Το Τέλς›ς.τουβἔ ι Μυθισἰορία

;ε Μ

5* Γ

ωοἩ

14 4”

δη 'Εκδοση

4τ±·=·¬εΣι._·×

Ή

­Ι

Ο Τάκης Μιταλτάκοςγεννηθηκε στην Αθηνα το 1954.Στιούδοιοε Νομικά.Είνοιι δικηγόρος.

ἔε

° ιι `

ηἶκν

Μη"

η ‹

‹

π

Μ Ν. ί

Ἑ

τοΠ.Ϊ1*·±ὲ­±=ἔ°Ξ;5°ὲ;.κ±±?:­ὲἶαἰὲέ;κο

Υ

Ή"

νῖνηΑν

!

ην

56ι

ι

] .

νο.Μ

ν .Ν

1

ν

ὶ.

ἢ

ν

ν ε

ὶΗ

Το Τέλος του Εφιάλτη

Ι

ι

' ΠΔ. ΜΠΑΔΤΑΚΟΣ

/.ζ Ιβ Τέλος του Εφιάλτη\/ Μυθιστορία

Μ Το 'Τέλος του Εφιόιλτηεπιμέλεια έκδοσης: Ελένη Κρητικά­Τσίρμπα Μυθισ­τορίασχεδιασμός εξωφύλλου: ΘΥΘΕ οἰοεὶἔιπ ἔτοιιρ

στοιχέιοθεσιρι ­φιλμςΠ. Ιἰοντομηνὀις,τηλ. ΖΙΟΒΘ 30 891

η Φ: οι ιη ἱΐλ Η ἦ Ϊ.

εκτύπωση ­βιβλιοδέσιοι "Ι Ι Ωχ?‹‹Γ. Αργυρόπουλος ΕΠΕ» Κ. Παλαμά 13, Καματερό ΙΙΙ Ϊ* ΙΙΙ Ι ­ Δ

τηλ. 2Ι0.23 Ι2 817 ­Ιεικ 2ΙΟ.23 13 742

© ΖΟΟ4 , Π.Δ. Μπαλτόικος& ΕΙΒΕΟ ΕΠΕ ι

Γλύκωνος ΙΟ­12 , Ιθθ 75 Αθηνα,τηλ.: 21Ο.72 28 647 ­Ιεικ 210.72 28 θ48

νννννν.ΙὶΙ›το. 81·

εε­ττιειὶὶ: ΙὶΙ›το@Ι·ιοΙ.ἔτ 4

ιη έκδοση: Ιούνιος εοοη2η έκδοση: Ιούνιος εοοη3η έκδοση: Ιούνιος ποοη

ηη έκδοση: Σεπτέμβριος εοοη5η έκδοση: Νοέμβριος 2οο4

ΙΒΒΝ θθθ­490­067­θ ΕΙΕΕΟ

`ὶ

Κέ' ¿±ἕ

Ἡ /„, Θ( Η ;6¿,

Ρ

Ι

ἄι) β. ...¬.......±.;Η." .›ν.›.. .­"....”"¬±ιη

. . ,. .α .....α...„.„....„..._.ῷ_....α.| „.„..„......­..`...ἐ..

ι

Ξ

\

6

ὶ

‹

ῖ

ὶ

!

§

ί

Στη Μαρίνα, τον Δημήτρη και την Αλεξία­πίστεψαν, παρότρυναν, επέμειναν, υπέμειναν

Σημ.τ.Επιμ.:Το θέμα του εξωφύλλου προέρχεται από το Μνημείο του Λεωνίδαστις Θερμοπύλες.

„„$._._„„_ρΣ.τε...­_

ι

ι

Ι

ὶ

Α

ἔ

ΒΥΧΑΡΙΣΤΙΗΣΒΙΣΑΓΩΠΗΩ ΣΗΜΗΙΩΜΑΧΑΡΤΗΣ ΚΑΑΑΙΔΡΩΜΩΤΕΗΗΗΗΓΗΣΗ ΟΡΩΝ

Ηεπεε

ΣΤ'Ζ»

Η%

Θ/

\

Ιι

113'

ἱ ΙΝ1Δ|

1Α'

ΙΗ'

ΘΗΡΜΩΗΥΑΗΣΑΡΙΣΤΩΑΗΜΩΣΠΑΗΙΣΤΑΡΧΩΣΑΘΗΝΑΔΡΥΜΑΙΑΣΥΝΑΓΗΡΜΩΣΚΑΑΑΙΑΡΩΜΩΑΘΗΝΑΔΗΣΑΝΑΒΑΣΗΜΙΣΘΩΦΩΡΩΙΣΗΙΡΙΤΗΣ

ΠΗΡΙΗΧΩΜΗΝΑ

ΑΝΤΙΗΗΡΙΣΗΑΣΜΩΣΑΝΑΜΩΝΗΝΗΜΗΣΙΣΦο1ΒΗ

1ΣΤ| ΑΡΙΣΤΩΝ1Ζ“ ΓΗΡΩΥΣΙΑ1Η“ ΓΝΩΣΗ

ΕΥΧΑΡΙΣΉΕΣ

ια την κ. Ελένη Κρητικα γνώριζα ότι είναι η καλύτερη· δενΓ γνώριζα όμως ότι κατέχει, όπως ο Ελύτης. την απαντησηστο ερώτημα (ποιος αλήθεια ο κόσμος που υπερέχει/. ούτε ότιανήκει στον κόσμο αυτόν. Τον κόσμο που υπερέχει.

Ευχαριστώ τον κ. Δημήτρη Παντελέσκο, επειδή σε στιγμέςδύσκολες γι' αυτόν υπήρξε ταχύς και σαφής· συνδυασμός προ­σόντων ασυνήθιστος.

Ευχαριστώ τον κ. Θαναση Νιαρχο, επειδή με μια γρήγορη! κματια είδε κατι που εγώ αδυνατώ να δω ακόμα και τώρα.

Ευχαριστώ την κ. Ελλη Παγκαλου· ευφάνταστη και δημι­ουργική περιφέρεται ανέμελα στη χώρα των χρωμάτων.

Για τις εμπεριστατωμένες επισημανσεις στο κείμενο ευχα­ριστώ τον ιστορικό των Εκπαιδευτηρίων Κωστέα­Γείτονα,κ. Κωνσταντίνο Σκορδιαλό. Για την τελική διαβεβαίωση περίτης ανυπαρξίας ιστορικών λαθών ευχαριστώ τον κ. ΣαρόιντοΙ. Καργακο.

Ιδιαίτερη μνεία απαιτείται για τον Ανδρέα Μαζαράκη, μετις αποκαλυπτικές και συγκινητικές (προσεγγίσεις), όπως αυ­τές μετασχηματίζονται σε κείμενα από τον Φιλαθλο. για τονΗλία Μπαζίνα, που ήταν εκεί, αρα ξέρει, και τον Νίκο Καρα­γιαννίδη . που δεν ήταν εκεί,αρα δεν ξέρει, μαθαίνει όμως μέραμε τη μέρα, με πνευματική προσπαθεια κοπιώδη.

Το κείμενο θα ήταν ςλιγότερο” στα στρατιωτικα θέματα χω­ρίς τις συμβουλευτικές παρατηρήσεις του κ. Μανούσου Κα­μπούρη , συγγραφέα του βιβλίου Αρχαίοι /Ελληνες Πολεμιστές.

Ευχαριστώ τη Νίκη Τσακου και τη Φανή Λάμπρου για όλητους την προσπαθεια.

Ευχαριστώ την κ. Νίκα Λυμπερακη στο Αρχαιολογικό Μου­σείο Σπάρτης. 6...Εν τω ευ το πολύ'.

11

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ

Ευχαριστώ την κ. Μαρία­Φωτεινη Παπακωνσταντίνου, ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑΠροϊσταμένη της ΙΔί Εφορείας Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτητων στη Λαμία, και την αρχαιολόγο της ίδιας υπηρεσίας,κ. Ελένη Ζάχου. ®... Εν τω ευ το πολύ” και πάλι.

Ευχαριστώ τον Δημήτρη. Ούτε αυτός επώνυμος, αλλά ούτε Σεγω επιλησμων.

Τέλος, για τις πορείες προσομοίωσης στο Καλλίδρομο, μέ­σα στο χιόνι, τη λάσπη και την ομίχλη, για τις προσπάθειες

ύμφωνα με τον Ηρόδοτο, στη μάχη των Θερμοπυλών,το480 π.Χ., δύο εκ των τριακοσίων Σπαρτιατών επέζησαν.

Ο ένας απ° αυτούς, ο Παντίτης, αυτοκτόνησε λίγο αργότερα. Ο

άλλος, ο Αριστόδημος, περιφρονηθηκε από την κοινωνία τηςΣπάρτης και σκοτώθηκε πρώτος τον επόμενο χρόνο στη μάχη

εντοπισμού της Ανόπαιας οδού, με τον Ηρόδοτο και τον Παυ­ Πλαταιώνσανία (υπό μάλης” και για όλη τους τη συμπαράσταση ιδιαίτε­9 (Μΐκἰ Το 489 π.Χ., πάντα κατά τον Ηρόδοτο, ο φυγόδικος καιρες ευχαριστίες Οφει ω σων αν Οπασπίστη ωστα επικ υ ένο Ε ιάλ επέστρεψε στην πατρίδα του όπου

κ › × κ ς φ 9

Ζερβαί Τον ανθυπασπιστη (ΜΥΚ) Δημητρη κουτσουχο και τον και δηόλόγεἕονηθηκε από κάποιον Αθηνάδη. Ο Αθηνάδης τιμήθη­καταδρομέψβατραχάνθρωπο του 13500 σχολείου της ΜΤΚ Κ κε ιδιαίτε α από τους Σπαρτιάτες* για την πράξη του αυτη. ΟΚώστα Προκοπίου. Είναι όλοι τους 'βατράχια με καρδιά απόσίδερο". Δεν εγκαταλείπουν.

Π.Δ.Μ.

Ο

Ηρόδοτος υποσχέθηκε ότι θα αποκαλύψει σε μεταγενέστεροβιβλίο του τους λόγους της δολοφονίας του Εφιάλτη, χωρίςόμως να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του.

* Οι αναφορές στα ηθη και τα έθιμα των Σπαρτιατών ­στο κείμενοπου ακολουθεί­σχετίζονται χρονικά με την εποχή των Μηδικών Πολε­μων , όχι μεταγενέστερα.

12 γ 13

ηῃκ

ΕΠΒΞΗΓΗΣΗ ΟΡΩΝ

αγέλη : τμημα εκπαιδευόμενων Σπαρτιατών,ηλικίας 7­14 ετώναγωγή: σπαρτιατικη εκπαίδευσηΑειμνηστος: Σπαρτιάτης οπλίτης, που διακρίθηκε στη μάχη των

ΠλαταιώνΑισχύλος: ο κορυφαίος τραγικός ποιητής της αρχαιότηταςΑλφεός: Σπαρτιάτης οπλίτης, που διακρίθηκε ιδιαίτερα στη μάχη

των ΘερμοπυλώνΑμφικτυονία: πολιτικη ομοσπονδία πόλεων­κρατών της αρχαίας

ΕλλάδαςΑνάγκη : η μητέρα των τριών Μοιρών, κατά τον ΠλάτωναΑνόπαια οδός: το μονοπάτι που υπέδειξε ο Εφιάλτης στους Πέρ­

σες, οδηγώντας τους πίσω από τους Ήλληνες που μάχοντανστις Θερμοπύλες

Απέλλα : η σπαρτιατική “εκκλησία του δημουζ η συνέλευση δηλαδηόλων των Σπαρτιατών με πληρη πολιτικά δικαιώματα

αργεμώνη: αγριμόνιο (ιαματικό φυτό)Αρχίδαμος: βασιλιάς της Σπάρτης από το 469 π.Χ. μεχρι το 427 π.Χ.αυλός: πνευστό μουσικό όργανοΓερουσία: το ανώτατο πολιτικό όργανο της Σπάρτης, αποτελού­

μενο από Ζ8 γερουσιαστές και τους Ζ βασιλείςδαρεικός: περσικό χρυσό νόμισμα· το εισηγαγε ο Δαρείος Αί περί

το 510 π.Χ.Διηνέκης: οπλίτης που διακρίθηκε ιδιαίτερα στη μάχη των Θερμο­

πυλώνδόρυ: όπλο μακρύτερο και βαρύτερο από το ακόντιο , μήκους Ζ ,Β μ.

περίπουειρην: Σπαρτιάτης ηλικίας ΖΟ ετών, στον τελευταίο χρόνο της

'αγωγής'ενωμοτία: μονάδα του σπαρτιατικού στρατού, δύναμης μάλλον 32

ανδρώνΒύρυτος: οπλίτης που διακρίθηκε ιδιαίτερα στη μάχη των Θερμο­

πυλών

1?

ΠΔ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

Ἡφοροι: Σπαρτιάτες άρχοντες, Β στον αριθμό· εκλέγονταν με ετή­ Ποσειδώνιος: Σπαρτιάτης οπλίτης που διακρίθηκε στη μάχη τωνσια θητεία Πλαταιών

ζυγός: οριζόντια σειρά οπλιτών σε παράταξη Πυλαγόρας: ένα από τα δύο μέλη κάθε αντιπροσωπείας στην Πυ­ιλη : τμήμα εκπαιδευόμενων Σπαρτιατών,ηλικίας 14­20 ετών λαία Αμφικτυονίαιμάτιο: τετράγωνο μονοκόμματο ένδυμα χωρίς ραφές, συνήθως Σάρδεις: δυτική πρωτεύουσα του περσικού βασιλείου από το 547

μάλλινο ή λινό , που το φορούσαν άνδρες και γυναίκες π.Χ. , στους πρόποδες του όρους Τμώλος της Μ. Ασίαςκρυπτει/α:η ίμυστική” υπηρεσία του σπαρτιάτικού στρατού σαυρωτήρας: σιδερένια αιχμηρή απόληξη του δόρατος, χρήσιμηΚυναιγειρος: Αθηναίος στρατηγός· στη Μάχη του Μαραθώνα για να το καρφώνουν στο έδαφος

προσπάθησε να αποτρέψει τη φυγή περσικού πλοίου πιάνον­ σκυτάλη: ξύλινη κυλινδρική ράβδος που χρησιμοποιούσαν οιτάς το με το ένα χέρι· όταν του έκοψαν το χέρι αυτό, έπιασε το Σπαρτιάτες ως μέσο μετάδοσης κρυπτογραφημένων μηνυμά­πλοίο με το άλλο του χέρι· όταν του το έκοψαν και αυτό, έπια­ τωνσε το πλοίο με τα δόντια, με αποτέλεσμα να του κόψουν οι σταδιο: μονάδα μήκους ίση προς 184,86) μ.Πέρσες το κεφάλι στοιχείο: μονάδα του σπαρτιάτικού στρατού, δύναμης 8 ανδρών

λόχος: μονάδα του σπαρτιάτικού στρατού, δύναμης μάλλον 128 στοιχος: κάθετη σειρά οπλιτών σε παράταξηανδρών τάλαντο: μονάδα βάρους και νομισματική μονάδα ίση προς θ.ΟΟΟ

Λυκούργος: Σπαρτιάτης νομοθέτης· έζησε κατά τον 80 αι. π.Χ. δραχμές (από το θθθ π.Χ. και μετά)(Πλούταρχος) ή τον 90 αι. π.Χ. (Ηρόδοτος) Τυρται/ος: Σπαρτιάτης και κατ" άλλους Αθηναίος ποιητής, που

μόρα: μονάδα του σπαρτιάτικού στρατού, δύναμης μάλλον 4 λό­ έζησε στη Σπάρτη το αί ήμισυ του 700 αι. π.Χ.χων Τύχη: θεά της ευτυχούς συγκυρίας, κόρη του Ωκεανού, κατά τον

Νέμεσις: κατά τον Ησίοδο, κόρη του Ωκεανού και της Νυκτός· Ησίοδο,ή του Ελευθερίου Διός,κατά τον Πίνδαροπροσωποποιεί την έννοια της δικαίωωης και της αποκατάστα­ υπέρικο : γνωστότερο ως “βάλσαμοί (ιαματικό φυτό)σης της τάξης φἀλαχχα: πυκνή συμπαράταξη οπλιτών

ομάδα: μονάδα του σπαρτιάτικού στρατού,δύναμης 4 ανδρών Φειδιππιδης: ο δρομέας που ανήγγειλε τη νίκη των Αθηναίων στονόμοιοι: Σπαρτιάτες με πλήρη πολιτικά δικαιώματα και ίση πε­ Μαραθώνα

ριουσία χθόνιοι θεοί: θεότητες και δαιμονικές μορφές που συνδέονται μεπαιἀνας: πολεμικό εμβατήριο τον (κάτω κόσμο)Παυσανίας: επίτροπος του ανήλικου βασιλιά Πλείσταρχου χιτώνας: πουκαμίσα χωρίς μανίκια, η οποία τυλιγόταν με πτυχώ­Πελλάνα: πολίχνη της Λακωνίας,27 χλμ. περίπου ΒΔ της Σπάρτης σεις σε διάφορες παραλλαγές και στερεωνόταν στους ώμουςπεντηκόνταρχος: διοικητής δύο ενωμοτιών με πόρπες και στη μέση με ζώνηπερικνημιδες: χάλκινο κάλυμμα της κνήμης ωθισμός: τακτική επίθεσης της σπαρτιατικής φάλαγγαςΠ ιτανάτης: ονομασία, κατά τον Ηρόδοτο, ενός σπαρτιάτικού λό­

χου· ο Θουκυδίδης αρνείται την ύπαρξη τέτοιου λόχουΠλειοταρχος: Σπαρτιάτης βασιλιάς από το 480 π.Χ. έως το 4ῦθ π .Χ.Πλόας: ονομασία σπαρτιάτικού λόχουΠολέμαρχος: διοικητής μόρας

18 19

Τα αποσπὁισματα κειμένων αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων που προ­τόισσονται των κεφαλαίων Β', Γ", Δ', Εί, ΣΤ”, Ζ', Ηί, Θί, Γ, ΙΑί, ΙΕ' , προέρ­χονται απο αντίστοιχες εκδόσεις της σειράς Έλληνες (εκδ. ΚΑΚΤΟΣ)·όσα προτόισσονται των κεφαλαίων ΙΒί, ΙΔ', ΙΣΤ', ΙΖ”, προέρχονται απότο βιβλίο του Χαράλαμπου Μπαρακλἠ Γνωμικά & Παροιμιες ¬Γνω­μικά & Αποσπάσματα των Αρχαίων Ελλήνων (εκδ. της ΕΣΣΤΙΑΣ)° όσαπροτόισσονται των κεφαλαίων ΙΡ, ΙΖί (τρίτο) , ΙΗί, προέρχονται από τημεταφραση του Κ. Γεωργούλη Πλάτωνος Πολιτεία (εκδ. ΣΙΔΕΡΗ,1983)· το απόσπασμα που προτὁισσεται του κεφαλαίου Α' προέρχεταιαπό το βιβλίο Ηροδότου Πολύμνια (εκδ. ΖΗΤΡΟΣ). Σε ορισμένααποσπάσματα έχουν γίνει τροποποιήσεις στη νεοελληνική απόδοσητου κειμένου, κατά την κρίση του συγγραφέα.

μια χώρα ανύπαρχτη με νόμουςέξω απ ' τη γης και τους ανθρώπους

Γ. ΣεφέρηςΌ Γυρισμός του αενιτεμένου”

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΒΦΙΑΛΤΗ

ολέμησαν όπως είχαν εκπαιδευθεί. Πολέμησαν όπως εί­Π χαν ζήσει. Ούτε λιγότερο ούτε περισσότερο. Για μας,δενήταν κατι ξεχωριστό. Οι αλλοι τούς έβλεπαν έτσι. Οι ξένοι.Εμείς ξέραμε πως ήταν μόνον τριακόσιοι 'όμοιοιἔ Σπαρτιατεςοπλίτες, δηλαδή. Όποιος από μας κι αν βρισκόταν στις Θερμο­πύλες, θα έκανε το ίδιο. Ἀξιζαν όλοι τους καθε τιμή. Την ίδιατιμή που όφειλε ή πόλη σε καθε οπλίτη που τηρούσε τον νόμοτης και έπεφτε στη μαχη. Νόμος ξεκαθαρος. Όποιος έμπαινεστη φαλαγγα. όποιος παρατασσόταν κι αντίκριζε τον εχθρό.έπρεπε να επικρατήσει ή να σκοτωθεί. Οποιαδήποτε αλλη επι­λογή οδηγούσε στην ατίμωση. Όλοι είχαμε ζυμωθεί. από μικραπαιδια, μα αυτήν την αντίληψη. Θα επικρατήσεις ή θα σκοτω­θείς. Οι ανδρες του Λεωνίδα, η φρουρα του, το ήξεραν καλα.Δεν ξεπέρασαν τον εαυτό τους. Τις υποχρεώσεις τους τήρησανμόνο. Δεν νίκησαν, αλλα σκοτώθηκαν όλοι, με την ασπίδα στοχέρι. Δεν μετακινήθηκαν απέναντι στον εχθρό. Ο εχθρός μετα­κινήθηκε απέναντί τους. Αλλιώς δεν μπορούσε να νικήσει.Εκείνοι έμειναν αμετακίνητοι. όπως προσταξουν οι νόμοι τουΛυκούργου.

Ήρωας. για μας, ήταν αυτός που έχοντας την επιθυμία ναζήσει , όχι να πεθανει , έκανε πραξεις παρατολμες. Πέρα από ταόρια του καθήκοντος. Οι ανδρες του Λεωνίδα δεν είχαν υπερ­βεί τα όρια. Τα είχαν τηρήσει. Δεν πήγαν στις Θερμοπύλες για

Α × Θ ΕΡΜ Ο Π ΓΔ Ε. Σ να θυσιαστούν. Ο δρόμος του πολεμιστή δεν οδηγεί στη θυσία.Οδηγεί στη νίκη. Πήγαν για να νικήσουν. Πήγαν για να καθυ­στερήσουν τους Μήδους, μέχρι να φθασει το κύριο σώμα του

«...και ο νόμος αυτός επιτάσσει παντα το ίδιο πράγμα. δεν στρατού μας. |Ηξε(ἶαν ότι υποχώθηση μπαοστά σα” εχθρό ΟΪΓτους επιτρεπει δηλαδή να εγκαταλείπουν το πεδίο της μάχης. μαωε προσχαιρη μονον παραμονη στη ζωη ' Το αδικημα αυτο ηόσο κι αν είναι το πλήθος του εχθρού· αντιθετα, τους επιβάλλει, πόλη το αμωρεί με θανατο = ανεξαραἴτα από Το αριθμητικό μέ”παραμένοντας ααλόνητοι στις γραμμέςτσυς. να ύπερισχὐσοων γεθος του αντιπαλου. Δεν μετραμε όταν πολεμαμε. Η προο­7? να σκοτωθούν». πτική της υποχώρησης είναι για μας αδιανόητη . Σε ηλικία επτα

ετών μπαίνουμε στις αγέλες. Τότε αρχίζει η εκπαίδευσή μας. ΗΗρσὀστσς.ΖίΠσλύμνια,1Ο4 °αγωγή®. Σκοπός της ένας και μόνος. Η συνεχής επιδίωξη της

ΖΖ 23

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΑΤΗ

αρετής. Από επτά ετών, μέχρι την ηλικία των εξήντα, διαβιώ­ τους άλλους. Ποια πόλη στην Ελλάδα ήταν τόσο αφελής ώστενουμε μονότονα με την ίδια αντίληψη. Κανένας Σπαρτιάτης να αντιπαρατάξει σ® εμάς δύναμη κατώτερη αριθμητικά;”όμοιος“ δεν θα μπορούσε να σκεφτεί διαφορετικα. Η στάση της Το καλοκαίρι της μάχης των Θερμοπυλών ήμουν είκοσι δύοφρουράς στις Θερμοπύλες δεν ήταν τρέλα, ούτε απερισκεψία ετών. Δεν είχα επιλεγεί για τη φρουρά του Λεωνίδα. Ο πατέραςτης στιγμής. Ήταν η ζωή τους όλη. Όπως είχαν ζήσει,όπως εί­ μου είχε σκοτωθεί χρόνια πριν σε μάχη κοντά στην Τεγέα.χαν εκπαιδευθεί,έτσι ακριβώς πολέμησαν. Οι ξένοι μόνο απο­ Ήμουν μοναχογιός και ανύπανδρος. Άρα, δεν μπορούσα ναρούσαν. Εμείς όχι. «Δεν φοβήθηκαν τους Πέρσες ;›› μας ρωτού­ επιλεγώ. Σύμφωνα με τους νόμους, καμία οικογένεια δενσαν. «Ήταν μονάχα τριακόσιοι πολεμιστές. Δεν φοβήθηκαν ;›› έπρεπε να εκλείψει εξαιτίας μίας και μόνο μάχης. Αν σκοτωνό­Εμείς ξέραμε την απάντηση. μουν,το όνομά μας θα χανόταν. Έτσι, έμεινα πίσω μαζί με τό­

Ο φόβος απέναντι στους Πέρσες σίγουρα υπήρχε. Πριν τη σους και τόσους άλλους.μάχη φοβάσαι. Όλοι φοβούνται. Εμείς, όμως, δεν φοβόμασταν Την ημέρα που θα ξεκινούσε η φρουρά για τις Θερμοπύλες,μετά. Όταν η μάχη άρχιζε. Αυτή ήταν η διαφορά. Όλη η εκπαί­ δεν αντέχαμε να μείνουμε στον στρατώνα. Ζητήσαμε άδεια.δευοή μας,η ζωή μας δηλαδή ολόκληρη,σ° αυτό αποσκοπούσε. Όλη η ενωμοτία μαζί κατευθυνθήκαμε, ξημερώματα, προς ταΣτην απελευθέρωση από τα δεσμά του φόβου. Του φόβου για υψώματα της Σελασίας. Κανένας δεν μιλούσε. Τί να πούμε άλ­τον θάνατο. Φοβόμασταν τον άδοξο θάνατο,επιδιώκαμε όμως λωστε; Εκείνοι θα βάδιζαν σε λίγο για μια μάχη δοξασμένητον ένδοξο. Ο Δίας δίνει τη ζωή, ο Δίας την παίρνει πίσω. Δεν πριν καν διεξαχθεί. Εμείς θα μέναμε πίσω, περιμένοντας τουςείναι δική μας επιλογή ο χρόνος. Ούτε ο τόπος. Δική μας επιλο­ αγγελιαφόρους. Ήπικράτηση ή απώλεια. Αυτό θα ήταν το μή­γή είναι μόνον ο τρόπος. Αυτό γνωρίζαμε και αυτό πιστεύαμε. νυμα. Αλλά ποια απώλεια; Σύμφωνα με τους νόμους μας, μό­Έὶτσι επιλέγαμε τον ένδοξο θάνατο, όχι τον άδοξο. Θέλαμε να νον οι γυναίκες που πέθαιναν στον τοκετό και οι πολεμιστέςέχουμε εμείς τον έλεγχο. Τον έλεγχο του τρόπου. Γι' αυτό δεν που σκοτώνονταν στη μάχη δικαιούνταν μνήμα επώνυμο. Μό­μισούσαμε τον αντίπαλο. Οι φανατικοί μισούν. Εμείς υπερα­ νον αυτούς τιμούσε η πατρίδα μας. Το ίδιο ελπίζαμε ότι θα συ­σπιζόμασταν την πατρίδα μας και σεβόμασταν εκείνους που νέβαινε κάποτε και για μας. Αρκετοί ίόμοιοιί ζούσαν μέχρι ταέκαναν το ίδιο για τη δική τους πατρίδα. Ο εχθρός δεν ήταν βαθιά γεράματα, αλλά κανένας τους δεν αισθανόταν ευτυχήςαντικείμενο μίσους, ήταν αντικείμενο εξόντωσης. Δεν τρίζαμε γιί αυτήν την επιλογή των θεών. Οι περισσότεροι, βέβαια, θατα δόντια, δεν ουρλιάζαμε, δεν βρίζαμε. Ούτε μίσος, ούτε φό­ πέφταμε αργά ή γρήγορα υπερασπιζόμενοι τους συμπολεμι­βος. Ψάλλαμε τον παιάνα και προελαύναμε. Σταθερά, με βή­ στές μας στην παράταξη. Με την ασπίδα στο χέρι. Η οικογέ­μα και ρυθμό, κάτω από τον ήχο των αυλών, όλη η φάλαγγα, νειά μας θα εισέπραττε μόνιμα την τιμή. Το όνομά μας θα γρα­σαν ένα σώμα, μια ψυχή, προελαύναμε, μέχρι να επικρατήσου­ φόταν ανεξίτηλα πλάι στα ονόματα των "ομοίων® που είχαν πέ­με ή να σκοτωθούμε. Το ίδιο έγινε και στις Θερμοπύλες. Η σει, δικαιωμένοι, στη μάχη. Όπως το όνομα του πατέρα μου.αριθμητική υπεροχή του εχθρού μάς άφηνε αδιάφορους. Δεν Όλβιάδας εν πολέμωῖείχαμε εκπαιδευθεί για να την αξιολογούμε σαν σημαντικό μέ­ Για τη φρουρά του Λεωνίδα, όμως, νιώθαμε πως όλα ήτανγεθος. «Μην ρωτάτε πόσοι είναι αλλά πού είναι» μας έλεγαν διαφορετικά. Ξέραμε από τις αναφορές της "κρυπτείας” ότι οστην εκπαίδευση. Άλλωστε, ήμασταν πάντοτε λιγότεροι από στρατός του Πέρση βασιλιά ήταν απροσμέτρητος. Οι ομάδες

Ζ4 25

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΑΤΗ

της ίκρυπτείας® δεν είχαν καταφέρει να εκτιμήσουν με ακρίβεια Μόνον όσοι είχαν αρσενικά παιδιά επελέγησαν. Για να μην χα­το αριθμητικό μέγεθος του εχθρού. «Είναι αδύνατον να υπο­ θεί το όνομα της οικογένειάς τους. Δεν ήταν καλύτεροι απολογίσουμε τον αριθμό τους» μας έλεγαν οι αγγελιαφόροι. ‹‹Εί­ εμάς. Δεν υπήρχαν ποιοτικές διαβαθμίσεις στον Σπαρτιατικοναι απροσμέτρητοι». Οι παλαιότεροι δεν μπορούσαν να θυμη­ στρατό, ούτε ίειδικές' μοναδες. Όλοι είχαμε δεχθεί την ίδια εκ­θούν κάτι ανάλογο. ίΕτσι,η μαχη στις Θερμοπύλες ήταν κερδι­ παίδευση, από μικρά παιδια. 'Γην ώρα της μαχης όλοι θα αντι­σμένη για τη φρουρα πριν γίνει. Αν κρατούσαν το πέρασμα, δρούσαμε με τον ίδιο τρόπο. Άλλωστε, δεν ζούσαμε πια στηνμαζί με τους αλλους συμμάχους, μέχρι να φθάσει η κύρια δύ­ εποχη του Ομήρου. Οι μαχες δεν ήταν ατομικές, όπως στονναμη του στρατού μας, θα ήταν νικητές. Αν δεν το κρατούσαν Τρωικό πόλεμο. Μαχόμασταν ομαδικά, ο ένας πλάι στον αλ­και χανονταν όλοι,θα ήταν διπλά νικητές. Δοξασμένοι όσο κα­ λον, 0 ένας πίσω από τον άλλΟν= σ, έναν κλειστό Ολημαπσμοινένας άλλος. Αρα, μάχη κερδισμένη. Γι” αυτούς δεν υπήρχε πε­ τελειοποιημένο μετα από εξαντλητικές ασκήσεις, δοκιμασμένορίπτωση ήττας. Ούτε για την πόλη. Η πόλη επεδίωκε την πρω­ σε μάχες και μάχες.τοκαθεδρία στην Ελλαδα. Αυτή η πρωτοκαθεδρία, όμως, Ενώ μέναμε ακίνητοι και αμίλητοι, παρακολουθώντας τηαπαιτούσε θυσίες. Κανένας δεν ήταν διατεθειμένος να μας την φρουρά και τους βοηθητικούς να περνούν από μπροστα μας, 0παραχωρήσει. Με το αίμα μας έπρεπε να την κερδίσουμε. Με ενωμοταρχης, πίσω μας, όρθιος, με τα χέρια ανοιχτα προς τοντο αίμα των τριακοσίων στις Θερμοπύλες. Είτε νικούσαν είτε ουρανό,άρχισε την ικεσία:όχι, για την πόλη θα προέκυπτε μοναχα ωφέλεια. Όλοι μας τοξέραμε και όλοι μας το αποδεχόμασταν. Και εκείνοι και εμείς.Αυτή ήταν η ζωή μας, αλλωστε. Διαρκής μέριμνα για το κοινόόφελος. Η Γερουσία, οι έφοροι και οι βασιλείς προσδιόριζαντους στόχους της πόλης και εμείς τους υλοποιούσαμε. Χωρίςενδοιασμό.

Αίγο μετα την ανατολή ,η φρουρά ξεπρόβαλε στο βάθος τουδρόμου, ανάμεσα στις ελιές και τα αμπέλια. Περπατούσαναγέρωχα, κάτω από το ρυθμικό άκουσμα του αυλού. Ανέμελοικαι ψυχροί, όπως βαδίζαμε παντα. Αδιάφοροι και απόμακροι.Θα επικρατούσαν ή θα σκοτώνονταν. Το ίδιο όπως κάθε άλληφορα. Γιατί να διαφοροποιηθούν; Οι πιθανότητες νίκης ήτανμικρές. Δεν τους απασχολούσε. Οι πιθανότητες ένδοξου θανά­του ήταν μεγαλες. Αυτό τούς φλόγιζε την ψυχή. Εμείς ξέραμεπώς αισθανονταν.

Όταν πλησίασαν, με τον Λεωνίδα επικεφαλής, μακαρίζαμετην τύχη τους και καταριόμασταν σιωπηλά τη δική μας. Γιατίαυτοί κι όχι εμείς ; Δεν είχαν επιλεγεί με κριτήρια αξιοκρατικα.

Αρη κραταιέ, Αρη κυρίαρχε, Αρη ολέθριε,ευσπλαχνίσου μας, θεέ.

Μην μας στερεις το φως της νικης.Φώτισε και για μας τον δρόμο της τιμης.

Ευσπλαχνίσου μας, θεέ.

Η φρουρα πέρασε και χάθηκε πίσω από τους λόφους. Ανα­μεσα στους τριακόσιους ήταν και ο Μαρων. Ο καλύτερος φίλοςμου. Τον είχα αποχαιρετήσει το προηγούμενο βράδυ. Θα τονξαναβλεπα αραγε; Γυρίσαμε στους στρατώνες με το κεφαλικατεβασμένο. Απογοητευμένοι. Γιατί όχι εμείς;

Όταν έφθασαν οι αγγελιαφόροι και μάθαμε το αποτέλεσματης μάχης, μείναμε αναυδοι. Κανένας μας δεν είχε σκεφτεί τηνπιθανότητα προδοσίας. Ποιος ήταν ο Εφιάλτης; Γιατί πρόδω­σε; Ποιοι ήταν οι επτακόσιοι Θεσπιείς; Ποιοι ήταν αυτοί οιυπέροχοι άνθρωποι που διεκδικούσαν, δίκαια, μερίδιο από τηδόξα της πόλης; Γιατί δεν έφυγαν μαζί με τους αλλους συμμα­

26 Ζ?

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΘ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ” ΕΦΙΑΛΤΗ

χους, όταν ο Λεωνίδας τούς διέταξε να φύγουν πριν περικυ­ και περικνημίδες. Αυτοί τον παρακαλούσαν να γυρίσει στηκλωθούν ; Κανείς δεν ήξερε τότε. Ξέραμε μόνο ότι οι δικοί μας Σπάρτη. Δεν τους έδωσε καμια σημασία. Η προοπτική του έν­σκοτώθηκαν όλοι. Σχεδόν όλοι. Δύο μοναχα επέζησαν. Ο Αρι­ δοξου θανατου, πλαι στους συμπολεμιστές του, δεν τον αφηνεστόδημος και ο Παντίτης. να ησυχασει. Γιατί να επιστρέψει στη Σπαρτη; Να κανει τί;

Στον Παντίτη είχαν ανατεθεί καθήκοντα αγγελιαφόρου. Όλοι οι αλλοι θα έμεναν εκεί. Στις Θερμοπύλες. Για παντα.Καθυστέρησε να επιστρέψει στις Θερμοπύλες και δεν πρόλαβε Αυτήν την αίσθηση συντροφικότητας είχε,αυτήν ακολουθούσε.τη μαχη. Ἑἰατηγορήθηκε γι' αυτό και ειδοποιήθηκε για την ανα­ Ζήτησε ασπίδα, δόρυ και ξίφος. Οι συμπολεμιστές του, ότανπόφευκτη δίκη. Πριν τη δίκη , κρεμαστηκε. Δεν μαθαμε ποτέ αν τον είδαν, σαστισαν. Τον ικέτευσαν να μην μπει στην παρατα­ήταν πραγματικα ένοχος. Η αυτοκτονία του, όμως, σήμαινε ξη. Οι κανονισμοί ήταν σαφείς. Μόνον υγιείς οπλίτες έμπαινανπαραδοχή Ξνολἠἐ­ στον σχηματισμό. Για να μην κινδυνέψουν οι υπόλοιποι. Οι

Ο Αριστόδημος έπαθε μόλυνση στα ματια την πρώτη μέρα υπόλοιποι,όμως,ήταν ήδη τραυματίες και κατακοποι. Μελλο­Τηἔ μαχηἔ· Το ίδιο ακρίβώἔ συνέβη καί· αί έναν ακόμα Όμοια. θανατοι, αποκλεισμένοι πια από παντού. Από τί περισσότεροτον Εύρυτο. Με εντολή του Λεωνίδα μεταφέρθηκαν στο χωριό να κινδυνέψουν ; Ο Λεωνίδας τον δέχθηκε. Ήκλαιγαν κι οι δυονοτιοανατολικα από τις Θερμοπύλες, τους Αλπηνούς, για αγκαλιασμένοι. Ο Εύρυτος για την τιμή που του έγινε, να πε­αναρρωση. Βνώ αυτοί αναρρωναν και οι αλλοι μαχονταν, η θανει μαζί τους. Ο Λεωνίδας για την αυτοθυσία και την αφο­“δύναμή” μας περικυκλώθηκε. λόγω της προδοσίας του Εφιαλ­ σίωση του συμπολεμιστή του.τη. Ήταν η τρίτη μέρα της μαχης. Οι υπόλοιποι σύμμαχοι απο­ Οι οπλίτες λούστηκαν και χτενίστηκαν , για να μην προσβα­χώρησαν, πριν την περικύκλωοη, με εντολή του Λεωνίδα. Αυ­ λουν με ατημέλητη εμφανιση τους χθόνιους θεούς. Οι ανιχνευ­τός ήξερε τον χρησμό. Οι αλλοι όχι. Ο χρησμός ήταν σαφής. Βί­ τες του εχθρού. πανω στα αλογα, παρατηρούσαν από κοντινήτε η Σπαρτη θα χασει έναν βασιλια στη μαχη. είτε η πόλη θα απόσταση. Αλλα τί να αναφέρουν στον Πέρση βασιλια;Να τουκαταστραφεί από τους Πέρσες. Η Πυθία δεν αφηνε στην πόλη πουν ότι οι περικυκλωμένοι πολεμιστές, αντιμέτωποι με τουςκαμία αλλη επίλοΐίί­ Ο Λεωνίδας ἔεχίνησε από Τη Σπαίπη. με απειραριθμους στρατιώτες του, περιποιούνταν τα μαλλιατην προσωπική του φρουρα, γνωρίζοντας ότι δεν θα γυρίσει. τουαῶα το πίστευε;Για να σωθεί η πόλη. έπρεπε αυτός να μείνει για παντα στις Αυτοί παραταχθηκαν και ψαλλανε τον παιανα. Με τιςΘερμοπύλες. Γι, αυτό διέταξε τους αλλους συμμαχους να φύ­ ασττίδες σε θέση "φύλαξηςζ προελασανε. Ἑἰαταιγισμός από βέ­νουν­ Δεν υπήρχε λόνοἐ να εΥ%λωβιστ0ύν κι αυτοί. Ήμειναν λη τούς υποδέχθηκε. Η τακτική των δειλών. Ο πόλεμος των φο­μόνον οι Θεσπιείς με τον Δημόφιλο. Λίγο πριν την τελική επίθε­ βίσμένων. Μερικές δεκαδες εξαντλημένοι και αιμόφυρτοι πο­ση Των βαθβαίαωνν μεθϋίεε δεκαδες ὀόμωθιί είχαν παραμείνει λεμιστές προέλαυναν εναντια στις μυριαδες στρατιώτες τουζωντανοίι καί αλλοι Τόσθι Θεσΐαείε­ Πέρση βασιλια,κι εκείνοι απαντούσαν με βέλη. Οι 'όμοιοι' επι­

Την ίδια ώρα, ο Βύρυτος παρέμενε στους Αλπηνούς. Δεν τέθηκαν,όπως το είχαν συνήθεια. Δεν ήταν εκπαιδευμένοι,αλ­έβλεπε καθόλου. Έμαθε για την επικείμενη περικύκλωση. Ξε­ λωστεςγια αμυνα. Με ασπίδα και δόρυ προτεταμένο έφθασανκίνησε αμέσως. Επέστρεψε στις Θερμοπύλες. Διέταξε τους εί­ στις θέσεις των Μήδων. Οι είλωτες τους ανεφοδίαζαν, μέχριςλωτες που τον συνόδευαν να του φορέσουν θώρακα, κρανος ότου όλα τα δόρατα έσπασαν. Με την αφή και την ακοή ο Εύ­

Ζ8 29

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ

ρυτος προσπάθησε να κρατήσει τη θέση του στην παράταξη.Σκοτώθηκε από τους πρώτους. Τον τιμήσαμε περισσότεροαπό κάθε άλλον. Το όνομά του δεν θα σβήσει. Ρίγος μάς δια­περνά όταν το προφέρουμε. Οι άλλοι ήταν υποχρεωμένοι ναμείνουν. Αυτός όχι. Οι άλλοι ήταν πιστοί στο καθήκον τους. τς

Αυτός το ξεπέρασε. Οι άλλοι ήταν άξιοι κάθε τιμής. Αυτόςήταν άξιος θαυμασμού. Οι άλλοι ήταν στρατιώτες. Αυτός ήτανήρωας.

