειας ­ ουθμίσεων ­ επιταγών του ιδίου λόγου ένα­77εο, 957ο, 79ἶ‹1­798ο),/ ο Θεωοείται σημαντικο να ληφθεί, και λαμβάνεται, ντι της διαφοοάς. Συνοψίςουμε το πεοιεχόμενο του τοόπου τηςποονοια γι αυτο το αμεταβλητο που θα το αναλαβει ο «νυκτεοινος ἔυλλογος» (βλ. Ὁπε©βΟλή9 Ο φωλοσο Μό λό βοὐλετα 9

96Οο5­961ο6)· υπάοχει λοιπόν ποόνοια για το αμετάβλητο των νόμων, ενώ γνωοί­ , ”, φ ς γ € Ε να ἶπττασσετ ανεἔατ”ζουμε ήδη από τον Πολιτικό ότι αυτό στο οποίο ανοιφέοονται, τι διαφοοάι δε θα Ωἶδεωἔ/τα πρωτα ΪΕΟΌ Οτφοοοττν τον οτνθοωπτνο βτο στην ῖταθημεοττποέπει να νοηθεί μόνον ως διασποοά απείοων χαοακτήοων και ποάξεων που νοτητοτ τον ττολοτζετ ντοτ τοτ ποτντοτ Οσοττἔ βοολοντοττ ττοτσοτ την τοτἔήοιαφἐοουν μεταξυ τους, αλλα και ως γίγνεσθαι οπου το παοον, ακομη και στον του, ποοβαλλοντας ως κατ° εξοχήν κολασμό για όλους αυτους μίαίδιοὶάνθομἕτοτ δτοφέὁοει αττό το τμἕτλοόνοοτ ΕΟ μέλλον: βαηἀἶἶἕὲἶὔτίτἐηἰοῖίτἐἶἶἐἶἐ θεοαπεία θανάτου235· και, τέλος, αγωνίζεται να φέοει λόγω εις«καιτο μη εποτε μη εν... ησυχιαν ανειν των αν οωπινων››· . πέ α αυτ/τ έ 9 9 9

φοαστική αντίθεση που συγκοοτεί αυτό που ποοβλέπεται για τους νόμους: «ων Ο ς η η μ Ο μνα ανεξαωεϊηἔ εππαἔης Έων παντων'πεοι κινετν... μηὁέποτε μηδέν» (Νόμ. 77Ζσ7­8). Τα γνωοίσματα αυτά, και άλλα, της

επιτακτικότητας και η αδυναμια της έναντιτης διαφοοάς, παοουσιάζονται αναλυ­ Γτο μτο οττομη φοοστττττι ονττθεση οττλον _ οτοφοοοο ποβλ­ τη οτοτττστω­

τικά στον Πολιτικό (βλ. σχετικα, Δ. Ν. Λαμποέλλη (199Ο))· στους Νόμους το πλα­ ση τον Χωοτοο 875ο1τ3 ττοο ττοοοθοσομετ ποσἐ την μοτοινοαφή του που αποβλέπειτ

τωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο αναφέοεται επιγοαμματικόι στα ίδια αυτά θέμα­ τι σμνχοοντὶ του Πλοτωνο εττττοττττττοττιτοί στο ττλοτστο ττιἔ _ λονετοτ ττοθ7 νττεοττα”” εκλαμβάνοντας ως δεδομένη τη γνώση τους ­ στο διάλογο αυτό, όπως δια­ βολτὶν οττ _ οτ νομοθετεἐ νομοθετοον «ολλο οττο μοοτο τοτοοτο» (στο τοτοτ

κοιβώσαμε, ενδιαφέοεται να ποοχωοήσει πέοα απο τις διαπιστώσεις αυτές και 630979·, *τν × × 9 9 , ,

τ ν ε νεια τους. Ετσι, η επιτακτικοτητα οδηγείται σε καποιο συμβιβασμό, βλ., στο ιδιο,η ΘμηΣχετικα με την κατ“ εξοχήν έκφοαση της επιτακτικότητας, το νόμο, τη νομο­ 875 94­57 916 ο3·5·****

θεσία στους Νόμους, βλ., ενδεικτικά: Η. Οοὶτοε (1949), Ζ9­75 ­ για το νόμο, αλλά Βλ­7 ετττστιο ττἐ τοντοσημεἐ ντο τον ττολτττττο ττοτ τοοἐ νομονἔ οττοτμετἐ

και για άλλα συναφή θέματα ­ ,Ι.. Οοτοετ (1951), Χοἰν­οονἰ, Μοττονν (196θε), 544­ τον φτλοσοφοοντοἐ νττομετμένοττ στον Πο/τττττο (298ο 8019) χοτ τομἔ Νοττοοέ572 ­ παοκ 573­59ο για την κυυιαοχτα του νόμου, βλ. εταιιεν (1983), ε, 21, εο· για ίοττε­οτϋυτη σχέση νόμου και φύσης ­ πάντοτε στον ίδιο διάλογο ­, βλ., για παοάδειγμα, 235­ Η τντεοβολτι στον ττολοσμο οεν εττφοοἔετοτ μονο μέσο οττο την ττνοτοολτιΜ. Οετννεὶσ (1977), 61­63·τέλος,γιατη σχέση νόμου καιηθικής στουςΝόμους, για ποοοοστο τον θονοτον (βλ­ στὶμ­ Π 195)τ ττοτ την οττοτμτι οττ ο οττοτοσοήττοτε

το λεγόμενο «νομικό μοοαλισμό», του Πλάτωνα, βλ. Κοεεοττἰ (1988), (1989), ττολτττιἔ μοοοετνο ττμοτοεττον οττοτοοήττοτε ττοοοβοττυ οττομτὶ ττοτ νο τον ετττελεί'$τειΙΙον (1983), ΔΟ­42 ­ κατά τον Κοεεοττἰ ο Πλάτων είχε επίγνωση των δυσκολιών εττφοοζετοτ ττοτ με ολλονἐ τοοττοοἐτ (τι) Σε ονο στιμετο οοοἐετοτ οττ ο οσττών τηνπου ενείχε αυτή η εκ μέσους του δοκιμή εναομόνισης των νομικών ποος τις ηθικές εἔομστο μττοοετ νο ετττβολετ οττοτο ττοτνή θέ/το (βλ­ 881ο5_ο)' (τα) ττοτ σε ονο ολλοτεπιταγές. Δεν έλειψε και η διεοευνηση της σχέσης των ττλατωντμών νόμων των ότι θα ποέπει να τιμωοουνται τα παιδιά και οι παιδαγωγσί από οποιοδήποτε

Νόμων ποος την αθηναϊκή νομοθεσία. βλ. Α.Η. (ἶοεεε (1933), ο οποίος και συμπε­ ττολτττττ ον το ττοτοτ νττοττττττετ σε ττοποτο σφολμο _ ον ο ττολττηἐ οεν το ττμωοετ­οαίνει ότι οι κυοιότεοες νομοθετικές ουθμίσεις του ανωτέοω διαλόγου έχουν ­ (το ονετουἔετοτ (βλ­ 8089)” οτ) οττοολετ χοτ τι οττεοβολή ττιἐ νττεοβολήἐ οσον οφοοοσε μικοότεοο ή μεγαλυτεοο βαθμό ­ επηοεασθεί από το αθηναϊκό δίκαιο. το θονοτοτ εττττεφοοσμέντι τοἔτ ποθοπονω οπο οτἔ οτἐ θονοτον (908ο)τ ω§ ττοτνέ§

* Ποβλ., στο ίδιο, 919ο3­Δ· σε σχέση με το κείμενο αυτό, βλ. Πολιτικ. Ζ95ει1Ο­ ίτετά θοτνοτον (ορ/Οοτ οτ 8729­ 873ο› 88Οο_881ο)τ ττοτ οοἔ οτοβοβοτωοτι οττ τι ττοτθο·Μ. τεοη ποινή είναι ο θάνατος (85Δο).

Page 168: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

334 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 335

Το εσώτημα που αναφαινεται ειναι το ακόλουθο· πώς αντιμε­ μεοειακής ποαγμόιτωσης της ποόθεσης αυτήἐι όσο και ως

τωπιςει ο φιλσσοφικός λόγος τον τοόπο της υπεοβολής με τον ο­ κολασμός των παοόι την τάξη της: ο κολασμός για όποιον κασ­ποιο εκφοόιζεται η επιτακτική θέση; Υπόιοχουν δυο σημεια της πουται φοουτα διαφέοει αναλογα με το αν ειναι ελευθεοος,ανέλιξης της υπεοβολής της επιτακτικής θέσης τα οποια θα μπο­ δσυλος, μέτοικος, ή ξένος, ανάλογα με την ηλικια του, την εποχή,οουσαν να μας βοηθήσουν στην απάντησή μας στο ποοαναφεοθέν το ειδος του φοουτου, το αν η γη που καλλιεογήθηκε ειναι δικήεοώτημα. Στο ποώτο εκφοόιζεται η υπεοβολή ως ποόθεοη επι­ του ή όχι· όσο για τον αοιθμό των μαστιγώσεων, αυτός ποοβλέ­ταξης των παντων και ως λόγω μέοιμνα λεπτομεοειακής ­ αοιθ­ πεται να ειναι ισόιοιθμος ποος τις οώγες των σταφυλιών που έχειμητικής ποαγμόιτωσης της ποόθεσης αυτής: στο μέσον του κειμέ­ το κόιθε τσαμπι το οποιο αυτός θα έχει καοπώθει238.

νου αυτου λέγεται ότι ακόμη και το μέγεθος του καθενός σκευους Ειναι φανεοό, τόσο από την εξέταση των δυο αυτών κειμένωνπου θα χοησιμοποιει ο όινθοωπος της τόιἔης του επιτόισσοντος όσο και από την παοαβολή τους με όιλλα239, ότι ο τοόπος τηςλόγου δε θα ποέπει να ειναι παοόι τα όσα αυτός επιτόισσει236· με υπεοβολής με τον οποιο εκφοόιζεται η επιτακτική θέση έχει ως

σπουδή μαλιστα διευκοινιςεται ότι μια τέτοια ουθμιση, μαθημα­ όοιό του το ότι οδηγει τελικα το σπουδαιον της θέσης αυτής στηντική ­ αοιθμητική ουθμιση για τα πόιντα, ειναι δυνατό να θεωοηθει κατηγοοια του γελοιου240· κατ° αυτόν τον τοόπο επιτυγχάνεται μιασμικοολογια, αλλόι θα ποέπει να απαλλαγουμε από το φόβο ότι θα έκπτωση ­ για να παοαμεινουμε στην αισθητική γλώσσα ­ τουποέπει να θεωοηθει έτσι237. Στο δευτεοο κειμενο η υπεοβολή ηθικσυ­επιτακτικου χαοακτήοα της. Αυτή βέβαια δεν ειναι η εκεκφοαςεται τόσο ως ποόθεση επιταἔης και λόγω ιιέυιιινοι λειιιο­ Η

Ζ38. Βλ., στο ιδιο, θόιιὀά­8ι15εἱ3.ζζὐζ­___ι 239. Βλ. Πολιτικ. 266ει­εἰ· εκει αναγνωοιςεται (βλ. και 2661310­12, 266ε1θ­ὀ1)

Ο Ρορρετ (41962), 166, παοατηοώντας κατ' αοχήν ότι ο Πλόιτων παοοτουνει ότι γελσιοποιειται η διαιοεση, και ­ συνεπώς ­ η συναφής με αυτή χοήση τωντους όιοχοντες σε ασκηση ωμής βιας ­ ήδη στην Πολιτειο καιτσν Πολιτικό ­, στη μαθηματικών, ως μέθοδος φιλοσοφικου οοισμου του πολιτικου, που θα κατέχεισονέχειοι καταλήγει οτο συμπέοασμα ότι ο αισθητισμός, η αποψη ότι η κοινωνια την τέχνη να ασχολειται με τη διαφοοόι· στο κειμενο των Νόμων γελοιοποιειται,ποέπεινα ειναι ωοαια ως έογσ τέχνης, οδηγει σε βιαια μέτοα. Το ότι αυτό το σόλο επισης, η φιλοσοφική μέοιμνα χοησιμοποιησης των μαθηματικών για να εκφοόι­

παιςει η αισθητική γλώσσα στην Πολιτεια (βλ. 5ΟΟὸ­5θ1ει), δε σημαινει ότιτον ιδιο σουν το νομοθετειν το οποιο έχει αντικειμενο τη διαφοοόι.

οόλο παιςει γενικα στο πλατωνικό οοτρυε και συγκεκοιμένα στους Νόμους· αλ­ Για μια ποαγμόιτευοη των τοιών αστειων του Πολιτικού, βλ. Μ. Η. ΜἰΠετλωστε στην Πολιτειο, ήδη στο ψυχολογικό/ηθικό επιπεδο, η αισθητική γλώσσα (1980), 30­33, και ΒειτΙ‹ετ (2196Ο), 30­34· επισης, βλ. σχετικα, Βκειυρ (1952), 67, 71­

«εναομονιςεται» με την επιτακτική (βλ., στο ιδιο, 43Οε, 4318­Β, ιι32ε, και οημ. Ι 72,1 (ὶοιιΙσ (1955), 206. Τέλος, θα έποεπε να μνημσνευθει ένα ακόμη δειγμα, και400). Αυτόι που οχολιόισαμε σε σχέση με την ποοαναφεοθεισα αποψη του Ρορροτ, μαλιστα αοιθμητική ς υφής, του πλατωνικου χιούμσο: στην Πολιτειο (βλ. 587‹112­

ισχυουν και για την εκ μέοους του ιλ|οΙἰη (1961) εομηνεια της πλατωνικής αισθη­ οι!) αναφέοεται ότι η ζωή του φιλοσόφου ειναι 729 φοοές πιο ηδονική από αυτήν

τικής γλώσσας για την πολιτική (βλ., στο ιδιο, 64­65) ­ ο τελευταιος μαλιστα του τυοόιννου.

ποοβόιλλει ως αντιπαλο δέος της πλατωνικής πολιτικής φιλοσοφιας την επιτευξη 240. Υπόιοχουν και αλλα παοαδειγματα που οδηγουν το σπουδαιον τηςτηἐ δγαχχαγῆε (ι) (βχὴ στο ηχο, 43), επιτακτικής θέσης στην κατηγοοια του γελοιου: ο ακοιβής καθοοισμός του υψσυς

236. Βλ. Νόιι. 746τ13­ο5· όλα αυτόι τα ποοστάττει (βλ. 74664). τσυ χώματος του τάφου και της επιτυμβιας στήλης (258ε)· ο ακοιβής καθοοισμός237. Βλ., στο ιδιο, 746ε3­Δ· στη συνέχεια πλέκει το εγκώμιο της χοησιμότητας του χωοικου οοιου εντός του οποιου επιτοέπεται να ακουγονται οι θοήνσι των

του πεοιπλοκου των αοιθμητικών διαιοέσεων και θεωοει ότι οι πολιτες θα ποέπει συγγενών του νεκοου (9601)) ο καθοοισμός αν θα εισαχθει ή όχι λιβανωτόςνα επιτοισσοντοιι στην αοιθμητικόι εκπεφοασμένη τάξη (βλ. 7ι17ε1­1›6)· για την (8έ17ο­ο), ο ­ ποοβλεπόμενος ­ καθοοισμός του πότε θα ποοχωοει, πότε θαποοτοιἔη της οημοιοιας του οιοιθμου, βλ., στο ιδιο, 828ε8. στέκεται, θα τοώει, και θα λοόζεται καποιος (9421)).

Page 169: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

336 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

μέρους του φιλοσοφικού λόγου μόνη αντιμετώπιση των τριώνμορφών που λαμβάνει η επιτακτική θέση· είναι η αντιμετώπισηόσον αφορά την υπερβολή ως τρόπο έκφρασης της. Όπως ηδη

διακριβώσαμε η ίδια η θέση είτε ολισθαίνει προς την υπερβολη

δε

­ι­ε­ιειιωιιεειιω­ιειιῃχ

Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 337

μέτρου αντίθετη προς την προμνημονευθείσα μέριμνα ρυθμίσεωνευρυτάτου φάσματος και λεπτομερειακού προσδιορισμού, μέρι­μνα που συνιστά την τρίτη μορφη επιτακτικότητας· όσο για τις δύο

5 7Ε θ κ ὁ κ » » »

είτε όχι, αντιμετωπίζεται ­ όσον αφορά τις προμνημονευθείσε; . ἔεἔθέῖτηζεθέιῖζηῖεαοἶῖΐιετοἶὕηΐτἰκρδδῖίγνιῖιἶΐἕἕἕςτδἶἔἶτδδἕἐ

ωείε μοοφέε της _ με την πῳβολή αντίθετων θέσεων· για "Ξ Μ δελεχούς ρύθμιόης τόσο των ιδίων2“ θεμάτων που αυτές μνημο­αντίθετες θέσεις που αφορουν αντιστοιχα εκεινη τη μορφη

° “ , ιζ νεύουν, όσο και όλων των ζητημάτωνῃζ εκ μέρους του πλατω­επιτακτικότητας που στοχεύει στην επίτοιζη των παντων, και νικού φιλοσοφικού λόγου ως φορέα της τρίτης μορφής της επιτα­αυτην που επιβάλλει τον κολασμό όσων είναι παρά την επίταζη ] κῃκότηωἐπου η ίδια επιδιώκει έχουμε κιόλας κάνει λόγο. Υπάρχει όμως και ” ι ι ι ι

, , ΙΙΙ. Δε θα ειχαμε ολοκληρωσει την αναφορα στα στοιχεια τηςία ακόμη αντίθετη θέση η οποία αφορα τη μορφη που λαμβανει η

μ , διαλλαγης και της επιτακτικότητας του όλου λόγου του πλατωνι­επιτακτικη θέση όταν μεριμνά να προσδώσει συγκεκριμενη ­ κού φιλοσοφούντος υποκειμένου, αν δεν ομιλούσαμε για δύο ζη­

πατά πεθυπτωση _ έκφῳαση στο στόχο τηἐ ανεἔαωεῖηἔ επίωξης τηματα που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον· πρόκειται αντίτ δια ο ά : ασκώντα ια αλλ ια ο α το πλατωνικό ­ ι ι ι ”

η§ φ Ω ς 97 Υ η μ φ Ο ° ι στοιχα, για το πως αντιμετωπίζονται, τοσο στο πλαισιο της διαλ­ιλοσοφούν υποκείμενο κριτικη στους νομοθέτες των παραδοσια­

φ , ' λοιγης όσο και στο πλαίσιο της επιτακτικότητας, τα θέματα πουκών επιτακτικών πολιτειών όσον αφορά την εκ μερους τους προ­ αφορουν το θεο και την ψυχη, τα οποια μαλιστα και συνδέονταιβολη του πολέμου ως υπέρτατης αξίας, Ϊοποθετώντας τον στη μεταξύ σύμφωνα εππακῃκή θέσηςω.

χαμηλοτεαη θεση τηε κλβμακαθ των αἔβωγ °σπεΌὁἶ[ να συν(ἶὀεΉ_ (Ι) Στο πλαίσιο του λόγου της διαλλαγης, ο θεός ­ όπως δια­σει αυτην την αντιεπιτακτική του τοποθετηση με μια κριτικη των

σύγχρονών του εκφραστών της επιτακτικότητας οι οποίοι νομο­πιστώσαμεΖ" ­ είναι συνώνυμος με τη δυσκολία προσέγγισης εις

, , , , °, , Β βάθος των προβλημάτων που ανακύπτουν όσον αφορά την παρά­ιθετουν ­ κατα περιπτωση ­ για αναριθμητα πραγματα αναμεσα ι ι ι

σταση της διαλλαγης και την ικανοτητα του πλατωνικου φιλοσο­στα οποία αναφέ ονται ­ παραδειγματικά ­ τα κληρονομικα

Ο , _ φούντος υποκειμένου να ανταποκριθεί στη δυσκολία αυτη· όταν ηθέματα και μία κατηγορία βίαιων πράξεωνθη. Η άποψη αυτη, που

/ ι / κ Κ, γ

επαναδιατυπώνεται και αλλού243, ειναι φανερο οτι ειναι εκ δια­ι

., 244. Βλ.: περί κλήρων και επικληρων, στο ιδιο, 9Ζ3ο5­9Ζ6ὀ7· περί αικίας, στο

ίὀιο, 879οό­88204.

241' Βλ” στο ωἰο' 62969 _ 630633' 245. Βλ., στο ιδιο, 78θε1­7· το χωρίο αυτό μας συνδέει με τη σειρά των κει­242. Βλ. στο ίὁι 63Οσ3 ­ 63Π›1

7 07 ' » # κ κ

243 Βλ σχετικά τη διαβεβαίωση του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμέ­ μένων πω) αναφωαμε ποοηγωμενωε (βλ”σημ” Π 227)® Μ" εθχεται εΌθεω§ σε

νου ότι θα οΰιλ ίσει ία «τύπου ›› τ πα όιοτασ τ διαλλα ίς (στο ιδιο 8Ο3ε°ῖ­ αντίθεση με τη θέση πω εκφοάἔετω στο χωωο 788 Μ­03 Μαι σε σω/αφή Μίμεναμ η γ Ξ θε Ο ι ηα ηἔ ι γη ι έ ι ςγιαιιιισι, ελ. ο~ημ.1ι2ιι3›.

7' 809Μ_6” 816ο1_2). έπφθαση αυτηἐ τηε μεομμναἔ για «Έυπ0Ή§» ειναι (3 λογἶἔ για 246. Η τριττη επιχειρηματολογία σχετικά με τους θεούς (βλ.891σ­9θ?Β),δεί ατα και εκμα ειο (βλ. στο ίὁιο, 788οΔ­ο3, 8ΟΟΜ­7)· πέραν των οσων εχουν7," 7 ι ι ι ι ι ι ι ι

λεχθεί περί αυτών των «τύπων» (βλ 80365­7) και είναι επαρκή οτιδήποτε άλλο λπηθίἑεται _ Οσον ΘΦΦΘΩΘΦ το ποωταοχιχθ θεμα της υπϋοἔηε ΈΟΌ; ·­ στο λογο

' ι 7περί ψυχης (βλ. 89Ιά­899ὀ)· τελικά, αποκαλύπτεται ότι ουσιαστικά θεός και ψυχη,

χρειασθεί να ρυθμισθεί είναι θέμα της σκέψης του κάθε ατομου να το αντιμε­σε κοσμικό επίπεδο, ταυτίζονται (βλ. 899ο5­10).

τωπίσει (βλ. 8θ4ε1­Ζ, 8ΟΔεΔ­5). 247 Βλ 21

Page 170: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

πε τ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ο ΠΛΑτΩΝιΚοε Λοιοε ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 339

ἔΞ2:ἔ›ἶ@):ΞΕἕηῖ|ωΟἶΞΞΕἕ: ῖηἔωἕἐἑηθεἐηἔἔἶἕἔσἶἔῖεῖἶἔηἔῖ των αποτελεσματων τηέ παιδείας, και του οίνου25ἶ. Τι πθοκύπτει

πάντοτε λόγου ­¬ είναι συνώνυμη μιας σεισάς άλλων όσων όπως· απο Έα Οσα­εκιεθηκαν ποοηγοωἔενωα­ Οτι Ο 090€ Οωτος ­(Οι)

του πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου248 του νομοθέτ 249­ )§©ησΒμ0πΟἕεπω ιγβα να χαοακιηωσεί Μα" τιο οποιο Όπεθίἶωνεω7 η = ενα οοισμενο επιπεδο δυσκολιων που μποσει να αντιμετωπισει ο

248­ Στσσσ Νόμους) σύνδεση όσοσ ανθσωπος, και το οποιο ομως παοαμενσει, ειναι εμιιενες στοιχείοτης ενότητας του ανθσωπου251· (β) η εξεταση της χοησης του, στις

φιλοσοφούντος υποκειμένου υπενθυμίῷουμε (βλ. οημ. Π 170) ότι ποοαναγγέλλει, , , , , ,στην ασχη του έσγοι, Ο σαφέσωτος Όπαγνγγμός τος συνομγχητή (βλς 626ἀ3_5). στη αλλες πεοιπτωσεις, αν και φαινεται να παοαπεμπει σε καποιο ονσυνέχεια (βλ. 835 ο1­9, και την ποαγμάτευση του στο 2.1.), λέγεται, πασαδειγ­ υπεοβατικό σε σχέση με ιῖθν άνθΩωπΟ› τελικά °­ σλἶο Εδω πλαίσϋοματικα για κάποιο θέμα, ότι αυτό θα έποεπε να αποτελεί αντικείμενο πσαγμάτευ­ λόγσυ ή ΟΈΟ όλΟ πλαίσιο λόγΟ°0 για τΟ ίθι0 θέμα, ΟτΟ ΟπΟίΟ Ο ό@Ος

σηἶσῖτΐσμἶοους του θεου· επειδη όμως αυτόσὁεν ειιιαι ὀυνατό να γινει, θα είναι έογο οωτόἔ εμπεῳέχειας _ οδηγεί στη δωῃωίβωση ότι Οωτόε δεν είνας

ότι ιιἰιἰἶιἶἶὲεἔἐἶιἰἔ ιιζοἔιἰὲἶξοἶξἶἶἔξἔιἶῖξἔἶζῖἶἶὅιἔιζαιἶἔιἔἶἔἶιἶἔιἶΐξἕἔξ παεά Μαχεισῃτό σ”ώ°υμ° α°θ©ωπ[®ων ὁ®νατΟτ°ίτων”2' Μήαυτές, τα παοαδείγματα που συναντάμε δεν αποτελούν παοά υπενθύμιση και η Ο­Ὁνωνυμίαζ και μάλιεπα /δη κα­Εαχ@ηστἔκή° έχἶβ βἦβαιῳ σιοεπίοοωση της σύνδεσης αυτής· έτσι: (ἰ) το έογο του θεού μποοεί να αναλαμβάνει βάθοἔι Ήἔ αναλογεἔ συνεπελεἔ τηἔ γω την αποψη Οτε Ο Ο©Οἔ Οωτοἔισότιμα ­ όπως έμμεσα λέγεται ­ το φιλοσοφούν υποκείμενο (βλ. 6Δ5Ισ6­7, καιτην ποαγματευση του στο Ζ.1.)· (ἰἰ) την ίδια ακοιβώς στάση με το θεό έναντι τωνῖὲ ΞξοπὲἕζἕξἔἶέἶἑἶζιζἶἔἕἔΕῖσπἕἔσἶ αντἑστἶῃχα, 250. Ο οίνος (βλ. 649ε8­Μ) και η παιδεία (βλ. 79Ζο8­‹;ἰ3), οδηγούν σε ίλεων· η

έχει αναλάβει και το φιλοσοφούν υποκείμενο απέναντἕ του · βλ ναῖίτίἕτωπων Μπάσταση Οωτή θεωοείτω συνώνΌμη7 (πη γλώσσα πεοί μίἔης (μέσοωδ τηἑ δωαλ_Οσντοςἐσποσει ένοσῖλαι λαγης (βλ. 792σ8­‹15)' στο τελευταίο αυτό Χωθίο παθέχεται Ό διευκθίνηυη ότι η

τίσσντσσ εφσσσν σσσ συμβαίνει υποκείμενο σςἕ τον: αν τάση απόδοσης οοισμένων ποαγμάτων στο θείο, θα απέδιδε και αυτή την κατά­

σσμβσίνσ σε σχέση δεσῖεσο: βλ ασσστοιχσ σσσἔσζη ἔΠο5­σἶ ιζ" σταση σε αυτό (βλ. 79Ζεὶ3­4)· στο πλαίσιο του λόγου ­ που όπως ηδη είδαμε (βλ.

σσσγσσσσσσή 2­1­ ” ° ° ° αι ην σημ. Π 248) ­ μετα­φοάζἶι στην οοο›λογία πεοί θείου, αποδίδει σἶσοσ θείο, ζη­

ι . .. , . , , , , τηματα που αφοοουν το π ατωνικο φι οσοφουν υποκειμενο και το ογο του, ο

ιιιιἔίἶιἶἔ ἶἔζῖἶἔἔἔξἶἕἶἔιἔἔἕἶἔἰἶιῖἶιιἕἶ (Ϊ­ἔξαξιιΪἕἰἶξἰἔἔἶξἔΪἔίιἔῖἰῖ”ἔἶἔ όεοε Με αποδίδεται στο θείο ίβλ· 8®3ώι 8®θ2)·(ἰὶ)ηκατ®ασχην ανάθεση του έογου της νδμοθεσίας στοἶ›ς θεούς (βλ 66λο7 εΙ1)_ κ) * Η σΉγΜε%©[μένη Ταύτιση όσον αφωά την απόδοση ΈΟΌ ίλεω στο θείο,

ι , ' _ ° αι παοουσιάζεται εδώ κάπως καταχοηστικη, και αλλού ποοσλαμβάνει παιγνιώδηστη συνεχεια στο νσμοθετη (βλ.66Ζὀ7­ε1), με την κσίσιμη διευκοίνηοη ότι για τα χσσοσσήσσ (βλ. 712σ1_7)­(ἑἔεὲἰἑατισης τσσῖσσθἶἕἑαἐ›τοΤΞι|λΞ2Ζφἔυν:πστἑε)Ἡε1νοειΞσ αἔαμειγνύειτο *κι Κατόπιν αυτἠἐ τηἐ διευκθίνησηἐι εἔηγείται και Π ποοσομοίωση του σώ­

λοσοφοὐντοσ Ὁποκει ένσσ σσσσ ι Ω η μφ ι .σ § μ Ω(ἶὉ€ Ήἶυ φυ φ@0να ­ επομένως: και της σωφσοσύνης, δηλαδή της διαλλαγης ­ με το θείο

μ , μ την αναμεἑη Θηκη η η στην αοχη του εογου (βλ. 716 αἱ­3), στο οποίο αποδίδεται ο καθοοισμός του μέτσου (: «μέτοον» 71605[βλ. ἕΖιιε1­625ϋ1], καθως επισης και την αυτη σταση του σχετικα με την ανάμειξη σαι γενσσόιεσσ. 716σ1­6)των εων ά έ ­ ­ τ τ × × ° '

πιιιιιἕζἶἔοἔἶἶιἰἙἶ?ιἔἕξζἶι[ἕἶ; ἔἔΪξιἕἔιἔἶιῖίζ”ἱἕ”ἔἐἰΩῖ ῖἶῖγειξἰἔἔἶῳ 251· Πεόκεπαι κα ιη Μόπα φιλοσοφικά πεαγμάτευσε θεμάτων σεείναι οι θεοί που λέγουν ότι οήδιστος και άσιστος βίος είναι ένῖιςἶιαι έαυτό Ίἕ ἕλι Μίών με την (ωίσῃλ πολπείαι Υλα ΤΉ δυνατότητα γνώσης και χοησης των αισθη­

σε ­ τικών κοιτηθίων γενικά, και εκ μέθουε του φιλοσ0φικού λόγου ειδικότεΩα, καθώἐ

θεσσσ όχι σσνσν τσσσση ηδίστοσ σοσασίστοσ θα ἔασεασ πεεἔῖρσἶ βιἶ αυτός ο τελευταίος ποοσπαθεί να ομιλησει για αυτή την πολιτεία και αντιμε­

663ει1Ο­Β1, αλλά και ­ επιπρόσθετα ­ η απόδοσή της στους θεού7ς]]) η _ τωπΐἑει συγκεκῳμένα πθοβλήματα'” 252. Βλ. σημ. Π 248­250.

Page 171: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

340 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 341

(ὶ)| Στο πλαίσιο της επιτακτικής θέσης, ο θεός είναι εκείνη η

ί ” ( ή ζ ς οντότητα που υπεσβαίνει τον άνθσωπο25Δ. Ιδιαίτεση μέσιμναδηλωνει ενα ον το οποιο δεν ειναι πασα η υπεσβαση τωνανθσώπινων δυνατοτήτων.

(ΙΙ) Στο πλαίσιο του λόγου της διαλλαγής γίνεται λόγος για τηνψυχη, οπως γινεται λόγος και για το σώμα· ωστόσο αυτή η πσώτηδεν αποτελει πασά την ονομασία του ενός μέσους όπου εκδηλώ­νονται οσισμένες λειτουσγίες του ανθσώπου ­ το άλλο μέσοςειναι το σωμα· το μέσος αυτό, η ψυχή, ανήκει σε ένα ενιαίο πεδίο,

254. Εφόσον ο θεός ουσιαστικά είναι ταυτισμένος με την ψυχή σε κοσμικόεπίπεδο (βλ. σημ. Π 246), και η ψυχή ταυτίζεται με την πσώτη γένεση και κίνησητων όντων (βλ. 89687­ΒΖ), άσχει όλων αυτών (βλ. 892215­7, 967εὶ8­9), είναιπσεσβυτάτη των όντων, αθάνατη (βλ. 959ο3­4, 967‹17­8) και θειοτάτη (βλ. 966ό9­ε1)· όλα αυτά τα γνωσίσματα, που επιγσάφουν τη θεμελίωση της υπεσβατικό­τητας, αφοσούν το θεό, για τούτο και ανακοινώνεται με βεβαιότητα ότι ο θεο­

253στο πεδίο του ανθσώπου ως ενότητας .

253. Πολύ διαφωτιστική είναι η συζήτηση στο Φιληβο για την ηδονή και τηλύπη, συζήτηση η οποία συνυφαίνεται με την αποκάλυψη των απόψεων του φιλο­σοφούντος υποκειμένου για την ψυχή και το σώμα (βλ., στο ιδιο, 32ο­42ο)· διαπι­στώνουμε ότι μέσα από τη συζήτηση αυτή τονίζονται οι διαφοσές (βλ., για πασά­δειγμα: στο ίδιο: 32ο, 33ο), το ενιαίο (βλ. για πασάδειγμα: 34ε), αλλά και ­ αυτόέχει ιδιαίτεση σημασία ­ το ενιαίο­των διαφοσών: βλ. χασακτησιοτικά, την πσο­σεκτική διατύπωση: «τὰ δὲ διδ ἀμψοϊν ίοντα και τινα ῶσπεσ σεισμὸν ἐντιθὲνταἴδιον τε και κοινὸν ἑκατἑσῳ» (33‹:ὶ5­6)· το ενιαίο ­ της διαφοσάς τονίζεται και μέ­σα από το λόγο για την επιθυμία (βλ., στο ιδιο, 34ο­36ο), καθώς γίνεται λόγος γιατην αιτιώδη σχέση κένωσης (σώμα) ­ πλήσωσης (ψυχή), και για τη σύγχσονηπασουσία (σωματικής) λύπης (ψυχικής) χασάς, ή και διπλής λύπης (σωματικήςκαι ψυχικής). Τέλος, η άποψη ότι η ψυχή είναι ασχή ολου του ζωντανού οσγα­νισμού (βλ. 35εἰ2­3), δεν αποτελεί πασά πσοαναγγελθέν συμπέσασμα του εξήςσυλλογισμού: εφόσον οι μηχανισμοί της ψυχής (:μνήμη) έχουν θεμελιώδη σημα­σία για την επιθυμία (βλ. 35ό1­2), και η επιθυμία αποτελεί πσωτασχικό μηχανισμόγια την επιβίωση του ζωντανού οσγανισμού (βλ. 35 ε2­5), η ψυχή είναι ασχή όλουτου ζωντανού οσγανισμού.

Στους Νόμους, για άλλη μία φοσά (βλ. και 1.2.3.), η ψυχολογία του Φιλήβουεκλαμβάνεται ως δεδομένα γνωστή και εν ισχύει, γι\ αυτό και μία σεισά χεισισμοίτου πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου όσον αφοσά οσισμένα ζητήματα,γίνονται κατανοητοί, αν αποδεχθούμε ότι την πσουποθέτουν: κατ, ασχάς, τονίζε­ται άμεσα η ενότητα του ανθσώπου (βλ. 64404) στη συνέχεια, επειδή, ενδιαφέσειτο φιλοσοφούν υποκείμενο η επιθυμία ­ της οποίας ανάγνωσίζει και στο έσγοαυτό την τεσάστια σημασία (βλ. 7826­”783ε) ­, και τον ενδιαφέσουν επίσης ­όπως δείχνει ο λόγος πεσί ασετής, πεσί οίνου και πεσί του αισθητικού ­ οιεγγενώς συνδεδεμένες (βλ. Φιληβ. 39ὀ­ο) με αυτήν δόζα ηδονής, δόξα λύπης (πουανήκουν στο χώσο της ψυχής), γι' αυτό και ομιλεί για την ηδονή και τη λύπη σεσχέση με την ψυχή (βλ. Νόμ. 653ει­Β, 689ε­ο, 683Β­864ο).

σεβης θα πσέπει να έχει κατανοήσει τα εν λόγω γνωσίσματα της ψυχής (βλ.96?ιἰ5­7)· και ευθέως όμως υποβάλλεται η υπεσβατικότητα των θεών, καθώςλέγεται ότι αυτοί γνωσίζουν, ακούουν και βλέπουν τα πάντα (βλ. 9θ1ά2­4)· είναιλοιπόν σοφότατοι και έχουν τη βούληση και δύναμη να επιμελούνται όλων τωνόντων ­ επομένως και του ανθσώπου (βλ. 9Ο2ε8­9θ3ε3), και αυτό ακσιβώςπσάττουν (βλ. 9Ο3'ο4­9θ5σ4).

Γενικά, σχετικά με το πσόβλημα του θεού και τις δυσκολίες να γνωσίσουμετην πλατωνική αντίληψη για το θείο, βλ., πσόχεισα: Πἰδε (1927), 523­574,Ρεετιιςἰὲτε (21932), 172­195, Ιἰενεταἰιτ (1945), 39­42. Για το θεό στον Πλάτωνα,βλ., για πασάδειγμα: Οτοιηοὶε (1963), Ι, 369 ­38θ, Βἰδε (1927), 523­603, Ι)εερΙειτια(1985), 186­193, 203­239, Ρεετιιςἰδτε (21932), 43­53, Οετεου (1990), 62­71, 79­81,

Οτιιοε (1935), 150­171, 176­178, Βουυεευ (1942), 63­127. Κατά τη γνώμη τουΙἰενετὸὶτι (1945), 53­55, ο Πλάτων πίστευε στο δωδεκάθεο· διαφοσετική είναι η

γνώμη του Ποὸαε ­ βλ. Ποαόε (1945), 22­25, (1951), κυσίως 220­221, και σημ. 66

(231­232) όπου ασκεί κσιτική στον Κενετὸἰο. Οσισμένους απασχόλησε, επίσης, τοθέμα κατά πόσον είναι θείστής ή όχι ο Πλάτων ­ βλ. ΒεερΙεοά (1985), 186­191· ο

Παπανούτσος (1971) αναγνωσΐζει ότι η πλατωνική αντίληψη πεσί θεού άλλοτεκλίνει πσος τον πανθεισμό (: Πολιτειο) και άλλοτε πσος το θείσμό (: μεταγε­νέστεσοι της Πολιτειοις διάλογοι) κατά τον ΗεοΙςίοττΙτ (1936), ο Πλάτων μποσείνα καλείται «θείστής». Για τις επιδσάσεις που δέχθηκε ο Πλάτων από ποιητές καιφιλοσόφους όσον αφοσά το θείο και την εζεσγασία στην οποία αυτές υποβλήθη­καν από τον ίδιο, βλ. Ρεετυςὶὸτε (21932), 171­195, Ποόαε (1945), 22­25. Όπωςείναι, τέλος, γνωστό, πολύς λόγος έχει γίνει για τον Πλάτωνα ως πσόδσομο τουχσιστιανισμού όσον αφοσά την έννοια του θεού (βλ., για πασάδειγμα: ΒετΙ‹ετ(1960), 352, 365, ΗειοΙ‹ἙοττΙ1 (1936), 4 κ.ε., Ρεετιισἰὲτο (Ζ1932), 187 κ.ε.· αντίθετηείναι η γνώμη του Βοαιἱε, ο οποίος θεωσείτην ταύτιση αυτή ως «ανοησία» (Βοὀόε(1945), 23).

Συγκεκσιμένα για το θεό, το θείο, τη θσησκεία στους Νόμους ­ με κύσιααναφοσά στο Ι' βιβλίο ­, βλ., για πασάδειγμα: ΒεΠ‹1τερ (1935), Οτοιηοὶε (1963),

Page 172: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

342 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 343

λαμβάνεται ώστε ο άνθοωπος όχι μόνο να πεισθεί ότι υπάοχει για την υπαοξη του θεου257; Ποιν ποοχωοήσουμε στη δοκιμη μιαςθεός, υπάοχει το όν που τον υπεοβαίνει, αλλά και ότι επιμελείται απάντησης, θα ποοτείναμε να εξετάσουμε την άποψη της επιτα­τον άνθοωπο και δεν παοαιτείται από θεματοφύλακας του δικαί­ κτικης θέσης όσον αφοοά την ψυχη.ου255. Επίσης, όλως αξιοποόσεκτη επιμέλεια αναφαίνεται όσον (ϋ)| Η αντίληψη της επιτακτικης θέσης για την ψυχή είναι ότιαφοβα την αφιέσωση όλης της κλίμακα; των κολασιιώνι για να ­τη.­_εμπεδωθεί αυτη η πεποίθηση, με ιδιαίτεοη επιμονή στη θεσαπεία 257. Βλ., στο ιοιο, 887ι›6­ο2· ποβλ. 967‹:1­σ3. Ποαγματικα, αφιεσώνεται σχε­

τ0υ θΟινάτΟΌ256. Γιατί λ0ι3­τόν αυτή η 3τ0λυΟχιθ”ής πσοσπάθεια; Για­ δόν όλο το Γ βιβλίο στο θέμα αυτό, και διαπιστώνεται επάνοδος στο ίδιο θέμα στοτί θεωῳήταβ όΰῃ καλό ,και άωστο για την εππακῃκότητα ωἔ ἱελος του ΙΒ |βιβλιου|(βλ. 966ο­96βο). Υπασχει στο πλαισιο αυτου του εκτενους

, , 9 9 9 ογους οχι μονον ποοβλεψη ποινων, αλλα και η ποομνημονευθεισα (βλ. σημ. Πνομοθετελν η επλτυχλα τησ πΩοσπαθελα§ να πελσθολλν Ολ ανθοωπολ 255) τοιττη επιχειοηματολογία, που επέχει σόλο ποοοιμίου (βλ. 887ο2, 907σ4),

παοαμυθίσυ (βλ. 8851›2), μυθσυ (βλ. 903σ2),η επωδής (βλ. 903ο1)· όποιος δεν πει­Ζζ­τα οθεί από αυτην, θα κολάζεται (βλ. 907ό­909σ, αλλά και 909α­910ο)· για ένα ακό­Ι, 380­386, θοτεοιι (1990), 71­79, (ὶτιιοο (1935), 171­176, Ιπιοσἰοοἰ (1958), 206­240 μη, σύντομος ποοοίμγο γγα Ἑ0 ίδιο θέμα­ βχ 88γΟ­888ὸ'

_ με αναφοοα μαν στην Πο/μῖαα _ › Μοσονν (19ο0ο)› 399_Δ99› Βολἰἰοο (1952)› 6­ Έχουν ομόφωνα αναφεσθεί οι μελετητές στα κίνητοα του Πλάτωνα σχετικά329 ναοοοοαο (195Δ·›­ 311400” η ποανματεοση τον Υμοἰο (1988)› 38_58› αφοοα να με την επιμονη του στην εμπέδωση της πίστης στους θεούς. Συγκεκσιμένα: Ομοννα σημεία καν αἐ οναφοοέἔ τηἐ πλατωννμηἔ θοησμοίαἐ των Νόμων εν οννηοί· Βοαοε (1951), 224, διατυπώνει την άποψη ότι οι θοησκευτικές συθμίσεις τωνσον ποσο νη θοησμοία Τηἔ Αθηναἔε Πα το Γ βνβλίο των Νσμωλϋ βλ­› επίσηἑι Ραμ Νόμων επέχουν θέση μηχανισμών κοινωνικου ελέγχου· ο Ρορρετ (λ1962), 142­τἰςοτ (1930), 122­125, Μ. Οιιστοιητ (1924) ­ και τα σχετικά σχόλια του Ο1.(ειμσἰιτ 143, θεωοεί ότι η θσησκεία χοησιμοποιείται στους Νόμους ­ όπως και στην(1990), 48­63 ­, Μοτοιιυ (Ζ1965), 56­84, ΟΘἘΘΠΗΘΜ (1982), 258267 _ αβοβανοἔ Πολιτεια ­ για την επίτευξη πολιτικών στόχων· ο θομττεοιτ (1942), 161­174, έχειαν ποσμαναν ποον πανθοτσμον η θολσμοο (βλ­7 στο ίὰα 265) _ι σολοαοοο 0942)­ τη γνώμη ότι η ποοβολη της πίστης στους θεους ενισχυει το πολιτικό ποόγοαμμα131474· Θα αοέπομ εν μαναμλοίομ να σημοαοθοί σμννα οπονοοηπονε θέμα _ ννα του Πλάτωνα στους Νόμους· στη συντομη, αλλά πεοιεκτικη και ευστοχη, σχετικηπαοαοεννμαῖ αποοεἴἔονἐ οπαοἔηἔ θεοοι θοησμενμμη λατοοίαι νομον ποοί ασε­ ποαγμάτευση του ο ΚΙοε1‹ο (1986), 230­232, καταδεικνύει τη σκοπιμότητα τουβοίαἐι νοοοσολίαο _ πον αφοοα νη θοησλοία στοοἐ Νομοοῶ η πλέον ονοἔοονμη ωἐ θεου/των θεών για την επίτευἔη της πολιτείας των Νόμων· επίσης, στην κάπως πιοοημεσα ποαγμάτευση είναι αυτή του Κονοτὀὶυ (1945). πσόσφατη ­ και ενδιαφέρουσα ­ επισκόπηση του εν λόγω θέματος ο Υιιοὶε

255­ Πα την Έοανη αντη επνλονοηματολονναι βλ¬ αννίστονλαι Νσμ­ 891ο_ (1988) τονίςειτο πλέον σημαντικό: η πίστη στους θεους, είναι, κατά τον Πλάτωνα,89%/966€ἰ·967Θ7 899ο·9Ο5οι 905σ·907ο­ απασαίτητη για τη βιωσιμότητα των θεσμών της πόλης, είναι θεμελιώδης πασά­

Ζ56­ Γἶνεναν λσνοἐ ννα ποννη νεννμα (907ολ ννα απειλη (890ο)› μαοανωμα γων για την εφαομογη της πολιτικής φιλοσοφίας του (βλ., στο ιίὸιο, 28, 31, 32)· και(890ο)› αμμία (890ολ οἔοοία (890ο)› οημενση πεονοοσίαἐ (890ο)› φνλαλνση (89Οο› γοάφει χασακτηοιστικά: «Στα χέοια του Πλάτωνα, η θεολογία γίνεται τμημα της908ο·909σ)› ννα θανανο (890ο› 909ο= 9089 _ παοαπανω απο οίἔ ενἔ θανανονλ πολιτικής επιστήμης» (στο ιδιο, 32)· ο ευσεβής πολίτης είναι και υπάκουος (βλ.

Σημαώνονμε σα στο θέμα τηἐ νβοοωἐ ένανμ των θεών οπανοναν σλν μονον η στο ιδιο, 35). Εν ποοκειμένω, δε θα ποέπεινα λησμονουμε την αντίληψη του θείουαθεἶαι αλλα μαι η οη μνσοονία νονωαμών νεοών (9Ο9ο_910σ)” στην πεοίπνωση αονη του Πλάτωνα, του Κοιτία, ο οποίος στο έογο του Σίσυφος εκφοάζει την άποψη ότιποοβλέποναν οσο ποννη αλομη μαν ο θανατοἔ (9109) Σλεμμα με το θέμα αστο τηἐ οι θεοί επινοη θηκαν για να φοβεσίςουν όσους σκέπτονται να υποπέοουν σε ηθικάοβοεωἐι νηἐ ασέβααἐι ένανα νων θεώνϋ σον ηναοο σμἔητησονἔ ναν ποοἔένησο παοαπτώματα, και για να αποτοέπουν τη διάποαξη εγκλημάτων (απ. 25· το ανα­πολλα _ έννονα εανμονμμα _ σλολ1α› αομεί να αναφέοονμε σα αμομη ναν ο φέοει ο ΚΙοε1‹ο (1986), 230)· τέλος, παοά τον φιλόδοξο τίτλο του, το άοθοσ τουνλοοἴοο (1975λ παοατηοοί σα σον έλα ποοηνονμενο στην αολαία Ελλαδα η Ρειιτ,ς1ο (ΡιιιτμΙο (1976)), είναι μία έκθεση ­ σχολιασμός του Γ βιβλίου των Νόμων,πλανωννλη οοθμνση εναντίον νηο ασέβοναἑ (βλ¬ στο [όλα 23)› ο σε Παπανοονσοθ χωοίς οιοδήποτε ίχνος πασουσίασης «πολιτικής ψυχολογίας της θσησκείας των(1971) αναγκάζεται να υιοθετήσει κοιτικη στάση έναντι των μέτοων εναντίον των πχαῖωνωγών Νόμων».αθέων τα οποία θεσπΐῷουν οιΝόμ0ι, (βλ., υτ0 ιῖἶιτ), 152­154). Πολλοί επίσης τόνισαν ότι το έογο αυτό, του οποίου η ποώτη λέξη είναι η λέ­

Page 173: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

344 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 345

αυτή είναι ο όντως άνθοωπος, το πιο οικειο στον άνθοωπο258, το δοχή της υπαοξης της ψυχής ως ανώτεοης από το σώμα και αθά­ανώτεοο στην κλίμακα των αξιών μετά το θεό259· το σώμα συνο­ νατης συνδέεται ­ όπως ποοαναφέοαμε ­ με την πίστη στηνδευει τον άνθοωπο μόνον όσο αυτός ζεί, έχει παοοδική οντότη­ υπαοξη θεσυ265.

ταΖ60, ευοίσκεται χαμηλότεοα στην κλίμακα των αἔιών261· η ψυχή Μετά την συντομη έκθεση των αντιλήψεων της επιτακτικήςείναι σντσλογικά ποωταοχική262 και αθάνατη263 ­ μετά το θάνατο θέσης για το θεό και την ψυχή, θα αποπειοαθουμε να απαντή­του ανθοώπου ­ σώματος πηγαίνει στους θεουςλ". Τέλος, η απο­ σουμε στο ήδη διατυπωμένο εοώτημα για την ποώτη αντίληψη,

μεταφέοοντας παοάλληλα την αποοία που αυτό πεοικλείει, στοθέμα της ψυχής: γιατί αυτή η έντονα υπογοαμμισμένη αξιολογική

ξη θεός (βλ. 624ε1) και για το οποίο οητά λέγεται από το φιλοσοφουν υποκείμενο ὁ , , , , , , θ ,

ότι συγκοοτεί μία «θεία πολιτεία» (965ο10), είναι μία θεοκοατική πολιτεία (βλ., Βακωση της ψΌχη§ απο το σωμα σε σχεση με τον αν Θωποι γιατιγια ττοοάοτιγμο: Βαν (1937), 313­316, νιτιττι­Νττγττετ (1978), ιιιο). Στο ττιιοιοιο όλη αυτή η αντιληψη για την ττοοεία τηε ψαλυαιε μετα τα θανατο ααιαυτής της «θείας πολιτείας», μία σειοά σημαντικών στοιχείων της ενισχύονται ως η σύνδεσή της με τΟ θεό;ποος την ποοσπάθεια αποδοχής τους, καθώς τους αποδίδεται ο χαοακτήοας του Η απαντηση θα μη­Οαοηαε να αννχνεηθευ στο νενονός ότι ση­θείου· έτσι, για παοάδειγμα: η ψυχή είναι θεία (βλ. 7261›3, 794ο1, 966ο1), η μανῃκά γνωοίσματα της εππακτὼκῆἔ θέσηε ενἰσχύονταἰ ως π@ο§διαλλαγή είναι θεία (βλ. 792ιὶ5), η ακινησία των νόμων είναι θεία (βλ. 798ο1), ο , , , „ ,νόμος είναι θείος (βλ. 95707), η τιμή ποος την ψυχή καιη τοποθέτηση του σώματος την υωοθεση τουἔ να π©ω/ματωσΟΉν τσοἔ Ρ­ΕΟΧΡΌΞ τΟΌ€ Ψε Ρχεσησε δευτεοη θέση (βλ. 727ο κ.ε.) είναι θεία ενασχόληση (βλ. 732σ2), η παοάβαση με το αντωίνελμενο ΤΟΌ9 πω) ελνω η δ'=αφΟΩα› Όπο μια ποοω­Εοθεσηττου θειου νομου τιμωοτιται απο τη δικη που παντοτε τον ακολουθει (βλ.716ε3), η να έχει επιτευχθεί η πίστη ποος το θεό και να έχει εμπεδωθεί η

αιαώε και η αιακὐνηιτἔλαει είναι αείαε φόβοι; ίβλ­ 671α2) _ νεναατεαα για αι αντίληψη της ποοαναφεοθείσας θέσης για την ψυχή. Ποια όμως49990 του επλθετθη θειοἔ σἶοθἔ Ν®μ®®ἔ= βλ· ΜΠΒΠΙΘΓ 0930)? 90­111· είναι αυτά τα γνωοίσματα, και ποια μοοφή λαμβάνει η ενίσχυσή

25ε.Βι.,οντιοτοιχο,Νομ 959ι›5­ιιςττοβλ.95986­ιι,959οι­8),ταττε­ιι. τονε; ία) Ο θεα€ είναν αυτόἐ ααα) παωταατατεί ααα­ ααα 449019·259. Υπάοχει η εξής διάκοιση: η ψυχή του ανθοώπου, η ψυχη που εν­ειναι λ , θ , , λστο σώμα του ανθοώπου θεωοείται (βλ. 726ει3) θειοτάτη μετά το θεό­ψυχή σε κο­ εκ­"κα απο εωνει Την, πθοσπαθεια τηἐ εππακτυκοτηταἔ γκι ε­ομιττο τττιτττεο (τι εωιτ­τιι), τοι οττο βέβαιο τεττιτιτιετη; ττοαηοήςτης στο το πτοιιεοήι αοιθιιητικό ποαααιαοιαιια ονθιιίσεων όσον αφοοα τημα, το οποίο τόσο πολυ απαἔιολογείται σε σχέση με αυτήν (βλ. 726ε2­728ε6)· έτσι,για την ποώτη, αυτήν που είναι ­ έστω και παοοδικά ­ «κτη μα» του ανθοώπου(726:7­727ει2), δίδεται η συγκεκοιμένη διευκοίνηση (βλ. 7263, 727133­4, 728ὀ3), τήενώ όταν δεν υπάοχει ο ποομνημονευθείς ποοσδιοοισμός, δεν υπάοχει καμία 265. Βλ., σημ. Π 246, 254. Για την ψυχή στον Πλάτωνα, βλ., για παοάδειγμα:τέτοια διευκοίνηση (βλ. 728ο1­2, 966ι19­ε1). Α‹1Ι‹ἰΠε (1970), 127­137, Οτοιυδὶο (1963), Ι, 293­ 364, Βσααε (1945), 21, (1951),

260. Βλ., στο ίδιο, 959ο1­3. 207­235, Οτυοε (1935), 120­149, Οιιτυτὶο (1971), ΗεΙΙ (1963ο), Βοοὶυ (21968), 126­

261. Βλ.,στοιιδιο, 959ει5­6·ποβλ., επίσης, 697153­5, 743ε2­6, 959ο5,726ε­728‹1 160, Βοοαο (1925), 463­489· για τη σχέση ψυχής και σώματος, βλ., ποόχειοα,4 το τελευταίο αυτό κείμενο το συζητάμε διεξοδικά στη συνέχεια. Α‹1Ι‹ἰΠε (1970), 137­143, Γοὀἔο (1950), 177­2014 για την ψυχή στους Νόμους (με

262. Για το ότι είναι, γενικά, σντσλογικά ποωταοχική, βλ., στο ιδιο, 896ε7­1›2, κυοια αναφοοά στο βιβλίο Ι' ), βλ., ενδεικτικά: Ροετιιςἰετο (1949), 123­130, Μ.892ε5­7, 967‹18­9· για το ότι είναι ποωταοχική σε σχέση με το σώμα γενικά και του (ὶυετουΙτ (1924) ­ καιτο σχολιασμό του από τον ΟΙ. ίὶαιιαἰο (1990), 47­ 63 ­, Ου.ανθοώπου ειδικότεοα, βλ., αντίστοιχα: 892ε8­1›2/ 892ο3­7, 896ο1 ­ 897ο4/ σημ. ΙΙ Μιι8Ιετ (1960), 48­61, ΟετοΠῖὶεΙσ (1982), 258 ­267, Βοὶωεευ (1942), 131­148,

258/ σημ. Π 260· ποβλ., επίσης, Φαίὁ. 94ο. νειυτουττε (1954), 311­400· θα ποέπει να σημειωθεί ότι ο θουηεου ασχολείται με263. Βλ.,Νόμ. 959ο3­4, 967σ7­8. τη σχέση του πολιτικου ποογοάμματος των Νόμων και την ποοβσλή της ψυχής264. Βλ., στο ιδιο, 9591›4­5 ­ ποβλ. 959ο6­8. ποος ενίσχυση του ποογοάμματος αυτου (βλ. Ξσαυεευ (1942), 161 ­174).