Όταν έπεσε και ο Λεωνίδας, μάχες ξέσπασαν γύρω από το Θσώμα του. Όσοι οπλίτες είχαν απομείνει, με τις ασπίδες τσακι­ , ·ί

» κ » | κ | ιαὁλκἔζξτσμενες, τα δορατα σπασμενα, τα ξιφη κομμένα, συνεχισαν ναμάχονται. Ἀλλοι με μαχαίρια, άλλοι με ακόντια και ξίφη Περ­ 8”σών, που έβρισκαν δεξιά κι αριστερά, άλλοι με τα χέρια μόνο.Τέσσερις φορές τούς πήραν το σώμα του βασιλιά και τέσσερις εφορές το πήραν πίσω. Για να το πάνε πού ; Οδός διαφυγής δεν ..ς

υπήρχε. Δεν είχαν καμιά ελπίδα. Όσο ανέπνεαν, όμως, δενεγκατέλειπαν το σώμα του Λεωνίδα. Για αμέτρητες Ολυμπιά­ , `δες η Σπάρτη δεν είχε χάσει βασιλιά στη μάχη. Όσο ζούσαν, δενανέχονταν να δουν τη σκύλευση και τη διαπόμπευση του ηγέτηπου εί αν τα θεί να ου ούν. Ανέ καν σ” έναν ίλο ο. Τον εεΧΤἰολωνό. Για να ανασυγκροτηθούν. Ελάχιστοι πια. Εκεί τους

κ κ κ κ κ :δ ×®αποτελειωσαν με βελη και ακοντια. Απο μακρια. Χωρις να τους

πλησιάσουν άλλο. Ἀψυχος σωρός έγιναν, πάνω στο σώμα τουΛεωνίδα, και μείνανε για πάντα εκεί. Πάντα πιστοί.

Την ίδια ώρα ο Αριστόδημος ανάρρωνε στους Αλπηνούς.Από μόλυνση.

30

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ ΕΦΙΑΛΤΗ

ύο μέρες μετά τη μάχη, η μόλυνση στα μάτια είχε περά­Δ σει. Ο Αριστόδημος έβλεπε. Με δυσκολία, αλλά έβλεπε.Μεταφέρθηκε στη Σπάρτη με τη βοήθεια των ειλώτων που τονείχαν συνοδεύσει μέχρι τις Θερμοπύλες. Η είδηση της επιβίω­σής του είχε, φυσικά, προηγηθεί. Όλη η πόλη ήξερε τον λόγο.Όλοι ήξεραν, επίσης, ότι η ασθένειά του δεν ήταν διαφορετικήαπό την ασθένεια του Εύρυτου. Έτσι, όταν μπήκε στην πόλη,έκλεισαν θύρες και παράθυρα, λες κι ήταν μιασμένος. Οι γυ­ναίκες μάζεψαν τ” αγόρια από τους δρόμους. Για να μην τοναντικρίσουν. «Μπείτε μέσα» τους είπαν. «Έρχεται ο Αριστο­δημος, ο φυγόμαχος››. Κανείς δεν του μιλούσε και κανείς δενήθελε να τον συναντήσει. Γυρνούσαν την πλάτη και απομακρύ­νονταν. Όλοι. Άνδρες και γυναίκες. Ειδικά οι γυναίκες, αμεί­λικτες όπως πάντα σε θέματα δειλίας. Αυτός ήξερε πολύ καλάτί τον περίμενε. Δεν είχε ψευδαισθήσεις. Σιωπηλός, σκυθρω­πός, με το βλέμμα χαμηλωμένο, βρήκε καταφύγιο στην οικίατου, για να γλυτώσει από την ανυπόφορη σιωπή που ακολου­θούσε τα βήματά του.

Όταν συνήλθε τελείως από τη μόλυνση , γύρισε υποχρεωτι­κά στους στρατώνες. Δεν ήταν τιμωρημένος. Κανένας, όμως,δεν του μιλούσε. Συμπολεμιστές σε μάχες και μάχες, άνδρες μετους οποίους έτρωγε μαζί, κοιμόταν μαζί, πορευόταν και πο­

Α λεμούσε μαζί, από επτά ετών, δεν καταδέχονταν ούτε να τονκοιτάξουν. Όλη η ενωμοτία του, όλος ο λόχος, όλοι οι παιδικοίτου φίλοι, χωρίς εξαίρεση, αρνούνταν να του μιλήσουν. Δενυπήρχε καμιά προσυνεννόηση. Καμιά συνωμοσία. Δεν χρεια­

«...προχωρουσαν με τρν ρυθμρ που τους εδινε ο αυλός, και δεν ζόταν άλλωστε. Η πόλη δεν συγχωρούσε όσους θεωρούσε δει­διασπουσαν τη συνοχη της φαλαγγας μητε ένιωθαν καμιά τα­ λού Ο δειλό .ταν ξένο σώ Σπά Τυπικά Α ιστό­ραχή στις ψυχές τους, αλλά βἀδιζαν στον κίνδυνο πρἀοι και δ 9 δ , ς η , μ , η , Μ ρ, δχαρούμενοι, κάτω από τους ήχους της μελωδίας, γιατίδεν είναι ημος εν ειχε παραβει τους νομους του υχουργου ° ε α ειαφυσγχό να εγσχωρήσεγ Ούτε φόβος Ούτε θυμός στην ψυχή αμ_ του ίδιου του Λεωνίδα είχε επιστρέψει στους Αλπηνούς. ΌλοιΘρώπων που έχουν τέτοια διάθεση», οι είλωτες το βεβαίωναν, αφού οι ίόμοιοι' είχαν πέσει στη μάχη

και μαρτυρία δική τους δεν μπορούσε να υπάρξει. Δεν έβλεπε.ΠλΟύΤα©ΧΟ€¬Β#ΌίΠαράλλ­ηλ0ΦΛϋ%0ὐρΥΟ€›22 Άρα, δεν ήταν δυνατόν να κατηγορηθεί, επίσημα, για δειλία.

32 33

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ ΕΦΙΑΛΤΗ

Αλλά, δυστυχώς γι” αυτόν, ούτε ο Εύρυτος έβλεπε. Ουδείς λά δεν το έκανε. Η στάση του αυτή τον τιμούσε. Η πόλη,όμως,μπορούσε να του απευθύνει κατηγορία, αλλα και ουδείς του δεν συγχωρούσε εύκολα τέτοια παραπτώματα. Ερωτικές σχέ­απηύθυνε τον λόγο. Ήταν τότε σαράντα πέντε ετών. Οπλίτης. σεις με ξένες γυναίκες δεν τις ευνοούσαμε. Η εγκράτεια είναιΘα είχε γίνει ενωμοτάρχης ή πεντηκόνταρχος αν δεν ήταν απεί­ το κύριο γνώρισμα των °ομοίων”. Αυτή η παρεκτροπή ήταν έναςθαρχος. Είχε διαπράξει αρκετά παραπτώματα ανυπακοής, με από τους λόγους για τους οποίους ο Αριστόδημος δεν έγινεσημαντικότερο τη συνεύρεσή του με ξένη γυναίκα. Γι” αυτό δεν αξιωματικός, παρά τα αναμφισβήτητα προσόντα του. Οι γο­έγινε αξιωματικός, μολονότι είχε πολεμήσει και τραυματιστεί νείς του ανέλαβαν να αναθρέψουν το παιδί. Αυτός νυμφεύθηκεαρκετές φορές. Η ανδρεία του ήταν αναμφισβήτητη. Δεν μπο­ μετά από χρόνια. Είχε δυο κόρες κι έναν γιο πέντε ετών τότε. Ηρούσαμε να πιστέψουμε ότι αυτός ο άνθρωπος είχε δειλιάσει. ύπαρξη, ακριβώς, αυτού του γνήσιου αρσενικού τέκνου επέ­Σκέφτηκε, ίσως, ότι η πρόσκαιρη αναπηρία του θα έθετε σε τρεψε στον Αριστόδημο να συμπεριληφθεί στους τριακόσιουςκίνδυνο όλη την παράταξη. Αφού δεν έβλεπε, πώς θα προστά­ του Λεωνίδα.τευε με τη ασπίδα τον οπλίτη στ' αριστερά του; Πώς θα προ­ Ο Αθηνάδης δεν γνώρισε μητέρα και γι” αυτό δεσμά θαυμα­στατευόταν ο ίδιος πίσω από την ασπίδα του οπλίτη στα δεξιά σμού ανυπόκριτου και αγάπης βαθιάς τον συνέδεσαν με τοντου; Θα κινδύνευε από αυτόν η συνοχή όλης της παράταξης. πατέρα του. Μεγάλωσε ακούγοντας από τη γιαγιά του περι­ίΕτσι πρέπει να σκέφτηκε, αλλά η σύγκριση με τον Εύρυτο τα γραφές για τα κατορθώματα και τα ανδραγαθήματα του Αρι­ισοπέδωνε όλα. Αογικό επιχείρημα δεν μπορούσε να τον βοη­ στόδημου στις μάχες. Ήταν ψηλός, όμορφος και ρωμαλέος.θήσει. Ούτε αυτός προσπάθησε να εξηγήσει τη στάση του. Σε Θαρραλέος και επιθετικός. “Ομοιος' σαν εμάς ουσιαστικά.ποιον να την εξηγήσει άλλωστε ; Ποιος θα τον άκουγε; Οι συμ­ Όχι, όμως,τυπικά. Εκπαιδεύθηκε στο ακόντιο. “Εγινε άριστοςπολεμιστές του ήταν υποχρεωμένοι να τον δέχονται στο στρα­ ακοντιστής. Οι ικανότητές του ξεπερνούσαν πολύ τον μέσοτόπεδο , στις ασκήσεις , στα γυμναστήρια και στις πορείες, αλλά όρο. Μπορούσε να πετύχει κινούμενο στόχο στα εξήντα πόδια.πάντοτε αμίλητοι. Ούτε αυτός τούς μιλούσε. Ήξερε ότι ήταν Εκπαιδεύθηκε με ένα και μόνο σκοπό. Να συνοδεύειτον πατέ­μάταιο. Οι άγραφοι νόμοι της πόλης είναι άκαμπτοι. Αμίλητος ρα του στις μάχες. Ήταν βοηθητικός, βέβαια. Δεν έμπαινε στηνέτρωγε στα συσσίτια,αμίλητος έφευγε για την οικία,αμίλητος παράταξη μαζί μί εμάς, αλλά έμενε πίσω από τη φάλαγγα,γύριζε στο στρατόπεδο. Είχε καταδικαστεί, άτυπα και σιωπη­ έτοιμος να χτυπήσει τον εχθρό με τα ακόντια, μόλις δινόταν η

ρά, σε θάνατο δια της σιωπής. εντολή. Ακολουθούσε τον πατέρα του και "καθάριζε” τον χώροΜία μόνο διέξοδο είχε ο Αριστόδημος. Τον γιο του, τον μπροστά απ' αυτόν,περνώντας τα ακόντια πάνω από την πα­

Αθηνάδη. Γιος νόθος, όμως, “μόθακαςζ μη αναγνωρισμένος ράταξή μας μαζί με τους άλλους ακοντιστές. Αυτό έκανε στιςαπό τη Σπάρτη ως ”όμοιος'. Η μητέρα του δεν ήταν Σπαρτιά­ ασκήσεις, αυτό έκανε και στις Θερμοπύλες, την πρώτη μέρατισσα. Ήταν Αθηναία, με την οποία ο Αριστόδημος γνωρίστηκε της μάχης. Μετά αποσύρθηκε, μαζί με τον πατέρα του, στουςστη διάρκεια υπηρεσιακής επίσκεψης και παραμονής του στη Αλπηνούς, και τον συνόδεψε πίσω στη Σπάρτη. Ήταν τότε εί­Αθήνα, πριν παντρευτεί τη Σπαρτιάτισσα σύζυγό του. Η μητέ­ κοσι τριών ετών.ρα του Αθηνάδη πέθανε στη γέννα. Ο Αριστόδημος πήρε το ορ­ Για τον Αθηνάδη το πλήγμα ήταν βαρύ. Ο προσωπικός τουφανό στη Σπάρτη. Μπορούσε να αγνοήσει το περιστατικό, αλ­ ήρωας, ο πατέρας του, ο γόνος της οικογένειας των Ευρυπων­

34 35

Π .Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ 'ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

τιδών, με το κεφάλι σκυμμένο, ψυχικό ράκος, έσερνε αμίλητος Μαζί μ” εμάς, επίσης, και ο Αριοτσσημσἐ· Δεν είχε στερηθείτα βήματά του στους δρόμους της πόλης που ερήμωναν στο τα πολιτικά του δικαιώματα. Δεν υπήρχε καταδίκη σε βάροςπέρασμά του. Δίπλα του, επιστρέφοντας από το πεδίο ασκή­ του. Άρα, μπορούσε να πολεμήσει. Όταν φθάσαμε,παρουσιά­σεων, βάδιζε ο Αθηνάδης, με λύσσα ανήμπορη στο βλέμμα, στηκε στον Παυσανία,τον αντιβασιλιά. Ζήτησε να τοποθετηθείαγέρωχος, μανιασμένος, με ένα ακόντιο στη δεξιά παλάμη και στο κέντρο της παράταξης. Στον πρώτο ζυγό. Ο Παυσανίαςτα εφεδρικά στην πλάτη, έτοιμος να συγκρουστεί θανάσιμα με μπορούσε να αρνηθεί αλλά δεν ήθελε. ίΕπρεπε να δοθεί στονόποιον τολμούσε να ξεστομίσει έστω και μια λέξη. Αλλά κανείς · Δριστόδημο η δυνατότητα να αποκαταστήσει το όνομά του.δεν μιλούσε. Η σιωπή τούς έπνιγε και τους δυο. Βρόχος πνιγε­ 'Ετσι δέχθηκε το αίτημα, μολονότι στον πρώτο ζυγό, τον ζυγόρός. Μέχριτο επόμενο καλοκαίρι. των °προμάχων”, τοποθετούνταν οπλίτες νέοι και ρωμαλέοι.

Οι Πέρσες, με στρατηγό τον Μαρδόνιο, είχαν παραμείνει αλλά και όλοι οι Ολυμπιονίκες. Κανένας άλλος.στην Ελλάδα όλο τον χειμώνα, μετά τη ναυμαχία της Σαλαμί­ Ήμουν κτ εΥώ στσ κεντσσ τησ ττασσττστξηἐι στην τσίτη σετσάινας. Επιτέθηκαν στην Αθήνα. Οι Αθηναίοι εγκατέλειψαν την στον ίδιο λόχο με τον Αριστόδημο. Στον Πιτανάτη λόχο. Παρα­πόλη τους για δεύτερη φορά. Κατέφυγαν στη Σαλαμίνα. Η ταχθήκαμε απέναντι στον εχθρό, αναμένοντας τα παραγγέλ­Αθήνα καταστράφηκε πάλι από τους Πέρσες. Ο Μαρδόνιος ματα. Πριν την επίθεση θα ψάλλαμε τον ττοττάνα. σπωσ κάναμεπροσπάθησε να προσεταιριστεί τους Αθηναίους. Τους πρότει­ πάντα. Περιμέναμε ακίνητοι , ανυπόμονοι, με τα μάτια καρφω­νε συμμαχία, αλλά αυτοί, προς τιμήν τους, αρνήθηκαν. Είχαν μένα στον Αμομφάρετο, τον λοχαγό. Ιἰουρασμένοι. Ξημερώ­φθάσει, όμως, στα όρια της εξάντλησης. Αρα και στα πρόθυρα ματα είχαμε αλλάξει θέση, μετά από ολονύχτια διαφωνία τωντης αποστασίας. Οι Πέρσες αποσύρθηκαν στη Βοιωτία. Προε­ αξιωματικών. Όχι όλων των αξιωματικών. Ο δικός μας λοχα­τοιμάζονταν για την αποφασιστική μάχη του καλοκαιριού. Δεν γός διαφωνούσε με όλους τους άλλους. Δόθηκε διαταγή, τοτους θέλαμε εκεί. Δεν θέλαμε τα σύνορα της Ελλάδας με την βράδυ, να αλλάξουμε θέση. Να μετακινηθούμε σε τοποθεσίαπερσική αυτοκρατορία να βρίσκονται στη Θήβα. Η Γερουσία ευνο”ικότερη,τέτοια ώστε το εχθρικό ιππικό να μην μας παρέ­είχε αντιληφθεί ότι η μάχη έπρεπε να δοθεί μακριά από τη νοχλεί. Μόλις ο Αμομφάρετος πληροφορήθηκε τη διαταγή με­Σπάρτη και η μάχη αυτή έπρεπε να κερδηθεί οπωσδήποτε. Το τακίνησης, πήγε στη σκηνή του Παυσανία και δήλωσε, χωρίςτείχος του Ισθμού δεν αρκούσε για να προστατεύσει την Πελο­ περιστροφές,ότι αυτή η διαταγή έίνατ αντίθετη με τσσσ νσμσσσπόννησο. Ο πλέον κατάλληλος τόπος για τη μάχη,ήταν η Βοιω­ του Λυκούργου. «Δεν την εκτελώ» είπε. «Πάνω από τον βασι­τία. Αλλιώς, οι Αθηναίοι θα συμμαχούσαν με τους Πέρσες. Αυ­ λιά είναι ο νόμος. Εσείς μετακινηθείτε και πηγαίνετε όπου θέ­τό φοβόταν η Γερουσία. Σ' αυτήν την περίπτωση ο περσικός λετε. Εγώ δεν μετακινώ τον λόχο. Δεν φεύγω μπροστά στσσσστόλος, ανενόχλητος από τον αθηναικό, θα αποβίβαζε τα ξένους. Δεν παραβαίνω τους νόμους της πόλης». Μάταια προ­στρατεύματά τους στην Πελοπόννησο, αχρηστεύοντας το τεί­ σπάθησαν να τον μεταπείσουν,τόσο ο αντιβασιλιάς όσο και οιχος του Ισθμού. Ετσι, μαζί με τους Πελοποννήσιους συμμά­ διοικητές των μορών,οι πολέμαρχοι. Στάθηκε αδύνατον. «Δενχους,ένα μεγάλο μέρος της “δύναμής” μας ξεκίνησε για τις Πλα­ μετακινούμαι» τους έλεγε. «Δεν ντροπιάζω τη Σπάρτη. Οιταιές. Πέντε χιλιάδες “όμοιοι” περίπου. Μαζί μί εμάς, είλωτες βάρβαροι να αλλάξουν θέση, όχι εμείς. Ο Λεωνίδας γιοττί δενκαι περίοικοι σε πολλαπλάσιο αριθμό. άλλαξε θέση ;›› «Είσαι τρελός ;›› του έλεγε ο Παυσανίας. «Ο

36 37

Π.Δ . ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗι

Λεωνίδας είχε επιλέξει θέση σωστή, γι° αυτό δεν υπήρχε λόγος χος. Γι' αυτό σήμερα θέλω νίκη και μόνο νίκη. Για τον Λεωνίδα.να μετακινηθεί. Δεν αλλαζουμε θέση για να αποφύγουμε τον Για τον Εύρυτο και τον Διηνέκη. Για τον Αλφεό και τον Μαρω­εχθρό. Αλλαζουμε θέση για να δώσουμε τη μαχη σε σημείο ευ­ να, για τη φρουρα ολόκληρη, μα πανω απ” όλα, για τη σεπτήνοικότερο. Ποιος σου είπε ότι αυτό απαγορεύεται ;›› «Απαγο­ Δακεδαίμονα, την πατρίδα που σας αναθρεψε. Σήμερα θέλωρεύεται» επέμενε ο Αμομφαρετος. «Να φροντίξατε να μην πα­ νίκη και τώρα θέλω σιωπή. Σιωπή, για να ακούτε τα παραγ­ραταχθεί η *δύναμήἔ Αφού παραταχθήκαμε και αντικρίσαμε γέλματα,τή σαλπιγγα καιτη μουσική».τον εχθρό, δεν επιτρέπεται καμία μετακίνηση. Ο νόμος είναι Επικρατησε απόλυτη σιωπή. Είχαμε ζήσει αντίστοιχες στιγ­σαφής». Ό ,τι κι αν του έλεγαν, αυτός απαντούσε μονότονα μές κι αλλες φορές. Πρώτη φορα,όμως,ήμασταν παραταγμένοι«Δεν μετακινούμαι». Περασμένα μεσανυχτα ήταν όταν ο Παυ­ μαζί με όλους τους αλλους Ελληνες απέναντι σε βαρβαρους.σανίας, μήν μπορώντας να μεταπείσει τον Αμομφαρετο,έδωσε Ήττα σήμαινε αφανισμό για τη Σπαρτη. Ο Αμομφαρετος είχεεντολή για μετακίνηση στο υπόλοιπο στρατευμα. Όλες οι μό­ δίκιο. Σήμερα δεν έπρεπε να νικήσουμε ή να σκοτωθούμε,σύμ­ρες έφυγαν. Μείναμε μόνοι απέναντι στους Μήδους. Μόλις ξη· φωνα με τους νόμους του Λυκούργου. Σήμερα, έπρεπε μόνο ναμέρωνε, τριακόσιες χιλιαδες στρατιώτες του εχθρού θα διαπί­ νικήσουμε. Οι βοηθητικοί έφεραν τα όπλα μας. Σφίξαμε τις πε­στωναν καταπληκτοι ότι απέναντί τους υπήρχε μόνον ένας λό­ ρικνημίδες. Μας φόρεσαν τον θώρακα. Ακουμπήσαμε τις ασπί­χος Σπαρτιατών. Αρχίσαμε να χτενίζουμε τα μαλλια μας, σί­ δες στο έδαφος, καρφώσαμε τα δόρατα στο χώμα, με τους σαυ­γουροι ότι σε λίγο θα αντικρίζαμε τους χθόνιους θεούς. Δεν ρωτήρες. Περιμέναμε. Οι Μήδοι,λιγότερο από δυο σταδια μα­έγινε έτσι, όμως. Ο Αμομφαρετος, βλέποντας ότι το υπόλοιπο κρια, είχαν αρχίσει τη δοκιμαστική εκτόξευση βελών. Ήθελανστρατευμα μετακινήθήκε, καταλαβε ότι και οι Πέρσες θα με­ να μετρήσουν την απόσταση, να υπολογίσουν τις γωνίες βολής,τακινηθούν αντίστοιχα. Φοβήθηκε ότι θα χαναμε την ευκαιρία να μας φοβίσουν. Το ιππικό τους μας παρενοχλούσε συνεχώς,να πολεμήσουμε. Μας έδωσε εντολή για μετακίνηση. Περπα­ με κοντινές διελεύσεις και ακοντισμούς. Δεν δίναμε, όμως, ιδι­Τήσαμε Υ©ήΥΟΟα.Υία να πθολαβοϋμε Τη μαχηικαί­ φθάσαμε Τετ αίτερη σημασία σ” αυτές τις πρακτικές. Προκαλούσαν καποιεςλευῖαίοί στη νέα μας θέση­

Δ απώλειες, αλλα δεν μπορούσαν να κρίνουν αποφασιστικα τηΌταν κόπασε ο θόρυβος και η κινητικότητα, όταν όλοι πή­ μαχη. Για μας, ήταν μεθοδεύσεις δειλών. Κανένας ίόμοιος” δενοαν τη θέση τους στην παράταξη και σχηματίστηκε η φαλαγγα, γινόταν ποτέ τοξότης ή ακοντιστής. Πολεμιστής από απόσταση,ο Αμομφαρετος έκανε μερικα βήματα μπροστα, γύρισε και πολεμιστής χωρίς αμεση προσωπική διακινδύνευση δεν ήταν,στραφηκε προς εμας. Μας κοίταξε και φώναξε δυνατα: για μας, πολεμιστής πραγματικός.

«Άνδρες εναρετοι! Άνδρες γενναίοι! Τίποτα δεν μπορεί να Η ώρα της μαχης πλησίαζε. Ο φόβος μας μειωνόταν καθεσταθεί εμπόδιο στην ορμή και την ανδρεία σας. Η υπερηφανεια στιγμή που περνούσε. Το μυαλό μας ελευθερωνόταν σταδιακαμου για εσας είναι απεριόριστη και ο θαυμασμός μου ανυπό­ αλλα σταθερα απ” αυτόν. Η αίσθηση του κινδύνου πλημμύριζεκριτος. Η στιγμή που περιμένατε, έφθασε. Οι οιωνοί τώρα εί­ το σώμα μας. Ήταν αίσθηση μεθυστική. Διεγερτική. Τώραναι αριστοι. Α7Ωια οι θεοί δεν πολεμούν. Εσείς πολεματε. Αν μπαίναμε στο βασίλειο του Ἀρη. Του δικού μας θεού. Εκεί φό­σημερα ηττηθείτε, δεν θα υπαρξει επόμενη μέρα για τη Σπαρ­ βος δεν υπήρχε. Μόλις αρχιζε ο παιανας και η μουσική, καθετη. Η πόλη είναι ανοχύρωτη. Η αρετή σας είναι το μόνο της τεί­ τελευταίο υπόλειμμα φόβου θα εξαφανιζόταν εντελώς. Μας38 39

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΒΛΟΣ ΤΟΤ ΒΦΙΑΑΤΗ

έδωσαν έναν κύλικα κρασί νερωμενο,για να μειωθεί η επιδρα­ τ‹›ι και αμίλητοι. Τα πρόσωπα ήταν ασύσπαστα. Γαλήνη καιση του πόνου από τα τραύματα. Περισσότερο κρασί θα μείωνε πραότητα στην έκφραση , φλόγα και παθος στην ψυχή. Αυτή εί­κι αλλο αυτήν την αίσθηση. Δεν πίναμε,όμως.γιατί παράλληλα ναί η ίδανίκἡ σεαση­ Δεν μας Φόβίζε Ο θανατθςι αραι δεν μαςμειωνόταν και η ικανότητα χειρισμού των όπλων. Άλλοι Έλλη­ τρόμαξε Ο εχθρός. Φοβόμασταν μόνο μήπως από δική μας δει­νες χρησιμοποιούσαν το κρασί για να πετύχουν μή αυτόν τον λία οδηγηθούμε στην ατίμωοη. Ζωντανοί ή νεκροί. Ξέραμετρόπο τη διαχείριση του φόβου. Εμείς όχι. Η διαχείριση τσι) όμως ότι,μόλις άρχιζαν οι αυλητέςτη μουσική,κι αυτός ακόμαφόβου γινόταν στη εκπαίδευση , όχι στη μαχη. ‹› φόβος θα εγκατέλειπε οριστικά την ψυχη μας.

Ήμασταν έτοιμοι. Τα βέλη πύκνωναν. Στεκόμασταν μα­ Τώραισε όλο ΤΟ μἠκθςεης πα©αΤαἔης.ΟίενωμΟΤαΟΧες φώνατκρια, βέβαια, αλλά παρ” όλα αυτα οι Πέρσες προσπαθούσαν, ζαν: «Σιωπή Απόλυτη σιωπή. Ακούτε τα παραγγέλματα. Κοι­Βρισκόμασταν σε σταση ημιγονυπετή πίσω από τις ασπίδες, τατε μόνον τον λοχαγό». Δόθηκε αμέσως το παραγγελμα:για πλήρη κάλυψη από τα βέλη. Η σαλπιγγα σήμανε: Όπλα «Στοίχιση και ζύγιση 8» Στοιχηθήκαμεο ένας πίσω από τον αλλοναναλαβατε, όπλα αναλαβατεἔ Σηκωθήκαμε όρθιοι. Ξεκαρφώ­ και ζμνίσΐίικαμε ώμθ με ώμθ­ Οί Υμαμμες επρεπε να είναί αψο­σαμε τα δόρατα από το χώμα. Στερεώσαμε το χείλος της ασπί­ γες. Αν κοιτούσε κανείς δεξια ή αριστερα, θα έβλεπε μέχρι το δε­δας στον ώμο , για να μειώσουμε την καταπόνηση του αριστε­ ξιό ἢ αριστερό ακρθ Της παραίαἔης ανεμπόδίόῖα­ Είχαμε αψἠσείροό χεριού. Περιμέναμε. Οι Πέρσες εκτόξευαν τα βέλη γι° ασ­ αναμεσα στους ζυγούς κενό τριών ποδών. Ήταν απαραίτητο αυ­τόν ακριβώς τον λόγο. Για να μας αναγκασουν να σηκώσουμε τό, αφού επρόκειτο να βαδίσουμε γρήγορα σηκώνοντας τηνπρόωρα τις ασπίδες. Πίστευαν ότι θα φθάναμε στην παράταξή ασπίδα ψηλα Υία να απΟφόΥΟ0με Τα βέλη­ Η υόμπαλἔἡ μας θατους με το αριστερό χέρι παραλυμένο και ανίκανο να μετακι­ γινόταν κοντα στην παράταξη του εχθρού. Η στοίχιση και η ζύγι­νήσει την ασπίδα. Δεν υπήρχε τέτοια περίπτωση, όμως. Οι ση των λόχων είχε θεμελιώδη σημασία. Τἰλείδα της νίκης είναι ηυπολογισμοί τους ήταν λαθεμένοι. συμμετρία, μας έλεγαν. Συμμετρία στον σχηματισμό, συμμετρία

Όλοι άρχισαν να ψιθυρίζουν τα ίδια περίπου λόγια. «Αρη στις κινήσεις. Η νίκη δεν είναι κόρη του χάους, είναι κόρη τηςκρατοιιέ,Άρη κυρίαρχε , Άρη ολέθριε. Βοήθα με, θεέ. Να μην ρί­ συμμετρίας­ ΉΤσί πίαίεόθόμε­ζω την ασπιδοςνα μην γυρίσω την πλατη ,να μην προδώσω τους Μέναμε με το βλέμμα ποοσηλωμένο στον λοχαγόι περιμέ­συντρόφους, να μην δειλιασω , να μην ατιμαστώ. Να μην ατιμά­ νοντας το επόμενο παράγγελμα. Τα ίζευγάρια” της ίκρυπτείαςίσω το όνομα της οικογένειας μου». Δίπλα μου ο ενωμοταρχης έφθασαν, όλοι ντυμένοι με ρούχα Βοιωτών αγροτών. Έὶδωσανδεν απηύθυνε ικεσία στον Αρη ,τον θεό του πολεμικού μένους. τις τελευταίες πληροφορίες για τη διαταξη του εχθρού. Οι πλη­Αυτός ζητούσε της Αθηνας την εύνοια και τη χάρη: «Ω σεπ­ιη ροφορίες αυτές πέρασαν,στόμα με στόμα, μέχρι τον τελευταίοΑθηνα, μακαρία, ισχυρόκαρδη, ασπιδοφόρα κόρη, θεα της πο­ υπλίτη: δέκα ζυγοί, κενό, δέκα ζυγοί, κενό, δέκα ζυγοί, διπλόλεμικής σοφίας, παρθένα πολυτίμητη, παρθένα απρσσμαχητη) κενό, δέκα ζυγοί. Σαράντα ζυγοί συνολικα. Όλοι βαρύ πεζικό.παρθένα νικηφόρα, καθοδήγησέ με. Να οδηγήσω τους ανδρες, Βάθος πενταπλασιο από το δικό μας σε δύναμη ανδρών, ακό­με σωφροσύνη και γενναιότητα, στη νίκη που τόσο αξίζουν». μα μεγαλύτερο όμως σε απόσταση, λόγω των κενών. Οι ενω­

Ἑἰανενός τα δόντια δεν κροταλιζαν. Κανένας δεν μετακι­ μοτάρχες φώναζαν: «Ήτοιμοιί Έτοιμοι!›› Ακολουθούσεο παι­νούσε με νευρικότητα τα πόδια του. Όλοι παραμέναμε ακίνη­ αναςνεο πολεμίκό μας εμβαίἡθίο­ Ο λΟΧαΥός είχε Το δεξί Χερίι

40 41

Π_Δ_ ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΒΦΙΑΛΤΗ

με το δόρυ, υψωμένο. Ξαφνικα, όμως, πριν δοθεί το παραγ­ το και τη λύτρωση. Μετα από έναν χρόνο σιωπης, αναζητούσεγελμα, μέσα στην απόλυτη σιγη, ακουσα δεξια μου, λίγες θέ­ τώρα τη δικαίωση. Τη δικαίωση που μόνον ο ένδοξος θανατοςσεις πιο πέρα, καποιον να ψαλλει τον παιανα. Μόνος του. Κα­ μπορούσε να φέρει. Δεν υπηρχε αλλος τρόπος σωτηρίας γι” αυ­ποιος ξεκίνησε να ψαλλει,χωρίς παραγγελμα: τόν. Δεν υπηρχε αλλος τρόπος εξιλέωσης. Ένιωθα ότι όλοι γύ­

ρω μου είχαν αναστατωθεί. Διαχυτη ηταν η συγκίνηση τους. ΔενΕμπρός οπλισμένοι της Σπάρτης πολιτες μιλούσαν. Τί να πουν αλλωστε; Ήξεραν ότι αυτην τη μαγικητου Αρη ν θ αρχίσουμε εδώ τω Ζορό στιγμη το σώμα του Αριστόδημου ηταν πλημμυρισμένο από ευ­της πό/ιηἔ Τηρώνταἔ παπά Τουἔ Ζαμόνεέ εξία πολύ πέρα από τ' ανθρώπινα, ευεξία απροσέγγιστη. Η ψυ­τρόπαίο θα υψώσουμε τώρα λαμπρό· χη του αναλαφρη. Μέσα σε λίγες στιγμές θα βίωνε μια εμπειρία.......................................................... .. που άλλοι) Ο: τη ζωή Τουαα Ούτε χαν την υποψ£άζΟν_

ται. Η δικη του ευεξία ηταν δικη μας υπερηφανεια. Γι” αυτόν.Ανατρίχιασα. Τέτοιο παραπτωμα, ενώπιον του εχθρού, ση­ «Αλαλα Ι» φώναξε Ο λοχαγόα για να κα­Εευοδώσει τονμαινε καταδίκη σε θανατο. Κίνηση η ενέργεια χωρίς παραγγελ­ οπλίτη που ξεκινούσε απτόητος την πορεία του θανατου.μα ηταν κατι το ανηκουστο για μας. Παραλογο. Δεν μπορουσα «Αλαλα Ι» συνεχίσαμε εμείς αμέαωςα καπυοδωνοντας επισης. δ . . ν . .να στραφω εξια, αφου επρεπε πια να κοιταμε μονο τον λοχα­ τον συ πολεμισ × που έναν Ολόκληρο χρόνο είχαμε στην απο­. . . . . . . μ τηΥΟ­ Μποθουσοϋ Ομωἐτ να αχουσω­ Ο οπλίτης εψαλλε δυνοῃα μόνωση. Ήνιωσα την έξαψη να καίει το μέτωπό μου, δακρυακαι καθαρα μεσα στη γενικη καταπληξη. Σχεδόν ταυτοχρονα ήρθαν στα μααα μουααα σώμα μου Ολόκληρο αιχμαλωτηστηκεακουσα,πίσω και δεξια, καποιον αλλον να ψαλλει επίσης. Σα­ από την επιθυμία της μαχης. Παιανα αδατε, είπα μέσα μουστισα. Δεν μπορούσα να καταλαβω τί συνεβαινε. Η δεύτερη ανυπόμονα· Παγανα αδατε.φωνή ερχόταν από τον χώρο των βΟηθηΉκών° πίσω από την «Παιανα αδατεί» ακούστηκε, σχεδόν αμέσως, το παραγ­παραταξη των °ομοίωνῖ Ακίνητος, αποσβολωμένος, με τα νεύ­ αλμα. Αρχίσαμεα με όλη μας τη δύναμη να ψαλχουμεα χω­σαςρα τεντωμένα, προσπαθούσα να συνειδητοποιησω τί σημαιναν ζΟνΤαα ταυτόχρονα τον Ααστόδημο να προχωρα και να μαώ­όλα αυτα. Ο οπλίτης μπροστα σταματησε να ψαλλει ξαφνικα να την απόσταση που τον χώριζε από τους Μἡδουα Οι αξγω­όπως ξαφνικα αρχισε. Πριν προλαβει κανείς να αντιδρασει

| ° ματικοί μας δεν χρειαζόταν να σκεφτούν για πολύ. Ο Παυσα­ακουστηκεΰαπο τον Εδω Οπλπηϋη πολεμίχη μαἔ ίαχη: νίας έβλεπε όλη τη σκηνη. Ήνιωθε τη δικη μας ανυπομονησία

Αλαλα! Α/ιαλα! για επίθεση και τον απόλυτο αιφνιδιασμό των Μηδων από τηναναπαντεχη κίνηση του Αριστόδημου. Οι τοξότες των βαρβα­

Τότε τον είδα με την ακρη του ματιού μου. Με το δόρυ σε ρων είχαν αιφνιδιαστεί. Δεν ηξεραν πόσα βέλη έπρεπε να σπα­θέση προέλασης και την ασπίδα υψωμένη, ο Αριστόδημος, ταλησουν για έναν και μόνο οπλίτη. Δεν καταλαβαιναν τη σκο­κραυγαξοντας συνέχεια την πολεμικη μας ιαχη, βγηκε από την πιμότητα της κίνησης του. Δεν είχαν εντολές για μια τέτοια πε­παραταξη και με βημα αργό, αλλα σταθερό, βαδισε εναντίον ρίσταση. Την ίδια στιγμη ο Αθηναδης περνούσε μέσα από τιςτων Περσών. Μόνος, πολέμιος μιας μοίρας αδικης γι” αυτόν, ο γραμμές μας, σπρώχνοντας και παραμερίζοντας όποιον εύρι­οπλίτης προχωρούσε τελετουργικα και επίμονα προς τον θανα­ σκε μπροστα του. Ακολουθούσε τον πατέρα του, με τα ακόν­

ι2τ 43

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΈΦΙΑΛΤΗ

τια στο χέρι. Πατέρας και γιος, αργά και αγέρωχα,βάδιζαν,ο αποσυντόνιζε τον εχθρό η βεβαιότητα ότι δεν πρόκειται ναένας πίσω από τον άλλον, πέρα από τα όρια του φόβου , για να σταματήσουμε σε καμία περίπτωση. Ἡξεραν ότι θα συνεχίζα­συναντήσουν ένα πεπρωμένο λυτρωτικό. με την προέλαση μέχρις ότου διαρρήξουμε την παράταξή τους

Δόθηκε το σύνθημα της επίθεσης. Ο λοχαγός κατέβασε το πέρα για πέρα. Δεν υπήρχε για μας επιστροφή. Ἀρα,δεν υπήρ­δόρυ σε θέση προέλασης. Η σάλπιγγα σήμανε 'έφοδος, έφο­ χε γι” αυτούς σωτηρία. Αρκετές φορές,αυτή ακριβώςη βεβαιό­δος”. Η ιαχή ακούστηκε τώρα απί όλα τα στήθη: τητα διέλυε την αντίπαλη παράταξη προτού ακόμη φθάσουμε

σε θεση κρούσης. Η φήμη μας προπορευόταν. Έμείς βαδίζαμεΑλαλά! Αλαλά! πίσω της. Δεν ήταν μια φήμη άδικη. Οι πρόγονοί μας την είχαν

δημιουργήσει. Με το αίμα τους. Έμείς την εμπεδώναμε. ΌτανΗ μουσική ξεκίνησε. Οι αυλητές έδωσαν ρυθμό κι εμείς συν­ ησοελαοναμε εναντίον ελληνικών σχηματισμών, ο ρυθμός μας

τονιστήκαμε αμέσως. Οι άνδρες των δύο τελευταίων ζυγών, οι ηταν ασνσσ Οι Ήλληνεσ δεν χσησναοπονοοσαν τοξοτεσν Πεο­παλαίμαχοι δηλαδή, άρχισαν να χτυπούν ρυθμικά τα ξίφη πάνω πατοοσαμε αογα εναν­αον τους για να μήν χανσυμε τη συνοχήοττἔ αοπτοεἐ­ Βαοίἔαμε με βήμα ΥοοΥό›αλλα οταθεοόοταμπτοψ μας. Περπατούσαμε αργά για να αυξήσουμε τον χρόνο τηςταἐ το γόνατο· Χτοποόοαμε τα πόοτα οτο έοαφοἔ ντα να αοξή“ προέλασης. Έτσι μας έβλεπαν να ερχόμαστε για μεγαλύτεροσουμε τον θορυβο. Φορούσαμε υποδήματα σ” αυτήν Τη μάχη­ χρονικό διάστημα και είχαν χρόνο να συνειδητοποιήσουν τίΓτα να αποφόιιοομε τοοἔ τοαοματτομοόἔ οτα πέλματα· Τποθέ” πρόκειται να τους συμβεί. Ο πανικός τους αύξανε, άρα και ηταμε οττ πλήθοἐ από όπλα τοο τλθοοό θα έπεφταν οτο έοαφοἔ· πιθανότητα διόιλυσής τους, πριν καν συγκρουστούμε, αύξανεΠατώντας πάνω στ αυτά οι τραυματισμοί ήταν αναμενόμενοι. επίσησ­ Εναντίον των Πεοοώνν σμωσν δεν μπσρσυσαμε να ακο­Γτό αυτό αποτβώἔ Χοήοτμοποτήοαμε οποοήματα οττἔ Πλατατέἔ­ λουθήσουμε την ίδια τακτική. Τα τόξα τους ήταν η αιτία. Όσο

καθε τοτανταοοαοαντα βήματα ο Ξνωμοταοχήἔ φώναζε περισσότερο παραμέναμε μακριά, τόσο μεγαλύτερος ήταν ο«Αλαλάί» και εμείς απαντούσαμε ομαδικά ‹‹Αλαλά!››. Αυτό ηίνσονοσ απωλειών­ Γη αο­τσ πρσχωρσυσαμε γρήγορα, πολύΥτνόταν απανόντοταη οτ όλο το μήποἔ τήἔ παοαταξήἔ­ Δεπαοεἔ γρήγορα μειώνοντας έτσι τον χρόνο έκθεσής μας στα βέλη. Οιενωμοτιες εκαναν ακριβώς το ίδιο. Έτσι, οι βάρβαροι αντίκρι­ ασπίδεσ ηταν οψωμένεσ σε θέση φολαξησ ααα να τα αποηοοο­ζαν ένα πτνοόμενο τείλοἐ από αοπτοεἔ χατ οόοατα να Ξπόοχό­ ουμε. Οι Μήδοι ήθελαν να αποφύγουν την άμεση σωματικήται ασταμάτητα, ενω ενα υποκωφο βουητό, ένα μουγκρητό επαφη. Δεν μασ αναχαίαζαννομωσντα βέλη­ Εαααε εηπαγοεο­ανοτοο ζώοοι αοήφα`ίοο= που μόλτἔ βΐαίνετ από τή φωλτα τοο= θεί γι, αυτό. Όσο η απόσταση μειωνόταν, άλλαξε αναγκαστικάεφθανε οτί αοττα τοοἔ· Ποοοβολήτόι αλαλανμοα ποοόοή των και η γωνία πρόσπτωσης των βελών. Άρα, αλλάξαμε κι εμείςασπίδων και μουσική. Έτσι προελαύναμε. Χάναμε ανάσες αναλογα τη γωνία οψωσησ των ασηφοωνς Μεσσία βέλη πεονοο­φωναζονταἔε αλλα αοτοί έχαναν το έοαφοἐ κατω από τα πόοτα σαν από τα διακενα και προκαλούσαν τραυματισμούς στουςτοοἐ­ Μαἐ έλειιαν όττ το θέαμα ποο παοοοοταζαμε κατ ο ήχοἔ ώμους πέρα απ” τα όρια του θώρακα. Ήταν αναπόφευκτο αυ­

7

που ακουγόταν αποκαρδιωναν καθε αντιπαλο. Θέλαμε να τσ­ Ποοελαοναμε μέσα οε μια καταιγίδα από βέλη.οτατοήοοομε τήν ψολίή τοοἔ ποώτα κατ τα οώματα τοοἔ μετα· Βαδίζαμε ο ένας πίσω από τον άλλον, ο ένας πλάι στον άλ­Δεν ήταν,όμως, μόνο το θέαμα και ο ήχος. Περισσότερο ακόμα λσνν ολογ φίλον και ουν­Υενείον μαζι από μικρα παιδια, μια μά­

44 45

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ ΕΦΙΑΛΤΗ

ζα, αδελφωμένοι, εμψυχωμένοι ο ένας από την παρουσία του οωπο και λαιμό !›› Βλέπαμε πια τους άνδρες της δεύτερης σει­άλλου, χαμένοι μέσα στο σύνολο, χωρίς ατομικότητα πια, χω­ μας του εχθρού. Είχαν εγκαταλείψει τα τόξα. Τἰρατούσαν δόρυρίς προσωπικότητα, μέλη ενός γιγάντιου οργανισμού, που και μικρή ασπίδα. Αυτήν τη στιγμή περιμέναμε. Να φθάσουμεήταν δικός μας αλλά παράλληλα δεν μας ανήκε, εμείς ανήκαμε κοντά. Μερικοί τόζευαν ευθυτενώς, από τις πίσω σειρές, αλλάσ” αυτόν, απαλλαγμένοι από κάθε ιδιοτέλεια, μια ψυχή δια­ πολύ αραιά. Οι πίσω ζυγοί τους δεν μας έβλεπαν, ενώ οι ζυγοίσπαρμένη σε πολλά σώματα, όχι η ψυχή της πόλης, αλλά η ψυ­ μπροστά δεν είχαν πια τα τόξα στο χέρι. Οι γραμμές τους είχανχή της ενωμοτίας, η ψυχή του λόχου, η ψυχή των συντρόφων αλλοιωθεί. Τα διάκενα ανάμεσα στις ασπίδες της πρώτης σει­όλων,όλοι μαζί, απελευθερωμένοι τώρα απ, τα δεσμά της ύλης, ράς ήταν πλέον κλειστά, άρα οι πίσω τοξότες άχρηστοι. Η πα­συνεπαρμένοι από τον κίνδυνο, εξαγνισμένοι από τη μουσική, ράταξή τους σειόταν ολόκληρη. Από νευρικότητα και αγωνία.ελεύθεροι μπροστά στον θάνατο. Ο πρώτος ζυγός τους, όμως, καλυμμένος πίσω από τις ασπίδες,

Θέλαμε να καλύψουμε την απόσταση που μας χώριζε από έμενε συνεκτικός και αδιατάρακτος. Αυτοί δεν ήταν δειλοί.τον Αριστόδημο. Πλησιάσαμε τον Αθηνάδη και συνεχίσαμε με Επιταχύναμε, ενώ τα ακόντια των βοηθητικών περνούσανγοργό βηματισμό. Όταν ο Αριστόδημος πλησίασε τον εχθρό, πάνω από τη φάλαγγα, προκαλώντας απώλειες στον εχθρό.με την ασπίδα σε θέση φύλαξης, τα βέλη των δειλών εκτοζεύ­ ¬ Χτυπήσαμε με ορμή. Οι τεράστιες ασπίδες του πρώτου ζυγούθηκαν. Δεν έπεσε. Τον είδαμε να τρεκλίζει και να μειώνει τον τους ήταν στερεωμένες στο έδαφος με μικρούς πασσάλους καιρυθμό του. Είχε τραυματιστεί, αλλά συνέχιζε να προελαύνει. ‹›ι Μήδοι πίσω τους,ημιγονυπετείς,για να αντέξουν την κρού­Ήμασταν περίπου εκατό πόδια πίσω του, όταν προσέκρουσε ση και τον ωθισμό. Μάταιος κόπος. Δορατίσαμε συστηματικάστην αντίπαλη παράταξη, ενώ τα ακόντια του Αθηνάδη περ­ και επίμονα τον δεύτερο ζυγό τους, αυτόν που βλέπαμε δηλα­νούσαν πάνω απ' το κεφάλι του. Προχωρήσαμε. Μόλις πλησιά­ δή, αφού οι άνδρες του πρώτου ζυγού ήταν άφαντοι πίσω απόσαμε τον εχθρό στα εξήντα περίπου πόδια , η σάλπιγγα σήμανε τις μεγάλες αλλά έλαφριές ασπίδες τους. Ήμασταν κολλημένοιςσυμπτυχθείτε, συμπτυχθείτεἔ Ο πρώτος ζυγός αμέσως επι­ πάνω στις ασπίδες του πρώτου ζυγού τους, ωθώντας με όληβρόιδυνε. Κάθε οπλίτης,από τον πρώτο ζυγό και πίσω,προχώ­ μας τη δύναμη. Οι άνδρες του πρώτου εχθρικού ζυγού ήτανρησε δύο βήματα παραπάνω. Εφαρμόσαμε την ασπίδα στην όλοι αξιωματικοί. Κολλημένοι στις ασπίδες, πρόβαλλαν μόνοπλάτη του οπλίτη που βρισκόταν μπροστά μας. Όλη η φάλαγ­ τ‹› κεφάλι τους πάνω από αυτές. Τα δόρατά τους ήταν πιο κον­γα έγινε, ζαφνικά, μια συμπαγής μάζα πολεμιστών και ασπί­ τα από τα δικά μας. Σχεδόν ακόντια. Έὶτσι, ο δικός μας πρώ­δων. Έτσι θα ωθούσαμε τις πρώτες σειρές των αντιπάλων. τος ζυγός χτύπησε τον δικό τους δεύτερο ζυγό, που έφερε μι­Έτσι θα τις ανατρέπαμε και θα διεισδύαμε στην παράταξή κρές ασπίδες,ενώ ο δεύτερος και ο τρίτος ζυγός μας δοράτιζαντους. Όλη ή φάλαγγα θα ωθούσε, σαν ένα σώμα, μια ψυχή, με και πίεζαν τον πρώτο ζυγό τους. Οι Μήδοι έσκυβαν για ναδύναμη, με πειθαρχία, με τάξη , ενώ οι τρεις πρώτες σειρές, οι αποφύγουν τα πλήγματα στο κεφάλι και ταυτόχρονα προσπα­τρεις πρώτοι ζυγοί, θα χτυπούσαν ακατάπαυστα με τα δόρα­ θούσαν να πιάσουν τα δόρατά μας από τον κορμό. Τα άρπα­τα. Ακούστηκε το παράγγελμα: «Θέση κρούσης!›› Σηκώσαμε ζαν με τα δυο τους χέρια και, φυσικά, τα ακινητοποιούσαν,τα δόρατα ψηλά πάνω από το κεφάλι. Οι ενωμοτάρχες τώρα αφού εμείς τα χειριζόμασταν μόνο με το δεξί χέρι. Αυτό ακρι­φώναζαν:‹‹Κανένα πλήγμα χαμένο!Πρόσωπο και λαιμό!Πρό­ βώς συνέβη και σ” εμένα. Ωθούσα με όλη μου τη δύναμη τον

46 47

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΑΤΗ

οπλίτη μπροστά μου, ενώ ταυτόχρονα με ωθούσε ο οπλίτης πί­ ‹› το χέρι. Ακούστηκε δεύτερο παράγγελμα: «Πεσόντα προ­σω μου. Προσπάθησα να χτυπήσω τον Μήδο αξιωματικό, που στοιτεύσατεί» και ιερή μανία μάς κατέλαβε. Είχαμε αδικήσειαντίκριζε σ στοίχος μου,αλλά αυτός κατάφερε να αποφύγειτο ι‹›ν Αριστόδημσ και τώρα παίρναμε την απάντησή του. Δενπλήγμα, πιάνοντας ταυτόχρονα το δόρυ και τραβώντας το ήταν δειλός και μας το είχε αποδείξει. Καθαρίσαμε γρήγοραμπροστά. Το άφησα αμέσως, για να μην χάσω την ισορροπία τον χώρο γύρω από το σώμα του. Κανένας βάρβαρος δεν έμει­μου παρασύροντας και τους υπόλοιπους. Σήκωσα το χέρι ψη­ νε όρθιος εκεί. Καλύψαμε τον Αθηνάδη με τις ασπίδες και τονλά. Ο οπλίτης πίσω μου πέρασε το δικό του δόρυ στην παλάμη σπρώξαμε βίαια μέσα στην παράταξη για να του σώσουμε τημου και σήκωσε εκείνος το χέρι ψηλά. Ετσι, προοδευτικά, ο ζωή. Τον ποδοπατήσαμε για να μην μπορέσει να σηκωθεί αμέ­όγδοος οπλίτης του στοίχου μου βρέθηκε χωρίς δόρυ. Σήκωσε σως. Οι τοξότες του εχθρού δεν είχαν σταματήσει. Εξακολου­το χέρι ψηλά και οι είλωτες τον ανεφοδίασαν αμέσως. θυύσαν να τοξεύουν αραιά από τους πίσω ζυγούς. Προσπερά­

Συνεχίσαμε να ωθούμε τον πρώτο εχθρικό ζυγό, ενώ πλήτ­ σαμε το σώμα του Αριστόδημου. Ακούστηκε τρίτο παράγγελ­ταμε συστηματικά και επίμονα τον δεύτερο. Οι δικές μας μα: «Παράταξη ευθυγραμμίσατε !›› Ευθυγραμμίσαμε και συ­ασπίδες είχαν τριπλάσιο βάρος από τις δικές τους. Ήμασταν νεχίσαμε την προέλαση. Τα δόρατα είχαν πια σπάσει. Χρησι­πιο γυμνασμένοι, πιο εκπαιδευμένοι, πιο αποφασισμένοι. Με μυποιούσαμε τα ξίφη, μέχρι να μας ανεφοδιάσουν οι πίσω ζυ­ασπίδα και δόρυ τούς ανατρέψαμε. Μόλις ο δεύτερος ζυγός γυί. Η σάλπιγγα σήμανε “ανασυγκρότηση, ανασυγκρότηση". Οτους εξοντώθηκε, ο πρώτος, χωρίς κάλυψη πια, κατέρρευσε. πρώτος ζυγός, με πολεμιστές κατάκοπους, αιμόφυρτους απόΤεμαχίσαμε τις πρώτες σειρές και κόψαμε την παράταξή τους τα τραύματα, χωρίς δόρατα, με ασπίδες τσακισμένες από ταόπως το δρεπάνι κόβει τα σπαρτά. Διεισδύσαμε. Όλοι μαζί. χτυπήματα,έκλινε ακαριαία προς τα δεξιά,ενώ οι ασπίδες πα­Όχι μεμονωμένα. Όταν εμφανιζόταν κάποιο ρήγμα, δεν το εκ­ ρέμεναν στην ευθεία αντικρίζοντας τον εχθρό. Οι άνδρες έμει­μεταλλευόμασταν. Προχωρούσαμε σαν παράταξη, όλοι μαζί, ναν στιγμιαία ακίνητοι, δημιουργώντας ανάμεσά τους ένα μι­ευθύγραμμα, μέχρις ότου ολόκληρη η αντίπαλη παράταξη κρό κενό. Με έναν διασκελισμό οι οπλίτες του δεύτερου ζυγούυποχωρήσει και καταρρεύσει μαζικά. Η σφοδρότητα του ωθι­ πέρασαν ανάμεσα στους οπλίτες του πρώτου και βγήκανσμού περιορίστηκε, αφού είχαμε πλέον διεισδύσει. μπροστά. Οι ασπίδες του πρώτου ζυγού τραβήχτηκαν αμέσως

Ακούστηκε το παράγγελμα «Λοξώς δεξιά κλίνατε!››. Τα προς τα δεξιά, παράλληλες πια με το σώμα των οπλιτών, τηπαραγγέλματα ακούγονταν από πίσω. Ενας ενωμοτάρχης στιγμή ακριβώς που οι ασπίδες του δεύτερου ζυγού έκλειναναπό τους παλαίμαχους παρακολουθούσε τις κινήσεις του λο­ τ‹› κενό. Η κίνηση αυτή γινόταν τόσο γρήγορα και τόσο συντο­χαγού και φώναζε τις διαταγές. Οι άλλοι ενωμοτάρχες σήκω­ νισμένα, ώστε οι αντίπαλοι, μέσα στη σύγχυση τους, δεν προ­σαν το δόρυ ψηλά και το έστρεψαν δεξιά. Όλος ο λόχος πήρε λάβαιναν καλά­καλά να την δουν.αμέσως μια μικρή δεξιά απόκλιση για να υποστηρίξει τον λόχο ίΕτσι, η πρώτη σειρά έγινε δεύτερη και η δεύτερη πρώτη.στα δεξιά μας και να εκμεταλλευτεί τη σύγχυση που είχε προ­ Την ίδια στιγμή και με το ίδιο παράγγελμα η τέταρτη σειρά εί­καλέσει μόνος του ο Αριστόδημος. Είδαμε τον Αριστόδημο πε­ χε πάρει τη θέση της τρίτης. Τώρα η κατάταξη των έξι πρώτωνσμένο και τον Αθηνάδη πάνω του, χωρίς θώρακα, μόνο με την σειρών ήταν: δεύτερη, πρώτη,τέταρτη ,τρίτη,πέμπτη,έκτη. Ταασπίδα, να μάχεται μανιασμένα με το ξίφος του πατέρα του ανέπαφα δόρατα της τέταρτης σειράς άρχισαν να χτυπούν από

48 49

Π .Δ . ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛἸἩ

την τρίτη θέση, ανακουφίξοντας τους οπλίτες της δεύτερης σει­ Εννοείται ότι μόνον εμείς, από όλες τις ελληνικές πόλεις, κα­ρας, οι οποίοι μαχονταν στην πρώτη θέση μόνο με τα ξίφη, ναμε τέτοιες κινησεις. Μόνον η δική μας φαλαγγα ήταν τόσοαφού τα δικα τους δόρατα ήταν πια κατεστραμμένα και δεν εί­ οι ›ντονισμένη, μόνον οι δικοί μας οπλίτες ήταν τόσο εκπαιδευ­χαμε προλαβει να τους ανεφοδιασουμε. Λίγο μετα η σαλπιγγα μένοι. Όλοι είχαν ακούσει για καποια ίμυστικα° που είχαμε στησήμανε παλι ίανασυγκρότηση , ανασυγκρότησηί. Τώρα η τέταρ­ μαχη, αλλα κανένας δεν μπορούσε να τα εντοπίσει, να τα απο­τη σειρα πέρασε στη δεύτερη θέση , η πρώτη σειρα στην τρίτη,η κρυπτογραφήσει και να τα εξιχνιασει. Γι” αυτό, αλλωστε , ήτανπέμπτη σειρα στην τέταρτη θέση και η τρίτη σειρα στην πέ­ νόμος σ” εμαςη ίξενηλασίαἔ Γι' αυτό κανένας ξένος δεν επιτρε­μπτη. Με ένα νέο παραγγελμα η τέταρτη σειρα πέρασε στην πύταν να παρακολουθήσει τις ασκήσεις μας. Για αυτό οι ομα­πρώτη θέση, η πέμπτη σειρα στην τρίτη θέση και η έκτη σειρα δες της “κρυπτείας” περιπολούσαν συνεχώς στους λόφους γύρωστην πέμπτη. Η καταταξη τώρα ήταν: τέταρτη σειρα, δεύτερη από τα πεδία ασκήσεων που χρησιμοποιούσαμε. Βέβαια, τα­σειρα, πέμπτη σειρα, πρώτη σειρα, έκτη σειρα, τρίτη σειρα. κτικές όπως αυτές ήταν δύσκολο, για να μην πω αδύνατον,ναΣτη συνέχεια, μετα από ένα νέο παραγγελμα, οι σειρές αλλα­ χρησιμοποιηθούν εναντίον Ελλήνων. Στην ενημέρωση πριν τηζαν καθε φορα θέση για να παρουν την τελική τους καταταξη: μαχη οι αξιωματικοί μας το είχαν εξηγήσει αυτό. «Η παραταξητέταρτη σειρα, πέμπτη σειρα, έκτη σειρα,τρίτη σειρα, δεύτερη των βαρβαρων» μας είπαν «δεν είναι τόσο συνεκτική όσο η δι­σειρα, πρώτη σειρα. Η εσωτερική μετακίνηση, δηλαδή, των κή μας. |Εχει, όμως, βαθος. Εμείς θα παραταχθούμε σε οκτώπρώτων έξι ξυγών, αγνωστη και ανεξιχνίαστη για τον αντίπα­ ξυγούς, όπως παντα. Ο ένας κολλημένος πίσω από τον αλλον,ολο , ακολουθούσε την αλληλουχία: καθένας πλαι στον αλλον, ασπίδα με ασπίδα. Αυτοί, αντίθετα,

εκκίνηση :

αί ανασυγκρότηση:β” ανασυγκρότηση:γί ανασυγκρότηση:δί ανασυγκρότηση:εί ανασυγκρότηση:

στί ανασυγκρότηση:

Με αυτόν τον τρόπο ανανεώσαμε την αιχμή της φαλαγγαςξεκουρασαμε τους οπλίτες και διατηρήσαμε σε εφεδρεία τις

›1>›4>ι$>›ί>Ι.×3Ι×3ι­ὸ

Οιθιϋιοῦιίσιὡικῦ

Φῶωστββω

©ΟΙ×ῦΰ5ίθ·ΟιΟ0ι­Ι>

ΙΦΩΟΦΑΦΟΟΩΠΟἹ

ΦΔΦΔΟΟΟΟΦΟὉΦ

θα αφήσουν κενα μεταξύ τους. Αλλιώς δεν μπορούν να χρησι­μοποιήσουν τα τόξα. Τα τόξα είναι η δύναμη και η αδυναμίατους. Θα είναι τοποθετημένοι πιο αραια από εμας αλλα θαέχουν βαθος τριαντα ζυγών τουλαχιστον. Μπορεί και περισσό­τερο. Είναι τεραστιο το βαθος της παραταξής τους. Δεν αρκεί οωθισμός για να τους διασπασουμε. Ούτε ο πρώτος ζυγός , ο ξυ­γός των προμαχων, μπορεί να προχωρήσει τόσο πολύ χωρίς ναγονατίσουν από την κόπωση και τις απώλειες οι οπλίτες. Γι”αυτό θα εναλλασσουμε τους ζυγούς και θα αλλαζουμε κατευ­

: κ κθυνσεις. Θα ξεκουραζουμε τους προμαχους και θα αποδιορ­, , , , , γανώνουμε συνεχώς τον αντίπαλο. Εναντίον των βαρβαρων

δυο τελευταιες σειρες με τους πιο ηλικιωμένους πολεμιστές. , , , . , ,μπορουμε να το κανουμε αυτο. Εναντιον Ελληνων οχι. Προ­

Αυτοί θα έμπαιναν στη μαχη μόνον εαν οι πρώτες σειρές κα­ σέξτε όμως. Αυτήν τη φορα θα αντιμετωπίσουμε μοναδες βα­τέ εαν. Π ιν απ® αυτό έ αια θα εί αν πε ασει σ ν π ώ , , . , ,,ρρ , Ο , 'β β ," ,χ Ο , Τη ρεος πεζικου.Τουςίσπαραμπαραί.Στις Θερμοπυλες,την πρω­

θεση η πεμπτη και η εκτη σειρα αντιστοιχα, αλλα κατι τετοιο , . . , . ,

δεν χρειαστηκε να γίνει τη μερα, οι Περσες χρησιμοποίησαν ελαφρυ πεξικο, τους τα­καμπαρα” , επειδή ο χώρος ήταν στενός και το βαρύ πεξικό τους

50 51

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ” ΕΦΙΑΛΤΗ

δεν μπορούσε να ελιχθεί. Πήραν πικρό μάθημα και δεν θα επα­ μάς τους, οι πίσω ζυγοί θα χασουν ουσιαστικα τη δυνατότηταναλαβουν το ίδιο λαθος. Αυτό λένε οι αναφορές της °κρυπτεί­ χρήσης του ξίφους. Το δόρυ τους είναι κοντό. Πιο κοντό από τοας". Σε όλες τις ασκήσεις που έκαναν τον χειμώνα, προτασσουν οικο μας. Γι” αυτό, θα πλησιασουμε σε απόσταση αναπνοής καιτο βαρύ πεζικό τους. Οι ίσπαραμπαρα“ παρατασσονται σε βα­ θα ωθήσουμε χωρίς ο δεύτερος και ο τρίτος ζυγός μας να κιν­θος δέκα ανδρών. Ο πρώτος ζυγός φέρει πλεκτή και ενισχυμέ­ οονεύουν από τα δόρατα του εχθρού. Αντίθετα, οι τρεις πρώ­νη με δέρμα ασπίδα. Είναι ασπίδα τετραγωνη και πολύ μεγα­ τοι δικοί μας ζυγοί θα χτυπούν με το δόρυ από ψηλα, πανωλη. Την στερεώνουν στο έδαφος. Αυτός ο ζυγός είναι οπλισμέ­ από τις περσικές ασπίδες, αφανίζοντας τον δικό τους δεύτερονος με κοντό δόρυ και ξιφος. Αποτελείται μόνον από αξίωμα­ ἰξογό. Μόλις ο δεύτερος ζυγός τους πέσει,ο πρωτος ζυγος,χω­τικούς. Οι εννέα ζυγοί πίσω από τον πρώτο είναι οπλισμένοι με ρίς στήριξη , θα πέσει κι αυτός μαζί με τις ασπίδες ››.τόξα, δόρατα, ξίφη και μικρές ασπίδες. Μόλις τους πλησια­ Τώρα, οι δύο τελευταίες σειρές μας ήταν πια μειωμένες σεσουμε, θα πεταξουν τα τόξα. Πίσω από τους πρώτους δέκα ζυ­ αριθμό. Δεν ήταν σειρές ακέραιες, όπως στην αρχή της μαχης.γούς υπαρχει κενό και αμέσως μετα αλλοι δέκα ζυγοί. Μαλλον Καθε οπλίτη που έπεφτε, τον αντικαθιστούσε ο οπλίτης πουθα παραταξουν και τρίτη δεκαδα πίσω από τις δύο πρώτες, πι­ βρισκόταν πίσω του. ίΕτσι,το μέτωπο της φαλαγγας ήταν παν­θανώς και τέταρτη. Θυμηθείτε. Οι “σπαραμπαραί δεν είναι δει­ τα αρραγές και ενιαίο. Οι τρεις πρώτες σειρές, αυτές δηλαδήλοί. Εσείς θα τους κανετε δειλούς. Οι αξιωματικοί τους δεν που χτυπούσαν με τα δόρατα, ήταν παντα πλήρεις. Ο εχθρόςπθύβονταί πίσω από ΤΟΘΞ σπθααώτεἐ­ Τπαθχθϋν. βέβαια. τις αντίκριζε και τις αντιμετώπιζε πλήρεις,όσες απώλειες κι αναἔιωμαππθί και πίσω από Την παοαπχἔηι όχι μόνον μπροστά. είχαμε. Οι αντίπαλοι δεν μπορούσαν να δουν τις απώλειές μας.Με μαστίγια στο χέρι, για να μαστιγώσουν όποιον λιποψυχή­ Μόνον οι βοηθητικοί, πίσω από τη φαλαγγα, βλέποντας πόσοισει, και ξίφη, για να αποκεφαλίσουν όποιον λιποτακτήσει. Σε οπλίτες του τελευταίου ζυγού είχαν προχωρήσει ένα βήμαόλες τις ασκήσεις που παρακολουθήσαμε, αυτές είναι οι θέσεις Εμπρός, μετρούσαν τις απώλειες. Καθε κενό στην όγδοη ή τηντων αξιωματικών. Αυτη η διαταξη σημαινει οτι, μολις εξοντω­ έβδομη σειρα σήμαινε θανατο η βαρυ τραυματισμο. Ετοι,ηξε·θεί ο πρώτος ζυγός, οι στρατιώτες μένουν χωρίς καθοδήγηση. ραν σε ποιο σημείο να κατευθυνθούν για να περισυλλέξουνΑτομικα είναι πολύ ικανοί. Σε παραταξη όχι. Η παραταξη τους τραυματίες ή τις σορούς των πεσόντων.απαιτεί συντονισμό και καθοδήγηση. Χωρίς αξιωματικούς δεν Η σαλπιγγα σήμανε παλι: ίπροχωρείτε, προχωρείτεἔ Το σώ­υπαρχει ούτε το ένα ούτε το αλλο. Γι” αυτό θα αποφύγουμε μα μου φλεγόταν ολόκληρο από την έξαψη της μαχης. Είχαπαντελώς κάθε ατθμίπἠ εμπλοκή­ Θα χτϋπἠσθυμε Ομαδικά. τραυματιοτεί στα πόδια, αλλα δεν αισθανόμουν κανέναν πόνο.χωρίς καμια εξαίρεση. Κανένας δεν θα εκτραπεί σε ατομική Ούτε κόπο. Η επιθυμία της νίκης με είχε κατακυριεύσει. Ακού­μάχη. Αναμεοοι στους ζυγούς τους αφήνουν κενο τριών ποδών. στ­ηκε το παραγγελμα «Λοξώς αριστερα κλίνατε 2» και πήραμεΓια να μπορούν να τοξεύουν. Μόλις πεταξουν το τόξο, έχουν αμέσως μικρή αριστερή απόκλιση , ενώ ο λόχος δεξια μας έπαιρ­αναγκη το κενό για να γίνει δυνατή η χρήση του ξίφους. Το ξί­ νε, ταυτόχρονα, δεξια απόκλιση. Χτυπήσαμε παλι τις θέσειςφος τους είναι μακρύ. Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς τους από πλαγια. Καθε λόχος στρεφόταν πότε δεξια και πότεανεση χώρου ,αντίθετα με το δικό μας που είναι βραχύ ακριβώς αριστερα, σε απόλυτο συντονισμό με τους διπλανούς του. Οι κι­γι' αυτόν τον λόγο. ίΕτσι, μόλις συμπιεστούν οι πρώτες γραμ­ νήσεις αυτές είχαν δουλευτεί σε ατέλειωτες και επίπονες ασκή­

52 53

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΒΑΟΣ ΤΟΥ ΒΦΙΑΛΤΗ

σεις. Όλοι ήξεραν με ακρίβεια τί έπρεπε να κάνουν. Μόλις ο χαώδης κατάσταση, ενώ εμείς συνεχίζαμε, κάθε λόχος σαν μίαένας λόχος έκλινε αριστερά, ο διπλανός του έκλινε δεξιά. Σχη­ ενιαία μάζα, να διεισδύουμε με απόλυτη τάξη ανατρέπονταςματίζαμε έτσι ένα πεπλατυσμένο ισοσκελές τρίγωνο. Τα πλευρα ό ,τι βρίσκαμε εμπρός μας.του τριγώνου, οι δύο λόχοι δηλαδή, διείσδυαν στην αντίπαλη Κάτι αντίστοιχο συνέβαινε ανάμεσα στον διπλανό μας λόχοπαράταξη από πλάγια κατεύθυνση, όχι σε ευθεία γραμμή, σα­ σε σχέση με τον δικό του διπλανό λόχο, από την άλλη πλευρά.στίζοντας και αποδιοργανώνοντας τον αντίπαλο. Οι αμυνόμενοι Καθώς εμείς κλίναμε δεξιά και ο λόχος στ, αριστερά μας έκλινεέχαναν παντελώς την αίσθηση του χώρου. Δεν ήξεραν ποια είναι αριστερά, ο λόχος στ" αριστερά του διπλανού μας έκλινε δεξιά.η πραγματική κατεύθυνση του μετώπου. Νόμιξαν ότιη παράτα­ Στο σημείο συνάντησης των δύο αυτών λόχων, σχηματιζόταν,ξή τους έχει καταρρεύσει. Το ηθικό τους έπεφτε κατακόρυφα. αυτονόητα,ανάποδο πεπλατυσμένο τρίγωνο,με την κορυφή τουΣτην κορυφή του πεπλατυσμένου τριγώνου οχηματιζόταν , όπως προς την παράταξή μας. Μέσα σ' αυτό το τρίγωνο περικλείοντανείναι λογικό, αντίστροφο ισοσκελές τρίγωνο, μικρής διατομής, μάζες οπλιτών του εχθρού, καταπιέζονταν από τους δυο συγ­αφού οι δύο λόχοι έχαναν για λίγο τη συνοχή τους, σε δύο ευθεί­ κλίνοντες λόχους, πανικοβάλλονταν και υποχωρούσαν άτακτα.ες αποκλίνουσες, από πίσω προς τα εμπρός. Σ, εκείνο το σημείο Στο σημείο επαφής των δύο λόχων το βάθος της παράταξής μαςέπρεπε ο αντίπαλος να αντεπιτεθεί. Γι' αυτό οι οπλίτες των πλά­ μειωνόταν. Οι δύο αποκλίνοντες λόχοι σχημάτιζαν εκεί ένα μι­γιων στοίχων έστρεφαν δεξιά κι αριστερά, αντίστοιχα, για να κρό ισθσκελές τρίγωνθ με την κθιυυφἠ ΤΟΟ πρθς τον ΘχθΟό και τηαποκρούσουν αυτήν την υποτιθέμενη αντεπίθεση. Η δεξιά πλευ­ βάση του στο βάθος της παράταξής μας. Ήταν ένα ασθενές ση­ρά κάθε λόχου καλυπτόταν από οπλίτες μόνο αριστερόχειρες. μείο. Οι βοηθητικοί συγκεντρώνονταν και γέμιζαν αυτό το μικρόΑυτοί , όπως είναι φυσικό, κρατούσαν την ασπίδα με το δεξί χέρι τρίγωνο περιμένοντας μιαν αντεπίθεση που δεν γινόταν ποτέ.και το δόρυ με το αριστερό. Ο ωθισμός των στοίχων αυτών μειω­ Αυτές οι συνεχείς και τέλεια εναρμονισμένες αλλαγές κα­νόταν αναγκαστικά, αλλά τώρα πια είχαμε διεισδύσει. Οι βοη­ τεύθυνσης ήταν ένα ακόμα ίμυστικό' μας όπλο. Κανένας αντί­θητικοί πύκνωναν τις τάξεις τους εκεί ακριβώς. Συγκεντρώνον­ παλος δεν είχε την καθαρότητα μυαλού και το σθένος να απο­ταν πίσω από το σημείο επαφής των δύο λόχων, με τα ακόντια κρυπτογραφήσει τις κινήσεις μας την ώρα της μάχης. Ασκήσειςκαι τα ξίφη στο χέρι, έτοιμοι για μάχη αν τυχόν η παράταξη των μας δεν είχαν δει. Έτσι, κανείς ποτέ δεν ήταν έτοιμος να αντι­“ομοίων“ έσπαγε. Πώς να σπάσει όμως; Ουδείς έκανε αντεπίθε­ μετωπίσει τους ελιγμούς μας. Διεισδύαμε με μιαν κίνηση ελι­ση. Οι στρατιώτες του εχθρού,χωρίς την καθοδήγηση αξιωματι­ κοειδή , όπως το μαχαίρι που το στρίβεις δεξιά κι αριστερά γιακών πλέον, βλέποντας, σί εκείνο το σημείο , ότι περικλείονται μέ­ να αυξήσεις το μέγεθος της εσωτερικής πληγής. Αλλάξαμε κα­σα στην παράταξή μας, φοβούνταν ότι, μόλις επιστρέψουμε σε τεύθυνοη, πάντα με βήμα ρυθμικό, ακολουθώντας τον ρυθμόευθύγραμμη πορεία, θα βρεθούν ανάμεσά μας και θα ποδοπα­ που έδιναν οι αυλητές. Όταν οι πρώτοι ξυγοί έφθαναν τοντηθούν. Δεν το σκέφτονταν αυτό. Από ένστικτο λειτουργούσαν. αντίπαλο και μέχρι να τον ανατρέψουν,το βήμα τους, φυσικά,Ένστικτο αυτοσυντήρησης. Βνστικτωδώς δηλαδή οπισθοχω­ χανόταν. Με βηματισμό δεν μπορούσαμε να ωθήσουμε. Χάνα­ρούσαν και πίεζαν τις πίσω σειρές των συμπολεμιστών τους, με τον βηματισμό μας, επίσης, μετά τη διείσδυση, όταν προ­προσπαθώντας να αποφύγουν τον εγκλεισμό μέσα στις δαγκά­ σκρούαμε σε πεσμένα σώματα, αλλά τον βρίσκαμε πάλι, ακού­νες που σχημάτιζαν οι λόχοι μας. Επικρατούσε στις τάξεις τους γοντας τη μουσική και παρακολουθώντας τους διπλανούς μας,