Page 174: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

346 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν_ ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 347

διαφσσαεω. (β) Ανατιθεται σε αυτόν η μέοιμνα της επιτακτικό­ συνέπεια όχι μόνον την όιοση του φόβου θειας τιμωοιας της ψυχήςτητας για κολασμό της ψυχής όσων έχουν παοαβει τα όσα η ιδια που δεν επιτόισσεται, αλλα και την αποδυνάμωση αυτής της ιδιαςεντέλλεται267· αντιστοοφα, η μη πιστη στο θεό, η αθεια, έχει ως της αποδοχής υποταγής στην επιτακτικότητα· συγκεκοιμένα: ταυ­

τόσημη με την αθεια ειναι η όιποψη ότι αφενός μέτοο των ποαγ­266. «ἰεοὸν θεου δῶοον» (Νομ. 771ο5) ειναι όλη αυτή η αοιθμητική σμικοο­ μιά­ιων ειναι Ο ἀνθοωποἔ ωἔ ὁιάφοοοῶ λιοιι όχι Ο θεόἔ­σωφ@Ο“

λογια, και, αντιστοόφως, στο πλαισιο της ανόικλασηζ, μια τέτοια διανομή την ΟἸΪνη268, η επιτακτικότητοι ως ηθική τάξη, ως ηθική ταυτότητα τωνέχουν θειώσει (βλ., στο ιδιο, 771ο1­Ζ· γενικα, βλ., στο ίδιο, 771ε­ό, και ποβλ. 828ε­μ)­ Αυτό δεν αποτελεί ποσά τη μια όψη δοκιμής θέωσης της επιτακτικότητας· ο ζτττζόωἶθεός όμως ειναι και ποότυπο και εγγυητής της αλλης όψης: ποόκειται για αυτήν οθ3ό3­9Ο5ο5, θα ποέπεινα παοατηοηθει ότι αυτός πεοιλαμβόινεται στο πλαισιο τουπου έχει ως στόχο της να επιτάξειτα πόιντα, να μη της διαφυγειτιποτε, να επιμε­ εοχοιολονιπομ μοθον (βλ­ι οιο πλω) 9ο3ο1·9ο5ο7)­ Ο μοθοἐ οιιποἐι ο οποιοἔληθει με ακοιβεια όλα ανεξαιοέτως, ακόμη και τα σμικοόι (βλ., ποόχειοα, σημ. Π οιποιελει πολο πιο εἔεονοιομ­ενη μοοωή ιιιἐ εολοπολονιοιἐ ιον Τμιοιιον (βλ·­ οιο ιοιθι227)· για το θεό ως ποότυπο­εγγυηιή ή αυάιιλασηθέωση αηῖηἔ τηἑ άχληἔ όψης; λθε, 42ο­ο, 91ο κ.ε.), ποοσπαθει να ποοβόιλει μια εσχατολογια όχι με θεολογικουςβλ., στο ίδιο, 9θ1εΙΖ­ιι· για τις δυνατότητές του, βλ.,στο ιδιο, 9θΖε8­9θ3ε3· για την οοοοἐ οιλλοι με ιμοοιποοέι νοι οιοιμοοωωοει ενοι εολοπολονιπο φοοιπο οοοιιιμοιῖ οινιιεπιχειοηματολογια του τι επιμελειται, βλ., στο ιδιο, 89%­οθὅὀ, κυοιως 9Ο3ο4 ­ νηἐ ιιμωοιοιἔ επ μεοοοἔ οιποιοιων οιιι μειοιθοινοπιοι ζωιλ οινοιωοιινειοιι ενοιἐ νέθέοοέειι ­ καθως επισης (για ιο εεε­ψυχη), ει. στο ιυιη, 967ι2­τι φόβοι τικωοιαει 0 φόβοι τηε μετενσάοκωσιιε τηε ννκήε σε κατὡτεοεε υπάοἔειε. αν

* Για το μηχανισμό αυτό της ανθοώπινης σκέψης, βλ., παοαδειγματικόι, στο οι ποοιἔειἐ τον οινθοωπον εινοιι ιέιοιεἐ πον ποεπει αιποἐ νοι οοιινιιθει οε οιιπιλ τηνιδιο, οθ5 Β5­7: «κδιτα ὡς ἐν κατὀπτοοις αὐτῶν ταις ποαἔεσιν ἠγησω καθεωοακέ­ ποοειοι· Όπωἐ εχει επιοημοινθει (βλ οοιιοοοιε 0991)­ 202­201 (1973))› ιι νεοι οιιπήναι την παντων ἀμελειαν θεῶν». Έτσι, βόισει αυτου του μηχανισμού ανόικλασης, εολοπολονιο εινοιι ι7 πλεον εππωιιιἔ σε εμοοέ _ ωἐ μιι θεολονιπἠ (η πειθωἐ ιιιἐικαι με δεδομένη τη σύνδεση θεου ­ ψυχής: (ι) Θα μποσουσε κόιλλιστα να εομη­ δυνητικόι, απευθυνεται και στους αθέους) ­ και σε αποτελέσματα, εφόσον: (Ι)νευθει η διόικσιση σε ενοιοετη και κακή ψυχή (βλ. 897ο­ό)° (ιι) Επισης, στο θέμα ενιολοειιο πμοοἔ τον λονοο ιιιἐ πολιιειοιἑι επιοειονιοιἐ ιη μειοι θοινοιιον ιιμωοιοι ωἑτης υποταγής στα όσα επιτάσσει η επιτακτικότητα των νόμων, η αναφοοόι στο θεό ποιθοοιπἠ ποοειοι' (ιι) ποιλοπιει ιοι λάθη ιιοιι ιιἐ ποιοοιλειιμειἐ ιιιἐ νήινιιἔ οιποοοοιιἐαποτελει ειτε (α) ανάκλαση­θέωση ειτε (β) εγγυητή­ποότυπο: έτσι, η υποταγή α­ οιποιιοοονιιἔι ποιι μοιλιοιοι ποιοι οιλοιθιιιο ιοοπο _ μονιμο οιιιημοι ιηἐ επιιοι·υτή εκλαμβόινεται (α)| ως υποδούλωση σε θεούς (βλ. 7όΖε1­5), αλλόι και γινεται πιιποιιποιἐι οπωἐ ποιιιο (ιλ (μι) ιι ειπονοι ενο§ οομποινιοἐ ποο ιιμωοειιον οινοοωποκατανοητή (β)| βόισει του ότι τους έχουν θεσπισει οι θεοι (βλ. 634ό8­ε5). (Πι) εινοιι πιο φοβεοή­πειοπιπη οιπο την ποιοεμβοιοιι ποιποιον θεον” (ιν) οονεχιοει νοιΤέλος, ειναι επόμενο μετόι από όλα αυτα ότι: (μη) η όιονηση της αλήθειας του οονοεειοιι με ιι! θεολονιοι τ Χωοιἐ νοι την ποοβοιλειι εινοιι πιο εμπολο νιοι ιοοἑλόγου της επιτακτικότητας δε γινεται ανεκτή, και χαοακτηοιςεται όχι μόνο μη θεοοε νοι επιβλεποον ιοι ποινιοι οιν ο ποομοἔ λειιοοονει με ιοοι Ψοοιποοἐ νομοιπἐνόμιμη αλλά και μη όσια (βλ. 861σΖ­5)· (ἰὶὶ2) ο αοχων (της πολιτειας της επι­ πάνω οιοοἑ οποιοοιἑ θεμελιωνειοιι ο εοχοιιολονιλοἑ λονοἐ νιοι “ιιιν οινοοιπη ήτακτικότητας, της εξουσιας της θεμελιωμένης πανω στην εικόνα του πολέμου ­ καθοδικη πθοειοι ιηἔ ψνλἠἐ· Με την ποιοομοιοοιι οιιποο ιον εολοπολονιποο μοθοοβλ. 715εΖ­3) ειναι υπηοέτης του νόμου, κόιτι που τελικα ταυτιςεται με το να ειναι οιολολιἶθιιποιν επιοιιι ο οομιιμι (1947λ 105­108 τι οννοπνιμά _= ναι Ο Κιιολλετελςλστην υιιηηεσω των Θεών ςβι., στη ιυιη, 71502­το _ πιει., ιιυηιως, τεεεε­5, αλλά (1971), 73% πλέον ειιοτοκη όιιωε ειναι αυτή τον δυιεὸεο­ (Να σημειώσουμε ότικαι 861εμι). και στη Μειοιςεοτἰε (1981), 225­239, υπόιοχει μια πασουσιαση και κοιτική εν γένει

267. Η ποοαναφεοθεισα μέοιμνα του θεου για τους ανθοώπους, η οποια απο­ ινιἐ πλοιιωνιπηἐ εοΰιοπολονιμἐι πεοιλοιμβοινομενιιἔ ιιοιι οιιπήἐ ιων Νόμων)­τελει ειτε θεική εγγυηση ή ανάκλαση­θέωση της επιτακτικότητας, πεσιλαμβόινει 268­ Βλ­ Νομ­ 715ο­717ο­ Η ποιιιιιή οιπεοθονειοιι οιον Ποωιοινοοοι” βλὐ «ο οὴένα ακόμη γνώοισμα της επιτακτικότητας: τον κολασμό· για αυτόν, βλ., στο ιδιο, θεοιἐ ιι μιν ποινιων Χοιι μοπων μὲιοον οιν εἴη μοιλιοιοιι ποιι πολο μοιλλονῆ ποο ιιἐι ωἐοεοιιι­εε, οοέειε­9ο5ε5, και, επισης, ειτε­8738, εεαεειι­ η δικη συνοεευει πε­ Φασα ανθοωποε» (71604­6· ποβλ­ όσον αφοοά τον Πεωτοαόοιι: <<π<ιντων και μά­ντοτε το θεό και τιμωοει όποιον δεν ακολουθει το θειο νόμο (βλ., στο ίδιο, ν16εΖ­ ιων μειοον εστιν οινθοωποἐ» (ΠΚ Β1))­ Μειοο εινοιι ο θεοἐι νιοιιι ποοιοιολοἔ ολιιἔ

της μεταβολής στο συμπαν ειναι αυτός (βλ. 715ε8 ­716ε2), και συγκεκοιμένα,οό).Σχετικα με τον κολασμό, όπως αυτός αναφέοεται στο ποομνη μονευθέν χωοιο οεοποιμἐ ολων ιων «νοον ελονιων» εινοιι ο ιοιοι (713ε3­5)” ομωἐ οε οιλλο οιιμειο

Page 175: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ή8 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 349

ανθοώπων, και αφετέοου ότι φυσει δικαιο και οοθό ειναι η μη

δουλωση του ενός στην επιτακτικότητα ως νόμο των αλλων, αλλα αοετή ­ που ανήκει στην ψυχή ¬, και ο λογισμός ­ που ειναιτο επι­κοατειν του ενός επι των όιλλωνΖ69. (γ) Συνυφασμένη με την θεγχόἐ χω γε@ό€27Ζ _, να άθχουν επι της ηδονής και της λύπης)υπαοξη του θεου, μια από τις δυο κυοιότεοες αποδειξεις για την

ὐπαοξή τΟΌ› εννοω η τάξή που Ὁπάθχεν στην κίνηση όσον αφοοεᾶ τα 272. Για την αοετή ως θεϊκή, ως δηλαδή ανήκουσα στην ψυχή, βλ., στο ιδιο,αστθνήά σώματαῃοδ το νεγονόἔ αυτό Τωοβάλλεν ένα θεμελνωὁεἔ 631Ι›­ο· για το λογισμό ως ιεοό, βλ., στο ίδιο, 64582 ­ θειος ειναι εφόσον συν­γνώαισμα της επιτακτικότητας, την τάξη, από τΟν κΟινωνικό ΟτΟ δέεται με την αοετή, εν­έχεται, στην αοετή, αποτελει συστατικό στοιχείο της

φυσικό μακοόκοσμο. ααενήἔ·

(δ) Η διακοιση σε θεια, ανώτεοη, ψυχή και σε κατώτεοο σώμα Η συνδεση ἔης ςἶαονησηἶ νου με νἶθενοσ νηἔ σωφοοἶννήἔ με νο θενἶτ ὁἕ θα

υπάγεται στον τοόπο σκέψης ο οποιος εκδηλώνεται στο πλαισιο Τωἶπεν να μαἔ Ο ηνεν στο ήβναστο ἶωμπεῳσμα ΟΡ αποτειονήχωθή ναμἰα ήν­κοινηοη, εκφανσεις της (θεικης ποοελευοης) αοετης ­ αυτη ειναι η γνωμη πολλων,νήἕ επνταήτνννότήταἔ· Κατ) αΩλήν› δνλαζεν αἔνολογνκομοπωἔ καν η όπως, για παοαδειγμα, της Νοττμ (1966), 192­193. Ας ποοσέξουμε τον ακόλουθο­ ΟτΟ ιδιΟ πλ0ιιΟι0 ­ διόωωιϋη θεός ­ άνθηωσ­τΟς, τΟν άνθ€›ω3τΟ, συλλογισμό: (α) Στο χωοιο 631ὶ›­ο λέγεται ότι οι αοετές ειναι θεια αγαθα (ποβλ.

θέτοντας έτσι τη θεμελιώδη ποουπόθεση εμφανισης της εικόνας 9ααα5·901α1αλ καν η ανεία _ και τα αλλα _ εἶναι ανθαώσανα­ Ωασααα αααι η

του πολέμου σε ενδουποκειμενικό επιπεδο· κι όχι μόνον αυτό: δναναναή μποαεν να Οήμαννεν 0" παοἔανονναν απο νονἔ Ἑεονα μποαεἔαμωἔ ναν να

σσσσ σσσσσ συ σσσσι μσσσσ σσσ ση μσσσσ σσσν σασνσσ Π ἶἶιἔζξξἔήνἔἕἶξξἦἶἰἕτἔξἔξἶἔςἶἶτἶἶἑ ἶζσἔἶιἶἰζἶξἶαἔτἔἶξξζἶ ἔἔἶ ιἔἔξἔξζαιἔδνακωση αυτή ννννενναν στνἔ βαθμνδες εήεννεἔ πω) Οθαουν αγαθο αποτελουν όντως αγαθα, αν δεν ποοηγηθει μια τέτοια οὑθμιοη (ως αοετή) όσονκαν δίκαια αννίσνονλομ να όωχεν το «βέλτνοννὅ το «αμεή/Ον››› του αφοοα τα αγαθα, η οποια και να τα καθιοτα όντως αγαθά για τον όινθοωπο· αοα, η

εαυτού του, η «βελτιων» ψυχή του «χειαονος» σώματΟς271° ααα : η αοετή ειναι «θεικής» αἔιας. (β) Σχετικα με την σύνδεση του νου με την ψυχή στο Θ”και Ι' βιβλιο· αυτή εντάσσεται σε όλα όσα λέγονται στο παοόν κεφαλαιο για την­Τ επιτακτικότητα: οι νόμοι ειναι νου γεννήματα, επομένως, και αυτοι θα ειναι θεικοι,

ιβλ. ?θ9ο9­10), όχι μόνον ο θεός, η τυχη και ο καιοός, αλλα και η τέχνη αποτελει εφόαονη ψυχή με την οποία αυνὁέεταν Ο νούα είναν θε­Μή. συνεπώς, θα παέπεν

αήμανμμό παΘανΟννα· να υπακουουμε σε αυτους, γιατι ­ διαφοοετικόι ­ θα τιμωοηθοόμε από το θεό.Τέλος, θα ποέπει να σημειωθει ότι το ιδιο κειμενο ομιλει οητόι για τον μη Αααα το θεία στην πααούαα πεαίπτωαη δεν εἔνπηαετεα δεν παααπέμπεννοα

όμοια μθοἔ τήν ήθνμή ναμτόνήτα› ωἔ ανθαωπο ὸναφαθα (βλ·716ὀ3)­ σε άλλη νλώσ” ματικόι, στην ποοτεοαιότητα αξιαςή οημασιας για τη διαδικασια επιτευξης καποιουσα, αυτός θεωοειταιφοοέας υβοεως καιοαντιθετος του ταπεινός (βλ. 716ε4­7) ­ παανματοα όπωα ατην (α) πεαίπτωαη εἔαντίαα τηα (μναα) νναναλεννννήα

ιμα τα ταπεννόα βλ­ Βαααα (1951λ 215= 229 σή μ· 39· σημασιας του ως αυτου που οντολογικόι ποοηγειται· το θειο, αντιοτοόφως, εννοειται269· Βλ­ Νόμ­ 889ασ890α­ ­ στην παοουσα πεοιπτωση ­ με την (αλλη) κυοιολεἔια του, ως παντοδυναμου270­ Βλ­ στα νήμα 897μ1σα3› 89883­Ό11= 96602­4· επιμελητή, και εξυπηοετει την επιτακτικότητα. Στο ιδιο λοιπόν πλαισιο ενισχυοης271. Βλ.: «παντων γαο των αυτου κτη ματων μεταςθεους ψυχη θειοτατον, οἰκει­ της επντακτνκόνηταα (: θα πεανχαμβαναμε καννη μνεία ανα αωφαααύνηα νανΐηα

ὁτατον δν. τα δ= αὐτοῦ ὁιττὰ ττάντ" ἐστὶ ποἶσι. τα μὲν σὺν κοειττω και αμεινω ὁεσπό­ φαόνησηα ωα θε­ναών ανα χωαίο 906α_ϋ. καν) ασφαλώς, στο ίδιο πλαίσνο ενταααεναν 0

ζοντα, τα δ” ἦττω και χειοω ὁουλα· των ουν αυτου τα δεοπόζοντα αει ποοτιμητὲον ανόλαυθοα ατοχασμόα μέταον όλων των παανμανων είναι Ο θεόα ναν όχν Ο

τῶν δουλευὁντων. οὕτω δη την αυτου ψυχὴν μετα θεους ὅντας δεσποτας και τους ανθαωπαα [Ο θεόα μποαεί να αναπα, αλλα χαν να τνμωαεί τον ανθαωπα αφούτουτοις ἐπομένους τιμαν δετν λέγων δευτὲοαν ὀοθῶς παοακελευσμαμ» (0τ0 ιῖἶια κοινει τις ποόιξεις του· αν ο όιγθοωπος δεν τον ακολουθει, τότε αυτός καθιοταται7Ζ6ἱΖ·7Ζ7α2)· Αυτή ή τιμή ωἑ μπαδοήλωαή ανήνεν Ονή σφαναα τον αγαθού ναν· τιμωοός]. Ο θεός αγαπα τον ανθοωπο [πότε; Όταν αυτός τον ακολουθει· και πότεαμνδέεναν αμεσα με τή αμμμαθφωσή ανο ὀνήανοτ όπωἔ το ἐλεν ήαθοανσεν Ο λόνοἔ τον ακολουθει;] όταν ειναι ο ανθοωπος σώφοων [δηλαδή, όταν ακολουθειτην ηθικήτομ ναμαθέτή (βλ¬ αντίανανλατ στα μήνα 727α3“4= 72702­3 _ παβλ· ναν 959ο1_2)· και τους νόμους της πολιτειας των Νόμων]. (Βλ. Νόμ. 716ο4­α3· οι αγκυλες ειναι

δικές μας ποοσθήκες στη συλλογιστική του εν λόγω χωοιου).

Page 176: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ο Πλλτομικοε λοτοε σε ΤΡΑΓΩΔΙΑ 351

, ι ι κ κ × σώ α279 κα λεί ί “ ” 280 ίπου ειναι γνωοισματα του σωματος273. Δεν αοκει ομως να πουμε μευολταε (ἐλἶλολ λίἑἔυμεἐα θἕἕελξἕΐατλλἑωἕλολπθυ ιπἕνσολἐἔότι η διόικοιση αυτή αποτελεί μία θεωοία της επιτακτικοτητας, μια ἔγ · ψ μ ηη Ο ψ Χηἐ, 281θεωοηα που αποτελεί έκφοαση του τοοπου σκεψης της τελευταιας, οεας μιας διττης ελπιδας λυπης , η οποια συνεπικουοει την τοιτηκαι ότι ο τοόπος αυτός είναι θεμελιωμένος στην εικόνα του πολέ­ μοθφή ελπῶαἔ λὐπηἔ πω πθοἔενεί η θέσμλση ποθ/ών γω όσοηἔμου ­ όιοα απαιτεί διχασμό και διαμόιχη για το όιοχειν ­ όιοχε­ παθαβαλνων τον εππακπκο λογο·σθαιῃ· θα ποέπει, επίσης, να αναγνωοίσουμε ότι εξυπηοετεί σε Δλασἶλστοἶνολλμει επομενωἐι πως πεθα απο την απλη αυτηένα βαθύτεοο επίπεδο την επιτακτικότητα· ας δούμε ποιο είναι το καθαθτη ανελιἔη Τηἐ επιτθθιτιπῆς θέσης, όχι μόνον ο τοόπος τηςεπίπεδο αυτό: μέσα από τον αξιολογικό διχασμό του ανθοωπου, Όπεθβθλήἔ αλλά και Ο λιἶγθε πεοί θεού και ψυχής στοχεύουν στηνποοκύπτει η αναγκη επιλογών του275· οι επιλογές αυτές θα ποέπει Όποστηθλξη τηἔ θηἶοθῃῃἶἔ/ῃ?ἔ ε·π¿τα%"%Ο"?τἶ(ἔ Ο λἶολασμοἔ η Έθ­να οδηγούν τον ίδιο σε ποόιἔεις που να τιμούν την ψυχη τουΖ76· ἔη> η "λλμακα αἔλωλθ η μεθλμνθ για λεπτολογο θυθμλση των/πουόμως την ψυχη του τιμόι ό,τι ακοιβως είτε επαινεί είτε επιτόισσει ο νιωλ/= γνωθαἔουν ελίλσλλλση καλθωθ λαθη στον πθοαναφεθθενταεπιτακτικός λόγος, απευθυνόμενος ­ για να βοεί ανταπόκοιση ­ λοιίοι Μ" Οιχιἔἐεικννονν και πθλι ωἐ 877/ενέέ ΤΟΡΞ τιλιΰμα ἶο ὀθία­στον ηθικό­ψυχολογικό και το σωματικό πόνο, αντίστοιχα. Πώς σμο τηἔ ζωηἔ ·ΑνΉθεΤα= Ο λογοἔ Τηἔ δλαλλαγηθ με τη λθηση τωνεσμηνεύεται η ταύτιση αυτη; Η απάντηση στο εεώτημ­(1 Οωτό δελ­ ζεϊ­χνει και ποια είναι η πιο βαθια στόχευση της θεωοίας πεοί ψυχης: ‹17, 727ε3­72882, και για μια γενικοτεοη συνοψιση, βλ. 728.35­ι:›2· για τα δυο ποώ­εππακῃκόἔ λόνοἔ πθοστάζεγ τη μη νεὐση των ηὀ0νών277.. ληα λα ητιἔἶαδείγματα και τις σχετικές με αυτά παοαγγελίες του επιτακτικού λόγου,

μία σεωά απο λολζωἔ ποληἔουμε ηδἶλ καταγῳψεἔ η θεσἶῳα πεῳ 279. ει. Νεα. τεπιτ­εε πεβλ., στο τυο, 7263­72782, 72εε9­στ.ψλθιήἔψέλέει τη γωση πωε ωἔ ποοημηση π@Ο§ κατω καΈωτεΩ0® το 280. Βλ. και μόνον το χωοίο Νόμ. 881ει: χειοότεοες θα είναι στον Ἀδη οι

τιμωοίες από αυτές της επίγειας ζωης· όμως, επειδη οοισμένοι δε φοβούνται αυ­273. Είναι χαοακτηοιστικό ότι στον Πλάτωνα, στο ίδιο πλαίσιο της εικόνας τέἔ "Ξ εν Ἀἦη Ήμωθἶεἔτ θα πθέπελ να θερπλσθούν ωαἶμη αΌσΤΪλΩόΪεΘεἔ επίγελἶἔ

του πολέμου τοποθετείται τόσο η σχέση λόγου­παθών όσο και η σχέση ψηλή§. τιμωοιες.|Παντως, μια μοοςμη κολασμου που ποοσφεοει μετα θανατον ο θεοςι _ κ βέβαια δεν είναι τνχαηος εφόσον η ψυχη εν­έχει το λόγο, και το ειναι η ουθμιση να δολοφονησει, σε μια αλλη ςωη, το παιδι του γονεοκτονου τον

σωματοε οἔιἐτςἶ βλ εν π ολεγ ένω την ωοχογία χωθίων για τη σχέση ψηχής­ γονεοκτονο (βλ. 872ό­873ε)· βλ. επισης, σχετικα, 959Ι:›±ι­οθ.

Ξἔἱδῖτιδοςπιἶε τιηνπἕοολογία αἶωοίο: για τη σχέση λόγου­παθών· για τα χωοία αυτα, 281· Ο φόλἶοἔ "αλ Ο ψόγοἔτ ωἔ ελἶίδεἔ λὐπηἔ·19 ποωαπομπέε ΕΟΠΒ (19λ5)7 1134157 1054097 282. λεν ειναι μονον ο λογος πεοι θεου και ψυχης· στο πλαισιο του λογου τηςαντίστοιχα. επιτακτικοτητας, το αισθητικο οαφεστατα επανατοποθετειται στη αυμβατικη του

274. Για τ διόικ ι αυτή, τη σύνδεση της με το αγαθό και δίκαιο, και τη θεσ77|(βλ­ Νθμ· 7θΔ(·765Ό ­πθβλ· 8280› 83ἶιθ·835Ό)“ επειδη Ο θεατθἑ του συμβα­θ λιωσή τηειὲτην εεγἔηα πολέμω βλ Νόμ 6260162702 χωτη σχετική για τικου αισθητικου ειναι εκφοαστης της απόκρυψης (βλ.1.Ζ.3.), η οποία αποτελείεμε λ 7 · · 7σλζήτηση 1.1­ κύοια έκφανση του διχασμού της ζωής, διόλου δεν ξενίςει ότι και στην καθημερι­

Νό 72686: τέον» νοτητα, στο πλαισιο ¬ ποοφανως ­ της ίδιας ποοοπτικης, η απουσία εκδήλωσης276 Βλ ἔίὁ ο 726859 7ΖλΞ2 υπεοβολης ηδονής η λύπης εκ μέσους του ανθοώπου, απουσία η οποία στο277' Βλ” 20 ἕὁἔο' 636Μ­6 . πλαίσιο του λόγου της διαλλαγης είχε εννοηθεί ως διαλλαγη με αυτές μέσα στην278· Βλ­3 στο ωιἑ 72702 ένα άλλο παθάδεννμα παθά νον λόνον ναν έπαν_ καθημεοινότητα εκείνου του βίου που την παοαοτασή του αποτελεί το νέο αι­

' ” , , _ , ι 7 κ κ θ “ ¬ θ ί θ ” ­, ”λλ ”νον τον νομοθέτ­ηγ ΕΜ" η μη χαΘτεΘηοηο·τους φοβους, αλγηδονες καιλυπες που σ ητικο τολαισ ηἕἑκο κἶι7ημεοινοτητας παοαγγε εται να εννοειται ως

επαινείο νομοθέτης (βλ.727ο4­7)·για αλλα παοαδειγματα, βλ.,οτο ιὁιο, 7Ζ?‹:8­ απωωυψη (β ,στο [θε Ο ” )·

Page 177: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

352 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ

όσων ψυχή, θεός, στοχεύει στο να ακυοώνει την ενίσχυση του

Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 353

(ΙΙ) είναι το σύμμετοον επιτακτικότητας και διαλλαγής ως εκφοοα

διχασμού αυτού του οποίου οιζώματα αποτελούν οι ουγκεκοι­ μλαἔ θέσηἔ με ωόπο τέτωο ώστε να συνλστά μεταφοθά λολ) λόγολλ

μένες έννοιες και ο λόγος που τις συνοδεύει· ο λόγος της διαλλα­γής έχει την ποόθεση να παοαπέμπει ­ διαμέσου ακοιβώς αυτών Στη οννέκειοι μία ιιοτοιοποιθέοτοοη άποψη (Βτοτιε Βοτελε Ρτεοτοτἱυε Κοοελθϋ

ν κ × × ί ξε οτι υπηοξαν επεμβάσεις στο εογο αυτό εκ μεοους του Φιλίππου τουατων του δι ασ ου ­ στ ν ενοτ τα του κοσμου του αν­ Όποσἶηολ

των Ολζωμ χ μ η η ι ν ν Οπ ντιου· στο πλαισιο τ π αυτ ο θε λι τ τ Βτιυτε δι τυπωσε τ ν| ν ν κ Ου ΤΕ Οι Οψηἐ ηει με ω ΊΊΞ 'Πε οι η

θθωπολλ χω ΈΟΉ 0λοΉ κΟσμ0Ή° ενοτητα εννοω) μενη παντοῖε μεσα άποψη ότι το Αί βιβλίο των Νόμων ως το χωοίο 632α, καθώς επίσης καιτο κείμενο

από την ελκόνα τηἔ σλλγγένελαθ μλαἔ ὀλαφεἔλομἐλ/ηἔ· 96θι›­969‹:Ι είναι ένας ιδεαλιστικός χειοισμός του θέματος της ίδουσης πολιτείας,Έὶχοντοις ολοκληηώσει τη Ουνθυττικτι εξέταση σῖολχελων τολλ αποσπάσματα από έογο του Πλάτωνα που έχει απωλεσθεί· το υπόλοιπο κείμενο

λόγου της διαλλαγής και της επιτακτικότητας, μποοούμε στη συ­ του Αλ βιβλίου (απο το χωοτο 6326 κε.) και το Β® βιβλίο Θεωοηθηκοιν εογο του

νέχεια να διατυπώσουμε το τελικό συμπέοασμα που ποοκύπτει Φιλίππου) λολ ολο το ολλο έοτο (βιβλίο Γ|·ΙΒ| 1: ωε 9ο9ο]) ένοιἐ λιτοτοοοδ ιδεαλιστικός χειοισμός του ιδίου θέματος από τον Πλάτωνα, με ουγκεκοιμένο

από την ποοαναφεοθείσα εξέταση: Το συμπέοασμα αυτό ιαβε­αντικείμενο την πολιτεία των Μαγνήτων. Τέλος, ο Ρτειοτοτἰυε έκανε λόγο για

βαλώνελ όῃ Ο λόγοἔ τολλ πλατωνικού φλλοσοφοὐντοε ΉποκελμΪ:ν(ἶΉ πλήοη εκ μέοους του Φιλίππου αναθεώοηση και αλλοίωση του πλατωνικούως λόγος της επιτακτικότήτας και της διαλλαγής αποτελει μια ,γεγμένος τωνΝόμω„.

μίξη, μια κοαση, ένα Ουμμετοθν εττιτακτικότητας και θιαλλανἠς, Όπως είναι ευνόητο,οι‹‹αντιφάσεις›› του πλατωνικού κειμένου, υπό την ποο­

και ­ επομένως ­ καταδεικνύεται, σύμφωνα με τΟ σχετικό Οοι­ οπτική του ποοαναφεοθέντος εομηνευτικού πλαισίου είναι όχι μόνον ευεξήγητες,

σμό στον οποίο ποοβαίνει το ίδιο, ότι αυτός αποτελεί το λόγο του αλλα αυτονόητες. Δυστυχώς, όμως, για όσους έμειναν και θα έμεναν ικανοποιη­, α έ οι ε ί τ υ ιλολο ικού σ ού,το ε ί τί πλαίσιο

Ολντίτεχνολλ τ@αγΜΟὐ7 δηλαδή το λόγο τηἐ νεαἔςῖἔαγωὀλαςί εππΉΥ_ Ξατέοὲευτόιελἕἕτια ῖηνφκοιτικἶι του (Ρἰοτοπιῖὲιἰηἕ 1(θΟΖ)· αυ­

χάνονταἔ την Οθθή παοάσταση τη§ ὀλαλλαγηἔ· Οπωε δλακῳβω­ τός, διασταυοώνοντας αναφοοές που υπόιοχουν σε διόιφοοα μέση του έογου, καισαμε, τΟ Οθμμετ@Ον λαμβάνει τωεις εκφάνσεις' τις εττινθαφθιλ μεἰ Ή εντοπίςοντας χωοία όπου: ποολέγεται κόιτι που θα λεχθεί στη συνέχεια, ή γίνεται

ποώτη (Ι) είναι το σύμμετοον επιτακτικότητας και διαλλαγής ως ανοιφοοοι σε κατι που ηδη έχει λεχθεί, ομτληοε γιοι ενοτητοι του έογου. Μετα απο

πθηβολἠ τόσο μιας θέσης όσο και της αντίθευής της283' η δεύτεοη αυτή συμθολή του Οομτρετε, ουδείςςαμφισβήτησε το γεγονός ότι το έογο στοσυνολο του ειναι του Πλατωνα. (Σε σχεση με την ποοηγηθεισα ποαγματευση, βλ.

Οτοτο (51955), ΙΙΙ, 461­464, Μοιτονν (196θε), 515­518, νευυοιιττε (1954), 3­14).τ _ ς ς ς | ί ­ υπό τ ν π ο­ ν ι ι Χ α ,

Επλσηἔ> "αλ ελναλ παοα πολυ ενδλαφεοον παωαδελγμα ' η Ο Ωστοσο οι «αντιφασεις» παοεμεναν στο ποοσκηνιο ανεπιλυτες, με αποτελε­οπτικ ί επιτακτικότ τα πολιτεία της διαλλαγής θεωοείται ποόσφοοη βαση

Ἡ Ήιἐ ει τι1 σμα να επανεμφανισθεί ο ανωτέοω υπεοκοιτικισμός, ο οποίος εκποοσωπήθηκε

Ύλα να λλπηἔλετησελ αθλεἔ "αλ στολολλς τηε ποοοπωληἔ αυτης ” λ αυτή τη φοοόι από τον Ο. ΜϋΙΙοτ. Ο ΜιὶΠετ (1951), ακολουθώντας τη μεθοδολογίααλ .

πισε ω π όβλ οι «αντι όισεων» των Νόμων. Στο πλαίσιο αυτό, έγιναν διόιφοοες

του φιλολογικού υπεοκοιτικισμού, συμπέοανε ­ εκτός των αλλων ­ ότι δενς | ” ί λ ο α ία· το αντι ετώ­ α , ι , α ν , ,

283· Δλαφοοετλκα αντλμετωπλσε το θεμα αυτο η βλβ λ γΩ φ μ υπαοχει ενότητα στο εογο· οι πολιτικες αποψεις του Πλατωνα σε αυτο ειναι αντι­ἔ Ω ημ φ , φατικές και συγκεχυμένες· έθεσε λοιπόν ο ΜϋΙΙετ το δίλημμα: ή να αθετηθεί το

πθοσπἀθελεἔ εἔήλἴησηἔ των «αντλφασεων» 0ωτων° καθως επλσηἔ και αλλων ποθ­ έογο, ή ­ εφόσον ο Αοιστοτέλης το θεωοεί αυθεντικό (και ποοφανώς μόνο γιαβλ όιτων που εντόπισαν στους Νόμους ευόιοιθμοι εομηνευτες τους· ας παοακο­

ημ , αυτό το λόγο (!)) ­ να εκληφθεί ως αυθεντικό, ως έογο του Πλόιτωνα, με την απα­

λολλθήσολλμε> με σλλλίτομίατ οἔλλσμενες απο Ήἔ εξηγησελἔ Μπες _ ισως μαλακα να οαίτητη ­ όμως ­ διευκοίνηση ότι αποτελεί θλιβεοή έκπτωση των μεγόιλων πλα­οἶναιλαλολλνθλότἶθεἑ­ τωνικών φιλοσοφικών συλλήψεων σε κοινοτοπίες, μη ευφυή καοικατούοα της

(αλ Αμφλσβητηθηκετ Ματ αοληνλ Ο" ολΝ0μω ΕΜ" εθγο ΈΟΌΠ ατωνα (πΘω_ πλατωνικής φιλοσοφίας από τον ίδιο τον Πλάτωνα ίβλ., στο ιδιο, 184­190 ­τοε εἔέοοοοο ομφτοβήοιοη Ο Αοο Ο οποία επηεἑασε Έον Ζθλλθττ "®",®""®ἔ με Ϊ" ιτυβμ πολυ υωοττεου τυιυειιιιιιυ ςιεοη, 492, και υιογοιευυι Ηυυυυιι ςιοτω, τετ:σειοόι του επηοέασε τον Βιιοιςονν ­ αργότεοα ο ΖεΠετ μετεβαλε την αποψη του ).

Page 178: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

354 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΗΡΕΑΑΗΣ ο ΗλΑΤΩΝ1ΚοΣ Αοτοε ΩΣ ΤΡΑτοΔ1Α 355

της από την κατηγοοια του σπουδαίου στην κατηγοοια του νε­ διαλλαγής ως ποαγματευση συγκεκοιμένων εννοιών αφενός μελοίου· και η τοιτη (ΠΙ) ειναι το σύμμετοον επιτακτικότητας και ένα τοόπο τέτοιο ώστε να ενισχύει την επιτακτικότητα, αφετεοου

δε με ένα αλλο που να οικυοώνει την ενισχυση αυτη.

«κακός φιλόσοφος» ο Πλατων των Νόμων) για μια σφοδοή κοιτική στον Μηιιετ, ἶζψῇ­_­4βλ. Οὁτςοιττευτιε (1960) γενικα, και 111­226, ιδιαιτεοα, καθώς επισης και την θοωπιστικών ιδεών» και ο ‹‹ολοκληοωτισμός», μέσα στην πλατωνική σκέψη ­εύστοχη κοιση του νεουουττε (1954), 6 σημ.1. Σχετικα ποόσφατα επανήλθε στο και βέβαια στους Νόμους ­, αντανακλούν, κατα τη γνώμη του, αυτή τη σύγκοου­θέμα οΤΙτοεΙοι®ἰ, κανοντας λόγο για «ετεοογενή μαζα κειμένων» (ΤΙτεεΙείί (1982), ση (βλ., στο ίὁιο, 109 ­ ποβλ 197­199· ποβλ, Επίϋηἐι τα σχόλια 799 Ι­099899186), ενώ λιγο αογότεοα (Τυεεὶείί (1989), 20) ποόβαλε την αποψη ότι οι νεα­ (1953), 396­449, για τις απόψεις αυτές του Ρορροτ). Μετα την αναδειξη από τονοότεοοι συνεογατες του Πλατωνα συμμετείχαν στη διαμόοφωση αυτού του έογου Ρορβει μιας πλατωνικής αμφιθυμιας, η Τεοιιεεο (1990), 259, επαναφέοει τον ψυ­­ και της Επινσμίὁος, σε έκταση μεγαλύτεοη από ό,τι συνήθως πιστεύεται. χολογισμό, καθώς ισχυοιςεται ότι ο Πλατων των Νόμων διακοινεται από μια

Υπήοξαν όμως καιαλλες ποοσπαθειες, αφενός για να εομηνευθούν οι ‹‹αντι­ έύθοαυστη ισοοοοπια μεταζυ της κατανόησης της φύσης της ανθοώπινης δια­φασεις» του έογου και αφετέοου για να κατανοηθει πώς ο Πλατων εμφανιςει σε νοιας και ενός πεσσιμισμού, ο οποίος, μετα τα δύο ποώτα βιβλια, γινεται όλο καιαυτό φιλοσοφικές απόψεις διαφοοετικές ­ σε οοισμένα θέματα ­ από αυτές πιο ςοφεοός.ποογενεστέοων έογων του. Ο Ρὶιττ1Ιεγ (1974), για παοαδειγμα, έχει τη γνώμη ότι Θα έποεπε να γινει ιδιαιτεοη μνεια του νειηιιοιιττο· όχι τόσο γιατι αναλυτικατο ζήτημα ειναι παοα πολύ απλό· ο Πλατων υπέστη κοιση, «ειτε κλινικα επιβε­ εκθέτει «αντιφασεις» (βλ. νειύτοιιττε (1954), 26­3Ο ­ ποβλ. 58­60) ­ αυτό εξισουβαιώσιμης μοοφής ειτε όχι» (στο ιδιο, 333), και έγοαψε ένα έογο που η αναγνωσή αναλυτικα ή πολύ λιγότεοο (βλ., για παοαδειγμα: 8τεΠεγ (1983), 3, 7, ν7οΙἰτιτου αποτελει τιμωοια (βλ., στο ιδιο, 332). Παντως, εκτός από το Φιλιππο τον (1961), 67) το έκαναν και πολλοι αλλοι ­ , αλλα για την εομηνεια των «αντιφα­Οπούντιο ­ που αν αληθεύουν τα πεοι της συμβολής του, τότε θα ποέπει ανα­ σεων» αυτών στην οποια ποοβαινει: θεωοει ο νεουουττο ότι ο Πλατων στουςΝό­πόφευκτα να δεχθούμε ότι έχουμε να κανουμε με ένα φιλόσοφο ισαἔιο του ιμους διακατέχεται από μια σύγκοουση μεταξύ της λογικής επιθυμιας να νομο­Πλατωνα ­ , εκτός από τους συνεογατες­μικοούς Πλατωνες, εκτός από την ψυ­ θετήσει και της εἔωλογικής επιθυμιας να νομοθετήσει τέλεια· κατα τον ιδιο, ο

χιατοική, επιστοατεύτηκε και η γηοιατοική: Πολλοι τόνισαν πολύ ότι τα γηοατεια Πλατων μετέφεοε το ποόβλη μα του Πολιτικού στους Νόμους (ποόκειται για το ­του Πλατωνα ειναι υπεύθυνα για ό,τι δεν μποοούσαν οι ιδιοι να εξηγήσουν στους οικειο πλέον ¬ «αδύνατον εἶι ἔχειν» νομοθεσιας και διαφοοας), και ποοσπαθησεΝόμους, ειτε «αντιφατικό» ήταν αυτό ειτε οηἔικέλευθο. βιαια να το εξαλειψει, παιονοντας το μέοος του νομοθετειν και «αγνοώντας» το

Οοισμένοι παλι δοκιμασαν να υπεοβούν τα ποοβλήματα που δημιούογησαν ποόβλημα μη ανταπόκοισής του ποος τη διαφοοα· τέλος, σύμφωνα παντοτε με τονοι «αντιφασεις» του έογου, να αγνοήσουν, να μην αντιμετωπισουν ως ποό(σ)κλη­ ιδιο, ο Πλατων δεν ασκει στους Νόμους μια πολιτική τέχνη η οποια να ανταπο­ση τη διαβεβαιωση του ννἰιειωοννιττ ότι οι Νόμοι ειναι ένα «αλλόκοτο Χαος», και κοινεται στη διαφοοα. (Βλ., για όλα αυτα, νεουουττο (1954), κυοιως, 62, 71, 75 ­

να ομιλήσουν, για ενότητα· όμως ομιλησαν για ενότητα, χωοις, κατ” αοχήν, να 77, 80­81, 89­98). Συνοψιςουμε αυτό που θα μποοούσε να εκληφθει ως απαντησηδιευκοινισουν σαφώς τι εννοούν και, στη συνέχεια, να επιχειοηματολογήσουν στην εομηνεια του νειυτοιιττο: στο μόνο που συμφωνούμε μαζι του ειναι ότι όντωςαναλυτικα και ουσιαστικα ως ποος αυτό τον ισχυοισμό τους (βλ., για παοαδειγμα: υπαοχει σχέση των Νόμων με τον Πολιτικό στο θέμα απλούν (νομοθετειν)­διαφο­Βοὶτεετετ (1953), ο οποιος ­ παοα τον τιτλο ­ αγνοει κατι θεμελιώδες για την οα· διαφωνούμε, όπως αλλωστε ποοκύπτει συνολικα από την ποαγματευση τουαναζήτηση της ενότητας του έογου: τη διαλεκτική των Νόμων ως σύμμετοον επι­ συγκεκοιμένου θέματος στη μελέτη μας, ως ποος το ποια λύση ακολουθούν οιτακτικότητας και διαλλαγής· Χ/οε,ςεΙἰτι (1957), 215­216 ­ ασαφής και εξαιοετικα Νόμοι και στο αν υπαοχει ή όχι πολιτική τέχνη στο έογο αυτό που να ανταποκοι­σύντομος για ένα τόσο σημαντικό θέμα ­, 8Ιτοτεγ (1914) ­ συνετή, αλλα μικοής νεται στη διαφοοα.πνοής ποοσέγγιση). Ἀλλοι, λιγότεοο φιλόδοξοι, απέφυγαν να δογματισουν πεοι Όπως ήταν επόμενο, οι οηζικέλευθες φιλοσοφικές απόψεις του έογου, οιενότητας, και πεοιοοιστηκαν σε εομηνειες των «αντιφασεων» : Ο Ρορροτ (41962), οποιες δημιούογησαν αμηχανια (: ο ηδονισμός, ο συνδεδεμένος με αυτόν λόγοςαναφεοόμενος γενικα στο πλατωνικό οοτριιε, ομιλει, στο πλαισιο ενός ψυχολο­ πεοι οινου, η απουσια τοιμεοούς διαιοεσης της ψυχής, η απουσια της θεωοιας τωνγισμού, για ψυχολογική σύγκοουση του Πλατωνα (συγκινηοή του από τον ατομι­ ιδεών, όλα όσα σχετίςονται με τη συγκοότηση του διαφαυλισμού του ανθοώπουσμό του Σωκοατη ­ απέχθεια του γι7αυτόν)· αντιστοιχα,η ύπαοξη «καποιων αν­ ως σπουδαιου), η ανιχνευση ανεπιλυτων «αντιφασεων», οι διαβεβαιώσεις για

Page 179: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

356 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΗΡΕΛΛΗΣ ο ΠΛΑτοΝυ‹οΣ Αοτοε ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 357

Το σύ ετ ον αυτό “ 3 τ 9 , ά 3, μμ Ο ΗΡΌ εππῳἶπεω τη σΌΪ|Η@ΟτηΗη τηἔ (ἴθθηἔ της επιτακτικοτητας και της διαλλαγης· το εοωτημα που ποοκυ­

παοαστασηἑ τηα δὼαλλοχγηα εκκαλυφθηκε μεσα απο την εξεταση πτει ειναι κατά πόσον υπάοχει ένας άλλος λόγος του φιλοσόφου­του λό ου του πλατων ι “ έ τ ι 3 3 3 ι 3γ ΜΟΗ φωλοσοφωνῖοε Ήποκειμενου ως λογου ντος υποκειμένου ο οποιος ­ κατ° αοχην ­ να δειχνει οτι εχειΗ επιγνωση των εομηνευτικών αποοιών που δημιουογει η συν­πουολνττη 11 1189991 αθετηση τον τονον _ αττοοοοται οτττοε οιδαιτοι των ττοοαναφοο· ουσια του λό ου τ επιτακτικότ τα και του λό ου τ διαλ­θεισών πλατωνικών από εων ι 3 τ Ο γ ηα η Η γ ηε

ω , Η Ηωἶζανῃφασἶων» _ °συνεἶΗ"ΟΗ@0ΉΗενες απο το λαγης, και ­ στη συνέχεια ­ να δηλώνει ότι η συν­παοουσιαογκωδες μεγεθος του εογου, απο τις ιδιαιτεοες δυσκολιες της συντάξης (βλ. 3 9 9 .. /θ 3

Βειιυαετε (Ζ1975), 39), από ένα άλλο υφος που το διακοινει (και το οποιο δεν Ωωτη στοχευεω να Μανοποωησεβ την ποοωτο εση για Έη ΟΌΉΏΘΟ­αποτελει επανάληψη του συναοπαστικου ύφους του Συμποσιου, του Φαίὁοου ­ τηση της Οθθηἔ παοαστασηἔ τηἔ δταλλαγηἔτ εχονταἔ βεβανα ωἔακόμη και της Πολιτειος), δημιουογησαν μια σταθεοη ποοκατάληψη έναντι(ον) δεδ0μένΟ ότι η εν λόγω συν­π0ι@0°υΟιΟι θα ειναι ιιέ°ιΟι0ι ώστε νατων τνοιαονϊοα αοοονε ταν μελετητών τηε ονέψτιε τον Πλάτωνα­ Η ττοοναταλυψη ικανοποιει την κοισιμη ­ ηδη κατατεθεισα ­ διευκοινηση για

οκδξηλαθηκε μιδιαφοοους τοοπους: με την πσσσιειιιη σνσφσσσς στο εογο την ποοαναφεοθεισα παοάσταση, η οποια οοίςει ότι θα ποέπει ηα ια ευ α εα ν ι τ , , , , , ,

Η Η Η ιφ γ Η Βια ΈΟΗ κατα τη ΗΌΗΗΗΟΗ θεματων που γνἶυωτουν την συν­παοουσια αυτη να αποτελει ενα ουμμετοον. Στη διεοευνησηποαγμάτευση τους στους Νόμους· συμφωνα με την ποοκατάληψη αυτη, η ποαγμά­ | ) ) ι ,τευ των θε άτων αυτών στου Νό ου δεν π έπει να θεω ειται αξιόλο ' της απαντηση§ σε αιῃῖο το σημαντικο εοωτηματ θα π©Οχω©ησΟὉμεοτι ν ε ιι ε Θ ο νη.ποωτότυπη, να λαμβάνεται σοβαοά υπ® όψη (ποβλ. τη σχετικη παοατηοηοη του αμεσωἔ στη συνεχεια· Η Όποθεση πω) κατ, αοχην δναΉ)πων0Όμε81το±εγ(1933),355,πσυ ισχυει ­ σε γενικες γσσμμες ­ ως σημεσα). ειναι ότι αν υπάοχει ένας τέτοιος λόγος θα ποέπει να ειναι συνυ­

Τόσο τι νττοτίατιοτι αντνι οοο ναν τι έλλετψη οναταοτατοὐ ττοοβλτιααττοιτον φασμένος με τοια καιοιας σημασιας ζητήματα τα οποια και θαόσον αφοοά τις φιλοσοφικές απόψεις του έογου, ανακλωνται στις ποαγματευσειςγια αυτό: αυτές, άλλοτε λαμβάνουν τη μοοφη ιστοοικης ποαγμάτευσης, που ικα­νοποιει αοχαιογνωστικά ενδιαφέοοντα (Σπάοτη, Κοητη, Αθηνα ­ ακόμη νται ΣΌ­ * Βλ.: Αετ, Ρἰοιοκε .Εεὺεπ κκιἰ δοκτιβοκ (1816) Ε. ΖεΙ1ετ,Ρ!οτοκιεοΙιε δικιἰἰεκ,οακουσες) σχετικα ­ συνήθως ­ με το αοχαιο δικαιο, άλλοτε πάλι έχουν τη μοο­ 1839 άλλαἔε γνώμη στη δεύτωη έκδοση τηἔ Ιστορια. τηἔ Ελληῃχής ΦιλΟ_

φα ενττταατντιεςτι νηαναοτήνηαηει δτανθτονένηενε ~ λιγο­πολύ ­ ονντοαατ τα σαφως (μι. Ζειιει 031931), 126, 1ι3)­ ειιειωιν, οτε τκσσσεισμιιειε Με Κιτκιιιε­οτοχα η μη, σχολια/ μαλιστα, μεοικα απο αυτα, κατά τοόπο μονότονο, επανα­ ῇδυῇε ΡΜ” α”Ρ|αἴΟῃ¿Ξε|¶ε„ δσὴἴηςθκ) (1855).λαμβανονται: οι Νομοι ειναι έογο πεσοιμιστικό, μιλιταοιστικό, ανελευθεοο/ολα *τι Ι. ΒΠΙΠ5 (βλ­ σημ. Ι 250). ΤΠ. ΒΘΙΒΚ Ρα”]ιΑωια„αΖ“„8€ῃ Ζω Οεδώἰΰγπε αεμ

%λη@ωἙΜό7 θεοαἶοαῃκό' αποτελεί είτε ποοδοσία ΤΟΉ πλατωνβσμούω* (δύο ε©μη_ ςττεοἰτἰεοἰτεκ Ρἰτἰἰοεορἰτιε ιικιἰκἰεττοκουιιε (1ἑ83)· Ρταοτοτἰιιε, Πο βεἔιὺκε Ρἰαιοπίοἰιν ανελλτλἶτεἔ ε%99λε§:" ια) πθοδοτἶία οννετδητή και ανεἔήγητη· (β) αθέλητη και ΡΙιιΖη›ρο Οριιπτιο Κετταοταιἰ: (1883) Μ. Κτἰες, Βἰε ξἶῦετατὺοἰτμπς ιἰετ Ρἰατοκιεοἰιεπευεἔηγητηἐἕυς ποοιον γεοοντικης καταπτωσης), η κακόγουστη και ευτελή επανά­ ςηωειπ σἰιαωι Ρ|τ2ΖιΡρ νοκ Ορκε (1896).ληψη του και γενικα: οιΝομοι ειναι όλα αυτά, ή μεοικά από αυτά, δηλαδή ένα *ιι Βλ., ενὀεγκτωἰόα ω εκτεταμένες: Βἰὲ8 (1951), ν_Χοϋἰ7 Μοττονν (19602)χαοςἰ αποκυη μα ειτε μόνον της διανοιας του Πλάτωνα, ειτε του Φιλιππου ­ αλλά 17­35 για Κοήτηγ 40­63 για Σπάοτηγ 74­92 για Αθήνα ­ , ΡειυςΙε (1980) , 375­510,ΗΘΗ αλλωἶ/ σῳωγατων ΈΟΡ φΕλ0(ἶόφΟΗ'Υπή©Ηανςβέβ0Ηα και εἔαωέσειἔτ ΗΘΗ νευυουιτε (1954), 99 κ.ε., Παναγόπουλου (1981) ­ ακολουθώντας τη μέθοδο του

ἔἘἘἔτ(ἶδ13ἔ))νἑηΞν Έη) οιἔια τωιἐἕἔοιἐ1Η)ῖπαΩαὸεΗμΗ: ΒΗΗΗ (21%0)7 2947 ΚΙ­ Βοτοβέοτι (βλ­ι ντα τταοαοανιται Βονοβέοη (9966)) κατα τον Ροττ (1929)­Βἰττθτ (Ζ1985)7 ν _σΞ›Η(ά7μΞῖΗθἑ( 3), ”, ΙΡΡΠἸΡΠ (1964)ζ79° ΗἘΗΠΗΗ (1983)7ἦ αοκει η εξέταση των σχέσεων Πλάτωνα, Διονυσιου και Διωνα ­ καθώς επισης

, ” | . Η ιεωωνηῖη Οτωωτο δεν ΗἶΘΕεχεΜαΉΟΉσιασ·ΗΗα και του χαοακτηοα των δυο τελευταιων, για να κατανοηθουν οι Νόμοι· (ἰἰ)νεοτεοο, βλ.,στο ιδιο, ιν ­ ,Α.Ε. ΤειγΙοτ/( 19­ιθ), (1934),Χιι)7 καθώς επισης καιτην σύντομεεῖ ΚΟΜΠ (:1968)¶ Ζ17_Ζ29) Τσάτσοη (31980)7 164473.αναγκη να αο/θει η πεοιφοονητικη αποοοιψη του και να μελετηθει (βλ. Βκειηρ *τετ Βλη για πα@άδε[γμα> Β­8' ΒΠ1Πὼ2Π8ΙΊ (1962)) 184·(1976), 32) μονον που οι αναφοοές στην αξια του παοέμειναν ως οήμεοα αφο­ ικα* Βλ. για παθάὀειγμα Βϊοὼειῖὀ (Ζ1966) 151_168 ΕΠτο8Ι8νν8Ιςἰ (1897)οισμοι, καιη ποοτοοπη για μελέτη του ευχή ανεκπληοωτη. 494­ 4955 Κ8ΠἑΒΠ (19­70% 187. θ 7 9 θ

Page 180: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

358 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν_ ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 359

εξετάζει: ποόκειται για το ποόβλημα κατά πόσον τελικά ο λόγος φιλοσοφουν υποκείμενο έχει επιγνωση της αταξίας που δημιουο­του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου στους Νόμους συγ­ γεί· θα ποέπει, μάλιστα, να δεχθεί τη διαβεβδοιίωσή του ότι παοά τοκοστεί μία ενότητα· για το ποόβλημα της βούλησης του φιλοσο­ διαφοοετικό όνομα που συχνά αυτό χσησιμοπσιεί για να επιγοά­φουντος υποκειμένου που εκφέοει το λόγο αυτό ­ πσόβλημα ψει το στόχο της καθεμιάς πσαγμάτευσης, σ στόχος είναι ο αυ­ουνυφασμένο, όπως θα διαπιστώσουμε, με αυτό της ενότητας του τός286. Ποιος; Επίμονα το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενοεκφεσομένου από το ίδιο λόγου· ποόκειται, τέλος για το ποόβλη­ επαναλαμβάνει, χοησιμοποιώντας διαοκώς την ηθική γλώσσα287,μα της βουλησης του αποδέκτη του ιδίου αυτου λόγου. ότι ο στόχος είναι η διαλλαγή.