54 55

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

ενώ οι πίσω ζυγοί συνέχιζαν να βηματίζουν ίσημειωτόνζ ανυ­ Υπήρχε μόνο έξαρση και γαλήνη. ”Εξαρση μεθυστική, γαλήνηπόμονοι για τη συνέχιση της προέλασης, προωθώντας ασυναί­ ψυχής λυτρωτική. Η μουσική και η αίσθηση της νίκης μάς είχανσθητα όλον τον λόχο προς τα εμπρός. Το θέαμα ενός λόχου απογειώσει. Δεν πατούσαμε πλέον στο έδαφος. Τώρα δεν πο­εκατόν είκοσι οκτώ ανδρών που προέλαυνε, μαχόταν, έστριβε λεμούσαμε μόνο για την πατρίδα μας. Στροβιλιζόμασταν όλοικαι ξαναέστριβε, πάντα με βηματισμό άψογο, ήταν θέαμα μαζί, σ” έναν χορό θανάτου μαγικό. Χορό μαυλιστικό. Όχι,αποθαρρυντικό για τον εχθρό. Καμία δύναμη δεν μπορουσε να όμως, ανεξέλεγκτα. Είχαμε συναίσθηση. Ξέραμε τί κάνουμε.αντέξει μιαν τέτοια τακτική. Προχωρούσαμε λοξά για λίγο και Οι ενωμοτάρχες, για να μην μπούμε σε φάση ίκατάληψηςζ σεμετά παλι ευθυγραμμίζαμε. Δέχονταν την επίθεση από πλάγια πλήρη έκσταση δηλαδή, φώναζαν: «Σταθεράϊ Σταθερά!›› Δενκαι, μέχρι να συνέλθουν από την έκπληξή τους, μέχρι να ανα­ χρειαζόταν.διοργανωθούν,τους είχαμε ανατρέψει. Η παράταξη των βαρβάρων έσπασε κάτω από τα χτυπήμα­

Τώρα προελαύναμε πάνω σε ασπίδες, ποδοπατημένα κρά­ τα και την πίεση μας. Ο Αείμνηστος γκρέμισε τον Μαρδόνιονη, σπασμένα τόξα, βέλη, υποδήματα, χλαμύδες, τεμαχισμένα από το άλογο. Οι τοξότες του εχθρού σταμάτησαν. Τώρα οι πί­μέλη και αιμόφυρτα σώματα. Δεν δίναμε σημασία στους πε­ σω σειρές τους πιέζονταν αφόρητα, από τους πανικόβλητουςσμένους αντιπάλους. Η ενασχόληση μ” αυτούς ήταν καθήκον στρατιώτες που προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να αποφύγουντων παλαίμαχων, στους δύο τελευταίους ζυγούς. Αυτοί, κρα­ τα πλήγματα της φάλαγγας. Οπισθοχωρούσαν άτακτα ποδο­τώντας τα δόρατα σε κατακόρυφη θέση, τα ανεβοκατέβαζαν πατώντας όσους βρίσκονταν πίσω τους. Μας γύρισαν την πλά­αδιάκοπα,χτυπώντας με την πίσω αιχμηρή απόληξη,τον σαυ­ τη. Είχαμε νικήσει. Σύμφωνα με τους νόμους του Λυκούργου,ρωτήρα, τους πεσμένους Μήδους. Απάλλασσαν έτσι, μ' ένα απαγορευόταν να συνεχίσουμε. Δεν καταδιώκουμε δειλούς.καίριο,χαριστικό πλήγμα, άνδρες γενναίους από την επώδυνη Η σάλπιγγα σήμανε: ”Παύσατε, παύσατεί. Η μουσική στα­αναμονή του βέβαιου αιμορραγικού θανάτου. Π φάλαγγα ούτε μάτησε απότομα. Σιγή απόκοσμη απλώθηκε στο πεδίο της μά­αιχμαλώτους έπαιρνε ούτε τραυματίες άφηνε πίσω της. χης. Τα βογκητά των πληγωμένων την διέκοπταν μόνο. Των δι­

Ακούστηκε πάλι το παράγγελμα «Παράταξη ευθυγραμμί­ κών μας πληγωμένων, εννοείται, αφού Μήδοι τραυματίες δενσατε!››. Ευθυγραμμίσαμε καιη σάλπιγγα σήμανε °προχωρείτε, υπήρχαν πια. Μείναμε ακίνητοι. Ξίφη υψωμένα παρέμεινανπροχωρείτε". Αφού είχαμε ανατρέψει τις πρώτες γραμμές τους, για λίγο μετέωρα,χωρίς να επιφέρουν το εύκολο πλήγμα. Με­δεν υπήρχε γι” αυτούς σωτηρία. Το ξερό έδαφος είχε αρχίσει να τά κατέβηκαν ήρεμα στο πλάι. Μπροστά μας ανθρώπινα ράκη,υγραίνεται. Από ιδρώτα και αίμα. Δικό μας ιδρώτα, δικό τους με τον τρόμο στο βλέμμα, άλλοι περπατώντας στα τέσσερα,αίμα. Δεν είχαμε ιδιαίτερες απώλειες. Ποτέ δεν είχαμε. σαν μωρά παιδιά, άλλοι παραπατώντας και τρεκλίζοντας, άλ­

Οι αυλητές είχαν δώσει πια στη μουσική ρυθμό μανιώδη. λοι έρποντας στο έδαφος, με τις ασπίδες παρατημένες, χωρίςΛίγα βήματα πίσω μας, αδιάφοροι για τα βέλη που έπεφταν ξίφη ή δόρατα,προσπαθούσαν να απομακρυνθούν όπως­όπωςεμπρός τους, έβλεπαν ότι η νίκη πλησιάζει και έπαιζαν πια από την ακινητοποιημένη φάλαγγα. Δεν μπορούσαν να κατα­θριαμβικά. Η μουσική τους τώρα δεν μας έδινε βήμα. Μας έδι­ λάβουν γιατί σταματήσαμε. Εμείς ξέραμε. Είναι προτιμότερονε φτερά. Είχαμε φθάσει στα όρια της έκστασης. Ο χρόνος είχε να υπακούς στους νόμους της πόλης παρά στα ένστικτά σου.σταματήσει. Πόνος, κόπος, φόβος, λύπη ή χαρά δεν υπήρχαν. Ακούστηκε το παράγγελμα: «Όπλα αποθέσατε!›› Ρίξαμε τα

56 57

ΠΔ­ ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ το τελοε τοτ ΒΦΙΑΛΤΗ

κράνη προς τα πίσω, ακουμπήσαμε τις ασπίδες στο έδαφος, κρούσης. Μπροστά μας απλωνόταν η επίπεδη έκταση που εί­όρθιες, στηριγμένες στα πόδια μας. Επιστρέψαμε στην πραγ­ χαμε διασχίσει από το σημείο εκκίνησης μέχρι το σημείο τηςματικότητα κατάκοποι, αιμόφυρτοι, ανακουφισμένοι. Ο κίν­ μάχης. Όλη αυτή η έκταση ήταν κατάσπαρτη από τα σώματαδωσε Υτα τήν πσλή είχε πεσασετ­ ειλώτων και περιοίκων. Άλλοι νεκροί, άλλοι τραυματίες. Τα

Όλα τα βλέμματα, τώρα, αναζητούσαν τον Παυσανία. Αυ­ βέλη που είχαν αστοχήσει, ξεπερνώντας τη φάλαγγα,χτύπησαντός βγήκε από την παράταξη αργά­αργά. Προχώρησε αρκετά αυτούς. Ήταν αθωράκιστοι. Ό Πολέμαρχος διέταξε:βήματα εμπρός, για να τον βλέπουμε όλοι, και γύρισε προς , γ , , , γ

εμάς με το πρόσωπο ανέκφραστο. Επιασε την ασπίδα με τα «Παντεςί Σε σταση προσοχης Ήμησατε»δυο του Χέρτα κατ τήν σήκωσε ψήλα­ Η ντχήτήρτα κ0αϋΥἠ μας Σταθήκαμε όλοι προσοχη για να αποτίσουμε φόρο τιμήςσσνἶαωίξε ΤΟ πεδίο ολόκληρο. Ο Παυσανίας κατέβασε την στους είλωτες και στους περίοικους. Για τους Μήδους δεν έγι­ασπιδα και την ὐψωσε πάλι· Ο ντκήτήμτοε παταναἐ άσχίσεἱ νε το ίδιο, μολονότι οι πεσόντες τους άξιζαν κάθε τιμή. Είχαν

Δία Παΐέραἄ Οψώνουμε τώρα καταστρεψει , ομως, ναους. Ιεροσυλους δεν τιμουσαμε. Δοθηκε

τρόπαιο νίκης, για σένα, λαμπρό ενΤΟ7±η γία αναπαιζση'Γυρισα να κοιταξω τους Μηδους που εφευγαν ατακτα. Τω­

ρα μπορούσα να κρίνω. Δεν ήταν δειλοί, ούτε ανεκπαίδευτοι.Δοθήκε το τταθαγιίελμα Υτα την αραίωση τ0υ σχηματισμού Αξιωματικοί τους, όμως, παρέμεναν πράγματι πίσω από το

κατ αμεσωἔ μετα δταταχθήκε «μεταβολή ἶ»­ Γσσίσαμε την πλά­ στράτευμα, με τα μαστίγια στο χέρι,για να μαστιγώσουν όποιοντή στσσς δείλσὐς που έφευγαν τρέχοντας. Μπροστά μας ακού­ λιποψυχούσε. Μάταιος κόπος. Στην εκπαίδευση χρειάζεται τοσΐηκε θριαμβική κραυγή. Ο Αθηνάδης είχε καρφώσει ένα ακόν­ μαστίγωμα. Όχι στη μάχη. Τότε είναι πολύ αργά. Όλη η τακτι­τιο στο χώμα, πλάι στο σώμα του πατέρα του, θέλοντας μά­ κή τους ήταν λανθασμένη. Βασίζονταν πολύ στα τόξα. Είχανταια|να εκδικηθεί τους χθόνιους θεούς. Κραύγαζε νικηφόρα, ανεπαρκή εκπαίδευση στη μάχη κατ” αντιπαράταξη. Οι ασπί­κοτταζοντασ πρσς εμάς προκλητικά. Η καταπιεσμένη μανία δες τους ήταν πολύ μικρές, εκτός βέβαια από αυτές του πρώ­ενός ολόκληρου χρόνου έβγαινε τώρα στην επιφάνεια. 'Εδειχνε του ζυγού. Χρησιμοποιούσαν κοντά δόρατα και μακρά ξίφητον πατέρα του με το χέρι. «Να 'τος ο δειλός σας» μας έλεγε. για να αντιμετωπίσουν εμάς που είχαμε μακρά δόρατα και« Οπωσ περασε μόνος Τ00 έναν χειμώνα ολόκληρο, έτσι μόνος κοντά ξίφη. Είχαν ηθικό και φρόνημα δούλου, όχι ελεύθερου.του βαδτσε εναντίον των Μήδων­ Χωσίἐ εσαἐ­ Χωρίς την κάλυ­ Υ'περείχαν μόνο στον αριθμό. Τπερείχαν στην ποσότητα, αλλάψή τήε φαλαΐΥα§­ Να Ώ απάντησή του». Αυτές τις πρώτες υστερούσαν στην ποιότητα.Δεν μπορούσαν να μας νικήσουν.σἶϋκμες ή δικαίωση μετρούσε περισσότερο από την οδύνη. Με­ Στη δική μας φάλαγγα, σκεφτόμουν, οι οπλίτες εφάπτονταιτα, κατέρρευσε πάνω στον πεσμένο πολεμιστή και ξέσπασε σε απόλυτα. Πρώτα εκπαιδεύουμε τους πολίτες, έτσι ώστε η δει­λμΥμσύ§ λυτρωττχσύἔ­ Τον αφήσαμε μόνο του. λία να 'ναι γι, αυτούς αδιανόητη. Μετά τους παρατάσσουμε με

Ο Πολεμαμχοἔ δτεταξε: «Βήματα εμπρός άρξατεί» Βαδί­ τέτοιον τρόπο, ώστε η εκδήλωση δειλίας στη μάχη να ίναι αδύ­σαμε, με δυσκολία, εκατό βήματα περίπου, περνώντας πάνω νατη. Διπλή εξασφάλιση, δηλαδή, γιί αυτούς και για την πόλη.από τουἔ πεσμενουἐ Μήδσυς. Βγήκαμε από το πεδίο της σύγ­ κανένας δεν μπορεί να υποχωρήσει, ακόμα κι αν το θέλει. Μό­

58 59

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΈΑΟΣ ΤΟΪ ΈΦΙΑΛΤΗ

νον οι οπλίτες του τελευταίου ζυγού μπορούν να υποχωρήσουν, Όταν επιστρέψαμε στη Σπάρτη, ο Αθηνάδης κλήθηκε νααλλά γιατί να το κάνουν; Αυτοί ούτε βλέπουν τον εχθρό, ούτε παρουσιαστεί στους Έφόρους. Η προβλεπόμενη ποινή γιαπιέζονται απ° αυτόν. Έτσι, πιέζουν μόνιμα προς τα εμπρός. απειθαρχία ενώπιον του εχθρού ήταν, φυσικά, η εσχάτη. ΟιΠαλαίμαχοι είναι αυτοί, εξάλλου. Τποχωρούν οι παλαίμαχοι; Έφοροι,όμως,είχαν ευρείες αρμοδιότητες και μεγάλη ελευθε­Αντίθετα, στην παράταξη των βαρβάρων κάθε ζυγός απείχε ρία κινήσεων σε τέτοια ζητήματα. Δέχθηκαν ότι η πράξη τουαπό τον προηγούμενο τρία βήματα περίπου. Αρα, οι στρατιώ­ Αθηνάδη δεν είχε ταπεινά ελατήρια. Δεν ήταν υποχρεωμένοςτες μπορούσαν να υποχωρήσουν τρία βήματα τουλάχιστον. να ακολουθήσει την κίνηση του πατέρα του και να τον στηρίξειΈτσι, όμως, πίεζαν τους στρατιώτες πίσω τους, αναγκάζοντάς στη ενέργειά του. Έχοντας να επιλέξει, όμως, ανάμεσα στουςτους να υποχωρήσουν κι εκείνοι. Όλη, δηλαδή, η παράταξή νόμους της πόλης και στην επιθυμία του πατέρα του, έπραξε,τους είχε μια ενδοτικότητα, προς τα πίσω. Έγγενή ενδοτικότη­ κατά την κρίση του ,το ορθότερο. Η πόλη, βέβαια, δεν μπορού­τα. Σύμφυτη. Αντιμέτωποι, λοιπόν, με τη δική μας παράταξη, σε να αγνοήσει μια τέτοια απειθαρχία. Όσο ηρωική κι αν ήταντη δομημένη σύμφωνα με το δόγμα της πόλης, επικρατείν ή η πράξη του, ο Αθηνάδης είχε παραβεί τους νόμους. Αλίμονοαπόλλυσθαι δηλαδή,οι Μήδοι φυσιολογικά κάμφθηκαν. αν ο κάθε στρατιώτης, με ατομικό κίνητρο, έβγαινε από την

Οι απώλειές μας ήταν μικρές και η νίκη μας μεγάλη. Πέντε παράταξη και έδινε τη δική του προσωπική μάχη. Θα επιστρέ­νεκρούς και δεκαέξι τραυματίες είχε ο λόχος μου. Πρώτος απ” φαμε στην εποχή του Τρωικού πολέμου. Όλη η δομή της σπαρ­όλους έπεσε ο λοχαγός. Συγκεντρώσαμε τις σορούς των πέντε τιατικής κοινωνίας στηριζόταν στον απόλυτο σεβασμό των νό­συμπολεμιστών μας,την ώρα που οι Σκιρίτες, οι περίοικοι και μων του Λυκούργου. Καμία εξαίρεση δεν ήταν νοητή, γιατί ηοι είλωτες,μαζί με όλους τους υπόλοιπουςγΈλληνες,καταδίω­ μία εξαίρεση θα έφερνε την άλλη. Η πρώτη εξαίρεση δεν θακαν τροχάδην τα υπολείμματα του στρατού των βαρβάρων. ήταν η τελευταία. Γι“ αυτό κάθε απείθαρχη πράξη έπρεπε ναΣταθήκαμε προσοχή,μπροστά στα σώματα του Αμομφάρετου, τιμωρείται με την ανάλογη σκληρότητα. Βέβαια, ο Αθηνάδηςτου Αριστόδημου,του Γέλωνος, του Έυαγόρα και του Έυδαμί­ δεν ήταν ἐόμοιοςί. Ήταν ίμόθακαςἴ Αυτό τον έσωσε.δα. Ψάλαμε τον επιθανάτιο παιάνα για να τους τιμήσουμε: Έτσι,του έδωσαν προθεσμία τριών ημερών για να εγκατα­

Δία Σωτήραγστη φλόἴα ζώσε Α λείψει τη Λακεδαίμονα. Οποτεδηποτε και αν επεστρεφε, θαΤ. αδέλφγα φύγανε Τώρα μακριά επιβαλλοταν η έσχατη των ποινων. Δυο μερες μετα,/ο Αθηνα­

δης έφυγε από τη Σπάρτη , με τα λιγοστά προσωπικα του ειδη··························· .Ο και τα ακόντια κρεμασμένα στην πλάτη. Τον είδαμε να απο­

Η μάχη ουσιαστικά είχε τελειώσει. Όσοι Μήδοι είχαν απο­ μακρύνεται προς τη Σελασία, με το κεφάλι ψηλά,χωρίς να κοι­μείνει, κλείστηκαν στο περιφραγμένο στρατόπεδό τους. Μά­ τάξει ούτε μια φορά πίσω. Έξορίστηκε.ταιη προσπάθεια. Αυτοπαγιδεύτηκαν. Τους εξολοθρεύσαμεχωρίς δυσκολία, όταν όλο το ελληνικό στράτευμα συγκεντρώ­ ιθηκε. Ο Παυσανίας έστειλε τους αγγελιαφόρους, με τη σκυτά­λη, στη Σπάρτη. Το μήνυμα ήταν λιτό, όπως συνηθίζαμε. Δύο ἔἐλέξεις μόνο: «Μήδοι λιγόστεψαν».

όθ 61

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΒΦΙΑΔΤΗ

« Αθηνάδης δεν εξορίστηκε» είπε ο Πλείσταρχος, ο βασι­0 λιάς από το γένος των Αγιαδών. Ο άλλος βασιλιάς, ο

Αρχίδαμος, ο Ευρυπωντίδης, είκοσι μόλις ετών και άπειροςακόμη, παρακολουθούσε αμίλητος. Ήμασταν στην οικία τουΠλείσταρχου. Όχι στο στρατόπεδο. Ο βασιλιάς με είχε καλέσειεκεί μόνο μου , χωρίς να το γνωρίζει κανένας άλλος από τον λό­χο ή από τη ”μόρα'. “Θα έρθεις μόνος σουί μου είπε ίκαι κανείςδεν θα γνωρίζει τη συνάντησή μας). Παραξενεύτηκα. Μια τέ­τοια πρόσκληση σήμαινε πάντα μυστική αποστολή. Είχα συμ­μετάσχει έναν χρόνο πριν σε τέτοια αποστολή. Αμέσως μετάπροάχθηκα σε ενωμοτάρχη. Ήμουν πλέον τριάντα τριών ετών.Από όλους τους συνομηλίκους μου, μόνο δύο είχαν γίνει αξιω­ματικοί πριν από μένα. Ο Πλείσταρχος δεν είχε κλείσει ακόμητα τριάντα. Ήταν όμως βασιλιάς. Γιος του Λεωνίδα. Αποδε­κτός από όλους. Όχι μόνο για λόγους κληρονομικότητας. Στημάχη της Τεγέας, έναν χρόνο πριν, είχε δείξει την αξία του. Δενήταν όμως μόνο στη μάχη ικανός. Οι λόγοι του προς το στρά­τευμα έπειθαν ότι η σωφροσύνη και η σοφία δεν του έλειπαν.Ήφερε επάξια το δυσβάσταχτο βάρος του πατρικού ονόματος.Ακουσα με προσοχή και σεβασμό τη φράση που μου είπε. Δενμπόρεσα όμως να κρύψω την έκπληξή μου.

«Τί εννοείτε λέγοντας ότι ο Αθηνάδης δεν εξορίστηκε ;››

«Δεν εξορίστηκε. Ο Αθηνάδης είναι σε αποστολή». Ή

«Τί αποστολή ;›› απόρησα. «Δέκα χρόνια είναι σε αποστο­λή ;››

«Ναι. Είναι σε αποστολή δέκα χρόνια και θα συνεχίσει ναἔ7ἶ(ῖἔῖἐΖ2ἶἐαΣἘῖ0ῖΞ,Οἶ ανθρωποί να καταλάβουν πως Ο θεόἔ= είναι σε αποστολή μέχρις ότου πετύχει τον στόχο του».

. ης' . . , , «Ποιος είναι ο στόχος του ;››γία Τθυς σθφους Ξχφραζεί πανΐα με Τρθπο αίνί)/μαΐίχθ | » ν ν »

όγΐγ τους/γέεγ ¬«Ο εντοπισμος και η εξόντωση του Βφιαλτη. Αυτος ειναι ο

ενώ για τους ανόητους είναι κακός δάσκαλος και εκφράζεται στόχος τΟυ° Αν Ο Εφίάλτης δεν είχε αποκαλύψει την Ανόπαιαμε συντομία». οδό στους Πέρσες,η μάχη στις Θερμοπύλες θα είχε καθυστερή­

λ σει μερικές μέρες ακόμα. Ο Αριστόδημος θα προλάβαινε ναΠλοὐῖαθχοἐιίἶερι/Τθυ μη Ζραν έμμει­'ρα νυν την Πυθίαν , 25 επανέλθει στην παράταξη. Δεν θα παρέμενε κανένα στίγμα γι®

Γι Π/ιΒ1ΣΤΑΡΧοΣ

62 ' 63

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΘΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

αυτόν. Ο Αθηνάδης δεν ξέχασε και δεν πρόκειται να ξεχάσει. θιιωςη μητέρα ΤΟΟ­ Εἶπιβι­ώνει φτωχικάιμε την ελεημοσύνη ΤωνΈ1χει προσωπικό κίνητρο , πέρα από την εντολη που έλαβε». συγγενών της, καταφρονεμενη από όλη την κοινότητα. Πιστεύ­

«Για­ει Το πληροφορούμαι ¿» ουμε ότι, αργά ή γρήγορα, ο Εφιάλτης θα προσπαθήσει να την«Αναλαμβάνεις επικεφαλής οκταμελούς “στοιχείου” της προσεγγίσει».

ςκρυπτείαςθ. Θα μεταβείτε στο Καλλίδρομο για να αντικατα­ ς «Ποιροικθλθυθθύμεἐ»στήσετε, επί εξάμηνο, το 'στοιχείοί που βρίσκεται τώρα εκεί. «Παρακολουθεί ο Αθηνάδης. Η αγροικία του απέχει έναΤόπΟ§ διαμονἡἔ και ανασυΥκρόΤηΟ”η§ είναι Ἡ Δρυμαία». μόλις στάδιο από την αγροικία της μητέρας του Εφιάλτη. Πα­

«Τί πρέπει να γνωρίζω ;» (›ακΟλΟι)θΞί τα Τιῖαντα».«Αμέσως μετά τη μάχη στις Πλαταιές ο Αθηνάδης διατά­ «Ϊπἠρἔ,αν αγγελιοιφόροιἐ»

χθηκε, αντι της οποιασδήποτε ποινής για την απειθαρχία του, «Ϊ”πήρξαν. Δεν γνωρίζουμε.βέβαια,το μήνυμα που μετέφε­να μεταναστεύσει στη Μαλίδα, την περιοχή ­του Εφιάλτη. Δέ­ μαν. Η μητέρα του Εφιάλτη,όπως είναι φυσικό,δεν προσεγγί­χθηκε την απόφαση, όχι σαν ποινή αλλά σαν εύνοια. Ευχαρί­ οτηκε. Θα ήταν μάταιο. Όσες φορές την ρώτησε 71 νύῳη της.στησε και ανέλαβε το καθήκον που του ανατέθηκε. Εγκατα­ ιδωσε την απάντηση ότι ο Εφιάλτης είναι κάπου στη Θεσσα­στάθηκε κοντά στην Τραχίνα. Αγόρασε με τα χρήματα που του Λία».δόθηκαν μια αγροικία, δίπλα σχεδόν στην αγροικία της μητέ­ «Γιατί δεν συλλάβαμε κάποιον από τους αγγελιαφόρους ;››

ρας του Εφιάλτη, η οποία κατοικεί εκεί, όχι στην Αντίκυρα της «Γιατί ετσι θα αποκαλύπταμε την παρακολούθηση στονΜαλίδας, το χωριό καταγωγής του Εφιαλτη_ Εμφανίστηκε ο ίἦφιαλτη. Χωρίς όφελθς, μαλιστα. Αν Οι αγγελιαφόρθι έμενανΑθηνάδης σαν εξόριστος από τη Σπάρτη, δοσαρεστημένος με ὶωντανοί και επέστρεφαν, θα μιλούσαν για την ανάκριση στηντην αποφαση της πολης κανεις δεν φανηκε να τον προσέχει ή οποία Τθυς Οπθβαλαμε. Αν δΞν γυρνθύσαν, παλι αυτός θα κα·να του δίνει σημασία. Αυτός, σύμφωνα με τις οδηγίες μας, είχε ιαλάβαινε πως κάτι έχει συμβεί. Μην ξεχνάμε τη μεγάλη οικο­μάτια για έναν άνθρωπο μόνο. Τη γυναίκα του Εφιάλτη, τη νομική του ευχέρεια. Μπορεί να αλλάζει κατοικία συνεχώς,Φοίβη. Μετά την καταδίκη και την επικήρυξη του Εφιάλτη από ιι πορεί να δωροδοκεί, μπορεί να δελεάζει. Γι' αυτό παρακο­την Αμφικτυονία, η γυναίκα του απομονώθηκε από τις κοινό­ Λυυθούμε μόνο και περιμένουμε. Κάποτε θα κουραστεί και θατητες της Αντίκυρας, της Ανθήλης και της Τραχίνας. Ο Εφιάλ­ κανει το λάθος».της, όπως ξέρεις, εξαφανίστηκε και η σύζυγός του έμεινε μόνη, «Αρκεί η νοσταλγία της μητέρας του για να επιστρέψει ;»σε ηλικία είκοσι ετών. Ο Αθηνάδης την πλησίασε. Αυτή δέθηκε «Πιστεύουμε ότι υπαρχει κι αλλος λόγος. Το χρυσάφι πουγρήγορα μαζι του με δεσμα αγαπης και εογνωμοσύνησ Ο ιιήρΞ,'ήταν πθλύ. Είναι αδύνατθν να έφυγε από τη Μαλίδα συ­Εφιάλτης,τρία χρόνια μετά την εξαφάνισή του, θεωρήθηκε πε­ νοιποκομίζοντας όλη αυτήν την περιουσία. Πρέπει, λογικά, ναθαμένος και τα δεσμά του γάμου λύθηκαν. Ο Αθηνάδης και η ι χει κρύψει μέρος του θησαυρού στη γύρω περιοχή. ΓνώριζεΦοίβη νυμφεύθηκαν. Δεν έχουν παιδιά». αριστα το Καλλίδρομο. Κάπου πρέπει να υπάρχει κρύπτη και

«Τί προσδοκούμε ;›› κάποτε πρέπει να επιστρέψει για να πάρει τα χρήματά του.«Ειναι απίθανο ο Εφιάλτης να επιστρέψει στην Τραχίνα μό­ αυτό υποθέτουμε. Ο Αθηνάδης. επίσης, έχει συγκεντρώσει

νο και μόνο για να επικοινωνησει με την πρώην σύζυγό του. Ζει ιι ληροφορίες απο ακριτομυθίες χωρικών της περιοχής. Όλες

64 65

Π_Δ_ ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΒΦΙΑΛΤΗ

συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η κρόπτη βρίσκεται κοντα σε «Ποανματττ ποτε οεν ακοοσα Υτα τττα τετοτα αποστολή»­μια μικρή λίμνη, που σχηματίζεται τον χειμώνα σε οροπέδιο «Η αποστολή ετνατ σονοετή· Μτα τετοαττελήσ οοτταοαο μετα­του Ἑἰαλλίδρομου. Ο Αθηναδης έχει ερευνήσει την περιοχή γό­ κτνεττατ σονελωε στο Καλλτοοοττο­ Δταττενοον στή σπήλτα ή στορω από τη λίμνη , αλλά χωρίς αποτέλεσμα Γγα κάθε Ξνδεχόμε­ όπαιθρο, αναλογα με την εποχή του χρόνου. Ανεφοδιαζονταινο , το "στοιχεία περιπολεί στην ευρύτερη περιοχή αυτής της λί­ κατ ανασονκοοτοοντατ στή Δοοττατα 7 Χωοτἐ οτ κατοτκοτ να Υνω­μνης. Εκεί κοντα είναι και η σπηλια,την οποία χρησιμοποιούμε θτζοον τήν αποστολή τοο Εστοτλετοοθ­ Εττφαντζοντατ εκετ ωἐ

για τη διαμονή των οπλιτών που ενεδρευουν στο οροπέδιο. Οι ποεσβετα με σκοπο τή οτατήοήσή των φτλτκων τταἐ οεσττων μεπεριπολίες,βέβαια,εκτείνονται σε ολόκληρο το βουνό. ίΕμφα­ τήν πολή αοτή­ Οτ κατοτκοτ ετνατ Δωοτετθ οπως ξεοετἔ· Νομττση δίνουμε στα σημεία από τα οποία διέρχεται το μονοπατι ζοον οττ το ἐστοτλετοο αποτελεί ενα ετοοσ ποοκελίωοήμενοο φο­του Εφιαλτη και σε όλη την περιοχή γυρω από τη λίμνη». λακτοοτ με σκοπο τήν οποβοήοήσή τήἔ αττοναἔ τοοσ· Απετλοοντ

«Γιατί ειδικα στη λίμνη ;›› ται μόνιμα από τους Φωκείς. Η Δρυμαία βρίσκεται στη νότια«Υπαρχει χρησμός. Ρωτήσαμε το Μαντείο των Δελφών για πλεοοα τοο Καλλτοοοττοοτ απενανττ στήν Αττφτκλετα κατ σε

το σήττετο αποκοοψήἔ τοο θησαυρού του Εφιαλτη. Η ερώτηση απόσταση ογδόντα σταδίων από αυτήν. Αντικρίζει, δηλαδή,

θεωρήθηκε δικαισλσγημένη, εξαιτίας του δίκαιοι) μέρους Της την κοιλαδα του Βοιωτικού Κηφισού και τον Παρνασσό. Είναιπόλης για τον ανθρωπο αυτόν. ίΕτσι,η ιέρεια έκρινε ότι έπρεπε Χττσμενή πανω σα εναν τττκοο λοφο› σττἑ οπωοετεε τοο Καλλττνα απαντήσει με ευθότητα και σαφήνεια. Μας έδωσε, λοιπόν, οοομοο­ Θα τήν βοετἐ εοκολα­ Κατα τή μεταβαοή τοο το οστοτἢ

χρησμό ξεκαθαρο: “Ο θησαυρός βρίσκεται στην πόλη των νεο­ Χετο, παοαττενετ Υτα οτα εβοοτταοα στήν Αοήνα»·γέννητων ελαφιώνἴ Όπως ξ_έρεις,τα νεογέννητα ελαφια οι Ίω­ «Γτα ποτον λοΥο 9»

νες τα ονομαζουν *νεβροός” και το δέρμα τους ”νεβρίδα'. Το φο­ «Σολλογή πλήοοφοοτών­ Η Αθήνα ετνατ το εμποοτκο κεντοοροόν οι Βακχες στη γιορτή των Παναθηναίων. Ρωτήσαμε τους τής Ελλαοαἔ­ Δεν ετνατ πολή κλετστή στοοἐ ἔενοοστοπωσ ή οτκήΔωριείς της Δρυμαίας και μας είπαν ότι η λίμνη στο Καλλίδρο­ μασ· Στήν Αθήνα τταθαμε οττ ο Βφταλτήσ ετνατ ακοττή στή Θεσ­μο ονομαζεται °Νεβρόπσλη°, λόγω του μεγάλου αριθμού ελα­ σαλία και συνεχίζει να μετακινείται αδιακοπα. Εκεί πληροφο­

φιών που υπαρχουν στην περιοχή. Αυτή είναι, λοιπόν, η πόλη Ι οήθήκαττετ επτοήθγτα τήν πτοανοτήτα να οπαολετ κοοπτή καττων νεογέννητων ελαφιών. Η λίμνη. Βρίσκεται ακριβώς πανω ποο στο καλλτοοοττο›επτβεβατώνοντα§ ετστ τον Χοήσττο κατ ττἔστο μονοπατι του Εφιαλτη ››. πληροφορίες του Αθηναδη ››.

«Παρ” όλα αυτα, δεν βρήκαμε τον θησαυρό ;›› «Σε ττ καταστασή ετνατ ο Αοήναοήἐ 3»

«Τί να τον κανουμε τον θησαυρό ,Εμείς τον Εφιαλτη θέλου­ «Απο πλεοοαἔ ήοτκοοτετνατ σε αοτστή κατασταοή­ Ήλετ οετμε ››. θεί με την περιοχή. Η αποστολή του είναι πια σκοπός ζωής. Αι­

«Τί πρέπει να κανω ;›› σθανεται ευτυχής και πλήρης. Όλες οι αναφορές που έχουμε,

«Υποστηρίζουμε συνεχώς τον Αθηναδη με αυτό το οκταμε­ οοήνοον στο τοτο σοττπεοασττα· Το ενοταφεοον κατ ή ζεοήτ μελές ἐστοιχείο” της ”κρυπτείας'. Η αλλαγή γίνεται σταθερα καθε τήν οποία ανελαβε τήν αποστολή οταν εφοἴε απο τή Σπαοτήτέξι μήνες. Επιβαλλεται όρκος σιωπής και γι” αυτό μέχρι τώρα παοαττενοον αναλλοτωτα­ Απο οτοαττωττκή αποψή κατ αποτίποτα δεν έχει διαρρεόσει»_ αποψη φυσικής καταστασης, δεν είναι ασφαλώς εφαμιλλος με

66 67

Π .Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

τους οπλίτες μας. Βέβαια, η εζάσκησή του στο ακόντιο είναι γι ιγιιρα των τριών Μοιρών. Η Ανάγκη επιβάλλει την εκτέλεσηκαθημερινή. Αυτή η διαταγή τού δόθηκε και οι αναφορές λένε ιιιιι Εφιάλτη. Όχι η εκδίκηση».ότι την ακολουθεί κατά γραμμα. Εζασκείται τόσο σε σταθερό Η Γιατί ;››στόχο, στην αγροικία του, όσο και σε κινούμενο στόχο, κυνη­ Η Είμαστε λίγοι, Αγησίλαε. Δεν αντλούμε τη δύναμή μαςγώντας στο Καλλίδρομο. Ετσι διατηρείται σε καλή φυσική κα­ ιι ιι ιι το πλήθος των οπλιτών, αλλά από το ήθος και το φρόνημάτάσταση και ταυτόχρονα ερευνά την περιοχή». ιιιι ιῃ. Το ήθος αυτό πρέπει να διαφυλαχθεί. Εχθρός μας είναι η

«Πότε αναλαμβάνω καθήκοντα ;›› ήν ιῳηλότητα και η διαφθορά, όχι οι μάζες των αντιπάλων­ Αν«Σε μία εβδομάδα». ι ιιιιιῳθαρούμε, η Σπάρτη θα εκλείψει. Όσο τηρούμε τους νό­«Γιατί εγώ ;›› μι ιι ›ς του Λυκούργου,η πόλη θα είναι ανίκητη».«Πάντοτε στέλνουμε έναν ενωμοτάρχη και επτά οπλίτες. . ..Τίοχέση έχει αυτό με τον Εφιάλτη 3»

Επιλέξαμε εσένα,γιατί κρίναμε ότι έχεις την ωριμότητα και τη Α ιι Ο Εφιάλτης δεν προσωποποιεί την έννοια της προδοσίαςσωφροσύνη να εκτελέσεις την αποστολή. Δεν πρόκειται, όπως τη μονο. Προσωποποιεί πάνω απ' όλα τη χυδαιότητα. Γιατί πρό­αντιλαμβάνεσαι, για αποστολή ευθείας αντιπαράθεσης με τον ωι.›ι›ι:; Υπηρετώντας μήπως κάποιες αξίες; Πίλόδωσε μόνο Υίαεχθρό. Δεν αρκούν η γενναιότητα,η ορμή και η ανδρεία,για να Δ ιη χρυσάφι των Περσών. Εμείς μαθαίνουμε τους νέους μας νατην φέρει κανείς σε πέρας. Απαιτούνται τα προσόντα που δια­ ιγιιι ιν λιτά, να περιφέρονται ημίγομνθί τον Χειμώνοϋνα κΟ'·μΟύν“θέτουν μόνον οι άνδρες που έχουν υπηρετήσει σε "στοιχείοιζ ιιιι πάνω σε καλάμια,να στερούνται κάθε απόλαυση της ζωής“ομάδες και °ζευγάρια7 της ίκρυπτείαςῖ Πρέπει να υποθέτεις, και να προετοιμάζονται μόνο για πόλεμο και θυσία για την πα­συνεχώς,τί πρόκειται να κάνει ο αντίπαλος. Τεχνάσματα,ποι­ ιγ›ι.ϋ‹›ι. Τί θα σκεφτούν οι νέοι αυτοί, αν πληροφορηθούν ότιραπλάνηση,παραπληροφόρηοη και φαντασία θα χρησιμοποιη­ ..ιιικ‹ί›ψαμε την καταδίωζη του Εφιάλτη; Ποια θα είναι η επί­θούν και από εμάς και από αυτόν. Είναι ένα παιχνίδι ευφυίας, .ιμιιση στα ήθη τους, αν η πόλη αφήσει ένα τέτοιο περιστατικόόχι μόνο γενναιότητας. Κρίναμε ότι διαθέτεις τις ικανότητες ιι ιηιώρητο; Δεν καταδιώκουμε τον άνθρωπο. Καταδιώκουμεγια να ανταπεξέλθεις». ιην αντίληψη, τη στάση ζωής που αυτός προσωποποιεί. Χα­

«Δεν έχω,όμως,την επιθυμία». μι ρπής στάση ζωής. Ο Εφιάλτης είναι το πρότυπο. Το πρότυ­«Γιατί ;›› Μ., της μίκρότητας, της ευτέλειας, της μικροζωής. Θέλουμε να«Με ενδιαφέρει μόνο να οδηγώ την ενωμοτία μου στη μάχη. ι .ιι ι7η‹›ι›με στη Σπάρτη την ίδια, αλλά και στην Ελλάδα ολόκλη­

Τα έργα της “κρυπτείας” δεν με ενδιέφεραν ποτέ». ' γη πως δεν ξεχνάμε. Δεν μας ενδιαφέρει η εκδίκηση. Μας εν­«Δεν θα καταδιώκεις είλωτες τώρα. Ούτε θα συγκεντρώνεις .νιιῳέρει ο παραδειγματισμός. Η πόλη θα επιβιώσει όσο μένει

μόνο πληροφορίες, όπως τις άλλες φορές. Π αποστολή είναι ιιιιιθερή στις αρχές της. Χωρίς υποχωθἠσείἔ· Η πόλη θα επι­σύνθετη και ο σκοπός ιερός». βιώσει όσο παραμένει διαφορετική από τις άλλες. Όσο δεν

«Γιατί ; Ϊποκαθιστούμε τη Νέμεση; Είναι ιερή η εκδίκηση; οι ηιβιβάζεται και δεν αποδέχεται έναν πιο χαλαρό και εφησυ­Δεν είναι βάρβαρη συνήθεια ;››

4 .ιι‹›μέν‹› τρόπο ζωής. Δεν πρέπει να συμβιβαστούμε. Μόλις«Είναι ιερή η Ανάγκη. Αυτήν τη θεά ξέρεις ότι λατρεύουμε .ιι ιμβιβαστούμε, μόλις γίνουμε ίδιοι με τους άλλους. μόλις αλ­

στη Σπάρτη περισσότερο από κάθε τι άλλο. Την Ανάγκη, τη ιιιι γ‹›ι›με τους νόμους μας,θα εζαφανιστούμεψθβάμαί· Τώρα

68 Δ 69

1.›

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ 'ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

επιβιώνουμε επειδή είμαστε διαφορετικοί. Δεν διαφερουμε .ιη κυριαρχούμε. Κυριαρχούμε,επειδή δεν αλλάζουμε. Δεν κά­επειδή υπερέχουμε. Ιἰοινοί θνητοί είμαστε, όπως όλοι οι άλλοι ι.. „ ,με υποχωρήσεις ιιαι οομβιβασμούς. Ούτε στον τρόπο ζωής,|Ελληνες. Η διαφορά μας δεν οφείλεται σε ποιοτική υπεροχή .ιοιε στις αντιλήψεις μας. Αν αυτή η σταση ζωής εκλείψει, αναπέναντί τους. Αντίθετα. Υπερέχουμε επειδή διαφέρουμε, δεν .ην αφἠοοομε να εκλείψει, μαζί της θα εκλείψουμε κι εμείς.διαφέρουμε επειδή υπερέχουμε. Ζούμε διαφορετικά και αντέ­ ιωιιχδιὡκοντας και εξοντώνοντας τον Εφιάλτη, δείχνυυμεχουμε τόσο τον θαυμασμό των ξένων όσο και τη χλεύη τους. .ηοοε παντεςαρίλούς και εχθρούς,την αποφασιστικότητα μας.Ούτε ο θαυμασμός τους μας οδηγεί σε αλαζονεία, ούτε ο χλευ­ ιιογια ποο όλοι τον έχουν ξεχάσει, εμείς εξακολουθούμε να τονασμός τους σε αλλαγή κατεύθυνσης.

ί υι ηιόμαστε. Τώρα, τόσα χρόνια μετά τις Θερμοπύλες, η εξόν­››Αν αδιαφορήσουμε για τον Εφιάλτη, θα έχουμε αποδεχθεί ...Μη Τοο θα εχει ακόμα μεγαλύτερο αντίκτυπο από πριν».

την πραγματικότητα. Αυτό είναι,για μας, μοιραίο λάθος. Πρέ­ „ ῃε¿θομοιι»_πετ να δταμόθφώνόόμε την πόαητατότότηται όχτ να την ότόθεε ‹‹Δεν εχεις πειστεί. Θέλουμε να σε πείσουμε, όχι να σε δια­τούμε. Ξεχνώντας τον Εφιάλτη, αποδεχόμαστε την εμπορική γ„ιςι,ι›με»_θεαόη τηε ζωηε­ Τη όότη τόό­ Εμείἔ εχόόμε ότόεόεντα νόμίόμαε ¬‹ Αντιλαμβάνομαι την ανάγκη εκτέλεσης του Εφιάλτη.τα¬ βαίπα παν εότελη­ Αότόἔ πόόόωόε Υτα μεότπόόἔ Χόόόόόε Ηρυσωποποιεί τη χυδαιότητα και τη μικρότητα,πράγματι. Όχιδαρείκυύς. Πιαεπεί να τθν αφησθόμε αττμώθητόἐ Μην ἔεχναἐ γιιινο δεν έχω κάτι να αντιτάξω σί αυτό,αλλά αποτελεί και δικήότι η δική μας οικονομία είναι κλειστή. Οι Αθηναίοι κερδίζουν γιού αυτονόητη πεποίθηση. Φοβάμαι, όμως, ότι το τέλος τηςχρηματα χατ όόόόωόεόόόν πλόότό από τό εμπόθτό­ Σττἔ πό­ ιυδαιότητας του Εφιάλτη θα είναι η αρχή της χυδαιότητας γιαλεις με τις οποίες συμμαχούν, επιβάλλουν την καταβολή χρη­ γι. ι,οι„_ματικής εισφοράς για τον κοινό συμμαχικό σκοπό, όπως λένε, „ Για­ιι ;»καττ πόό εμείἑ δεν ελόόμε ηανετ πότε· Δεν όόόόωόεόόόμε ­ι ΙΙ εκτέλεση άοπλου αντίπαλου είναι πράξη χυδαιότητας.πλούτο, ούτε με την έννοια των υλικών αγαθών ούτε με την έν­ Λ, ι, με Ξνοιαφεοει_ Με ενδιαφερει μόνον η μαχη. Όχι η επίθεσηνοια του χρήματος. Πού στηρίζουμε την ισχύ μας ; Πώς επικρα­ „, ιιιοπχο αεομο »_τούμε στην Πελοπόννησο; Πώς αντισταθμίζουμε την οικονομι­ ., ι ιοιος ειπε ό­ιι θα είναι αοπλος; Οι πληροφορίες λενε ύτίκή ίσχύ της Αθηναἐὲ Μόνθ Οί έναν μόθό στηίπζόμαστε, Αγηοί­ .ιυνυδεύεται πάντοτε από μισθοφόρους».λαε­ Στόν μόθό τόν αηττητόό τηἔ Σπαότηἔ­ Δεν εχόόμε ηττηθεί ­ὔἰιότε, αλλάζει» είπα ανακουφισμένος. «Αλλάζει πολύ.σε μαχη Υτα πεότόόότεόεἔ από είπόότ Ολόμπταόεἑ­ Πότν από Πρόκειται για μάχη. Δεν ήξερα ότι υπάρχουν μισθοφόροι».αυτό,πριν τη μάχη με τ0υς Τεγεατες δηλαδη, δεν είχαμε ηττητ Η Υπάρχουν. Πρέπει να προετοιμαστείς για την προοπτικήθεί για άλλες είκοσι Ολυμπιάδες περίπου. Όλες οι Ελληνικές γιιιγγγς γιατί, όπως ξερεις, οι επαγγελματίες μισθοφόροι είναιπόλεις τα γνωρίζουν αυτά, και οι βάρβαροι επίσης. Είμαστε ωιιιίτερα ικανοί».μια μικρή αδελφότητα πολεμιστών. Ασπίδα μας είναι ο τρόπος „ ῃοια ειναι ­ια ο­ηιιεια αναγνώρισης ;››ζωής και δόρυ ο μύθος που έχουμε δημιουργήσει, με τρόπο αίτ τι Ο Αθηνάδης έχει φυτέψει στον κήπο του τριάντα ελιές,ματηρό , για το αήττητο της πόλης. Η εξόντωση του Εφιάλτη θα „„ „ ιζ; αν­ιιο­ιοιχοόν ο­ιο γραμμα Λ” , σε τρεις σειρές των δέκα. Θαβόηθηόετ στη ότατηόηση αότόό τόό μόθόό­ Βπτβτώνόόμειεπετε ιην γνωρίσεις εύκολα την αγροικία, από αυτό το χαρακτηρι­

7Ο 71

Π .Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

στικό. Βρίσκεται προς την πλευρά του Σπερχειού,λίγο πριν τις κα. Στο σημείο επικοινωνίας δεν σταματάνε. Συνεχίζουν πέν­πρώτες οικίες του χωριού. Θα πας εκεί μόνο αν παραστεί ανάγ­ ιν ­έξι στάδια μέσα στη χαράδρα και μετά γυρίζουν πίσω.κη και ειδοποιηθείς σχετικά από τον Αθηνάδη››. Αλλες φορές, πάλι, δεν γυρίζουν πίσω αλλά ακολουθούν τον

«Αλλο σημείο αναγνώρισης και επικοινωνίας ;›› Ασωπό ,παίρνουν νότια κατεύθυνση , βγαίνουν από τη χαράδρα«Ο εντοπισμός του σημείου επικοινωνίας είναι πολύ εύκο­ και επιστρέφουν στη λίμνη κάνοντας πλήρη κύκλο».

λος. Βρίσκεται στο τέλος της χαράδρας του Ασωπού. Κοντά «Ποια είναι τα σύμβολα και τί σημαίνουν ;››

στις εκβολές του ποταμού. Αν κάποιος κατεβαίνει τη χαράδρα, «Αν δείτε ξίφος ζωγραφισμένο σε οριζόντια θέση, ο Αθηνά­ακολουθώντας το ρεύμα του ποταμού, δύο στάδια πριν την σης θέλει να επικοινωνήσει μαζί σας, το ίδιο βράδυ. Αν δείτεέξοδό της, θα παρατηρήσει, δεξιά,γκρεμό ύψους δύο περίπου δόρυ ζωγραφισμένο με την αιχμή προς τα πάνω, ο Εφιάλτηςσταδίων. Στη ρίζα του γκρεμού υπάρχει ένα μεγάλο βαθούλω­ βρίσκεται στη Μαλίδα, μόνος. Σ” αυτήν την περίπτωση, ο Αθη­μα, σαν αποτύπωμα γιγάντιου αντίχειρα πάνω στον βράχο. ναδης έχει την εντολή να επιτεθεί, πριν καν ειδοποιήσει, αλλάΣαν μια μεγάλη θύρα. Χαμηλά σ” αυτό το βαθούλωμα γράφον­ μόνο αν είναι σίγουρος για το αποτέλεσμα. Αν το δόρυ είναιται τα σύμβολα. Αριστερά, όπως κοιτάμε το βαθούλωμα, ζωγραφισμένο με την αιχμή προς τα κάτω, ο Εφιάλτης συνο­υπάρχει μια οριζόντια σχισμή. Ο βράχος είναι λείος πάνω και δεύεται από μισθοφόρους. Σ, αυτές τις δύο περιπτώσεις όλοκάτω από τη σχισμή. Ο Αθηνάδης μεταβαίνει στο σημείο αυτό, ιο °στοιχείο®, το ίδιο βράδυ, θα προωθηθεί στην αγροικία τουλίγο μετά το ξημέρωμα. Γράφει το σύμβολο κάτω από τη σχι­ ι Δθηνάδη και θα επιτεθείτε αμέσως. Αν αυτή η μετακίνηση δενσμή. Αν χρειαστεί να μεταβεί κάποια άλλη ώρα της ημέρας,θα ιίναι εφικτή, για τον οποιονδήποτε λόγο, θα κρίνεις και θαγραψει το σύμβολο πανω απο τη σχισμή, Έτσι, ξέοοομε την αποφασίσεις σύμφωνα με τις περιστάσεις για τον τρόπο χρησι­ώρα επίσκεψής του στο σημείο, άρα και την ώρα του συμβάν­ μυποίησης του ίστοιχείου”››.τος που θέλει να αναφέρει. Για κάποιον που κινείται ανάποδα, «Πόσοι θα βρίσκονται στη Δρυμαία, πόσοι στο Καλλίδρο­από τις εκβολές του ποταμού προς το βουνό, το βαθούλωμα ( μ‹›;››είναι ορατό από την έξοδο της χαράδρας, αλλά μόνο στο επά­ «Τον πρώτο μήνα περιπολεί όλο το ίστοιχείοί μαζί. Τον δεύ­νω μέρος. Το κάτω μέρος δεν είναι ορατό. Εννοείται ότι ελάχι­ τερο μήνα μία τετραμελής ”ομάδα7 θα αποσυρθεί στη Δρυμαίαστοι έχουν λόγο να ανέλθουν ή να κατέλθουν τη χαράδρα του για ανάπαυση. Τον τρίτο μήνα θα γίνει αλλαγή. Τον τέταρτοΑσωπού. Για να περιορίσουμε, ωστόσο, τη μικρή πιθανότητα μήνα θα γίνει αλλαγή. Τον πέμπτο μήνα θα γίνει αλλαγή. Τονεντοπισμού, σβήνουμε τα σύμβολα αμέσως μόλις τα δούμε. Αν ικτο μήνα θα επανέλθετε σε περιπολία πλήρους ἐστοιχείουἴ Οιβέβαια κάποιος περαστικός κυνηγός τα αντιληφθεί, στο ελάχι­ Υ δύο "ομάδες επικοινωνούν μεταξύ τους καθημερινά. Το σημείοστο χρονικό διάστημα που παραμένουν γραμμένα, δεν μπορεί ι πικοινωνίας βρίσκεται στη μέση της διαδρομής μεταξύ Δρυ­ούτε να υποπτευθεί τί σημαίνουν, αφού είναι κοινότυπα, ούτε μαίας και λίμνης. Αίγο πριν τη δύση του ήλιου ένα ςζευγάρι”και να τα συνδυάσει μ' εμάς. Αν,πάλι, οι οπλίτες που κατεβαί­ από κάθε “ομάδαί μεταβαίνει στο σημείο αυτό. Ετσι, η επαφήνουν να ελέγξουν γίνουν αντιληπτοί, δεν μας απασχολεί, αφού μεταξύ των δύο °στοιχείων' είναι συνεχής. Αν κάποια φορά τουποδύονται τους κυνηγούς. Πηγαίνουν έχοντας μαζί τους μό­ “ζευγάρι” απ® το Καλλίδρομο δεν εμφανιστεί,η απουσία του θανον ακόντιο και μαχαίρι,χωρίς ξίφος. Ενδυμασία τοπική,φυσι­ ιρμηνευθεί ως συναγερμός. Οι άλλοι θα ανέβουν αμέσως στο

72 73

ι

Π .Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

βουνό. Γιί αυτήν την περίπτωση , τα σημεία επικοινωνίας και τα «Ναι, έχει υπηρετήσει ξανα στο Καλλίδρομο. Πριν δύο χρό­σύμβολα ορίζονται απ' τον ενωμοταρχη προτού ξεκινήσει η νία. Να σέβεσαι την κρίση του».αποστολή». «Χρησμός υπαρχει ;»

«Ποια είναι η διαδικασία αντικαταστασης ;» «Ασφαλώς υπαρχει. Ρωτήσαμε το Μαντείο πριν αρκετα«Την προτελευταία μέρα του εξαμήνου, η πρώτη τετραμε­ χρόνια. Λίγο μετα τη μαχη των Πλαταιών. Η απαντηση της Πυ­

λής ίομαδα” του ίστοιχείου) που αντικαθίσταται, θα επανέλθει Οίας, ωστόσο, είναι δυσερμήνευτη. Κανένας μας δεν μπόρεσεστη Δρυμαία και μια τετραμελής “ομαδα” του νέου ίστοιχείουζ μέχρι τώρα να την ερμηνεύσει. Προφανώς η ιέρεια δεν θεώρησεθα προωθηθεί στο Καλλίδρομο. Την επόμενη μέρα θα επανα­ ιην ερώτηση απόλυτα δικαιολογημένη. Εῖίχε απαντήσει ήδη στοληφθεί η ίδια διαδικασία. Το σύνθημα γι” αυτήν την αποστολή ίρώτημα που αφορούσε στο σημείο απόκρυψης του θησαυρού.είναι ‹Αλφεός” και το παρασύνθημα”Μαρων”». Η δεύτερη ερώτηση μαλλον ενόχλησε το Μαντείο. Θεώρησαν

«Ενδυμασία και οπλισμός ;» στι ήταν καταχρηστική. Γι' αυτό η Πυθία απαντησε, αλλα με«Θα ταξιδέψετε ντυμένοι ως Σπαρτιατες οπλίτες, με τη συ­ τρόπο ελαχιστα βοηθητικό. Πρέπει να προσπαθήσουμε πολύ

νηθισμένη ερυθρή ενδυμασία. Θα φέρετε ασπίδα, δόρυ, ξίφος, πριν φθασουμε σε σημείο τέτοιο ώστε ο χρησμός να μας είναιπερικεφαλαία, όχι όμως θώρακα και περικνημίδες. Πφεδρικός χρήσιμος».και πρόσθετος οπλισμός έχει ήδη μεταφερθεί στη Δρυμαία. Πί­ «Μπορώ να ακούσω τον χρησμό ;»ναι αποθηκευμένος στην οικία που μας έχει παραχωρηθεί από «Λίγες λέξεις μόνο: Άναζητήστε τον δεύτερο ανδρα με τοτην κοινότητα. Περιλαμβανει τόξα, βέλη . ακόντια, ιαματικα βό­ ιδιο χέρι”».τανα και αλοιφές, δόρατα, ξίφη, περικνημίδες, ιματια,χιτώνες, Απογοητεύτηκα. Ο χρησμός ήταν πραγματι ακατανόητος.μανδύες,αθηναικα και αιγινίτικα νομίσματα.Τπαρχουν και με­ Ποιος ήταν ο πρώτος ανδρας και ποιος ο δεύτερος; Πώς ναρικοί χρυσοί δαρεικοί.αν τυχόν παραστεί σχετική αναγκη». αναζητήσεις τον ανδρα με το *ίδιο χέρι” ; Ίδιο με τί ; Δεν έβγαινε

«Ποιον αντικαθιστώ ;» νοημα. Βέβαια, νόημα υπήρχε. Η Πυθία δεν έκανε ποτέ λαθος.«Τον Κλεόμβροτο του Τήλεκλου». ι Ι χρησμός φαινόταν τώρα δυσερμήνευτος, αλλα κατω από συγ­«Ποιοι είναιοι υπόλοιποιτης “ομαδας” μου ;» κκκριμένες προϋποθέσεις θα γινόταν ερμηνεύσιμος. Οι χρη­«Ο Αρίστων του Εἰυαγόρα, ο Αναξανδρίδας του Αύσαν­ υμοί δεν ήταν διφορούμενοι, όπως πίστευαν οι αφελείς. Οι

δρου, ο Αγις του Γέλωνος, ο Λεωτυχίδας του Ευρυκλέους, ο χρησμοίήταν σαφέστατοι. Παντοτε. Έπρεπε όμως να σκεφτείςΤαλως του Δερκυλλίδα, σ Διηνέκης του Ευδαμίδα, ο Φίλων του γ και να περιμένεις. Το Μαντείο δεν έδινε μασημένη τροφή. ΤηνΔαμιδος. Απ) αυτούς, όπως γνωρίζεις, ο Διηνέκης είναι αριστος καταλληλη στιγμή το νόημα του χρησμού αποκαλυπτόταν. Αρ­χειριστής του τόξου, ο Ταλως και ο Αεωτυχίδας είναι δρομείς κνί να είχες την κρίση για να το αντιληφθείς. Ι·Ξπιπλέον,η ιέρειαικανοί και ο Αγις έχει εκπαιδευθεί,λίγο.στο ακόντιο». απαντούσε αναλογα με τη φύση του ερωτήματος. Αναλογα,

«Νομίζω ότι καλύτερος ακοντιστής απί όλους είναι ο Αθη­ ωηλαδή, με τον λόγο που ωθούσε στην υποβολή του. Όσοι ρω­ναδης». ίυύσαν από περιέργεια, ματαιοδοξία, υπεροψία ή με σκοπούς

«Συμφωνώ. Αυτονόητο είναι ότι θα τον χρησιμοποιήσεις». σύλιους και ποταπούς, έπαιρναν απαντήσεις δυσερμήνευτες ή

«Τπαρχηγός θα είναι ο Αρίστων ;» ιηιφίσημες. Καποιος, για παραδειγμα, υπέβαλε ερώτηση έτσι

74 75

Ι

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ ΕΦΙΑΛΤΗ

διατυπωμένη,ώστε να πληροφορηθεί τί πρέπει να κάνει για να ρικλειόταν από θαλασσα σε τρεις πλευρές. Ήταν μια θέση

αποφύγει τον θάνατό του. Παραλογισμός,δηλαδη. Ζητούσε να γ ρχρρη. προστατευμένη, μια θέση που έκλεινε την είσοδο τουμάθει απ” τους θεούς πώς θα αποφύγει το πεπρωμένο που οι Ιιωσπόρου. Το ίδιο το στενό την προστάτευε από τον εχθρό

ίδιοιτού είχαν τάξει. Τί να έκανε το Μαντείο ;Αν δεν απαντού­ που θα ερχόταν από την Ασία. Το αντίθετο συνέβαινε με τηνσε,διατυπωνόταν αμέσως εναντίον του η κατηγορία της υπεκ­ ιωιυικία των Χαλκηδονίων. Είχαν όλη την Ασία στην πλάτηφυγης η και της άγνοιας ακόμα. Η ιέρεια. όμως, ουδέποτε ιρυς. εντελώς απροστάτευτοι και ανοχύρωτοι. ίΑυτη είναι η

αγνοούσε. Γι” αυτην, όταν έπεφτε σε έκσταση, τα μελλούμενα ιι όλη των τυφλών” είπε ο Βύζας, ο αρχηγός των Μεγαρέων. Αυ­είχαν ηδη συμβεί. Τα έβλεπε μπροστά της, σαν ένα εκτεταμένο ιούς εννοεί το Μαντείο. Δεν μπορούν να δουν απέναντι, στηνπαρόν. Ενα συνεχώς εξελισσόμενο παρόν. Αυτό είναι γι' αυτην Λ ιιλλη πλευρά του Βοσπόρου. Δεν μπορούν να δουν το πλεονέ­ο χρόνος. Αδιαφορεί για τον ψευδεπίγραφο και αυθαίρετο τε­ ιι ιημα που έχει αυτη η φύσει οχυρη θέση. Εκεί θα χτίσουμε τηνμαχισμό του σε παρελθόν. παρόν και μέλλον. Για την Πυθία το ιι ποικία μας. Απέναντι στην πόλη των τυφλώνί. Ετσι έκανανπαρελθόν δεν είναι ποτέ πεπερασμένο και το μέλλον έχει ηδη και έχτισαν το Βυζάντιο.ολοκληρωθεί. Περιφέρεται στον χρόνο. όπως εμείς περιφερό­ Ν Ο Πλείσταρχος σηκώθηκε. Είχαμε τελειώσει. (Να προσέχεις,μαστε στον χώρο. Ετσι. απάντησε με σαφηνεια στο ερώτημα ' ρρυ είπε. Ἡ συχνότητα των αγγελιαφόρων έχει αυξηθεί. Εχουντου ανόητου. “Να αποφεύγεις το φίδι που σέρνεται στη γη” έλε­ περάσει πολλά χρόνια από τη μάχη των Θερμοπυλών. Αργά η

γε ο χρησμός. Καταχάρηκε ο ερωτών. Άρχισε να αποφεύγει με γρηγορα ο Εφιάλτης θα εμφανιστεί. Πρέπει να έχει εφησυχάσεικάθε τρόπο την οποιαδηποτε γειτνίαση με φίδια και αισθανό­ πια. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη κινητικότητας δικης μας στηνταν απόλυτα ασφαλης. Νόμιζε ότι δεν θα πεθάνει ποτέ. Σκο­ περιοχη του. Είναι απίθανο να γνωρίζει ότι περιπολούμε στοτώθηκε, όμως. σε μάχη από κάποιον οπλίτη που είχε ζωγραφι­ Μαλλίδρομο. Ακόμα κι αν έχει πληροφορηθεί όμως για την πα­σμένο πάνω στην ασπίδα του ένα φίδι που σερνόταν στο έδα­ ρυυσία του ίστοιχείου” μας στη Δρυμαία, δεν μπορεί να συν­φος. Δύσκολο να παραπλανησεις τον Απόλλωνα. 'Οταν η ερώ­ , ρράσει τη Δρυμαία με την Τοάχίνα. Είναι πολύ μοϋῳιά­ ΜΘΘΟ­

τηση αποσκοπούσε στην αποφυγη του πεπρωμένου.η απάντη­ Νλαβεί το βουνό. Πιστεύουμε ότι πλησιάζει η ώρα της επαφης.

ση δεν δινόταν η δινόταν με λεκτικό αμφίοημο. Ασεβείς,δόλιοι. = Δεν νομίζω ότι θα μας δοθεί δεύτερη ευκαιρία. Οι οπλίτεςοκνηροίη περίεργοι δεν είχαν καλη αντιμετώπιση από το Μαν­ ι

αγνοούν τον σκοπό της αποστολης. όπως τον αγνοούσαν όλοιτείο. Θυμόμουν το παράδειγμα που μας έλεγαν. Το παρά­ Ν. ρι προηγούμενοι. Μόνον οι ενωμοτάρχες γνωρίζουν. Θα απο­δειγμα με τον χρησμό που ζητησαν οι Μεγαρείς, πριν ζεκινη­ ι καλύψεις το όνομα του στόχου μόνο όταν είσαι βέβαιος για τηνσουν για αποικισμό. Ή πόλη σας θα ευτυχησει και θα γίνει ι­παφη. Τέλος, μην ξεχνάς ότι ο Αθηνάδης έχει και προσωπικόονομαστη , αν την χτίσετε απέναντι στην πόλη των τυφλών® τους ι κίνητρο σ' αυτην την υπόθεση. Εχουν περάσει. βέβαια , έντεκαείπε η Πυθία. Ποια πόλη των τυφλών; Απόρησαν οι Μεγαρείς. ' χρόνια και η επιθυμία του για εκδίκηση ίσως να έχει αμβλυνθεί.Ούτε υπηρχε πόλη τυφλών. ούτε μπορούσε να υπάρχει. Ξεκί­ Ωστόσο. δεν πρέπει να του επιτρέψεις σε καμιά περίπτωση νανησαν απογοητευμένοι. Όταν έφθασαν στον Βόσπορο και ει­ ¬ παρασυρθεί απ' το προσωπικό του πάθος και να μετατρέψεισηλθαν στο στενό, είδαν δεξιά τους, στην Ασιατικη ακτη, την την αποστολη σας σε ενέργεια δικης του αντεκδίκησης. Η απο­αποικία των Χαλκηδονίων. Αριστερά τους. μια έξαρση γης πε­ . υτολη αφορά την πόλη συλλογικά, όχι τον Αθηνάδη ατομικά.

76 · 77

ί

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ

Μην του εππθέψειἔ να σε παΟασύΟε[ μ | 9 ΆΞ ­ α το Μἴἶ α α α× × × “§°ἐ‹ωτἔ'ἔἔἔἔῖ;ἐ1ο αἐ:Ϊ:#”*; Ψ­±*ἔἶ Στ'και μην Ξπαρεψαἐ α αυτον πεαακακεἐ Μανεἐ να ΟδηΥησΟυν 5

α

/ | α | ξ ο·οτυ ια». = Μ .Μ ° Χ α ἴἶἶΤἶἶἶ?ἐὲ;ἔ»ἦ

λανθασ επιλο­Υε Μ Δ ­_ . .. Ί «τ Μαξ;~±»;α6;=ἶἶἶἕἔ;¿ἔζ`ί¿ἱ' οτ:

Θα φἶ Μ ἐῇἐαμ τα

την αποστολη σε ματαιωση η απ χ

«Αν πετυχειςῃη πολη θα σε ανταμειψει με τητή τιμή. Για την επιτυχία της αποστολής αυτής, κάθε θυσια ει­

«Μαλτστα» ειπ| / / ν ύψιστη δονα­

τν τ τα _±¬α',ῃε|± τ

Μ 4ναι αποδεκτή ››.

2

78 τ

ΧΑνε

Ἐκ Μ"Μ.:Ιι ααα/

.ωε ­ · τ­·τ

α 2

Λ ›» ωητο αν τ/ηα ΔΔ »ω3Φ°°“ἶέτ.ζ.εἔἴ

το Ὁ/ τ. 6 ζῖ ­ ῷζ Ι­ἐω;¿»±ωτ αν ·ωιω±τ.­;:ἐ.

_Μ.τ,.»¬·>·×*”“ 34 ­.τσ ι ­

.

ὶ Φ „Μ»

Δ μΧ

'ξ ὥετέζ .Ξ

αι Χ

, τα τ2~ἕσ›»×<=ωτ.­τιῇἑε· τα Ἄ1 σε

α τ τ. Η ια

τοσα

Φὲα

ἔῃω ω<ῳ1׬τἔαῖ=×ί:εΗ τα ὲῖτἑἱὀἑἶττ

7 #2 __τὴ;;±η Ϊ αλ τ ίπ ὶἶῖ Δα . τ· οτ ω­ ­ Ἡ . .ω

.Υ Μ το τ τα αν

Υ Δω τ τ Δ ὶ »`~¿ΐ± αα τ.( ~ Η .Ύ

τ ά έ ‹ ὁ · αα ‹

ἑ Ω ›Ν ἕ Φ Χ

τ τ Μὰ >τ Ξωτ ›

›

›(3τα

›®ὸ€›`

5

ξ ­ ¥ Π ,;. ε εμε α _ ετμ.­Φἕἔετ

× τ ο =7 Θ­ ;±:52ε ..ξτ · τ ­ _ στκω·¥‹τ±”ἶ:­­·α„:ωεεὲ.»ἰ:=ε±9Ξτε:5:ξ: ­»±±·±¬±Ζτ;τ

< ·ε Ώ α .ε εδω· ¬¬ωεο±:±ε ἑ:Η¬ετε23×τα

τ )ζ ο » " ±·“ἑ5'ἱ*:ΐε ααἐαξτ± τ ξ .. Ψ: “° :ι5ε±εὲ:±±;;;

_ί τ τεῳεςη/ττ;ἐ.¿¬;:ἔξΡΜ·­·.;ἐ„=ἶ,ττ1‹ ·% ±:;Φ;τἔ¬±±,ε›~· τετ.­± αηο τεωκ·εψ±·× η£ε»±.;;±ἔ. αυτ: ¥ „±›;× ¬­

α ` ε . #5 ·;­:›!ωε:ε±~ω_« τα ασε' τε.·¬,εε>· :›· τε ­ ·> ±·

ι ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΒΦΙΑΛΤΗ

­4 εν περιγελώ τη δημοκρατία σας» είπα στον Λθηναίο συ­) Δ νομιλητη μου. «Λαθος καταλαβες. Ούτε την ενασχόληση¬ σας με τις τέχνες περιγελώ. Εσύ ερμηνεύεις έτσι τα λόγια μουΛ και απορώ γι” αυτό. Δεν περιγελώ τίποτα απολύτως. Δεν έχω

τέτοιο δικαίωμα. Για να είμαι όμως ειλικρινης, δεν μπορώ ναυξακριβώσω τη σκοπιμότητα αυτών των ενασχολησεών σας».

«Δεν μπορείς να εξακριβώσεις τη σκοπιμότητα της τέχνης»απόρησε ο Λθηνόδωρος.

«Ακριβώς Δυσκολεύομαι. Λξιωματικός είμαι στον σπαρ­τιατικό στρατό. Δεν είμαι φιλόσοφος. Θα σου ημουν ευγνώμωναν βοηθούσες. Τί νόημα έχει η αναπαρασταση η η μίμηση τουϋργου των θεών ;»

«Ούτε εγώ είμαι φιλόσοφος, αλλα νομίζω πως δεν χρειαζε­ιαι ενασχόληση με τη φιλοσοφία για να αντιληφθεί κανείς ότι ηιέχνη , είτε γλυπτικη ,είτε μουσικη, είτε ποίηση η αρχιτεκτονικη,

ι ίναι πρώτα απ” όλα ένα μέσο για την τέρψη της ψυχης. Δεν μι­μείται το έργο των θεών. Το υμνεί. Η τέχνη εξυψώνει το πνεύ­μα και εκλεπτύνει τα αισθηματα. Το ίδιο και η φιλοσοφία.Ιὺλαφρώνουν την ψυχη από το σαρκινο περίβλημα της. Την κα­νουν πιο αναλαφρη. Λιγότερο γηινη. Περισσότερο ουρανια.

ι Νλησιαζει τους θεούς όποιος ξεπερνα τα όρια της φθαρτηςι υπόστασης του. Φθαρτη είναι η σαρκα,το πνεύμα όχι. Όποιοςγ ιιροσδοκα και αναζητά την τέρψη του πνεύματος μέσω της τέ­

Δ ” Α Θ ΠΝΑ χνης,τον δρόμο των θεών ακολουθεί».«Ίσως Δεν μπορώ, ωστόσο, να αντιληφθώ γιατί η ψυχη

ιι γ ›έπει να τέρπεται με την τέχνη. Γιατί πρέπει να τέρπεται γε­«Βπιτρεπσταν ακόμα σε άνδρα έντιμο, αν του άρεσε καποια νικα η ψυχη ;Αυτό δεν καταλαβαίνω».συνετή γυναικα, μάνα ωραιίων παιδιών, παντρεμένη με καποιον «τ Γιατί όχι ;»άλλον) να πεάῖεί τον άνδρα Τηἔ χο” να συνευρεθείμαζίῃιἔι ωἔ «Ι Τ τέρψη της ψυχης οδηγεί σε ευδαιμονισμό κι αυτός με τηνα Φϋτεὐει σε ευφορη Τηλ ἴἦημωἴταἔ καλα παίδίαϊ· Κί αἕπα Τί” οι ιρα του σε τρυφηλότητα και χαλαρωση. Ο ευδαιμονισμός δεννονταν έτσι τοτε με φυσικο τροπο και κοινωνικη συνειδηση... Μ )ώνει»

ν / × × 4 Ο (Ά 7που Οί δία σε χείνθζ) ΤΟΖἩ καΐί ΤΟ αδίανθ ΤΟ ». , , ,η μ χ 9 η η «Δεν λυτρωνει απο τι ;»

ΠλΟύταρχ0ς,Β¿Ό¿ ΠαράΜηλΟ¿,Λυκ0ὐρ)„Ος7 γς Η Από τον φόβο του θανατσυ,τί αλλο ; Τον καθημερινό φόβο

8ο 81

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

θανατου. Αυτός καταδυναστεύειτη ζωή των ανθρώπων. Αυτόν ' „(,ῃ,μ0ς προς τη θέωση είναι Ο δρόμος του Ηρακλη. 'Οχι τουποοσπαοοον να ἔεκελασοον με καθε τοοπο­ Ανωνίζοντατ απε­ .\ι‹ί›νυσου. Ο ανθρωπος ξεκινα από χαμηλα. Από το χώμα καιΥνωσμενα να λησμονησοον το αναποφεοκτο· Χοηστμοποτοον τη λασπη. Με αγώνα και αγωνία μόνον μπορεί να ανεβεί ψηλα,καθε δυνατο μεσο· Τη οτασκεοασηι τον εοωτα› το φαΥητο› το τι ιην κορυφή του Ολύμπου. Αυτή πιστεύουμε εμείς πως πρέπειπτοτο›την καλοπεοαση¬την πολοτελεία· Ματατη ποοσπαοετα­ να είναι η πορεία του ανθρώπου. Ακολουθούμε τον δρόμο τουΔεν είνατ αοτοσ ο οοομοε τοο Σπαοττατη πολεμτστη· Εμείσ οεν ιιολεμιστή. Τον δύσκολο. Εσείς ακολουθείτε αλλο δρόμο.