Όσον αφοοά το ποόβλημα της ενότητας, το πλατωνικό φιλο­ Το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο ωστόσο δεν ασκείταισσφουν υποκείμενο λέγει ότι θα ποέπει συνεχώς να μεοιμνουν στη δήλωση ότι έχει επίγνωση του πσοβλήματσς και στη σημαντι­ώστε μετά την σλοκλήοωση της ποαγμάτευσης ενός θέματος, να κή ποσαναφεοθείσα διαβεβαίωση· ποοβαίνει σε συγκεκοιμένεςυποβάλουν το εοώτημα για το ποιος ήταν σ στόχος τον οποίο υπη­ πασαδειγματικές αναφσοές ποσς επίοσωση της διαβεβαίωσηςσετουσε η ποοηγηθείσα ανέλιξη του σχετικου με το θέμα λόγσυ28Δ. αυτης:Εδώ ακοιβώς, σπευδει να δηλώσει το φιλσσοφουν υποκείμενο, (1) Ισχυοίξεται ότι οι λόγοι για τη μέθη και τη μουσική απο­χσειάξεται ποοσοχή: όταν ο αναγνώστης που θα εξετάζει το φιλο­ τελσυν τέτοια παοαδείγματα επίοοωσηςΖ88· ποάγματι, όπως η ποσ­σοφικό λόγο του, θα επανέοχεται στις ποαγματευσεις συγκεκοι­ ηγηθείσα πσαγμάτευσή μας δοκίμασε να δεἴξειΖ89, και οι δυο αυ­μένων θεμάτων στις οποίες το φιλοσοφσυν υποκείμενο έχει ποο­ τοί λόγοι, παοά τα διαφοοετικά ονόματα που τους επιγοάφσυν,βεί, δε θα ποέπει να αποοεί και να ταοάσσεται από την υπασξη κατά βάθος στσχευουν στην επίτευξη της αοετής εννοουμενης ωςσυχνά διαφσσετικών μεταξυ τους στόχων ποσς τους οποίους φαί­ διαλλαγής.νεται να αποβλέπει ο φιλσσοφικός του λόγος285, γιατί το ίδιο το (ὶἰ) Ισχυοίξεται, επίσης, ότι ο όλος λόγος για τη γένεση των_·­_ῷ·__·_?­ πολιτειών και την εξέλιξή τους αποτελεί ένα ακόμη παοάδειγμα

Ζ84. Βλ.Νόμ. ”/θ1ὸΖ­3·ποβλ.,στοίὁιο, 7θΙσ4­€Π,και ακόμη 699σ8­εΖ· θεωση­ επίΩ©ωση§29ο· Ποιος ἀοαγε να είναι Ο στόχος Οωῖοΰ ΤΟὉ εκ­Ι­ετα­τικά, όχι σε άμεση αναφσοά πσσς το πλατωνικο φιλοσσφσυν υποκείμενο και τολόγο του, υποστησίςεται και σε άλλο σημείο: βλ. 7Δ4ε3­5. ` __ 7

285. ελ. στο ιετο, 69307­8 ςπεβτ. το5ε1­ιι) σε συνδιασμό με 693ι›6­06. Η * Για τη σννωνυυια οιιαλου Μαισυμμετυουι βλ­/7738

φσάση «μη διαταοαττἐτω» (693ο5­6), σε συνδυασμό με το πλαίσιο λόγου που ανή­ Μ Πα την ανάκλαση βλ” κατ, ωχην Την εκφθαση «ῶ§ ἐν κατὀπτθωἶκει μας παοαπέμπει στην σσολογία των κοιτηοίων της αποδεκτής αισθητικά (905Β5)7"αιγ[α παθάδελγμα λεποωγωδτηξ σχἱέηὶηἐ με βάση αὉΈήΥ° βλ”σηΗ”Π 26παδάσταϋηἔι όπου λέγεται ότι όταν τα στοιχεία της δεν είναι συμμετοα, δεν 289· Βλ· ἔνόξι· ἶ93Ο2”Δ. 7Ρ@βλ° τη Ρεεοοἶῃψη (ἕποψη τη σχἦλἶίη με Ἑο εῖἶο τοδ]δημιουογουν το συμμετσον, το σμαλόν* τότε δημιουογσυν κάτι τεταοαγμένο (βλ. νομοθετη. «τσ γαο ομο/ιογουμενον αυτααυτῳ δειπσυ πανταχῃ απεσγαξεσ αι και

668ε3­4)· επανεοχόμαστε στο πλαίσιοδλόγου που εξετάξουμε: οι διαφοσετικοί τὸν Ϊβθιυλοτόιτου δημιουογὸν άξιον ἐσσμενον λογου.ἶ (746ε8­σΖ)/ ­/ για ἱο ότι

στόχοι ποος τους οποίους φαίνεται να αποβλέπει ο λόγος δεν ποοκαλουν διατά­ αυτη η αποψη εχει πεδισ εφαομσγης της τον πλατωνικο φιλοσοφικο λογο, β ., στ0

αξη της πασάστασης τ ς διαλλα ής, αλλά την υπ ετσυν, καθώς συνιστούν κάτ ωἰοτ 74587 ”746ο8)·Ξὐμμεωον μω ποοσήηίουσα χἔάση όπως ἑιἕχκοιβώσαμε και θα δγακογἔ 287. Βλ., στο ιδιο, 693ο3­4, 69302­3, ?Ο1σ7­9, ?ΟΖει7­ΒΖ, 7Ο5ε1­4· και θεωοη­

βώσουμε αμέσως στη συνέχεια ­ διαλλαγής και επιτακτικότητας· επομένως ­ Ήκά: 743θ7'74483;κατ° ανάκλοισηῃ­ δε θα ποέπει και η σκέψη του αποδέκτη του λόγου για όλα 288· Βλκ στο Ζὰοε 702857·αυτά να διαταοάσσεται, αφου η αιτία, η φαινομενική εντυπωση ότι όλα αυτά 289·Βλ·1·2·2·1··1·2·3·διαταοάσσσυν την πασάσταση της διαλλαγής, θα έχει εκλείψει. 290· Βλ· Νόμ· 702824·

Page 181: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

360 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 361

μένου291 λόγου; Το ίδιο το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο κυψε μέσα από την εξέταση του λόγου της επιτακτικότητας καιφοοντίςει να τον ουνοψίσει, χοησιμοποιώντας τη μία από τις του λόγου της διαλλαγής, και ­ εν κατακλείδι ­ συνοψίςονταςοικείες γλώσσες που αυτό χειοίςεται για να ομιλήσει για τη διαλ­ να το επαναλαβει _ στο θεωοητικό επίπεδο. Η γλωσσα που χοη­λαγή: Ο λόγος αυτός μας λέγει ότι η κοόιση επιτακτικότητας και μη σιμσποιεί είναι τέτοια και σε ένα τέτοιο πλαίσιο λόγου, ώστε ναεπιτακτικότητας οδηγεί σε κατι πολυ θετικόΖ92· το ίδιο το φιλοσο­ συνδέει το λογο για την οοθή παοασταση της διαλλαγής ­ στονφουν υποκείμενο θεωοεί λοιπόν ότι όλος αυτός ο λόγος ­ που οποίο παοαπέμπει _ με την ευποαγία της πόλης295, ποοτείνονταςέχει ως πλαίσιο αναφοοόις το ενδοπολιτειακό επίπεδο ­ για την τελικα η πολιτεία των Νόμων να αποτελέσει έμποακτη εφαομογήαονητικότητα του αμίκτου επιτακτικότητας και μη επιτακτικότη­ των ποοαναφεοθέντων ποοισματων της εμπειοίας296, δηλαδή νατας, και για τη θετικότητα της κοόισης τους, αποτελεί παοαδειγμα­ αποτελέσει μία κοόιση, ένα σύμμετοον, επιτακτικότητας και διαλ­τική σκόπευση της διαλλαγής ως στόχου. Τι ποοκυπτει όμως τε­ λαγής, για να επιτυχει όντως την οοθή παοόισταση της διαλλαγής.λικόι, κατόι βάθος, από τη σύνδεση αυτου του λόγου με τη διαλλα­ Τοσο το παοατεθέν συμπέοασμα όσο και ο ποοαναφεοθείςΥήι με την ποοβληματική επίτευξης της διαλλαγής; “Οτι η καθε­ λόγος αναφοοας στην εμπειοία, που είδαμε ότι χοησιμοποιείταιαυτή αξιολογημένη αονητικόι επιτακτικότητα θεωοείται από το για να το ποοβαλει, μας βοηθοόν να εομηνευσουμε τη θετική εκίδιο το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο θετική στο πλαισιο της μέοους του ιδιου λόγου του πλατωνικού φιλοσοφουντος υποκειμέ­κοάσης της με τη ὁιοιλλοιγή· και ότι εφόσον η μη επιτακτικότητα νου αντιμετώπιση ζητημάτων που είχαν ποοηγουμένως αντιμετω­θεωοείται από αυτό αονητική εκτός του πλαισίου κοόιοης της με πισθεί υπό αονητική ποοοπτική: ποόκειται, συγκεκοιμένα, για τοτην επιτακτικότητα, η διαλλαγή, ως έκφοαση μη επιτακτικότητας,αν και καθεαυτή αξιολογημένη θετικά, είναι αονητική εκτός

αμίκτου πολιτείας, που χαοακτηοίςει την πολιτεία των Πεοσών («δεσποτικωτόι­(ΧΌΈΟΌ ΤΟἩ πλωσιου κθασης. τελοἔα χω κΌ©[ω€7 πθοαωπτει Ο­Η μΟ_ την» (7θ1ε12)) και των Αθηνών («ἐλευθεοιωτατην›› (7θ1ε2))**. Ποοκυπτει, επί­Ήἶν η κοασῃ ΈΟΌΘ δκἕλλαγη ἙΟΌΘ εβνω/ανεπιφυλακἶα θεῃκηςκω σης, η αονητικότητα της ακοόιτου ηδονής, που αφοοόι τη βασιλική παιδαγωγικήμονον αυτη στοχεωἶι Ον­Εωἔ τη ὁλαλλαγη· Το πολολ ειναι Ολ λογο! των Πεοσών (βλ. 694ο­696ε) και την αισθητική των Αθηνών (βλ. Τθθε­7θ1ο). Τέ­πΟυ Οδηγσύν ΤΟ πλοιτωνικό φιλΟσΟφΟὐν υπΟκείμενΟ σε αυτό τΟ λος, αλλόι ισοδυναμο ως ποος τη σημασία, αυτό που εμπειοικόι (βλ. 6830­6890)συμπέοασμα έχουν ήδη συζητηθεί293· εκείνο που ενδιαφέοει είναι ποοκϋπτει είναι το αυνηυκό τηε διαφωνίας τηε λὐπηε και τυε υδθντιε πεοε τηνότι αυτό μεοιμνόι εδώ ­ κατ' αοχήν ­ να ποοβόιλει στο επίπεδο κατά λόγον δόξα (βχ 689Θ5_γ,1)ιιις

* Για ένα ακόμη παοόιδειγμα μετοσυ, μέσου, βλ. ”/56θ­ο ­ αφοοα την ιδια τηντης εμπειοιοςθ” το ποομνημονευθέν συμπέοασμα το οποίο ποοέ­ Μλογή βωλευτών πόλη Μαγνήτων.4? ** Για τις δυο αυτές εκφανσεις της αονητικότητας, βλ., αντίστοιχα, 694ει­291. Βλ., στο ιδιο, 676ε­693Ι:›3, 693ό3­70104. Για το μύθο που αφοοόι τη δη­ 698ε, 698ε­7ΟΟε.

μιουογία της πολιτείας, βλ., ποόχειοα, τη σχετική ποαγματευση του Ρ. Ρτυτιςετ *** Για την αονητικότητα του αμίκτου, βλ. 2.1· για την αονητικότητα των δυο(1930), 49­53. Για ένα σχολιασμό του χωοίσυ 698ε­7Ο1ε, βλ. Κ.Ι. Βουοβέοη μοοφών ακοατους ηδονής, καθώς επίσης καιγια την ποοαναφεοθείσα διαφωνία,(21966), 108­122.

τ βλ. 1.2.3.292. Βλ., Νόμ. 7010­8, και, επίσης, 693θ1­3, 693ό3­ε3. 295. Βλ. Νόιι. ”7θ1ε1­8· ο λόγος πεοίιιέτοου, οικείος λόγος για την παοόιοταση293. Βλ.2.1. της διαλλαγής (βλ. και σημ. Ι 475), συνδέεται στο κείμενο αυτό με την «ευποαγία»294. Στο επίπεδο της εμπειοίας ποοκυπτει κατ° αοχήν η θετικότητα της μί­ ι(7θΙε6) της πόλης.

ξης*, που χαοακτηοίςειτην πολιτεία της Λακεδαίμονος, και η αονητικότητα της 296. Βλ., στο ιδιο, 756ε7­9.

σε

Page 182: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

362 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 363

λόγο σχετικα με την πολιτεία της Λακεδαίμονος, και το λόγο σσυμε τι τελικα θέλεινα υπογσαμμίσειτο πλατωνικό φιλοσοφούνσχετικόι με τη βία και την πειθώ. Θα πσέπει στο σημείο αυτό να υποκείμενο, έχοντας ­ μέσα από μία σεισόι πασαδειγματικώνθυμηθούμε ότι η Λακεδαίμων, ως πασαδειγματική έκφσαση της λόγων ­ φέσει στο πσοσκήνιο αυτή τη διττή αντιμετώπιση τόσοεπιτακτικότητας που κήσυσσε τη φυγή της ηδονής, είχε αντιμετω­ της επιτακτικότητας όσο και της διαλλαγής: Το πσωτοισχικό κσιτή­πισθεί ασνητικόι από το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο, γιατί σιο για την τελικη αποτίμηση της αξίας ή της απαξίας κάθε θέμα­ο λόγος και η συνεπικουσούσα αυτόν δόξα λύπης δε στόχευαν τος για το οποίο ομιλεί ο λόγος του πλατωνικού φιλοσοφούντοςστην επίτευξη διαλλαγής, μίξης, με το ενόιντιο, την ηδονή297· εδώ η υποκειμένου δεν έγκειται στα όσα ο οσίξοντας του λόγου για αυτόΛακεδαίμων αντιμετωπίςεται θετικόι, γιατί ακσιβώς αποτελεί πεσιλαμβόινει· αυτός, εξεταξόμενος καθεαυτός, πσοσφέσει τηνπασαδειγματική έκφσαση ενός πολιτεύματος πολύτσοπης μίξης, πσώτη αποτίμηση αξίας (οσίξοντας διαλλαγής) ή απαξίας (οσί­διαλλαγής, διαφόσων στοιχείων που το συγκσοτούν298. Θα πσέπει ξοντας επιτακτικότητας)· με την εξέταση της βούλησης αυτού τουεπίσης να θυμηθούμε ότι η βία και η πειθώ είχαν τοποθετηθεί, ως συγκεκσιμένου καθε φοσόι οσίξοντα λόγου σε σχέση πσος αλλους,εκφσόισεις ­ αντίστοιχα ­ της σκλησής και ήπιας επιτακτικότη­ διαφοσετικούς ¬ συχνα, αντίθετους ­ οσίξοντες λόγου, γίνεταιητας, στην κατώτατη και κατώτεση βαθμίδα της κλίμακας των τελική αποτίμηση αξίας (βούληση διαλλαγής)ήαπαξίας (βούλησηαξιών που θα πσέπει να ασπόιξεται η αποδεκτή αντίληψη πεσί δι­ επιτακτικότητας). Σε αυτή τη διττή αντιμετώπιση του όλου λόγου

99καίου2 · εδώ δεν θεωσούνται θετικά στοιχεία πασα μόνον υπό του, ως λόγου επιτακτικότητας και λόγου διαλλαγής, πσοβαίνειτοτην πσοοπτική της μίξης τους ή κσόισης τους300· επομένως, και στην πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο, και είναι αυτή που εντέλειπεσίπτωση αυτή ¬ όπως και σε αυτήν της Λακεδαίμονος ­ όχι επιτσέπει να εσμηνεύσουμε τα όσα διακσιβώσαμε ότι ο αλλοςμόνο δεν υπασχει αντίφαση πσος όσα αλλού έχουν σχετικα δηλω­ λόγος του ιδίου υποκειμένου πασατησεί σχετικα με το λόγο του, τοθεί, αλλόι ­ αντίθετα ­ εξαίσεται το γεγονός ότι η θετικότητα λόγο της επιτακτικότητας και της διαλλαγής. Όμως, ως το σημείοεπικεντσώνεται στο συμβάν της μίξης, της διαλλαγής τους301. αυτό η σεισόι των πασαδειγματικών αναφοσών του όιλλου λόγου

Μποσούμε νομίξουμε, μετά τα πσοαναφεσθέντα, να ουνοψί­ στο πσόβλημα της ενότητας του φιλοσοφικού λόγου και της βούλη­

29?. Βλ. σημ. Ι 275 για τη σταση του έναντι της ηδονής· για την ασνητική

σης του φοσέα του είχε ως αντικείμενό της μία ­ διαχσονική,συγχσονική, ή μελλοντική3Ο2 ­ αναφοσόι στο χώσο της καθημε­σινής εμπεισίας, και πσαγματευόταν συγκεκσιμένα δείγματα κσα­

αντιμετώπισή του εκ μέσους του φιλοσοφούντος υποκειμένου, βλ. 1.1. και 1.2.1. ι ι ι ι ι , ιλ ανα­298. Για τη θετικότητα αυτής της μίξης και τα στοιχεία που τη συγκσοτούν σηε Οῳζοντων λογΟὉ° κα­Η πω) Οπωἔ κατ επανα ηψη

όσον αφοσόι το πολίτευμα της Λακεδαίμονος, βλ. Νόμ. 691ό4­ 692ει8. φέἔαμε _ αποτελεβ κατά το πλατωνωὥό φιλοσοφοὐν Όποκείμενα299. Βλ., στο ιὸιο, 627ο8­628ο5, και 1.1. την πλέον κσίσιμη πσούπόθεση για την οσθή πασόισταση της300. Βλ., στο ιδιο, 719ε9­72θε2, 720ό1­ο9, 722ό8­723ο6· για το ότι πσόκειται ὀγαλλ(χγή€_ Υπάσχετ ωστόσο μία ακόμη οινοιφοσόι του άλλου λόγου

και στην πεσίπτωση αυτή για μηη, κσόιση, βλ., στο ιδιο, 722ο1, 72202, 723ει2­3.301. Το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο πσοσεκτικόι διευκσινίςει, για να

αποφύγει τις σητόι (βλ. 71Οε3­4) εκδηλούμενες ή μη (βλ. 72Οε3­6) πασανοήσεις: 302. Διαχσονική και συγχσονική είναι η αναφοσόι του πλατωνικού φιλοσο­(οι) ότι η Λακεδαίμων «εἰς τὸ μὲτσιον μοιλλον συνὲστειλε» (691ε1­2 ­ πσβλ. φοϋντος Όπομειμέγού στίς πολιτείες (βλ. σημ. Π 291) που ήδη εξετόισαμε· μελ­693ο7­8)· (β) δηλώνει ότι ο φοσέας αυτής της κσάσης πειθούς και βίας (βλ. 71113­

ο) είναι φοσέας της ὁημώὁους σωφσοσύνης (βλ. 71Οε3­7).λοντική είναι η αναφοσόι πσοβλεπόμενης κσόισης πειθούς και βίας, για την οποίαεπίσης ομιλήσαμε πσοηγουμένως.

Page 183: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

364 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν' ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ ο Πλλτοιτικοε λοτοε ΩΣ τΡΑΓΩΔιΑ 365

στην ποοαναφεοθείσα διττη ποοβληματικη, σχεδόν στην αοχη της λά "τομ τωγ ομγχοογωγ τομ φτλοοοφομγτοἔ μποηετμέγομ _ οημοτ­μνέχίἔμτ τομ όλου λόγω τομ φίλοσοφοτίντοἔ μπομείμέμομ. σχε_ ντικοτατων εκφοασεων της επιτακτικοτητας. ίδτ) Εμπεοιεχεταιδόν στην αοχή λέγεται λοιπόν ότι ένας λόγος ­ που μόλις έχει αηόμη ελττεφομομέγη η μέοτμγοτ γτοτ μελέτη τηἐ λεττομογτοτἔ τωγττμομγηθεί _ σχετίμά με μίμ σείμά θέματα στοχεμεί στην εΗί_ δυνόιμεων του ενδουποκειμενικου πεδίου και για εξαγωγήτεμἔη της μμετήμ δηλαδή της δίμχλμγήεσοσ. δίεμμμίνυμετμμ εν τομ συμπεοασμόιτων από τη μελέτη αυτη310, μέοιμνα που ανηκει και

αυτη ­ όπως αλλου διαπιστωσαμε311 ¬ στο πλαισιο (των ποο­τοις, πως για να αποφανθουμελ" ότι όντως έτσι συμβαίνει όσοναφοοόι το συγκεκοιμένο λόγο θα ποέπει ποοηγουμένως να εξετόι­ θεοεωγ) τομ λογομ τηἐ οτοιλλοτγηἐ­ Ομωἐ οτο λογο οτμτο ηττοτολοτσουμε όλη την αοετη, όλα τα ,μόοια της αοετης, χσησιμοποτών­τας επίσης (ετ) η αποψη ότιο νομοθέτης θα ποέπει να ασχολείται μεως «παοόιδειγμα››305 της όλης εξέτασης ένα της μόοιο, το μόοιο της θέματα γόιμου, τεκνοποιιας, κοινωνικών συναναστοοφώνω, και,ανδοείας306. τέλος, με λεπτομέοειες που αφοοουν την πεοιουσία και την ταφή

του κόιθε πολίτη313. Θα ποέπει ακόμη να υπογοαμμισθεί ότι (εΖ)ντα λόγο που ποαγματεόεται μία σειοόι από θέματα έχουμε και τοοο γτοτ ολο οιοτοτ τοι ἔητηιιαια. όσο και για αλλα ­ όπως η ανα­ποοηγουμένως αναφεοθείωτ: είναι ένας λόγος που πεοιέχει τοοφη3Μ› η μελέτη τωγ ομγοτμεωγ τομ εγοομττολετμεγτηομ ττεοτομστοιχεία τέτοια ώστε να μποοουν να καταταχθουν σε δείγματα ­ι μεοτμγοιτοιι έγοιε κολασμός για τους παοαβόιτες των ποοανα­του λόγου της διαλλαγης (δ) και δείγματα του λόγου της επιτσι­ φεοθεισών ουθμίσεων, κολασμός που κινείται από την ατιμία μέ­κτικότητας (ε). Συγκεκοιμένα: (δτ) Υπόιοχει αξιολογικη τοποθέ­ χοτ οτλλεἐ _ ττοοφοτγώἐ οοβοτοοτεοεἐ ­ ττμωοτε§315­ Όμωἐι ολττηση στην έσχατη βαθμίδα τόσο του πολέμου όσο και της σχετικής μογογ οτ ττοοηγηθετοεἐ ομθμτοετέ λομ ο ηολοτομοἐι οτλλοτ (εσ) ηομ ημε την είμόνμ του μμετήμ τηε ανὀμείμεεοετ (82) Πμμάχληχμ εμττε_ ίδια η γλώσσα που χοησιμοποιεί για να μιλησει το φιλοσοφουνμίέχετμί σε μμτότ μίμ μμίτίμή των χετττομεμώτ νομοθετίμώτ μμθ_ υποκείμενο γι) αυτές και για αυτόι316, αποτελουν οικεία θέματαμίσεων, αναμεσα στις οποίες οητα αναφέοονται οι σχετικές με τα τομ λογομ τηέ επττοοτττηοτητοἔ­μχημοτομίμά Θέματα ματ μία μμτηγομίμ βίμίων ττμάἔεωνσοοτ Αλλόι δεν είναι μόνον αυτα τα στοιχεία, δεν έχουμε να εξετα­Υπόιοχει δηλαδη μία έντονη κοιτικη στάση. που ανηκει στον οοί­ οομμε μογογ οτμτοτ οε ολέοη με το λογο οτμτο­ Θμ ττοέττετ γο εἔετά­ζοντα του λόγου της διαλλαγης, έναντι των παοαδοσιακών ­ αλ­

Ας πόιοουμε τα ποόιγματα με τη σειοόι: στον ποομνημονευθέ­

τα 310. Βλ., στο ιοιο, κυοίως 631ε3­63282, και ­ επίσης ­ 632ει3­7.303. Βλ. Νόμτ 632667­ 311. Βλ. 1.1.κ0ιι1.Ζ.2.304. Βλ., στο ίδιο, 63Ζο?: «ἀποφανουμεν». 312. Βλ. Νόιι. 631ι:ὶ6­ο1,καθώς επίσης: 63Ζϋ3­6.3θ5.Στο ιοιο, 632ε4. 313. Βλ., στο ιοιο, 632θ1­3, 63Ζο2­4, αντίστοιχα.306. Βι. στσ ισισ, 632σ8­σε 314­ Βλ­7 στο οτα οττοτθτ­307. Ανσφσσσ στο ισγσ σστσ ςστσ ισισ, ωοσε­ωεση, τσι σισιιιστσσσ σε 315­Βλ.ιοιντιστοι›ιοι.στοιασ, ωισε, ωειε­σι.

οοισμένα στοιχεία του, πεοιλαμβανεται στο παοόν κεφαλαιο, στο σημείο εκείνο 316· Βλ· λμομητηοτοττηόη «ττοοοτάἔοτἔ» (631ο3λ «ἐτττττθὲγοττ» (ο3Ζο1)› έοοττόττομ σμζητείτμί Ο τμόττομ της μπεμβοχήτ τον οποίο χμησίμοποίεί ωτ τμόττο έμ_ στὲον» (63Ζει8­ο1)· όπως είναι αναμενόμενο για το κειμενο αυτό, υπαοχει και μηφμμστττ η εττίτμμτίμτι θέση. επιτακτική οοολογία: «ἑπιμελεισθαι» (631ο3), «ὲπεσκεμμενον» (63Ζε1­Ζ), καθώς

308τΒχ.,0τ0τΰτ0ί 630μ2_θ3.πμβχ.629θ9_63Ομ1. επίσης και οοολογία που ανακλόι μία ηπια επιτακτικότητα: «διακελευστεον»309. ει., στσ ισισ, σεοσε­ωιιι.

τ ιοτμμλεἑ

Page 184: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ἶἶ­Η

366 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ · Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 367

σουμε το ότι στην ασχή του ο λόγος αυτός επαναλαμβανει ­ και επιτακτικότητας, έχειως στόχο του μέσα από τη συμπασουσιαχσησιμοποιώντας την ηθική γλώσσα ­ ότι η διαλλαγή ειναι αυτή τη διαλλαγή; Η απαντηση στο εσώτημα ειναι ότι το πλατω­όττέστόιτη αξια και η επιτακτικότητα η έσχατη, το ότι ­ στη συνε­ νικο φιλοσοφουν υποκειμενο εχοντας κανει οσον αφοσα το φιλο­χεια ­ πεσιέχει αυτός ο ιδιος όχι μόνο στοιχεια διαλλαγής αλλα σοφικο του λογο την ιδια καισιας σημασιας διαπιστωση στηνκαι επιτακτικότητας, και το ότι ­ εν τουτοις ­ στο τέλος του λέ­ οποια ειχε πσοβει όταν συζήτησε τη σωφσοσύνη ¬ με συγκε­γεται ότι όλα τα στοιχεια του αυτα αποβλέπουν στη διαλλαγή. Για κσιμένο πεδιο αναφοσας την επιτακτικότητα ως δόξα λυπης ­,να κατανοηθει η καταληκτική αυτή απόφανση, έχει οσισθει ως μεταφέσει τη διαπιστωση αυτή στη διαλλαγή, την οποια ¬ συ­πσουπόθεση ­ όπως πσοηγουμένως σημειώσαμε ­ ότι θα πσέπει νεπώς ­ θεωσει ως μια αλλη συγκεκσιμένη αναφοσα πεδιουνα εξετασθει η όλη ασετή, έχοντας ως πασαδειγμα, κατα τη διε­ επιτακτικότητας. Η μεταφοσα αυτή οδηγει ­ κατ) ασχήν ­ στηνσεόγηση αυτή, την εξέταση που αφοσα ένα μόσιό της, το μόσιο της εξής διαπιστωση: η διαλλαγή, η οποια λόγω εἔοσιζει την επιτα­σνδσετσσ Όπως όμως όιλλουω διακσιβώσαμε, η σχετική διεσευ­ κτικότητα, τόσο κατα βαθος (λόγω) όσο και πσοθετικα (έσγω),γηση τόσό της ανδσειας όσο και της όλης ασετής ­ που, πσαγ­ επιτσέπει την ακσατο εμφανιση της επιτακτικοτητας318. Μετα τηματι, όπως διαπιστώθηκε, έχει την πσαγματευση της ανδσειας/ως διαπιστωση αυτη, με βαση τη διαπιστωση αυτη, ο συγκεκσιμενοςπαοόωετγμσ _ σόηγετ στό συμπέσασμα ότι ο λόγος για την ολη λόγος που εν συντομια πσαγματευτήκαμε, έχοντας εξ ασχής απο­ασετή ειναι κυσιως λόγος για τη σωφσοσυνη, ειναι δηλαδή λόγος , δεχθει τη διαλλαγή ως υπέστατη αξια και για να μην την αναι­που ­ με συγκεκσιμένη αναφοσα στην επιτακτικότητα ως δόξα σέσει, θα πσέπει στη συνέχεια να ενεσγήσει μεταφέσοντας στηνλόπης ­ διαπιστωσε ότι η λόγω επιτασσομένη φυγή του εναντιου πεσιπτωση της επιτακτικότητας του εαυτου του, ό,τι πσοτεινει ηως ηδονής ειναι ασνητική, γιατι οδηγει, τελικα, έσγω στην πασα Σ σωφσοσυνη από αφοσμη μια αλλη έκφανση της επιτακτικότητας:την τάξη τση επιτόισόειγ ακσατεια του εναντιου· πσότεινε δε ο θα πσέπει να αποδεχθει ένα οσιζοντα φιλοσοφικου λόγου όπουλόγος αυτός, ο λόγος για τη σωφσοσυνη, τη γευση του εναντιου, θα υπασχει μια με μέτσο συν­πασουσια ενός εκαστου των δια­στο πλαισιο μιας νέας εικόνας όπου το καθένα των εναντιων δεν φόσων, δηλαδή της διαλλαγής και της επιτακτικότητας· η ενέσγειαειναι πασα διαφοσο του αλλου, στο πλαισιο της συγγένειας μιας αυτή αποτελει την αναγκαια πσουπόθεση, ειναι συνώνυμη της,στσφεσόμένης· στο πλαισιο αυτό, η με μέτσο, η μη ακσατος, Ἡ επιτευξης της ασετής, δηλαδή της διαλλαγής. Επειδή ο συγκε­πασουσια του καθενός των διαφόσων, ειναι σήμα της κσασης,η ­ νι κσιμένος φιλοσοφικός λόγος ενεσγει ­ όπως διακσιβώσαμε ­σλλόιώς ­ της διαλλαγής τους. ως κατα τον τσόπο που μόλις πσοαναφέσαμε, οδηγουμαστε στο

Ετ­τσνεσχόμσστε; ποια η σημασια των συμπεσασματων που συμπέσασμα ότι όντως ­ πασα τα επιφαινόμενα ­ νομιμοποιει­πσοκυπτουν από τον όλο λόγο πεσι ασετής ­ δηλαδή από τον ται όσον αφοσα την καταληκτική του απόφανση ότι συνολικαπασαδειγματικό λόγο πεσι ανδσειας, στο να αποδεχθουμε την στοχευειστη διαλλαγή.διακήσυξη ότι ο συγκεκσιμένος λόγος που εν συντομια πσαγμα­ Πασακολουθήσαμε καπως πιο διεξοδικα το τελευταιο αυτοτευτήκαμε, ο οποιος αποδέχεται τη διαλλαγή ωἐ Όπέθτατη αξωθ Ο ι Ηοποιος πεσιέχει ­ ωστόσο ­ στοιχεια όχι μόνο διαλλαγής αλλα 318­ Ο εἔοωσμόἔ άλλογγ σιγνογγσθημογτϋγήε φόεπγσηε πῳσκόλληση

γ μόνον σε ένα, ειναι αδυναμια επιτευξης του μετσιου (βλ. Νόμ. 693ο5­7) ειναι317· Βλ. 1.2­1. σχεῃκά­ 'τ ς επιτευξη του «μειζόνωςή ἔδει» (693ε6), ασα: απουσια ουμ­μετσιας.

3

ι

Page 185: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

368 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

παοόιδειγμα ανόιδυσης του αλλου λόγου που ομιλεί ­ θυμίςουμε­ για το ποόβλημα της ενότητας του λόγου του πλατωνικού φιλο

Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 369

συγκεκοιμένου έογου. Υπόιοχει ωστόσο η φοοντίδα να τεθεί ως

επίλογος του λόγου αυτού η παοαδειγματικη διευκοίνηση του1 αλλου λό ου του πλατων κού ο ίντ π “ ί ί­

σοφουντος υποκειμενσυ και για το ­ συνυφασμενο με αυτο ­ ,γ Β φιλοσ Ϊρου, ο€Ὁ,0%ειμεν0Ή οτ" μονον για εναν τετοιας συγκοοτησης λογο οπως ειναι ο ποοαναφεο­

πσόβλημα της βούλησης του υποκειμένου αυτού· αυτό δεν έγινετυχαία: ο λόγος που ποαγματευτηκαμε και μέσα από τον οποίοαναδύθηκε ο λόγος που αναφέοεται στην ποοαναφεοθείσα διττη

θείς, μποοούμε όχι μόνο στην αοχἠ της ανέλιξης του αλλά και στοτέλος της να αποφαινόμαστε ότι στοχεύει τη διαλλαγή· αυτή όμως

λ λ 819 η ικανότητα του εομηνεύεται ­ λέγει επίσης η παοαδειγματικη

. ­7 ­Οκειμένου στο έογο που εξετόιζουμε· αυτό καθαυτό το γεγονός της

συμπαοουσίας εντός του στοιχείων επιτακτικότητας και διαλλα

φιλοσοφουν υποκείμενο: να μεταφέοσυμε στο λόγο του πλατωνι­κού φιλοσοφούντος υποκειμένου τις διαπιστώσεις και τις ποστα­σεις που ο λόγος του υποκειμένου αυτού καταθέτει όσον αφοοα

' τ αντικατοπτ ιἶςει ­ π οεικονίςει πα αδει ατικόι τη στ , ,γηεἔ α Ω αλ Ο λι Ω λ γμ α λ την αοετη,τη σωφοοσυνη.συνεχεια του εογου ανε ιἔη του σγου του π ατωνικου φι οσο , , ,

φούντος υποκειμένου ως λόγου επιτακτικότητας και διαλλαγης·Σε αμεση σχεση επισης με τα ποοαναφεοθέντα είναι το γεγο­

νός ότι κατόι την όλη ανέλιξη του λόγου του πλατωνικού φιλοσο­επίσης: διαπιστώνεται ότι τα καθέκαστα στοιχεία αυτού του λό­ . ,

δεν είνω παω στοιχεία πω) στη συνέχεια επαναλαμβά­ ι φουντος υποκειμένου επαναλαμβανεται, σε οοισμενα σημεια, η

νονται αποτελώντας μέσος του συνόλου των συγκεκοιμένωναοχικη διακηουξη οτι η σωφοοσυνη κατεχει την ποωτη θεση στην

7κλίμακα των αξιών· δηλαδη, ότι οι διαπιστώσεις της και οι ποσ­

εκφόινσεων τις οποίες ­ ακολούθως ­ λαμβόινει ο λόγος της επιι ι ι ι ι τόισει τ κατέ ουνπ ωτεύουσ ί .Τ ί ί ”

τακτικοτητας και ο λογος της διαλλαγης320. Δεν ποοκειται λοιπον ως ες , Χ ,σἕ Οι θεση α Ψ' μεκἶλαΐ/Ϊα δεν εἔἔωα ι ι 1 ι ια: ο ενα ευ ι εται π ιν τ ν απα εκκα υ τ ο

για εναν οποιοδηποτε λογο του πλατωνικου φιλοσοφουντος υπο­ Χ 32? Ω 77 Ωχη, φἶἔ 79 ηςεπιτακτικοτητας , το δευτεοο αμεσως ,ιιετα μια εμφανιση της η

κειμένου· ποόκειται για ένα λόγο που δηλώνει εμφαντικόι ότι πο­ 1 , , 322

λύτοοπα νομιμοποιείται να αποτελεί παοόιδειγμα του λόγου της γτοποια χοησιμοποιει τον τοοπο της υπεοβολης , και η τοίτη αμέ­

επιτακτικότ τα καιτ διαλλα ί ·λα όινεται επίσ έ ι να , , , ,

η § ηἔ γη§ ,μβ ,δ " Ύὲςἔῖ Οἱ 321. Βλ. Νοιι. 688εό­1›3 ­ για την ταύτιση φοονησης­σωφοοσυνης βλ.,

να εχ ει ως ἶι@ΟΟιμιΟ του ΟγΟυ 0ιυ°ΕΟυ|Οτι Ο ι ι0ς Οιπθ θχ ΈΟΦΒ ην ἔ ποόχειοα, 71θε3­7. Θα ποέπει να υπογοαμμίσουμε το γεγονός ότι αυτή η ποώτη

υπεστατη αξια της διΟιλλΟ1Υηἔ› πω) ειναι η Όπεομεα­τη αξια ἙΟΌ 1 επαναληψητηςηγεμονικης θέσηςτης σωφοοσύνηςγίνεταιακοιβώς στο μέσοντου

319. Βλ. στο ιίὁιο, 6?›θοΖ ­

ει

Ψ

Γ” βιβλίου, το οποίο ­ όπως ήδη διαπιστώσαμε ­ είναι καθ' ολοκληοίαν αφιε­οωμένο στην εμπειοικη κατόιδειξη του οοθού τόσο των διαπιστώσεών της όσο και

320. Συνιστούν ποοεζαγγελία ία) είτε (α1) αντίθετη είτε (α2) σύμφωνη ποος ῖἐἔεᾶἶἐτἐεῖεςἔζ Σ1ἐ;ῖἔἘῖη:ΕῖεΕΞΕηἑῖ πω μετα έπεται η έμποακτη εφαομογή των

στοιχεία της επιτακτικότητας: (α1) αντίθετη: βλ. πεοί κλἠοων και επικληοων, στο

ιδιο, 9Ζ3ο5 ­92667· πεοί αικίας στο ιδιο, 8791›6­88204· ία ) σύμφωνη: βλ. πεοί κη­ ἴυ‹ 322. Βλ. Νόιι. 743ο7­ 7­14ε3· ποοηγείται, κατ) αοχην, η παοουσία της επιτακτι­

, ι α, α α

Ωιτεκνοποωαεωτθ ιὁιθί 78%­7858” δή μόνον του λό οι: για τηνγπολιτείαη διαλλἶα ί ς αἶιλόι κιαιιτηια εν ίπιασἶ]/κδιςιΣυνιστούν, επίσης, ποοεζαγγελία (β) σύμφωνη ποος τη διαλλαγή· βλ. (δγ), δ σκλ ι εππαἴπωιότ (βλ 73867 7ἔΒἐ5) αΐη εθοδολο ,Εξ αἐιι Βλ αΰαλι)

­ × × κ ­ ηθη η ­ ° _ γι η .μ γλ ›

(δ2), (δ3), σε συσχετισμό με ευαοιθμα χωοια των Νοιιων, που εξεταζονται στα ῃκά συνέχεια παθόντα κεφαλαίω­

κεφάλαια 1.1, Ζ.Ζ, 1.1./1.Ζ.Ζ.,αντίστοιχα.

Page 186: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

370ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ­­ ο ΠΑΑτοΝιΚοΣ λοτοε ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ επ

σως μετά την τελευταιο εμφάνισή της323. Υποστηοιξου ε ότι ταμ 3 3 ι ι Ζ. . . . ω . 3 αποδεκτ του λο ου του. Τα κει ενα αυτα α ενο ας οδ ­σημεια αυτα δεν ειναι διόλου τυχαια, γιατι ειναι ­ θυμιςουμε ­ ο . η, γ 3 μ . φ Ξ μ 3 ηγουν στο να εχουμε εκ μεοους του πλατωνικου φιλοσοφουντοςλόγος της σωφοοσυνης που λέγει ότι για να επιτευχθει η οοθη πα­

οασταση της διαλλαγης χοειάξεται η παοουσια της επιτακτι­υποκειμένου μια ολοκληοωμένη διηγηση της όλης εξεογασιαςστην οποια αυτό ποοχωοει για να καταληξει σε εκεινα τα οποιακότητας μαζι με τη διαλλαγη ­ με τοόπο τέτοιο ώστε οι δυο τους ι . 3 , 3 .διαβεβαιώνει ο αλλος λογος ­ απο αφοομη τοσο το ποοανανα δημιουογουν ένα συ ετ ον· επο ένω τόσο νώσ του πε­ ι . ι 3 .

3 . μμ Ρ, μ ,€° η γ η φεοθεν παοαδειγματικο κειμενο συμπαοουσιας επιτακτικοτηταςοιεχομενου του λογου αυτου οσο και η εξεταση του εκάστοτε άμε­σου πλαισιου λόγου των σημειων όπου επαναληπτικά αναδυεται η

και διαλλαγης όσο και αλλα που ηδη εξετάσαμε ­, αφετέοου δεμέσα από αυτά ποοκυπτει μια σημαντικά πληοέστεοη διατυπωσηδ τ # × × | » ×

ωαβεβωωειη ΟΠ Οωτοἐ ,αποτελει σἶθωτοωχβἶίη αἔὼα°/θεμελβωνοω του αλλου λόγου σε σχέση με αυτή που καταγοάψαμε εξετάζονταςτην πῳσπαθεωι εθμηνελαἔ τηἔ απο την αθλη ωἔ το τελοἔ _ με τον τα ποομνημονευθέντα κειμενα Θα ποέπει εν ποοκειμένω να ση­τοόπο της υπεοβολης ή όχι ­ παοουσιας της επιτακτικότηταςμεσα σε ένα λόγο ο οποιος διακηουσσει ως υπέοτατη αξια τη

μειώσουμε ότι με την παοουσιαση των κειμένων αυτών, στηνοποια θα ποοβουμε αμέσως στη συνέχεια, γνωοιξει το πέοας του οδιαλλαγη και μηχανευεται πολυτοοπα την επιτευξη της324 ­ άοα

3 . = κι εε ε ε κι τ , κι επποπωπωε τπμμπτπμμμτμμπαΑν τα ποοηγηθεντα κειμενα αναδεικνυουν­εομηνευουν πασα­δειγματικα μεσα απο την ανάδυση του άλλου λόγου την ενότητα

στο παοόν. και τελευταιο, Μέσος της μελέτης μας αυτης.ι ” , , 3 Μετά τις εισαγωγικές διευκοινησεις μποοουμε να ποοχωοή­λ λ × » 7:παμπττπαπττΜπυ σπεππφηπμμ φ § _ μια ποοβ ημαῃκη (ι) Στο ποώτο κειμενο3Ζ5 τιθεται το θέμα της βούλησης, τηςπου αφοοάτ ουλ σ του υποκει ένου αυτου υπά ουν κει ενα 3 3 . . ιηβ η η μ ° Ωχ μ αιοεσης326 του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου, φοοεατα οποια άμεσα αναφέοονται στο ποόβλημα της βουλησης του εν ανέλιξης του φιλοσοφικου λόγου του έογου Νόμοι:

λόγω Ήποκειμένοὶδ χαθώἑ επίσἴκ χω στο σωόβλημα τηε βούλησης (ὶ ) Στην αοχη του κειμένου αυτου λέγεται ότι εφόσον η βου­πα Ζ

323. Βλ. Νόμ. 963.48­9· για την ταυτιση νου και σωφοοσυνης. βλ.1.2.1: η τε­λευταια εμφάνιση της επιτακτικότητας έχει συμβει λιγο ποιν (βλ. 96Ο`σ).ι 324. Εφόσον στοχευει στην παράσταση της διαλλαγης, ειναι άσχημο, αποε­

εταεπιν

: γι

ληση του πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου δε δεσμευεταιαπό την ανάγκη327 και ειναι ελευθεοη, αυτό οδηγειται στο, συνα­φές ποος την ελευθεοη βουληση, ξητημα των δυνατών αντικειμέ­

πέειαισχοόινα υπάοχεινομοεεοιωὁηλαοη επιτακτικοτηταγιατην επιτευξη της νων επιλογης, τα οποια και θα εξετάσει τόσο ως ποος το τιωστοσο, το πλατωνικο φιλοσοφουν υποκειμενο ποοβαινει στην κοισιμη διευκοι­ θα πεωλαμβάνοῃν όσο και χατ ως πεγος το πώς θα επιτευχθεί,νηση ότι ειναι «τινα τρόπον» (853Ε›4, 853ο4) αισχοό, ειναι δηλαδη αισχοή η πα­ θεωοητγκά η παΐγμἀτωσή ΈΟΌΞ328. Τα ανῃκείμενα αυτά μαθοώ

7οουσια μόνον της επιτακτικότητας της διαλλαγης, η μέοιμνα μη τυχόν και δεν . , , , , ,εππευ θούν Έ πάντα ι . δι λλ . λῦ .ΠΖΖ7 δ . . νουμε οτι ειναι η βέλτιστη και η αναγκαιοτατη θεσμιση πολι­χ α οσον αφοοα τη οι αγη (β οημ ) εν ειναι ομωςαισχοό στην πεοιπτωση που αυτή λειτουογει ως συμμετοον. που γινεται η επιτα­ τι

1!

κτικοτητα αντιληπτη ως συγκοοτουν στοιχειο της συμμετοιας εκεινης η οποια. ι . . ­± 325. Βλ.Ν“ . 857 8 ­859Ι·›4.οδηγει στην επιτευξη της οοθης παοαστασης της διαλλαγης· δεν ειναι κάτι λοιπόν ~ 326 Βλ Ομ Β Ἑ58 4 5 858 5 7 .

αισχοό στην τελευταια αυτή πεοιπτωση, γι\ αυτό καιη επιτακτικότητα εκφωνειται 327­ Βλ” στο [Βία 85./ῖὀ 7 Η _ 7 ανῃσωιχα.ι αδ . θ , . . .,στοι ιο, ε .στα κειμενα που η η εξετασαμε και α εξετάσουμε στη συνεχεια. 328. ΒΜ ωω, 858836, 858818, αντίστοιχα.

Page 187: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

372 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ο ΠλΑτοΝ1ΚοΣ λοτοε ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 373

τείας329. Η βελτίστη η αοίοτη33® δεν είναί ¬ σύμφωνα με τη7 νης335 ­ η οποία καί θεμελίώνεί τη δίαλλαγη ­, η ως έκφοασηγνωστη αξίολογίκη κλίμακα ­ παοα η πολίτεία της δίαλλαγης331· ε ε ε ε 336

οσο γία την αναγκαίοτατη γία να ανακαλύψουμε ποία εννοεί τομίας είκονας που παοαπεμπεί στη σκληοη επίτακτίκοτητα ;Χοη­

7 σίμοποίώντας τον τοοπο της εοώτησης στην οποία απαντα ο συνο­φίλοσοφούν υποκείμενο, θα ποέπεί να θυμηθούμε: αφενος τίς μωλητψ ακῳβώα για να ΌπΟγ©αμμίσε"οΌ§ δωσταγμοὑα ἘΟΌ όσοναλλες δύο, κατώτεοες, βαθμίδες της αζίολογίκης κλίμακας, τη αφοοα την επίτυχία της επίλογης, το φίλοσοφούν υποκείμενο τε­σκληοη332 καί την ηπία επίτακτίκοτητα καί αφετέοου οτί εφοσονι λίκα βεβαίώνεί οτί θα αποπείοαθεί να ακολουθησεί αυτή την“ γεν?? _ η εππακτιἴοῖητα εινΐ,σΌνΌφασΗ›ἶνη με τηγ εικονα οὁό337 οσον αφοοα το πώς θα την αντίμετωπίσεί τους νομους καίτου πο εμου, καί η εικονα του πο εμου, ο πο εμος, ανηκεί στα ότι η οδόε Οωιῖή αποτελεί (ωμβολἠ για την ποαγμἀτωση ἙΟΌ αγα­

× κ κ κ κ ×αναγκαία , ελ/ γενείη επίἴαΰίῖίΰίθῖηῖα θα είναί Ήίαῖί αναγιὥαίθ αν ΘΟΌ338' Η εκφθαση ΤΕΟΉ αναφέθαμε ότι χ@ησΒμ0πΟΕεί σε Ηομως τοσο η σκληοη οσο καί η ηπία επίτακτίκοτητα υπαγονταί παοαπέμπεί, καί πώς θα ποέπεί να εομηνεύσουμε την επίσημανσηστην κατηγοοία του αναγκαίου, τοτε αναγκαίοτατη θα είναί η ότι Οωτή αποτελεί συμβολή για την Τωαγμάτωση ΤΟΌ αγαθού;ηπλα επ"ΪΜΉ%ΟτηΤα°, ΥΜΉ Ϊ οπωδ αλλου λεγἶι το ωΪΟ ,το Αμέσως μετα τη δίαβεβαίωση του συνομίλητή οτί θα ακολου­πλατωνίκο φίλοσοφουν υποκείμενο ­ αν δεν ίσχυσεί αυτη τοτε 1­ ι κ × 339

ποοχωοούμε στην επομενη33Δ. Ώστε, τα δυνατα αντίκείμεναθηθεί αυτη η οδος , το πλατωνίκο φίλοσοφούν υποκείμενο θεω­

τα α ι τ ι , α αΟΕΕ πως αΉιῖΟ σημαίνεί ΟΠ θα ΠΘΕΠΘΕ να σΌλ/ΕΧΒΟΟΌΎ Την Τί@ΟσΤία·

επλλογήἔ στην αοχή ΈΟΉ κειμένω· είναι η πολπεία τηἔ δωαλλαγήἔ θεία νομοθετίκών Θυθμίσεων Υ ία την πολίτεία που πθθηγσϋμένωἐκαι η πολπεεα τηε ήπιαἐ επ"α%Ή%ότητα€° είχαν αοχίσεί3^0· συνεπώς αυτή η οδος δεν αποτελεί πασα παοα­7(13) Στο τέλος του ίδίου κείμένου επανέοχεταί το πλατωνίκο

7 πομπή γία κοίτί παοα πολύ συγκεκοίμένο: παοαπέμπεί στο δοομοφίλοσοφούν υποκείμενο οχί οητα αλλα παντως σαφώς στο θέμα7 ι που ακολουθεί το φίλοσοφούν υποκείμενο ποοκείμένου να νομο­

της βορλησηἔ ΈΟΉ και της παῳπομενηε επιλογηει καθωδ φωτα θετησεί· ποίος ομως είναί αυτος ο δοομος· Είναί ο δοομος που,τον εαυτο του γία το πώς θα ποέπεί να αντίμετωπίσεί τους νομους, όπως εε αοχήἔ ὀηλώνεταβ χαΩα%Έη©ίζετΟω άπό τη ὀβπλη π(1ΟΟΌΟίαΧ % Ά | 3τη θεσμίση μίας πολίτείας: θα τους αντίμετωπίσεί ως εκφοαση ε κ ε στα

λογου που ανηκεί στην είκονα της ουγγένείας μίας δίαφεοομέ­

329. Βλ., στο ιδιο, θὅθειέί­5.

της ηπίας καί σκληοης επίτακτίκοτητας . Επείδη ωστοσο αυτοςΉ » » / » κ »ετ

εἶ,Μτί

ε

εμπεοίεχεί πεοα απο την εσχατη αξίολογίκη βαθμίδα, καί τηναμέσως ανώτεοη της, αλλα καί επείδη, παοα τίς καθέκαστες αξίο­

­ι _­¬330·Βλ¬σ"”ὁ!®· 85882· 335 ελ στσιεισ, ε59σ2­5 σ βλ σττσι­6 σσσσνσίσσ σμεσττσιί­ωεσε.Α | / ' '7 . Θ _ 7 μ331· Βλε Μ π®°Ω®°δε®γμ®®› ®"° ωω· 628®8'10τσε συνδωσμο με 62704 ” 62885· 336. εκ, στσ εσισ, ε59σ5­6, σε σίνείσσμσ με σετστίεεεστο­ τσ σαημμσ σετ332' Βλ” στο ίἶ5ω° 720θ5: «ἀγῳώΈε9οἶ|»' ανακύπτεί χωοίς λογο· έχεί ποοηγηθεί το χωοίο εκείνο (βλ. 853ε1­ΒΖ) οπου επί­333. Βλ. στο ιὁιο, 6Ζ8ο1Ο­α1· οτί ποοκείταί γία την αναγκη αυτη καί οχί γία

°δ γοαμματίκα ο λογος του πλατωνίκού φίλοσοφούντος υποκείμένου δίατυπώνεί τοντην καθημεοίνη, κοίνοτοπη αναγκη, ποοκυπτεί έμμεσα, με δίττο τοοπο : (α) με τη επποῃύῃκό αντίποδα ὁιαλλαγῆς.

γελοίοποίηση μίας τέτοίας εομηνείας εκ μέσους του συνομίλητη, γελοίοποίηση 337­ Βλ­ στοωω 859Μ­2.που γίνεταί σίωπηοα αποδεκτή απο το πλατωνίκο φίλοσοφούν υποκείμενο (βλ. 338 Βλῇ ωἰο) 859Β3¬Δ­85887­οΖ)· (β) με τη σύνδεση της αναγκης με το «ουκ ευτυχές» (8θ3θ5 ­ βλ. καί ί 339. Βλ­Ξ ίὁἰθζ 859Ό5.

σημ· Π 35” στο. εκ, σεσ ιεισ, ε59εε­τ.334. Βλ. Νόμ. 86Ζα1­86383.

341. Βλ., στο ιίὁιο, 72θε7­9.

Page 188: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

374 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ ο ΠλΑτοΝιΚοΣ Αοτοε ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 375

λογημένες ­ λιγότεοο ή πεοισσότεοο ­ αονητικά δυνάμεις του, ιτμοηγοιιμένως για το που οδηγει Ο ὁοομος που Θα ττόιοειεγ. Ηαποτελεί ­ όπως σε άλλο σημείο αναφέοαμε ­ κάτι καθεαυτό αιτία αυτής της πεοίσκεψης αναφέοεται οητά: ο λόγος που μόλιςαξιολογικά θετικό ως δείγμα κοάσης, διαλλαγής τους, είναι ευλο­ έχει πμοηγηθει, Ο λόγος για τη νομοθετική οιᾶθμιση ζητημάτωνγο να λέγεται ότι είναι πολυ καλυτεοος342. Μποοουμε τελικά να σχετικών με την παοάσταση της διαλλαγής είναιάτοπος348· εν του­συνοψίσουμε την κατανόηση του γιατί το πλατωνικό φιλοσοφουν τοις, το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο ποοτείνει να ποοχω­υποκείμενο λέγει ότι αυτός ο ίδιος δοόμος αποτελεί συμβολή για μησει· θα υποθέσω ως ὁεὁομένοαε το όιτοπο αυτό, και στη συνέ­την ποαγμάτωση του αγαθου: γιατί, ως γνωστό, είναι απαοαίτητη χεια θα αναρωτηθεί: αν γίνει δεκτό ότι ο λόγος για την παοάστασηη (συμμετοή) παοουσία (των στοιχείων) του343, για να επιτευχθεί της διαλλαγής θα είναι νόμος350, τότε οδηγουμεθα στο γελοίο καιτο αγαθό, η διαλλαγή. Επομένως, τα δυνατά αντικείμενα επιλο­ το άσχημο351: αυτό όμως ­ όπως αλλου είδαμε352 ­ σημαίνει έκ­γής, στο τέλος του κειμένου, είναι η πολιτεία της διαλλαγής και η πτωση της παοάστασης της διαλλαγής. Συνεπώς· η ελευθεοη βου­πολιτεία της σκληοής επιτακτικότητας· και η έμμεση διαβεβαίωση ληση επιλογής ποαγμάτευσης και επίτευξης της διαλλαγής ή, τηςείναι ότι επιλέγεται τελικά η πολιτεία της κοάσης ήπιας και σκλη­ ήπιας ή/και σκληοής επιτακτικότητας, δεν είναι τελικά ουτε ελευ­οής επιτακτικότητας και ότι ακοιβώς αυτή η επιλογή της επιτα­ θεοη ουτε απαλλαγμένη από την ανάγκη353, όπως στο ποώτο κεί­κτικότητας ­ και μάλιστα μιας επιτακτικότητας τέτοια; μοθφήἐ μενο εμφανίστηκε ως δεδομένο από το φιλοσοφουν υποκείμενο.­ αποτελείδιττή συμβολή στήν ποοιγμάτωοή του οιγοιθου. Συγκεκοιμένα: η βουληση επίτευξης της διαλλαγής οδηγεί όχι

(ιι) Στο κείμενο αυτό, στο δευτεοο κείμενο, το πλατωνικό στην επίτευξη της ­ και έχουμε ήδη διακοιβώσει πώς εομηνευε­φιλοσοφουν υποκείμενο μεοιμνά για τη ουθμιση επιμέοους ζήτή· ται αυτό ­, αλλά σε επίτευξη ήπιας ή/και σκληοής επιτακτικό­μάτων που αφοοουν την επίτευξη της παοάστασης της διαλλα­ τητΟι§354· αυτό, ότιη έμμονη βούληση αι/θεσης της ὁιακκοινἠς οδηγείγή§344° ή μέοιμνά του αυτή λαμβάνει τη μοοφή νόμου, επιτακτικό­τητας345. Ακοιβώς στο σημείο αυτό αντιδοά, θεωοώντας ότι άκου­ 347' Βλ” ΠΜ 799ο6_(Μ7 799ὀ5_8, 79961­Ζσε κατι έκτοπο και μη συνηθες346, που το οδηγει σε ενα δυσκολο 348. Βλ., στο ωἰθ) 799ὸΔ_5'δίλημμα, καθώς δεν γνωοίςει ποια οδό να επιλέξει· και, μάλιστα, 349, Βχωτο χιο) τ99θι0­ῃ_σημειώνει ότι δε θα ποέπει να ποοχωοήσει αν δε βεβαιωθεί 350. Βλ., στο ιοιο, 799ε11­800ι›3.

351. Βλ., στο ιδιο, 8θΟΒ4­5, σε συνδυασμό με 78901­4 και 788ί›4­6.“¬¬”­°_°__°°°ζ_ 352. Βλ., σχετικά, 2.1.342­ Βλ­› στα [Βία 720ε2·6­ 353. Η απαλλαγή από την ανάγκη, η ελευθεοία βουλησης, αίοεσης, είναι κάτι343­ Η Ηαθαγαεα αυτή εεγαγ γαθεαγγῆ θεγγγαλ οδηγεί αμωἔ τελεγα σε γαγγ ευτυχές (βλ. 857ε8­1θ)· η βαθυτεοη όμως επίγνωση (βλ. το παοόν κείμενο (ἰὶ)) ότι

θεαγόι στα αγαθό­ ιαόγαγ αγ είγαε σὐμμεεθθ ΗΟΟΞ τη αεαλλαγἠ. γγ αγτό γιαγ λαίε τελικά υπάοχει και δέσμευση από την ανάγκη, ότιη αποκλειστική, έμμονη, βουλη­βαγεγαγ η πθόγογα γα λεχθεί: «αγαθὸγ αδ εἴη εε­ γαὶ αγ ὁ θεὸ§ εθελθγ γεγγοεγδ αγ ση, αίοεση διαλλαγής είναι όντως εικόνα επιτακτικότητας, δηλαδή μη διαλλαγή,ταὐείὶ» (859ε3­4). δγαφοθεγγγαι Ίι επεγαγγεγόγηεα μπαθεί γα εεγαε γα" τα αθγητ ι αναίοεση τελικά αυτής ταυτης της κατ° αοχήν αίοεσης διαλλαγής, είναι κάτι μη"γα (βλ·› στα ίὁία 853ε4› 853034 γαι αημ­ Π 3244)· ° ευτυχές (βλ. 8Ο3ο3­5)· μόνον η διαπίστωση ποαγμάτωσης της ποότασης 8Ο3δ6­7

344­ Βλ­ι στα άλλα 799Η4·8Ο3Η1· (ποβλ. 66Οο9) επιτοέπει την επανεμφάνιση της ευτυχίας, της ηδονής (βλ. 811ο2­3±ί5. Βλ., στο ιδιο, 799ε4­ΒΙΟ. (12)­

346­ Βλ­› στα ῶεα 799ε1·5” γγα τηγ αμεαόγατηι Οηγήι γαὐααη γαμω) Ηαε 354. Γιά την ήπια ή/και σκληοή επιτακτικότητα, βλ. στο ιδιο, 857ε8­859υ±ί καιεπιτακτικότητας στους Νόμους, βλ. και μόνον 7Ζ3ε5­6. την ποοηγηθείσα ανἀχμσή τοι, (ἰ1)­(ἰΖ)'

Page 189: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

376 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΗΡΗΛΛΗΣ ο ΗλΑτοΝιΚοΣ λοτοε ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ τη

σε όντως εικόνα επιτακτικότητας, είναι το οιτοπο που δημιουογεί παοαπέμπει στο γεγονός ότι η επιτακτικότητα της βουλησης τουμεγάλη δυσκολία355 στο πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο ­ φιλοσοφουντος υποκειμένου, καθώς υποβάλλεται ως εμμονήαμέσως μετά τη διαπίστωσή του, διαπίστωση που συνοδευεται ανέλιξης μόνον του εαυτου της, ποοβάλλεται αυτοστιγμεί ποοςαπό τη διαβεβαίωση ότι το άτοπο αυτό είναι ταυτόσημο με την τους αποδέκτες αυτής της ανέλιξης, ποος τη βουληση αίοεσης τωνέκπτωση της παοάστασης της διαλλαγής. Τι ποοτείνει ωστόσο στη αποδεκτών αυτών36®.συνέχεια, το φιλοσοφουν υποκείμενο, αμέσως μετά την ολοκλή­ Ας τα πάοουμε όμως όλα αυτά με τη σειοά. Πληοοφοοουμα­οωση των ποομνημονευθεισών ουθμίσεων356 που αφοοουν την στε λοιπόν στο κείμενο αυτό ότι στους αντίποδες του επιτακτικουπαοάσταση της διαλλαγής και αποτελουν ανάκλαση το γεγονός νομοθέτη361 τοποθετείται η οοθότητα36Ζ που διακοίνειτο πλατωνι­ότι η μονη357 βουληση του λόγου αυτου είναι η βουληση διαλλα­ κό φιλοσοφουν υποκείμενο· συνεπώς, ποόκειται για την οοθότηταγής; Ποοτείνει, επιγοαμματικά και σε γλώσσα αισθητική, ως οοθό που αφοοά τη διαλλαγή, την επίτευξη της διαλλαγής. Που έγκειται_· μεναφθάῷυμε ­ τη συμμετοη358 συμπαοουσία βουλησης διαλ­ αυτή η οοθότητα; Στο να ομιλήσει το φιλοσοφουν υποκείμενο γιαλανήἐ και βουλησης επιτακτικότητας, για να επιτευχθεί στην . την άοιστη, τη δευτεοη, καθώς επίσης και την τοίτη στην κλίμακαπθαἔηι όντως, Π παοάσταση της διαλλαγής. των αξιών πολιτεία363. Ποιες πολιτείες είναι αυτές που εννοεί το

(ὶϋ) Υπάοχει ένα άλλο, και τελευταίο, κείμενο στο οποίο γί­ υποκείμενο αυτό; Τα γνωοίσματα της αοίστης παοαπέμπουν συγ­νεται λόγος για οοθότητα359· το κείμενο αυτό έχει δυο ιδιαίτεοα χοόνως στις δυο πολιτείες που θεώοησε άοιστες το πλατωνικόγνωοίσματα: Αφενός, ομιλεί έμμεσα αλλά σαφώς για τη διαλλαγή, φιλοσοφουν υποκείμενο: στην πολιτεία των «κοινα τα φίλων» τηςτην ήπια και τη σκληοή επιτακτικότητα, και τη σχέση της βουλησηςτου πλατωνικου φιλοσοφουντος υποκειμένου όσον αφοοά αυτές· Η

αφειέθθυ, ποοβάλλει άμεσα, μέσα από την ποόταση στην οποία ιλοἶιδθιιἶιδδνἶόγδ/δτῖδδοπἴῖδἕώῖιἶιιδυπαδιδἑδιαἔδιέτδευιδηδἕἕιτδῖδδοδιἔοῖδἶ Σδδ

ποοίἶωνεω ενα ζητημα σδἱναφεἔ με Την επίτωἔη ή μη τηἔ Ο©θή€ διοποδέκῖη του λόἶγου αυτου· βλ., ποόχεδτδα, γιοιρτο ποώτο: 63Ζο!ἔ­ὸ1,νΖΖι13,7Ζ3οΖ­

παθαστασηέ νηέ δναλλανυει ένα ζήτημα πον εμπίπτει στην πθο· 3, 85884­7·γιατο εευιωοι 72οε7,72οε9,739ι›ι­2, τεεικι­8.βληματική του άλλου λόγου που εἔετάζουμε: ποόκειται για το Για την επι/ταςη της θέλησης, της ειιιοιιιιιτις του αποδέκτη στην τάξη* της

ζήιημθί ΤΟ Ο7ίΟίΟ αφοοόι τη βούληση τοῃ αποδέκτη, το ζήτημα "Ε βουλησης του λόγου του φιλοσοφουντος υποκειμένου, καθώς επίσης και για τήχ

εκλογής που αντιμετωπίςει ο αποδέκτης του ανελισσομένου λό­ άονηση τηεἕἶλησης του αποεἶέκἱἶ να Ἐεἱσθεί να υπαωὐσε' στἶχαλεἶἔ βάθοςέ ς × κ ι ΤΕΟΌ 'ΕΟὉ επί ΣΈΕΒΟ επ!/ί(ΧΉΈί%Ο Ο Ο , . _ ω (Σ (ΣἹΦΤ ίσῖίΰίθ ΠΟ! Οί Εὶι Οί _·

γου τω) φδλοσοφοω/τοε Όποκεδμενου Το τελειποωο Ωω­ΕΟ ζητημα όσα ποοηγουνται (: 9Ζ2'ο1­9Ζἑο4)γτης νομοθετἶκἶῆςἶ επιἕακτικής οτἶθμισἶιὲ τωνΗ κληοονομικών ζητημάτων (9Ζ3ο5­9Ζ6ὀ7). Βέβαια, υπάοχει και μία επίταξη η

355. Γιά το μέγεθος της δυσκολίας, βλ. σημ. Π 347. οποία εναομονίζεται με τη θέληση του ατόμου· ποόκειται όμως στην πεοίπτωση

356. Βλ. σημ. Π 344. αυτή για την «κατα την της αυτου ψυχης ἐπίταἔιν» (687ο5­6), του ανθοώπου που

357. Για τη διόλου τυχαία αναφοοά μας στο μόνη σε συσχετισμό αντίποδα διάγει μία ζωή όπου η βουλησή του συμφωνεί με τη φοόνησή του (βλ. 687ε7­8).

ποος τ0 συμμετοον, βλ. σχετικά, ση μ. Π 318, * Βλ. , αντίστοιχα, στο ιδιο, 9Ζ5ε2, 9ΖΖεὶ5/923ε1, 922υ3, ΘΖΖΒ1/ 922βΖ/9ΖΖὶ›6.

358. Βλ. Νομ. Βθὅοο­7 σε συνδυασμό με 8θ3δ3­5· για τη μετάφοαση, βλ. 2.1. ** Βλ., αντίστοιχα, στο ιδιο, 9Ζ5οΖ­3, 9Ζ5ὀ6­7.

359. Βλ. Νόμ. 73807­739ε5. Η θέση του κειμένου αυτου σε καμία πεοίπτωση 361. Βλ., στο ιδιο, ”739ε6.

δεν είναι τυχαία: ποοηγείται ένας λόγος επιτακτικότητας, που χοησιμοποιεί τον ἶ 362. Βλ., στο ιδιο, ?39ε7.

τεόπο τηε νπεοβολῆε ίβλ735ε7­736ο=υ. 363. Βλ., ηιη ιδιο, 73986­ιι.

Page 190: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

378 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν­ ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 379

Πολιτειος και την πολιτεία της διαλλαγής την Νόμωννν. Ποια, πολιτεία επιχειοείται ήδη να πεοιγοαφεί, και ότι για την τοίτηόμως, είναι η δευτεοη και η τοίτη, Η δευτεοη είναι η πολιτεία της ποοβλέπεται να γίνει λόγος ­ κυοίως­ στη ουνέχεια366: Ποαγ­ήπιας επιτακτικότητας, και η τοίτη αυτή της σκληοής επιτακτι­ ματι, η πολιτεία την οποία μόλις έχει εκκινήσει να πεοιγοαφει τοκότητας. Στο τελευταίο αυτό ουμπέοασμα δε μας οδηγεί μόνον η πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο είναι η δευτεοη πολιτεία, η­ από την αοχή της ανέλιξης του λόγου του φιλοσοφουντος πολιτεία της ήπιας επιτακτικότητας· όμως, διακηουσσεται εξυποκειμένου ­ κατατεθείσα κλίμακα αξιών που αφοοα και τα αΩΧη€ στν αμτη ττσσβλεττεταν να σμνδναἔετανι σταν Χοεναἔεταμ μεπσλιτευματαντ· μας οδηγεί επισης η ὀιαβεβοιιωση ότι η ὀεὐτωη την τοίτηντ, κατι που στη συνέχεια συμβαίνει σε πολλές πεοιπτώ­

σεις368· αν και δεν λείπουν εμφανίσεις του λόγου του φιλοσο­

364. Για τα γνωοίσματα που παοαπέμπουν στην Πολιτειει, βλ, Νόμ, 739ο2­5· ­άν­ταγια τα γνωοίσματα που παοαπέμπουν στους Νόμους βλ., στο ιοιο, 739‹:Π­Δ. Το ναν ενστολην το λοοονο οΖ7α11 ν­ε· οε οναμοοφώνεν νατνονο νανσνα ντον θα τνοενεν7

«κοινα τα φίλων» έχει ένα ευοος από την Πολιτεία έως τους Νόμους· το ευοος να θεωοησομμε ατν εφαομσἔεταν μηλαννστννα σε ναθε τνεοντντωση” στην ναθεαυτό πεοιλαμβανει από κοινοκτημοουνη υλικών ποαγματων (: 73902­5, 807ο3­7) τνεοντττωση› θα ντοέπει να εξετάζεται τόΟ0 το σμννενονμενο ονντννενμενο αναεΡο_έωε κοινή συμμετοχή στην παθάο­ταση τηἔ ὀιαχχανής (Ξ γ3οο6­ὀιτ ω κωίως σας ενός εκαοτου των αοιθμητικών όσο καιτο όλο πλαίσιο λόγου στο οποίο αυτα739α1­4)· συνδετικός κοίκος μεταξυ των δυο οοιοθετήσεων αυτου του ευοους εντασσονταν” ετσν› στην ττοώτη τνεοντντωση το «τοντον» ονναφεοετανστο αονστο (βλ­είναι το χωοίο 73905­6. Αυτή η διαπίστωση του συγκεκοιμένου ευοους έχει το ναν σημ­ Ι 23)7 ενώ στη οεντεοη η ττοώτη ενναντο αονστο­

Ζτης) τη σημασία ας πα©αα¿Ολ0Ήθ·ήσ0Όμε την εκτὑληἔῆ τηἔ: Η α©ίστη Ο ΒΪΟοΙἹἔΙΪὀ ( ὀἰιαἴϋπώνεἰι Τηλ/ ότἱιπολιτεία των Νόμων (δθόα, 8θ3α­ε, 835α­ε), ιοως χοειαζεται, για να γίνει οικοιβώς ττοονενταν ννα εονο ττοο θα ενοαφε μετα τονἔ Νσμοοἔ ο Πλατωντ ενώ σ νεηηομννοαοίστη, και την κοινοκτημοσυνη του τυπου της Πολιτειοις (βλ. 8Ο7ο3­7)· η αοίοτη (1954) 192ι ανασωτώμενοἑ τνονα θα ενναν αντη η τοντη τνολντεναι θεωοεν στν θαπολιτεία της Πολιτειας χοειαζεται να έχει μηχανευθεί να είναι όλα κοινα (739‹:5­ ενναν ονντη τον λνοονον 739οο_7·6)· και αυτή ακοιβώς την εξάντληση των δυνατοτήτων (739ο6­7) ­ στο υψηλότεοο 367. Βλ. Νόμ. 7Ζθε7­9. Ετσι, τα «νυν λεγομενα» (8Ο7ο7) «δευτεοα» (8θ7ο7),δυνατό επίπεδο: να είναι όλα κοινα ­, ενσαοκώνει η κοινοκτημοουνη της παοα­ ενναν «οεντεοα» ττομ ελονν ομνοέ αοχνσεν να σονοναἔσνταντ σλο ναν ττεονσσστεοαστασης της διαλλαγής στους Νόμους (”739ο7­αν ­ ποβλ. 816ο­εἰ, όόνε, 665ο, και με την τοντη _ η οτνονα εντολνσσεταν (ναν) μετα το 73% ν· ε· (νμθνοἔ μετα το ο/39οσχολιασμό μας των χωοίων αυτών στο Ζ.1.). Ποόκειται λοιπόν, τελικα, για μία κε) τι με τη σύμφωνη βούληση τον τνλατωνννσν φνλοσοφονντοἔ οττσνενμενσν νανπολιτεία αοίστη, χαοακτηοιστικα της οποίας έχουν πεοιγοαφεί στην Πολιτειοι, και τον ατνοοεντη τον λονον τον (βλ­¬ στο νονα 720ο 7_9)­πεοιγοαφονται στους Νόμους· αλλα ποόκειται ακόμη για το γεγονός ότι οι Νόμοι Ϊ 368­ Σλετννα με τη λσησνμστητα αμτού τον σμνονασμομ ττενθοηἐ ναν βναἐι βλ­7ομιλουν εκτός από την ποώτη, την αοίστη πολιτεία της διαλλαγής, για τη δευτεοη ν στο ίονα 718ν)_7Ζ3α _ ττοβλ­ 823ε” οσον αφοοα σμννενονμενα ναοαοεννματα: βλ­›(: 8Ο7ο3­01), αυτήν της ήπιας και σκληοής επιτακτικότητας, που οητά ὁιηγειται το ννα το ναμο (721ο_α)› ννα την τεννοντοννα (783α_785ε)ι ννα το φσνο (8ο¿νο _ 874α)πώς η έμμονη πρόθεση ποαγματωσης της ποώτης οδηγεί σε αυτη την τελευταιο Β ννα την νεοοσνλνα (85Δε _ 85οε)› ννα την ντνασἔη θεών (οοονα _ 907ν))› ννα θεματα(βλ. παοαδειγματικα: 8θ7‹1­ε: η καλλιίστη παιδεία (8Ο3ο­ε) έχει καταστεί μέγιστο τ ι Κ νληοονομννα (922να_926σ)ι ννα στοατνοατννηἑ εμμσηἑ ἔητηματα (921α_9Ζ2εν)ι νναέογο ποοστοιχθέν (βλ. 8Ο7ο1­4)), αλλα και το πςςη συμμετοη παοουσία της οδηγεί Ι ι οναζηννο (929ο_93οε)ι ννον αττοοημνα (9Δτ9ε _ 95Ζα)­ Αντη η ενφσαση τνενθσμἐστην ωθή παειάσταση της πθώτηε, αν , ονομαζεται, συνήθως, ποοοίμιο, και ­ σε οοισμένες πεοιπτώσεις ­ παοαμυθιον

365. Βλ. Νόμ. 6Ζ7α11­628εΖ. Με τη διατύπωση αυτή εννουμε ότι αν η τοίτη Π Μ (βλ­885ο2ι 923ε2)7 μνοθοέ (9ο3α2)= η ενωση (9ο3ο1)· Θα τνοεττεν να τσννσθεν στνβαθμίδα αξιών αντιστοιχεί με την πενώνη πολιτεία η ὀεύτωη με τη ὁεύτωη όσον αφοοα την πειθώ, αυτή αναγνωοίςεται ότι αποτελεί βια στο επιπεὁο τουπολιτεία, η ποώτη βαθμίδα θα αντιστοιχεί με την τοίτη πολιτεία· στην πεοίπτωση ιι ννσνοο” βλ· Χαοαντηονστνναν «σναἔεσθαν τσνἐ λονονἐ ομολονενν» (9ο3ε9) π τνοβλ­αυτή η τοίτη πολιτεία δε θα είναι πασα η πολιτεία της σκληοής επιτακτικότητας 753ε3·Δ› 670σ9·α1' η ττενθωέ αντη αλλοτε ενναν εντενηἐ ναν αλλοτε σληματννην βλ­τπου όοιό της είναι η θεοαπεία θανατου. Ο Ειτςμιιτα (1921), Ι, ΖΟΖ, παοαβαλλει το ενοενντνναι το εντενεἔ ττσσονμνσ ννα τοοἐ θεσμἑ (887ο_888α / 891α _ 90%) ναν τοχωοίο 6Ζ7α11 κ.ε. ποος το 739ε κ.ε,· η παοαβολή αυτή, κατα τη γνώμη μας, δεν εί­ σληματννσ ννα το φσνο (87οα_ο)­

ηιιἶιωοιιιεωαιαι_

Page 191: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

38θ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

φούντος υποκειμένου που παοαπέμπουν αποκλειστικά στην τοίτηπολιτείαοο, εν τούτοις ­ για να αντιστοέψουμε ­ δεν υπάοχειποαγμάτευση της τοίτης ανεξάοτητη από τη δεύτεοη.

Μ;999­ἱη

τ ο ΠΛΑτσΝ1ΚοΣ Λοτοε σε ΤΡΑΓΩΔΪΑ 381

μεταφοάσουμε ­, ότι θα ακολουθήσει αυτό το λόγο οοθότηταςῃο:θα ομιλήσει εκφοάζοντας τόσο τη βούληση διαλλαγής όσο και τηβούληση της ήπιας και της σκληοής επιτακτικότητας, στη συνέχειαεμφαντικά τονίςει ότι ομιλεί εκφοάζοντας τη δεύτεοη, και ποσ­Επανεοχόμαστε στην οοθότητα για την οποία ομιλεί στο υπό λ

ποαγμάτευση κείμενο το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο· ;ἰ β επει γα ομγ οσοι γἔο γα εγφοοοεγ τηγ ῖοπη γοο η ποωτηἰγγοποόκειται για την οοθότητα παοάστασης της διαλλαγής όπως την

κ 9 × κ 9 κ κειχε ηδη αλλου το ιδιο οοισει, και την ειχαμε συζητήσει: για ναεπιτύχει ο φιλοσοφικός λόγος να είναι τελικά μη επιτακτικός,χοειάζεται να είναι κατά την ανέλιξή του λόγος βούλησης ποαγ­

9 Ψμάτευσης της διαλλαγής και της επιτακτικότητας· το φιλοσοφουνυποκείμενο βεβαιώνει λοιπόν, μέσα από τα όσα λέγει, ­ για να

την οποια βεβαιωσε οτι θα ομιλησει; Κατα την ανέλιξη του ολουλόγου του, ποαγματικά, το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενοομιλεί εκφοάζοντας τη βούληση της ποώτης πολιτείας, τη βούλησηδιαλλαγής, ωστόσο ­ όπως διακοιβώσαμε ­ κατά το χοόνοαυτής της έκφοασής της αποκαλύπτεται μία εικόνα της δεύτεοηςή/και της τοίτης· αυτό ακοιβώς το γεγονός αντικατοπτοίςει η εκμέσους του φιλοσοφούντος υποκειμένου διατύπωση αμφιβο­λίαςοο σχετικά με τη δυνατότητα αυτής της πολιτείας να είναι ό­

Γγα τα πεοοίμγα των Νόκωκ βλ­7 για παοάδεγνμοι Θϋτεεωῃῃε (196Ο)9 30­ 9 ντως372 σε επίπεδο ποάξης, λειτουογίας θεσμών, εφόσον ήδη σε100, και Μοττονν (1953) γενικότεοα για τις τεχνικές της πειθούς, βλ. Ο. Κοποεογ επίπεδο ανέλγ ΈΟὉ γλοσο [κού λό ΟΌ ὁ απ Ο ς 373 ×

(1963), 26­51. Για τον Ρορροτ (“®196Ζ), 270 οημ.5, η πειθώ των ποοοιμίων είναι λό 9 ἔηε φ 9 φ Υ, Β, Β τωγεγ ΡΗ ηγω βούληση για ποαγματευση και επιτευξη της, ειναι οντωςταυτόσημη της «αναληθούς ποοπαγάνδας». Ο Η. Υυυἰε (1990) άσκησε κοιτική , 374

στον νιειεεεε (απ. [σημ Η 21η, 143­147), επιοημαενονιας, οεεά, ότι «ειμεεὴε» εγκονα μΕα€ αλληἐ ­

(βλ. 723ε6) δε σημαίνει «όοοὶΙε››, και ότι καθώς ο όοος σχετίςεται άμεσα με την ΠαΩαλλγ|λα› μαθαγγολἄμε σγο ίδιο Οωΐό Ήε ίμενο %άΉ ΠΟΌ έχεϋευμένεια, αναφέοεται σε ποουποθέσεις της οητοοικής της εποχής του Πλάτωνα(βλ. Υιιοὶε (1990), 126­127). Κατά τη γνώμη μας ωστόσο, ποιοά το γεγονός ότι ο ε

370 Βλ στσίὁιο, ?39οΖ­3στόχος δεν είναι η εξαπάτηση, παοά το γεγονός ότι υπάοχει απόκτηση γνώσης ­ ° κ ·

κατανόησης ­ και άοα πεισθείς δε σημαίνειπειθήνιος ­ ,η ήπια επιτακτικότητα 7 371° Βλκ στο ιοἰογ 73903­Δ _ ποβλ· 7ο2οο”8·είναι παοούσα· ένα εύσημα, μία τεχνική της επιτακτικότητας είναι η οητοοική. 372. Βλ. την εμφαντικη διευκοινηση . «οντως ἐστι» (739οΖ)· η διευκοίνηση αυ­Υπό την ποοοπτική των δεδομένων αυτών, δε νομίςουμε ότι υπάοχει, όντως, η τη συγοεειγο λογο γγο τηγ ποοξγ με το λογο για τηγ ποοοοΤαοη> γαοώἔ 9 ποώτοἔποοϋπόθεση για «εσωτεοικά κινούμενη, φωτισμένη, αυτόνομη απόφαση» (Υιιοὶε οοἕεγοπογειἶαι Έογ οοο που χοηογμοοοιεγ ο οεοτεοοἔ γγο γα ογοφεοθεγ στο τελεο

9 9 9 9 9 9 ταιο στ ει ο ξ ταζετ θ π άοτ οτ ο”ου(199Ο),13Ο)·ηαυτονομη αποφαση, καιη α­βια­στη γνωση, ειναι αντικειμενο της , ογχ οωἔ ποοἶτο οπ λοε 8/ ωηοθ Οτηταΐηἔ 99 9999 Οπ Ε

επιστ” , τ ς άθ ς βλ. Γο . 4526:­455ε , κάτ π υ σ δ άζετα ε δια­ ἔ ξ ι ποαγματοε ειγωοοτη ογτωςη εογογο·ημηε η κ ηση ί οκ ) ι 0 ννν ιμ τη , 373 ΒλΝ, 739ὀ8 4­λεκτική στους πλατωνικούς διαλόγους· άλλωστε, το παοάδειγμα του «ἰατοου», ­ ° ° ομ· `ο

374 Χοειαζεται να ποοσέξουμε· η ποοαναφεοθείσα διευκοίνηση (βλ οημ Πακόμη και στη δεύτεοη εκδοχή του (βλ. Νομ. 7Ζ0ο1­ε1), ποουποθέτει πάντοτε ότι (5 ι 5 ' · ·

ο δέκτη; του λόγου του είναι «άοοωστος››9 και ότι ο φοοέας του λόγου ­ «ἰατοὸς», γ 372) παθαπεμἶϋεγ σΤην› πγθανηἱ δγασταση λ9Ύω·εΘΥω (βλ­ και 63684­5)” γοόχι μόνο δεν είναι «άοοωστος» αλλά και είναι γνώστης της ιάσεως, επιβαλλόμε­ ποομγἶγμογεοθεγ οεογεοο οτογχεγο (βλ· οημ· Π 372) ποοοπεμπεγ οτηγ _ επυοηἔνος ως θεοάπων· η μόνη, λοιπόν, διαφοοά μεταξύ των «ἰατοῶν» των δύο εκδοχών πγθαγη _ δγασταοη μεταἔύ βοὑλησηογγο ειγογο γο" ογΕω§`εο'ογο9> οτο επίπεοο

δ 9 9 9 9 όπθ οποίο επιβάλλει του λογου· η ανίχνευση διάστασης στο επίπεδο του λόγου είναι πλέον θεμελιώδηςΤηέ παω εγγματγκηἐ Ολεωγηἐ αναφοθοἔ εγγ ο 9 μέ και ποωταοχική σε σχέση με την άλλη γ ατά ί το π” δ άδ ί “λλκ × κ κ κ κ ,ι ιανσεαυτο ε ιπε οη ηκατια οκαθενας τους αυτο που ειναι η ουσια του: η αδιαμφισβήτητη αυθεντια ­ επιτα­

τελικά απεικονίςεται, στη συνέχεια αυτό το άλλο και θα γίνει απόπειοα (απόκτικότητά του.9 9 λογω) εογω να ποαγματωθεί.369. Βλ., για παοαδειγ μα, Νομ. 73528­73604.

$

ι

Page 192: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΐ τ1

382 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν· ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 383

ηεφαλοηώὁη σημασία: όη η οοθότηηα που αφοηά την παοάσῖαση επιτακτικότητα η διαλλαγη, η βούληση της εκλογής μετατίθεταιτης διαλλαγης πεσιλαμβόινει ­ όπως πσοαναγγείλαμε _ και το απο το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο ­ φοσέα του λόγουτοίτο από τα ζητήματα που απασχολούν τον όιλλο λόγο. Η οσθό­ οτογ οπἐοεμτη τομ με Τη οεμελνώοη ποθϋπόθεση βέβαια ότι θατητα αυτη πεσιλαμβόινει και τη μεσιμνα που αφοσόι τον αποδέκτη οεληοεν ομοτο/ἔ ο Τελοονομοἐ να αναλάβει αυτό 170 βάσος.του ανελισσομένου λόγου του πλατωνικού φιλοσοφούντος υπο­ Ωστε λομτον το μλατωννμο ηαλοαθφθΰν υπ0%είμενο αντί νακειμένου. Η διακησυγμένη εδώ και διακσιβωμένη αλλού ανέλιξη ομμλεί επηἶάοοοννοἔ την αποοολη νηἐ οναλλανηἐ _ η τηἔ οπηΐα­του φιλοσοφικού λόγου με μία μεθόδευση τέτοια ώστε αυτός να ηοκοτητοο ομλλοί (λμο) τη βοοληοη νηἑ οναλλανηἐ ηομ τη βοηληοηεηφηάζεγ τη βούληση ηηη δωλλαγηη ηηη Τηε επγταηηηότηταἔγ της επιτακτικότητας, καθώς επίσης διηγείταιτο πώςη βούληση τηςπλησοφοσούμαστε ότι πσοσφέσει την ελευθεσία στον αποδέκτηαατοὐ ­ΕΟΉ λόγω) να χαι­ευθύνες Τη βούλησή ­ΕΟΌ παοα μία από αἔ ασχολείται ο Ν. θυΙΙεν (1965), μόνον που εστιάζει σχεδόν αποκλειστικα τη με­τσείς πολιτείες και να επιλέξει όποια του είναι πεσισσότεσο λετηἔἶν 010 Γοα/ια μαντον Ποωτασἑϋοαι αφηνονταςεκτός της διερεύνησης του

πσοσφιλης375· ετσι το βόισος του διλημματος (σκληση η/και ηη'­α) δῖΞἕυπῖιἘγυῖδυ(1ἐΞ‹ιΙ:ηἶιἶιίδἕ ιἶδῖοθτἱἑἑἕξ ἶ›)1ἶ7ἶαἴ·ἕ‹ἘιΟηἶῖἔἶιεη αδοεἶιεηίἶαἶιφοῖἕίἐιἶσἴδϊγγὲ22.9* (βλι στο ἴὁια 10). νιατί ~ σύμφωνα με την αποψη του _ στο συγκεμαμένο φγχό.375­ Βλ­ Νόμ. 739η1_8. αηόμη "αγ το ζήῖημα μιας πολύ σημαντικής αμφιση­ σοφο «η υπέστατη γνώση θα είναι αδιαχώσιστη από την ενόισετη θέληση» (στο

ί τ ί πόσον ο λό ο του πλατωνικού ιλοσοφούντος υποκειμένου είναι “χοτ 11). ο οοοοοἔ (1973)› μανα τη αχεαηη ποθ; ΤΟ θέμα πσαγμόιτευση του (βλ,μιας, του κα α γ ς φπαίζων η σπουδόιζων (βλ. 63602­3, 792ο3­4, και σημ. ΙΙ 167), μετατίθεται τελικα στο Ζοἰο 82­89% μοοἶοληνον στο ονμμεοαομα ομ μμαολονν ομμομοαμμα μαι μηστο επίπεδο βούλ σ ς του αποδέκτη του λόγου αυτού: βλ. στο ιίὁιο, 688ο4­6, στολχεμἶ οῖο πλοτωνλμο οοΓΡμ8 (βλ­ι στο εοωι 99 _ ποβλ. 93). Για μια επισκόπησηνηἔ η η ικαι 68801 _ παβχγ 76οα1­ιι. νηἑ μεναλης βιβλιογσαφιας για το εν λογω θεμα, βλ. Ο7 Βτιεο (1967), 213 ­ 215

Υπο ἔε έντονοἐ π οβληματισ ός κατόι πόσον η ισχυση πνευματοκσατία του σημοοι 206 οημ·5> μομ 0958)” οηοτολα ωστόσο 0 ίδι0; σημειώνει ότι πσόκειται,ηο ο μΠλατωνα αφηνει πεσιθώσιοη όχι για ελευθεσία της βούλησης, και διατυπώθηκαν ωο 87" το πλειοτονι γιο οοοοἴ οκτο ηομ οτμ αοαι μποοελ ανῖη να παοαβλοφοεί­δια ο ετικες, συ νόι διαμετσικόι αντίθετες, μεταξύ τούς απαντήσεις ως πσος το Είοοοωοη τηἔ ηοἔοηἐ τον Ο Βοοη καν Έηἐ οομφωνίαἐ μαἔ με αμτηνι αποτελείφ ο χεσώτημα αυτό Ενδεικτικά αναφέοουμε· (1) Την αποψη του (ῖτοιυοὶο (1962), Ι η εη μεοοοἔ τηἔ μεναληἐ αονηἐῖ βνβλνονοαφλαἑ αφεοη οτο μεονθωονο τον πΩΘ·275­281 ο οποίο θεωσείτον Πλατωνα αιτιοκσόιτη,υπό την έννοια όμως της ενόσ­ τη βλημοτοἔ μοη οφοοα τη βοηληοη τον μλατωννμοο φλλοοοφομντοἐ οπομαμένοο› §ηησηη τοη ανθ@ώπ0η από δηνάηεω όπωἔ Ο φόβοε ηοη η επιθυμία (βλη ση) ίὁἰο, με και του αποδεκτη του λογου του· το πσοβλημα αυτο εμφανίςεται στους Νόμους,276) Ο οειῃιιῃ (1942), τοε­111 εεειειςει το θεμα μεσω της μεσιυσιιιε του Αα­ ΟἙΟ πλαίσιο 1119 πεοβληματαηεπον αφουά την ποιοόισταση της ὀιαλλανηε (βλ καιοτοτέλη (Ηθ. μεγ. Α 9.1187ε5­13), ο οποίος αντιμετωπίςει τον Πλόιτωνα ως αιτιο­ μονον οσο οχεοηο ονοφεοοντομ οῖη οημ· Π 377) Θα ποεπει να υπογοαμμισουμεκ όι ­ α να ομιλησουμε χσησιμοποιώντας έναν αναχσονισμό. (ἰἰ) Ο Α.Η.νν. οτι η/ηομ οτο罹Νοιμοο§ ααοατηοοομονη ομολώοηοη τηἐ οωμοααμης πνευματο­ο τη γοΑ‹:ὶ1‹ἰιτε (1960), 302­3Ο3ι έχει την αποψη ότι ο Πλόιτων αφηνει πεσιθώσιο κοαοοο "ον οημα τηἔ ενλε το «ομοαε εκων ηακος» (βλ. σημ. Ι 273), δεν είναιελευθε ίας της βούλησης στο ατομο (βλ. στο ιοιο, 3θ3)· ο Ο° Βτἰου (1967), 205­ τ οιόλοο άοχοτο φομνομονο ποο§ νη νέα πθανματευση της ελευθεσίας της βούλη­ον 7

218, καταληγει στο συμπέοασμα ότι ο Πλόιτων δεν είναι αιτιοκσατης (βλη στο ίὁτθ] ἕης. στο επιπεδο του αναστοχασμου του φιλοσοφικου υποκειμενου και του απο­ι ι . ί λ ς χ216), δίνει τη δυνατότητα να υπόισξει υπευθυνότητα εκ μεοους του ατομου (βλ., εηῖη του |ογοο τομ (μοβ · _ ννα μαθαδεννμα ­ τη διαφοοετικη σταση του

στο ωιο) 217), επγσημαίνεγ ωστόσο όη εφόσον κατά τη γνώμη Έοη δεν μπα πλατωνικού φιλοσοφουντος υποκειμενου εναντι του αποδεκτη του λογου του στο2 κ ­ ω”Γ .52615273σεί να γίνεται λόγος για βούληση στον Πλατωνα με τη ουγχσονη σημασια του ¿τ­τη χ ολο ΟΩ7 ο _ ο )ῖ η μπολώοηοη αυτη εναομονζα το ψολολοννμο­ηονμο

όσου, θα πσέπει να αποδεχθούμε ότι δεν υπόισχει ­ στο πλαίσιο του φιλοσο­ Ϊ επ"τεοο| με το επίπεοο τον αναονοχαομοοι στο πλαίσιο της θεματικης τηςφικού του στοχαομού ­ ελευθεσία της βούλησης με τη οημεσινη της σημασία. 1 ελωθεοωἔ τηἔ βοοληοηἔ­(Με την έννοια της βούλησης και τις οημασίες της στους πλατωνικούς διαλόγους 376· Βλ· Νόο· 739ο5­6: «ἐοολη οαενλλ­

ι

ι 1

Page 193: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

384 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 385

αταλλανηἐ μαθτστατατ ετησνα ετττταμτμτατηταἐ _ έμφααση τηἔ Μαθαίνουμε, τέλος, ότιη εκ μέρους του λόγου του πλατωνικούβούλησης της επιτακτικότητας· διηγείται ακόμη τα πώἐ απεαβατ­ φιλοσοφούντος υποκειμένου, αλλα και του αποδέκτη του, σειρανετατ αντη η έκπτωση τηἔ τταααστασηἐ τηἑ αταλλανηἐ­ Ετνατ θέμα κινήσεων προς επίτευξη αυτού του «ὀρθὀτατα» της μη επιτακτι­της βούλησης του αποδέκτη του λόγου του αν θα επιλέξει την μότηταἔγ Οωτηἔ Της ποωάστασηἔ της ὁγαχχαγήρ πω) έχω Όπεθβεί

ατττταμτμτατηταν τη σταλλανη ττσν εντταττετ σε ατττταμττμστηται η την έκπτωση της, προσομοιόιζεται με ένα παιχνιΰι378. Ποιο όμωςτην πραγμάτωση της Οσθης πααάατααηἐ τηἐ αταλλανη§377· ___

διαλλαγή ή (Η) επιτακτικότητα, ως : (Ι) ὁιαλλοινη (που καταλήγει επιτακτικότηταζ­Ζ­_­Ζ* [ἰὶ] ­ όπως και η ευθεία επιλογή της επιτακτικότητας) ή συμμετρία ὁιαλλανης και377. Το πιο πιθανό είναι να ακολουθήσειτη δεύτερη­τρίτη λύση: να πεισθεί, επγτακτϋγότητας (που καταχήη/εἰ 0¿Ο%/Μθωμένη ὁγαχλαμή Μ). και σε δεύτεοο

λατ να βσνλατατ να ττετσετ τανἐ αλλανἐ' τατα αμωἑ αντωἐ α αττααέντηἔ θα ετταλη­ επίπεδο (α.Ζ.Ζ.), προυποθέτει η βούληση του ερμηνεύσαντος να εκδηλωθεί ωςΘεμα ότι ενναι ένα παίννια (βλ αααα αίμα και τη συζητηση μαε στα 2­1­λ ατε με επιλογη ένα οι των εεε οκαών (ιη η (ιη = ςιη, η σικιμεωιυ ιη και (ιη Ξ μη.αντη την λατηνσαηση ενναανμε αττ ανταἐ αλτστελετ αταφανλτσμσ ταν σττσνσανσν (β) Η υποβολή προυποθέτει κατ° αρχήν, σε πρώτο επίπεδο (β.Ζ.) η βούλησηααἐ ανσταἐ τηἔ αταλλανηἔν είτε σττ _ ττααα τα ετττφατνσμενα _ ττατζ­εν εντσἔ τσν του αποδέκτη να ὁυνηθει” να ερμηνεύσει τα όσα υποβάλλονται εκ μέρους τουττλαταίαν ταν ττατνντσν τηἐ ετττταμτμτατηταἐ _ αλλωατειτσ αεντεασ νενσνσἔ ετνστ πλατωνικού φιλοσοφούντος υποκειμένου ως ενέργειες­επιλογές του, οι οποίεςη αιτία του πρώτου. στοχεύουν στη συγκρότηση μιας συμμετρίας διαλλαγής και επιτακτικότητας· αυτή

Σε σλέση με την ανελτλθατσα ττααβληματτμη τταν αφααα τη βσνληση τσν απσ­ η συμμετρία θα οδηγήσει στην επίτευξη της ολοκληρωμένης διαλλαγής, μετα τηναέμτη τσν λσνσν ταν φτλσσαφαννταα νττσλετμένανι θα τταέττετστα σημετσ αντσ να επίγνωση ότι ο εγκλεισμός στην επιλογή της διαλλαγής οδηγεί τελικα στηνυπογραμμισθεί ότι το προμνημθνεαθέν «τταα§·¬¬ ταν θεαν απταὼν»ι παν σνζητη“ επιτακτικότητα· στη συνέχεια, η υποβολή προϋποθέτει, σε ένα δεύτερο επίπεδο,θηκε ήδη, δε στοχεύει να αποτελέσει όχημα μανα ντα σλα ααα ατη ανἔητηση ανα­ (β.2.) η βούληση του ερμηνεύσαντος να επιλέγει ένα από τα δύο ((ὶ) η (Η) = (Η), ηφέρθηκαν, αλλά και για κατι ακόμη: Το ‹‹πρὸς... τον θεὸν απιδὼν». αηλαση η μη ουμμετρια (τ) και (ὶἰ) = (ἰ)).αητη αναφσααι η μη αητην τνθαται τταανματαναη ταν θέματαἐ ταν ττωἔ εττττννλα­ Όπως είναι κατανοητό, και στις δύο περιπτώσεις (α)­(β), η βούληση στονετατ η σλαμληαωση τη§ αταλλανηα αλλα η ντταβαλη ταν αν λανω θέματσἔι ετνατ πρώτο επίπεδο εκδηλώνεται, μορφοποιείται ως αναληψη της ενέργειας του ερμη­εύστοχη, για τον εξής λόγο: Η προβληματική της ολοκλήρωαηἐ τηἔ αταλλανηἔ λα° νεύειν, ως ερμηνεύειν, και στο δεύτερο επίπεδο ως τυπική μορφή επιλογής. Βέ­ταφααμετ ματ στη μη αταλλανηι ντα να εττττνλετ τα σταλα τηἔ­ Η πααβσλλλ τηἔ λ βαια, θα μπορούσαμε εν κατακλειδι να πούμε ότι ηὁη το εριιηνεύειν το προβαλλό­αλαηληαωαηἐι η έττθεση τηἐ θετατατηταἐ τηα αττα τα λανα ω§ ττετθανἔ αημτσνανσν " ιιενο ὁιλημιια του αποδέκτη (: α), όπως και το ερμηνεύειν την υποβαλλόμενηθα ττασσέφεαε ένα σετνμα μταἔ (ηπταἔ) ετττταντννστηταἔκ σττστε η ετττταλτντη ν·α° ε πλατωνικη επιλογη (.· β), ειναι θειιελιωὁώς ένα επιλένειν.ναφααη στην αονηαη νηε αιαλλαννιε θα ήταν ααανα ναι τελικα μία αμνανα­ ατε. Βλ. ινόμ. τεεεττεαιο­ εοοι όπως «φοοα», μοιηεηοϋ «θαυμαστό», «ανει­μστητα νατ σλτ σλσλληαωση τηἔ αταλλανηα στα ττλατστα των τανησεων ταν παν λογισμός», «εμπειρία», «τρόπος», που θα αναφέρουμε στην κατακλείδα του κει­νντσν αταλλανη _ ελττταηττμστητα­ Σνναττώἑι τα μανα παν μένετ ετνατ να νπσβάλ° τ μένου μας, περιλαμβάνονται όλοι ­ πλήν του τελευταίου ­ στο πλαίσιο περι­λεταλ ττασἐ ταν αττααἐτττη ταν λανσν ταν ττλατωντμαν φτλασαααμντσἐ νττσμετμένσν γραφής του παιχνιδιού αυτού : βλ., για τους τρείς πρώτους, στο ιδιο, 739ει1­Ζ· γιαη σλαττληαωσητ ωἐ ενέαναα­επτλανή ταν νττσμετμέναν αντσν› ματ να ττααβαλλτταλ τους δύο επόμενους, βλ., στο ίδιο, 739ε3­4· για τον τελευταίο, βλ., στο ίδιο, 853Μ,η τατα τα§ ζητημα _ σμωἐ _ αλλήαματαἔ­ατττλανη§ ταν αττσαέμτη ταν λσνσν τσν 853ο3­4, και σημ. Π 324). Θα πρέπεινα υπογραμμισθεί ότι πριν εκκινησει το έργοφιλοσοφούντος υποκειμένου. ¿ της νομοθεσίας, της εκτύλιξης της επιτακτικότητας και της διαλλαγής, κατ°

Θα παέπετ να τταααέἔανμε: η ττασβσλη τσν ατλημματαἐ λτατ η νττσβσλη τησ ι επανάληψη το πλατωνικό φιλοσοφούν υποκείμενο αναφέρει ότι πρόκειται γιαατττλανηἐ αεν ετνατ ελφανσΕτ§ τηἑ ετττταμττλτατηταα ττατ αντα σνμβατνεν ενωση: λ παίγνιο, αναφορα που απαντάται/ιιέχρι ακριβώς την εκκίνηση ανέλιξης του λόγου

ια) Η ποοβολη, κατ οιοχην (αλ) αααβαλλα ένα δίλημμα αατανταααιτων ψ αυτού του νομοεετειν ςβκ, στο ιειο, εεκιε­ετ, εαοιμ­2, τααιιε­εαν στη συνεχεια(σταλλανη η ετττταηττλστηταλ κατ ττασνττσθέτετ στη σννέλετα (α­2­)ῖ σε πσώτσ επί­ (738ε7­739ει3), σχεδόν αμέσως μετα από μία έκφραση σκληρής επιτακτικότηταςπεσσ (α·2·1·)' ηβσνληση τσν αττσσέλτη να λμνηθετ ντα να ααμηνανσε! τα αλλημμα ίβλ., στο ίδιο, 735218­73604), ομιλεί και παλι, για το παίγνιο αυτό αλλά ¬ για πρώ­

ααα;

Page 194: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

386 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ο ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΩΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑ 387

είναι το παιχνίδι; Το παιχνίδι μόις είναι πια οικείο: κάθε φοοόι καθε φοοόι βούλησης επιτακτικότητας γίνεται με τέτοιο τοόποβούλησης διαλλαγής, εκκαλύπτεται ως εικόνα επιτακτικότητας, ώστε να εκκαλύπτει ­ από κοινού με την ποογενέστεοη ­ την

εικόνα της διαλλαγής, στο πλαίσιο των ήδη γνωστών κανόνων τουτη φοοα ­ αναλυτικά, τοποθετώντας στο πλαίσιο των κινήσεών του και τη πολο/νίοο οω­Εού› τοοἔ οποίοοἔ οτο οη μείο οωτο οοτλώἔ επλγοοοσκληοή επιτακτικότητα (739ει3­ε6)· τέλος, κλεινοντας κυοιολεκτικα το λόγο αυτόν ψόυμε, αφόὐ τόυς εχόυ με ήδη διεξόδικα ποανμαιῖευθει.του νομοθετείν, παοαβόιλει και παλι, για τελευταία φοοόι, την όλη ποοσπόιθεια με Ποοκεγτοω για τοοο χογνονεο εκείνοοο που) παο ογοχήν, ομγλοονένα πα"χνίὀι° (βλ”°(πΟίὸ“)° ©6809­96985)· σε ηθική, ψυχολογική και αισθητική γλώσσα για αυτό το οποίοΣχετικα με το παίγνιο αυτό, θα ποέπει να έχει πλέον φανεί, χόιοη κυοίως στο λ , , , Σὲ , ,τελευταίο κεφαλαιο, ότι οι κινήσεις του είναι υπολογισμένες να υπηοετούν το απο" Η ανῃκεωμενο επῃει) ηἐ ΈΟΌ παιγνιοἰ) που πεωγθαφουμε'στόχο επίτευξης της οοθής παοόιστασης της διαλλαγής, και παοόιλληλα, κατ7 αυ­ ομιλούν οηλοοή για τη ουγκοοτηοη τηἔ παοάοταοηἔ τηἔ ολοιλλοοτόν τον τοόπο, συγκοοτούν αυτό που θα αποτελεί τον πυοήνα της ενότητας του ν”ής° όιη συνέχεια, Οι κανόνες αυτοί αφού μας παλεόόυν να λα­έογου. Τόσο η θέση που ευοίσκονται οι παοατηοήσεις του αλλου λόγου τις οποίες βοημε οοβαοα οῃς' οψη την οηοία μίας παοαοταοηςς αυτο οημαί­ποιοουσιασαμε οσο και το πεοιεχόμεγό τους, τόσο τα σημεία όπου αναφέοεται η νεο τη ὁνάςνονση σε κάθε παοάσταση μεταξύ ἘΟΌ τι αοτἠ βοολετανποοτεοαιότητα της σωφοοσυνης όσο και όιλλα στοιχεία που καταγοόιψαμε απο­ τίνοἔ Ξωάνματος εννοω ίδνα όντως εννόνα νάνονν λόγοτελούν ασφαλείς ενδείςεις οι οποίες συνεπικουοούν την ενότητα αυτή. , , δ , ὁ 7 , ,

* Ως γνωστό, οι όοοι αήθης, θαυμαστόν, παοαπέμπουν στο άτοπον (βλ. σημ. Ι την εκπῖωση της παοαστασηε τηο Εαλλαγηοι Βηγουνται την Οωῃα3Ζ)· ποόκειται όμως για θετικό ως ποος τη διαλλαγή όιτοπο, στους αντίποδες του Τηἔ κο" λίοοοοίζοον την οπέοβαοή τηἔ ωἔ οομμετοον επποκτυαονητικού, το οποίο ποοηγουμένως πεοιγοόιψαμε από αφοομή το κείμενο 799ει×ι­ κότητας Μαι διαλλαγής. ΤΟ Οΰμμετοόν αυτό εκτενώς πεοιγοα­8θ3ε1. Επίσης: το παίγνιο αυτό, όπως το πεοιγοόιψαμε και το οποίο αφοοόι το όλο φοοχο οτο πλοωονο τοο λογου τοο πλογτωνγκοο φγλοοοφοὐντοο οπο­λογο του πλατωνικού φιλοσοφουντος υποκειμενου, μας βοηθα να κατανοήσουμε νενμένον μέσα από Ήἔ τοείε ενφάνσενς Έον: την π©οβΟλή μναἔτο πώς λέγεται ­ όταν το φιλοσοφούν υποκείμενο ομιλεί για το αονητικό όιτοπο θέσ ναν τ,θ , ά λό θ ,σ­ ότι με την ολοκλήοωση της ανέλιξης του φιλοσοφικού του λόγου θα υπόιοξει /ηε τηἐ Οὶν ω ε ηἑ ηἔ° η μεταφοος γο ῳαἐ ε ηςίσως επίλυση του αονητικού ατόπου (βλ. 799εΔι­7). απο το οποοοοοο στο γελο[ο± την ποαγμοπεοοη μλοἔ εννοωοἔ με

** Τέτοια στοιχεία είναι: (ὶ)η επίγνωση του φιλοσοφούντος υποκειμένου και ένα Έ@όπΟ πόυ να ενισχύει την επιτακτικόιηια Φιαι με ένα όιλλόο οι μέοοοε τον οητιι ονοφοοά οτι εποινέοκοτοι στο ίδιο Θέμο (: παιδεία' βλ­ που να ακυοώνει την ενίσχυση αυτή. Τέλος, ομιλούν για το ίδιο659ο9­ιὶ1)·(ιι) η επίγνωση ότι επανέοχεται σε ένα θέμα, ενώ εν τω μεταξύ είχε αοτό σο ετ ον, να το σο ετ Ον αοτά Μαθώ τά π Οι α_συζ τ”σει καποιο αλλο (· Λακεδαί ων· βλ 68Ζε8­11)·(ὶἰἰ) επαλίθευσ τ μμ Ω Υ μμ Ο Ωη Ο γμη η ' μ ' η η η ηἐ τεύονται την ενότητα του παιγνίου αυτού και τα όσα αφοοούν τηποόθεσης να ολοκληοώσει στη συνέχεια ένα θέμα (: δίκες και κωδικοποίηση ,λ , λ , , λποινικόι κολάσιμων ποόιξεων· για την ποόθεση, βλ.768ο8­ό1·για την επαλήθευσή βΟΌ ηση τοσο του φι Οσοφοωποο Ὁποχειμενοἰ) _ ΈΟΉ π ατο)­ιης, εκ, ιινιωωιχα, οεεε­οετινοετε 9380/οειε­9558, 7718 κεγ­ ςινγιελος, αλλά νοοοο φιλοοοφοοντοε νπονοιμένοο ¬ πον πουἑει το ποίννιο οοοοόχι τελευταία από αποψη σημασίας για το ζήτημα που μας απασχολεί, είναι η όόό και τόυ υπσκειμένόυ ­ φιλόόόφόόντός ή όχι _ πόυ ΤΟ παοα­ποαγμόιτευση του οίνου: ία) υπόιοχει η επίγνωση (βλ. 6428) ότι μποοεί να κολοοθείςποοκληθούν αντιδοόισεις από τον ποώτο λόγο πεοί οίνου (βλ. 637ο6­64ΖειΤ) ­ Μενά από νην πε@νν©αφή των κννήσεων ναν των κανόνων πονόπως και όντως ποοκλήθηκαν (βλ. σημ. Ι Ζ5θ)· (β) υπόιοχει η απαντηση στι η , „ „ , ,ποαγμόιτευση αυτή είναι οογανικα συνδεδεμένη με αυτήν της μουσικής και της τω δ[επ0Όν_ε©μηνεΉΟΌν° το εοω­σημα που τελειπαβο ποοβαλλειπαιδείας (βλ. 64Ζε3­7) ­ ισχυοισμός που είδαμε να επαληθεύεται στο 1.Ζ.Ζ.1. και αφοοά το πλέον οεμελλώοεἔ· ΠοΈε› κοο Ή Ήλεοουζελ Το πλοῖωνοίο1.2.3: (γ) αναφαίνεταιη αναγκη να επαναλόιβειαυτή την απαντηση, μετόιτο τέλος φιλόόόφόΰν Ώπόκείμενοι αλλά καν κάθε οποκείμενο __ φλλοοοοτου τέταοτου λόγου πεοί οίνου, πεοίμέθης (βλ. 673ό1θ­674ο8), στο χωοίο 702ει. φούγ ή οχί ­_ ποος τη βοὐληοη αίοεοης του οποίοη αγοίγεί το

Page 195: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

388 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣΗ Ι)Ε8ΙΒΕ ΑΝΠ ΤΒΑΟΕΒΥ 389κι

παίγνιο αυτό το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο; Μετά όλα λές

όσα ποαγματευτήκαμε στη μελέτη μας αυτη μποοουμε να ποοβου­με στη δοκιμη μιας απάντησης: Κεοδίξει, όταν επιτυχει την οοθηπαοάσταση της διαλλαγης· όταν δηλαδή η παοάσταση απεικονίςειόντως αυτό που της ζητείται να απεικονίζει· και τι ζητείται νααπεικονιἴςει η οοθή παοάσταση της διαλλαγης, η ­ για ναμεταφεοθουμε εξ ολοκληοου στην αισθητική γλώσσα ­ ο πλα­ ΠΕΒΙΒΕ ΑΝΒ ΤΒΑΟΕΠΥτωνικός φιλοσοφικός λόγος ως αντίτεχνη των ποιητών τοαγωδία; ε ΤΗΕ υΑδΤ ΡΕΑΤΟΝΙΟ ΑΝΤΗΒΟΡΟΕΟΘΥ