ποοσπαοοομε να αποφοκοομε το πεποωμενο­ Αντίθετα· Το ακατανόητο για τη δική μας αντίληψη. ίΕχω ακούσει, για πα­ακκαλταζοομε κατ εοωτοτοοποομε μαζί τοο­ Η οπεκφογη οεν ραδειγμα, ότι πίνετε κρασί ανέρωτο. Μεθατε. Γιατί μεθατε/Γίλοτοώνετνα­ νοημα έχει ; Επιδιώκετε την ευεξία χωρίς κόπο και την έκσταση

«Τί λοτοώνείἕ» χωρίς πόνο. Είναι απρόσφορο. Με το κρασί αντικρίζετε αμυ­«Ο πονοε λοτοώνετ· Κατ ο κοποε· Ο τοοώταε κατ το αίμα­ Η ωρα το βασίλειο των θεών. Δεν δικαιούστε, όμως, μια τέτοια

οοονη­ Εμετε είμαστε απογονοτ τοο Ηοακλίμοπωἔ ξοοετε· Ακοε ι ωεργεσία. Δεν έχετε δουλέψει γι7 αυτήν. Δίχως φόβο και δια­λοοθοομε τα οτοαιίματα τσο­ Όσο μποοοομε­ Ακολοοοοομε ιιινδύνευση, δίχως κόπο και οδύνη, όφελος δεν μπορεί να

τον οοσβατο οοομο· Τον οοομο τησ αοετησ­ Θομασατ τον μοοοἔ υπαρξει. Άνθρωποι που καυχώνται για την παιδεία τους, γιαΌταν ο Ηοακληε κτνοταν εφηβοε › βγηκε σε τοπο εοημο· Καθτσε Ν 4 ως φιλοσοφικές τους ενασχολήσεις και ενατενίσεις , όπως εσείς,κατ αναοωττοταν ποτον οοομο θα ακολοοοησετ­ Τον οοομο τησ ι ιναι παραδοξο να υιοθετούν μια τέτοια απλοικη πρακτική.αοετηε η τον οοομο τησ κακίαε­ Εμφανίστηκαν εμποοε τοο οοο Μια εύκολη λύση. Δεν οδηγεί πουθενα. Το αποτέλεσμα είναιΥοναίκεε­ Το ονομα τησ μίαε ηταν Αοετη­ Το ονομα τησ αλληε ιιρόσκαιρο και το κέρδος σας μηδενικό. Μας ξενίζει αυτή η συ­

Κακία­ Θομασατ μηπωσ το οεοτεοο ονομα τησ Κακίαἐἰἐ Θομα_ νηθεια σας. Γιατί μεθατε πραγματι ;››

σαι πώς αναφέρει η ίδια ότι την φωναζουν οι φίλοι της ;›› «Σπάνια μεθάμες«Ευδαιμονία». ‹‹Σπανια, αλλα μεθατε. Στα συμπόσια. Κανένας Σπαρτια­«Ακοτβώε­ Βοοατμονία· Αοτο είνατ το ποακματτκο ονομα της “όμοιος” δεν καταδέχεται να μεθύσει. Για μας το κρασί εί­

τησ Κακίαε· Θα σοο θομίσω τοοσ στίχοοσ τοο Ησίοοοο πανω σο ναι φαρμακο. Πολύτιμο φαρμακο. Δεν είναι μέσο διασκέδασηςαοτο το ζητημα: μτ›ν‹›. Ο Σπαρτιατης δεν δέχεται να χασει την αυτοκυριαρχία

του για έναν τόσο ασήμαντο λόγο. Ποιος δέχεται να γελοιο­(Την κακία μπορείἔ να την αποκτήσετε αφοσνη κατ εύκολα, ι ιιυιηθεί μπροστα στους συμπολεμιστές του πίνοντας κρασί

ο δρομος ειναι ομαλος και περναει πολυ κοντα σου. γηῃκρωτο Ε Σ. εμάς μόνον οι είλωτες μεθάνε».Αλλά μπροστα από την αρετή οι αθανατοι θεοί ιδρώτα έβαλαν,

ο δρόμος προς αυτήν είναι μακρύς και ανηφορικός 7».και πώς διασκεδαζετε ;Χωρίς κρασί ;››

τι Με κρασί, αλλα αραιωμένο. Με κρασί, αλλα το χρησιμο­` ιμιωύμε με σύνεση. Αλλωστε υπαρχει η μουσική. Είναι πιο

«Μαθαἔνῃε στίχους του σίο Ου κἶ ..ιι γερτική απ” το κρασί. Η μουσική οδηγεί σε αναταοη ψυχής.«Μαθαίνουμε τους στίχους που πρεπει να μαθουμε. Δεν θέ­

λουμε να μείνουμε μόνιμα υποχείρια των θεών, Αθηνόδωρε. Ο

82

κοντα στην έκσταση. Όπως το κρασί. Δεν χανεις, όμως, τον.ιι›ι‹›έλεγχο ούτε την αυτοκυριαρχία σου. Μόλις η μουσική

83

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ἹὉΪ ΕΦΙΑΛΤΗ

σταματήσει, σταματα και η επίδρασή της. Γι” αυτό την προτι­ μσσ οτι, σε σχεση με μας, είστε αμαθείς; Η παιδεία σας, δηλα­μούμε. Η μοοσικη δεν εθίζει». ση, είναι χαμηλού επιπέδου. Μόνο με τη μουσική ασχολείστε.

«Ξέρω,παντως,ότι διασκεδαζετε αρκετα. Δεν υπολείπεστε Δεν έχετε ιδιαίτερες γνώσεις σε καμία αλλη τέχνη ή επιστήμη».σε σχεση μί εμας»­ «Δεν είναι σωστό. Εχουμε γνώσεις,γιατί ή γνώση είναι δύ­

«Διασκεδαζουμε, ναι, αλλα μόνο μετα τη σκληρή καταπό­ ναμη. Οι βαρβαροι δεν έχουν γνώσεις. Εμείς γνωρίζ0υμε,αλλανηοη του σώματος και της ψυχής. Η διασκέδασή μας είναι πρό­ γνωρίζουμε μόνο τα αναγκαία. Για παραδειγμα, η ενασχόλη­σκαιρο και φευγαλέο δώρο. Ανταμοιβή μικρή ,για τους κόπους ση μας με την αστρονομία δεν οφείλεται σε απλή περιέργεια ήτης ημέρας, με διαδικασία ελεγχόμενη. Δεν είναι τρόπος ζωής. σε αόριστη γνωστική διαθεση. Μας ενδιαφέρει η θέση,η κίνη­Η ζωη μας ειναι σκληοη και Το ξερεις» ση και η ονομασία των αστρων μόνο και μόνο για να διευκολύ­

«Δεν νομίζω ότι σ“ εμας η τέρψη, καθε υφής, είναι τρόπος ν‹›υμε τις νυχτερινές πορείες. Μόλις φθασουμε σ” αυτό το επί­ζωή§»­ πεδο γνώσης, σταματαμε. Δεν παμε παρακατω. Δεν χρειαζό­

«Βιναμ Το θεαΤ©Ο. η Φιλοσοφια. η οηΤο©ικη.η ΥλοπΤικη. η μαστε διανοητικα στολίδια. Είμαστε λιτοί. Λιτοί στην έκφρα­αρχιτεκτονική κυριαρχούν στη ζωή σας. Τιματε ιδιαίτερα ση και λιτοί στον τρόπο ζωής. Λιτοί στην ένδυση και λιτοί στηόσους ασχολούνται με αυτα. Εμείς όχι. Εμείς τιμούμε μόνον διατροφή. Όχι, όμως,λιτοί στη σκέψη. Αυτοί που μας επικρί­πολεμιστές». νουν, παρασύρονται από το γεγονός ότι μιλαμε απλα και κο­

«Η φιλοσοφία δεν είναι τέχνη». φτα. Σχοινοτενείς και περίτεχνες εκφρασεις, ασκοπες περι­«Ούτε αναγκη είναι. Η ενασχόληση με τη φιλοσοφία δεν γραφές, επιτηδευμένες λέξεις, απεραντολογία και περιττολο­

ποοσφεοει ΤιποΤα απΤο και η μη ενασχόληση μί αοΤην δεν σΤε­ γία δεν ανήκουν στις δικές μας συνήθειες. Ούτε καταδεχόμα­ρεί από κατι αναγκαίο». οτε ούτε προλαβαίνουμε να ασχοληθούμε με τα περιττα. Η

«Νομίζω ότι μιλαμε αλλη γλώσσα. Όποτε συναντώ τους τεχνη είναι περιττή ».αξιωματικούς σας, δεν κουραζομαι να τους ρωτώ για σας. «Εννοείς μη αναγκαία».Προσπαθώ να σας καταλαβω, αλλα είναι αδύνατον. “Εχετε αλ­ «Ακριβώς Μη αναγκαία. Μη αναγκαία όταν δεν εξυπηρε­λον κώδικα αξιών και αλλη ιεραρχηση. Άλλες προτεραιότητες. τει αμεσα τους σκοπούς της πόλης. Τέχνη αυτόνομη, τέχνηΑδιαφορείτε για όλες τις τέχνες,εκτός από τη μουσική». αποκομμένη από τις επιτακτικές αναγκες της πόλης, τέχνη για

«Ναιι ΥιαΤι η μουσικη ειναι απαοαιΤηΤη απο σΤοαΤιωΤικη την τέχνη, αυτό είναι το περιττό. Οι ποιητές, για παραδειγμα,αποψη. Είναι όργανο, είναι μέσο για την εκπαίδευση των αν­ είναι απαραίτητοι, αν τα ποιήματα τους υμνούν την ανδρεία,δοώνι Την εμπεδωση Της πειθαοχιαςι Την εξύψωοη Τοο ηθικού­ την αποφασιστικότητα ή την αγαπη για την πατρίδα, όπως ταΓι” αυτό μας απασχολεί ιδιαίτερα η μουσική. Όχι τόσο για την ποιήματα του Τυρταίου. Οι γλύπτες είναι απαραίτητοι, ανΤεοψη Της ψοχηςι οσο Υια Την οοθη κινηση Των μοναδων σΤις πρόκειται να σμιλέψουν το αγαλμα ενός θεού ή μιας θεας γιαασκησεις και Τη μαχη­ Πανω απ, ολα Υια Την εξὐψωση Τοο ηθι· τους ναούς της πόλης. Σε καθε αλλη περίπτωση , όμως, δεν βρί­κού. Η μουσική,σ”εμας,δεν αποσκοπεί στον ευδαιμονισμό». σκουμε καμία χρησιμότητα στην τέχνη. Καποτε, για να σου

«Δεν θέλω να σε προσβαλω. Δεν θέλω να είμαι εχθρικός σε δώσω ένα παραδειγμα, ήρθε στη Σπαρτη καποιος πλανόδιοςμια σοζηΤηση φιλικη­ Αλλα. πώς να αποκούψω Την πεποίθηση μίμος. Μας είπε ότι μπορούσε να μιμηθεί αριστα το αηδόνι.

84 85

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ` το τελοΣ τον εΦιΑΔΤΗ

Τον ακούσαμε. Όταν τελείωσε. τον ευχαριστήσαμε και τον ,γ Λέξη °ψεμα°3Θα ονρμαζα το θέατρο 'μη αλήθειαἔ Θα διαφωνή­διώξαμε αμέσως. ίΞένε” του είπαμε “μας αρκεί να ακούμε το „„ 'γρ κατ α αρτρωαηοοντ το ίοτο­ Δεν Χρεταζομαοτε έναν ανθρωπο ποο το μτμείτ ' «Δεν διαφωνώ σε τίποτα. Να σε ακούσω θέλω μόνο. να σεται". Με την ίδια λογική. δεν συμπαθούμε τις μιμητικές τέχνες. Νριααλέσω να απαντησεις στις ερωτήσεις μου. να καταλαβωΚαι το θέατρο , που εσείς τόσο εκτιματε , μιμητικό είναι. Μιμεί­ "ώς ακετττερτε »_ται πραξεις κωμικές ή τραγικές. Γιατί ; Δεν είναι προτιμότερο «Αυτή είναι ή αποψή μας για το θέατρο. Αντίθετα,η μουσι­να παρατηρείς τη ζωή την ίδια . αντί για τους ηθοποιούς που τήν .αγ ανατ πρωτότυπη περα για πέρα. Ανοίγει δρόμους εκεί πουμιμούνται ; Γι” αυτό δεν υπαρχει θέατρο στη Σπαρτη. Τί να το .ν­ν ρτταρχουν. Όπως πρωτότυπη είναι η μαχη. Και ο θανατοἑκανθυμε εμείς τΟ θεατρθ 2 Μια μτχρἠ ομαδα ττθλεμτστών είμα­ μοναδικός. Ξέρω ότι δεν συμφωνείς. αλλα αυτα πιστεύουμεστε. Όποιος έχει αντικρίσει την ωμή πραγματικότητα της μα­ 4 , τη Σπαρτη »_χης. όποιος εκπαιδεύεται στρατιωτικα για δεκατέσσερα χρό­ ` ατηεχνατεγ όμως) τις γενιές που έρχονται. Εμείς καττ θανια και αμέσως μετα υπηρετεί στραττωτοοίἰ θητεία οαραντα αφησουμε για τις γενιές αυτές. Ναούς.γλυπτα,τραγωδίες,φι­ετών. είναι δύσκολο να γελασει ή να κλαψει με τα καμώματα ^γ,αρφτα_ Εσείς τί θα αφήσετε ;››των ηθοποιών. Εχουμε αλλες προτεραιότητες, σίγουρα. Προ­ «Αρετή».σπαθείς να μας καταλαβεις κανοντας ερωτήσεις, αλλα αυτό εί­ «Αρετή ;Τι αρετή ; Στρατιωτική αρετή ;››ναι αδύνατον. Μας καταλαβαίνει μόνον όποιος έχει ζήσει όπως «Αρετής Μία είναι η αρετή».εμείς. Κανένας αλλος. Η περιγραφή δεν αρκεί. Χρειαζεται ι «Τί ετνατ η αρετή ¿»βίωμα. κατι που εσύ δεν έχεις. Στη δική μας λογική . ο μιμητι­ «Αν Υνωρηζετεςειναι περιττό να ρωτας. Αν δεν Υνωμίζετςτείτσμός δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός. Λένε εξαλλου ότι ο ορα­ νατ ματατρ »_τός κόσμος δεν είναι τίποτ' αλλο παρα μια οφθαλμαπατη, μια «Αδύνατρν να δεχθώ τις απόψεις σου» είπε­ψεοοαίοθηοη­ Αν είνατ έτοα τί νοημα έχετ να ανατταρτοταἔ την «Δεν είναι δικές μου απόψεις. Εσείς έχετε δικές σας από­ψευδαίσθηση.δημιουργώντας ένα ακόμα ψέμα ;›› ψεια Εμεις όχι. Εμείς έχουμε την αποψη της πόλης. Αυτήν τι­

«Το θέατρο είναι ψέμα 3» μυύμε και αυτήν αποδεχόμαστε όλοι».«Είναι μια αληθινα μιμητική πραξη. Τίποτ” αλλο. Τί σχέση «Ἀρααδεν είστε ελεύθεροι».

έχετ μετη ζωή την ίοταμἶπαναλαμβανεττθ ζωἡιοεν την οημίοορτ «Ελεύθεροι από τί; Είμαστε ελεύθεροι από τον φόβο τουγεί. Επεται. δεν προηγείται. Μην ξεχνας, αλλωστε,ότι και ο νο­ ῃανατρρ) κτ αυτή ειναι η μεγαλύτερη ελευθερία ττθν μττθμεί ναμοθέτης σας, ο Σόλων.που όλοι τον σεβόσαστε. είχε για το θέα­ νατακτἠαετ Ο ανθρωπος. Πώς μπορεί να είναι ελεύθερος Ο φο­τρο την ίδια καταφρονητική αντίληψη που έχουμε και εμείς». γιατμένρς ; Αυτός που ζει για να φοβαται τον θανατο ; Είμαστε

«Δεν το ξέρω αυτό »­ ι λεύθεροι από τον φόβο του θανατου. αλλα δεν είμαστε ελεύ­«Το ξέρουμε εμείς. Ρώτα να μαθεις».

ι θιτροι από τον φόβο του νόμου. Είμαστε δειλοί απέναντι στον«Η λέξη ὀψέμαἶ ωοτοοο 7 ενέχετ μτα ηθοοίἰ απαἔία­ Δεν νομίζω νομο .γι® αυτό θαρραλέοι απέναντι στον θανατο. Την καταφρό­

ότι προσδίδετε καποια ανηθικότητα στη θεατρική λειτουργία». νηση της πόλης φοβόμαστε και την ατίμωση , όχι τον θανατο. Η«Ανηθικότητα όχι. Ἀσκοπο είναι,όχι ανήθικο. Αν σ” ενοχλεί ανδρεία μας στη μαχη οφείλεται στον φόβο. Όχι τον φόβο του

86Α 87

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

θανατου. Τον φόβο της ατίμωωής. Τον φόβο μήπως κατηγορη­ τον αντίπαλο που υποχωρεί. Δεν εζοντώνουμε τους ανυπερα­θούμε. από τους συμπολεμιστές μας.για δειλία. Αυτό τρέμει ο σπιστους. δεν σκυλεύουμε τα πτώματα τους. Όταν ο αντίπα­Σπαρτιατης. Την κακή φήμη. Τη φήμη του δειλού. Φοβόμαστε λος γυρίσει την πλατη. διακόπτουμε την καταδίωξη. Συμπο­τον νόμο της πόλης περισσότερο από καθε τι αλλο. Αλλα μή­ νούμε τους δειλούς. δεν τους εξολοθρεύουμε».πως είσαστε εσείς ελεύθεροι από τον νόμο ; Τον δικό σας νόμο. «Αυτό είναι τέχνασμα» είπε. «Δεν είναι καλοσύνη . ούτε ευ­βέβαια. που διαφέρει από τον δικό μας. αλλα δεν παύει να εί­ναι εξίσου δεσμευτικός».

«Από τον νόμο δεν είμαστε ελεύθεροι . αλλα ο νόμος μας εί­

γένεια ψυχής. Το κανετε επίτηδες. Έχετε διαδώσει σε όλη τηνΕλλαδα ότι σταματατε την επίθεση μόλις ο αντίπαλος γυρίσειτην πλατη. Όλοι το ξέρουν. Ακόμα και οι βαρβαροι. Άρα. όλοι

ναι ένας νόμος ελευθερίας». Τ έχουν αμεσο κίνητρο να γυρίσουν την πλατη. για να σωθούν.‹‹Ἀρα. με τη βούλησή σας αποδέχεστε νόμο που σας αφήνει Είναι τέχνασμα για να κερδίζετε τις μαχες».

ελεύθερους να ασχολείστε με την τέχνη . τη φιλοσοφία ή οτιδή­ «Τέχνασμα ή όχι. δεν μπορεί να έχει κανένα αποτέλεσμαποτε αλλο αχρείαστο και περιττό. όπως η ρητορική και οι σο­ απέναντι σε ανδρες αποφασισμένους και εκπαιδευμένους. Δεν

φιστείες που την συνοδεύουν». ι φταίμε εμείς αν οι αλλοι δειλιαζουν την ώρα της μαχης. Αλλω­«Αχριβώς» στε. τί κακό έχουν τα τεχνασματα στον πόλεμο; Μειώνουν τις«Εμείς. αντίθετα. αποδεχόμαστε έναν νόμο που δεν μας απώλειες και φέρνουν τη νίκη πιο κοντα. Εμείς δεν μπαίνουμε

αφήνει ελεύθερους για κατι τέτοιο. Τον αποδεχόμαστε όλοι στη φαλαγγα για να αυτοκτονήσουμε. Μπαίνουμε για να βοη­και τον τηρούμε όλοι. Οι ελαχιστοι που δεν συμφωνούν. είναι θήσουμε την πόλη να νικήσει. Αν μπορούμε να νικήσουμε μεελεύθεροι να φύγουν από τη Σπαρτη. Για παντα. Κανείς δεν τέχνασμα. εξαναγκαζοντας τον αντίπαλο να μην αγωνιστείμένει χωρίς τη θέλησή του. Αλλα όσοι μένουν. υπακούουν στον καν. να ρίξει την ασπίδα και να φύγει. τόσο το καλύτερο. Κα­νόμο που όλοι δεχόμαστε ότι είναι ανώτερος από εμας». λύτερο για εμας που νικούμε. καλύτερο για εκείνον που επι­

«Δεν διαφωνώ μ” αυτήν την αντίληψη. Με τη θέλησή σας βιώνει. Δεν είμαστε πεισιθανατοι. Προτιμούμε να νικήσουμε.υπακούετε σε νόμο ανελεύθερο και ο νόμος αυτός περιορίζειτα παρα να σκοτωθούμε. Η πόλη μας χρειαζεται ζωντανούς.ενδιαφέροντα σας μόνο σε ό;τι σχετίζεται με τον πόλεμο. Το Αποδεχόμαστε τον θανατο μόνον όταν είμαστε σίγουροι ότι θακατανοώ. Σύμφωνα με τη δική μας εκτίμηση. είσαστε μονοδια­ προκύψει για την πόλη όφελος μεγαλύτερο απ' ό.τι αν διατη­στατοι . αρνητές της ζωής. λατρεις του πολέμου . πεισιθανατοι». ρηθούμε στη ζωή. Δεν είμαστε εμείς πεισιθανατοι. Ο Τἰυναίγει­

«Αατρεις της τιμής. της συντροφικότητας. της πειθαρχίας. ρος ήταν πεισιθανατος. Τη συμπεριφορα του . στον Μαραθώνα.της ιεραρχίας. λατρεις της έξαψης και της εγρήγοροης πριν τη την τιμούμε. αλλα δεν την υιοθετούμε. Άλλωστε κι εσείς. γενι­μάχ­η»_ κα. δεν πατε πίσω σε ό.τι αφορα στον πόλεμο. Οι φιλόσοφοι

«Λατρεις της μαχης. του αίματος.της ανθρωποσφαγής». και οι ποιητές σας. όπως αυτός ο Αισχύλος. ο αδελφός του Κυ­«Της μαχης ναι. του αίματος και της ανθρωποσφαγής όχι. ναίγειρου.παίρνουν την ασπίδα καιτο δόρυ.ορκίζονται ότι δεν

Όπως ξέρεις. δεν ενεργούμε πέρα από τα όρια του αναγκαίου. θα ντροπιασουν τα όπλα σας τα ιερα και μπαίνουν στη μαχηακόμα και στη μαχη. Συνεχίζουμε μόνο μέχρις ότου καμψουμε ανεπιφύλακτα».την αντίπαλη ποιραταξη. Τότε σταματαμε. Δεν καταδιώκουμε «Όταν είναι αναγκαίο για την αμυνα της πόλης. ναι».

88 ξ 89

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

«Σε τί διαφέρουμε, λοιπόν, εμείς ; Για την αμυνα της πόλης σχέση με τα τρία ή λιγότερα παιδια καποιου αλλου. Υπαρχουναγωνιζόμαστε, όπως και εσείς». τέτοιες διαφοροποιήσεις. Είναι μικρές, αλλα υπαρκτές. Μπο­

«Ναι, αλλα ασχολείστε μόνο μ” αυτό. Μόνο με την αμυνα ρεί καποιος να έχει διπλασια περιουσία από καποιον αλλον,της πόλης. Τίποτ” αλλο δεν σας απασχολεί. Όταν αναφερόμα­ δεν μπορεί όμως να έχει δεκαπλασιαή εκατονταπλασια, όπωςστε στη Σπαρτη, δεν μιλαμε για πόλη. Μιλαμε για στρατώνα. γ στη δική σας πόλη. Επιπλέον,κι αυτές ακόμα οι μικρές διαφο­Για έναν στρατώνα χωρίς τείχη. Γι' αυτό, αλλωστε, είσαστε ξέ­ ” Ι ροποιήσεις είναι ματαιες, αφού η χρησιμοποίηση την ανώτερηςνοι προς την ιδέα της δημοκρατίας, όπως την εννοούμε εμείς. ξ ί αγοραστικής δύναμης στην πόλη μας είναι αδύνατη. Οι γυναί­Το καταλαβαίνω. Δημοκρατία σε στρατώνα δεν νοείται». Δ κες δεν φορούν κοσμήματα, ούτε χρησιμοποιούν ακριβα ενδύ­

«Δεν είναι σωστό. Οι δύο βασιλείς μας, ασφαλώς δεν εκλέ­ ματα. Δεν καλλωπίζονται. Οι ανδρες ζουν όλη την ημέρα στουςγονται. Εκλέγονται όμως οι ίΕφοροι , σε ετήσια βαση ,και τα μέ­ στρατώνες , φορούν στρατιωτική στολή και τρώνε το ίδιο φαγη­λη της Γερουσίας, με ισόβια θητεία. Μην ξεχνας,επίσης,ότι στη τό. Τί να τον κανεις τον πλούτο σε μια κοινωνία σαν τη δικήδική μας πόλη η αριστοκρατία, μετα τους νόμους του Λυκούρ­ μας; Πού να ξοδέψεις τα χρήματα; Πώς να τα αποθηκεύσεις,γου,έχει εκλείψει. Οι διαφοροποιήσεις με γνώμονα τον πλούτο . έτσι που είναι; Γι, αυτό ο Λυκούργος όρισε ότι τα νομίσματαείναι ουσιαστικα ανύπαρκτες. Όλοι τρώμε στα συσσίτια, όλοι · στη Σπαρτη πρέπει να είναι σιδερένια και μεγαλα σε μέγεθος.κοιμόμαστε στο στρατόπεδο, όλοι γυμναζόμαστε εξίσου. Κα­ ­ Για να παρεμποδίσει τη ροπή και την επιθυμία των πολιτώνθημερινα. Η συσσώρευση πλούτου δεν είναι φυσική αναγκαιό­ Δ για αποθησαυρισμό. 'Ετσι,το κύριο μέλημα των ανδρών είναι η

τητα. Κανένα ζώο δεν συσσωρεύει αγαθα περισσότερα απ' όσα συσσώρευση δόξας και τιμής στη μαχη, όχι πλούτου. Το κύριομπορεί να καταναλώσει. Περισσότερα απ' όσα χρειαζεται. Για­ μέλημα των γυναικών είναι η γέννηση και ανατροφή εύρωστωντί πρέπει να συσσωρεύει ο ανθρωπος;Η συσσώρευση πλούτου και υγιών παιδιών. Μόνον έτσι μπορεί καποιος να διακριθείδεν είναι φυσική απαίτηση. Είναι κοινωνική κατασκευή. Είναι στη Σπαρτη. Η δημοκρατία μας σίγουρα δεν είναι αμεοη,εκτόςθέμα της πολιτείας στην οποία ζει ο καθένας. Θέμα πολιτικό. από εξαιρέσεις. Είναι έμμεση. Εχουμε όμως κοινωνική ισότη­Στην Αθήνα η διακριση των πολιτών σε ταξεις είναι καθιερωμέ­ , τα, κατι που δεν μπορείς να ισχυριστείς για τη δική σας πόλη.νη νομικα. Αποδεκτή κοινωνικα. Αυτό κρίνατε σωστό,αυτό κα­ Είπες, προηγουμένως, ότι ρωτας επίμονα τους αξιωματικούςνατε. Στη δική μας πόλη, κοινωνικές ταξεις δεν υπαρχουν. Εί­ Ξ μας προσπαθώντας, μ' αυτές τις ερωτήσεις και τις απαντήσειςμαστε όλοι “όμοιοιῖ Στους δούλους δεν αναφέρομαι, βέβαια, ἶ που παίρνεις, να καταλαβεις πώς σκεπτόμαστε και πώς αι­αφού δούλοι υπαρχουν και στις δύο πόλεις». σθανόμαστε. Με την ίδια λογική, λοιπόν, σε ρωτώ κι εγώ: Τί

«Θέλεις να πεις ότι στη Σπαρτη είσαστε όλοι περιουσιακα νόημα έχει η δημοκρατία, αν δεν συνοδεύεται από οικονομικήόμοιοι; ισότητα; Για καθε Σπαρτιατη είναι ακατανόητο αυτό. Εμείς

«Μικρές διαφοροποιήσεις πλούτου υπαρχουν ασφαλώς. ζούμε σε μια μεγαλη αδελφότητα. Η πολιτεία είναι, για μας,Είναι αναπόφευκτο. Οφείλονται σε λόγους κληρονομικής δια­ ένας συμπαγής οργανισμός. Δεν είναι ηθελημένη συγκέντρωσηδοχής,αλλα είναι αχρηστες ουσιαστικα,αφού δεν μπορούν να μοναχικών ατόμων. Δεν είναι σύνολο από ανταγωνιστικέςεκδηλωθούν κοινωνικα. Πραγματι, αν καποιος έχει τέσσερα “ατομικότητεςἔ Δεν είναι συμπαραταξη ίεγωισμώνἔ Είναι έναπαιδια, τα παιδια αυτα θα αποκτήσουν μικρότερο κλήρο σε Δ σώμα ενιαίο, σαν το ανθρώπινο σώμα,για παραδειγμα. Όπως

90 91

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

ακριβώς δεν νοείται ότι το ένα χέρι μπορεί να ανταγωνίζεται το μετά το εξηκοστό έτος της ηλικίας τους. Οι συνεδριάσεις τουςἀλλθ ή να Οιυτενεργεί, οιποκομμένο από το υπόλοιπο σώμα, είναι απόρρητες. Ούτε εσείς οι ίδιοι γνωρίζετε τί συζητούν καιέτσι ακριβώς και τα μέλη μιας πολιτείας δεν μπορεί παρά να τί αποφασίζουν. Δεν νομίζω πως είναι πολύ δημοκρατική η

συμβιώνουν αρμονικά. Αδελφωμένα. Η συσσώρευση πλούτου διαδικασία αυτή».από τους λίγους και η μάταιη μίμηση της από τους πολλούς «Τί κακό έχει/Γα είκοσι οκτώ μέλη της Γερουσίας είναι όλοιδιαταράσσουν την αρμονία της πολιτείας. Δεν είναι υγιής μια ”όμοιοι”,τιμημένοι από την πόλη. Δεν τους επιβάλλει κανείς,ού­τέτοια πόλη. Ετσι πιστεύουμε εμείς. Δημοκρατία χωρίς ισότη­ τε επιβάλλονται με τη δύναμη των όπλων. Εμείς οι ίδιοι τουςτα είναι γράμμα κενό. Ποια δημοκρατία άλλωστε;Οιπλούσιοι, εκλέγουμε. Αυτοί και οι δύο βασιλείς αποφασίζουν και εμείςακριβώς επειδή κατέχουν πλούτο πολλαπλάσιο από τους άλ­ εκτελούμε τις αποφάσεις τους. Αυτοί ξέρουν καλύτερα. Γι” αυ­λους πολίτες, μπορούν να διαφοροποιούν την κρίση των πολ­ τό τους εκλέγουμε. Ουδείς διανοείται να αμφισβητήσει την κρί­λών,να την ποδηγετούν και να την αποπροσανατολίζουν,πόιν­ ση τους. Άλλωστε, όποιος από εμάς επιζήσει στις μάχες καιτα με στόχο τη διασφάλιση του προσωπικού τους συμφέρον­ φθάσει στην ηλικία των εξήντα ετών, όνειρο έχει να γίνει μέλοςτος, όχι του συμφέροντος της πόλης. Γι' αυτό, όταν συζητάμε Δ της Γερουσίας. Η Γερουσία είναι το όργανο που χαράζει τηστη Σπάρτη για σας, όταν αναλύουμε το καθεστώς σας, φτά­ ­Σ Ι στρατηγική της πόλης. Γι” αυτό τα μέλη της εκλέγονται με ισό­νουμε στο συμπέρασμα ότι είσαστε περίεργοι άνθρωποι». τ βια θητεία. Οι αποφάσεις που λαμβάνουν, έχουν μακροπρόθε­

«Ωστόσο, οι δικοί μας φτωχοί είναι πλουσιότεροι από τους Ι σμο χαρακτήρα. Άρα και η θητεία τους πρέπει να είναι μακρό­δίκούἔ σαἑ πλούσίθϋς» Είπε δηκτικά. ῖ χρονη. Στις άλλες πόλεις, σαν τη δική σας, οι μόνοι με μακρο­

«Τί σημαίνει αυτό ; Δεν υπάρχουν πλούσιοι στη Σπάρτη ,για πρόθεσμη προοπτική είναι οι πλούσιοι. Μόνον η δική τους δύ­να τους συγκρίνεις με τους δικούς σας φτωχούς. Ούτε φτωχοί γ Δ

ναμη έχει διαχρονικό χαρακτήρα, αφού όλα τα άλλα θεσμικάυπάρχουν. Πώς είναι δυνατόν ο διπλανός μου στη μάχη, αυτοςπου βαδίζει μαζί μου, ώμο με ώμο, να είναι πιο φτωχός από

οργανα εκλεγονται με θητειες βραχυχρονες. Οι πλουσιοι,η αρι­στοκρατία, δεν εκλέγονται. Ἑἰυβερνούν, όμως. Αυτοί κυβερ­

μένα,άρα εγώ πιο πλούσιος απ) Οιότόν ;» νούν, όχι η εκκλησία του Δήμου. Αντίθετα, η δική μας Γερουσία«Δεν θα Το ανεχθεί Ξ» εκλέγεται από την Απέλλα,τη συνέλευση όλων των ίομοίωνζκαι«Αυτός θα το ανεχθεί. Από αξιοπρέπεια. Εγώ δεν μπορώ ζ είναι πραγματικά το κυρίαρχο όργανο στην πόλη, αφού πλού­

να το ανεχθώ­ Από ντροπή »­ ζ σιοι δεν υπάρχουν. Αυτήν τη διαδικασία εμείς θεωρούμε δημο­«Θα ντρεπόσουν εσύ για τη φτώχεια του άλλου ;›› ι κρατική. Στη δική σας πόλη κυβερνούν οι πλούσιοι, στη δική«Ο διπλανός μου δεν είναι άλλος. Είμαι εγώ ο ίδιος». μας οι συνετοί και γενναίοι. Εμείς έτσι το βλέπουμε. Ἱἰρατεί ο

«Ακατανόητα για μένα αυτά που λες. Δεν μπορώ να τα κρί­ δήμος', επικρατούν δηλαδή οι πολλοί, όχι μόνον όταν ψηφίζουννω, επειδή είναι τελείως ξένα προς τον δικό μας τρόπο ζωής. ανεμπόδιστα αλλά, πολύ περισσότερο, όταν διαβιώνουν μεΕίναι μη συγκρίσιμη κατάσταση. Αντίθετα, η πολιτική σας δο­ αζισπρέπεια, χωρίς τις προκλητικές διαφοροποιήσεις πλούτουμή είναι απόλυτα συγκρίσιμη και νομίζω σαφώς υποδεέστερη Δ που υπάρχουν στη δική σας πόλη. Η Γερουσία φροντίζει για τηαπό τη δική μας. Η Γερουσία κυβερνά τη Σπάρτη, είπες. Τα διατήρηση αυτού του όσυναδελφικού” καθεστώτος σ” εμάς.Ϊπα­μέλη της, όμως, είναι ισόβια. Εκλέγονται βέβαια, αλλά μόνο κούμε χωρίς ενδοιασμό σε ένα όργανο του οποίου όλοι θέλουμε

92 93

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ

να γίνουμε μέλη. Μην προσπαθείς αδικα. Δεν υπαρχει τυραννίαστη Σπαρτη. Η Γερουσία φροντίζει ώστε η εξουσία των δύο βα­σιλέων να μην εκτραπεί σε τυραννία. Γι" αυτό, αλλωστε, δεν

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

τος, όχι ο εναρετος. Δικό μας έργο είναι να ξεχωρίσουμε τουςικανούς, αγνοώντας τους φιλόδοξους. Είμαστε πολύ καχύπο­πτοι απέναντι στους φιλόδοξους. Οι αυτόκλητοι σωτήρες της

ί ί ί ί λ ι κ ι πόλης δεν μας πείθουν».υπηρξε ποτε τετοια εκτροπη. Οι δυο βασιλείς ειναι μελη της Γε­ρουσίας, με μία ψήφο καθένας, όπως και τα αλλα μελη της, δι­ «Βτνατ ασφαλες αοτο το κρττηρτο 3»

οικούν το στρατευμα και έχουν διπλασια μερίδα στα συσσίτια. Ε «Ασφαλεστατα Σκεψοο· Μπορετἔ να οτανοηθετἔ καποτονΑυτό είν” όλο. Εσείς είχατε τυραννους, όχι εμείς. Εμείς ανατρέ­ τ πραΥματτκα εναρετο να κραοκαζετ στην αγορα τησ ποληο πωσπουμε και εκδιώκουμε τους τυραννους σε αλλες πόλεις, μεταξύ Δ ετνατ εναρετοἐ 3 Ετνατ οονατόν ;»των οποίων και στη δική σας. Μακρια από μας η έμμεση έστω «Σομφωνώ οττ οεν ετνατ» ετπε·κατηγορία ότι υιοθετούμε την τυραννία στη δική μας πόλη». «Ανττστοτχα θα σομφωνησω κτ ενώ με την προηνοομενη

«Ανατρέπετε τυραννους σε αλλες πόλεις,ναι,αλλα για ποιον παρατηρηση σοο οττ οοστασττκα αποτελούμε εναν στρατώνασκοπό; Μηπως για να εγκαθιδρύσετε καθεστώτα ολιγαρχικα, Χωρτἑ τετχη· Γτ, αοτον αλλωστε) ετμαστε καλοτεροτ απο εσαεφιλικα προς τη Σπαρτη ,» στη μαχη»­

«Αν αυτή είναι η επιδίωξη της Γερουσίας, αυτό είναι και το «Ο στρατώναῶ ομωἔ¬ παραΐετ ανανκασττκα μονο στραττώτοομφερον της Σπαρτηε Δεν μπορώ να κρίνω, Ἀλλωστεῦ ­α θα τες. Δεν παραγει διπλωματες. Ούτε ικανούς πολιτικούς. Δενπει ςολιγαρχικότ καθεστώς; Εσείς και το δικό μας καθεστώς Υνωρτζετε ττ θα πετ σομβτρασμοε­ Όλη η πολτττκη σαε περτε”ολιγαρχικό7 το ονομαζετε. Επειδή η δημοκρατική διαδικασία κλετετατ σε μτα μονο λεξη τ ςπολεμοετ­ Ττποτ) αλλο· Θα ντκησετεδεν ειναι αμεση, αλλα ερρεση_ Δεν μπορώ να οομφωνἠσω με ή θα σκοτωθείτε. Μόνο δύο επιλογές υπαρχουν για σας. Ετσι,την παρατήρησή οοο γγα Τα Ολγγαρχγχα καθεστώτα »· σπαταλατε τις δυναμεις σας αλόγιστα. Είσαστε λίγοι και γινό­

«Με ποια κριτηρια εκλέγετε τα μέλη της Γερουσίας ;›› σαστε σονεχώσ λτγοτεροτ με τοοἔ πολεμοοἔ­ Τον ορομο τηἔ οτ”«Μτ ένα κριτήριο μόνο. Αν υποπτευθούμε ότι καποιος εν­ πλωματταἔ οεν τον Υνωρτζετε­ Ετσαστε καλοτ πολεμτστεἑναλλα

διαφέρεται να εκλεγεί, δεν τον επευφημούμε, οπότε δεν εκλέ­ κακοί οτπλωματεε· Ήνασ επτοεἔτοε πολτττκοἔ μπορετ να προ­γεται. Προτιμούμε μόνον εκείνους που είναι τόσο εναρετοι, σφερετ στην πολη πλεονεκτηματα μεγαλύτερα απο τον στρατοώστε να αδιαφορούν για την εκλογή. Είναι τόσο απλό. Ἀρι­ τηἐ ολοκληρο»­ο­εοοε εααλεγοομες οχι φγλοδοξοοε» ‹‹Πιθανόν, αλλα διπλωματία και πολιτική χωρίς στρατιωτι­

«Όποιος αδιαφορεί για τα κοινα, είναι αριστος ;›› κη το­Χο ετνατ αοονατη »­«Δεν αδιαφορούν για τα κοινα οι αριστοι, αδιαφορούν για «Νατ› αλλα7 απο την αλλη πλεοραυ στραττωττκη τσχοο Χωρτε

την εξουσία». πρότερη ή ύστερη διπλωματία είναι εξαντλητική για μια πόλη.«Γγααἔ» Ο πόλεμος, ακόμα και ο νικηφόρος, εξαντλεί. Η διπλωματία«Επειδή ο πραγματικα εναρετος δεν γνωρίζει ότι είναι ενα­ οχτ­ Αοτο οεν μπορεττε να το καταλαβετε­ Βτνατ προττμοτερο

ρετοε_ Δεν εχει επίγνωση της αρετής ­εοο_ Άρα) δεν διεκδικεί να επικαλείσαι τη στρατιωτική ιοχύ,παρα να την ασκείς. Είναιτην εξουσία, αφού ζει με την πεποίθηση ότι υπαρχουν αλλοι ττροττμοτερο να κεροτζετἐ τον πολεμο Χωρτἐ μαχη· Να φορτζετἐικανότεροι από αυτόν. Ο μη εναρετος πιστεύει ότι είναι εναρε­ τον ανττπαλο με τη στραττωττκη σοο οοναμη κατ να τον εξανανε

94 95 .

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΑΤΗ

καζεις να μην αγωνιστεί. Αυτή είναι η πραγματική νίκη. Όχι η «Η Γερουσία δεν μπορεί να βγει έξω από τα όρια του συστή­νίκη σε μαχη. Όταν η διπλωματία αποτύχει.τότε και μόνον τό­ ματός σας. Η πόλη σας έχει στρατοκρατικό χαρακτήρα. Αρα,ητε πρέπει να ακολουθεί ο πόλεμος. Φοβαμαι ότι όλη σας η εκ­ Γερουσία σας είναι υποχρεωμένη να προσαρμοστεί στην αναγ­παίδευση ωθεί αναγκαστικα προς την αναζήτηση της μαχης. όχι κη διαιώνισης των πολέμων , όπως απαιτεί το κοινωνικό σας κα­της νίκης. Δεν μπορείτε να ζήσετε με ειρήνη. Μια μακρα περίο­ θεστώς. Αλλιώς θα πρέπει να το αλλαξει το καθεστώς αυτό».δος ειρήνης σας εκνευρίζει. δεν σας ικανοποιεί. Αναζητατε το «Αλλαγές δεν γίνονται στη Σπαρτη» είπα. «Η οποιαδήποτεπεδίο της μαχης, για να δείξετε εκεί την ανδρεία σας. Πρόκει­ αλλαγή θα επηρεασει αναπόφευκτα τα ήθη της πόλης. Δεν τοται. όμως. για σταση εγωιστική. Δεν βοηθατε την πόλη σας θέλουμε αυτό».έτσι. Βοηθατε τον εαυτό σας . αλλα βλαπτετε την πόλη. Δεν νο­μίζω ότι η πόλη σας μπορεί να επιβιώσει με νεκρούς ήρωες, ενώ

«Ποια ήθη; Οι έφηβες κυκλοφορούν στους δρόμους τηςΣπαρτης ημίγυμνες. Μπαίνουν στις παλαίστρες και τα γυμνα­

με ζωντανούς στρατιώτες μπορεί». Ϊ στήρια ημίγυμνες. Παλεύουν και γυμναζονται ημίγυμνες. Σε«Μια τέτοια αναλυση δεν μ® έχει απασχολήσει ποτέ» είπα καμία πόλη της Ελλαδας δεν γίνεται αυτό. Αυστηρότητα των

σκεπτικός. «Οπωσδήποτε τα επιχειρήματα σου είναι πειστικα ό ηθών πρέπει να ονομασουμε μια τέτοια ανοχή; Στην Αθήνα.και με προβληματίζουν έντονα. Η προστασία της πόλης είναι συμπεριφορα σαν κι αυτή είναι αδιανόητη».το κύριο μέλημα μας. αλλα τα λόγια που λες με αναγκαζουν νασκεφτώ μήπως το μέλημα αυτό δεν είναι το μοναδικό. Πραγ­ματι. μας απασχολεί ιδιαίτερα η προσωπική προβολή στη

«Η διαφθορα δεν πρέπει να ανιχνεύεται στο σώμα, αλλαστη σκέψη. Διεφθαρμένος δεν είναι ο ημίγυμνος στο σώμα, αλ­λα ο γυμνός στη ψυχή. Οι νέες μας πρέπει να προκαλέσουν. Γι”

σπαρτιατική κοινωνία. αλλα μόνο με ηρωικές ενέργειες στη Η αυτό κυκλοφορούν ημίγυμνες. Οι έφηβοι και οι νέοι μας ζουνμαχη. Αυτό είναι το μόνο κριτήριο ανόδου σε μια κοινωνία σαν Γ μια σκληρή στρατιωτική ζωή. Μαθαίνουν να δέχονται σαντη δική μας,αφού ο πλούτος δεν μπορεί να μας προσδώσει κα­ αξιοπρόσεκτο και σημαντικό μόνον ό ,τι έχει αυστηρα στρα­μία ιδιαίτερη αίγλη ή κύρος. Ωστόσο, πιστεύουμε ακραδαντα τιωτικό χαρακτήρα. Τους απασχολεί η μαχη. Αυτήν ορέγονταιότι η επιδίωξη αυτής της προσωπικής προβολής δεν αντιφα­ περισσότερο από καθε αλλο θέλγητρο της ζωής. Τη μαχη επι­σκει με το καθήκον μας απέναντι στην πόλη. Όταν οι μαχες θυμούν και το υποκαταστατό της,τις ασκήσεις. Ζηλεύουν καικερδίζονται,η πόλη ευνοείται.δεν βλαπτεται». αμιλλώνται μόνον εκείνους που πρωτεύουν στον πόλεμο. Επι­

«Δεν νομίζω. Όταν οι μαχες είναι συνεχόμενες. παρα τις μι­ διώκουν και ονειρεύονται τον ένδοξο θανατο περισσότερο απόκρές απώλειές σας.ο αριθμός σας μειώνεται. Καποτε θα μετα­ ' το σώμα της πιο ελκυστικής γυναίκας. Αυτήν την ιεραρχησητραπείτε σε πόλη γέρων και γυναικών. Πρέπει να μειώσετε την αξιών έχουν. Έτσι είναι μαθημένοι. Αν οι έφηβες δεν τους προ­εγωκεντρική αναζήτηση της προβολής μέσα από τις μαχες. να καλέσουν. αυτοί δεν θα τις προσέξουν. Προτιμούν τη νίκη στηνμειώσετε τις μαχες τις ίδιες. για να διατηρήσετε την πόλη σας παλαίστρα ή το γυμναστήριο, στην ταλη ή την ξιφομαχία. Γι'αλώβητη». αυτό οι νέες μαχονται να τραβήξουν την προσοχή τους. Γιί αυ­

«Μπορεί να έχεις δίκιο» είπα. «Σε καθε περίπτωση, με τό γυμναζονται. Για να τους δείξουν ότι είναι έτοιμες να γεν­έβαλες σε σκέψεις, αν και πιστεύω ότι η Γερουσία θα προβλη­ νήσουν υγιή και εύρωστα παιδια. Παχουλές,χαλαρές και αγύ­ματίζεται ήδη πανω σ“ αυτα τα ζητήματα». μναστες γυναίκες δεν μπορούν να ελκύσουν τους νέους μας. Αν

96 97

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ” ΕΦΙΑΛΤΗ

οι έφηβές μας αποτύχουν, αν τα αγόρια μας παρασυρθούν μό­ ναίκα του αλλου; Τί περισσότερο μπορεί να σου προσφέρει;

νον από την οσμή του ιδρώτα και του αίματος,η λειψανδρία θα Εμείς δεν ερωτευόμαστε τις συζύγους μας, Αθηνόδωρε. Δεν

αφανίσει τη Σπαρτη. Αυτός είναι ο μόνος εχθρός που μπορεί υπαρχει αυτήη συνήθεια στη Σπαρτη. Τις τιμούμε,τις σεβόμα­

πραγματικα να μας απειλήσει. Η λειψανδρία. Γι“ αυτό οι έφη­ στε,τις φοβόμαστε , θα μπορούσα να πω ,τις υπολογίζουμε όσο

βές μας προσπαθούν. ίΕχουν επίγνωση. Ξέρουν τί κανουν. κανένας αλλος σ" όλη την Ελλαδα, μένουμε μαζί τους σε όλη

Γνωρίζουν πότε θα αρχίσουν και πότε θα σταματήσουν. Τπαρ­ μας τη ζωή , αλλα ερωτευμένοι είμαστε μόνο με τη μαχη και τον

χουν όρια,και αυτές τα σέβονται. Δεν είναι θέμα ηδονής. Είναι, κίνδυνο. Άμα δεν ερωτεύεσαι τη δική σου γυναίκα, γιατί να

πρώτα απ' όλα, ζήτημα επιβίωσης για την πόλη. Αν ήταν απο­ ερωτευθείς τη γυναίκα του διπλανού σου ;Τί διαφορα έχει ; Αν,

κλειστικα θέμα ηδονής,οι ίΕφοροι θα είχαν παρέμβει προ πολ­ παλι, επιθυμήσεις τη γυναίκα καποιου αλλου, καποιου με τον

λού. Γι' αυτό αλλωστε μόνον οι ανύπανδρες κυκλοφορούν ημί­ οποίο ζεις μαζί, τρως μαζί, κοιμασαι μαζί και πολεμας μαζί,

γυμνες και γυμναζονται στα γυμναστήρια. Δεν ισχύει το ίδιο δεν έχεις παρα να του την ζητήσεις».για τις παντρεμένες γυναίκες». «Γίνεται αυτό ;››

«Για τις παντρεμένες θα σε ρωτήσω κατι αλλο». «Ασφαλώς και γίνεται. Σπανια, αλλα γίνεται. Παντα, βέ­

«Ακούω». βαια, με μέτρο. 'Οποιος υπερβεί το μέτρο που η πόλη εκτιμα«Αληθεύει ότι στους νόμους του Λυκούργου δεν προβλέπε­ ως αναγκαίο, αντικρίζει τους Εφόρους. Το μαστίγιο θα τον ρί­

ται ποινή για τη μοιχεία;›› ζει λιπόθυμο. Άλλωστε τέτοιες πρακτικές επιτρέπονται για«Γιατί να απαγορεύσει ο Λυκούργος τη μοιχεία ;›› απαντη­ λόγους τεκνοποιίας,όχι ηδονής. Η μοιχεία δεν οδηγεί σε τεκνο­

σα. «Γιατί να απαγορεύσει κατι που δεν υπαρχει, ούτε μπορεί ποιία. Η πόλη δεν κερδίζει τίποτα από τη μοιχεία. Όποιος επι­να υπαρξει στη Σπαρτη ;›› θυμήσει τη γυναίκα του αλλου, δεν μοιχεύει στο σκοταδι. Δεν

«Τί θα πει δεν υπαρχει ; Δεν υπαρχει μοιχεία ;›› υπαρχει λόγος. Η επιθυμία του ικανοποιείται συναινετικα. Δεν

«Θα πει ότι δεν υπαρχει. Η μοιχεία στη Σπαρτη είναι αγνω­ είναι προτιμότερο αυτό από τη μοιχεία ;››

στη. Ποιος από εμας θα ζευγαρώσει κρυφα με τη γυναίκα του «Η εγκρατεια ; Δεν σας απασχολεί σ” αυτήν την περίπτωση ;››

συμπολεμιστή του; Ποιος από εμας έχει χορτασει τη δική του «Εγκρατής δεν είναι αυτός που απέχει συνολικα και μόνιμα

γυναίκα, ώστε να επιθυμήσει τη γυναίκα του διπλανού του; από τις ηδονές,αλλα αυτός που μετέχει σ” αυτές χωρίς να χανει

Μέχρι την ηλικία των τριαντα ετών κοιμόμαστε καθε βραδυ το μέτρο. Αυτός που τιθασεύει τις ηδονές, αφού πρώτα τιςστον στρατώνα. Ιἰρυφα και παρατυπα βγαίνουμε τα βραδια γνωρίσει. Αυτός είναι εγκρατής. Εμείς δεν συμφωνούμε με τη

για να παμε στην οικία μας. Επιστρέφουμε στον στρατώνα όσο συμπεριφορα του Οδυσσέα απέναντι στις Σειρήνες. Γιατί να

πιο γρήγορα μπορούμε. Ποια μοιχεία; Μόνο μετα τα τριαντα δεθείς στο ιστίο; Δεν δοκιμαζεσαι έτσι. ίΕτσι υπεκφεύγεις. Ο

κοιμόμαστε στην οικία μας, αλλα η καθημερινή παρουσία στο σκοπός είναι να εναγκαλιστείς πρώτα με τις ηδονές, να συγ­

στρατόπεδο , οι πορείες, οι συνεχείς ασκήσεις και οι εκστρατεί­ χρωτιστείς με τις Σειρήνες κι αμέσως μετα να βρεις τη δύναμη

ες μας κρατανε μακρια απ“ αυτήν για μεγαλα χρονικα διαστή­ για να ζεφύγεις. Αυτό είναι εγκρατεια».ματα. ίΕτσι,η επιθυμία για τη γυναίκα μας δεν σταματα ποτέ. «Αυτόν, λοιπόν, που θα επέλεγε τη μόνιμη και συνολική

Δεν υπαρχει κορεσμός. Εζαλλου γιατί να επιθυμήσεις τη γυ­ αποχή από τις ηδονές,πώς θα τον ονόμαζες;››

98 99

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

<<ΦοΥομ­αχο »­ σαν αυτούς που προανέφερα, γεννιούνται με ενδιάθετη την«Αν γεννηθεί παιδί από μια σχέση εκτός γάμου.ποια είναιη αδιαφορία για τον κίνδυνο. Είναι άφοβοι από τη φύση τους.

Τύχη Τοο 3» Φιλοκίνδυνοι. Χάρισμα από τον θεό είναι αυτό, όχι κατόρθω­«Τι σχέση έχει Το παιδι;ΉΤσι κι αλλιώς,όλα Τα παιδια ανη­ μα. Είναι ενστικτώδεις και παρορμητικοί στη μάχη. Αυτοί γί­

κουν πρώτα στην πόλη και μετά στους γονείς τους. Αλίμονο αν νονται ηρωες μόνον αν καταφέρουν να καθυποτάξουν τον πα­αφηναμε Την αναΤοοφη Των παιδιών σΤοος γονείς Τους» ράτολμο χαρακτηρα τους. Όταν ενεργούν με σύνεση και σω­

«Ναι, αλλά ποιον θα γνωρίζει για πατέρα ;›› φροσύνη. έχουν πετύχει την υπέρβαση. Όχι το αντίθετο. Ο

«Τον πατέρα του,φυσικά,π0ιον αλλον ;» ηρωας πρέπει, πρώτα απ' όλα, να νικησει τον εαυτό του. Αλ­«Είναι πολλοί αυτοί που ακολουθούν τέτοιες πρακτικές ;›› λιώςη τί ήρωας είναι; Είναι εύκολο να νικάς τους άλλους. Νίκη«Όχι. Είναι λίγοι. Όπως λίγοι είναι κι εκείνοι που ακολου­ όμως εναντίον των ορμέμφυτων,των παθών και των ενστίκτων

θοον Τον αντιθετο αχοιβώς δοομο »­ σου, αγγίζει τα όρια του ακατόρθωτου».«Ποιον δρομο 3» «Εσύ ανηκεις σ' αυτούς ;»«Μερικοί από μας θεωρούν πράξη θλιβερη και ζωώδη τη «Όχι. Είμαι,όμως,πολύ κοντά στις απόψεις τους, όπως οι

συμμετοχη στην αναπαραγωγικη διαδικασία. Πράξη που δεν περισσότεροι από μας».μπορεί να οδηγησει σε πραγματικη συγκίνηση τον πολεμιστη ››. «Τί γνώμη έχεις για την πράξη αναπαραγωγής ;››

«Τί οδηγεί αυτούς σε πραγματικη συγκίνηση ;» «Είναι πράξη εκτονωτικη ατομικά και πολύτιμη κοινωνικά.«Η μάχη. Η προετοιμασία για τη μάχη και η μάχη η ίδια. Δεν Τί άλλη γνώμη να έχω ;››

υπάρχει κανένα υποκατάστατο. Ετσι λένε». «Λυτρώνει ;» .

«ΕχθοΞοονΤαι Το Υοναικειο σώμαἐ» «Όχι, βέβαια. Τόσο εύκολη είναι η λύτρωση; Πράξη χωρίς«Δεν το εχθρεύονται. Αδιαφορούν. Δεν τους απασχολεί». διακινδύνευση, πράξη χωρίς πόνο. πώς να λυτρώσει ; Δεν είναι«Ορέγονται το ανδρικό σώμα ;»

Α γ αυτη η λειτουργία της, ούτε η σκοπιμότητα της. Δεν είναι πρά­« Όχι. Υπάρχει αυτη η πλάνη στους ξένους,ακριβώς επειδη οι Χ ξῃ εκστατίκη »_ .

άνδρες αυτοί δίνουν μικρη σημασία στις γυναίκες. Δεν είναι αλη­ Α «Δεν ανηκεις,λοιπόν , σ' αυτούς. τους φιλοκίνδυνους».θεια, όμως, ότι επιθυμούν το ανδρικό σώμα. Δεν επιθυμούν κα­ «Όχι. Άλλωστε εγώ είμαι αξιωματικός, όπως βλέπεις. Αυ­νένα σώμα. Αδιαφορούν για το ανθρώπινο άγγιγμα. Δεν θέλουν τοί σπάνια γίνονται αξιωματικοί».ούτε να τους αγγίζουν, ούτε να αγγίζουν αυτοί κανέναν. Μόνον · «Γιατί ;»το άγγιγμα από το ξίφος και το δόρυ δέχονται να δώσουν η να Δ «Νομίζω πως καταλαβαίνεις τον λόγο. Ο Αμομφάρετος, οπάρουν. Μόνον αυτό τούς συγκινεί πραγματικά. Ο πόλεμος. Η λοχαγος μου στις Πλαταιές. ανηκε σ' αυτην την κατηγορία. Θυ­ερωτικη συνεύρεοη δεν ανηκει στις προτιμησεις τους». μάσαι τον Αμομφάρετο ;»

«Αοῖοι ειναι. λοιπον, οι ηοωές σας 2» «Ασφαλώς τον θυμάμαι. Όλο το ελληνικό στράτευμα περί­«Καθόλου. Ήρωας είναι αυτός που ξεπερνά τον εαυτό του. μενε πότε θα εμφανιστεί ο Αμομφάρετος με τον λόχο του. Η

Ο ηοωας Υεννιέται με έμφοιο Τον φοβο­ Αγώνας και αγωνια δηθεν απειθαρχία του ηταν ένα ακόμα τέχνασμά σας».συνεχης τον οδηγούν στην υπέρβαση. Αντίθετα, πολεμιστές «Μετά τον Αμομφάρετο δεν θυμάμαι να έγινε αξιωματικός

Ιθθ 101

Π .Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΒΦΙΑΛΤΗ

καποιος αλλος απ” όσους υιοθετούν αυτήν την ακραία σταση. ψ χτοπηθεί αυτος, όχι εμείς. Ο καθένας μαχεται προσπαθώντας,Επιδιώκουν τον κίνδυνο πέρα απ' τα όρια που απαιτεί η πόλη πρώτα απ° ολα, να προστατεύσει τον διπλανο του. Η ασπίδαγια την αμυνα της. Ο γυναικείος εναγκαλισμός είναι γι” αυτούς γι® αυτό υπαρχει. Για την προστασία του οπλίτη στα αριστερα.παιδαριώδης χειρονομία, στερημένη από καθε στοιχείο έξαρ­ Ήτσι,όποιος χασει την ασπίδα του στη μαχη,τιμωρείται με θα­οης, πληκτική και αδιαφορη. Δεν νυμφεύονται και η πόλη τούς νατο, ενώ αν χασει την περικεφαλαία, το ξίφος ή το δόρυ, δεντιμωρεί γι” αυτό. Αν νυμφευθούν, είναι μόνο και μόνο για να τ τιμωρείται καθολου. Αν αυτήν την ταύτιση ψυχών εσείς τηναποφύγουν την τιμωρία και την ατίμωση. Την ατίμωση ότι δεν

Ν ονομαξετε ομοφυλοφιλικό έρωτα, τότε τέτοιος έρωτας είναι.έδωσαν απογόνους στη Σπαρτη. Αυτό τους ενοχλεί πραγματι­ Δεν έχει, όμως,το σωματικό υπόβαθρο που εννοείτε. Αδιαφο­κα. Στη μαχη, αν γίνουν αξιωματικοί, είναι επικίνδυνοι για ροομε για τη σωματική επαφή. Όχι επειδη είναι πραξη ποταπητους υπόλοιπους οπλίτες. Σαν οπλίτες, αντίθετα, ακολουθούν η χυδαία_ Όχι_ Είναι κατι διαφορετικο. Πραξη ασήμαντη. Δενδιαταγές, αρα δεν είναι επικίνδυνοι για κανέναν αλλον, παρα μπορεί να μας προσελκύσει. Δεν την σκεφτόμαστε καν. Ότανμόνο για τον εχθρό. Πολύ λίγοι απ” αυτούς θα γίνουν στο μέλ­ υπαρχει επαφή των ψυχών, η σωματική επαφή τί μπορεί ναλον αξιωματικοί. Πρέπει πρώτα να αποδείξουν ότι είναι ικανοί προσθέσει; Η φήμη για την οποία μιλας, οφείλεται σε πλανη.να ηγηθούν με σωφροσύνη. Όχι μόνον σαν εραστές του κινδύ­ ίίξαιρέσεις υπαρχουν, βέβαια, αλλα η γενική ταση, στην οποίανου, αλλα σαν πραγματικοί ηγήτορες». αναφέρεσαι, δεν υπαρχει. Όχι όπως την εννοείς εσύ, τουλαχι­

«Νομίζω ότι υπεκφεύγεις. Δεν αναφέρεσαι στη φήμη για τις στον. Όπως την εννοούμε εμείς, ασφαλώς υπαρχει».ομοφυλοφιλικές σχέσεις αναμεσα στους οπλίτες σας. Ανδρες «Σε τί οφείλεται η φήμη αυτή, κατα την αποψή σου; Γιατίπου διαμένουν από μικρα παιδια στον ίδιο χώρο και κοιμούν­ έχει επικρατήσει ;››ται στην οικία τους μόνο μετα τα τριαντα, αναμενόμενο είναι «Οφείλεται στην ιδιότυπη σχέση που έχουμε με τις γυναίκεςνα αναπτύξουν τέτοιες σχέσεις». μας. Είναι τόσο στενοί και ακαταλυτοι οι δεσμοί που ανα­

«Αναμενόμενο είναι. Δεν είναι,όμως, αληθινό. Πραγματι,οι πτύσσονται μεταξύ των ανδρών, ώστε καμια γυναίκα δεν μπο­δεσμοί που αναπτύσσονται αναμεσα μας, μετα από τόσα χρό­ Δ ρεί να παρεισφρήσει αναμεσα τους. Σπανια καποιος από μαςνια συμβίωσης, συνεκπαίδευσης, εκστρατειών, κινδύνου και ψ θα έλθει σε προστριβή με συμπολεμιστή του εξαιτίας μιας γυ­μαχης, είναι βαθείς. Ξεπερνούν τα όρια της αγαπης. Φθανουν ναίκας. Γυναικεία διαβολή, γκρίνια, συνωμοσία, κολακεία ήστην ταύτιση. Αυτός είναι αλλωστε Ο υκθπός της συμβίωσης λαγνεία δεν ανατρέπουν τις σχέσεις μας. Οι γυναίκες μας τομας. Να λειτ0ύΩγ0ύμε σαν Ομαδα­ Η ατθμικύτητα μας γίνεται γνωρίζουν. Γι” αυτό δεν προσπαθούν καν. Οι δεσμοί μεταξύεξαρτημα του συνόλου. Ν ιώθουμε και λειτουργούμε σαν μέλη ι των πολεμιστών είναι ιεροί στη Σπαρτη. Σ” αυτούς στηρίζεται ηενός οργανισμού. Αυτό συνεπαγεται ταύτιση ψυχών, όχι όμως αμυνα της πόλης. Οι γυναίκες δεν αντιτίθενται σ” αυτήν τηνκαι σωματων. Ο έρωτας και η αγαπη είναι νοητα όταν μιλαμε , πρακτική. Την υιοθετούν. Έτσι, βέβαια, δημιουργούνται ψευ­για καποιον αλλον, καποιον τρίτο. Για μας, ο διπλανός μας,το δείς εντυπώσεις. Όποιος έχει μαθει να ζει σ“ έναν κόσμο πλημ­ζευγαρι μας, ο συμπολεμιστής μας στην ενωμοτία, δεν είναι μυρισμένο από ερωτικα συναισθήματα για τις γυναίκες, δεντρίτος. Πώς να τον αγαπήσουμε ; Δεν είναι καποιος αλλος. Εί­ μπορεί να κατανοήσει τη δικη μας αντίληψη. Ημείς είμαστε ολημαστε εμείς οι ίδιοι. Πρώτο μας μέλημα στη μαχη είναι να μην την ημέρα στο στρατόπεδο και το πεδίο ασκήσεων. Οι γυναίκες

ιο2 ιοί

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ” ΕΦΙΑΛΤΗ

μας είναι κυρίαρχες του οίκου. Αυτές φροντίζουν για την ορθή μια γυναίκα. αύριο με αλλη. Είναι συναισθηματική καταστασηεκμεταλλευοη του κλήρου μας. Αν αποτύχουν στη διαχείριση μεταβλητή. Προιόν φιλαυτίας και εγωπαθειας. Ανεπίτρεπτηαυτή , αν η παραγωγή μας μειωθεί αισθητα,δεν θα μπορέσουμε · για μας. Είναι κατασκευή του μυαλού. Δεν ερωτεύεσαι τον αλ­να συνεισφέρουμε το μερίδιό μας στα συσσίτια. Μόλις συμβεί λον γι, αυτό που είναι, αλλα γι” αυτό που προσφέρει η παρου­αυτό , εκπίπτουμε από την ταξη των ίομοίωνῖ Γινόμαστε ίυπο­ Δ

σία του σ® εσένα τον ίδιο. Αν διακοπεί η προσφορα του. συναι­μείονεςἔ Η ζωή μας καταστρέφεται. Ετσι ο Σπαρτιατης είναι Ζ 4 σθηματικα, υλικα ή αισθητικα, παύει και ο έρωτας. Γι“ αυτό

παντα εξαρτημένος από τη γυναίκα του. Η σχέση είναι ισορρο­ ακριβώς στη Σπαρτη οι γαμοι είναι αδιαλυτοι. Ϊπαρχει σεβα­

πημένη. Γι” αυτό οι γυναίκες έχουν τόση ισχύ στη Σπαρτη. Ποιος , σμός, εκτίμηση. αγαπη, αμοιβαία επιθυμία προσφορας υγιών

από μας διανοείται να τις προσβαλει; Αν θέλουμε να συνεχί­ παιδιών στην πόλη. αλλα δεν υπαρχει ίχνος έρωτα. Ευτυχώς.

σουμε τη ζωή που έχουμε συνηθίσει,τη ζωή που αγαπαμε,πρέ­ Στη λογική υπακούμε.όχι στα συναισθήματα. Η κοινωνική λει­πει οι γυναίκες μας να είναι ευχαριστημένες. Από καθε αποψη. τουργία του έρωτα είναι διχαστική . αρα η αξία του για την πό­

Δεν υπαρχει έρωτας. υπαρχει αμοιβαίο συμφέρον. Γι, αυτό, οι λη μηδενική».συζυγικοί δεσμοί στη Σπαρτη είναι αρρηκτοι. Οι γυναίκες μας «Γιατί. όμως, μιλας για φιλαυτία ;››

εκπαιδεύονται έτσι ώστε να μην μας ενοχλούν. Προσποιητές «Στον έρωτα δεν αγαπας πραγματικα καποιον αλλον,αλλακαι ιδιοτελείς εκδηλώσεις αγαπης και λατρείας δεν συμπερι­ τον εαυτό σου τον ίδιο. Είναι κατασταση λήψης, όχι προσφο­

λαμβανονται στη συμπεριφορα τους. Θα ήταν ματαιο, αλλω­ ρας. Τις δικές σου αναγκες καλύπτεις, όχι τις αναγκες εκείνουστε, αφού ουδείς θα ανταποκρινόταν. Εχουν τον δικό τους ση­ που δήθεν αγαπας. Γι” αυτό. αλλωστε, ο έρωτας συνδυαζεταιμαντικό ρόλο στην κοινωνία της Σπαρτης, είναι σκληρές, είναι με ζήλια. Ο ερωτευμένος δεν ενδιαφέρεται πραγματικα για τον

πειθαρχημένες. Ξέρουν ότι η ταύτιση που υπαρχει αναμεσα γ αλλον. Ενδιαφέρεται για τον εαυτό του. Γι, αυτό ζηλεύει. Ο

στους πολεμιστές δεν θα συμπεριλαβει ποτέ αυτές. Χωρίς τους αληθινός εραστής. ο εραστής της ψυχής. δεν ζηλεύει. Δεν μπο­

πολεμιστές όμως. οι ίδιες θα καταλήξουν σκλαβες, στη Λιβύη ή έ ρεί να ζηλέψει. Τί να ζηλέψει ; Είναι παραλογη η ζήλια. αν αγα­στην Αίγυπτο ή οπουδήποτε αλλού. Μας αφήνουν στην ησυχία πας ουσιαστικα τον αλλον και όχι μόνον τον εαυτό σου. Αδύ­μας και τις αγαπαμε ακριβώς γι” αυτό». νατον να το καταλαβεις, αλλα έτσι είναι. Ερωτας σημαίνει

«Τις αγαπατε μόνο ;›› Τ κτητική σταση απέναντι στον αλλον. Στη δική μας ίταότιση«Ναι». αυτα δεν υπαρχουν. Μας ενδιαφέρει το καλό του αλλου , όχι το«Ποτέ ταύτιση ;›› δικό μας καλό μέσω του αλλου. Εχει διαφορα».«Ποτέ. Σου είπα: ταύτιση υπαρχει μόνον αναμεσα στους «Πώς μπορείς να ίπαραχωρείςζ όμως, τη σύζυγο που αγα­

πολεμιστές. Η ταύτιση προυποθέτει αίμα και πόνο. Πώς αλ­ πας και εκτιμας;››λιώς θα επέλθει;Βίωμα είναι.όχι διανοητική κατασκευή,όπως «Εύλογη η απορία σου. Δεν με ξενίζει. Νομίζεις ότι η “πα­

ο έρωτας. Γι, αυτό, αλλωστε, η ταύτιση αυτή ουδέποτε αλλοι­ ραχώρηση” αυτή γίνεται προς καποιον τρίτο,καποιον ξένο,κα­ώνεται, ουδέποτε εκπίπτει. Αρχίζει στην ηλικία των επτα ετών ποιον ”αλλον”. Δεν είναι έτσι, όμως,για μας. Είναι αδύνατον να

και διατηρείται μέχρι τον θανατο. Αντίθετα, στον έρωτα οι καταλαβεις κατι που δεν έχεις βιώσει. Η σκέψη ότι η γυναίκαδιαφοροποιήσεις είναι συνεχείς. Σήμερα είσαι ερωτευμένος με μας θα έχει Την οποιαδήποτε οοωῖοοίί επαφή με κάποιον άλ­

1Ο4 ΙΟ5

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

λον,είναι και για μας τόσο επώδυνη και εξοργιστικη όσο είναι διαφέρει ιδιαίτερα, όμως. Αντίθετα, μ" ενδιαφέρει να μαθω γιακαι για σας. Δεν υπαρχει καμία διαφορα σύ αυτό. Είναι αυτο­ τις σχέσεις ανδρών με εφηβους».νόητο. Η διαφορα μας μ' εσας βρίσκεται αλλού. Εσείς ορκίξε­ «Αυτό απαγορεύεται από τον νόμο. Παρεμβαίνουν οιστε ότι δεν θα εγκαταλείψετε στη μαχη τον οπλίτη με τον οποίο ίΕφοροι. Οι έφηβοι πρέπει να ασχολούνται μόνο με την εκπαί­θα ζυγιστείτε. Τον παραστατη σας. Σ” εμας τέτοιος όρκος δεν δευση τους. Τίποτ” αλλο. Σε αλλες πόλεις μπορεί να μην απα­υπαρχει. Δεν ορκιζόμαστε κατι αναλογο. Ξέρεις γιατί; Μπο­ γορεύεται,στη δικη μας όμως απαγορεύεται ρητα».ρείς να καταλαβεις; Φαντασου μια οικία στην οποία έχει ξε­ «Εξαιρέσεις ;››

σπασει πυρκαγια. Φαντασου την οικοδέσποινα,τη μητέρα, να «Εξαιρέσεις υπαρχουν σε όλους τους κανόνες. Γι“ αυτές τιςπεταγεται ξαφνικα έξω για να σωθεί, αφηνοντας μέσα τα παι­ περιπτώσεις, όμως,η ποινη είναι πολύ σκληρη. Όποιος αγαπαδια της να καούν ζωντανα. Είναι δυνατόν ; Αν πιστεύεις ότι εί­ το σώμα του εφηβου,όχι μόνο την ψυχη του,τιμωρείται με ατί­ναι αδύνατον,το ίδιο αδύνατον είναι για μένα να εγκαταλείψω ἶ | μωση δια βίου. Θα αυτοκτονησει η θα φύγει από τη Σπαρτη».στη μαχη τον διπλανό μου. Δεν γίνεται. Είμαστε έτσι μεγαλω­ Τ «Αρα, οι σχέσεις μεταξύ ανδρών δεν απαγορεύονται από

μένοι, από μικρα παιδια, είμαστε έτσι εκπαιδευμένοι, ώστε οι τον νόμο ;››

διπλανοί μας να είναι ταυτισμένοι μ” εμας, όπως σου προανέ­ «Όχι. Σου είπα, όμως, ότι αποτελούν μικρη εξαίρεση. Σω

φερα. Δεν τους βλέπουμε σαν ίαλλουςἶ Γι” αυτό οι λόχοι μας εί­ ματικη επαφη χωρίς τεκνοποιία δεν ευνοείται από την πόλη.

ναι τόσο συνεκτικοί. Γϋ αυτό διεισδύουν στην αντίπαλη παρα­ Ό πι δεν ευνοείται από την πόλη, δεν ευδοκιμεί».ταξη με τόση ευκολία. Γυ αυτό ακριβώς και η συνεύρεοη της «Πορνεία;››γυναίκας μας με καποιον από τους συμπολεμιστές μας δεν μας «Δεν υπαρχει πορνεία. Τί ερώτηση είνλ αυτή ; Ποια μητέρα,προκαλεί οδύνη. Δεν ξέρω αν το καταλαβαίνεις». σύζυγος, αδελφη η κόρη ίομοίου' μπορεί ποτέ να γίνει πόρνη;

«Είναι δύσκολο. Διερωτώμαι, ωστόσο, πώς δεν διαλύονται Ποια Σπαρτιατισσα μπορεί να ξεπέσει τόσο ; Για ποιον λόγο;τα ζευγαρια μετα από έναν τέτοιο κραδασμό. Πώς γίνεται να Ποιος θα παει μαζί της ;››

διατηρηθεί αρραγης ένας γαμος μετα από περιστατικό σαν αυ­ «Ξένες ;››

Τό που πεΟίΥΩάφΞί€ ;» «Ξέρεις πολύ καλα ότι στη Σπαρτη ισχύει καθεστώς ξένη­«Δεν διαλύονται τα ζευγαρια,γιατίη σχέση τους είναι υγιης. λασίας. Απαγορεύεται η παραμονη ξένων. Είτε ανδρών είτε

Για ποιον κραδασμό μιλας ;Δεν υπαρχει έρωτας,αρα δεν υπαρ­ γυναικών. Δεν υπαρχει πορνεία στη Σπαρτη. Όχι επειδη είναιχει και ζηλια. Αγαπανε ο ένας τον αλλον , όχι ο καθένας τον εαυ­ , απαγορευμένη, αλλα επειδη είναι αδιανόητη . Αχρείαστη. 'Ετσιτό του. Σέβονται ο ένας τον αλλον. Γιί αυτό αντέχουν με ανεσημια τέτοια περιστασιακη διαφοροποίηση. Χαίρονται για τη χα­

όπως είναι οργανωμενη η κοινωνία μας, είναι δύσκολο να χορ­τασει κανείς τη γυναίκα του. Μέχρι τα τριαντα είναι αδύνατον.

ρα του αλλου, δεν λυπούνται. Μην προσπαθείς, όμως να το Δ 1 Τί να τις κανουμε τις πόρνες ;››7

νιώσεις. Δεν γίνεται. Πρέπει να ζεις σαν κι εμας, αλλιώς δεν «Φαντόιζομαι,μ” αυτα που λες,ότι ακόμα κι αν θέλατε εσείςμπορείς να καταλαβεις τί σου λέω. Αυτονόητο είναι, επίοης,ότι να ευδοκιμησει η πορνεία στη Σπαρτη , δεν θα το επέτρεπαν οιεξαιρέσεις υπαρχουν, αλλα εγώ μιλαω για τον κανόνα». γυναίκες σας. Είναι γνωστό, αλλωστε, ότι τις υπολογίζετε πα­

«Πρόκειται για αντίληψη τελείως ξένη για μας. Δεν μί εν­ ρα πολύ και τη μητέρα σας την φοβαστε κυριολεκτικα».

106 ΙΟ?

ΙΓΔ.ΜΤΗΜαΤΑΚΟΣ ΤΟ'ΓΕΛΟΣ”ΠθΤΕΦΙΑΛΤΗ

«Δεν φοβόμαστε. Άλλο φόβος,αλλο σεβασμός. Αλήθεια εί­ την αντίληψη ότι η πόλη είναι ισχυρή, η πόλη είναι ανίκητη,ναι ότι ο Σπαρτιατης μπροστα στη μητέρα του στέκεται ακίνη­ αφού οι ανθρωποι που ζουν μ” αυτόν τον ιδιότυπο τρόπο δεντος, αμίλητος, με τα χέρια μέσα από το ιματιο και το βλέμμα είναι εύκολο να νικηθούν στη μαχη. Καλύτερη μαχη είναι αυτήκοιτεβοισμένο». ι που κερδίζεις επειδή ο αντίπαλος αποφεύγει τη διεξαγωγή

«Γιατί 3» της. Εσύ το είπες πριν από λίγο».«Ο φορέας της ζωής δικαιούται τον μεγαλύτερο δυνατό σε­ «Σωστό αυτό. Δεν μπορώ να διαφωνήσω».

βασμό. Αλλωστε, ο αριθμός των οπλιτών που σκοτώνονται στη «Δεν διαφωνείς, αλλα ούτε την αποψη της πόλης σου ανα­μαχη δεν είναι πολύ μεγαλύτερος από τον αριθμό των γυναι­ φέρεις. Σε κανένα θέμα. Ακούς μόνο τις δικές μας απόψεις.κών που πεθαίνουν στον τοκετό ,για να δώσουν ζωή στην πόλη. Γιατί ;››Δεν πρέπει να τις τιμήσουμε γι' αυτό; Εγκυμοσύνη σημαίνει «Δεν ήρθα εδώ για να μιλήσω,ήρθα για ν' ακούσω. Μιλών­αποδοχή διακινδύνευσης. Ξέρουμε ότι η μητέρα μας, για να τας κανω σοφότερο εσένα,ενώ ακούγοντας γίνομαι σοφότεροςμας φέρει στον κόσμο, συνομίλησε πρώτα με τον θανατο. Τί εγώ. Γιί αυτό θα επιμείνω ρωτώντας κατι ακόμα. Είπες προη­διαφορετικό κανει ο πολεμιστής; Οι γυναίκες δίνουν ζωή στην γουμένως ότι μπορεί ένας ίόμοιος' να ζητήσει τη γυναίκα κα­πόλη κι εμείς συντηρούμε τη ζωή αυτή πολεμώντας». ποιου αλλου».