Την επίτευξη της ποοάσπισης της αξιολογικής ποοτεοαιό­τητας της διαφοοάς. Το συμπέοασμα στο οποίο κατέληξε η μελέτη Α ΣΠΜΜΑΗΥμας αυτη είναι ότι το πλατωνικό φιλοσοφουν υποκείμενο κατοο­θώνει τελικά την επίτευξη αυτου του στόχου που εξ αοχης το ίδιο Αοοοτόἰυς το ΡΙειτο, εἰυοο τυο ννυοΙο οί υιιιυευ Ιἰίο ­ υτ οτυοτείχε θέσει. Η μελέτη μας, επίσης, διαπίστωσε ότι η επίτευξη αυτή ννοτόε, τυο όνυειιυἰοε οί τυο ἰυττο­ειιυηοοτὶνο ειτοε ­ οευ υο οΧειυίυ­έχει τη μοοφή εμβολης του πλατωνικου φιλοσοφικου λόγου στην ο‹:Ι ἰυ τυο υςυτ οί ονουτε οί οιυρτγὶυς ειυά τορΙουἰευιυουτ οί ρίοειειιτο,τάξη των συμβάντων ανάδυσης και πληοωσης της επιθυμίας, τα υτ τυο υςυτ οί τυο ερροειτειυοο ειυά τορΙουἰευυτουτ οί άοεὶτο, ειυόοποία λαμβάνουν χώοα κατά την ποοεία ανέλιξης του ατομικού εἰυοο τοειεου, Ρίοειειιτο ειυά ρειἰυ τειυο ει όοοἰείνο Ρεττ ὶυ τυἰε Ρτοοοεε,και συλλογικού βίου μέσα σε μία πολιτεία που θεμελιώνεται, και οουοοτυ ίοτ τυο ὶυττο­ειιυγοοτἰνο ειτοει τε τυο άἰεοουτεο­οουοοτυ ίοτ­ επομένως ­ τα πάντα θεμελιώνει, στην εικόνα του πολέμου. τυοεο τυτοο ίοτοοε, τυο άἰεοοιιτεο ννυὶου ιιΙτυυειτοΙν υειε ουἰγ ουοΑπό την άποψη αυτη, η εικόνα της συγγενείας μιας διαφεοομένης ουτοοτ, τυειτ οί τυο ρτοοοεε ὶυ ννυἰου τυοεο τυτοο ίοτεοε ρὶεγ ει άο­θα αποτελεί την ποωταοχικη εικόνα, την εικόνα ­ θεμέλιο για τη τοτιυἰυίυς τοΙο: τυο ερροειτευεο ειυό τορΙουἰευυτουτ οί όοείτο; τυοτο­ουγκοότηση ­ αλλά και επίτευξη ­ της παοάστασης της διαλλα­ ίοτο Ρεττ Ουο οί τυίε ετιιάν ἰε ουτιτὶοά "Ι)οεἰτο”, ὶυ οτάοτ το εὶγςυἰίνγης, παοάστασης ποωταοχικης σημασίας, καθως αυτη είναι το τυειτ τυο ίἰυεΙ ουτοοτ οί τυἰε Ρειττ τε ἰόουτἰοειΙ ννἰτυ τυο ίυτεΙ ουγοοτ οίμοναδικό μέσο επίτευξης ­ έκφοασης της ποοαναφεοθείσας εμβο­ τυο Ρτυυειἰ οουοοτυ οί τυο Ιειετ ΡΙειτουὶο ειιττυτοροίοςγ, ννυὶευ τε τυολης στο ενδουποκειμενικό πεδίο. Και για να επανέλθουμε στο οι­ γ όοίουοο οί τυο ιυίίοτουοο υτ τυο ὶυττο­ειιυτοοτὶνο ειτοει; τυετ υτοευε:κείο πλέον παίγνιο του πλατωνικου φιλοσοφικου λόγου στο συγ­

Ή οουοοτυ το ειουἰονο τοοουεὶυειτὶου.κεκοιμένο έογο που μας απασχόλησε, τους Νόμους: Επάνω σε αυ­ Ιυοἰοοό, τυο ίοιιυάειτἰου οί τυο Ιεετ ΡΙετουἰο ειυτυτοροὶοςν, εετη την εικόνα διαδοαματίξεται, και για όποιον θέλει θα διαδοα­ ρτοουιυυοά ἰυ τυο υτττοευιετοτν ιυεοοιιτεο το Ζιαινε, ἰε οουοοτυ τοματίξεται, το παίγνιο αυτό, για το οποίο, μετά τα όσα μόλις ση­ αοίουεἰ τυο ευίίοτουοο. Ιτ τε τυου οΧρΙειίυοεΙ τυειτ τυἰε εουοοτυ τειυοεμειώσαμε σχετικά με τις φοοές των κινησεών του, δε μας ξενίξει ξ τυο ίοτιυ οί ειουίονοιυουτ οί τυο τοοουοἰυειτἰου οί οΙοιυουτε ννυὶουόταν λέγεται ότι, από ποώτη άποψη, είναι κάτι άηθες και γ τ τυευο ιιρ τυο ευίίοτουοο. ιλίυειτ, τυοιιςυ, ειτο τυο ετοειε οί τοίοτουοοθαυμαστό, αλλά ότι, σε ένα δευτεοο επίπεδο, αυτό του αναλογι­ οί τυο ευίίοτουοο, ειυἀ τυιιε εΙεο οί τυο εουεοτυ ίοτ ἰτε όοίουοο εε ειυσμου και της εμπειοίάς, είναι ­ όπως υπεοθετικά λέγεται ­ εττοτυρτ το εουὶονο τοοουοἰυειτίου? Τυο υττοτ­ευυ]οοτίνο­εουνουτἰο­οοθό. υειὶ ροΙἰτὶοειΙ ετοε, ειυα εΙεο ειυοτυοτ ουο ίυουιεἰοό ἰυ τυο ρουτἰοεἰ ουο

Page 196: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ιο¬ι ι

390 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΕΞΙΚΕ ΑΝΠ ΤΚΑΘΕΠΥ 391

­ τΙιιιε οηἱειἱἔὶιιε ἱτ: τἱιο ἰιιττο¬ειιἱηοοτἱνο ειτοει; ὶιι ἱειοτ, τἱιο Ιειττοτ ὶε Τἱιο Πιοτειἱ ὸἰεοοιιτεο οοιιττἰοιιτοε το ει Βοττοτ Ι‹ιιοννΙοσΙἐο οἱ τἱιοΡτοοἱειὶιιιοὸ το οο τἱιο ιιιοει Ρτἱτιιειἱ: Πιο ρτἰΠιειΙ οοιοοτ οἱ τΙιο Ιειετ Ρἱει­ ἱειοτοτε ννἱιἰοἱι ττει‹1ὶτἱοιιεΙΙγ οροτειτοὀ ὶιι Πιο ἱιιττο­ειιοιοοτἱνο ειτοει, ειιιὀτοιιἰο ειτιτΙιτοΡοΙο8γ ὶε τἱπο ροἱὶογ οιι Πιο εοΙἱ εε οοιιοοτιι ἱοτ τἱπο εἰο­ ννΙ1ὶοΙι εΙιοιιΙὀ ιιειτιιτειἰἱγ ϋο τοοοἔιιὶκεἰ ειιιά τειἱςοἱι ἱιιτο εοοοιιἱιτ ετ Πιοἱοιιοο οἱ Πιο εἰὶἱἱοτοιιοο, Ηιειτ ὶε, εε ἱἱιο Ρτοἱ›Ιοιιι οἱ ειοἱιὶονἰιιἔ το­ οιιἱεοτ Βγ τἱιο εἰὶεοοιιτεο ινΙιὶοΙι ἰε οοιιοοτιιοὀ ινὶτΙι τἱιο ειοἱἱἰονοιπιοιιτ οἱοοιι‹:ὶΙἱειτὶοιι. τοοοτιοἰἱὶειτὶοη, εο τἱιειτ ἱτ ννὶΠ ειιοεοῳιοῃτἱγ Βο ειοἱο το ρτοροεο ννειγε οἱ

Τἱιὶο ιιονν Ροἱἰογ οιι Πιο 8οΙἱ οροιιε ιιρ ει ρτοἱοιιιιὀ ΒτοειοΙι Ι›οιΙι εὶοειἱἱιιἔ ννὶτΙ1 τἱιοιτι ιη οτεἰοτ το ειοἱιἰονο ὶτε ἔοειἱ: τοοοιιοὶἱὶειτὶοιι.ννἰτἱι οειτἱὶοτ ΡΙειτοιιἱο τΙιοιιἔΙιἱι ειἱιὀ ννὶ°ιΙι ΡΙειτο' 5 οοιιτοιιιροτειτγ Οιιο ευοἱι ἱειοτοτ, ὶιιὀοοὀ τἱιο ιιιοετ ἱιιιιιἱειιιιοιιτειἱ, ἰε τΙιο ορἱτειοτἰοοιιἱτιιἱειἱ εἱτιιειτἱοιι; ὶιι ἱ›οτΙι οειεοε τἱιο ροΙἱογ οιι τἱιο εοὶἱ ἱο ορἱτοπιὶκὀ τοειεοιι; τἱιἰε τοειεοιι, ννἱιἰοἱι οοιιιιιιειιιιἰε τἱιο ὸὶἱἱοτοοοο ννἰτἱι Πιο ΙιοΙρογ Πιο εἰὶοτιιἱιι "ιτιειετοτ οἱ γοιιτεοἱἱ” (ωιοατεῖν ἑοιι›του››) . ΤΙ1ο άἰε­ οἱ τἱἱο ιιιοτεἱ ὸἱεοοιιτεο ειιιά οἱ Ιεινν, ειἱἱοινε τἱιο ὀἱἱἱοτοιιοο το ὸοεΙ οιιἱγοοιιτεο οἱ τἱιο ιιοιν Ρἱετοιιἰο ροἱὶογ οιι τἱιο 5οΙἱ ἱε ειοοοιιιρειιιὶοὀ ϋγ ειη ννἱτΙι τἱιειτ ννἱιὶοἱι ἱε ἱιιοἱιιὀοεἰ ἰιι τἱιο οτςἰοτ οἱ τἱιο ορἰἱειοτὶο τοειεοῃ; Πιοἱιῃειἐο, ει ιιονν ιιιιειἔο, τἱιειτ οἱ Πιο εοἱἱ "ειε Πιο ἱειιιιἱΙγ ειτ νειτὶειιιοο ννἱτΙι ορὶτειοτἱο εοοἱοτὶοε οἱ ἱοειτ ειιιεἰ Ρειἰιι οοιιιιιιειιιά Ηιειτ οἰτἰΖοιιε εΙιοιιΙὸἰτε‹:Ιἱ”. («ξυγγένειοιν μίαν ὁιοια5εοομένην››). ΤΙιἰε ιιονν ἱτιιειἔο το­ ειἱννειγε τειετο ἱοειτ ειιιοἰ Ρειἱιι εο ειε το οο ειιοἱο το οορο ννἱτἰι ννειτ ννἰτἱι Πει­

ρἱειοοε τἱιο οειτὶἱοτ ροΙἰογ οιι τἱιο εοἱἱ Ιὶιιἱςοεἰ το Πιο ρτονἰοιιε ειιιὀ ιιονν τιιτο, ιλιἰτἱι οτἱιοτ ΡοοΡ1ο,ννὶτΙι τἱιο εοἱἱ; ειιιὀ εἱιιοο ρἱοειειιτο ἱο ἱ›‹­:γοτι‹ὶεἰονειἱιιοἀ ἰἱιιειἔο οἱ ννειτ, ειιι ἰιιιειἔο οἱ ννἱιἰοἱἱ ὀορὶοτὶοιι οἱ Πιο ἰιιττο­ 1 Η Πιο οτὀοτ οἱ τἱιἱε τοειεοιι, ειϋετἱιιοιιοο ἱτοτο ἱτ ἰε οοι1ιΠ1ει11εἰο‹ἰ,ννΙιοτΙιοτειιϋιοοτἱνο ειτοει ειε ειιι ειτοει οἱ ινειτ ννειε ειιι οΧρτοεεἰοιι. Τἱιἰε Πονν ἰιιιειἔο ιΤιἱΙ‹:ὶΙγ (τορτοειοἱι ­ «ψόγοο», ιιιοὀοετγ ­ «οιἰὀὼ;››) οτ οτΙιοιννἱ8ο (Ρο­ἰε ιιιετ ειεἰιπιοοττειιιτ ειεἰτε ρτοὀοοοεεοτ; ἱιιὸοοεἰ ννο ιιιειγ εειγ τΙιειτ ΡΙειτο Ϊ ι ΙΜΙἘΙΘ8). Τἰιθ τΘ8ι1Ιτ οἱ ειιοἱι ει Βττειτοἔγ ἱε Ποτ Πιο ιιοιι­τειετὶιιἔ οἱννειε το ειττοιιιρτ το ιιεο Ηπἰε ιιονν ἱιιιειἕο το οετειΙ›ΙἱεΙι τἱιο εοΙιἰονοιτιε:ιιτ ι Ρἱοειειιτο; ἱτ ἱε εοιιιοτἱιἱιιἔ οΙεο, εοιτιοτἱιἱιιὲ οΧττοι1ιοΙγ ι1οἕειτἱνο,ννΙιοεοοἱ Ιιἱε ἔοειἱ, τἱιειτ ἰε, τοοοιιοἰὶὶειτὶοιι ννἱτὶι τοὲειτεἰ το Πιο εοΙἱ. ειϋτοἔειτὶοτι ννειε το Ισο ει πιειὶη ειἰιιι οἱ τἱιο Ιειετ ΡΙειτοιιἰ‹: ειιιτἱιτοροἱοἔγ.

Αιιὀ οιιοο ειἔειὶιι οοιιοοτιιὶτιἔ τἱιο εοἱἱ, τἱιο εοοἱονοιιιοοτ οἱ το­ ά Τἱιο τοειιΙτ οἱ τἱιὶε εττειτοἔγ ἰε ειιττοἱιὀοτ το τΙιο Ιιιετ οἱ Ρἱοειειιτοοοιιοὶἱὶειτὶοιι ὶ11 Πιο ὶιιττο­ειιοιοοτὶνο ειτοει. νΨΙιἱοΙι ἱοτοοε τοοΙ‹ ρειττ ιιι (‹‹ἀκοὁιτειοι ἠὀονη η››), ὶιι Πιο ερεοο ειιιὀ τιιτιο ννΙιοτο τἱιογ τειἱςο ρἱειοοτἱιο ννειτ ἱιι τἱιο ὶιιττο­ ειιϋιοοτἱνο ειτοτι? Αιιεἰ τἱιοτοἱοτο: ννἱιειτ ἱοτοοε ϋογοιιὀ Πιο Οοιιιιιιειιιὀ οἱ τἱιο ειἱοοοιιτεο οἱ ἱοειτ ειιιὀ Ρειἰιι; Ιειετὶγ, τἱιοννοιιΙ‹ἰ οοιιετἱτιιτο Ηιειτ ννΙιἰ‹:Ιι ὶε τοοιιἱτοὀ: τἱιο ειοΙιἰονοιιιοιιτ οἱ τοοοιιοἱ­ τοειιἰτ ἰε το ερἱὶτ ει ροτεοιι ἰἱιτο τἱιο οιιο οοιιιιιπειιιεἰοεἰ Βγ τἱιο εἰἰοοουτεοΙἱειτἰοιι? Ρἱιιειἱἱγ: ἱοτ ννἱιὶοἱι ἱοἱοοε εΙιοιιΙὸτΙιοτο ἱιο οοιιοοτιιὶο οτεἰοτ το οἱ ἱοειτ ειιιεἰ ρειἱιι, ειιιεΙ τἱιο οιιο ἱιογοιιὀ τἱιο οοιιιιιιειιιὀ οἱ τἱιἰε ἀὶε­ειοἱπἰονο τοοοιιοὥειτὶοιι ἱιοτννοοιι Ηιοιιι? ΡΙειτο'ε ρεγοΙιοΙοι¿1οειΙ οοιιτεο ννΙιο ειιττοιιὀοτε το Πιο Ιιιετ οἱ ρἱοειειιτο.ἀὶεοοιιτεο Ιοεοε ιιο τἰιιιο ἰιι ιιειιιιἰιιἔ τἱιοιιι: τοειεοῃ, ρἱοειειιτο εἱιεἰ ρειὶιι. ΤΙ1ο ρειτειιιιοιιιιτ ιιιοτειἱ νειΙιιο οἱ Πιο Ιειετ Ρἱειτοιιἰο ειιιτἱποροἱοἔγ ἰεΗοννονοτ, τἱιο Ρ8γοΙιοΙοἐἰοειΙ ὸἱεοοιιτεο ὀοοε ιιοτ οοιιτοιιτ ἰτεοΙἱ ννὶτἱι τοοοιιοϋἰειτἰοιι; ειιιεἰ τΙιο ἱἰτετ ετορ τοννειτάε ειοΙιἰονὶἱι8 Ηιἰε ἰε: τοοοἔιιἰ­ιιιοτοἱγ ιιειιιιὶιιε τἱποτιι: ἰτ ὀοειἱε, το εοηιο ωἱτοιιτ, ννὶτἱι ει ιιιιιπιἱιοτ οἱ τἱιο τὶοιι οἱ οοτἱι τἱιο οχἰετοιιοο οἱ τἱιὶε νοτγ ερἱὶτ, ειιιὀ ἰτε τιοἔειτἰνἰτγ; τἱιορτο­τοοιιὶεἰτοε ἱοτ ειοἱιἰονὶιιἔ τοοοιιοἰἱὶειτἱοιι. Υοτ τἱιὶε άὶεοοιιτεο ἱε οἱιειτἔο οἱ τἱιο ορἱτειοτὶο τοειεοιι ειτιὀ εἰἰεοοιιτεο ειε Βοἰιιἔ τοεροοεἱϋἱοιιοτἱιὶιιἔ οποτε τἱιειιι οιιο οοηιροοοιπ οἱ τἱιο ὸἰεοοιιτεο τοἱοτἱἰἱιἔ το τἱιο ­ ἱοτ τἱιἰε ερἱὶτ; Πιο ἱοιιιιὸειτἱοιι οἱ τἱιο ονοτοοιιιὶιπἔ οἱ τἱιο ορἱτειοτἰοἰιπττο­ειιἱηοοτἱνο ετοει: τἱιο οτἱιοτ οοηιροτιοοτ ἱε τἱιο ιιιοτειἱ ὸὶεοοιιτεο τοειεοἱι ειἱιεἰ ἀἰεοοιιτεο, ογ τἱιο ειἱιειιιὀοιιἱιιἔ ­ οοτΙι ογ τἱιἱε εἰὶεοοιιτεο,­ ννΙιὶοΙι ἱε ειἱεο οἱοεοἱγ τοἱειτοὀ το Πιο ΡεγοΙιοΙοἔὶοειΙ άἰεοοιιτεο. Τἱιο τἱιο ὀἱεοοιιτεο οἱ ρειἱιι) ειιπὶ ϋγ Πιο ειιττοιπἰοτ το τἱιο Ιιι5τ οἱ Ρἱοειειιτοιιιοτἱιοὀοἱοἔὶοειἱ ρΙειοἱιιἔ ἱὶτετ οἱ τἱιο ιιιοτειἱ ὸἰεοοιιτεο, τἱιο Ρἱειτοιιὶο ­ οἱ Πιο τοΙοε τἱιογ Ιιεινο ιιιιὀοἱτειἱςοτι ννὶτΙι τἱιο ἱτειιιιοννοτἱς οἱ Πιοἀὶεοοιιτεο οιι νἰττιιο, ἰε τοιιιἰοτοὀ Ιοἐἱτἰιιιειτο ειἱτοτ τἱιἰε Ιειετ τοιτιειτἱς. ροἱοιιιἰο ὶιιιειἔοτγ, τἱιο τοἱοε οἱ ειὀνοτεειτὶοε, ειιιὀ τἱιο ειοοορτειιιοο οἱ

Page 197: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

392 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΕΒΙΚΕ ΑΝΠ ΤΚΑΘΕΠΥ 393

τἱπο τοἱοε τἱπογ Ιπενο ιιιπἰοττεἱςοη ννἱτΙ1ἰῃ τἱἱο ἱτεεἱοννοτἱς οἱ τἰτιο εονν τεοοοοὶἱἱετἰοιπ εεὀτἱιοἱιι1εἔοἰτεοοοι11Ρεηἱοε:τΙ1ο "ἱεεπἱἱγ ετ νετἱεε­ἱτεεἔο, εοοορτεεοο οἱ τΙπ‹: ἱεοτ τἱπετ τἱπογ οοῃετὶτιιτο “ε ἱειτιϋγ ετ σο ννἱτΙ1ἱτεοΙἱ”; τΙποἱεἱΙεΧἱἱ›Ιο οτ ιιοοοεεἰἱηἔ Ιποτοτοιπἰε τοεεἰο ἱιοΧὶἱ›Ιο,νετἰεεοο ννἰτΙ1ὶτεοΙἱ”. ἰ.ο. ὀἰἱἱοτοοοο (διοιφοοὰ).

Υοτ Ιἱονν ἰε τἱἱὶε το οο εοἱπἱενεά? Τἱπο ρεγοἱποἱοἔἰοεἱ εἰὶεοοιιτεο Ιἱ εΙΙ τΙ1ετΙ1εε οοοε εεἰεὶ ιιρ το τἱἱἰε Ροἱητ τοἱοττοὀ το τἱεο ῳιοετἱοιποἱἱοτε τἱπο ἱἰτετ οἱοοποιἱτε οἱ ε τερἱγ το τἱπὶε εὶἰἱἱἱοιιὶτ ῳιοετἰοη. Τἱἱο εε το ννΗετ ἱε τΙ1ο Ρἱοοοεε οἱ τεοοιιοὶἱἱετὶοῃ, ονοιγτἱἱὶοἔ τἱπετ ἱο1Ιοννεετεττἱοἔ­ροὶοτ ἱοτ εοὶπἱονἰοἔ τοοοοοἱἱἰετὶοε ἱε τἱπο ἰεττο­ευἱηοοτὶνο Με ειιε1ε1ετἰΖεε τΙ1ο εττοιερτ το εοεννοτ τΙ1ο οιιοετὶοτι εε το ννἱπετ οοοετἱ­ετοε ἰε τἱἱο ττεῃεἱοτοπετἱοε οἱ τἱπε ορὶτεοτἱο, τεεἱπ («ὅἰοιι.ο;››) τεεεοε τιιτοε τἱἱε τορτοεοετετἱοο οτ τοοοοωἱετἱοο. ΤΙ1ε εττοιπἱρτ το τορἱγ τοἰητο ε ωἰὶά («ποαος››) οεο, ννἱἱἱοἱπ ννἱΙΙ οο εἰἔοεἱἱοεἱ ογ τὶπο εοοορτ­ τἰπἰε εμιοετἱοο ὶε οΧρτοεεοὀ τἱπτουἔε τΙ1ο Ιεετ ἀἰεοοιιτεο οο τἱπο ἰοττο­ειποο οἱ τοοοοοἱἱἰετἰοε εε ε Ρετεηποιιιπ νεἱιιο. Βιιτ Ιπονν ννἰἱἱ τΙ1ε ιπὶἱὸ ειιἱηοοτἰνο ετοε, ννἱἱἱοἱἱ τοἱοτε το τΙ1ο Ιενοἱ οἱ οοοοοτε το εοἱἱἰονο το­τοεεοο οἱειπεἔο το οοενογ τΙ1ὶε ἱητοτιτὶοοεϋτγ ἱοτ τοοοοοἱἱἰετἱοε το ‹:οι1‹:ἱΙἱετὶοι1, Ποτ ­ ΙἰΙ‹ο τἱπο ρτονὶοιιε τννο οἱεοοιιτεοε (τἱἱο ε1οτεΙ οιποτἱἱο οτΙ1οτ τεεἱπ ἱοτοοε, ΡΙοεεετο εοὀ ρεὶε? Ηονν, ὶιπ οτἱποτ ννοτεὶε, ννὶΠ εεὀ τἱπο ρεγοεοἱοἔἱοεἱ οοε) ­ ἱο ὼοοτγ, ουτ ὶἱι ἱεοἱ; εοἀ τΙπἱε ὶε τἱἱοἱτ ειιοοοοὀ ὶε ἔοττἱοἕ τἱπο οτΙ1οτ(“τὸ ἔτεοον”), ρΙοεευτο εεεὶ Ρεἱε, το ὀἰεοοετεο οο οὸιιοετὶοε. Ιο τἱἱο οοοτοΧτ οἱ τἱπὶε ἀἰεοοιιτεο Ηπετο ὶεΙσο τοοοιποἱἱοεἰ ννἰτἱπ ὶτ? Τἱἱο ι11ἰΙ‹1 τεεεοο εοεἀε ἱεετνεητε“ ὶε οτεἰοτ το οΧτοι1εὶνο τοἱοτεοοε το τἱπο ἱοτοοε οἱ ἱΙ1ο ἰοττο­ευοηοοτἱνο ετοε εηεὶ τοεοἱιἰονε ἰτε Βοεἱ, εε Ρἱετο ἰε ουἱοἱς το τεοοἐιπὶεο. 8ο ννἱιο ετο τἱποεο τἱποὶτ οροτετἰεἔ ηποοἱἱεοἰεἱοε, ννἱπἱοἱπ οὀιιοετἱοε ννοιιἱὀ ἔο οο το υεο ἱεἱεοτνεοτε' το οε? Ιτ εοοπιε τἱἱετ τΙπο εἰἱεοουτεε οε ὀτὶἱἱἱςἱἱνὲ, ννΙ1ὶοΙ1 οτὸοττοεοὶεἰονοἱτε8οεΙε:τΙ1οεοΙ1ἰονοἱῃοοτ,ἱτιἱεοτ,οἱτοοο11οἰΙἰετἰοε.ἱοΙΙοννε τἱπο ρεγοΙ1οΙο<ἐὶ‹:εΙ οοο, Π1ἱ‹¿Ι1τ Ρτονὶεἰο εε εεεκνοτ. Τἱπο άἱε­ Ιε ρτὶοοὶρἱε τὶπε εἰἱεοοιιτεο οῃ οεἰιιοετἱοε ιιιπὶετἱἰοοε ειπἰ τοἱε­οοιιτεο οο εἰτἱεἱςἱεἔ Ιοεὀε ιιε το τἱπο οοοοἰιιεὶοε τΙ1ετ ὀοΧε, τἱπετ ἱε, ε ἱοτοοε τΙ1ο ἱιιεὀεεἱοετεἱ τοἱο οἱ τΙ1ο ἱεπεἔἱοετὶοο ἰε τοἱετἰοο το τἱἱοἱυιἱοτὶοιπ οΙοεε­ιἱγ Ιἰι1Ι‹ο‹ἰ το τἱἱο ὶἱῃεἔὶεετὶοο, ἱε τΙπο Κογ οοοοορτ ἱοτ οοἰιιοετἰοτιεἱ ρτοοοεε οἱ εοἱπὶονὶεἔ τοοοι1οἱΙἱετἱοΠ. ΤΙ16: ῳιοετἱοε ετἱ­τἱπο οτιιοἱεἱ εοἱἱὶτγ το εοἱπἰονο τοοοι1οἰΙἱετἰοι1 οοτννοοε ΡΙοεειιτο, ρεἱε εεε εε το Ιπονν ἱετ τἱἱο ερρεετεεοο οἱ ἰεἱεἔἰῃετὶοε ἰο Ηπο εοτνἱοο οἱεεὀ τἱπε Π1ἱΙεὶ τοεεοο, εηἀ οοοεοῳιοητἱγ ἱοτ τΙ1ο ονοτεΙΙ εοἱἱὶενοιοοτιτ τοοοεοἰἱἰετἰοε ὶε τοοοτεἰεὀ ννἰτἰπἰε τἱπο ἱτεωοννοτἱς οἱ τΙ1ἰε εἰἰεοοιιτεο;οἱτοοοι1οἰΙἰετἱοι1ἰ11τΙ1οἰοττο­εεἱηεοτἰνο ετοε. Μοτε ερεοἰἱἰοεἱἱγ, Η10 εεε εἰεοο ννε ετε ερεεἱςἱοἔ οἱ ἱεπεἔἰιπετὶοο, ειοοε ειιοἰπ ε τορτοεεετε­ὀοΧε (εετἱοἱρετἱοε/οΧρεοτετἰοε) οἱ Ρεὶε εηἀ τἱἱε άοΧε οἱ ρἱοεειιτο τἱοε οἱ τοοοιἱοἰἱὶετἰοτι, τἱἱετ ὶε το εεγ, ευοἱε εε ἰεπεἔο οἱ τοοοοοἱἱἰε­ννουἱό Ιοεὀ οε το τἱπο τοοοιἱοἱἱἰετἱοη οἱ ρἱεεειιτο εεεἰ Ρεὶη ἱ›οτΙ1 ννὶτἱπ τἰοο, οΧὶετε? ΤΙπο εεεννοτ Βἱνοο ογ τΙ1ο Ρἱετοοἰο ὸἱεοοιιτεο ἰε τἱπετ ειιοἱποεοἱπ οτἱἱοτ εοά ἱε τοΙετὶοε το τοεεοε. Τἱπιε τἱπο ἱοπεἔἱοετἰοιἱ ἰε ε ε τορτοεοετετἰοε οἱ τοοοεοἱἱἱετἰοιπ ὀοοε εΧὶετ, εεὀ τἱἱετ τἱἱἱε τορτο­οτἰτἰοεΙ ἱεοτοτ τἱπετ οοενογε τἱἱο ἱῃτοητἱοοεἱἰτγ οἱ τἱἱε ιτ±ἱΙ‹ἰ τοεεοιπ, Η ; εοοτετἱοε ννὶΠ Βο ςὶοτοτεεἱοοεὶ τἱπτοιιἔο τἱπε ὀἱεοοετεο οε τἱπο εεετἱἱο­ννΙ1ἰοΙπ ἱε ἱιιιἱὀεηποετεἱ το τΙ1ο ἱοττο­ειιοἱοοτἰνο ρτοοοεε οἱ τοοοιπουἱε­ Η Ξ τἰο, εοἀ Ηπο υεο οἱ τἱἱο Ιεεἔυεἔο οἱ τΙ1ο εοετἱποτἱο. Ηονν ἱε τἱπὶε ειπεννοττὶοε, το Ρἱεεειιτο εῃὀ Ρεἱε.

Η Πιδῖἰἶἰθὐ?Τἱπο τοειιὶτ οἱ εοοοωρἱὶεϋἱοἑ τἱπε εοἱἱἰονοιηοετ οἱ τεοοοοὶἱἰετἰοε ε Το Βοἔἰε ννἱτΙ1, εοοοτὸὶοἔ το ΡΙετο°ε νἰονν, τἱἱο εοετἱἱοτἱο εοοορτοὀ

ἰε τἱἱο ἰεττο­ειιοἱοοτὶνε ετοε ἱε τἱἱο τειπἱονεἱ οἱ τἱπε εἱοτοιοοοτἰοεοὀ Η ' Η ογ Ιπὶε Ιεετ εετΙπτοροΙοἔγ, τἱπο εονν εοεὼοτἱο, οεη οροτετο Ποτ οοἰγ εεερἱἱττἰεὲ οἱ ε Ροτεοε; Ιἱο οοεεοε το οο ε οοεἱἱἰοτἰοο; Ιπο ἱε Ιοεἰ ἱτοοπ τἱπο Η Ϊ εε εὲεοτ οἱ ΡΙοεειιτο, Ιἱἱςο τἱπο οοτινοοτὶοεεἰ εοετἱἱοτἰο, οιιτ εΙεο εε τἱποἰἀοῃτἰτγ οἱ ε εΡΙἰτ ροτεοο το τἱἱετ οἱ ε ροτεοο τυἱοεὶ ογ ιιοἱτγ, το Βοἱεἐ ηπεἰη εεοοτ ἱε τἱπο οὀιιοετὶοιπεἱ Ρτοοοεε οἱ εοἱἱἰονὶεἔ τεοοεοἱἱἱετἰοηοεο εε ε τΙπἱεΙ‹ἱη8/εοτὶεε εἔοιπ οἱ το‹:οι1οἰΙἰετὶοε. ΤΙ1ο οἱοοἱεοἱε οἱ

Η οε τΙαο Ιονοἱ οἱ τἰπο ἱἰτετ ὶηἱειπτ οοεεοἱοιιεοοεε, τΙ1ο Ιονοἱ οἱ ρἱοεειιτοὀἰἱἱοτοεοο/εὀνοτεὶτγ τοεπεἰο, οιιτ τἱἱογ ἱιενο Βἱοἱςοε τἱπτοιιἔἱε ἱτοιππ Ξ εεά ρεἰιπ, εοὀ οοοεοῳιοι1τΙγ εε τἱπο ἱιιι1‹1εη1οι1τεΙ εὀυοετἰοε ἱοτ τἱαο

Page 198: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

394 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΕΒΙΚΕ ΑΝΙ) ΤΚΑΘΕΠΥ 395

ΠοΙΠονοιΠοΠτ οτ τοοοΠοίΙίΠτίοΠ ΒοτννοοΠ τοΠεοΠ, ρΙοΠεΠτο ΠΠ‹ί ΡΠὶΠ. (ΠΙτοΠογ τοοοτἀοὰ ίΠ Ρἰαϋεἰπιττ) οί τίπο ΠΡροΠτΠΠοο οί τΠο τΠοιΠοτγ­Τίπο τοΠΠΠ‹ίοτ τΙ1Πτ τίπο Πττ οί Ρτο‹:ὶΠοίΠἔ τορτοεοΠτΠτίοΠε ἰε ΠΠ Πττ οί ρἰοτυτο οί ΡΙοΠεΠτο, τΙ1ο ΠΡΡοΠτΠΠοο οί εὶοείτο, το ίσο Ποοο1ΠρΠΠἰοτί ΙσγΡτο‹.ἰΠοίΠΒ ίΠ1Πἔο8 (ίαινε), τίίο ίιιΠ‹ίΠΠ·τοΠτΠΙ τοΙο οί τΠο ρίοτΠτο­Π1ο­ τί1ο ΡΠὶΠίΠΙ οΧροοτΠτὶοΠ (‹ίοΧΠ) τΠΠτ τίπίε τοΙ;›ΙοΠίεΙΠΠοΠτ ννἰίί Ποτ ΠοΠωιγ Πε Π8οΠτ οί τίοείτο (Ρἢἰἰεἔπιε), τΠο Πονν ΠΠΠΙ Πίἔίίίγ είἔΠἰίίοΠΠτ ΠττΠἰΠοτΙ; τΠίε τΠτοΠτοΠοεΙ τννο­ίοίὀ ρΠὶΠ ­ οΠ1ΡτγἰΠἔ, Πί›εοΠοο οίο‹ΠιίνΠΙοΠοο οί τΠο (ρτοτο) Ποετίποτίο ννίτίί τΠο Πτιτεο­τΠΠτοτΠΠΙ οΠοτΠ ρίοειειιτο, ΠΠτΙ Πο Πορο οί οοΠΠΠ8 τορΙοΠίεΙΠΠοΠτ ¬ Ιοειὀε, ΠοοοτὀίΠἔ(βαννε) ΙοΠ‹ί το ΠΠοτΙ1οτ ‹ίΠΠοΠείοΠ οί τίίο Ποετίίοτίο ίΠ τΠο οοΠτοΧτ οί το τΠο ίΠΠεΙΠΠ1οΠτΠΙ Πε8ιΠΠρτὶοΠ, το τΠο ΠοΠ­ΠρΡοΠτΠΠοο οί τίίοτΙ1οΙΠετ ΡΙΠτοΠἰο ΠΠτΠτοροΙο8γ. Ιτ ὶε τΙΠε ‹ίίΠ1οΠεἰοΠ οί τΠο Ποετίιοτίο Π1ο1Ποιγ­ρὶοττιτο εο τΠΠτ τΠο ρΠίΠ ὀοοε Ποτ ί›οοοΠ1ο τννο­ίοίτἰ. ννΠοΠτΠΠτ οΙΠτἰίἰοε, οΠ τίιο οΠο Ι1ΠΠο, ννίπγ τΠο Πονν Ποετίίοτίο ίε τΙοετίΠοεΙ το τίοοε τΙΠε οοοτιτ? ΨΠοΠ τίίοτο ἰε οιΠΠἰροτοΠοο οί τΠο ΠΠτίοἰρΠτἰοΠίιιΠοτὶοΠ Πε ίίτετ οτἰιιοΠτἰοΠ ­ οὀΠοΠτὶοΠ τΠΠτ ίε ίΠΠ‹ίΠιΠοΠτΠΙ το τίπο Ε τ (ὀοΧΠ) οί ρΠίΠ ίΠ τΠο ἰιΠΠ<¿ίΠΠτἰοΠ; ίτ ίε οΙοΠτ τΠΠτ ἰΠ τΙΠε ‹:Πεο τίίοΠοΙΠονοΠποΠτ οί τοοοΠοἰΙἰΠτἰοΠ ­ ΠΠτ;ἰ οΠ τΠο οτίίοτ, τΠο τοΠ8οΠ ννΠγ ἰιΠΠἔἰΠΠτἰοΠ εοτνοε τΠο ροτεἰετοΠτ ορίτΠοτίο τοΠεοΠ οί τΠο ΠνοὶεΙΠΠοοὶτ ίε οΠιΡΠΠείΖοεἰ τΙ1Πτ ἰτ ννἰίί Πο ΠΠ Ποετίίοτίο οί ‹:ΙΠίΙγ Ιὶίο. Ξο ννΠΠτ ἱε οί ρίοειετιτο. Ιτ εἰοοε Ποτ ΠΙΙονν ἰτεοίί, ΠΠΠΙ/οτ ὶε Ποτ Πίίοννοὀ ϋγ τοΠεοΠ,τίτίε οτίποτ ‹ίίΠ1οΠεὶοΠ οί τίτο Ποετίίοτίο? το ίιιΠοτἰοΠ ίΠ τίίο εοτνίοο οί τΠο ΠΠτίοίρΠτίοΠ οί ρίοειειιτο; τΙΠ5

Τίτο Πονν Ποετίποτίο, Πε ΠοετΠοτίο­ΠΠΠΒἰΠΠτγ, ννὶΠ Ποτ ΙοΠ‹ί το ΠΠ ΠΠτἰοίρΠτίοΠ ίε τίτο ί›Πεἰε ίοτ τίίο εΠοεοοΠοΠτ Ποτιιετί οτ ΠΠΠἐὶΠΠτγ τΠετοΠΠΠἔἰΠΠτγ τοΡΙοΠὶεΙΠΠοΠτ οί ὀοείτο, το Π εΠττοΠεἰοτ το τΠο Ιιιετ οί οί ρΙοΠειιτο. Ιί τίίο ΡτΠΠΠΙ ΠΠΠΒο οί ΠΠ ἰΠ1ΠἔίΠΠτἰοΠ ίΠ τίίο εοίνίοο οίρΙοΠεΠτο, τΠτοΠἔΠίΠτοινΠΙε ίΠ τΠο οΧΡοτίοΠοο οί τΠο ΙΠϋοτίοιιε, ΠοΠ­ τΙ1ο οΡίτΠοτἰο τοΠεοΠ ἰε τΠο ΠΠΠτ;ο οί ννΠτ, τΠο ρτΠΠΠΙ ΠΠΠ<ἐο οί ΠΠΠοεὶοΠἰ8τίο οΡὶτΠοτἰο εἰειἰίγ Ιἰίο, Πε ΠΠΡΡοΠοι:Ι ννίτίί τΠο οοΠνοΠτίοΠΠΙ ἰΠ1ΠἐίΠΠτίοΠ ἰΠ τΠο εοτνἰοο οί τοοοΠοίΙὶΠτίοΠ ννίίί Πο τΠΠτ οί "τΠο ίΠΠΠΙγΠοετίίοτἰο ννΙΠ‹:Π ννειε ΠΠ οΧρτοεείοΠ οί τΠο ερΙίττὶΠἔ οί Π ροτ5οΠ; τΠο Πτ νΠτίΠΠεο ννίτἰπ ίτεοΙί”, τΠο ίιιΠ‹:ΙΠΠ1οΠτΠΙὶΠπΠ8ο οί τοοοΠ‹:ἰΙὶΠτίοΠ.Πονν Ποετίποτίο ννίΠ ἔὶνο τοοοΠ‹:ὶΙὶΠτο‹:Ι ρΙοΠειιτο τίποιιείπ οΧροτίοΠοο Τίίἰε ίΠ1Π8ο ίε, οί οοιιτεο, τΠο ρτΠΠΠΙ τορτοεοΠτΠτἰοΠ οί τοοοΠοί­ΙΠ ὀΠίΙγ Ιὶίο ­ ϋιιτ Π εΙΠίΙγ Ιίίο ννΙΠοΠ ννίίί Ποτ Πνοίεὶ ρΙοΠειιτο; ίΠε.τοΠτἰ, ΙίΠτἰοΠ Πτ τΠο Ιονοί οί τίίο τοΙΠτἰοΠεΙΠΡ οί τοΠεοΠ ννίτίπ ΠΠΠἐίΠΠτίοΠ.ὶτ ννὶΙΙ ΠΠνο ί›οοΠ τοοοΠοὶΙἰΠτοεΙ ννίτΠ ίτ. Ιί ντο Ποοτί το ίΠεἰετ οΠ τΙΠε Ηοννονοτ, εἰΠοο τοοοΠοίΙίΠτἰοΠ ιΠοΠΠε ΠΙτΠΠΠτοΙγ ΠΠὀ Πϋονο ΠΠ το­ΡοἰΠτ, ὶτ ὶε ρτοοίεοίγ ί›οοΠιιεο τΠο εἰ8Π οί Π ‹ίΠίΙγ Ιἰίο τΠΠτ εἰοοε Ποτ ί ‹:οΠοἰΙίΠτἰοΠ ννίτίπ ΡΙοΠεΠτο, τΠο ΠοΧτ οιιοετἰοΠ οοΠοοτΠ5 εοιΠοτΠίΠἔΠνοἰὀ ΡΙοΠεΠτο Βιιτ ΠΠΠ ί›οοΠ τοοοΠοίΙίΠτο‹ί ννίτΠ ἰτ ίε τΠΠτ τΠο εΙΠίΙγ Ιἰ­ Πίεο οΧρτοεεο‹ί οΠτΙίοτ, οΠΙγ Πονν ίτ ίοοιιεοε οΠ ίτε ϋειεἰο τοτΠ1ε: ννΠΠτίο ὶΠ ροὶΠτ Ιοτε τίίο Ποετίποτίο­ΠΠΠ8ίΠΠτγ ίΠΠοτίοΠ τίίτοιιείί ίτ, τίίτοιιἔίπ ννἰΙΙ ίσο τΠο τορτοεοΠτΠτὶοΠ οί τΠο τοοοΠοίΙίΠτοεί ρΙοΠειιτο ΠΠὀ οοΠ­τίίο τίειὶίγ Ιἰίο οί τίίο ΠΠΙ‹;ὶ τοΠεοΠ, ΠΠΠΙ Ποτ ίΠ τΠο ίΠτοτνΠΙε ὶΠ τΠο εΙΠὶΙγ νοτεοίγ, οί τΠο τοοοΠοίΙἰΠτὶοΠ οί τοΠεοΠ ννίτίπ ρΙοΠεΠτο? ΕνοτγτΙΠΠ8Ιίίο οί τΠο ορίτειοτὶο τοΠεοΠ; Ποννονοτ, τΙΠε Π1ΙοννΠΠοο ίε Π ί›Πεὶο Ρτοτο­ τΠΠτ ΠΠε το τίο ννὶτίπ τίίἰο τορτοεοΠτΠτίοΠ ννίΠ ϋο οΧΡτοεεο‹ί ἰΠ τΠο ΙΠΠ­εμιὶεἰτο ίοτ ΠοΠίονίΠἕ Π ΠΠἰτγ τΠΠτ ννίίί ἕονοτΠ Π ροτεοΠ'ο Ιἰίο. Βιιειἑο οί τΠο Ποετίιοτίο ΠΠὀ ίτε οτίτοτὶει; οί τίίοεο, ννο εΠΠΙΙ ειιΠΠΠΠτίεο

Ιί ννο Ροτεὶοτ Π Ιίττίο ΙοΠ8οτ νν1τΠ οτιτ οΧΠΠΠΠΠτίοΠ οί Πονν ίΠτ τΠο τΠο 1Ποετ‹:τΠοίΠΙ: τΠο τοΡτοεοΠτΠτἰοΠ ΠΠὸοτ οΧΠιΠἰΠΠτίοΠ ννἰΙΙ Ιίεινο τοΠοετίιοτἰο­ΠΠΠείΠΠτγ ἰε Ποτίνειτοτί ΠΠΠΠΒ ἰΠτοτνΠΙε ὶΠ τΠο ορίτειοτίο ὀειὶίγ τἰορίοτ Π ιΠοτΠΙίτγ τΠΠτ ννίΙΙ Ρτονοίςο Π ίοοΙὶΠ8 οί ρΙοΠειιτο τΠΠτ ὀίίίοτεΙὶίο οτ ΙΠ τΠο τοΠΙὶτγ οί τίίο ΠΠΙὀ τοΠεοΠ7 ννο οΠΠ ίοΠονν τΠο ὀγΠΠΠΠοε οί ίτο1Π τίίο ρΙοΠεΠτο ἕἰνοΠ Ισγ τΠο Π8τοοΠ1οΠτ ννίτίί τίιο οτείοτ οί τίίοί›οτΠ τΠο ΠΠΠἔίΠΠτἰοΠ ΠΠοΙ τΠο τοΙΠτίοΠε1ΠΡ οί τΠο ίοτοοε ἰΠ τΠο ἰΠττο­ ορἰτετοτίο τοΠεοΠ/τίὶεοοιιτεο; τΠο τοΙΠτίοΠεΙΠρ οί τοΠεοΠ­Πποτειίίτγ τοευίηοοτίνο ΠτοΠ. ΤΠοτο 18, ΙΠ ΡΙΠτο, ΠίΠΠεὶΠΠ1οΠτΠΙΠεειιΠ1ΡτίοΠ ννΙΠοΠ ΡΠΙΠ ΠΠεἰ ΡΙοΠεΠτο, οί ρΠίΠ το τοΠεοΠ ΠΠ‹ἰ ρίοειετιτο, οί ρΙοΠεΠτο τοεειγε τΠΠτ Π ΡοτεοΠ ννίείποε ίοτ ρίοειετιτο, Ποτ ΡΠΙΠ; τΠο Πί›εοΠοο οί τίίο ΡΠἰΠ ΠΠςΙ τοΠεοΠ7 ννίΙΙ Πίεο ΠΠνο το ίσο οοΠνογοεἰ ἰΠ τίίο τορτοεοΠτΠ­Ποετίποτίο­ΠΠΠείΠΠτγ ίτοΠ1 τΠο τοΠΙίτγ οί εἰΠίΙγ Ιίίο είἔΠίίίοε τίίο οΠεο τἰοΠ, εο τΠΠτ ΠΠ ονοτΠΙΙ ΠοΠ­ορίτΠοτίο οτὀοτ, Π ΠοΠ­ορὶτΠοτίο τορτο­

Page 199: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

396

ί'ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΒΕΗΒΕ ΑΝΒ ΤΚΑΟΕΠΥ 397

Η Ια ό ' τἰ Π ί τοοοο­ Α ρτοΙἰΠ1ἰοετγ ετορ το Πεο Ρτοοίοίίίε τοἔετὀἰῃἐ τῇε οοῃοθω τοεοοίετίοο, οεεγ οο ετίεἰοοεὶ εο εε το εο ιονο τ ο οριο ο οοἰΙίετίοο. Βὶηοο τΙπο οτὶτοτίε οοοετὶτιιτὶτιἔ τοοοεοἰὶἰετίοο, εε ἰτ Ιίεε ΘόΟΡῖ ῖἰιθ τορτοεοῃτετίοῃ οί Π­χ;ΟῃΟἰῃ8ῃΟΠ Β ῃιθ ὀθωεῃὀ ἰοϊ ΟΜ­

οοοο οτὶοίίγ ἀοεοτίοοεὶ, ετο τΙπο οτὶτοτὶε οί τΙ1ο εοετίίοτὶο, ννο οοιιίεἰ ΖΘΠΘ “ΕΟ ΌΘ εονοτῃοςὶ ΒΥ εῃ ίὸθῃηῳ ΜἹΟΒΘ ΠΉΠΠ Ϊθᾶωτθ ΜΗ Βθ

τεοτοίοτο εε τΙ1ετ τοοοοοἰὶἰετίοῃ ερροετε τΙ1τοιι8Ιπ ἰτε εοετὶποτὶο το­ ΗΟΟΘΡΜΠΟΘ Οί ὼθ ΓΘΡΓΘΒΘΠΜΠΟΠ Οί ΤΘΘΟΠΘΙΙΙΘΠΟΠΞ ΌΠἙ ἙΠΙ8 τορτο­Υρτοεοοτετίοη· τἰπὶε οίοεεε, ιιΙτίιοετοΙγ, τΙ1ετ ε τοΙετίοοεΙπὶρ Ιπεε οοοο ΒΘΜΘΠΟΠ Ι8› εὼΘνΘ ΘΠ, 8Π ΘΧΡτοεειοο οί τίίο οοῃοεῃι το αθΐθῃὀ τῃθεοοορτοὸ οοτννοοε τἰπο οποοποοτ ρεττε οί τΙ1ο τορτοεοοτετἰοο ειιοίπ ΦΗΘἙΘΠΘΘ­ Τίιο Ονοτοοοίίοἔ οί τίίο ρτοοΙεΠι Ιίοε ὶο τΙ1ο τοεπἰοεἰοττίίετ εε εοεΙο8γ το ε ρτἰι11εΙνεΙιιο τοοοοοὶίίετἰοε, ννἰΙΙ οο εοοἰενοά; ῖἰιαῖ ἰὀθοίἰιγ αιιε τορτοεοοτετἰοε οί τοοοοοϋἰετὶοε, τίίο τορτοεοῃτε­7

Ι] ° ­ τίοο οί τίιιε ιάοοτιτγ ίε εοείεοτιο· εοοοτοἰιοἔ το ΡΙετο, τΙπο εοετίίοτιο ίετίίίε τοοοι1οὶΙίετίοι1 Ιπεε εε ἰτε τορτοεοοτετίοο Ηεο εοετ οτιο τορτοεοο Σ , )

τ τἰοο εοοἰ ίτε οτίτοτὶε. Πι1Π1οεἰ5, Πποτοίοτο ­ εἔεἰη εοοοτὀὶοἕ το Ρἰετο (οί. Οτατχἰωε) ­ ίτε· ” “ Η “Ι” ΜΗ εἰννεγε υορίγ τἰπο ὼίίοτοεοο.Το ειπε ιιρ. τΙ1ο εοετίποτιο, εε τίίο τορτοεοιπτετιοιπ οί τοοοοοι ιε­

τίοο ἰο ‹ἰείΙ Ιἰίο τεοειπε τΙ1ετἰτε τονεεἰοποετ ίο τΙ1ο οοιιτεο οί Ηπὶε Ιίίο Ηοννθνθῖ, Πεο τοεείοἀοτ τΙ1ετ τΙ1ο τορτοεοοτετίοο οί τοοοοοἰίὶε­Υ ›

οοωηωτθε _ ἰΠ Η­16 ΟΟΠἙΘΧἘ Οῃῃθ ὀΥΠ8ῃἹἰο8 ννθ ῃανθ ὥ5ω88θὀ _ Η τίοο ιε ι11ιο1οε1ε εἰοεε Ποτ Ιοεὸ οοίγ το τΙπο ονοτοοοπἰοἔ οί τΙ1ὶε ρεττί­εἰἔο, εο εοτιιεἰ οΧΡτοεείοη­τορτοεοοτετἰοο οί τοοοοοι 1ε οο; Π1Τ τί Οτθ­ οιιίετ ρτοοΙοι11; ίτ είεο εοεοίοε υε το Ιίενο ε οοττοτ Ι‹οοννΙοεΙἐε οί τῇο

ε . ε ε ε _ ε έ' ' 7 ­ ε .

ονοτ εε τίπο τορτοεοοτετιοε οί τοοοοοὼετίοο ιτι εἰειὶγ Ι1ίο, τίπο εεε­ Ι€ἰο1ε“τ1ίγ οίτοοοηο1Ιιετ1οε,ίο υηιπἰοτετεοὀ Ιεονν τοοοοοἰΙἰετἰοο ίε Ππεοἰοτῇθῇο ὶ8 τῇθ ΟΠΙΥ ννειδ/) ἰῃ Ηίθη Ηιθτ τῇθ Θττᾶἰῃωθῃτ Οί ΪΘΟΟΠΟΠΙΗ­ Ξὶἴῖἕ1ΙΠἑΙί)ίθ ΙΠ ἶίιθ ΙΠί1”Ο·$Πί)]θΟίΙνθ θ.Ι`θΕὶ Οί ΕΙΗΙΙΥ Ηί­θ τίιῖθὶἰἕίι ΗΙΘ ΞΙΘΒ·ηοῃ ΟΘΠ Βθ ηῃὀθτῃοοὀ ϋγ Βῃεῃοἔγ 88 ῃιθ αοῃὶθνθῃιθῃτ Οἱ αῃ ᾶω­ τΙ1οτιο τορτοεοοτετίοη; τΙ1εοΙ‹ε το τΙ1ο οοοἰοε οί Ηπο οοΠνο11τίοΠεΙ εοε­7 7

Ηποτιο οί Ιειε οτε, Ρίετο ιε εοίο το εἰοευἐεετο Ππιηεοειε εε Ηπο το τοεοο­τἰποτὶο τορτοεοοτετἰοο ἰο τΙ1ο ὶοττο­ειιοηοοτὶνο ετοε. Ρ

Ι11 Ρεττ Οοο ννο Ιίενο οΧεε1ὶοο‹ί τῃθ ΟΟΠΟΘΪΠ οί ΗΝ Ρωοῃἰο τετιοη οί τοοοοοιίιετίοο, ειοοο Ιοιιοοειε οεο τοοετεοίιείί ε ροτεοίϊετεουἔίίττοἔετἀίεἔ τὶπο εοεὶονοιπὰοοτ οί τοοοοοίίἰετὶοτι, εε τίπο ίοτιτιε­ ΪΘΘΡΟΠΘΘ “ΕΟ Γίιθ οίίποτ (ίποτοτοτι) ­ οηο οΧρτ‹­:εεἰοη οί ννΙ1ἰοΙ1 ίετὶοο οί ε τίποοτοτἰοεί ρτοροεἰτἰοο οοιίοοτοἰοἕ τΙπο τορτοεοο ε οη οτ τί ί ὀοειτο ­ ιη εΙειΙγ Ιίίο. Τίίο ε1111ιιΙτεοοουε ιεΙο11τ1ίιοετιο11 οί τΙ1οτοοοοοἰΙίετὶοι1. Ιο Ρεττ Τννο τίπο εοοιιεὶ ὶε ἰιπνοετίἔετοοἰ; τίπε οοῃοετῃ εοετίίοτίο, εΠ‹:Ι τίίοτοίοτε τίπο τορτοεοτιτετίοη οί τοοοοοἰϋετίοο νν1τΙ1οί τΙ1ο Ρίετοοἰο τεοιιἐίπτ ίοτ ίΙ1ἰε τορτοεοοτετἰοο το οο εοὶορτοὀ ογ εΠ ὼθ ηἴτ Οί ΡΤΟ€ἰΠ0ἰΠ8 Πιιεεοε (‹‹εἰ%οιστικὴ››), Ι1οΙρε ιιε το ἐείο εεοἰτἰεοοε. ΤΙ1ὶε οοοοοτο οτοετοε ρτοοΙοο1ε, εε τ ο ε οοίο 8ῃ Ρ1 τ ° ῃιοιι Μ ονοτι οΙοεοτ ιιοὀοτετεοὼηἔ οί τίπο ®ιεΙοοτιτγ° οί τοοοῃηίῃᾶῃοῃ: τῃθ 8"ἰτεοίί εοΙ‹ι1οννΙοὼ¿οε· τίπο ρτοοΙοιτιε εοὀ τΙπο εττοιπερτ το ονοτοοοεο Οί ΡΓΟῦΙΗΟἰΠε Πιιεεοε ἰε εεεοοἰετοὀ ννἰτίπ ΙοοΙ‹ἰι1ἔ, εοεἰ Ιοοίςίοἔ (ΒΧ­

Μ Β Ό τ 1 οτορτε τίπο ειἔη ίτοοπ τίίο εἰοπιίοετιοε οί τίίο ειἐειίίοὀ· ιτ Π1εΙ‹οε ίτ ετίποιο οοτ οοίγ ετο τοίετοὀ το ΡΙετοοὶο ροΙὶίὶοεΙ Ρ ί οεορ γ, ιι ε εοτίποεπεείνοε οοοετίτιιτο εηοτίιοτ ρτοοΙοι11 τοἔετεἰἰοἔ τίεο ὀοεεὶὶοοίς ἰη ίοἰῃἰῃἔἑ (ΒΥΠἸΌΟΙ), Ηποτοίοτο ε εγ111Ι›οΙ,οίίτεοΙίεοεἰ οί τίπο οτίποτ ­ οίτΙ1ο ρΙ1ἰΙοεορΙ1ἰοεΙ‹ἰἰεοουτεο εοοὶ τίπο ἀοεὀἰἰοοίε ἰιπ τίπο ννὶΠ οί τίπο ΡΙε­ ίνωθίι ΟΠΘ θΧΡτοεείοη ὶε ςἰοείτε ΤΙἹ18 ΡἰοωΓθ_Πι81ς¿Π8 ΗΜΜΥ ΟΪ ΜΟΚ­

τ εκ ὼεοοωεε; Ρ1ετο εεεεε1ίνε11ω‹1εο‹±τε1ε ρωο1‹εείει1±ε ετεε Με ΜΉΦΠ 00·ΘΧ18τε ννπϋ Φο ὼεσουτεθ εεε ίυὀεθῃκετε 18 οΙοεεΙγοοί τίίο εοετεοτὶο, εε Ιπο οεΙΙε τίίε ρίίίίοεορίεἰοεί εὶὶεοοιιτεο τίπετ οτοετοε ΤΘΙΘἘΘΦ 80001”ΘΙΙΠ8 το ΡΙΉΟ, ΨΙΗἹ ιίιο τοεννείςοῃιηεἑ οί τίιε 1ῃ18ἕ1Π3_

1 Μ Ηο 1 τίοε, εοὀ υίτωπετοίγ οί οἱοειτο νν1τΙ1 ε τοεννεΙ‹οι1ι±1ἔ οί εοεεἰτινοοοεε.Ρτοοὶοιῃε οιιτ είεο ττἰοε το ονοτοοοεο ίοοιε, Ιπἰε εετ ρ ιοεορ ι ε 7

εἰὶεοοιιτεο ννΙ1ἰοΙ1 οΧειοίι1οε ίτεοὶί ίτοοε εε ει1τΙ1τοΡοΙοεἰοεΙ ροίοτ οί ΡΟΠΟΨἱΙ1ε Πιίε ωςεῃείῃετίοῃ Οί τῃθ ηὀθῃτἰτδκ Οί ΓθοοΠΟΠἰ8ΠΟΠΕ Ιι τίίτουἔο τΙ1ο ὀιεοιιεειοο οί τίιο οετυτο οί ἰτε εοετΙ1οτἰο τορτοεοοτετίοενὶονν, “ττεἔοεἰγἦ εεὸ ὶί ὶε ρτοοἰεοὶγ τὶπίε Ρίετοεἰο ιιεο ο τ ο τοτοπ

"Ττεἐο‹ίγ” τίιετ ννθ ῃᾶνθ ωιζθῃ 88 τῃθ ῃῃθ οί ΡΗΠ Τννο οἱ ΪΜ8 8ωὸΥ_ ννΙ1ετ τοιῃειοε ετο τίπο ΡτοοΙοι11ε τοοοτιοοοεἰ οετΙιοτ τοἔετοἰιοἐ τΙπο

Page 200: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

έ

ὲ ±

398 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ζ ` ΠΕΒΙΚΕ ΑΝΒ ΤΚΑΘΕΠΥ 399

ειεὶορτίοΠ οί τοοοΠοίΙὶειτὶοΠ ­ ρτοΠ1οιΠετΠειτ ειτε: ΠΠιοΠ ιΠοτο όὶίίὶ­ ὶτ ἰε ίοτιΠοεἰ τΠτοιι8Π τΠο νὼοίο ὀίεοοιιτεο οΠ τοοοΠοἰΙίειτίοΠ: τίίοοΠΙτ τΠεΠ τίκι οΠ‹­: ννΙ1ἰοΠ οοΠετἰτΠτοὀ ΠποτοΙγ ει ρτοΙὶιΠὶΠετγ ετορ το ορίτειοτἰο οίαειτειοτοτ οί τίπο ροτΠπειΠοΠτ ρτοεοικο οί τοοοΠοίΙίειτίοΠ.ΗἹΘΠἹ' ΤΙΠε οΧρΙἰοἰτ τοίοτοΠοο ειΙεο Πειε ειΠοτΙ1οτ ιΠοειΠίΠ8: ἰτ ρτοοἰἰοτε ννΙπειτ

Ηονν ίε ίτ ειΠτὶοἰΡειτοὀ τίίειτ τίιο ὀὶεοοιιτεο οΠ ειΠ ο‹:Ιιι‹:ετὶοΠ ειΠΠοὀ ννοιιίεἰ ἰΠ ίειοτ Πανο ΠειρΡοΠοεΙ, ννίίοτο τΠο Ηποοτγ οΠ τοοοΠοὶΙἰειτίοΠ­Πτ τοοοΠοὶΙὶειτίοΠ ννἰΠ Πο ὀοειίτ ννἰτΠ? ΡΙειτο°ε νίονν ἰε τίιειτ τίπίε ἀίεοοιιτ­ ‹:ἰΘίοΠοο οί τΠο εἰίίίοτοΠοο ννοιιΙὀ Πεινο Ιο‹3Ι= ἰί τΠο ρτοοοεε οί ίτε ρτε­εο εἰποιιίεἰ Ποτ Βο τειΙ‹οΠ ειε Ιεινν, ειε το εὶο εο ννοιιίεἰ οο εΙο‹¿τει‹1ειτὶοΠ οί · 06081 ειρρΙἰοετὶοΠ Πειά ί›ο8ΠΠ; ὶτ ρτοεἰίοτε τΠειτ ίτ ννουίὀ οο οΠο 1ΠοτοτοοοΠοίΙὶειτίοΠ: οί τΠο ‹:οΠοοτΠ το εὶοίοΠοΙ τΠο ‹:ὶίίίοτοΠοο, ειο ίτοιΠ τΠο Ε τονοειΙιΠοΠτ οί τίίο ορἰτειοτίο.δίατεεκαακ ίτ ἰε ωτοειὀγ Ι‹ΠοννΠ τίιειτ τΠο Ιεινν οειΠΠοτ εἰοΠΙ εειτὶείειοτοτἰὶγ Η Ιί ΗΠ8 ἰε εο, ίί Ηποεο Ρτοί›ΙοιΠ8 ὀο ειρροειῃ ννίίειτ ὀοοε τίπο ΡΙειτοΠἰοννἰτΠ τΠο ἀὶίίοτοΠοο; ΠοΠοο τΠειτ ννΙΠοΠ εἰοοε Ποτ ὀοεὶ εειτὶείοοτοτἰὶγ ρΙΠΙοεορΠὶε1Π8 ειιίηοοτ ειιεἔοετ, ειίτοτ τΠο τοοοἔΠὶτίοΠ τΠειτ τΠο ροτ­ννὶτΠ τΠο ‹1ὶίίοτοΠοο, ννΙΠοΙ1 Π1ειΙ‹οε Ιίίο ἰιΠροεεὶὶ›Ιο το ίσο οΠεΙιιτοεὶ, είείοΠτ ννὶΙΙ ίοτ τοοοΠοἰΙίειτὶοΠ ἰε ειοτιιειΙΙγ ει ίοειρροετειΠοο οί τΠο ορί­οειΠΠοτ Πο ιιεοὀ ίοτ τΠο ειὀορτὶοΠ οί τΠο τοΡτοεοΠτειτίοΠ οί τοοοΠοἰ­ ίειοτὶο τίίοιιἔίπτ? Τίπο ΡΙΠΙοεορΠίεἰΠ8 ειιίηοοτ ευἔἔοετε τΠειτ τΠο εὶἰε­ΙίειτὶοΠ­εἰοίοΠοο οί τίίο ὀὶίίοτοΠοο. Υοτ ειί τίίο εειιΠο τὶΠπο, ετ εοιΠο οοιιτεο εΠοΠΙ‹ὶΙ ονοτοο1Πο τΠο ΡοτεὶετοΠτ νν1ΙΙ οί τονοειΙιΠοΠτ­ΡτοεοΠοοοτΠοτ ροἰΠτ ὶΠ Πὶε ὀἰεοουτεο, ΡΙειτο οοΠεὶὸοτε τὶπειτ τίπο ειοετὶποτὶο το­ οί τοοοΠοἰΙίειτίοΠ; τίπ: ννί1Ι ίοτ τορτοεοΠτειτίοΠ οί τοοοΠοἰΙἰειτἰοΠ ννὶΙΙΡτοεοΠτειτίοΠ οί το‹:οΠοίΙὶειτἰοΠ εΠοιιΙὀ Πο τειΙςοΠ ειο Ιεινν. ΤΙΠιε ὶΠ τΠο τοτΠΠὶΠ, ουτ ειτ τΠο εειΠ1ο τὶΠ1ο τΠοτο ννὶΙΙ Πο ει ρτο5οΠοο οί ΠοΠ­το­ίὶτετ ρίειοο ννο Πεινο ει ίοτΠ1 οί ορίτειοτίο τΠοΠ8Πτ οί τοοοΠοὶΙίειτὶοΠ, 00Π0ἰΙἰειίὶ0Π ννΙΠοΒ ννἰΠ ειίεο Πο ε εὶ8Π οί ονοτοοΠΠΠἔ τΠο ροτείετοΠτειΠά ΠΠ­:Π ννο εἰἰεοονοτ τΠο ειρροειτειΠ‹:ο οί τγρί‹:εΙ ίοτΠ1ε οί ορίτεοτὶο ννίΙΙ ίοτ τΠο ΡτοεοΠοο οί τοοοΠοίΙἰειτἰοΠ, οοΠεοοΠοΠίΙγ οί ονοτοοΠΠΠἕίἰποιιἐἰπτ. Ξο ννίπειτ ἀοοε Ηπο ΡΙειτοΠὶο ρΠἰΙοεοΡΙΠείΠΒ ευὶηοοτ εοοΙ‹ το τΙ1ο ορίίειοτὶο ὼειτειοτοτ οί τΙΠε ννἰΠ. δο: τί8ΠτΠοεε οί τίπο τορτοεοΠτει­‹1οοΙειτο τΠτοιιἐΠ ΠΠ ΗΠ8? \ΝΙ1γ τίπίε τννο­ίοίἀ ειΡροειτειΠοο οί τΠο ορἰ­ τἰοΠ οί τοοοΠοὶΙίειτίοΠ ννίΙΙ Πεινο το Πο ει ιΠίΧτιιτο, ει εγΠἹΠ1οττγ (‹‹σὺμ­τειοτίο τΠοΠἕ¿Πτ, οοερἰτο τΠο ρτοεοΠοο οί τίπο ΠΠΜ εἰἰεοουτεο ννΙΠοΠ ἰε μετοον››) οί τοοοΠοίΙίειτίοΠ ΠΠΠ οί τΠο ορίτειοτίο ννειγ οί εἰοἰΠ8 ειΠ‹:Ι

οοΠοοτΠοεὶ ειὶσοιιτ τίπο ίοτΠ1ειτἰοΠ οί τΠο τορπ­:εοΠτειτἰοΠ οί τοοοΠοἰ­ τίΠΠΙ‹ίΠἐ. Τίπο τοΠΠ “ττει8ο‹:Ιγ” ὶε ειρρΙἰοεΙ το τΠο ΠἔΠτΠοεε οί τΠο το­ΙίειτἰοΠ ειΠ‹:ἱ Πεειιτοε Πε οί ἰτε ΠοΠ­ορἰτεοτἰο ρτοεοΠοο? ρτο8οΠίειτἰοΠ οί τοοοΠοἰΙὶειτίοΠ; τὶπἰε. ἰε τίπο Πονν εοτίοιιεΠοε5 (‹‹σπου­

Τίκ: ειΠεννοτ ννὶΙΙ Πο ίοιιΠ‹1 ίί ννο τοιΠοΠπΙσοτ τΠετ τίπἰε ΠΠΜ εὶἰε­ δοιῖον››), τΠο τἰνΠΙ ειττ οί τίίο οοΠνοΠτἰοΠειΙ ττειἔοεἰγ, ννΙΠοΠ Πειε,οουτεο οιονὶεοε ΠΠ Πτιεἔο, ει Πίοτειίἰτγ, ει ρεγοΙ1οΙοἔγ, ΠΠ οεΙΠοειτ1οΠ, εο ειοοοτὀἰΠἔ το Ρίειτο, Ιοετ ίτε εοτὶοιιε οίίειτειοτοτ αυετ οοοειιιεο οί τΠοτΠειτ ει εοοὶοτγ Ππειγ οΧίετ τίπειτ ἰε οοΠετίτιιτο‹ἰ ίΠ τίιο ρτοεοΠοο οί τοο­ ίοτΠ1ειτὶοΠ οί τΠίε τίἕίπτ τορτο8οΠτειτ1οΠ οτ τε­:οοΠοἰΙὶειτίοΠ. ΤΙπο ΡΙΠ­οΠοὶΙίειτίοΠ ¬ οοΠεοοιιοΠτΙγὶΠ τἰπο ειΙ:›εοΠοο οί τὶπο ορὶτειοτίο τΠοΠἔΠτ. τοΠἰο ρΙΠΙοεοΡΙΠείΠἔ ειιίηοοτ ἰτεοΙί ἰε ‹:μιίοΙ‹ το ρτονἰὀο ειεευτεωοοεΕνοη×τΠὶΠἔ ὀονὶεοεἰ ογ τΠο Ππὶίεὶ ὀὶεοουτεο τονοεὶε ίίίο οοΠοοτΠ ίοτ ὶτε τἰπειί τΠο ννΠοΙο ρΠίΙοεορΙΠοειΙ εἰἰεοοιιτεο οί Ιῳιινε ίε τἰπἰε Πνεί ειττ οίΡε­:ΠΠΠΠοΠ‹:ο; Ποννονοτ, τΙΠε ροτεὶετοΠί ‹:οΠοοτΠ οί τίίο ιΠἰΙεἰ εὶίε­ ίΠο ροοτε' οοΠοορτίοΠ οί ττειἐοἀγ; τΠο ῳιοετίοη τΠειτ τοουἰτοε ίυτὼοτοοιιτεο, οί τΠο ἀίεοοιιτεο οί τοοοΠοίΙίειτἰοΠ, ἰΠ τΠο ὸὶεοΙοε1Πἔ ρίοεοΠοο οΧειΠΠΠειτὶοΠ 18 ννΠοτΠοτ τΙΠε ννοτΙ‹ ἰε τοειΙΙγ τΠο Πονν ττοἔοεἰγ, τΠο Ποννοί ὶτεοΙί ειΙοΠο, ἰΠ τΠο οΠἀ ‹ΙοεὶἔΠειτοε οΠΙγ ἰτε ορίτειοτὶο Πττίτιιεἰο οοΠοορτὶοΠ οί ττειἐοεὶγ, τΠειτ ὶε, τΠο τὶ<ἐΙ1τ τορτοεοΠτ;ιτίοΠ οί τοοοΠ­ίοννειτὸε νὼειτονοτ ὶε Ποτ ΠΠΙΠ ὸὶοοοιιτοο ­ ὶΠ οτίποτ ννοτ‹ἰε7 τοννειτἀε οὶΙἰειτίοΠ; ίΠ οτίποτ ννοτὀε, ννίίοτίποτ, τΙΠοΠἔΙ1 τΠο ἀίεοουτεοε οί τίποννίιετονοτ ὶε ορίτειοτἰο τίποιιἔίίτ οτ, ίΠ ειΠγ ονοΠτ, ‹ἰὶίίοτοΠτ ίτοΠπ τΠὶε ΡΙΠΙοεορΙΠεὶΠἐ ειιὶηοοτ ὶΠ βαινε εΠ ειοετίποτὶο οτεἰοτ ἰε ειὼίονοοἰ, ει

ἀὶεοοιιτεο. ΤΠο τννο­ίοΙ‹:ἰ ειρροειτωοο οί τΠο ορὶτειοτὶο ὀοοε ΠοτίΠΠἔ ΠΠΧτιιτο, ει εγΠπΠποττγ οί τοοοΠοίΙίειτίοΠ ειΠοἰ τΠο ορὶτειοτἰο, οί τὶπο ορί­Πποτο τΠειΠ τοίοτ οΧρΙἰ‹:ἰτΙγ το ννὶπατ Πειε ειίτοειἀγ οοοΠ ειιἐἐοετοἀ, τίπειτ τειοτὶο ειΠεΙ τοοοΠοἰΙὶειτίοΠ.

Page 201: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ἔι

ίΑ

400 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΠΕΒΙΚΕ ΑΝ1) ΤΚΑΟΕΠΥ ΦΟ1

111 ουτ ειττοοπρτ το οοεννοτ Φο εὼονο οιιοετὶοο, Φο ίίτεττ1π1ι1ἔΦειτ οί Φο ννἰ11 οί Φο Ρ1111οεορ11ἰεἰῃε¿ ειιιηοοτ Φοτ υτίοτε Φἰε ἀἰεοουτεο ­ννο ίίτιὀ. ουτ ὶε Φειτ Φο νν1πο1ο ὀὶεοουτεο οί Δαινε οοηπρτἰεοε τννο ὀἰε­ οι Ρτο1›1ο1ῃ ννῃὶὼ 1188 το (10 ωἰτῃ τῃθ θΧ8ΠΙἰΠ8ηοΠ οί τῃθ Μο (Μ.

οοοτεοε: Φο Φεοουτοο οί τοοοοοϋίειτίοο οοο Φο Φεοουτεο οί Φο ίοίοοτ 11οτ1ΖοΠε οίτωε ‹:11εοοιι±εο,ε‹› 88 το ί1Π‹1 οιιτ ίῃ »ν1ι1Φ οίτοοεοορὶτοοτὶο. Τ11ο εμιοετὶοιπ ὶε Φοτοίοτο Βονν ίοτ εΦ οΧοΦἰΠοίὶοΠ οί 1ποτ1ΖοΠε Φο υν111 Φειτ ε1ο111ονοε τονοοοῃοῃτ ιιΙτ1Φοτο1γ 1›ο1οῃ8ε; οῃοὶ

Φοεο ονο Φεοουτεοε οοτίίίίοε Φο οίοτοΦοοτίοοο‹1 εγΦΦοτο|. ΟοΦ­ „ Ιοετ ουτ Ποτ Ιοοετ 111 τοτωε οΕ1τε1ιοΡοτωΠοο,τ111ε εϋεοοιιτεο 18 ο1οεο1γ

Ρ1οτἰοι1 οί οι Βτὶοί οΧει1τιἰι1οτὶοι1 οί Φο ο1οΦοι1τε οί Φο εἰὶεοουτεο οί το1οτο‹:ὶ το Φο ΡτοΒ1οΦ οί Φο ννί11, ο1ποὶοο, οί Φο τοοίρίοῃτ οί Φοτοοο11οἰΙὶοτἰοΠ ειηὸ Φο ὸὶεοοιιτεο οί Φο ορίτειοτίο Ιοειεὶε το Φο οοο­ Φεοοιιτεο οί Φο Ρ1οτοι1ὶο ρ11ί1οεορ111εὶΠ8 ειιίηοοτ.ο1ιιεὶοο Φοτ Φο ὀὶεοοιιτεο οί Φο Ρ1οίοι1ἰο ρ1πἰ1οεορ11ίεὶι1ἔ ειιίηοοτ 111 Τ1πὶε Ιειετ ρτο1›1οΦ Φοοι1εΦειτ Ρ1ειτο ειοοορτε ειε ει ίοοτ Φοτ Φο οί/111

Εαινε, ειε οι εὶίεοοιιτεο οί Φο ορἰτειοτὶο οοὸ τοοοι1οί1ὶοτἰοο, ίε ει εγΦΦο­ ζ 51 το οὼὶονο τοοοίιοἰ11οτἰοΠ, οε ὶτ ορροειτε εε ει ροτεἰετοοτ ο1ορ1ογιτ1οῃτ

το οί Φο ορίτοοίίο οοὀ τοοοοουίοτίοο, οοο ίε Φοτοίοτο. Φ ίοοτ. 1 οΠ1γοί1τεο1ί,1εΡτο1ο‹;τοε1 οε οι τονοωωοοτ οίορίτοοτίοτοουἕοττο Φοτοηὀοτοεἰ Ιοἕίτίίῃοτο νΦοη ίτ ρτοο1οἰΦε Φειτ ίτ 1›οΦ ὶε ειηὸ οἰοίἰοοε 1 τοοἰρίοίιτε οί Φὶε ‹1ορ1ογΦοητ, το Φο ΜΗ το οῃοὶοο οί τῃωθ τθοῳἰ­

Φο οονν ττοοοογ. Φο τίνοί οτί οί οοονοοτίοοω ττοοοὀγ. Το οο Φοτο οιπε. Τοιιε, Ιωνίῃἔ ωτοοογ ωοῃτίοῃοο Φοτ Φο ροτείετοῃοο το οοοορτ

εροοίίίο, Φίε εγιππηποττγ τει1‹οε οῃ Φτοο οΧρτοεεἰο11ε: Φο ίἰτεί 18 Φο Φο τοοοΠοί1ἰοτ1οι11ε οη οΧρτοεεἰοίι οί ορίτειοτἰο Φουἔίπτ ­ Φοτοίοτοεγιίποποττγ οί Φο ορὶτοοτὶο εΦ‹1 τοοο11ο11ὶοτὶοη οε Φο ρτοεοιπτοίἰοο οί εἰοἔτειὀοτἰοο οί τοοοίιο11ίειτἰοΠ ­¬ οῃὀ Ιπονὶοἔ Φο11ί1ο11οὀΦειτ οι11γ Φο1:›οΦ οι Ροίίιτ οί νίονν ειοεἰ ὶτε οΠτἰΦοεἰε; Φο εοοοοὀ ίε Φο εγιπποποττγ εγηπωοττγ οί τοοοηοϋἰειτίοίί ειοεἰ Φο ορίτοοτὶο Ιοειὀε το Φο τίἔοτοί Φο ορἰτειοτὶο ειίιὀ τοοοι1οὶ1ἰειτἰοη ειε Φο Ρτοεοητοτἰοη οί οι ροἰοί οί τορτοεοοτοτἰοῃ οί τοοοΠοὶ1ὶειτ1ο11, Ρ1ειτο εογε 1πο1οεινοεἰτιιΡ το Φο νν111

νίονν Φ ευοο ο Φοοοοτ ­ 1Φο Φοτ οί οΧοεοοτοτίοο ­ Φοί Φο οί Φο τοοίρίοοτ οί Φίε ὼεοοιιτεο ννοοτοοτ το Φοοεο Φο ορποοτίο

Φοοουτεο ίε ττοοοίοττοο ίτοΦ Φο οοτοοοτγ οί Φο εοτἰοοε το Φο τ11οο81π.τ11ο ±οοοΠο111οτ1οΠνν111ο111τεὶοὲτοοοοτο ορ1τοοτ1οτοοιι811τ,οι

οοτοοοο οί Φο τίοίοοἰοοο; οοο Φο Φίτο ίε Φο εγΦΦοτο οί Φο Φο οττοίῃωοοτοίτοο ίίἔίπτορτοεοῃωτίοῃ ο1±οοοΠο111οτ1οΠ.

ορὶτοοτἰο ειοοὶ τοοοηοϋἰειτίοο ειε Φο οἰἰεοιιεεἰοπι οί εροοὶίὶο οοοοορτε Ι Αίτοτ ο11 Φειτ Ιποε οοοιπ εοἰὀ, Φο εττιιοτιιτο οί οιιτ ετιιεἰγ νν111 οο

(ἔοὸ, εου1), οιπ Φο οιπο Ιποοὸ Φ ευοΙ1 οι ννειγ ειε το οοττοοοτοτο Φο 1 Φοτο οοεί1γ ιιηεἰοτετοοο.ορίτειοτ1οΦουἔ11τ, Φο Φοτοτἰο οί Φο ορἰτειοτίο, οοἀ οιπ Φο οΦοτ 111 ει 1 .

εὶὶίίοτοτιτ ννογ νΦ1ο11 οεΦοο1ε Φἰε οοττοϋοτοτίοο. ;

Ατ Φο εοιίίο τίτοο οιιτ τοεοειτὼ Ιποε τονοο1οεΙ Φειτ Φοτο ἰε εΦοΦ­οτ Φεοοιιτεο οί Φο ΡΙειτοι1ἰ‹: ρ11ὶ1οεορ1πὶε1οἔ ειιίηοοτ, Ισοεἰὀοε Φειτ οί Ρ/ΙΗΤ ΟΝΕ

Φο ορὶτοοτίο Φεοοιιτεο ει11‹1 Φο Φεοουτεο οί το‹:οι1οί1ἰειτ1οΠ; Φἰε οὶἰε­ Ι)Ε8ΙΚΕοοιιτεο ειρροοτε το 1:›ο ειννειτο οί Φο ίῃτοτρτοτειτίνο ῳιοετὶοοε ρτονο1‹­

οὀ 'υγ Φο οο­ρτοεοιποο οί Φο ὀὶεοοιιτεο οί Φο ορίτειοτίο ειοὀ Φο Φε­ 1.1. Τ1ιο ονο1υοτίνο ρτἰοτἰτγ οί Φίίοτοιποο εμιει οοῃοοτῃ ΕΟΓ

οοιιτεο οί τοοοοοἰ11οτὶο11, ειιπἰ ἀοο1οτοε Φειτ Φὶε οο­Ρτοεοῃοο εοο1‹ε το τθοοῃοἰῃηῃοῃ. ΡΤΟΙἩ ῃιθ Πῃαἔθ Οί ννω το Πιθ ἰωειἔθ οί .ὼθ

εειτἰείγ Φο Ρτοτοομιὶείτο ίοτ Φο τ1ἐ11Φοεε οί Φο τορτοεοῃτειτίοῃ οί ηωῃῃγ ετ ναῇωοθ ννἰὼ Μάοτοοοι1οί11οτίοο. Τ11ίε Φεοοιιτεο ίε ιι1τ1ΦειτοΙγ ο1οεο1γ το1ειτο‹;1 το Φτοο 1.2. 1ὶοοοΠοί11οτ1οῃ οῃά ςὶοοίτο

Φεηοτ ΡτοΒ1οΦε: το Φο ρτο1›1οΠι ειε το Ιίονν ίοτ Φο νν11ο1ο εἰὶεοουτεο 1_2_1_ νῃωθοί Φο ρ1·1ὶ1οεορ11ὶε1οἕ ευὶἠοοτ Φ Εαινε ίοτιπίε ει υοίτγ; το Φο ρτο1σ1οΦ 1.2.2. Κοοεοο, Ρ1οοειιτο εΦ‹1 ρειἰῃ

Page 202: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1.2.1.1. ννἰιτο: τΙ1ο ρΙτειττι1ειΙ‹οο οί Ηπο ορὶτειοτὶο ειιτὸ οί τοσου­οἰΙἰειτἰοι1

1.2.3. Εεἱιιοειτὶοο: τΙ1ο τορτοεοιττετὶοη οί τοοοι1οὶΙὶειτἰοι1 ἰιπ εἰειἰὶγΙἰίο αιιει οοετηοτίο

ΡΑΗΤ ΤΙ/Ι/Ο

Ι

402 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ἶι ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 403

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΤΒΑΟΕΠΥ 8 Για όλα τα έογα τον Πλάτωνα χοησιμοποιηθηκαν οι εκδόσεις:Ρἰατοπἰε Ορετα, οεἰ. Ι. Βιιτηοτ (ΟΧίοτὸ: Ο.Π.Ρ., 201978), ν. Ι­Ιν.

21' ΒΘΟΟΠΟΠΜΗΟΠ 88 88881108 ΟΕ ΗΝ Ροθτέ ΟΟΠΟΒΡἘΙΟΠ Οί Ρἰατοκἰιν Πἰαἰοἕἰ Θα. ΟΡ. Ηοτττιειηιπ (Πρεἰε: Τοιιοιτοτ 1877­1880)ττειἔοεἰν οτιὀ ίοιιηαειτὶοιτ οί τΙ1ο τὶνειΙ ττειἔἰο ειττ οί ΡΙειτο . .Ι ν­Ι νι

2.2. Ιἱι­:οοι1οἰΙἰ:±ιτἰοι1 8110 ορὶτειοτὶο τΙ1οιι8Ιττ: τΙ1ο εὶὶεοοιιτεο οί τΙπο

ΡΙειτο11ἰο ρΙ1ἰΙο5ορΙ1ἰ8ἰι1ἔ ειιοῇοοτ εε ττειἔοὀν 4 . Πηγές βιβλιογοαφιας για τον Πλάτωνα, εκτός των αλλων, αποτέ­

Πἰκτἰαἰιν Ν βατκὺτεἰἰἰε

24­ἐοηἐ­;±ιπ©

ι

λεσαν οι ακόλουθες εονασιες:

Οηοτηἰεε Η.: "Ρἰειτο 1950­1957, βαετταιπ 4 (1959) 8­308, βωεττωτη 5(1960) 323­648.

Βτἰεεοιτ Ι.. : "ΡΙειτο 1958­1975” βαετιτιττι 20 (1977) 5 ­ 304.Βτἰεεοιτ Ε., Ιοειιπηὶὸὶ Η.: "ΡΙετοι1 1975­1980” βιιετπωπ 25 (1983) 31­

307.: “ΡΙειτοΠ 1980­1985” £ωετπι›π 30 (1988) 11­285.: "Α‹ἰεΙοιπΙει ἐι ΡΙειτοΙ1 1950­1957 (Μιετιτυπ 4 [1959], 5

[196Ο]), Ξι ΡΙειτοιπ 1958­1975 (Εωετπιπι 20 [1977]), οτ ἑι ΡΙειτ­οίι 1958­1975 (βιιετιτικτ 25 [1983])” .Ειιετττικτ 30 (1988) 286­294.: “ίἔοττἰἔοηἀει ἑι ΡΙε±τοι1 1980­1985 (Ιτιετπικτ 30 [1988] 11­294)” Ι.αετ›·ιικτ 31 (1989) 270­271.

Ι±:ι:›οΙ Μ. :Ζἶ2ατρτέ.νεκτ εἰεε τταναια ειιτ Ρἰατοπ εκ Ακτετἰηιιε (Ωιιειοοο:Εεε Βὀἰτἰοοε Ετοηοηπἰῃ, 1975).

Ιἰοεοηιηονοτ ΤΩ.: “ΡΙειτο11ἰο 8οΙ1οΙειτεΙ1ἰρ: 1945­1955 ” ΟἰαεεἰσαἰΙΙ/εεἰω 50 (1956­1957) 173­201, 209­211.

8Ι‹‹­ιιηρ Ι.Β. (1976): "ΡΙειτο” (Οτεεσε απεἰ Ποκτε. Νειν διιτνενε ἐκ ΜεΟἰαεεἐσε 10) (ΟΧίοτεἰ: Πειτοηὸοῃ Ρτοεε, 1976).

Page 203: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

404 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 405

Μειοειοεο Ε.Μ. (1961): "Βιὶὼοτ ίιϋοτ ΡΙειτοιι Ζ. ννοτΙ‹ο ὶιπ οΠἔΙἰεοΙ1οτΒρτειὼο” Ρἰτἐἰοεορἰτἰεσλιε Παπά­εεἢαιι, Βεἰἰτε/2 2 (Τϋβὶηςοη:Μοὶττ, 1961).

Ρἰατο Βἰὺἰἰοἕταρἢν Ζ9ὅὅ­1992. ΙοτοτΠειτΙο11ειΙ ΡΙειτο δοοἰοτν, 1992.Ελλιπής ειναι η ελληνισιή βιβλιονοαφία του ΒΑ. Τονειτ (Ελληνική

βιβλιογοαφια πεοι του Πλάτωνος. Από της πτώσεως τηςΚωνσταντινουπόλεως μέχοι σημεοον (1453­1978)” Πλά­των 42 [199Ο] 53­84).

Τέλος, για τους Νόμους ειδικα, λάβαμε υπ” οψη μας το έονο: Α(ἴΡ|τ: Ατσἰτἰν/τα Οεεεἰτἰελιτε ιἰετ ΡἰτϋοεορλιἐεΒειυοὀοτε Τ.Ι.: Βιὀἰἐοἕταρἰτν οκ Ρἰατο) ε λαινε 1920­1970, ινἰτἰτ αεἰσἰἰ­ Α7Ρ|α.·/Ιππεττσαπ Ιοιιῃταἰ ο/Ρἢιἰοἰοἕν

τἰοκα! εἐτατἰοπα τλιτοιιἔἰτ Μαν 1975 (Νονν ΥοτΚ: Αττιο Ρτοοε, Β/Ι(Β: Βιιἰἰετιπ αε Ζ'/Ιεεοσἰαἰἰοπ Ο. Βιιεἰέ1976)

νε

Ι:.Ελ

(

δΡ(τ: Οἰαεεἰεαἰ ΡἰτέἰοἰοἕνΟΩ: δἰαεεἰσαἰ Ωιιαττετηι(ΪΗ: Οἰαεεἰσαἰ ΠενἰεννΕΑ: Εχεἕεεἰιτ ακιἰ Αηςιικτεπτ. δπιεἰἰεδ ἐκ Οτεεἰτ Ρἢἰἰοεορὴν Ρτεεεπταἰ

το Ο. Ι/Ιαετοε, οὀε Ε.Ν.Ι1οε­:,Α.Ρ.Ι). ΜοιιτοΙειτοε,Β.Μ.Ιἰοττν(Αεοοο: Χ/επι θοτοιιω, 1973).

ΕΑ(ἕΡΙτ: Εεεανε έτι Ακσἰεκτ Οτεεἰτ Ρἢἰἰοεορἰτν ΠΙ· Ρἰατο, οάε Ι. Ρ.

Αιττοιτ, Α. Ρτοιιε (ΑΙΒειην: ΒΠΝΥ Ρτοεε, 1989).ΡΡΡΒ: Ραεετε ο/Ρἰατοἔτ Ρἰτἰἰοεορἰτν, 661. Ψ. ιλ(οτΙ‹ιτιοἰετ‹:τ, Ρἰιτοπεεἰε)

ειιρρ. νοΙ. ΙΙ (Αεεοῃ: νειιπ (ὶοτοιιηπ, 1976).ΗΣΡΗ· Ηατναπἰ δτιισἰἰεε ἐκ Οἰαεεἐεαἰ Ρ|τΖΖοΖο8ν

ΧΗΙ· .ἴοιιῃταἰ ο)"τ|τε Ηἰετοτν ο/ἰοἰεειε]ΗΡ|τ: ἰοιιτπαἰ ο[ τἢε Ηἰετοτν ο¦Ρ|τἰἰοεορ|τνΙΗΣ: Ιοιιτπαἰ ο/Ηεἰἰεπἰσ δτιιεἰἰεεΙΡΗ: Τἰτε ἰοιιῃταἰ ο/ΡἢἰἰοεορἰτνΙΡΝΡ: Ιοιιτπαἰ οἰε Ρενσἰτοἰοἕἰε Νοτκταἰε ετ ΡατὴοἰοἔἰηωεΜΗ· Μτιεειικτ ΗανετἰσιικτΡΒΑΩἈΡΙΔ· Ρτοσεεάἰπἕε 0/ τἰτε Βοετοπ Ατεα δοἰἰοααἰωτπ έκ Απεἰεκτ

Ρἢἰἰοεορἢν, οεὶε ΙΙ. Ποειτγ, ΠΟ. 8Ι1εττὶ11 (ΙτειηΙ1ειττι, Ν.Υ.,Εουὸοο: Πτιἰνοτεὶἰν Ρτοεε οί Ατιτοτἰοει: 1991 ­ ν.ν (1989)1992 ­ ν.νΙ (1990).

ΡΒ Ι/Ι/Α: Ρἰατο οκ Βεαιιτν, Ρῖἄεαἶοκτ, απιἰ τἰαε/Ιπε, οιὶε Ι. ΜοτεινοεὶΙ‹, ΡΗ.

Page 204: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

406 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΗΡΗΛΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 407

Το1111‹ο (Τοτοννει, Ν..1.: Βονν111ει11ἀ ει11‹1 Ε1ττ1ο11ο1α, 1982).Πὁ: Πεοίὁικαιοσύνης, εκο. Κ. Βουδούοη; (Αθήνα: Ελληνική Φι­

λοσοφική Ετανοεία, 1989).ΡΗΜ : Τἰαε Ρεκεοπ ααα Με Ηαπκαπ Μίκα: Ιεεαεε Μ Απεἰεκἰ ααα

Μοαετπ Ρλἰἰοεορλχ οε1.(]. (111(ΟΧίο1‹1, 199θ).Ρ|1Ω.·Ρἰ1ἰἰο8αρ|αΖ‹:α! ΩααττεψΡ|1ἰ.· Ρλιἰἰοεορλιἰσαἰ ΙἔενἰεινΡἰώἶ· Τλιε Ρἰαἰἰοαορλιν ο/δοενατεδ. Α εοἰἰεστἰοπ ωετἰτἰεαἰ εεεανε, οο. (1.

νωετοε. (Νενν Υο11ς: ΒΟΗΗΙΘΗΘΥ7 1971) Αοτοτι Η.Β. (1967): “ΤΙ1ε Α1Ιο8οε1 Ρειεο1ε111 οί ΡΙΗτο" ΡΡΡ 38­48.Ρἰατο: Ρἰατο. Α εοΖΖεε1ἰοπ ο/ εατἐεαἰ εεεανε, οὀ. (1. ν1Ηετοε (Νονν ΑΙΙΗΙΙΙ 1. (21963): Τλιε Κεραὺἰἰε ο/Ρἰατο (θαωοτὶὀἐο ετ Με Π111νοτ­

Υοτις: οοηυιθαυγ, 1971). ν.1, Η. εΙτν Ρτωε. 21963). ν.Ι.ΙΙ.ΡΡΡ: Ρἰατο, Ρορρετ ακα Ροἰἰιιεε, ο‹1. Β. Βει1111›1οιΗ¿11 ((ἶει1111›τ1‹18ο:

Η­ι.Ημ­

Ατ11‹1Ηε Α.\Ν.Η. (1960): Μεατ απαἶ Βεεῃοκεἰὺἰἰἰτν. Α δαιαν Μ Οτεεἰτ

Ηοίίοτ, 1967). 1/αἰαεε (ΟΧίοτε1: (]1ειτο11‹1ο11 Ρτοεε, 1960).

Ρ8: ν1ειετοε Ο., Ρἰατοκἰε δτααἰεε (Ρ1111οοτο11: Ρ1111οοτο11 Πῃἰνοτεἰτγ

.Η­ωωωοων

(1970): Ρτοκα Με Μααν το Με Οκε (Ιτ11ειοει, Ν.Υ. : (]οτ11ο1Ι

Ρτοεε, 21981). 1 Πῃἰνετεὶτγ Ρτοεε, 1970).ΠΕΟ: Ηεναε αεα Ειααε; Οπεωμω ΑΙ1ο11 ΒΕ. (1960): "ΤΙ1ο Βοοτειτἰο Ρειτει‹1οΧ”!ΗΙ 21 (1960) 256­265.Β|αΜ.·Η|1εΜ2„εε|1ε„σ Μαἄεαῃα ῇλν ΡληΖ0Ζ0ἕἰ€_ Α11ε1ε:1εο11 99.19. (1955): "Τὶπο Ι111ρο1τεΗ‹:ε οί Ι)ει111ο111ε11 Τ11οοτγ 111

ἶ114εΙα:ἔενἰειν α]"ΜεταΡλι)›εἰεε Ρ1ε1Ἐο,8 Τ11οι1811τ” ΤΑΡΗΑ 86 (1955) 88­102.ἰΡ|1:Πεναε Ρλ1ἰΖοεο]Μἰααε (1966): ΕΜΟΗ ακα Εαμεατἰοπ Μ ζἰτεεἰτ Μααἰε. Τ116: ενἰαεπεεΙἕΡ|υ4: Ηεναε αε Ρλιἰἰοεορἰαἰε Αηεἰεῃῃε οῇυοεττν ακα ρλιἐἰοεορλιν (θειτιὼτὶεἰἐε, Μειεε: Ηειτνειτεὶ Π111­

ΤΑΡλιΑ: Τταπεαετἰοπε ααα Ρνοεεεαἰκἕε α] Με Ααιεαεαπ Ρλιἰἰοἰοἕἰεαἰ νΘΤ$ἰῖΥ ΡΤΘΘ8, 1966)­Αεεοεἰατἰοπ Ανδοόν1κου Μ. (1952): Ο Πλάτων και 17 τέχνη (Θεσσαλονίκη, 1952).

Π(ἶΑΤ|1: Παἰπἕ Με Οεατἰνεκἰπε Μ Τἰαεταρν. οὀ. Β. \λ(ειττο11 (15ο11‹1ο11 ΑΠΠ98 1· (1981):/1” Ιῃἶἴοάμσἶἰθῃ [Ο Ρωἴολδ ΒΙΘΡΜΜΟ (ΟΧΪΟΠ1: 018­81161 ίἔειτιϊοοττει: (ῖτοο111 ΗΘΙ111, 1984). ΙΘΙΙ€1ΟΙΙ ΡΙΘ58, 1981)­

Ψεκ: Ψυχανάλυση και ελληνική κουλτούρα, Ι). Α11Ζ1οιι, Φο. Καοα­ (1982): "Ρ1±ιτο ο11τΙ1ο Ττ1ν1ει11τγ οί Ι51το1ειτΗ1ο””ΡΒι/164 1­28.

πανου,1.Ο11111›ε1τ.Α.Οτθεῃ,Ν_ΝΜΟλα(ὀῃ€7 Α_ Ποταωά­ Α11το11 Ι.Ρ. (1962): "δοτοο Ι)1ο11γ81Η11 Ιἰοἰοτοῃοοε 111 τ11ο Ρ1ειτο111ο

νου, μτφα Μ. Φ@αγκόπου1ο€(Αοηνα. Ραππα, 1983). ΒΙεΙοἔ.υοε°° ΟΙ 58 (1962) 49­55.Ανωνυμου: Περί υψους (Ι.ο118111υε ο11 τ11ο 8111›11111ο), ττειῃε. ΧΝΒ.

Ιἰοοοττε (θειοϋτὶὸἔο: ΟΠ. Ρ., 1899).Α11Ζ1οιι Π. (1983): «Ο Οιὀίπους ποιν από το σύμπλεγμα ή πεοί της

ψυχαναλυμκή; εομηνείοις των μύθων» Ψεκ 11­64.Ατο11οτ­Η111‹1 ΚΙ). (1894): Τλιε Ρααεαο ο/Ρἰατο (1.ο11‹1ο11 ειτιὀ Νονν

Υο11‹: Μειο1τ1111ει11 1894).

Page 205: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

Ι 9

ι ἔ408 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΑΗΣ Ζ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 409

3

(21973): Τἰιε Τιινιαειιε ο/ Ριαιο (Νονν ΥοτΙ‹: Ατιιο Ρτοεε, Ξ Βοῃειτεὶοτο 8. (1984): Τἰιε Βειιιἕ ο/ιλιε Βειιιιιηὶιἰ (Ο11ἰοει8ο:ΤΙπο Πηὶ­21973). νοτεὶτγ οί (3Ι1ὶοει.<¿ο Ρτοεε, 1984).

Αοιστοτέλους: Πεοί ποιητικής (Αιτειοιἰε. Ροειιεε), οεὶ. Π.νν.Μιοειε Βοτιηειπ 8. (1991): "8οοτειτοε από (]ειΙΙΙοΙοε οιπ ΡΙοειειιτο” Ηινοιτεειε(ΟΧΙοτ‹1:ΟΙειτο11εΙοι1 Ρτεεε, 1968). 36 (1991) 117­140.: Πολιτιποι (Τλιε Ροἰιιιω: ο/ Αιτετοτἰε), οὀ. ιλ(.Ι.. Νοννιηειη ΒΙΙΙΙΒ Ιε. (1920): "ΟΙειιιευΙειο ειιπἱ ΡΙε1το11ἰο (]Ι·ιτοΠοΙοἐγ” Τἰιε ἰοιιπιαἰ(ΟΧίοτι1: Οἰετοοὀοῃ Ρτοεε,1887­1902): Ι­ΙΙ (1887), ΙΙΙ­Ιν ο/Ρλιἰἰοἰοἔν 35 (1920) 225­256.(1902). Βοιιδοὐοη Κ.Ι. (1970): Ψυχή και πολιτεία Ἑοευνα επίτης πολιτι­

Αετἰιιε Π.Ρ.(1956): βεκιεοπ Ρἰιιιοιιιειιπι (ΒοΙ1Π: ΗειΙ›οΙτ, 1956), ν.Ι,1 πἠς φιλοσοςιιιος του Πλάτωνος (Αθήναι: Βιβλιοθήκη ΣΝ.

ΙΙ.| Σοιοιπόλου, 1970).

ΑτΙ‹ἰιιε .Ι.ιλ(.Η. (1934): Ιπιεπτιηι Οιιισιεπι ιιι Αιιιἰαιιιηι Ι· (Ρνεελ Βουοβέοη Κ.Ι. (1955­1956): «Παιδιά και παιδεια» Επιστημονιπἠ(ίῖειηιοτἰεἰἕο: ΟΙΙΡ., 1934).

4 1 Επετηοιη της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημιου Αθη­Βειϋιιτ Π. (1985): "8ιιτ Ια Νοτὶοιι ‹1" °ΙιηΙτειτἰοτι' εὶειιιε Ιοε Βοοττἰιποε νών 2 (1955­1956) 469­526.

Εετϋότὶηυοε ιὶο Ιει (ὶτὸοε οΙειεεὶοιιε” ΠΕΟ 98 (1985) 72­92. ξ (21966): Πλάτων παιΑθήναι (Αθήναι: Ελληνικη Ανθοωπι­Βειιηοτουἐἰπ Β. (1967ει): "ΡΙειτο" ε Μοιἰοτιι Ρτἰοιπὶε ειηεὶ Ειιοηπἰοε” λ οτινιη Εταιοειοι, 21966).

ΡΡΡ 3­19. Βογειιιοό Ρ. (1937): λε σιιἰτε ιἰεε Μιιεεε σποτ Ζεα ρἰιιιοεορἰιεε (ῖτεεε(1967Ι5): “ΡΙειτο' ε ΡοΙΙτἰ‹:ειιΙ Αι1ειΙοἔὶοε”ΡΡΡ 152­169. (Ρειτὶε: Ε. ὀο Βοοοειτὀ, 1937).

ΒετΙ‹οτ Ε. (21960): (ἶιεεἰτ Ροἰιτισιιἰ Τλιεοηι. Ρἰαιο απιἰ Ιιιερτετἰεοεεεοιε (1951): “ΡΙ:±ιτοιι οι Ιο Χ/ἰι1”Β/ΙΟΒ 3ἐ:ι11ο εότ. Πο 4 (1951) 3­19.(Εοιπἰοη: ΜοτΙ1ι1ο11, 21960) Βτειηοειοοἰ Α. (1989): "Ιιιετὶοο, ννειτ ειηὀ ο1νΙΙ ννειτ ιο ΡΙειτο°ε. Ζπιινε

Βειττονν Ιἱ. (1975): Ρἰαιο, ιιιιἰιιαιταιιιεινι αιιιἰ εαιιοαιιοιτ (Ιεοιπἰοτι ειιπἰΗ 624ει­ 630ο” Πὁ 86­94.

Βοετοιπ: ΙὶοιιτΙοεΙἐο ειικἰ Κεἔειιι Ρειι1,1975),ι Βτειπὀτ Β. (1977): “ιλ?εΙ1τ‹·: ιιιπὶ ίεΙεοΙ1ο Αίίεοτε 1111 ι:›Ιειτοι1ὶε‹:Ιπειι”

(1976): Ρἰαιο αιιτἰ Εοἴιιοαιιοιι (Ι.οιπ‹1οι1: Ιἱουτ­100186 ειικὶ Κε­ ΡλιιΖεὺιιεΑ(ῖΡ|ι 59 (1977) 1­18.8811 ΡΘΠΙ, 1976). Βτεηεὶινοοὀ Ι.. (1976): Α ΡΙ/οιτἰ Ιιιοἶεχ το Ρἰαιο (Ιποὀε: λλ/.Ο Μειηογ,

ΒοΙίἰοτο 13.8. (1983): ”ἶΡΙειτο°ε (ὶτοετεετ Αοοιιεειτὶοη ειιἔειἰιπετ Ροετηι” λ Η 1976).Οαιιατἰιαιι ἰοιιπιαἰ ο/ Ρἰιιιοεορἰιν, ειιρρ. νοΙ. 9: Νενν Εεεανε Ι (1990): Τ|ιε Οἰτιοιιοἰοἕν ο/ Ριαιολε Βιιιἰοἕιιεε (Οεηὼτἰὀἔο:οπ Ρἰαιο, ειἰε Ρ.Ι. ΡοΙΙετιετ, Ι. Κὶιιἐ ­ ΡειτΙονν ((ιιοΙρΙ1,

Ρ (3.Π.Ρ., 1990).Οιιτειτὶο: ΤΙ1ο Πιιἰνετεὶτγ οί Οειηἐετγ Ρτοεε, 1983) 39­62. Βτὸε Υ. (1968): Ιπι Ρενελιοἰοἕιε είε Ρἰαιοιι (Ρειτἰε: Ρ.Π.Ρ., 1968).(1986): "ννἰοο ειιπεἰ Οιιιἰιιιτειε οί τΙ1ο οιηοτἰοιπε ὶιπ ΡΙειτο"ε Βτἰεεοη Ε. (1974) :Ι.ε ιπέιιιε ειἰλαιιιτε οἴιιπε Ζτι ειιτισιιιιε οιιιοἰοἔιιμιεβαννε” ΠΩ 36 (1986) 421­437. ιἰιι Τιινιέε τἰε Ρἰαιοιι (Ρειτὶε: Ειἰἰτἰοιπε ΙίΙἰι1οΙ‹εὶοο1‹, 1974).(1992): Τιιιἔισ Ρἰεαειιτεε: Ατιειοιἰε οιι ρἰοτ αιιοἶ ειτιοιιοπ Βτοοἰιειτὀ ν. (Ζ1966): Ζἶιιιιἰεε σιε ρλιιιοεορἰιιε αιισἰεπιιε ει οἶε Ρλιιιο­(Ρτὶιιοοτοιι: Ρτἰοοοτοιι Πιπἰνετεὶτγ Ρτοεε, 1992). εορἰιιε ισιοτἰεπιε (Ρειτἰε: ντὶιπ, 21966).

ΒοΙΙ‹;ι1εΡ ΟΝ. (1935): “Ιὶωιἔὶοιπ ιη ΡΙειτο“ 5 8τειτοε”, στο διιιτἰιεε ιιι Βτοοε Η..Ι.Μ. (1951): "ΡΙειτο ειιιὸ Αττ”λ/ίπειποενπε 4 (1951) 113­128.(ῖνεεἰτ Ηεἰιἕιοιι, οὀε ΟΜ. 8ι11οττει1Κο, (.Ν. ΒοΙΚτιειΡ Βτιιιτὼειιιἔὶπ Κ8. (1962): Ρἰιιιο /οι ιἰιε Μοτἰειιι Αἕε (Νονν ΥοτΙ‹:(Ειιἔοηο: Πιιὶνοτεἰιγ οί Οτοἕοη ΡυΙ›ΙΙ‹:ειτἰοι1, 1935) 28­43.

Υ ΟτοινοΙΙ ­ (]οΙΙὶοτ, 1962).

Page 206: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

410 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 411

Βιιτγ1ἰ.θ.(1926):Ρ!ατο. Τ?ιεΕανν.σ (Ι.οι1εὶο1π:Ηοἰοε­ι11ειι1ι1,1926),ν.Ι,ΙΙ. Γοαμματά Θ. (1990): «Δίαδω±οισίοι σύνταξη;­διαδικασία σύμβα­(1937): “Τὶπο τοοοιγ οί οάοοειτὶοη ὶο ΡΙειτο'ε Εαινε”ΗΕΟ 50 σης· η “διαλεκτική” της θεατοική; επικοινωνίοιῳ Διαβά­(1937) 304­320. ζω 234 (1990) 57­62. 4

(21988): Τ|αε Ρἢἰἰεὺωε ο/Ρἰατο (8ειΙο1Ή,Ν. Ηειι1πρεΙπ1το:Αγοτ (ῖτοιῃοἰο Ι.Μ. (1963): Απ Εχακππατἰοκ ο/ Ρἰατοὶν Ποσττἰπεε (ΝοννΟοιορειογ ΡιιΙ›ΙὶεΙ1οτ8, 21988). ΥοτΚ: ΤΙπε Ηιιηπειοἰτἰοε Ρτοεε, 1963), ν.Ι, ΙΙ.

ΒιιτοΙ1οτ 8.Η. (31902): Ατέετοίἰεζν Τἰαεοη» ο/ Ροετφ ειπε! Ρἐκε Απ Οτοεε ΒΕ., ΙΝοοΖΙογ ΑΙ). (1964): Ρἰατοίε Ηεριιἰοϋτ: (Εοοὸοο: Μειο­(Εοπαοκ: Μαεπιἰἰἰαπ, 31902). 111ὶΙΙειι1,1964).

Οειίτῃε Η. (1949):ΕεἔαΖΡ!α2!οεορ|π)»/τοῃπ Ρἰατο το Ηεἔε! (ΒειΙτἰι1ποτο: 1 Οτοεεοπιο Ιὶ.Η.8. (1937): Ρἰατο Τοεἰαχ (Εοοὀοο: Ποννὶο ΒοοΙ‹5,ΙοΙ1οε ΗοΡΙ‹ἰ118 Ποὶνοτείτγ Ρτοεε, 1949). 1937).

Οει1οΡΙσοΙΙ Ε. (1867): Τίιε Σορἰπετεε απεἰ Ροἰἰτέσιιε ο/ ΡΖατο (ΟΧίοτ‹1: Οιιείιοπειο ΚΕ. (1958): Τἢεπιρεἰα. ΡΖατοἰε Οοκσερτἰοπ ο/Ρ|α2Ζο.νορ|α)›ΟΙειτοΠ‹1οιπΡτοεε, 1867). (ΟΙ1ειροΙ ΗΙΙΙ: ΤΙἹΘ Ποἰνοτείτγ οί ΝοττΙπ ΟειτοΙὶΠει Ρτοεε,

(ἔειττ Π. (1988): “ΤΙ1ο Ο1ττΙἰοειΙ νὶττιιοε ειηει ΡΙειτο°ε Μοτειὶ ρεγοΙ1οΙ­ 1958).ο8γ”Ρ|αΩ 38 (1988) 186­200. Ουττίυε ΕΚ (1953): Ειιτορεαπ Εἰτετατωίε ακα! τίιε Εατἰτι Μἰαοἰἰε

ΟειτεοιπΑ. (1986):Ετοε.· ΤίιεΒ2ι°τετεινεετ(Ρτὶῃοοτοο: Ρτἰ11οοτοοΠτιὶ­ Αἔεε, ττειηε. ΙΜΙΙ. ΤτειεΙ‹ (Νονν ΥοτΙ‹: ΡειτιτΙ1οοι1 ΒοοΙ‹ε,νοτεὶτγ Ρτοεε, 1986). 1953).

(ῖΙ1ειεο Α.Η. (1933): "Τἰπο ἰοί1ιιοοοο οί Ατοοοὶεη Ιοετὶτιιτίοιπ ιιροο ΠοΙειττο Α. (1935): Εεε σοπσερτἰοκε αε Ζ® εκτἰαοωεἰωκπε ‹:|αεΖ Ζε.:

τΙ1ο Εαυνε οί ΡΙειτο” Η8Ρ|ι 44 (1933) 131­192. ρἰαέἰοεορίιεε ρτέεοεπιτἰηιιεε (Ρετίο, 1935).Οοοττιὶεε Η. (1953): “Ιἰονἰονν οί ΜϋΙ1ετ (1951)” (ῖποκαοπ 25 (1953) Ιῦοιοειιπ ΤΙ1.(1942): Εε Τεκαοἰἔπαἔε οἰΆ›·Ζδτοτε εωτ δοστατε (Ρετἰε: Εοε

367­379. ΒοΙΙε:ε Εοτττοε, 1942).(1957): “Τίκ τοΙειτἰοο οί τΙπο Τἰκπαεω το ΡΙειτο°ε Ιειίοτ Ποηπειπκὶ Ν. (1975): "ΡΙειτο ειιπὀ ίΙ1ο Ρειὶοτοτε” Ρἰαοεπὺσ 29 (1975) 1­εΙ1ειΙο.‹ἐυοε”Α7Ρ!α 78 (1957) 225­266. 20.

(3ΙπειηπΙ›η× Ε. (1932­1934): Ρἰατοκ. Εα Πέριιὑἰἰηωε (Ρειτὶε: Εεε Βοὶἰοε σε Μειτἰἔῃεο Α. (1951): Ικταἕέκατἰοκ ετ Πἰαἰεστἰαιιε. Εεεαἰ .πιτ Ζ' εχ­Εοίίτοε), ν.Ι. (1932), ν.ΙΙ (1933), ν.ΙΙΙ (1934). ρτεεεἰοπ άι: .φἰτἰπιεἰρευ Ζ) ἰκταἔε εἰακε Ζεε αἰαἰοἔιιεε είε ΡΖατοπ

ΟοΙΙὶΠἔννοο‹:ἰ Ιζ.(. (1925): “ΡΙειτο'ε ΡΙ1ἰΙοεορΙ1γ οί Αττ” Μἰκεἰ 34 (Ρειτἰε: Εεε ΒοΙΙοε Εοτττοε, 1951).(1925) 154­172. Ποοποε Ιἰ. (1939): Τὴε Ρίιἰἰοεορίιγ ο/ΡΖατο (Νονν ΥοτΙ‹: Θοτὶοτκ­:τ°ε,

Οοτιπίοτὀ Ρ.Μ. (1912): "Ρεγοϋοὶοἔγ ειιπἰ 8οοίει1 8ττυοτιιτο 111 016: 1932).Ηεριιὺἰἰσ οί ΡΙειτο” ΟΩ 6 (1912) 246­265. Ποττἰεἰει Ι. (1972): "Εει ρΙ1ειτι11ειο1ο σο Ρ1ειτοι1”, στο Εε σἰἰεεέκπἰπατἐοπ(41956): Ρἰατοίε Οοεκωἰοὁψ (Εοοὀοο: ΙὶοιιτΙοὸἔο ειιπἀ _ (Ρειτἰε: 8οιιὶΙ, 1972) 71­196.Κοἔειο ΡειιιΙ, 41956).

Ν (1987): 'ὉΙποτει”, στο Ροἐἰτἰἰἰα (Ιἶτιιὀοε οίίοττοε ὲι Ι.­Ρ.(21967):Τ7ιε Πκινίἰττεπ Ρίιἰἰοεορίιμ απα οτίιετ Εεεαγε (Οειιπ νοτιπειτιτ [Ρειτ1ε: Ιἶὸὶτίοοε εἰο Γ Ι3οοΙο ὀοε Ηειιιτοε Ιἶτιιὀοε σοΙστὶεἰἔο: ΟΙΙΡ., 21967). Βοἰοοοοο Βοοὶωοε, 1987]) 265­296.(1971): “ΤΙ1οΠοοττἰοο οί Ετοε 111 ΡΙειτο'ε 8μκαροε2ιιυι”ΡΖατο Ι)οεοΙ1οιιΧ Μ. (1980): Ρἰατοπ οιι Ζε /ει: ρὴἰἰοεορἢἰαωε (Ρειτὶε: ΕοεΙΙ 119­131. . Βο11οε Εοτττοε, 1980).

Page 207: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

412 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 413

Βοεοοιτὼοε Μ. (1984): Το ίὁιο και το άλλο, μτφο. Λ. Κασσίμη (1959):ΡΖιιτο. (ῖοῃςιιιε (ΟΧίοτ‹1: ()1ειτοι1‹Ιο11Ρτοεε, 1959).(Αθήνα: Ρτευιἰε,1984). Ποττοτ Κ. (1982): ΡΖαιο'ε Ρλιαεάο. Αη Ιητεηοτειοτἰοη (Τοτοοτο:

Ι)οερΙειηε1 Μ. (1985): Τἰιε Εάιιοιιιιοη ο/Πεειτε: Ρἰιιιο ιιηεἰ τἰτε Ρἰτιἰο­ Ποὶνοτεὶτγ οἱ Τοτοιπτο Ρτοεε, 1982).εορλιν ο/Ηεἰιἔιοη (Τοτοτιτο. Βιιίίειὶο, Εοικἰοο: Πιπὶνοτεἰτγ οί Βονοτ Κ.Ι. (1974): Οτεεἰσ Ροριιἰιιτ Μοπιἰιηι ιη ιἰιε τιηιε ο/ΡΖιιιο ιιιιο'Τοτοῃτο Ρτοεε, 1985). Ατιειοιἰο (ΟΧίοτσ: ΒΙειο1‹ννο1Ι, 1974).

Δεσποτόπουλου Κ. (Ζ1980): Η πολιτικη ςοιλοσοφίοι του Πλάτωνος (1978): Οτεεἰτ Ηοιηοεεχιιιιἰιιν (Εοιπἱοο: ΠιιοΚννοττΙ1, 1978).(Αθήνα: Παπαζήσης, 21980). Ϊ (1980): ΡΖιιιο. δνιηροειιιιη (θειττϋτὶεἰἔο: (].Π.Ρ. , 1980).

οσε ΡΙει‹:οε 13. (1929): Πιιε /οηηιιΖε Ρἰατοιτιοιεηηε ιἰε Πέοιιιτοιιοε Βιιοοειῃ Ιὶ. (1978): "Οουτεἔο 111 Ρ1ειτο°ε Ρτοτιιἕοπιε” Ρλιτοηεειε 23(Ρειτὶε: Εοε Βο1Ιοε Εοτττοε,1929). 1 (1978) 216­228.(1951): Ριιιιοιτ, Εεε Εοιε (Ι ­ Χ/Ι) (Ρειτὶε: Εοε ΒοΙΙοε Εοτττοε, 1 Ι)γΙ›11‹οννε1‹ἰ ΙΟ. (1970ει): “ΡειΙεο ΡΙοειειιτο ειτιὀ Ηπο Ρἰτιἰεοιιε” Ρητο­1951), ν.Ι, ΙΙ. ηεειε 15 (1970) 147­165.

ΠονοτουΧ Ο. (1966): "Τἰπο οΧρΙοὶτειτὶοΙι οί Αιτιοὶἔυἰτγ Ιτι Ρἰιπὀειτ" (1970ο): "ΜὶΧοὀ ειοὀ Ρε11εο ΡΙοειειιτο ἰο 016: Ρἰτιἰεὑιιε: ΑΒ|ιΜ 109 (1966) 289­298. Ιιορ1γ”Ρ|ιΩ 20 (1970) 244­247.(1970): “Τ11ο Ρεγ‹:1ποτΙποτειργ8οοι1ο 111 Ειιτὶρὶ‹1οε”Βιιοο|τιιε' Πγεοο Μ. (1976): "Κοοννὼὀἔο ειιπὶ Ηοἀοιπὶειτι ἰιπ ΡΙει°ιο”ε Ρτοιιι­ΖΗΞ 90 (1970) 35­48. ¿ιοτιιε”7Η.5” 96 (1976) 32­45.(1976): Πτειιηιε ιη Οιεελ Τταἕεάν (ΒοτΙ‹ο1ογ ειοἀ Εοε Ε1ὶει‹1ο Μ. (1981): Ποάνιιοιτείά πάνω στην ιστοοιο των θρησκειών,Αηἔελοε: Πιτὶνοτεὶτγ οί Οωἰίοτιπὶει Ρτοεε, 1976). μτφο. Ε. Τσοὐτη (Αθήνα: Χοιτζηνωιολή, 1981).

σε ντἰοε ΟΙ. (1952):/Ιηιιειλιεηεε Ηεάινινιιε.Ρορρε#ε αιιιιοἰτ οτι Ρἰιιιο ΕΗειε Ι. (1984): Ρἰάιοἰε Βο/εποε ο/ Ροετηι (Εοικἰοο: ΜοοΠιἰ11ειΠ(Ατοετοτσεσι: ΝοττΙπ­Ηο11ειο‹1 Ριι1›Ιἰε1π1ιπἐ, 1952). Ρτοεε, 1984).(1969): Α Οοιηιηειιτιιηι οιτ ιἰιο Ρλιιιεοἶιτιε ο/Ρἰιιτο (Α111ετοτ­ ΕΙεο ΟΡ. (1957): Αιτετοιἰελε Ροειισε. Τ|τε Αῳητοιιι (θειιτπὶπὶεἰἕο,εἰειοπ: Α.Μ. Ηειοὶςοττ, 1969). Μειεε: Ηοτνετεἱ Ποἰνοτεἰτγ Ρτοεε, 1957).

Πὶὲε Α. (1927):Αιιιοιιι ιἰε Ρἰιιιοη (Ρειτὶε: Ο. Βοει鱋:11οε11ο, 1927). (1958): “Ιηπὶτειτἰοο” ὶη 010 Ρὶίτο Οοιττιιτγ” (]Ρ|ι 53 (1958)(1935): Ριιιιοη. Ροἰιτιηιιο (Ρειτὶε: Εοε Βο1Ιοε Εοτττοε, 1935). 73­90. Αἀσοοσοοπ, στο ίὁιο, 245.(1941):ΡΖοιοιι. Ρ!/ιιἰὲοε (Ρειτἰε:Εοε ΒοΙ1οε Εοτττοε, 1941). Εο1η1ειΠιιοΙ Μ. (1895): Εεεαι ειιτ Ζ' οτολιεειιηιιε Οτοοοιιε (Ρειτἰε:(1951): “ΙΠττο‹1υοτἰοι1”. στο Ρἰιιιοη, Εεε Εοιε (Ι­ΜΙ) (Ρειτὶε: Ηειὼοττο, 1895).Εοε Βο11οε Εοτττοε, 1951), ν.Ι, ν­Χοὶὶἰ. Εη81ειιπΙ Ε.Β. (1921): Τλιε Ετιινε ο/Ρἰτιιο (Μεοὼοετοτ: Μεωὼοετοτ(1956): Ριοτοη. Εεε Εοιε (νΙΙ­ΧΙΙ) (Ρειτἰε: Εοε Βο11οε Ποἰνοτεἰτγ Ρτοεε,1921), ν.Ι, ΙΙ.Εοτττοε, 1956).

Η Ετἱίει ΟΡ. (1937): “ΑΙΔΩΣ ιιοο νοτννειιπὶτο Βοἔτἰἱῖο ὶιπ ΠποτΙ)ὶο1ε Η. ­ Κτειιοτ 97. (1960): Πιο Ριαἕηιειιτο άετ Ι/οτεοἰσιιιιἰτετ Ει1τνν1οΙ11ιιΠ8 νοη Ηοιτιοτ ϋἰε Ποτι1οΙ‹τὶτ” Ρἰιἰἰοἰοἕιιε. δυρ­

(Βοτ1ὶι1: ι4|οὶεΙ111ει11εο11ο, 1960). 1 ρ1οι11ο11τιιΠπ ΧΧΧ.2 (1937).Ποεἰὸε Ε.Ιὶ. (1945): "ΡΙοτο ειι1‹3Ιτ11οΙττειτ1οιτει1”7Η.8” 65 (1945) 16­25. Ειιοοο ΙΡ. (1990): ΤΙτε Τιαἔοάν ο/Ροἰιιισιιι Τηεοιν (Ρτἰοοοτοη: Ρτὶιπ­

(1951): (ιτεεἰσε αιιά ι/το Ιτπιιιοηιιἰ (Βοτ1‹Ιογ ειιτεὶ Εοε Αοἔο­ οοτοιπ Πηὶνοτεὶτγ Ρτοεε, 1990).Ιοε: Πηὶνοτεἰτγ οί (3ειΙὶίοτΠ1ει Ρτοεε, 1951). Ευοιπίδου: Αλκηστις (Ειιιητιάεε. Αἰοεειιε). οεἰ. Α.Μ. ΠΘΙΘ (ΟΧίοτὀ:

Page 208: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

414 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 415

ΟΙειτοηε1οῃ Ρτεεε, 31966). (1964): Ρἰατο. ν. Η.Ρειτἰε ].Α. (1950): “Ιε Ρ1ειτο°ε ει οειετο ετετο Βειεοὀ οη τειοἰεΙ ὀὶί­ (1969):Ρ4410. ν­ΙΠ­

ίοτει1‹:εε?” ΟΩ 44 (1950) 38­43. Ρτιιτἰἔοτ Ρ. (1930): 1.εεΜ)›τ7ιεε εἰε ΡΖατοκ (Ρειτἰ5: ΑΙοε›.11, 1930).Ρεττἰηἔτοιπ Β.(1944):Οτεε|‹ δσἰεπεε (Νενν Υοτ1‹:ΡοΠἕιιὶι1. 1944). θειὀετιποτ Η.­Ο. (1980): Βἰαἰοἔαε απιἰ Ζ)2αΖεοτΖσ.· Εἰἔἰπ Ηεππε­Ροτϋοτ Ι. (1913): “Ποτ Ρυετϋαἔτὶἱί ὶῃ ΡΙειτοι1ε (‹:ε‹­:τΖοι1” Νειιε ῃωϊἰυαἰ δϊπεἰἰῶ” 074 Ρἔαΐῶ ΠΘΠ8. ΡΏ­ 81111111 (Νθνν ΗΘνΘΠ

Ιαἰυὺασἢεηιϋ ααε Παεεἰεεἢε ΑΖι°εττιικπ 31 (1913) 338­349. 81161 Εοῃὀοῃ: ΥειΙΘ Πιπἰνοτεὶτγ Ρτοεε,198Ο).Ροττειτἰ θ.Ιὶ.Ρ. (1987): Ρἐετεπἰπἕ το Με Οέσαάαε. Α δτιωἰμ ο/ΡΖιπο'ε (ἶτειἐειτἰῃ Μ. (1969): "ΤΗΘ Ριιτροεο οἱ Ρ1ειτο7ε Ρτοταἔοταε” Τ/ΙΡΙΏ4

Ρἰωεεἰπιε (Οειηπϋτἰὀἔο: ().Π.Ρ., 1987). 100 (1969) 133­164.(1992): Ἄἰσπιεἰα εε Νουτοωε ἰῃ ΡΙειτο°ε Ρτοταἔοπιε” (ιει1Ιορ Π. (1960): “Ττιιε ειῃὀ ΡειΙεο ΡΙοειειιτε:” ΡΗΩ 10 (1960) 331­ΡΒΑΟ/1Ρ!α 115­140.

Ροετιιἐἰὲτο Α.Ι. (21932): ΖΧ πἰεα! Ηεἰἰἔἰεια εἰεε Οτεεε ετ Ζ ° Ενακἔἰἰε(Ρειτὶε: Ι. θειϋειὶεἰε, 21932).

1=±$ω­­»χ±ΐο›ε·

342.(1961): 'Ίιιετὶοο ειῃεἰ ΗοΙἰΠοεε 111 ΡΙειτο”ε Ρτοτα¿>οτα.ε” Ρἢτο­πεεἰε 6 (1961) 86­93.

(1949): Ζ.α Βένέἰατἰοκ 67) Ηετκαὲε Ττἐειπέἔἰετε (Ρειτὶε: Ι. 3) (1964): αΤ1ιο Βοοτειτὶο ΡειτειὸοΧὶητΙ1οΡ×οτα8ο#α.ν”Ρἢτοπεεἰε(ὶει15ει1‹1ει,1949), ν.Π.(31967): Οοπτετπρἰατἰοπ ετ νἐε σοκτεκαρἰατἰνε εε!οπ Ρἰατοπ

9 (1964) 117­129.(1965): “Ιττιειἔε ειιπἰ Ιἱοειὶὶτγ ὶτι ΡΙειτο'ε ἰ®εριιὑΖΖ‹:”Α(ῖΡ!α 59

(Ρειτἰε: ντὶιπ, 31967). (1977) 1­18.Ρὶοὶεἰ ΟΏ. (1967): "ΟΠ Μἰειιι1εὶοτετειιπΙὶ11.α ΡΙειτο” ΡΡΡ 71­84. Ώ (1975): Ρἰατο. Ρἰααεεἰο (ΟΧίοτὀ: (Πειτεῃὀοῃ Ρτοεε. 1975).Ρὶηὀὶειγ Ι.Ν. (1974): ΡΖατο. Τἰαε Π/τἰττεπ απαἴ Πτινντἰττεκ Ποσττὲκεε ίὶειυὀἰιπ ΟΙ. (1989): "ΙΧ ἰτιεοτὶρτἰοτι: τοωετῳιοε ευ: Ιει ὀέοοιπ­

(Εοιπἰοῃ: Βοιιτ1οε1ἕο ειιπὀ Κοἔειῃ ΡειιιΙ, 1974). εττιιοτὶοη εἰιι ΡΙειτοι1ἰετιπο Ρετ Ι. Ποττἰ‹1ει”ΖἔΡΡι/4 7 (1989) 79­Ρἰτο 97. (1934): Τἰαε Ρἰατοπἐσ Εεἔεπιἰ (Νονν ΥοτΙ‹: 8οτἰ15ι1ετ'ε, 1934). 99.Ροειτ Ρλδλίὶ. (1915): “ΑΠτΙποΡοι11ετιγ οί (τοε:1‹ 8τειτιιοε, Ι. ΤΜ (1990ει): °Ἑεοτὶο Ι)1ΕίὶοἰΙἰοτ: Ιο εγετὲτιπε εἰωπε Ιε Ηπόοτἰε

ὀοοττὶιπ: 01016 Οειι1οι1”7Η5' 35 (1915) 225­259. ρΙειτοιπὶ‹:ὶοΠηο εἰο Ι' ἑιωο εε:ΙοΠ Γ ὶητοτρτοτειτὶοτι ὸο Μ.Ροιιοειιὐτ Μ. (1984): Ηἰετοἰτε είε Ια εεχιιαἄτά ν.ΙΖ· Ι/ Πεαἕε εἰεε ίὶιιΘτουΙτ”Ρ|ατοκεεἰε 35 (1990) 47­82.

Ρἰαἰεἰτε (Ρειτὶε: (ὶει11ὶι11ειτεΙ, 1984). (19901›): Ρἰατοπ ετ Γαηυἰααὸετ (Ρειτὶε: Ρ.Π.Ρ., 1990).(1986): Οιλέξεις και τα πηάγματα, μτφη. Κ. Παπαγιώηγη Η

(ὶοτιποτ Ε. (1951) : "ΙΠττοε1ιιοτἰοι1”. ΡΖατοπ, Εεε Εοἰε (Ι­ΧΙ) (Ρετἰε:(Αθήνα: Γνώση, 1986). ( Εεε ΒοΙΙοε Ροτττεε), ν.Ι. Χνὶν­οοἰ.

ΡοΧ Α. (1945): Ρἰατο/οτρἰεαειιτε (Εοῃὀοῃ: Ι. Μιιττειγ,1945). Ν θοτεοῃ ΗΡ. (1989): “ΡΙειτο οι1 νὶττιιε, Ιί1ιοννΙο‹18ο ει1‹:ἰτΙ1‹: Πωτγ οίΡτειΠ1‹ 8. (1947): "Ε‹1ιιοειτἰο11 οί 9170111011 ειοοοτὀἰηἔ το ΡΙετο”. στο ΘΟ0€1ΠΘ88”ΕΑ(?Ρ|Φ 85­100.

Εοἀἐο (1947) 287­308. 11 (1990): (ἔοεἰ απαἴ ξἕτεεἄ Ρ|αΖΖοεορΡη› (Ι.οΙ1‹1οι1 ειιπἰ ΝοννΡτοὀο Ι). (1985): “Βιι111ΡοΙετὶΙεΙ‹ὶιΥε Ρ1οειειιτοε: Ττιιε: ειηὀ Ρεὶεε: 1 Υοτ1‹:ΙὶοιιτΙε:εΙἔα, 1990).

Ρ1ω8ητθ5 ὶῃ Ρ1ειτο°ε ΡΜΖεΖ›μ£” Ρῇωῃεδἰδ 30 (1985) 151­180_ (ὶἰἔοῃ Ο. (1954): “Πω Εἰκἰεἰτιικἔ εερτασὴ εἰ” ίἔεεειεε Ρἰατοπε” ΜΗΡτ1ε:‹11ὲὶι1‹1ετ Ρ. (1958): Ρἰατο, ττειτιε. Η. Με:γοτΙ1οί1ἶ (Ι.οι1ὀ.οτι: Κοιιτ­ 11 (1954) 201­230.

Ιεεἰἐο ειι1εἰΚο.αειι1Ρ:±1υ1, 1958), ν.Ι. θοἰὀεοὶωπὶὀτ Ψ. (1947): 1.6 ρατααἰἕππε εἰαπε Ζα εἰἐαἰεστἰαιιε ρἰατο­

Page 209: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

116 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΗΡΗΛΑΗΣ Ι ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 417

η1ε1εηηε(Ρε1118;Ρ:Π_Ρ_¦ 1947) (1938): δσἢοἰἰιι Ρἰατοπἰεα (ΡοΗ11εγΙνε111ε: Α111ο1ἰοειΗ ΡΙ1ἰΙο­

(1948): 'Ἑε Ρ1οΒ1ὲ111ο εἰε: 19 ττεἔειὀἰο εΙΙ ειρτὀε ΡΙει1ο11”ἕΕ(ἴ Ιοἑ­ἑΙ9ΕΙΙ Α8899Ι9ΙΙ9ΙΙ› 1938)·61 (1948) 19­61 Ι (1944): Μοέτα, Ηιτε, (ῖοοώ ακαἴ Εν!! 211 ίῖτεεἰτ ῖ71οιι¿×|1τ

(Ζ1963): βεε άἰαἰοἔπεε οἰε Ρἰατοκ. δττωστιιτε ετ Μέτἢοάε σἰἰα­ ((:9ΙΙΙΙ9Ι”Ι(Ι89› Μ988: ΗΗΙΎΗΙ9 ΠΠΙν9Ι9ΙΙ)Ι ΡΙ988› 1944)·Ζθηηόμε (ΡἩ18: Ρ_11_Ρ_) 21963) 1 Οτοῃο Ι). (21965): Ο1εε|‹ Ροἰἰτἰσαἰ Ρ|1ἰΖοεορ!ι)›.· Τ|1ε ἰκταἕε ο/ κιαπ 111

(οΠιὶ)τἰ0Ι1 Ε.Η. (21962): Αττ 111161 Πἰιιεἰοκ. Α 91111211 ίπ τὴε ρεγσἰιοἰοἔχ Τῇμσἄάἰαεὅ 999' ΡΜΙὉ (ΟΙΙΙ0989 999 Ι­ΟΙΙΕΙΟΠΙ ΤΙἹΘ ΠΠΙ·ο/ρἰστοτἰαἰ τεῃεεεκτατἰοπ (Εοιπἰοῃ: ΡΙ1ειο‹1ο11 Ρτοεε, 21962). ν9Ι8ΙΙ)' ΟΙ ΟΙΙΙ9989 ΡΙ998› 21965)

ΘΟΗΡΗΖ ΤΗ ς51955)± σως Τκεηωδ. Α Ηωοῳ 01 σως Ρωω­ 0191 Ο­Β· 0952): “Α9 Ι9 919 Ι19999Ιἰ<±"ΡΙ11Ι9999Ι19 27 (1952) 992·αορἰιχ, 119118. (ὶθ. Βοτγ (Ι.ο11‹1ο11: Ι. Μ1ι1τεγ,51955), ν.ΙΙ, ΠΙ. 310­

ΘΟΟΗΗ11 Τ_1η_ (1921): ::Ρ181ο:8 Ηθς1Οῃ181Ή„ /11191) 112 (1921) 25­39 1 (ι11εννοΙὀ ΟΙ1.Ι5. 11.: 8699­Κποινἰεαζςε έκ ΡΖατο'.1 Ρηαεαπιε (Νενν Ηεινοη

ΟοεΙ111ἔ ].Ο.Β. (1959): "Ρε1Ιεε ΡΙε:ειειιτε:ε: Ρἰιἰἰεὺω 35ο­4115” Ρἢτο­ 999 ΙΦΙΚΙΟΠ: Υ­ΘΙΘ ΠΠΝΘΤΘΙἙΥ ΡΙΘ88, 1986)­ῃεῃδ Δ (1959) ΔΔ­53_ (ιτοτε: Θ. (31875): Ρἰατο αποἰ 21119 οϊὴετ οοκῳακἰοπε 0)” δοἰσατεε

(1961): "Ρε1τΙ1οτ ΚοΗ11γ οτι ΡειΙεο ρΙοειε1ιτεε” Ρἢτοπεεἰε 6 1 (Ι­99999: ΜΠΙΙΘΥ,3Ι875)7ν­Ι) ΙΙ7 ΙΙΙ·(1961) Δ1­Δ5_ Οτιιισο ίὶ.Μ.Α. (1927): "ΡΙειτο°ε ΤΙ1οοτγ οί Βοειιτγ” Μοπἐετ 11

(1973): Ρἰατο (Εο11εὶοΗ ει11ἐΙ Βοετοη: Βοιιτὶεὸἔο ειτιὀ Κοἕειῃ (1927) 269288·Ρ9111) 1973) (1933): “ΤΙ1ε: Βττιιοτιιτεὐ Π111τγ οί τΙ1ε: Ρππαἕοταε” (ΪΩ 27

ς1975)±Ρ1αω. Ρ1ωε1Μ ςοΧ1ο±(1± οιατθωοη Ρτθεε, 1975). Ι 0939) 203­207Οοε11ῃἕ 1.Ο_Β_, ΤΘΜΟΓ Ο_@_νν_ (1982): 11118 898818 0” Ρχεωμἴε ίὶιιοτοιιὶτ Μ. (1924): "Ι„ε: ΧοΙ1ντ‹­: 1168 11011: 6119 ἀετῃἰὸτε 1011116: 1:16:

(ΟΧΕΟΠ1 @181θῃ(1Οῃ 1910887 1982) Ιει ΡΙ1γε1‹1ι1ε ρΙε1το111ο1ο1111ε:”ΗΕ(? 37 (1924) 27­78.

(1990): “ΤΙ10 ΗΘὀ0111‹: Οει1οιιΙυε 1111110 Ρτοταἕοπιε 91111 1116: 09119? Ν· (1965)Ι ΜΓΙ99 ΙΠτ9ΙΡΙ9Ι9ΙΙΟΙΙ 99 £Ν9 ΟΙΙ9 13998 ΨΙ098ΡΪΦα€6ἰ0: Α 8019117” ]ΗΡ|1 Ζ8 (1990) 115­116. νν1Ι1ἰ118Ιγ)111 ΡΙειτο°ε Πἰεὶοἐιισε” Ρὴτοπεεἰε 10 (1965) 82­96.

θοιιΙεὶ Ι. (1955): Τἢε ΠενεΖορ11ιεπ1ο/ΡΖα1ο›ε Ετἰπσε ((ἔει1111:›τ1εΙ8ε: (1968): ΤΙ99 Ρ|9ΙΖ990ΡΙ9)Ι ΟΪ 80679199 (ΙΏΙΊΕΙΟΙΙΙ Μ99ΙΙΙΙΙΙ9ΙἸ›(ῖ.Π.Ρ., 1955). 1968).

θοιιΙεἰ Τ. (1963): Ρἰατοκἰσ Ζ.ονε (Ι„ο11εΙο11: 1ὶοιιτ1οτΙἔο ειιπὶ Κοἐεῃ (1971): ΙΈΟΟΙΗΙΘἘ ΤΙΙ98Ι8 29 Ρ(ΟΙ98ΟΙ99 3589­9” Ρ(Ι99Ι9Ιχ 25198111) 1963) (1971) 118­123.

(1964): ”Ρ1ειτ0”8 Ηοετἱὶἰτγ το ει1τ”Α1:Ζοπ 3 (1964) 11.1, 70­91: ί ίὶιιὼτἰο 9ν.Κ.Ο. (1971): "ΡΙετο°ε νὶοννε ο11 1116 Νειτυτο οί 1116: 80111”

(1990): Τἰαε Αιισἰετπ Ωιιαττε! ἰ›εΙ1νεεκ Ροετψ απεἰ Ρἢἰἰοδορἢγ Ι ΡΙΩΙΟ ΙΙ 2301243­ ­

(Ρτ111οε:το11, Ν.Ι.: Ρ1111οοτο11 ΠΗ1νε1ε1τγ Ρτοεε,1990). (1975):/Ι ΗΙΜΟΙΤ ΟΪ 09999 ΡΙ1ΙΙ999ΡΙ9)Ι› 7· Ινἴ ΡΖ9ἴ9› #18 999”θοιιὶεἰῃοτ Α.)Ιν. (1967): Επτετ Ρἰατο (Εο11εΙο11: ΒοιιτΙοὸ8ο ει11εΙ 9199 Ι9Ι9 6ΙΙ9ΙΟ8ιΙ9­9­ Ε9(Ζἱ9(Ρ9Ι”Ι9α (Ο9ΙΙ9ΙΙΙΙ989: Ο·Π·Ρ·› 1975)·

Καεθῃ 198111) 1967) (1978): Α Ηἰετοφ 0/ (τεε|‹ Ρἢἰἰοεορἢγ, ν.ν: Τἰπε Ζατετ Ρἰεπο

(ὶὸτ9ε:111ει1111ε Η. (1960): Βεἰπαἕε .ειιτ Ικτεῃυτετατἰοπ νοκ Ρἰατοπε Ι 9"9ΙΙ|99Α99¿Ι9Ι19)Ι(Ο9ΙΉΙ9ΙΙ989: Ο­Η­Ρ­› 1978)­Νοκωἰ. Ζε:το111ειτει25 (Μ1111οΙ1ο11:Βοο1‹, 1960). ΗΞΙΟΚΪΟΙΗ1 Β. (1913): “ΤΙ1ο Μοεἰὶίὶοειτὶοῃ οί ΡΙειΗ 111 ΡΙειτο"ε Κε­

οωθῃθ ννε. (1918) 9181018 Ηθω 01 1>οθ11­Υ” Η51911 29 (1918) 1­75. Ι 99Ι›Ι1σ”(?Ω 7 (1919) 265972­

11

1

Page 210: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

418 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 419

(1928): "Ηο‹1ο11ἰεΠ1 111 Ρ1ειτο°ε Ρτοτιι¿:οπιε”δΩ 22 (1928) 39­ 1 Ηονν1ειι1‹1 Ι. (1991): "Κο­τοειεἰὶ118 Ρ1ειτο: ΤΙ1ο ΡτοΙ›Ιοη1 οί ΡΙειτο11Ιο42. ΟΙ1τουοΙοἐγ” Ρἰιοειιιζιε 45 (1991) 189­214.(1936): “Ρ1ειτο”ε 1110151117' ΟΩ 30 (1936) 4­9. Ηυειττ Ρ. (1967): Ζ.ε νοειιοιιἰιιιιε ιἰε Ζ, ιιιιιήνεε ριηιεἰτοἰοἔτοιιε ιἰακε Ζ'

(1946): "ΜοτειΙ ονὶ1 ειυοἰ ὶἔηοτειυοο 111 ΡΙειτο°ε ΕτΙ11οε.” ΟΩ 40 οειινιε οἴε Τἰτιιενιἰιτἰε (Ρειτὶε: ΚΙΙ11ο1‹ε1εο1‹, 1967).(1946) 118­120. Ηίι1Ζ1ι1Βει Ι. (1949): Ηοιπο βιιιἰειιε. Α εττιιἰν ο[ Με Ρἰιιν Εἰεκιειιτ Μ(1952): Ρἰιιιου Ηιιιετἰιω ((]ει111οτ1ε18ο: ().Π.Ρ., 1952). Οιιἰτιιιε (Ιοοικἰου: ΙἰοιιτΙε‹:1,<ἐε ειυὀ Κοἔειυ Ρειιι1, 1949).(21958): Ρἰιιιοζτ Εκιιήιιιιιιτιοιι ο/Ρἰεοειιτε (θειιυοτὶὀἕο ειτ τΙ1ο 1 Ηυτεὼουεο Β. (1984): "ΡΙειτο ου τ11ο ΕΠ1οτὶο11ε”Ριοεεεεἰιιτ,ςε ο/ ΜεΠοὶνετεἰτγ Ρτοεο, 21958). 1 Αιτετοιεἰιοιι δοειειν 58 (1984), ευρο. νο1., 81­96.

ΗειΙΙ ΚΝ7. (1963ει): ΡΖιιιο ιιιιεἰ Με Ιιιιἰινιτἰιιιιἰ (ΤΙ1ο Ηειἐυε: Μ. ΗγΙειι1εΙ ΠΑ. (1965): Ειοε οιττἰ Ρ#ιιΖοεορΡι)ι.·/1 ετιιοἰν ο/ΡΖιιτο›ε δνκιρο­ἶΙη11οΙΙ, 1963). ειιιήι (Τ11ο Ρε11ι1εγ1νο111ει δτειτο Πυίνετεὶτγ, ὀἰεε., 1965).

196315): "Ψυχή εε εἰἰίίοτουτὶειτεεἰ ιιιυτγ 111 Με ρΙ11ΙοεορΙ1γ οί (1968): “Εοω;, Επίθυμίοι, ειηεἰ Φίλίοι 111 ΡΙειτο” Ρἰιιοιτεεἰε 13ΡΙειτο” Ρἰιτοιιεειε 8 (1963) 63­88. (1968) 32­46.(1981): Ρἰιιιο (Εοοἀοη: ΑΙ1ο11 ειιπἰ Πυννἰιπ, 1981). , Ιτννὶιπ Τ. (1977): ΡΖοιο 19 Μοτο! Τἰιεοηι. Τἰτε Εαιηι αιιιἰ Μιιἰιἰἰε Πια­

Ηει11ὶννο11 81. (1991): "ΤΙ1ο ἰιυροττευοο οί ΡΙειτο ουεἰ ΑτΙετοτΙο Ιοτ Ζοἔιιεε (ΟΧΙοτε1: (ῖ1ειτο11εΙο11 Ρτοεε, 1977).ΑοετΙ1οτ1οε”ΡΒΑ(?ΑΡ!ι 321­348. 1 Ιωαννίδη Κλ. (1973): Ρυθμός κοιι οιοιιονιο. Η ουσίοι τής μουσικής

Ηει1ροτ111 ΠΜ. (1991): “Ρ1ειτο ειυὀ Μο Μοτορυγεὶοε οί Πεεἰτο” 1 κοιι του χοοου στήν Πλατωνική ποιιὁείοι (Λευκωσία, 1973).ΡΒΑΟΑΡΒ 27­52. Ιειοἐοτ Ψ. (1945): Ριιιιἰεια: Με Ιτἰειιἰε ο/ Οιεεἰτ Οιιἰιιιιε ΠΙ· Τἰτε εοιι­

Ηειιυρτοη (3. (1989): "Ρ1ειτο'ε Εειτοτ Α11ειΙγε1ε οἱ ΡΙοειειιτο” ΕΑΟΙΜ Ι /Ιἰετ ο/ ειιἰιιιπιι ιτἰεαἰε Μ Με Αἕε ο/Ρἰιιιο, ττειοε. Ο. Ηἰ,<¿Ι1οτ,

41­49. (ΟΧΙοτ‹1: ΒΙοο1‹ννοΙ1, 1945).(199Ο): Ρἰειιειιιε, Κιιοινιεειἔε, οι/ιτἰ Βειιιἔ. Απ Αιιιιηιειε ο/ .Ιει11ειννογΟ.(1992):°°Αττε ειυεἰ Οτειίτε 111 Ρ1ειτο ειυὀ ()οΙ1ἰυ.<¿ννοοὀ7' ΤἰιεΡΖα£ο›ε Ρἢἰἰεοιιε (Α1οειι1γ: 8ΙΙΝΥ Ρτοοε, 1990). Ιοιιοιιιἰ ο)"/1εεΜετιεε τικτἰΑιτ Οττιειεήι 50 (1992), 45­54.

Ηειτὀἰο )λΙ.Ρ.Ιὶ. (1936): Α δτιιτἰν Μ Ρἰοιο (ΟΧΙοτ‹1 οτ Με ΟΙειτοτ1‹Ιο11 Ι Ιευιυειὶτο Η. (1951): Πιοιινεοε. Ηιειοιιε Μι ειιἰιε είε Βιιεε!ιιι„σ (Ροτἰε:Ρτεεε, 1936). Ρειγοτ, 1951).

Ηειτο ΚΜ. (1991): "ΡΙειτο”, στο Ροτιιιιἰειε ο/ Τ|τοιι¿Μι (ΟΧἱοτὸ: Ι ΙοΙγ Η. (1974): Ζ.ε Ηειινεκνεικειιι Ρἰαιοπιοιεπ : Ιζοἕοε, Ερἰετεοιε, Ροἰἰεο.υ.Ρ.. 1991) 1­84. Ι ςΡ811ε±νυΠ, 1974).

Ηοττἰουὀ ­ Βννειυυ Ι. (1951): "ΡΙειτο εε Ροοτ: Α (]τἰτἰοει1 Ιυτοτ­ Ιοεορἰπ 91/.(ἱ.Β. (1935): Εεειινε Μ Αιιειειιτ ειπε! Μοιἰεοι Ρ#ιιΖοεο¿Μνἱτοτειτ1ἶτι7'Ρ|;ιΖοεο]ἐ›/ιν 26 (1951) 3­18, 131­141. (ΟΧΙοτ‹1: ΟΙειτετιι1οι1 Ρἕοεοἐ 1935).

Ηεινο οο Ε.Α. 1963 :Ριε οεε τοΡιιτο ΟΧΙοτ‹1: Β1ειο1‹ννο1Ι, 1963). Ιοννοττ Β., Οειι11ροο1Ι Ε. 1894 : Ρ ιιιοἰε Ιἔεριι ισ Χίοτὀ: (ἶ1ειτο11­Ηοτωουη Α. (1972): Πιττειειιεἰιιιιτἔειι Ζιι Ρἰιιτοιτε Αιιῇἄιειιπἔ νοκ ιἰει 1 (Ιου Ρτοεε, 1894), ν.Ι, ΙΙ, ΙΙΙ.

Ηειἰοιτε. Ειιτ Βειττιιἔ Ζίιήτ νειειιιτιτἰκιεε τἰεε ρἰιιιοιτιεεἰτειτ 1 ΚειΙ1ι1()11. (1987):“Ρ1ειτο'εΤ11οοτγοΙΙ)οεἰτο”ΗΜειιι 41 (1987) 77­1Ο3.Τκἔεκάοεῃήΐεο. Ηγροιυιποῃπειτει 35 (θὸττὶοἔοη, 1972). ' (1976): "ΡΙετο ο11τ1πο Πυὶτγ οί Χ/1ττιιο”ΡΡΡ|ι 21­39.

Ηοοτυ1έ ΚΚΑ. (1967): "ΙΝοίι1εὶ ΡΙειτο Μονο Αρρτονοεἰ οἱ Με Ιίοικουοη Κ.Ι. (1987): Γενετική του θεάτοου (Αθήνα: Μοιυοομ­Νειτἰουειὶ­$οοἰειΙ181 δτειτο? ΡΡΡ 2Ο­36. μόιτης, 1987).

Page 211: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

420 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 421

ΚΘΠΠΜΙἙ Β' (1988): παλὐἶἰά ὁἰαμάἴη πωὴσης κα! φἰλοσθφωῶ Κτιοὼ Ψ. (1960): Βιε Στια/Βεετἰιπιπιικξςεπ ιιι Ρἰιιτοιιε Νοινιοἰ. Κ1ειε­μτφο. Δ. Ιακωβ (Αθηνα: Αωτος, 1988). ­ 11 ΡΜ1 ­ 11 8τ εἰ­ 23 Ψ­ Β ά .Η

Κειτει1›ειτΖει1‹1­Ροτ‹111‹1Η.(1988):“Μοο11ει111ετηε ο18οο1α1Οοι1ττο1ἰη 19663) 07180 Β Η ΙΘΠ ( 168 ᾶῃ ΘΠ αῖταεεο

Ρ181098 ΜΜ” Αωἰν 11" Βθ°|"·®“”°ἰ δ®Ζἰ°ω"Ζ0·®®Ρ|"€= Κοιιετ Η. (1954): υιε Μινιωια ιη αει/ιιιιιιεε. Νιιωιιιιιῃιιιιιἑι οιν­8υΡΡ“ νοι' ν (1988) 182486' ετεἰἰιιιιὶα Ααεάιιισἰτ (Βετο: Ρτειι1ο1‹ε, 1954).Καοαπανου Φ., Ποταμιανου Α. (1983) :«Γλωσοα, Επιθυμια» Ψεκ ΚΟΜΜΠ ΕΑ' (1976): ΗΡΙΗἙΟΠΚ Εονθΰ ΡΡΡῇ 53­69­65­118. Κουοέτα Δ. (1975): «Η φὑσις του ονεἰοου κατά Πλάτωνα κα1Καστοοιαδη Κ. ( 1985): Η φαντασιακη θεσμιση της κοινωνιας, ΡΪθΠὀ»3σΈο Ψυχανάλυσια Ψυχἰατῳχή] Νευοολωἰαα (ΕΜΜ­

μτφθ Σ' Χαλωφ Γ' Σπαντωωῃμ Κ' Σπανῃδακη (Αθηνα: νιον εξ ερευνών και μελετών) (Αθήναι: Παοισιόινος, 1975)Ραππα, 21985). 351­ 354

(1992): «Οι διανοούμενοι κα) η ιστοοία» Το Βήμα Κτἰετονα 1. (1988): Στην αηχἠ ήταν η αναπη. Ψυχανάλυση και6.1Ζ1992. . 1 9 α

° _ πιστη. μτφο. Ε. Μελοπουλου (Αθηνα: Ανοα,1988).ΚΗΠΪΠΜΠΠ νν'(1968)“ Τωἔθώ) ωῃά Ρ|"ΖΟ“ςΟΡω (θἔπὸθῃ ΟΠΒ7 ΝΥ” Κιι‹:11ειτε1‹ἰ Ρ. (1949): Εεε Οἰιεινιἰιιε ιἰιι διινοιν ιἰιιπε Ζεε ιἰετιιιετα

| Β®®Μ®997ς1968)· οιιιιοἔιιεδ ιιε ειιιιοῃ ςΡ8±18±Ρ.υ.Ρ.. 1919).ΚελεσωοΌ_Γαἶ”ανΟΌ Α'|(1982): εννοια) τηἕ σωτηθἰαἶ στην π/Ψ­ (1960): 'Ἑει οοηοορτὶοῃ ‹1ο Γ ειττ θε Ια ωοειιτο ε1ειΠε1ο Ροἰἰτι­

τωνιοιη πολιτικη φιλοσοφια (Αθηναν: Ακαδημια Αθηνων, αωθ» ΒΑΟΒ 4ὲΙῃθ Βέτ. (1960) 459480­1982). 9 . . . ­

. . . (1971): Αερεετε αἶε ἰιι δρεειιἰιιτιοπ Ρἰιιτοιιιειειιιιε (Ρειτιε/Κοοοεὀγ (1963). Πε Αντ 0/ Ρειειιαειοιι ιιι Οιεεεε (Ρτωοοτοο. ΕΟΠνΗἰΠ:Ε(1ΜοΠ8Ν8ΠννθΙ8θΠ8, 1971)·

ΡΠΠΟΘἙΟΠ ΠΠ1νθΪ81τΥΡΤθ88° 1963)“ ΚαΙ111 Η. (1941­1942): “ΤΜ ττιιε: ττειἔοαγ: ο11 τ11ο το1ειτἰοηε11ἰρΚ9Π99 Α· (196Θ)ζ'Ιἶ9199 ΡΙΘΦΠΪ99 19 199 ΡΗΙΕΕΒΠ8: Α ΒΘΡΙΥ το οειωεεῃ οωας Τωἐεειν ωω Ριεωιι 1: Ηεειι 52 (19ιι1)1­ιο,Μτ θοεθιπἔ Ρὴτοπεειε 5 (1960) 915­52 Π Η­9Ρῇ 53 1942) 37­88.Κοτ1οτε1(ὶ.Β. (1953). Ρτοτειεοτειε αοοττιιπο οῇιιετιοο ειπα νιττιιειῃ Ε8ίοΠτ8ἰΠθ Α­ (1902): Δε Ρωδἱἴ (Ζ, αρἴὲδ Παω” 6) Αήδἰοἶε (ΜΠ8.

1110 Ρνοταἔοταα ο1Ρ1ει'το”Π­Ιδ 73 (1953) ΑΖ­915 ΑΙΟΗ 1902ιι · · · · _ 99 Π7

ΚΘΠΙΒ Ε” (1977): ΒΙἹΘἘΟΠΟ ωω ν18Π8ΙΑ1ἀ81Π Θτθθοθ εωὀ Βοωθ ° 1.ει1τειι1‹:ο Υ. (1981): Ιζιι ιὲἰιεοτιε ρἰαιοιιιειειινιε ιἰε ία Ποχα (Μοι1ττόει1/στο Οοκιινιιιιιἰεατἰοιι Απε ίπ τἰιε Αιιεἰειιι 1/1/οτἰιζ οὀε Ε. Α. ΒΘΙΙΉΠΠΠ Ρ8τἰ8/Ι#θ8 Β611θε ΕΘἙΠΘ8, 1981)·

Η8νθ1οοΚ° 1' Ρ' ΗΘΪΒΙἹΌΘΠ (Νθνν ΥΟΤΚ: ΗΕΜΙΠ88 Ηου5θ° Ιεὶιπ ­ Ετιττει1ἔο Ρ. (1958): "Πὶο ρ1ειτουἰεο11ε Ιὶειτἰοι1ει1ὶεἰετιιι1ἔ αετ1977) 121­134. ΒΘ8 ι ­

. . . . ρτοὼιιῃἐ (ΕΠΩΙΔΗ) υηα αιο Ετίιοὀιιοἔ ὀοτ Ρεγο11ο¬ΡΖαἶΟ αῃὔἰ Οἴεἕἄ Ραἱῃἶἰῃἔ (Ιαθκὶθἶἰ. ΒΠ117 τῇθῖθ· ­Θ ὸΙΠ_οΙἹ (188 ΨΟΤτ›› Ηθῃῃθδ

. , . . . ΡΙΚ1ο111 1. (1977). Ρἰιιτοε Ττιἰοἔν. Τἰιειιετειΐιιε, Τἰιε δορἢιετ, αιιιἰ Τἰιε (1970): ΤΜ Τῇεωργ Ο) Με Η/Οκ! ἰῃ Οωωἰωἰ Α„[ἰ(]“ἰη|7

δἴαἶθιἔῃαῃ ἱἔἔἔἶαἔο ᾶῃὀ Εοῃὀοῃ: ΤΜ ΠΠἰνθτ8ἰτΥ Οί ΟΠ­ ττειαε. ΕΞ. Κατθοτ, .1.Μ. 811ειτρ (Νονν Ηεινοιπ ειπα Εοοὸοῃ:0880 ῖθ88° ' Υ910 Πιπἰνοτεὶτγ Ρτοεε, 1970).

Κ1οεΚο Ο. (1986): Τἰιε Βενεἰοριπεκτο/Ρἰατο εΡο!ιτιειιΖ Τἰαεοηι (Νονν Λακάν Ζ. (1982): Το σεμινάαο του Ζα%Λα%άν. Βιβλῶ Χ) ΟΖ τέσ­

ΥΟΪΚ ΗΜ Εοῃὸοῃ: Μθτ1ιΠθΠ° 1986)' σεοις θειιελιακές έννοιες της ψυχανάλυσης (1964), μτφο.

Page 212: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

422 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 423

Α. Σκοιοπαλέζοη (Αθηνα: Ράππα, 1982) (1953): Ρἰιιτοἰε Τἢεοιν ο[Αι·ι (Εοοὀοο: Ιἰοιιτ1οὀἔο ειηὀ Κο­Λοιμποέλλη Δ.Ν. (1990): «Η έννοια της ὁιοιφοοάς και η πολιτικη 8911 13991. 1953)­

τέχνη στον Πολιτικό του Πλόιτωνοι», στοΗ πολιτική και ο 149118 ΑΑ­ (1988): “Β9ν19νν 91 ΜΩ· Ν1188999111 (1986)) 61011 83πολιτικός, εκὁ. Κ.Ι. Βουδουοη; (Αθηνα, 1990). (1988). 361869­(1996); «Από τον πόλεμο στη ὁῃςχλλαγή Λόγο€7 φαντασία Ι9ΟΠ18 Ρ. (1945): [ιω ΜέϊαΡἢ0Γ€$ 618 ΡΖαιὉΠ (Ρ8ῖ18Σ ΒΘΒ ΒΘΙΙΘΒ Ι9θῖ­κοιι πάθη στον ὐστεοο Πλάτωνα» (υπό έκδοση). 1198. 1945)­

Εειτεοο (ἕ.)1ν.Ιὶ. (1951): "Τ11ο ΡΙειτο11ἰ‹: εγοοιπγιηε Δικαιοσύνη ειικἰ Λ91111199|9111 Πεθί Οθχἠσεωἔ (ἶψἰΰἶαῃἰ ΟΡ€Γ9)› 99· ΜΒ­ Μ991999ΣωφΩοσὐνη°°Α1Ρι) 72 (1951) 395­Δ,1ιι_ (Οκἰοω: Ο.Η.Ρ., 1980), ν.ΙΙΙ.

ΕκηιΙοτ Ι„Β. (1964); 771€ Βαῃηε ιη/1ῃ6·ἰεῃι Οἴθεηθ (11)ῃς1Οῃ; Β18ο1ς7 Ευοοἰοοἰ 1. (1958): Ζκι Ρειιεέε Ροἰιιιαιιε ιἰε Ρἰσιτοιι (Ρειτὶε: Ρ.Π.Ρ.,1964). 1958).

Ι.ειΖοε ΟΠ. (1989): “Εοε ὀοιικ τόρότὶτἰοηε ου Ιο οοιιρε εΙοιιΒ1ο ὀιι 1=919819)^'81ς1)1ν· (1897): 111€ 01181” 91141 61018111 0711114119)­ς1×Οἐ'Ι£› 1141111

¿›Ιιαηκιι|ς0ῃ°° ΗΡΑ/1 7 (1989) 101­127 ιιιι Ασεοιιιιι ο/Ρἰατοα δινἰε αιισἰ ο/ιἔιε εἰιιοτιοἰοἕν ο/Με νντιτ­

Εοεὶἔοτ ΟΚ. (1989): Πε­σοιιιιιιιιἔ Ρἰιιιο. Α (ἶοισιριιτει Αιιαηιεἰε 0)" 1118­1 (Νθνν ΥΟΤΚ 91111 Β91111)ἔ1§': 1­9118111­9119 019911 91111 1191

Ρἰιιιοἰε δινἰε (θκίοτἀ: ΟΙετο11‹1ο11 Ρτοεε, 1989). 1897)­ιω ι.Μ. (1966) ··Ριιιι.±ι›ιι135116­1ο::Ριιιοιιωι.ς 11 (1966), 31­34. Μειϋοττ Ι­Π (1953): °°ΒοεεοΠ ετκὶ Βεε±τε°° Ριιιιοιοριη 28 (1953)Ιὶοεεε­ιε Ο. (1992): 'Όοτοτηοητετγ ση Ροττειτὶ (1992)" ΡΒΑΟΑΡΗ 141­ 111123­

148. Μειο1‹οΠΖἰο Μ.Μ. (1981): Ρἰαιο οιι Ριιιιἰεἰιιιιειιι (ΒοτΙ‹οΙογ, Ι..Α.,Εονὶοεοο ΚΒ. (1953): Ιιι Πε/ειισε ο/ Ρἰιιιο (θειιηϋτὶὀἔο: Ηειτνειτο 1­9119911: Π111ν91811§' 91 Ο9111911119 131985. 1981)­

Ποἰνοτεὶτν Ρτεεε, 1953). ΜειΙοοΙΠπ Ι. (1962): “Τ11ο11ηο ειηὀ τΙ·1ο Οεινο” Ρἰιτοιιεειε 7 (1962) 38­45.

Εογε )Ν.Α.Ιἰ. (1971ει): “ννειε Ρ1ειτο Νοο­ΡοΙἰτὶοειΙ?” Ρἰιιιο ΙΙ 166­173. 1 Μωιυννειἰεὶ Β. (1975): “Ικιετ ιιηεἰ Τερἰοτκεἰτ Ζιιιη 8οὀειι1Ι‹Ιὶο11οι1 νοτ­(1971Β); "ΑΠ Α1τθτ111Οη811τ°° Ρἰαιο 11 184­186 Ι1ὲΙτηἰ5 Ζννοὶοτ ΑΙ›εο1111ἰττε ἰτι Ρ1ειτοηε Ρτοιαἕοιαε” Ρἢτοιιεειε

Λιγνάδη Τ. (1988): Το ζώον και το τέρας (Αθηνα: Ηοόδοτος, 1988). 20 (1975) 2260­ωῃτοκκ ΤΜ. (1946) “Τικ οο1¬)ι›.4Π(1ο 11118811] Ριωο” υῃινωιι) 0): Μητουκ Η­ (1973): Τοειε ὀιαλέἐειε. κτφο Γ. Γκλάοντον (Αθηνα:

δαΖη”οιιιια Ριιὺἰισαιιοιιε ἰιι ΟΖαεεἰσαΖΡΙιἰ!οΖοἔν 13 (1946) 121­ Ρόμβοῶ 1973)­16Ζ. Μετ1‹υε ΒΑ. (1971): “Τὶαο ΠἰειΙοοτ1ο οί Ετοε ἰο τΙαε: δνκιροειιιικ”

Ι.ὶρρι11ει11 ΒΑ. (1964): Μιιειαιἰ Τἢοαἔἰατ ιιι Αιισιειιι (ἔτεεσε (Νονν 1 Ρ1910 Π 132·143­ΥΟΙΚ 81161 Εοοὀοο: 0019111918 Ποἰνοτεἰτγ Ρτοεε, 1964). ΜοΕευ811ΙὶΠ Α. (1969): "Α Νοτο σο 118180 ΡΙοειειιτοε ὶτι τΙπο Ρἰιιἰεὑιιε”

Εἰνἰοἐετοοο Κ. (1946): Ρἰατο αιιοἰ Μοιἰειιι Ειἰιισειτἰοιι, (θεηποτἰὀἔο: γ ΠΙΩ 19 (1969) 57·61­(].Π.Ρ., 1946) ΜοΠὶ11Β 19.] . (1987): Πιιιἰεκνπιιιεἰἰιιὅι Ρἰιιτο (ΟΧἱοτὀ: Ο.ΙΙ.Ρ., 1987).

Εοἀἕο ΚΟ. (1947): Ρωιοη Τιιωω 0) Εἄηωῃοῃ (μοῃὀοῃ: Κθἔαῃ Μὶ11οτ Μ.Η.]τ. (1980): Τἰιε Ρἢιἰοεορἢετ ιιι Ρἰατοϋ διαιεειιιαιι (ΤΙ1οΡειιι1,1947). Ηειἐιιο: Μ. Νη11οΗ, 1980).(21950); Ρωιοη 7716073) Ο)°Ε1)ηη_ς (ιοῃὀοῃ: 11Οητ1θη1ἔθ ΗΠΩ1 Μοϋοτἰγ Ψ. (1944): Ρἰιιτο 5 δοιισερτιοιι ο)"Ειἰιιαιιιοιι αιιεἰ ιιδ ΜεακἰκἔΚοἔειῃ ΡΗΠ17 21950). /οι ιο­αιιν (Ι.οῃε1οι1, ΝΎ., Τοτοοτο: Ο.Π.Ρ.. 1944).

Page 213: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

­124 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 425

Μο11ι1ο 1. (1978): “Ρ1ειτο οτι τ1·1ο ί)ο1τιρ1εΧὶτγ οί τ1πο Ρεγο11ο”/1ΟΡ|τ ΜιιτΡ11γ Ν.1ὶ. (1951): Τἢε Ιτιτεφτετατἰοπ ο/ Ρ!ατο'ε Ηεραὺἰἰσ (ΟΧ­60 (1978) 1­28. ίοτεὶ: (ῖ1ειτσικ1οι1 Ρτοεε, 1951).(1981): ΡΖατο'ε Τἢεοη ο/ Πκεἰεκπαπιἰἰκἕ (1.οηεΙοι1: Τ1πσ Μυ11οι1 Ψ. (1982): Οἔιοτεἰα: Ρἰκαἶατ από Παπσε (Ρτὶηοοτοτι: Ρτὶη­Πηὶνοτεὶτγ οἱ ννἰεοοηεὶη Ρτοεε,1981). οοτοο Πιιἰνοτεὶτγ Ρτοεε, 1982).

Μοταιυε Ρ. (1955): "Ιω 'πιἰιηοεἰε' ὀειτιε 108 Ηπέοτἰοε ειηοἰοτιηοε ‹:1ο1ει Μϋ11οτ (1. (1951): δτατἰἐεπ Ζω αεκ ρἰατοκἰεσἰαεκ Νοκτοἰ (Μϋηὼοῃ:ἀειοεσ. ‹1ο1ει ιηυεἰσιιο οτ σε Ια ροόεἰσ” ἔτατἰεε ίἔἰαεεἰααεε 23 Βο‹:1‹, 1951).(1955) 3­13. Νει1‹11ἰ1‹ἰειιπ (1. (1973): “Τ11ο Ρἰτετ δοοτειτἰο Ρειτειε1οΧ”|ΗΡ1ι 11 (1973)

Μοτανοεἰο 1. Μ. (1989): "Ηοτεο1ὶτιιε ετ τ11ο Οτοεετοεὀε οί Ρτο­ 1­17.εοοτειτὶο Τ11ουἔ11τ”, στο Ιοπἰαπ Ρἰτἰἰοεορἰαχ εὀ. Κ..1. Βοιι­ Νο11ειΙ11εε Α. (1982): “Ρ1ειτο σο ὶιηἰτειτὶοιπ αηεἰ Ροοττγ 111 Ηεραὺἰἰσ 10”ὸοιιτἰε (Αὼοηε, 1989) 256­269. ΡΒ1/Ι/Α 47­78.

Μοτσειιι Ι. (21967): Ιαα σοπετιαετἰοπ τἰε Ζ' ἰτἰεαἰἰεκτε Ρἰατοπἱσἰεπ (1989): «Ηθτπη κατ ποίηση στο δέκατο βτβλίο της Πολι­(Η11ε1οε1ποἰι11: θοοτε Ο1ιηε, 21967). τειας» Πὁ 332­340.

Μοττονν (.1ἰ. (1935): δταεἰὶεε ίπ τὴε Ρἰατοπἰε Ερἰαἰεε (Πτϋειτει, 1 Νοττ1οε111ρ 1ἰ.Ε.(Ζ1901):£εστατεεΖα Ζἰιεἄεραὺἰἰσ ο/Ρἰτπο (1.οηε1οΠ:111ὶι1ο1ε: Τ1κ: Πηἰνοτεἰτγ οί 111ἰι1ο1ε, 1935). Μειοιηἰ11ειιπ. 21901).(1953): "Ρ1ειτο°ε οοηοορτὶοη οἱ Ρετειιαεὶοη” ΡΜ? 62 (1953) Ντκολαῖδη Ν. (1983α): «Μύθος και γοαφη. Μέσα στοοσέγγτση;234­250. του ψυχτκου μηχαντσμοὐ» Ψεκ 235­255.(1960ε): Ρἰαταε (ἶτεταπ (ἶἰηι Α Ιτἰετοασαἰ ἰκτεφκετατἐοκ ο/Με (1983β): «Το μηνυμα της ὀταφοοας» Ψεκ 219­233.Ζ.α»νε(Ρτ1ηοε:τοι1:Ρτὶιποοτοη Πιπὶνοτεὶτγ Ρτοεε, 1960). (1983γ): «Ποωτο­οτὁίπους κατ οτδτποδετσποτημένος(19601›): "Ατ1ετοτ1ο"ε οοπιωοιιτε ση Ρ1ειτο'ε Εαινε, στο Οτδίπους. Μτα μεταλλαξη στο υπεο­εγώ. Απ' αφοομη τοΑτἰετοτἰε ακα Ρἰατο έτι τἰιε Μἰτἰ­/οιιττἄι Οεππιητ (Ρειροτε οί τησ 'Ὁτδίπους χωοίς σύμπλεγμα” του 1. ­ Ρ. νετι1ειητ›› Ψεκ8γ1τ1Ροεἰιιτι1 Ατ1ετοτο1ἰουι11 [ΟΧίοτὀ, 1957]). οσε Ι. Πϋτἰηἔ, 191­218.ΟΕ1. Οννση (θὸτσοοτε, 1960) 145­162. (1986): Η αναπαράσταση (ψυχαναλυττκό ὀοκίμτο) (Αθή­(1971): “Ρ1ετο εισα τ1πο 1ἰυ1ο οί Εεινν” ΡΖατο Π 144­165. να: Ραππα,1986).

Μοττ1ογ Β. (1988): Πέεἰτ ετ αιῇῖέτεπσε ιἰαπε Ζα ττατἰἰτἰοπ ρΖα£οκἰ‹:ἰεακε Νοττ1π Η. (1966): Ξορὴτοεγπε (Ιτ11ειοει: Οοτηο11 Πηἰνοτεἰτγ Ρτοεε, 1966)(Ρειτὶε: ντἰΠ,1988). Νιιεε1›ειιιι11 Μ. (1984): “Ρ1ειτο σο Οοιητηοιπειιτει1›111τγ εισα Ποοἰτο"

Μοιιτεορου1οε Ε. (1959): £α τκαεἰαιτε τἰαπε Ζ° οεαντε οἰε Ρἰαταα 1 Ρτοσεεάἰπἔε ο]'τ1ιε/Ιτἰετοτεἰἰαπ δοεἰεεγ 58 (198­1), ευρρ. νο1.,(Ρετ1ε:Ρ.Π.Ρ., 1959). 55­80.

Μυἔ1οτ Ο1ι. (1960): Ισα ρἰτγεἰατιε είε Ρἰατοπ (Ρειτἰε: Κ1ἰ11ο1‹ε1‹­:‹:1‹, (1986): Τ1ιεΡταἔἰΖἰι°)× ο/ίῖοοτἰπεεα· Ζ.ιιε|‹απαΕ£|αἰ‹:ε ίπ Οτεεἰτ1960). Τταὅταἰχ ακα Ρἰαἰἰοεορἰη» (θειηοτἰὀἔο: (].Π.Ρ., 1986).

Μιιεηἰοτ Β. (1930): Εε .τεπε εἰα καστ ΘΕΙΟΣ εἢε: Ρἰατοπ (Ρειτἰε: ντἰη, (1991): “ίἱοιηιηοητειτγ οη Ηει1ρετ1η (1991)” ΡΒ/1Ω4Ρ!ι 53­1930). 72.

Μιιτ‹1οο11 1. (1977): Τἰτε Ρἰτε ααα' Με Ξακ: Π/ἢγ Ρἰαεο Βαπἰεἰιεαἴ τἰιε Ο° Βτὶοη Μ. (1957): "Ρ1ατο ειηὀ τ11ο Όσσα (ζοιπεοὶοιτοοἔ βαινεΑπἰετε (ΟΧ1οτ‹1: Ο.Π.Ρ., 1977). 863ο2­864157” ΤΑΡΜ 88 (1957) 81­87.

Page 214: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

426 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΗΡΗΑΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 427

(1958): "Μοεἰοτῃ ΡΙΙἰ1οεορΙΙγ ειιπἰ ΡΙειτοΙΙΙο Ετ1ΙΙοε”|ΗΙ 19 Ρὶερετ Ι. (1964): Ζτονε επτά Ικερέπιτἰοπ. Α δττιεἰν ο/Ρἰατοζτ Ρἢαεεἰττιε,(1958) 451­472. ττειΙΙε. Βειιπἰ ΟΙ. 1ΝΙΙΙετοΗ (Ιοοηεἰοιτ: Ρεὼοτ ειιπὀ Ρειοοτ, 1964).(1961): “ΤΙΙΘ 'ίεΙΙΙει0γ° ΙΙΙ Ρτοταἔοπιε 349Ι)­350€” ΤΑΡΙΙΑ 92 Ρἰότεττ Μ. (1974): Ρἰατοπ ετ Ζα είτε ἐτεεητιε. Τἰτέοτἰε ετ τέαἰἰτέ εἰαπε Ζα

(1961) 408­417. Οοπετἰτωττοκ αε Ἑοἰε” (ΒτιΙΧε1Ιεε: Ρειὶειὶε ὀεε Αοειἀέιτιἰοε,(1967): 77τε δοεπττἰε Ραταεἰοχεε ακεἰ Με Οτεε|‹ Μἰτιιἰ 1974).(ΟΙΙειρο1 ΗΙΙΙ: Ποἰνετεἰτγ οί ΝοττΙΙ (]ειτοΙΙτΙει Ρτοεε, 1967). Ρορρετ ΚΚ. (41962): Τλε Ορεκ δοεἰετν απα ἰτε Επεκτἰεε, Ζ· Τἰτε δρεἰἰ

ΟετοΙΙίΙοΙ‹1 Ε.Ν. (1982): Γοηττε, Ματτετ απτά Μτπά. Τἰττεε δτπτπεἰε Μ ο]"ΡΖατο (1.οΙΙε1οΙΙ: Ι­ἱουτΙοὸ8ο ειτιὀ Κεἐεῃ ΡΗΗΙ. 41962).Ρἰατοϋ Μεταρἢνεἰεε (ΤΙΙΘ Ηειἔιιε: Μ. Νη1Ιο1ί, 1982). Ροετ ΕΑ. (1929): "ΤΙΙΘ Ρτοὶυάεε το Ρ1:Ιτο°ε Ζταινε” ΤΑΝΙΑ 60 (1929)

Οετννωὸ Μ. (1977): "Ρ1ειτο οΙΙ Εεινν εῃὀ Νειτιιτο”, στο Ιπτετρτετατἰοπτ 5­24.0)" ΡΖω3ο, εὀ. ΗΡ. ΝοττΙΙ, Μκετποενπε. 8ιιΡρΙεΙτΙοΙΙτιιΙΗ 50 (1930): ­"8οΙΙΙε ΕΙτΙοΙΙ‹1ειτΙοΗε οί ΡΙειτο°ε Ζταννε” ΤΑΡΗΑ 61(1977) 41­63. (1930) 29­42.

Οννεη (.Ε.Ε. (1953): "ΤΙΙΘ ΡΙει‹:ε οί τ1Ιε Τἰκταειω ΙΙΙ Ρ1ειτο”ε ΠΙΑ­ Ποτοιμτόινου Α. (1983): «Ψυχαναλυττντές σκέψεις γὐοω από τηνΙοἔυοε” ΠΩ 47 (1953) 79­95. "Ποομἠθετοι” του Αισχύλου» Ψεκ 257­291.

Παναγόπουλου Α. (1981): Πλάτων και Κρήτη (Αθήνα: Ελληνική Ρτὶεο Αλλἰ (1989): Ιτονε αττιἰ Ρττεκάεἢψ Μ Ρἰατο αττεἰ ΑττετοτἰεΑνθοωπτοττκή Ετοιτοείοτ, 1981). (ΟΧίοτ‹1: Ο.Π.Ρ., 1989).

ΡΗΙΙ8Ιο Τ.Ι1. (1976): "ΤΙΙΘ ΡοΙἰτἰοΗΙ ΡεγοΙΙοΙοἔγ οἱ Ιἰε1ΙἔΙοΙΙ ΙΙΙ ΡΙειτο°ε (1990): “ΡΙετο ειΙΙ‹1 Ρτειιει” ΡΗΜ 247­270.Ζταννε” Τἰτε Ατττεττσαττ Ροἰἰτἰεαἰ δεἰεκεε Πενἰειν 70 (1976) ΡτιΙεἰΙΙοΙΙΙοειυ Ο. (1965): βα Πακεε Οτεεαιιε Ατπἰηιιε (ΡΗΙΙε: Εὀἰ­1059­1077. τἰοῃε ἀιι Ο.Ν.Κ.8., 1965).(1980): Τἢε Εαινε ο/Ρἰατο (Νενν ΥοτΙ‹: Βειεὶο ΒοοΚε, 1980). Ιἰειῃεἰειὶὶ Ι.Η. (1970): Ρἰατο. Βτακταττετ ο/ Με Ιτηε ο/ Κεαεοιτ (Νενν

Ποιπαγτώογη Κ. (1987): Πεοίμέθης (Αθήνα: Ροές, 1987). ΥοτΙ‹: ΟοΙΙΙηΙΙ›Ιε ΠΙΙΙνετεΙτγ Ρτοεε,1970).Ποιποινοὐτσου ΕΠ. (1971): Το θρησκευτικό βτωμα στον Πλάτωνα ΒΗΗΚΙΗ Η.Π. (1962): “Ρὶειτο ΗΙΙ‹:ὶ ΙΙΙΗΗ τἰπο ριιρροτ” Επτττοε 60 (1962)

(Αθήνα : Δωδώνη, 1971). 127­131.Ρειτοιπ Η.Ι. (1921­1922): “ΡΙειτο“ 8 ΤΙΙοοτγ οί εἰκαο1α”Ρτοεεειἰἰκ¿Ιε (1964ει): “Ιυτοωττ/νἰεΙοΗ εε ΡΙΙΙΙοεοΡΙΙΙοειΙ ωοἀὶίὶοτ ΙΙΙ ΡΙειτο”ε

0/ Με Αττετοτεἰἰαπ δοεἰεηη Νονν 8οΙΙοε, 22 (1921­1922) 69­ Περιιὺἰἰε”ΕπΜοε 62 (1964) 75­83.104. (1964ο): Ρἰατο αττιἰ Με ΙΙταἰνΙεἰιιαΖ (Εοηὀοη: Μετ1ΙυοΙΙ, 1964).

Ροιιιτοτ Τ.Μ. (1970): "ΡειΙεο Αιττἰοὶρειτοτγ ΡΙοειευΙοε: Ρἰτέἰεὺωε 3683­ Ιὶεοε Ι). Α. (1957): "ΒὶρειττΙτΙοΗ οί τ1Ιο εοιιΙ ΙΙΙ Με ΕειτΙγ Αοειεἱειττγ”4186” Ρἰττοπεεἰε 15 (1970) 166­178. ΙΗ5' 77 (1957) 112­118.(1971): “ΤΙΙοιΙἔΙΙτ ειΙΙὀ Πεεὶτε ΙΙΙ Ρ1ειτο” Ρἰατο Π 96­118. Κονετὸἰιτ Ο. (1945): Δα Ζἔεἰἰἔἰοπ ιἰε Ζα Οτε Ρἰατοπτεεπττε (Ρειτἰε: Ε.(1973ει): "8οοτειτοε οΙΙ νἰττυε ειυὀ Μοτὶνειτἰοιτ” Ε/Ι 133­151. οο Βοοοειτὀ, 1945).(19731Ι): “ΤΙΙε ΠΗΙτγ οί νὶττιιε” ΡΜ? 82 (1973) 35­68. ΒΘΧΙΙΙΘ ΙΕ. (1959): Πεἰἰἔἰοπ Μ Ρἰατο ωταἶ Ειεετο (Νονν Υοτ1‹:

Ροτ1‹ἰΗε .Τ.Β. (1990): Ικταἔεε 0/ Μονεκτεπτ απα σἰαττεε ἐκ Αηεἰετττ Ρ1Ιἰ1οεορ1ΙΙοεΙΕἰοτΗτγ, 1959).Οτεεἰτ/1ττ.·/Ι αιιαἰἰτατἰνε αρρτοαεἰτ (Πηὶνοτεἰτγ οί \λ(ἰεοοΙΙεΙΙΙ, Βὶο1Ι:Ιτ‹1εοΗ Η.8. (1990): “ΜοειευτοΙΙΙοΗτ, ΡΙοειειιτο ειοεἰ ΡτειοτΙοΗΙὀἰεε., ΑΙΙΙΙ Ατϋοτ: ΠΗΙΙΙ. ΜἰοτοίΙ1ΙΙΙ ΙΙΙτετΙΙΗτΙοΙΙειΙ, 1990). 8‹:ἰοΗοε ΙΙΙ Ρ1ειτο'ε ΡτοπΙἔοταε”|ΗΡἰι 28 (1990) 7­32.

Page 215: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

438 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ

Κἰετ Ι.Μ. (1960): “Τ11ε Οτὀοτ οί τ11ο 158τε›1 1)181ο8ιιοε οί Ρ18το”1

Β111Λ1οτΡΑΦ1Α 129

(1989): “Αϋουτ τ11ο 111οο111ρ1οτο11οεε οί ον8τ18ρ 1581998811

Ρ” . 14 1960) 207 221 οτ111‹:8181181ο›¿811ο‹1υ1το111ο11τε111Ρ18το°εΙ5αινε”Πὁ386­390.οετιυε ( ­ ». . Κ ΘΟΙ. 1990 :"Ρ1111οεοΡ11γ, Εονο, 811ε1Μ8‹111ε:εε ΡΗΜΖΖ7­246.

ἕ)1964)ἰἑἘἶ "'17 ΡΜ" (ΤΟΓΟΜΟ: ΠΠΜΉΒΠΥ 01 ΤΟΪΟΜΟ 11Ξἔ8›8811(ο. (1989): 811810, Η81ο1118Π1 8118 8111081 1910880­1888

Ο Ζ19® ' ” 1881118111” Ε/1(Ρίι 27­­10Βἰττοτ 85):Ρ|ατοε (ἶεεε2Ζε (8οἰο11τ18 Χ/ο1188Α81ο11/1985). 8 . Η/8 ΗΜ ἡ Ε (1 .Ο ΑΠ1188181. (1933):Ρ18ω8 Ρ88898 (Ρ8±18:15θ8Βθ11θ818ι1±θ8, 1913). Β"58θ11Β·(1962).°Ιἔἶ070/ ΘΜ” “ΜΡ 7 ( Οῃ ΟΠ ' θῃ

811ε1Π11νν111, 962).(21938): Ρἰατοκ. 118 19888881 (Ιἶ8ι11ε: Με Βο11οε Εετττοε, 21938). (1967): „ΡΙ1ΠΟ80ΡΙἹΥ θῃὀ ΡΟΙΜΟΒ.. ΡΡΡ 109434.

ἐ)1ἶἶ¿1?:1ἑἕ4)Τ|”0”ε ΡΖ“[Ο”'"ί"”€ αθ Ζ Α”"”" (ΡΜ: 11811888 ΚΚ. (1977). Μύθος, 81818. 1. Ράλλη, Κ. Χατςηεεημοο1 ,1971 .(21968)±Ρ18±8ῃ ς1>8±18± 11.11.19., 21968). (Αθηνα Εθμἶις )

1ὶο1›111εο11 Β. (1941): Ρἰατο 8 Εατἰἰετ Πἰαἰεστἰε (ΙτΙ18‹:8, Ν .Υ.: Οοτ11ο1ΙΒγ18 Ο. (1966): Ρἰατο 1 Ρτοἔτεεε ((ῖ81111:›τ1ὸἔ8: Ο.11.Ρ., 1966).

; °° ' Κ.Κ. Ρ 41962 ” ΡΡΡ 85­90.Πηἰνοτεὶ Ρτοεε 1941). (1967) Βθνκἶἶ οἱ ΟΡΡθτ( )­[Υ ' 8811‹ονο1 8τ (1 (1986) Τ188οε1γ 81181118 ΕεΙυ‹:8τ1ο11 οί 1110 1)ε111οε:(1971): "Ρ18το'ε 8ορ818ί1ο11 οί 1ὶε±85ο11 8118 1988118” Ρἰπο­ Α .Μ Ηθ, Β το Ρ18τΟ„ Θϊεἀ ΤΜ θά ακό) ΡΟ­. 1 11 ο ε οερ· , 8 9πεειε 16 (1971) 38­48. 1 ΪΚΘΙ (ΙΕ Α 61

. , . . 1 Ζἰτἰεαἰ Τηεοηὁ οὀ. 1.Ρ. Ε111›811 (Βε: ογ 811 οε 118 Θε:1ὶο11111εο111 Τ. Μ. (1970). Ρἰατο 8 Ρεμαιοἰοἕγ (Τοτο11το. Π111νο1ε1τγ οί 1. Πῃἰνθτῇτγ Οἱ ΟΘΜΟΪΠΗ Ρϊωε, 1986) 274803­

ΟΪΟΠἙΟ ΡΜ* 1970)· ε8Π188 ο. (1964): 91118 80018110 Ρ8188οΧ8$„ 19811 73 (1964) 147­161.1ὶο11‹1ο Ε. (1925): Ρεμείιε: 7718 διιἰτ ο/δοιιἰε απιἰ Βεἰἰε/ἐκ Ιπκυτοτταἰἰη»

(1971)· "Ρ18το)ε Ρτοταἔοταε 8118 ΕΧΡ18118τ1ο11ε οί 9νο81‹­αυιοκἕ Με Οτεεἐε, 118118. 9ν.Β.Η1111ε (Ι5ο11‹:1ο11: Κοἔ811 Ρ8ιι1, 8„ ἑω. 264 298

1925)· Μ­ _ Ε 81 18· 1. οτα·ΒΟΠΠΠ 1. (1975):Μα .Ο Μό Ηὴθἶοησἱ Α . ΖΟ. Ο (1988). Ρἰατο απσἰ τειι. ινο εοπεε ο/ ονε( Χοτ.Υϋτἰὀ .81 τι κοιεπ τεεσε ( 8111­ ΒΙΗΟΙΜΘΙΙ7 1988)

88, Μ8εε.. Η8τν81‹1 Π111νο1ε1τγΡτ8ε$, 1975). ·Ζ3 _ ..Μ Ο (19 Ρ1 Ε Η 8 Η­Μ Ι1ἰο5ο11 1. (1979): “Ρ18το®ε Μγί11 οί τ11ε Ιἰονοτεοεἰ Οοε111οε”ἱΜετα 33 88Ϊἔθ8Πῖὲ:ἶ|ὲ3'2(11ἶἶἐ2ἔἶ19Ξἐ( 66921728 Ο 8 ΗΥ Θ ων Ζ 87

1979 59 85( ) _ ”

Δ (192Ζ­192311): "8ο118 811‹1 1981108 88 8 ίυ11οτ1ο11 οί τίιο 81881”Κο8ο11 81. (1959): 'Όο11111Β1νοοε1 8118 Θ1ο‹:1‹ Αοετ118τ1‹:ε” Ρἢτοπεεἰε 4

Η ' ­192 493­5021959 135 148 Ηιὺ!9ε11|οιιτπαΖΖ1 (19ΖΖ 3)( ) _ '

Η 8 ‹1ο 8 Τ] 1962 · “Τ11ο εττιιοτυτο οί τ11ο εοι11 8118 τ11ο ετ8τ8 111(1968): Ρἰατο 19 δχκιροεἰιικπ (Νενν Η8νο11 8118 Εο11‹1ο11: Υ81ο ΗΠΠ ΤΡΙ8ἐΟ',8(£αΜ),ζ Επιῃω 60 (1962) 37­55.Π111νοτεἰτγΡ16εε, 1968). Ϊ „ 8 . (1 1 Ρ] τ . Ε Α(1988): Πω Ω αἴἴεἰ Ζ) Μ Ρῇιο ἢ [Ζ Ρ Ν (1968). Τ11ο οο18τ1ο 19818 οΧοε 111 8 οε ων:

“ 8 86" Ι 19" 8 3" ®"7( 8" 1 859 ­869.118 96 1968 421­434.Υοτ1‹811ε11.ο11ε1ο11:1ὶοιιτ1οὀ8ο, 1988). οοῃιῃιἶηὶτᾶη ΟΠ Ο εῃῃθδο., ἕἕ ΖΖ Μ Ι” ἰ­

Βοεε Π. (1951): Ρ!ατο8 Μεση» ο/Ιαἴεαε (ΟΧίοπ1: Ο181811ὀο11 Ρτοεε,1951).

Βοεεεττὶ Ε. (1988): “Ε1ὀ111ο11τε 8' 8118 111ο181ο ηυτἰεἰὶῳιο ‹1811ε 188 15019 88Ρ18τοι1”/Ιτσίιἰνεε ιἰε Ρἰιἰἰοεορἰτἰε άι: Πτοἰτ 33 (1988) ΖΖ9­242.

·¬­98­8­8›¬­8998·×9·­8·

(1972). Νοτοε ο11 τ11ο Μεινε οί Ρ18τ 8 ετιπ οί 8 ετ

τωτε ο/ Οἰαεεἐεαἰ δτωαἰεε. Βυ11οτ111 8ιιρΡ1ο111811τ Ζ8 (1972).(1973): "Ρο11ο1οἔγ 8118 Εε‹:118το1οἔγ 111 Ρ18το°ε Τἰκπαειιε 8118

Εαινε” ΟΩ 23 (1973) 232­244.

Page 216: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

430 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΑΑΜΙΙΙΗΑΑΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 431

(21975): ΡΖατα. Τἰω βαυνε, τΙειΙ1ε1ετ1ο11 ειΙ1εΙ 1Ι1ττο‹1υοτἰοΙΙ 81118161 13.13. (1945): "ΤΙΙΘ Πεο οἱ Βτειεο ΒιΙε1ΙΙε:εε το Ροτττεγ ΕΙ1Ιο­(ΗειτΙ11οΙ1‹1ε Ινοττ11:Ρε:Ηἔιι1Ι1, 21975). · τ1οΙ1 111 ΟΙΘΘΙΙ Ττειἔσιἰγ”/1|Ρ|1 66 (1945) 377­397.(1991): Ρἰατοἰτ Ρεκαἰ (Ϊοαἶε: ττασἰἰτἰαπ, σοκττονεπψ, ααα τε­ 811011­τγ Ρ. (1914): "Ρ1ειτο'ε βαινε ει11ε1 τ11ο Ποὶτγ ο1ΡΙΗτο°8 Τ11οιιΒ1Ιτ”/ακα ἰπ Οτεεἰσ Ρεκαἰοὅφ (ΟΧἙΟΙΙΙ: (31ειΙο11ε1ο1Ι Ρτσεε, 1991). €”Ρ!1 (1914) 345­369.

8ενειΙΙ Π. (1964): “8‹­:1ί­ΡΙοὀ1‹:ειτ1οΙ1 111 Ρτοταἕοταε 330­331” Ρἰττο­ (1933): 14/Ριατ Ρἰατο Σαἐεἰ (Ο111‹:ειἔο: ΤΙΙ6: ΠΙΙ1νοτεΙτγ οἱπεεἰε 9 (1964) 130­135. (]111οειἔο Ρτοεε,1933).

8‹:Ι1ειοΙ‹­:Ι Β. (1953): "Π 1τ1Ι1έτειΙΙο ὀ.1ει1οοτἰεΙιιε: εἰοε 1.028 εἰε ΡΙειτοΙ1 οτ (21968): Τἰαε Παπ): 0)" Ρἰατοϋ Τὴοαἕἰατ (Ο1Ι1οειἔο: ΤΙΙΘ ΠΙΙΙ­εει εἰἐῃἰἱὶοετἰοη ΡΙ111οεορ1ΙΙ‹ΙιΙο” ΗΡΙ1 143 (1953) 379­412. νοτεὶτγ ο1(3111οει.αο Ρτοεε, 21968).(21969):£α Ωαεετἰοπ Ρἰατοπέσἰεκπε (ΝοΙΙ‹:1ΙἑιτοΙ, 21969). 81ε1ΙΙε11 Μ.Ι. οτ ΗΙ. (1991): δοακεε α/ Πτατπατἰσ Τ|1εοη× Ζ· Ρἰατο το

8ο111ρροτ 13.97. (1963): "ΜἰΙ11‹:ε1ε 111 τ11ο Αττε 111 Ρ1ειτο“ε Δαινε” Οοπἔτενε (()εΙΙ11›τἰἀὲ‹:: Ο.Π.Ρ., 1991).|οιια1αΖ ο/ Αεετ/αετἰεε ακα Αα Οατἰσἰαπ 22 (1963),199­ 811‹οε ΕΕ. (Ζ1969): Τ/σε Οαεεἰσ 1/ῖειν 0/ Ροετη (Νονν Υοτ1‹ 81111

202. Ι.οΗ‹1οΙΙ: Βειτηοε ειιπἰ ΝΟΒΙΘ. ΜΘΙΙΙΗΘΗ, 21969).8ο11ι111Ι Ρ.­Μ. (1947): Ζἶτααεε εαπ Ζα /αὺαἰατἰοπ ρἰατοπἰσἰεκπε (Ρειτὶε: 81ΙνοΙτ11οτ11ο Μ.Ι. (1973): "ΜΙ1ΙταΙὶεΙ11 111016 13ειννε?” .$Ὁ 49 (1973)

Ρ.Π.Ρ., 1947). 29­38.(1948): "1ἰ6:Ι1ΙειΙαυ0ε ειιτ Ιει τοοΙ11αιιε: εἰο Ιει τορέτἰτὶοιπ εὶαηε ξ 811Ι1οΙ1 Β. (1978): Μἰκα ακα Μααπεεε ίπ Απεἰεπτ (ἰτεεοε: Με σἰαεεἰεαἰΙε Ρ!1έαοκ”ΚΕΟ 61 (1948) 373­380. τοοτε ο/ πιοαεαι ρεγσἢέατψ (Νονν ΥοτΙ‹: (]οΙΙ1ε1Ι ΠΙ11νε;Ιε1τγ(1950): "Ρ1εΙτοΙ1 οτ Ι” 11166: εἰ” ε:Χρ1οΙετ1οΙΙ Ρ1ΙειΙΙ11ειοο­ 1 Ρτοεε, 1978).‹:1γΙΙειΙΙ11εμιε”|ΡΝΡ 43 (1950) 279­281.

1 81ΙΙο1ει1τ ΤΑ. (21967): Α Ηἐετοψ Ο/Οτεεἰε Ροἰἰτἰσαἰ Τἰαοιιἔἰιτ (Ι3οΙ1ε1οΙ1:(21952): Ρἰατοκ α Γ απ είε εαπ τεκτρε (Ρειτὶε: Ρ.Π.Ρ., 21952). Βουτ1οὀ8ο εΙ1‹1 Κε­:8ει11 ΡειΙιΙ, 21967)

8οΙΙννε1τΖοτ Β. (1934): “Μ1Ι1ΙΘε1ε 11110 ΡΙ1ειΙΙταε1ει” Ρ|1ΖΖοΖο8ιιε 89 . 81‹οΙ1ΙΡ 1.13. (1952): Ρἰατοἰε: δτατεεκιακ (Ι3ο11ε1ο11: 1ὶοιΙτ1ο‹:ὶ8ο ειΙ1‹1

(1934) 286­300. ΚΘΗΗΙ1 ΡΗΙΙΙ, 1952).(1953): Ρἰατοπ ααα εἰἰε ὺἰἰαεκιἰε Κακετ αετ Οαεεἰιεπ (Τϋ­ 811011 Β. (1981): Η ανακάλυψη του πνεύματος, μτφη. Δ.Ι. ΙακώβΙΙΙΙΙΒΗΙΉ Μ.Ν18ωεγθΙ, 1953). (Αθηνα ΙνΙ.Ι.Η.Τ., 1981).

8οο‹1ε:1 ΗΕ. (1987): Βἰαἴεεἰε ακα Μγτἰι έκ Ρἰαταε δτατεεπιακ 3 8ο1Ι1ΙεοΙΙ Ρ. (1942): Ρἰατοϋ Τἰαεοἰοἔγ (Νονν ΥοΙ1‹: (ἰοτ1Ιο11ΠΙΙ1νοΙε1τγ((ὸττΙ11ἔοΙΙ: να1Ι‹1οΙΙ1Ιοοο1‹ ιΙΙ1ε1 ΙἱιιρΙοοΙ1τ, 1987). Σ Ρτεεε, 1942).

8οοΙΙΙΙοον 8. (1988): Ρ!ατο'ε Μεταρὴμεὶεε ο/Εααεατἰοπ (ΕοΙ1ὀοΙΙ ειΙ1ε1 8ο1ιὶ111ό Ι. (1919): Δα Νοτἐοπ Ρἰατοαἰσἰεπκε α' Ζκτετπιέαἴἐαἰτε εἰακε Ζα

Νονν ΥΟΙΚ: ΙὶοιΙτ1‹:‹1.<¿ο, 1988). ρἰαἰἰοεορἰαἰε αεε αἐαἰοἔαεε (Ρειτὶε: Α1οει11, 1919).8ὀο11ειΙΙ Ε. (1930): Ζ.α αακεε ἔτεσααε απτέαιιε (Ρειτὶε: Ε. 06 Βοοοειτἀ, 8ὸτ15οΙΙ1 ίὶ. (1966): Μἰκαεεἰε ακα Αα (ΠΡΡεειΙει: Αρροὶϋοτἔε ΒΟΚ­

1930).4 11481811, 1966).

86881 Ο11. (1962): "θοτἔὶειε εΙ1ε1τ1ΙεΡεγο11ο1οὲγοΙ"τΙ1ε 13οεοε”ΗδΡ|1 11 8Ρειτε11οττ ΡΕ. (1971): "ΡΙειτο ειε ΑΙΙτΙ­Ρο1ὶτ1οειΙ Τ111Ι11‹ε:Ι” Ρἰατο Π66 (1962) 99­155. 174183.

8οεο11ε1‹ε Α. (1963): "Ηε­:ε1οΙΙ1εΙΙ1 111 τ1Ιο Ρτατα(ςοταε”]ΗΡἰα Ι (1963) 8ρΙειἔι1ο ΚΚ. (1984): “Ρ1εΙτο ει1Ι‹1 ()1111ε1το11“ε (ὶει111ε:ε”, στο (ῖτεατ73­79.

Ν Ροετη» ακα Ρὴἰἰοεορἰπμ δϊαεἰἰεα ἐκ Ηοαοατ 0] Ζ.. 14/οοεἰὸιη,

σ

#1

Page 217: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

432 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Ϊ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 433

οὸ.Π.Ε.Οοτ11οτ((ῖΙ11οο, (]ειΙ1ἰοτ111ε:8οΙ1οΙειτε Ρτοεε, 1984) 5 (1956): Ρἢἰἰεὺασ απιἰ Ερἰκοκαἰε, οσε Κ Κ1ἰΒει11εΙ‹γ, Θ.

2757284 Οεὐοἔοτο, ΑΩ. Πογὀ (Εο11σοΠ:Τ. ΝοΙεο11 εοἀ 80118, 1956).

8τειΙΙογ ΚΡ. (1975): “ΡΙειτο'ε ετευηποοτ ίοτ τΙ1ο ὀἰνἰεἰοο οί τΙ1ο τοει­ (1961): Τἰπε δορἰαἰετατκἰ τἰαε δτατεεῃωκ, οσε Κ. ΚΙ1Ι5ε111εΙςγ, Ε.

εο11111ἔ ειοεἰ ειρροτὶτὶνο 0161111­:11τε νν1τ11111 1116 εοιιΙ"Ρ|1τοπεεέε Αι1εοο111οο(Εο1κ1ο11:Τ. ΝοΙεο11 εισα 8ο115, 1961).

20 (1975) 110­128. Ι *(101980): Τἰαε Εαννε, στο Τἰαε ΟοΖ!εστειἰ Πέαἰοὅπεε ο/ Ρἰατο

(1983): Απ Ιπττοσἰωστἰοπ το Ρἰατοζτ Εαινε (ΟΧίοτ‹:ὶ: ΒΙειοΙ‹­ 1ἰκεἰιωἰἰπἕ Με Δεττενε, οσε Ε. Ηε11111Ιτο11, Η. Οειιτῃε (Ρτ111­

ννοΙΙ,1983).8τει11ίοτε1 ΧΜΒ. (1983): (ῖτεε·|‹ Τπιἔεεἰν ακτἰ Με Εκποτἰοπε (Ι3ο11εἰο11:

ΙὶοιιτΙοὀἕο εισα Κοἔειο Ρειι1Ι, 1983).8τοΙσο111ἑ Ι). (1984): “ΤΙ1ο Ρ11γε1οειΙ Κοοτε οί Μονε:111ο11τ. Ρτορειτὶοἐ

1116 οοὀγ ίοτ ειοτιοη” ΠΟ/1Τ1ι 35­60.

οοτοο: Ρτἰηοοτοο Πηἰνοτεἰτγ Ρτοεε, 101980) 1226­1513.

Τειγ1οτ Ο(].ιΝ. (1976): Ρἰατο. Ρτοτειἔοναε (ΟΧ1οτ‹1: ΟΙειτε11‹1σι1 Ρτοεε,

1976).Τοοιιεειῃ Μ. (1990): “Ισοἔοε 8γ111ροτ1οοε: Ρειττοτηε οί 1116: Ιττειτ1ο11ειΙ

111 ΡΙ1ὶΙοεορΙ11οει1 Ι)τ1111‹1118: ΡΙειτο Οιιτεὶεἰο 1116 δνκαροεἰιικτἦ8ΪθνθΙ”Ι αΡ1ἱΙ1Ο 81101 Ηιθ ΑΓΪ Οἴ ΤΗΤΙΘ” στο Ις);ῃ׿ΡΟῇ¿·α_· α δ)η×ῃΡΟ,ςἰ¿¿ῃ׿ Οῃ ἶῇε $)1ῃ×ιΡ0_ς[μῃι) θα

(1933) 1497155· | Μι1ττειγ(ΟΧίοτὀ: ΟΙ:1το11ε1ο11 Ρτοεε,1990) 238­260.

Βττειιιεε Ε. (1975): Τἰιε Αηςιικπεπτ ακα τἰπε αετἰοκ 0)" Ρἰατοἱε Ιῳιινε 2 Το11Κ1‹υ Ι. (1956): ΤΗε Εναἰαατἰοκ ο/Ρἰεαεανε 211 ΡΖατο'.ε Ετἢἰεε. Αοτει

(Ο11ἰοει8ο: Πιπὶνοτεἰτγ οί ΟΙ11οειΒο Ρτεεε, 1975). 1

ΡΙΙΙΙΟΒΟΡΙΙΙΟΗ ΡΘΠΠΙΟΗ ΧΙ (1956)4 2 . × × 9 , _ _

ΣἩ%9ΌΈ©η Ι­ ( 1949)·Π4ατ(ϋ1|0§ΣυμπΟσ!Ο16 Μτμενον, μεταφοασω Τθτο Μ. (1954): "Ιοο τοτειΙ1τει11ε111ο σο ΡΙετοι1” ΒΑΟΒ 4ὲ:ι11ο εὀτ.

491 εθμ­ην€1α‹(Αθηνα: Ι.Δ­. Κολλαοος, 21949). Ι (1954) 46­59.ιι 1νει11 Ι.Ρ. (1961): ΤΙ1ο Ι1ο‹1ο111ε111 111 ΡΙειτο'ε Ρτοπιἔοπιε” Ρηνο­ Ξ, ΤΙ1ειΙ1›οτἔ Ι. (1962): “Ρεὐεο ΡΙοειειι1οε”7Ρ|1 59 (1962) 65­74.

ῃεαίδ 6(1961)1Ο_ἦ8­ 1 )ΤΙ1ει1111ει1111 ιδἰθ. (1985): "8ροοοΙ1 ειοεἰ 81161106: 111 1116 Ονεετεἰα 1:

ΘΡ ΙΠ Θ­ 0988):Ηαο1α1α ελληνικη 11›ανωὁ111 σε σνηναή παθω­ Α811111­1111101 1025­1029” Ρνοεῃα 39 (1985) 99­118, 221­

9840771 ΜΦΩ­ ΒΔ. Ασημομυτη (Αθήνα: Παπαδήμας,

1988): Ι ΤΙ1εεΙοίί Η. (1982): δτααἐεε ἰπ Ρἰατοπἰσ Οἰιτοποἰοἔν (ΗοΙε111Ι‹1: 8ο­237.

ἕειττειιπτ Ι). (1955): ΡΙστο σε Ι)τ:ι111ειτὶετ ΖΗ8 75 (1955) 82­89. οὶοτειε 8ο1ο11τἰειτυ111 Ροιπιπἰοει, 1982).στο Ι. (1928): Ι1111τειτ1ο11 111 ΡΙειτο ε Ιἰορυωιο” ΟΩ 22 (1928) 16­23. Ϊ (1989): “ΡΙειτο111ο (ῖΙ1το11οΙοἔγ” Ρὴνοπεεἰε 34 (1989) 1­26.

(1932): "ΡΙΜΟ ΗΜ Ι1Ήἰτ9τ19Π” ΟΩ 26 (1932) 161­169. ) Τσατσου Κ. (31980): Η νοινωνικἠ φιλοσοφία των αοχαιων Ελλή­(1933): “ΡΙε1το ει11‹1 Ι)1ε1ειοτ1οἰε111”Ηετπιατ!1επα 48 (1933) 93­ 1 νων (Αθήνα: Εστία, 31980).

1111861 Ε. (1967): "(]ο11το1ι1ροτειτγ Ατιτἰ­Ρ1ειτο11ἰ8111” ΡΡΡ 91­107.113.

0936) “ΟΠ ΙΜΟ: Ι­Μ Χ 8890­4” ΟΩ 30 (1936) 48­54. 1 1111118011 ιο. (1984)± ·:Ρ1ωε111θ 81111 ο1ε11θ8ε± Α 1ι18ω851ο±1 01 1.σΒΤειγΙοτ ΑΕ. (1928): Α Οοκικιεπταη οκ Ρἰατο '11 Τἰτπαεωε (ΟΧ1ο1‹1: Ι

(οεΙ111ἔ 111111 Οίἱ. \δ/.Τειγὶοτ Τ|1ε Οτεεἰσ οκ Ρἰεαεατε 7, στο

ααῖθῃςἰοῃ ΡΓθ$8> 1928)· Ν)Οκ)"οταἶ δτασἰἰεε ΖπΑπσἰεκτΡ1ιἰ!οεορ|1ν, οὀ. 1. Α1111ε1ε (θκίοτὸ

(1934): 7716 βαινε ο/Ρἰατο (Εο11ὀο11: Ι.Μ. Ποστ, 1934)*. , Οὶειτοῃὀοῃ Ρτοεε, 1984), ν. ΙΙ, 209­221.(51948): Ρἰατο. Τἢε Μακ ευπἰ Με ινοτ|‹ (Εοιπἰοο: ΜοτΙ1ιιο11, 16 νειοἰπουττο Μ. (1954): Ιω ρ|12!οεορ|1ὶεΡοΖ2τἰ‹με αε Ρἰατοπ εἰαπε Ζεε 1.08519218) Ξ

. . . . ._ . .. (Ι.οιινει1τ1. Ρ1ι15Ι1οειτ1ο11ε Πιῃνοτει τειιτοε σε Εουνειῃ, 1954).

σ43αέ­

Page 218: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

434 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 435

νθωθΠἰἶἶ9η2]·1(11ἕἶἶ5 αΡ1ἶ“·τ0 91 19 1399819” ΜῃΘ|”ω”1/ῃ© 8όΓ­ ΠΙ) 12 Εο11εΙοι1: Τ11ο Πῃὶνοτεὶτγ οί ΝοττΙ1 Οε1τοΙἰ11ε1 Ρτεεε, 21988).

(1949): Μέ111ε.εἰ.1. ΡΖατο)ε εἰοσττἰκε 0)” αττἰετἐσ ἰκπτατἰοπ απα ἰτε _ νν818Ι1 ΙΐεὲἶζόἐὲΞἰἶηἔἕἔεῖδοἰἶἔἕἶιἰἔοὔῃῖζἐζἰἶἱἐἔἕ (ΝθννΜεαπιπἕτοαε (Ι5ε:1ὀοι1:ΒτἰΙΙ,1949). ννειττ9ι1 Β. (1984ει): “Ι)ειι1οο: Πονωορὶιπἕ 8911­1111999 111161 8911­9»(195Ζ): "Ιιεινἰονν οί (3.1. εἰε ντὶοε δρεἰ ὑἰἕ Ρἰεπο” Μπε­ Ρἶθωοῃτῃτοηἔῃ Μονθῃιθῃτ” Πη/ΙΜ 87­105ΙἔΖξ5Υ%9›ἕΞΖ7Μ (19841σ): "Πτει1τ1ει: Πεὶῃἔ τΙ1ο Ιι11ειἔὶ11ειτἰοτι εε ει 8τε:ρΡ1119­

° ῃθῃιωἄῃα 891­ 7 1 Ρ ΙΟ 11” ΠΟΑΤΙ1 131­155.(1957) 254­Ζ58. ννειτιγ ]έἕἶ1(ἶ92ἕ):θἐῖΞΞΣΑεΞ;ι\Ζ1Εἱ‹: 77160791. Α ετιιεἰχ 0)” δαἰἰἰετἐσ απεἰ

νθἶῃᾶῃτ ]·_Ρ· 11975): 191989 θτ ΑΡΡ8τ011ο9 εἰειηε Ιει Τὶπιοτἰε Αεετἰαετἰε δοπεερτε ἐκ Με ινοτἰσ ο/ Ρἰατο απά ΑτἰετοτἰεΡΙειτο11ι‹:1ο11119 εἰο Ιει Μ1111ε:εὶε”7ΡΝΡ 72 (1975) 133­160. (ιοῃὀοῃ: Μθῃπιθῃ 1962).

νωἴθ Ι19ἕἔ958): “ΡΙ­11011 91 91091808” ΒΑΘ­Β 191110 861: Πο 3 9818111919 1‹.Α.Η. (198ο)±,·1Τ11θ Ριηοθ 011116: Ρ1ωε1Μ1Π 1111018

( › 15­26· 9181091881, Ρωοηεω 25 (1989) 270­305.(1960): Ρωοῃ· Οῃἴπἰιω Πἴἴέἴαἰἴε (ΡΗΠΘ: ΚΗΠ9Ις8ἱ9919 1960)­ Ν1 ννειτεο11 Ο. (1988): Ρἢαπταεἰα ἰπ δἰαεεἰαιἰ Τἰαοωἕἰιτ ((ειΙννειγ: (ειΙννειγ

ν1‹:ὶει1­ΝΖ9Πιζἶ)( Ρ:τ.(197ἕ)1Ἱ“Ιἔειτηε ΙΧΪΗ1 οίὀτΙ1ο δτατεεκταπ. Τ11ο Πωνθϊεἰ­[Υ ΡΪΘΒΒἸ 1988).ιἐιιι 198 ο 9 ο 911 99 911 οί Η1ετοτγ"|Η5 98 Τ_Β_ 2 : "Ρ1 εἰ Α1' Ι Ο 5 7 1 Ο Κ(1978) 132­141. ννο1›ετοτΑΠ„ ἔΒ9ἕ1ἐ52) ἑιἕἐ 911 ιετοτ 9 ειε τιτιοε ο τοο

νΙ88τ08 0· (1956): αΙΠτΓ9999ἴἰ9Π”› στο Ρἰαἴθἶ Ρἴοἴαἔοἴαα. 118118. Μ. Ψοἰεε Κ. (1984): “Τ11ο Ηοὀοῃἰο Οει1ουΙυε 111 τΙ1ε: Ρππαἔοταε ειι1‹ὶτΙ16:ί991ἱν9Ιὀ, οεἰ. Ο. νΙειετοε (Νονν ΥοτΚ: Βοϋϋε­Μοττ1ΙΙ, 1956), Ρ)ωεά0×›]ΗΡ)ι 27 (1989) 511652­

α8 (199Οει): "Α Κεηοἰιιὀοτ το Ρτοίοεεοτε ΟοεΙ1119 ειιπἰ ΤεγΙοτ”: οοτει ιο ογνε 89 911 Ρ1ει1οι11ο 'Ροεε11111ε111”°, 1 ­Πἐξ έἔ957) 2267235; ἰῇ. τΙ1‹: Ρτοταἔοπιε 9119 1116: 8οΡ111ετ”ε

: Οοτατθε ΟΠ ΟΪΗΜΗ73 Ρ Οεῃα 23 (1969) 71­88­ ίὶυειτει11τοο'°/ΙκεἰεκτΡἰαἰἰοεορἰω 10 (1999) 17­39.Ζξἐῖ)ἕΞΧἘΓὀἑ 9Ἐ1ξἶΠάΟη”Ρ1θ887 1975). ννθει Μ1. (1966): Ηωω, Τ1ωΟ8Οῃ)ςο›11οῳ± 9.υ.1>., 1966).Ζ 9 ειτ ε ο πτιιο ,Ρδ 918­423. 17711119 Β.Α.(1989): Μγτἰι αιπἰ Μεταρἰιγεισε επ ΡΖατο'ε Ρἢαεεἰο

ἑδ 3Ξ)· ΤΙΊ9 19999999] 98 99 Ο9199ἴ ΟΪ Εονθ 19 Ρὶαἴο” (Εο11ὸο11 ει11‹1 Τοτοῃτο: Αεεοοὶειτεεἰ Πῃἰνετεἰτγ Ρτοεεοε,_ ' 1989).

219819 #8 · Ρ1 · == ­ . , . .νοθἔθϋἑ Ε (195©)· ὅἶἐῃ ἙΚΙἘΙΟ ΕΟΪΪΙ Ζε 38 42· 1771191 1. (1946): ΡΖατο ε Τἰαεοηκ ο/Μακ (Οειι11Βτκ1997 Μειεε.. ΗετνειτὀΒῷ Θ­Η; εταἔ ωὔοη .Ο οπο ακα/1πετοτΖε (Βειτο11 ηῃἰνθτωγ ΡΓΘΒΘ7 1946)

_ 8 ° ΠΒΙΗΠΗ ωτθ ΠΝΘΓΒΠΥ ΡΓθ88› 1957)­ (51971): Ρἰατοα Μοεἰεῃτ Επεκπἰεε απιἰ Με 77160191 Ο/Ναπιταἰνο18τΙε11ὀοτ Η.­Β. (1960): Με Δω: ιιπεἰ ιἰαε (ῖιιτε ὺεέ Ρἰωοκ Μ", (ηῃἰωἔο δω Εοῃὀοῃ: Τῃθ Πῃὶνθτεὶω Οί Οῃἰοᾶἐο

(ννϋτΖ1:›ιιτ9, 1960). Ρτοεε 51971)2 . ­ ­ 1 °

ν/81811 ( 1988)­ Με Ι/9179998 Οἴ Εῃΰωῃΐῃιθῃἴ­ Εαώ) Οτεεἰσ 97111019 ΡΑ. (1959): “ΤΙ1ο δτειτιιεοίΒε­:εεοι1111Ρ1ετο'εΡεγοΙ1οΙοἔγ”Ιἀεινε ο/1716 Ναπιτε απεἰ Ριιπστιοπ ο/Ροετη (Ο11ειρε:1 Η1ΙΙ 9119 Ρῇἴθῃωὼ 4 (1959) 511158.

Page 219: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

1

436 ΔΗΜΗΤΡΗΣ Ν. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ τ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 437

ν71ΙΙἰω11ε Β.Α.Ο. (1959): “ΡΙοειειιτο ε111‹1 ΒοΙ1οί” Ρτοεεεάἰπἔε ο/ Με 91 ((ὶὸττὶ11ἔο11:νε11ὀο11Ι1οοοΙ‹ ιι. ΙἰιιρτοοΙ1τ, 1988).Αιἱετοτεἰἐαπ δοεἰειγ 1959, ευρρ. νοΙ. 33. 57­72. (1990): “ΙὶΙ1οτοτ1‹: εε Ι11εττιιοτ1ο11: Α Ιἱοεροοεο το Χ/1ο1‹ετε

ΙΝὶΙΙἰει111ε ().Ι.Ρ. (1974): "Ρ8180 ΡΙοειειιτ‹:ε” Ρ|12Ζοεο¿Μ2εα! δτιιιἰἰεε 26 ο11 ΚΙ1ετοτἰ‹: 111 τΙ1ο Εαινε” Ρἢἑἰοεορἢχ εκεί Κἰιετοτἐε 23(1974) 295­297. (1990) 125­135.

ν7ἰ11Ι‹Ιοτ ΙΙ. (1990): Τἰιε ΰοκετταἰκτε ο/Πεεἐτε. Τἢε Ακτἢτοροἰοὅγ ο] ΖειΙ‹οροιιΙοε Α.Ν. (1975): Ρἰατο οκ Μαη (Νενν ΥοτΙ‹: ΡΙ1ἰΙοεορΙ11οειΙεεχ απεἰ ἕεπαετ Μ Απεἰεπτ Οτεεεε (Νενν ΥοτΙ‹ ει11‹:1 Εοι1‹1οι1: Ι31Ι›τει1γ,1975).ΙἰοιιτΙοὸ8ο, 1990). ΖοΙΙοτ Ε. (131931): Οωτἰἰκεε 0/ Με Ηἰετοη» ο/ (ῖτεε|‹ Ρἰαέἰοεορἢγ, τον.

ιδἰἰηεροετ Α.Ι). (21956): Πιε (ῖεπεεἰε ο)”ΡΖατοΒ: Τηοαἔἢτ (Νονν Υο1·Ι‹: νν.ΝοετΙε. ττει11ε. Ε.Ἑἱ. Ρε1111ετ (Ιοοτιὀοο: Κοἐειο Ρειιι1. 131931).8.Α. ΒιιεεοΙΙ, 21956). Ζ‹­:γΙ ΠΙ. (1989): “8οοτειτοε ει11εἰ Ηοε1ο11ἰε111:Ρτοτα¿7οταε 35111­ 358‹1”

9ν111το11 ΚΙ., Οετοογ Ρ. (1981): "ΡοΙἰτὶοειΙ ΤΙ1οοτγ”, στο Τἰαε Ζ.ε¿>αε)›1 ΕΑΟΙΜ 5­Ζ5.

ο¦ (Ἡεεεε. Α Νειν Αρρπιἰεαἰ, οὀ. Μ.Ι. Ρἰ11Ιεγ (ΟΧίοτ‹:ἰ ΟΙΘ­ 1

τοιπὶοη Ρτοεε, 1989) 37­64.1)

97181181 Π., Εοει‹:Ι1 8.ν. (1970): "Α ι11ιιΙτὶνειτ1ε1τε ειοειἰγεἰε οί ΡΙειτο11ἰο )ρτοεο ε1ι1‹ὶΙ τΙ1γτΙ1τ11” δοΜρι:τετ δτωεἰἰεε Μ Με Ηιικτακἰτἰεε απιἰΙ/εΜαΖ Βεἰαανἰοιπ 3 (1970) 90­99.

\ΝοΙί1 Ρ. (1989): "Ετοε οτ Εοἔοε: Ξ1 ρτοροο ὀο Ροιιοειὐτ οτ ΡΙειτο11”ΗΡΙ1.­4 7 (1989) 47­78.

\ΝοΙἰ11 811. 8. (1961): Ροἰἰτἰεε από Ι/ῖεἰοπ (Ι3ο11εΙο11: (ιοοτἕο ΑΙΙΘΙ1 ειιπἰΠ11νν:ὶι1,1961).

ννοΙΖ Η.(. (1967): "ΗοεΙοι11ε111 111 1116 Ρτοταἕοταε” ΙΗΡΗ 4 (1967)205­217.

ννοοεἰ Ε.Μ., Ψοοεἰ Ν. (1978): δἰαεα Ιεἰεοἰοὅω ατιιἰ Απεἰεπτ ΡοἰἐτἰεαἰΤἰαεοψ (ΟΧίοτὸ: ΒΙεοΙ‹ννοΙΙ, 1978).

ννοοεἰτυίἰ Ρ. (1976): “Βοοτειτοε οι1 τΙ1ο Ρειττε οί ν1ττιιο”Νειν Εεεε"επ Ρἰαεο απιἰ Με Ρτε­δοεππἰεε, οεὶο ΒΑ. 81111101, Ι. Κἰῃἐ ­ΡειτΙονν (θιιοΙΡΙ1, Οοτειτἰο: Οει11:±1ὀἰει11 Αεεοοἰειτἰοο ίοτ Ρυο­ ι

ΙἰεΙ1ἰ118 111 ΡΙ11Ιο­εοΡΙ1γ, 1976) 101­116.9ντἰΒΙ1τ ΡΑ. (1916): “Τ11ο ΤοοΙ1ι11οειΙ νοοειΙ1ιι1ειτγ οί Ι)ει11οο ει11‹1

8οι1ἔ” ΟΚ 30 (1916) 9­10.Υοι1 ΚΚ. (1984): "ΕΧΡει11ὀ1ι1ἔ Ηιι111ει11 Ροτοι1τὶειΙ τΙ1τουἔΙ1 Μιιεὶο”

ΠΟΑΤΙ1 106­130.Υιι11ἰε Η. (1988): "Α Νενν Οτοοὀ: Ριιι1‹1ει111οι1τει1 ΙἰοΙἰ8ὶουε Βοἰἰοίο 111

τΙ1ο ΑτΙ1ο111ει11 ΡοΙἰε ει11‹1ἱ Ευτὶρἰὀοειη Ι)τειι11ο”Η)›ΡοΜπεΜατα

Page 220: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΤΟΪ ΑΗΜΗΤΡΗ Ν. ΑΛΜΠΡΕΛΛΗ

ΒΪΪΪΘΠΜΪΑ ΚΑΙ ΤΡΑΓΩΔΙΑΤΪΟΠΩΘΠΚΗ ΤΟΝ ΜΑΪΟ ΤΟΥ ἰθθὕ

ΣΤΟ ΑΙΘΟΓΡΑΦΒΙΟ ΤΟΪΙ ΑΓΓΕΛΟΥΒΑΒΪΑΘΕΡΟΪ ΝΙΡΒΑΝΑ 80

ΣΕ ΧΙΛΙΑ ΑΝΤΙΤΪΔΠΑ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙΣΕ 100 ΛΝΤΪΤΪΠΑ ΒΚΤΟΣ ΒΜΠΟΡΙΟΪ­Ε ΓΙΑ ΑΟΓΛΡΙΛΣΜΟ ΤΩΝ ΒΚΑΟΣΕΩΝ

«ΑΩΑΩΝΗ»

Page 221: Δημήτρης Ν. Λαμπρέλλης - Επιθυμία και Τραγωδία-Η Ύστατη Πλατωνική Ανθρωπολογία

φίκου λόγου στην ταξη των συμδαντων αναδυσης καί πλἠοωσης τηςέπίθυμίας, ὡς το τελίκὸ αντίκείμενο τῆς πλέον ποωταοχίκης μέοίμναςτης ὕστατης πλατωνίκης ανθοωπολογίας, που είναι. ­ θεμελίωδῶς ­ηποοασπίση της δίαφοοας στο ένδοϋποκείμενίκὀ πεδίο·=·ῇ έμδολη αυτης,δέν εἶναί πασα ὁ πυοηνας μίας νέας πολίτίκης πεοί τουτέαυτοῖμἡ ὁποία ί

τδίανοίγεί ένα δαθυτατο οηγμα τόσο μέ την ποογενέστεοη πλατωνίκησκέψη ὅσσ'καί μέ τα συγχοονα του Πλατωνα πολίτίσμίκα δεδομένα. γ

Μέ τὀναὕοο Τηίαγωδία γίνεταί αναῷοοα στα κοίσίμα παοεπομενατης ποωταοχίκης μέοίμνας της ὕστατης πλατωνίκης ανθοωπολογίας:στη μέοίμνα ποοασπίσης της δίαωοοας ­ μέοίμνα έπίτευζης της δίαλ­λαγη ς, που λαμδανεί τη μοοῷη δοκίμης επίτευξης μίας αίσθητίκης πα­οαστασης της δίαλλαγης μέσα στην καθη μεοίνότη τα του δίου, στη δία­κοίὅωση τῶν αδίεξοδων του φίλοσοφίκου λόγου ¬ έγγενῶς συνδεδεμέ­νων μέ τη μέοίμνα ποοασπίσης της δίαφοοας, καί στη στοχαστίκη από­πείοα υπέοδασης τους· δλα τα στοίχεια αυτα θεμελίωνουν την κατηγο­οία του τοαγίκου, ένος τοαγίκου αντίτεχνου αὐτοῦ τῶνποίητων, πουσυνίστα την ὁλοκληοωση της ὕστατης πλατωνίκῆς ανθοωπολογίας.

Συμῷωνα μέ την ανθοωπολογία αυτη, μετα την έκκαλυψη του ολουλόγουγία την ἐπίθυμία, μετα την έκδίπλωση της δουλησης είσδυσηςτου λόγου αυτου στο ἐνταῦθα, οὔτε το συμδατίκα καθη μεοίνο ουτε τοσυμδατίκα αίσθητίκό είναί σέ θέση να ποοσφέοουν μία νέα δυνατότη­

: ¬. τ ... : τ ι 6 ο ι ί ίίκ ο ττα αν­τίμετωπίσης της ανθοωπίνης καταστασης· η αντίμετωπίση αυτηω" | ι σ ~ σ Ι :­ ®·‹4..;®3°57 5: τ ετ. ν ..­. _± μιποοτείνεταί να επίτευχθεί μεσα τ.απ*ο τὴν αντίσυ

αἰσθητίκου ὡς τοαγίκου ­ μέσα στην καθηθα δηλὼνεί, δέδαία, κατ° αοχην την ποοσδοκίαηγους του ένταυθα να δίαοοηχθεῖ απο τό λόγο γία

έ τοδοχη ὅτί ὁ λόγος γία­τό

ίίίίίίίίίίίίίίίίίίίίίίίί± ο ο τ ο 7 9 6 ο 3 ± λ

δατίκη είσοδο τουἩ είσοδος αυτή

του συμπα­ἐνταυθα, αλλα καί

δίαμοοῷὼνεί τό

Ν. Λαμποέλλη ς