«Δεν μπορώ να διαφωνήσω με μια τέτοια αντίληψη. Γενικό­ «Πρόσκαιρα και σπανια».τερα, όμως, αυτα που λες είναι για μένα αφύσικα. Αλλόκοτα. «Ναι , πρόσκαιρα και σπανια, αλλα τί θα γίνει αν η γυναίκαΔύσκολο να τα παραδεχθώ. Αυπαμαι». αυτή δεν θέλει τη συνεύρεση ;››

«Μα δεν σου ζήτησα να τα παραδεχθείς. Δεν σου ζήτησα να «Γιατί να μη θέλει ; Δεν έχει συμβεί ποτέ αυτό. Αφού η κοι­τα υιοθετήσεις. Δεν με ενδιαφέρει ο προσηλυτισμός. Για να νωνία μας δέχεται μια τέτοια πρόσκαιρη οχέοη,αφού ο ανδραςκατανοήσεις τον τρόπο που σκεφτόμαστε, θα πρέπει να ζήσεις της δεν έχει αντίρρηση,τί αντίρρηση να έχει η ίδια; Γιατί να μηόπως εμείς. Να τρως τα ίδια φαγητα,να φορας τα ίδια ρούχα, θέλει να ικανοποιήσει έναν από τους πολεμιστές μας, αφούνα κοιμασαι στο στρατόπεδο μέχρι τα τριαντα, να μιλας λιτα, ταυτόχρονα θα ικανοποιηθεί κι αυτή ; Μια αδελφότητα είμα­να βλέπεις τη ζωή και τον θανατο όπως εμείς. Αλλιώς τί να στε. Ανδρες και γυναίκες μαζί. Γιατί να μη θέλει ; Είναι παρα­αποδεχθείς; Επιπλέον, ποια σημασία θα είχε η αποδοχή σου; λογο. Η ερώτησή σου είναι υποθετική, αλλα μπορώ να σουΤί θα αλλαζε για μας ή για σένα; Δεν με ενδιαφέρει να σε πεί­ απαντήσω με βεβαιότητα ότι, αν καποια γυναίκα δεν θέλει, η

σω­ Γωπί να σε πείσω Ξ» συζήτηση θα σταματήσει εκεί».«Τότε γιατί συζηταμε; Σας ακολουθεί η φήμη της μυστικο­ «Ο ανδρας της δεν μπορεί να την πιέσει ;››

παθειας. Δεν μιλατε για την πόλη σας σε ξένους. Εσύ γιατί μι­ «Μπορεί να την πιέσει. Μπορεί και να της βαλει το ζίφοςλάα» στον λαιμό. Την επόμενη χρονια, όμως, θα ανήκει στους ίυπο­

«Μιλαμε μόνον όταν πρέπει και αναφέρουμε μόνον αυτα μείονεςῖ Σου είπα. Τπαρχει ισορροπία στη Σπαρτη αναμεσαπου μπορούν να αναφερθούν. Ο τρόπος ζωής μας θέλουμε να σε ανδρες και γυναίκες».γίνει γνωστός. Δεν μας βλαπτει αυτό. Μας ωφελεί. Όχι για να «Αρα, μπορεί και η γυναίκα να ζητήσει τη συνεύρεση με κα­προσηλυτίσουμε τον οποιονδήποτε, αλλα για να εμπεδώσουμε ποιον ανδρα που προτιμα».

ΙΟΒ ΙΟ9

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ \ ι ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΑΤΗ

«Ασφαλώς και μπορεί. Είναι σπανιότατο , βέβαια, επειδή οι «Δεν υπαρχει τέτοια πόλη. Αυτός ο συνδυασμός χαρακτηρίζειγυναίκες τρέφουν βαθύ σεβασμό για τον σύζυγό τους και δι­ την Ελλαδα συνολικα,αλλα όχι καποια πόλη της ειδικότερα».σταζουν να ζητήσουν κατι αναντίστοιχο με αυτόν τον σεβασμό. «Γιατί; Γιατί να μην μπορούν οι Ελληνικές πόλεις να ενω­Αν όμως μια γυναίκα εκφρασει τέτοια επιθυμία, είναι βέβαιο θούν σε μια πραγματική Αμφικτυονία, σε μια πραγματικήότι η επιθυμία αυτή θα ικανοποιηθεί. Παντα φανερα, ποτέ στο συμμαχία, αντιμετωπίζοντας όχι η μια την αλλη , αλλα όλες μα­σκοταδι». ζί τους βαρβαρους του Πέρση βασιλια ;»

«Παρεζήγηση ;»Α 1 ι «Θα ήταν ιδανικό, είναι όμως και ανέφικτο, όπως καθε τι

«Καμία παρεξήγηση. Ποιος να παρεξηγηθεί; Γιατί ο σύζυ­γός της να μη θέλει την ικανοποίηση της γυναίκας με την οποίαζει όλη τη ζωή του ; Άλλωστε, ποιος θα την ικανοποιήσει ; Εναςσυμπολεμιστής, φίλος, αδελφός και σύντροφος. Καμία παρε­

×ιξήγηση. Είναι σπανιο, αλλα πηγή παρεξήγησης δεν αποτελει.

ιδανικό».«Επειδή δεν θα συμφωνούσε η Σπαρτη, υποθέτω».«ίΟχι. Εμείς δεν είχαμε ποτέ καμία αμφιβολία για τους Πέρ­

σες. Όλες, σχεδόν, οι αλλες πόλεις είχαν. Ακόμα και σ” εσαςαναπτύχθηκε μια φιλοπερσική φατρία. Δεν επικρατησε, αλλα

κ | κΔ κ ω κ κ κ /Αλλιως οι Εφοροι θα το ειχαν απαγορεύσει».

«Αλλόκοτοι» είπε. «Είσαστε αλλόκοτοι. Ούτε καλύτεροι ι

αναπτύχθηκε. Σ εμας όχι. Η Γερουσια χαραζει την πολιτικη, οιβασιλείς και οι ίΕφοροι την εφαρμόζουν, εμείς υπακούμε. Δεν

από εμας, ούτε χειρότεροι. Είσαστε διαφορετικοί. Παραζενοι. υπαρχουν φατρίες. Γι' αυτό, αν θυμασαι, ο Μαρδόνιος δεν δια­Ά Ά | 7 | χ έ Ά 2 Ζ | | ΆΟυτε σας θαυμαζω, ουτε σας επικρινω. Ακουω, απορημενος, νοηθηκε καν να προτεινει σ” εμας συμμαχια. Πζερε το αποτελε­

αυτα που λες».«Δεν αντιλαμβανεσαι ότι ή ονομασία ςόμοιοι' που χρησιμο­

ποιούμε δεν είναι τυχαία. Ούτε προσχήματική. Είμαστε πραγ­ματι όμοιοι. Σε όλα. Στον τρόπο ζωής, στην περιουσιακή κατα­σταση, στα δικαιώματα, στις υποχρεώσεις. Γι” αυτό δεν είναιπαραλογο και ξένο για μας να ανταλλόισσουμε συζύγους. Δεν

ι

ἰ

σμα. Σ” εσας την πρότεινε δύο φορές. Δεν δεχθήκατε κι αυτό σαςτιμα, αλλα για μας δεν μπήκε καν στον κόπο να προσπαθήσει.Θα ήταν ματαιο. Στις Θερμοπύλες, τη Σαλαμίνα και τις Πλα­ταιές,η Σπαρτη συμπαρατόιχθηκε με τους υπόλοιπους Ελληνες.Είδες, όμως, ότι Ελληνας μας πρόδωσε. Και μην ξεχναμε πωςδεν ήταν μόνον ο Εφιαλτης. Πόλεις ολόκληρες μήδισαν. Ζητήσα­

είναι έθιμο ανήθικο. Ανήθικη είναι η μοιχεία. Εμείς ελεύθερα 3 ί με την παραδειγματική τους τιμωρία από την Αμφικτυονία,αλ­και φανερα ζηταμε μια πρόσκαιρη συνεύρεση με τη γυναίκα Γ λα πολύ λίγα έγιναν. Δεν σου κανει εντύπωση που ο Εφιαλτης,καποιου αλλου. Με μέτρο και σύνεση. Εσείς καθημερινα επι­ ί Ε παρα την επικήρυζή του από τους Πυλαγόρες, δεν έχει συλλη­διώκετε να συνευρεθείτε με τη γυναίκα του φίλου σας,του συγ­ θ φθεί ακόμη /Εντεκα χρόνια παραμένει ασύλληπτος».γενή σας, του αδελφού σας. Γιατί; Ποιος είναι ανήθικος ; Εμείς «Είναι ασύλληπτος γιατί βρίσκεται. στις Σαρδεις» είπε.που λειτουργούμε φανεραή εσείς που κρύβεστε στο σκοταδι ;» «Τί θα πει αυτό ;» ρώτησα αδιαφορα. «Τι κανει στις Σαρ­

«Είτε δέχομαι αυτα που λες είτε όχι, οφείλω να ομολογήσω ° δεις ;»ότι θα ήταν ιδανική μια πόλη με τους δικούς σας πολεμιστές ' «Ακούσαμε ότι έχει καταφύγει στους Πέρσες ζητώνταςκαι τους δικούς μας φιλόσοφους και ποιητές. ”Ετσι πιστεύω. προστασία».Μια πόλη ανίκητη στη μαχη, πρωτοπόρα στις τέχνες και τα «Πού το ακούσατε; Ποιοι το ακούσατε;Εμείς ξέρουμε ότιγραμματα. Μια πόλη ιδανική». είναι στη Θεσσαλία».

ΠΟ 111

|Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΘΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

δ

«Ήταν στη Θεσσαλία, πράγματι, αλλά δεν είναι πια. Οι . Τ «Με ενδιαφέρει να πληροφορηθώ αν έφθασε, με τα πλοία

¬ ιι

τριήρεις μας και τα εμπορικά μας πλοία πηγαινοέρχονται, σας, κάποια μικρή ομάδα μισθοφόρων από την Ιωνία».όπως ξέρεις, στα παράλια της Ιωνίας. Οι ναυτικοί μας ακούνε «Πόσο μικρή ;»και βλέπουνε πολλά. Στην ίΕφεσο, αν δεν κάνω λάθος, πληρο­ «Ας πούμε πέντε­έξι άτομα».φορήθηκαν ότι ο Εφιάλτης είναι τώρα στις Σάρδεις». «Αν έφθασε πότε ;»

«Με ποιον σκοπό ;» «Τους τελευταίους μήνες».«Δεν ξέρω. Οι Πέρσες πρέπει να του έχουν απόλυτη εμπι­ «Πολλοί μισθοφόροι ταξιδεύουν από την Ιωνία προς τον

στοσύνη. Η μόνη τους επιτυχία σ® όλη την εκστρατεία οφείλεται Πειραιά κι αντίστροφα».σ® αυτόν. Δεν θα μ” εξέπληττε αν τον εφσδίαζαν με χρυσά νομί­ «Δεν με ενδιαφέρουν μεμονωμένοι μισθοφόροι, αλλά ομά­σματα και τον έστελναν πάλι πίσω για κάποια αποστολή ». δα μισθοφόρων που ταξιδεύουν μαζί».

«Διώκεται». «Συνοδεύσντας κάποιον ;»«Από ποιον διώκεται; Ουδείς ασχολείται μαζί του. Εχουν «Μπορεί ναι.μπορεί όχι».

περάσει πολλά χρόνια. Ποιος θυμάται τα χαρακτηριστικά του; «Για πόσες μέρες θα μείνεις στην Αθήνα ;»

Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ελληνική πόλη χωρίς «Για πέντε μέρες ακόμα».κίνδυνο αναγνώρισης. Διαφορετικός ρουχισμός, διαφορετική «Θα σε ειδοποιήσω προτού φύγεις».εμφάνιση άλλο όνομα, άλλη πόλη. Ποιος θα ασχοληθεί ;» «Αμοιβή ·»

«Σωστό» είπα. «Ποιος να ασχοληθεί; Θ Εφιάλτης είναι λε­ «Θα το συζητήσουμε μετά, όχι τώρα. Δεν ξέρουμε καν αν θαπτομέρεια. Το πρόβλημα είναι οι παρεμβάσεις των Περσών χρειαστεί».στην Ελλάδα, όχι τα άτομα που τις υλοποιούν. Εξάλλου δεν Ο Αθηνόδωρος έφυγε. ίΕμεινα συλλογισμένος. Τον είχαμεέχουν μόνο τον Εφιάλτη». χρησιμοποιήσει αρκετές φορές. Ήταν πάντα αξιόπιστος. Οι

«Ασφαλώς. Θ Εφιάλτης, όμως. είναι γι” αυτούς ο πιο αξιό­ σχέσεις μας με την Αθήνα ήταν καλές την εποχή εκείνη. Απόπιστος». ψ ι τους Μηδικούς πολέμους και μετά η πόλη μας είχε συνάψει

«Συμφωνώ. Ό,τι κι αν αναφέρει. αυτοί θα το θεωρήσουν συμμαχία με την Αθήνα. Μας είχε παραχωρηθεί οικία, στηνακριβές. Ίσως κάποτε επιστρέψει». οποία διέμεναν οι εκπρόσωποι και οι αποστολές μας. Ο Αθη­

«Μπορεί να έχει επιστρέψει ήδη». Τ νόδωρος δεν είχε την αίσθηση ότι βλάπτει την πόλη του με τη«Ξέρεις κάτι ;» . συνεργασία του μαζί μας. Γι, αυτό συνεργαζόταν. Αν οι σχέ­«Όχι. Τίποτα απολύτως. Υπόθεση κάνω. Αν θέλεις να μά­ σεις μας με την Αθήνα διαταράσσονταν. ήταν βέβαιο ότι θα

θω, πες το μου». μας εγκατέλειπε. Τον σεβόμασταν γι” αυτό. Δεν ήταν χυδαίος«Για ποιον λόγο; Ας αφήσουμε τον Εφιάλτη στην ησυχία και ποταπός απέναντι στην πόλη του. Δεν του ζητήσαμε ποτέ

του. Δεν είναι σημαντικό θέμα. Με ενδιαφέρει όμως κάτι άλλο, ι κάποια πληροφορία βλαπτική . άμεσα ή έμμεσα,για τα συμφέ­μια και το ήφερε η κουβέντα, και θα ήμουν διατεθειμένος να ροντα της Αθήνας, μου είχε πει ο Πλείσταρχος. Ήταν βέβαιοπληρώσω γι" αυτό». ότι σ' αυτήν την περίπτωση όχι μόνο δεν θα συνεργαζόταν αλ­

«Να ακούσω». λά, πολύ περισσότερο, θα διέκοπτε κάθε σχέση μαζί μας. Τον

112 113

κ

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

θεωρούσαμε πολύτιμο, αλλα όχι εναντίον της Αθήνας. Ήταν «Μου αρκούν αυτα. Αμοιβή ;››

κυβερνήτης σε τριήρη. Όλη τη μέρα κυκλοφορούσε στο λιμανι. «Δεν αξίζει τον κόπο. Δεν σου είπα και τίποτα συγκεκριμέ­Άκουγε και μαθαινε τα παντα. Τα δικα μας πλοία τον είχαν νο. Άλλη φορα».σώσει στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, όταν το δικό του εμβολί­στηκε. Μας χρωστούσε χαρη και προσπαθούσε να την ανταπο­δώσει. Η πείρα μας είχε διδαξει πως είναι προτιμότερο νααντλείς πληροφορίες από καποιον που έχει διπλό κίνητρο.Ηθικό και οικονομικό. Αν εξέλιπε το ένα. θα έμενε το αλλο.Άλλοτε έπαιρνε την αμοιβή που του προσφέραμε. αλλοτε όχι.

«Ευχαριστώ» είπα.Μόλις έφυγε, ειδοποίησα τον Άγι και τον Λεωτυχίδα. Τους

έστειλα στον Ισθμό να ρωτήσουν τη φρουρα μας μήπως πέρα­σαν από ”κεί εννέα μισθοφόροι ιππείς. Αν η απαντηση ήταν αρ­νητική. έπρεπε, γυρίζοντας, να σταματήσουν στα Μέγαρα καιστην Ελευσίνα, ρωτώντας αν είχαν φανεί εκεί οι μισθοφόροι.

Επανήλθε τρεις μέρες μετα, ενώ εμείς προετοιμαζόμασταν = ζ Όφειλαν να είναι πίσω τη μεθεπομένη το πρωί.για αναχώρηση. Δεν κοιμήθηκα το βραδυ μί αυτα που μου είπε. Πήγαν κι ήρθαν στον προκαθορισμένο χρόνο. Καμία έφιππη

«Τπήρξε πραγματι μια ομαδα μισθοφόρων.Αγησίλαε. Πριν ομαδα μισθοφόρων δεν είχε περασει απί τον Ισθμό , ούτε μεμο­από μία εβδομαδα περίπου. ίΕφθασαν από τη Μίλητο ››. Σ Αν νωμένοι μισθοφόροι είχαν εμφανιστεί στις δύο πόλεις. Άκουσα

«Πόσοι ;››«Εννέα. Αλλα όχι με το ίδιο πλοίο».

με ικανοποίηση την αναφορα τους. Ο προκαθορισμένος χρόνοςπαραμονής μας στην Αθήνα είχε τελειώσει. Δεν μπορούσαμε να

«Συνόδευαν καποιον ή ήταν όλοι μισθοφόροι ;›› Ά Ε μείνουμε αλλο. Δεν υπήρχε κανένας λόγος, αλλωστε. Η ακινη­«Δεν συνόδευαν κανέναν. Όλοι έφεραν οπλισμό και εξαρ­

τυση στρατιωτική. Αν υπήρχε μέσα στα πλοία καποιος τονσία και η απραξία είχαν αρχίσει να κουραζουν τους οπλίτες του"στοιχείουῖ

οποίο συνόδευαν, χωρίς αυτός να εκτίθεται. δεν μπορώ να το Τ Φύγαμε γιατη Δρυμαία. Ο καιρός ήταν κακός. ίΕβρεχε. Σταξέρω ››. Ά βουνα χιόνιξε. Την πρώτη νύχτα κοιμηθήκαμε στις Ερυθρές. Τη

«Τί εμβλήματα είχαν οι ασπίδες;›› δεύτερη μέρα διανύσαμε την απόστασή μέχρι την Αμφίκλεια.«Διαφόρων πόλεων.όχι από μία μόνο». Φθασαμε μετα τη δύση του ήλιου. Κατακοποι και μουσκεμέ­«Επικεφαλής ;›› νοι. Το επόμενο πρωί αντικρίσαμε το Καλλίδρομο. Η κορυφή«Δεν υπήρχε επικεφαλής. Ήρθαν ανεξαρτητα ο ένας από του ήταν καλυμμένη από σύννεφα. Όλο το βουνό χιονισμένο.

τον αλλον. Όχι σαν ομαδα». Κατι μου έλεγε ότι οι μισθοφόροι ήταν ο στόχος που αναζη­«Τότε γιατί μου λες ότι ήταν ομαδα ;›› τούσαμε τόσα χρόνια. Κατι μου έλεγε ότι θα προλαβαίναμε.«Το υποθέτω. Όταν κατέβηκαν από τα πλοία. αγόρασαν Ήταν αδύνατον να κινηθούν στο Καλλίδρομο με τέτοιον καιρό

αλογα και ημιόνους. Όλοι αγόρασαν αλογα. Τρεις αγόρασαν και ήταν αδύνατον να μην εντοπιστούν αν αποφασιζαν να κινη­και ημιόνους. Ξεκίνησαν για την Αθήνα. Όχι σαν ομαδα.όμως››. θούν. Αν παλι πλησίαζαν την Τραχίνα, ο Αθηναδης θα μας ει­

«Στην Αθήνα φανηκαν ;›› δοποιούσε αμέσως. Με φόβιζε, όμως, ο καιρός. Όπως εμπόδι­«Απ' όσο ξέρω. όχι. Δεν πέρασαν μέσα απ' την πόλη. Την ζε αυτούς. έτσι θα εμπόδιζε και εμας. Λιγότερο ίσως. αλλα σί­

παρέκαμψαν. Αν κινήθηκαν βόρεια ή έστριψαν για την Πελο­ γουρα θα μας εμπόδιζε. Επιπλέον με προβληματιζαν τα αλο­πόννησο.δεν το γνωρίζω». γα. Δεν ήταν συνηθισμένο οι μισθοφόροι να χρησιμοποιούν

114 115

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ

αλο α. Έἰτσι του εντόπισε κι ο θ νόδω ο .Γιατί αλο α;'Τα Ν ®ῖἙῇῖηῳ?ν;ΗενῳἔἑΥ ἔ η Ρ ἔ Υ τ το τ ῖὡἔτιῃἔωἢ οἑῖηέμ ακῃςΜονο Μ

σα»

' _ ^ ἴ >

άλογο κοοοοοἔοντοο τοοοἠ ×οο φοονοοοο Βοηθοον οτο ποοονο λ τα

ν =×·=¬ο;ετ¬±«±::;± » Ζ ±;ε1ὲ±»οἔ στ τν: .Ζε °έδαφος, αλλα στην Ελλάδα πόσες είναι οι πεδταδες; Εμείς ; ο „

προτιμουσαμε να βαδίἔουμεη με Ολο μας το ΦΟΘΉΟ και νατ­

εχουμε μονο τον εαυτο μας να φροντισουμε, οχι και. το αλογο. 1; ν ε ο ω ἕἔΆ; ν .τ . ν_ ς

ο ».;.;ἔ. ,Ἄς ,„ ἐς” ξἕὶεε±· ¬ο τ το ×η

| | » × ­ες: . ±τ ς :¬: ν ­ 4. ¬«Μξ,. ῖἕἩ!„„..5ἕςῖ_ἰ _Στη Θεσσαλτα, με τις μεγαλες πεδταδες, χοησιμοποιουσαν ώμο Μ _ ·

ω Σ ΧΕ ν

ἔε

Με: Μ .=

ἑἐοὺ

| ν 'λ Ζ ε „ ρωαλογα. Η,Λ

νἔ¿¿τ¿ε¿ἔξ:»ἔ

| . ν .× να . Δ να .Ί \.τὲεεἔῖ±[±­ εεΙ ~ : ~· τ„±.τ›η:5ις ; $,ἐ_έ¿ῷ|·±±¿ῖξηέ 1·ιἰ,Ξ„τἄο.·.:':;..

¬ . ¿›».„.2ἶ„ Ό ».ἰσ„,.;. ων 47Ι # ανο­;1ίἔηΞ,_ η .ετιοτὶ

ν Μ. τμ

οθυ

± ε . ;α›;¿

» ν τ. Δ Ξ μείς»Φθοοομο οτη Δοομοοοο τον ο·

, Η­ο μὲ Χ»

οτ ν . ζ 2 ·;„.ε±2›:τ\±γἐ|.ω ±να±±ω±>.· _

ἈἈ Ρ. τοἴἶ±±­1±.##±­ε:±;›ἔΜ οτ ” ·. Ω

Χ οἱ \ ± 8:88λ τ τα π κ

Πεο

Χ

`¬­ εἰ ±

;=·· τ Χ εν­ τ ­μα/×± σε οτ ετ.Υ ” τ < ἢ [Εἰ ελ Ζι Α

Με

τ Ε επΜο μμ

κκ:

ελ·/­ν±»±α‹· ο τα ζςςες

›× ± ΜΕ» ± Δ. νομο ׿

Ό ­

ν ­Ζτν:ς„Ξ:±ωσ;ε:ν.ῇ:»±.. ω±ω¿ἑ>±›νο . ααιες, Α Ύ ,ῖἑῃμ ~ ~ Με μεξ ς ΨἩ τ στο ο αμκ ανω τ¿_··.Λ„:ἶ.:~τ¬›±ι.

.ν .­ τ οι­ ­ Η Μ .­ἢ„ἕ:...ςἐ.„α,.1.‹ῳ.ξ­Μ Ξηξῷ­ν.ο » ο;ν­Μεεω±τ;±τ±»:9ο±

Μ τ · ­ Μνά Ν ­ 6 . # 4±:οΦυεἘ=­­±“1σῖι±±2:±<ἐοεἑἐἐἐ~;„ε:, Μ Ϊ τ ,

τ ςἔμζγ . τ Ε μμ ζμ ν ±». ·ςςςςτ τὴ οι Υ

το ν ο . · ω

Δεν

” ­ο νη . 6.­ ._ ν: τα ς ῃ]ἑ±Θ~­(Ὁ ­, Δ τ­ . · λω­¿,τ›ν›„. ×:τ:×ο

6.

Χ λ Ώ ὴωκ „α

Δ ±;=1:εο¿;»›τ±εεε;εεε#ο

το „ τ Με ,±ε×ο ” ος '°4η,:.ξ;±, Δ Η × ο ν ἦ .σκ

Μι ο . ×~× Ηἐΐἐ­οξἕιοτ το.4%#2Ἡ­·§· = =οἔο

.„ . ν . οτ . .ε ν εν .Ἱ­»»#ξ°›ειιΦ3›¬;,¬

9 ±× ­. ­ ο·±:τ1ῖΗ;...::ο;:›ι1::τε,±=:πεηε¥:εε:)τε=:ε.±ω±·›±­··±ε=τ: ­ .σο τ „ . ±­„›~».;τ±ν..τ..μ±τ±±ε ε οεοκεεεοεαἔ\ ~ υ

. τῳ ο ω ­ ω ·ο~ · ` ®κἶξω °Ἀ οκεηῇ:τ ο ἐν Μτ 4

Ἀωοα_

ε 'Μ ¬ι "Ὁ

.ι

­ · . , Η ¬¬3ἰ± :=ω¬­­¬±.› εσ ο ο =' Ή .γτ τ. ±'_.­. Η„ „ μ Η „ τετ, > με Μ ςἑ±,±::τ±ιεε.±εε τ .ῳεἔἔο 5: οτ ± 419/ ενο· = =ζ ;»ε;;ο±εε:ω

_ `τ . το >¿±±τ±›···ωι<·ο×±~τ.;εω¿›_η· ..±τ±:±­×¿.„ ο. ι.. ο „­`τε±ζ±±›±τ›„.Δ ςεωτἐνκο.­τωζἔηἑ»­ε=;±εοἱἰ¿==›Ω

·μ .ἕ” ζω: ;Ξ;±;ἐΜ;­3/

λ ο λ λ ν εξ Ἄἶο Ρ. μ

ε

τ

ἐς.

Φο .σο οατεκ­ως4 ος οτ­ . χε Δε·

#38

„;55

Ϊξξἶἕξ

ΖεἰΔΞ .:

τα„

μας

ν±:.ῳἐν»ο; των Μ* ±»·#"×£:ἰπ±±< οὡεωο ον ε·±:οτ×. ¬ Ν τε» =¬›;€±ε›τ.;Ώ” Ἀ Ε , ε Λ ν .εἰ Ι ± σμοεεξἦο νἶἐσεῖλ ο “ ±;::ο.ε›;±¿; Μὲεῖ

το ηεεἑ ς αε­ωον εςτοὲοἰ ω Ξ Με τε::€εη;|οἰ­απ μ Υ λςὲἰεο τες: στα

ν .ΜΜ „ „ ν αν ;ο „.α±±„±πω 127; ο .Δ κε ε .±»»±.οω:±±»±οα›”±· · .νΝ;εο±\»:±.. ΉΧΔΞΜ „ _ κτ Μ ἱα τῇ Δ ἔν. .μ.ςἑ±ὲ„ν ω„ῖ..„.=ΜἕῖἴΜΐ=Σ ζμ

ν Μ

116

Μ Β λε Νοε ο οτ ¬ Φ τνἐκ; ελ τατ . · .ῖῳν Η · τ οτ τ±±· ιο πω 5: ω±ο=.:`­:μ±ε±_ απ · οῳ ἔἴ ν.τ±·›,·· νο οτ” ›>.,ος: Ντ .»„ το ῃ„󷱬~¬¬;±±±. . τ»Α±τ.„ιν.ο„ο” ς· . Δ ον τ _. τε­· εὶῖἐω· ..± .±ν ­ τῇ..Υ 1; αευ τ .Δ­;,;»»ζ

Δν­εω οι τον­οετωὶ›|σΜ¬(¬ἐεὲ . ..οὶοηζίεωοε­.τ ον

· τ Δ

.. τη .μπολ ἔν· Ἡ 2

Υ λ · τν» · ,.»±;, ¬±ω±ζ:ἕλΉἱτ;, ηἕἐ:ἱ,ῃ±›. ᾶἱ ζ ;.. ,ᾶω .ν·›¬­ἱωτὶἔμηη`¬ϋἐ;;±°; .Δ± . ._ ο τα ΙΕ: ηα­'”οι5€ὲΞξ =;.¬·==· τ­'ἐ;=±· ινἐο

~Δ¬›»­Ξτωως: ·;.›±ω±.=± ±±±ί;τΦ=# ­Λο ­=:ι_τ;·±;±‹ ¬¬τ. > ἐζ Λ ­Δ °±±±«·› Φι·°·±×Ξ§..".­νε:Μ. ς μὲ.. Ψ. ωω .· . ο

τα

τα .. ε..±τ ο ':κ .επ Δω ·° *αω. _ ±..;τ·¦.¬ο·;­κτ; ι, ¬ τ.. .Μτω ­ ·ε¿;±σΕ; ῃἱης τὲοεε ὲεηηῃἱ ±­εε5±¬Ξ¿εἑἐξο;η~±οτο­.ἐς λ ἢ Πο Φ· ­ . έἔ λωέμε›ί:55ἑέ=±Ή:¿τ ±±3;ἑ­λἔμ.›ὶξέ±οἑ¿Ξ±±ῳ :Χ:ῳ ›±.:±$±ὲΜ. ο Σ ­:ν`.ἑἡἄ`τ.:„;±έ · ±

ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΦΠΑΛΤΗ

« αρατηρήσαμε ίχνη δύο ανδρών» είπε ο Ιἰλεόμβροτος. οΗ Π ενωμοταρχης που θα αντικαθιστούσα. «Κοντα στη λί­

μνη. Τη Νεβρόπολη».«Πώς ξέρεις ότι δεν ήταν βοσκοί ;» τον ρώτησα.«Μόνο το καλοκαίρι ανεβαίνουν βοσκοί τόσο ψηλα. Άλλω­

στε, οι δύο αγνωστοι είχαν αλογα. Τα αφησαν στις υπώρειεςτου βουνού κι ανέβηκαν με τα πόδια. Κανένας βοσκός δεν χρη­σιμοποιεί αλογο ».

‹‹ΚΟνηΥΟί ;››«Κυνηγοί με αλογα δεν υπαρχουν στην περιοχή. Δεν συνη­

θίζονται τα αλογα. Επιπλέον τα ίχνη είναι βαθια. Οι ανδρεςαυτοί πρέπει να έφεραν οπλισμό. Ωστόσο , δεν έδωσα ιδιαίτερησημασία στο γεγονός. Δεν μπορώ να το συνδυασω με τον στόχο

ζ που μας έχει δοθεί. Σύμβολα επικοινωνίας στον βραχο δενυπαρχουν».

. «Πότε ελέγξατε για τελευταία φορα ;»Δ «Χθες το πρωί. Σημερα πρέπει να είναι πολύ δύσκολη η κα­

ταβαση από τη λίμνη μέχρι την έξοδο της χαραδρας του Ασω­πού. Σε μερικα σημεία το μονοπατι έχει χαθεί από τα χιόνιακαι τη λασπη. Εννοείται ότι η ομαδα που παραμένει στη σπη­λια θα έχει ήδη ελέγξει σημερα το πρωί. Ελέγχουμε λίγο μετατην ανατολή του ήλιου, σύμφωνα με τις οδηγίες. Ο Αθηναδηςχρειαζεται ένα μικρό χρονικό διαστημα για να μεταβεί από τηναγροικία του μέχρι τον βραχο. Ξεκινα με την ανατολή του ήλιου

Ζ κι εμείς ακολουθούμε λίγο μετα».Βί Δ Ρ ΪΜΑ ΪΑ «Επικοινώνησε ποτέ μαζί σας όλο το εξάμηνο ;»«Μία φορα. Δεν είχε κατι σημαντικό να αναφέρει. Μόνο

καποια επίσκεψη στη μητέρα του Εφιαλτη. Μπορεί ο ξένος να«Οταν ωτήθηκε γιατίοι πιο άξιοι άνθρωποι προτιμούν τον έν­ρ | | . η ταν αγγελιαφόρος, μπορεί και όχι. Δεν ήταν σίγουρος ο Αθη­δ θ ίνατο από την αδοξη ζωη, απαντησε: Επειδη το ενα ει­ . γς | | | /νἕἔῖζαἔαχΐηργσΐαό φὐσηζ ενώ άλλο θεωρω” δγχό ναοης. Τον επισκέφθηκα νυχτα, συμφωνα με τις οδηγιες».τους». «Σβησατε το ξιφος απ το βραχο ;››

‹‹ ΑΟ'φ0ίλώς›› .

Πλούταρχος,Αποφθέγματα Λακωνικα,Λεωνιδας. 14 «Πώς είναι Ο καιρός στο Οροπέδιο οήμερα ;»

118 119

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ Ι ΤΟΤΠΛΟΣΤΟΤΒαΠΑΛΤΗ

«Ομίχλη και κρύο. Χιόνι διάσπαρτο και λάσπη». «Πού θα συναντηθεί η πρώτη δική μας ομάδα με την ομαδα«Ποια είναι η τοπογραφία της διαδρομής μέχρι τη λίμνη ;›› που παραμένει στο βουνό ;››

«Απ” τη Δρυμαία μέχρι το Κυτίνιο η απόσταση είναι είκοσι «Στη σπηλιά που χρησιμοποιούμε για κατάλυμα. Οκτώεπτά στάδια και ο δρόμος βατός. Πριν τις πρώτες οικίες του Τἰυ­ στάδια περίπου ανατολικά της λίμνης. Κάποιος από σας πρέ­τίνιου,διακλαδίζεται μονοπάτι με δεξιά κατεύθυνση. Η απόστα­ πει να έχει συμμετάσχει στην ίδια αποστολή παλαιότερα. Αυ­οη απ” τη διακλάδωση μέχρι τη λίμνη είναι τριάντα στάδια περί­ τός ξέρει τον δρόμο. Στη σπηλιά βρίσκονται όλα τα εφόδια. Δενπου. Η κλίση δεν είναι μεγάλη, παρά μόνο σε ορισμένα σημεία πρόκειται, βέβαιοι, για σπηλιά ακριβώς αλλά για ένα κοίλωμαπρος το τέλος της διαδρομής,εκεί που αρχίζουν τα έλατα. Το μο­ σε βράχο, ικανό να μας προστατεύσει λίγο από τον αέρα».νοπάτι είναι εμφανές. Χωρίς τα χιόνια, είναι αδύνατον να το χά­ «Κάτι άλλο που πρέπει να ξέρω ;››

σει κανείς. Τα χιόνια και η λάσπη δυσκολεύουν, βέβαια, την κα­ «Τίποτα ιδιαίτερο. Για ένάν μήνα ακόμα θα ταλαιπωρηθεί­τάσταση. Αριστερά από το μονοπάτι,σε μικρη απόσταση,κυλάει τε από το χιόνι , τη λάσπη και την ομίχλη. Το βουνό θα σας δυ­ένα ρυάκι. Όποιος χάσει το μονοπάτι,πρέπει να ακολουθήσει το σκολέψει αρκετά».ρυάκι. Η κοίτη του είναι πετρώδης. Υπάρχει βλάστηση πυκνή στις Έφυγαν. Μετά από παραμονή έξι μηνών στο Καλλίδρομο,όχθες αλλά, ακολουθώντας την κοίτη, φθάνεις κατευθείαν στο οι τέσσερις άνδρες ήταν σκιά του εαυτού τους. Βίχαν χάσει βά­οροπέδιο. Βίναι πιο δύσκολο το βάδισμα στην κοίτη του ρυα­ ρος, είχαν ταλαιπωρηθεί, είχαν τραυματιστεί επανειλημμένα,κιού, σε σχέση με το μονοπάτι, αλλά δεν υπάρχει περίπτωση να προσπαθώντας να δαμάσουν το βουνό, είχαν στερηθεί ακόμαχαθείς. Το νερό στο ρυάκι,όταν δεν βρέχει,είναι λίγο». και τη λιτή τροφή που ήμασταν συνηθισμένοι να τρώμε. Όσο

«Η τοπογραφία του οροπεδίου ;›› παρέμεναν στη Δρυμαία , η κοινότητα φρόντιζε για τη διατροφή«Το οροπέδιο έχει σχήμα σχεδόν παραλληλόγραμμο. Κλεί­ τους. Οι κάτοικοι ήταν Δωριείς,όπως εμείς. Η Οίτη,το διπλανό

νεται προς βορράν από έναν βραχώδη λόφο με ύψος ένα περί­ βουνό, ήταν η αρχαία κοιτίδα των Δωριέων. Μερικοί έμεινανπου στάδιο. Στις υπώρειές του υπάρχει πυκνό ελατόδασος. πίσω, όταν οι πρόγονοί μας ξεκίνησαν την κάθοδο για την Πε­Δίπλα στον λόφο περνά το μονοπάτι. Οδηγεί σε ένα εκτεταμέ­ . λοπόννησο. Οι περισσότεροι απ' αυτούς κατοικούσαν στην Τε­νο ξέφωτο , αραιά δασωμένο. Δυτικά. υπάρχει βραχώδης λοφί­ τράπολη,το Ιἰυτίνιον δηλαδή,την Πίνδο , το Βοίον και την Βρι­σκος, με ύψος μισό περίπου στάδιο. Νότια, εκτείνεται ένα πυ­ νεόν. Πιο λίγοι έμειναν στη Δρυμαία. Μετά τους Μηδικούς πο­κνό ελατόδασος. Ανατολικά,το οροπέδιο καταλήγει σε δάσος λέμους οι Φωκείς ξεκίνησαν εχθροπραξίες εναντίον των Δω­επίσης. Η απόσταση από τα δυτικά προς τ' ανατολικά είναι ριέων της Φωκίδας. Αυτοί έστειλαν αντιπροσωπεία στη Σπάρ­πέντε στάδια περίπου και απ” τα βόρεια προς τα νότια τρία τη και ζήτησαν βοήθεια. Μια ενωμοτία πήγε στην περιοχή.στάδια. Στο κέντρο και δυτικά αυτής της έκτασης, βρίσκεται η Ππιτύχαμε τη σύναψη ειρήνης. Συνειδητοποίησαν οι Φωκείςλίμνη. Τον χειμώνα έχει μήκος τέσσερα στάδια από τα δυτικά ότι τυχόν επίθεση τους εναντίον των ανδρών της ενωμοτίας θαπρος τ” ανατολικά και ένα στάδιο απ” τα νότια προς τα βόρεια. σήμαινε πόλεμο με τη Σπάρτη. Δεν ήθελαν μια τέτοια εξέλιξη.Το βάθος της δεν ξεπερνά τα πέντε πόδια. Το καλοκαίρι το νε­ Δέχθηκαν τους όρους της ειρήνης που τους προτείναμε. Ήτσι,ρό χάνεται τελείως, σε όλη την έκταση της λίμνης, εκτός από το ίστοιχείο' που παρέμενε μόνιμα στην περιοχή, Φωκείς καιμια μωῳ­ἡ λωρίδα των­Εά στη δυτική όχθη »_ Δωριείς το θεωρούσαν εμπροσθοφυλακή του στρατού μας, αν

120 ΙΖΙ

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΘΤΕΑΟΣΤΘΤΕἰΠΑΛΤΗ

τυχόν οι μεταξύ τους οι εχθροπραξίες ξεκινούσαν πάλι. Τη σως. Ο καθένας θα φέρει τον οπλισμό του. Εφεδρικός οπλι­διαμονή μιας ”ομάδας'ή όλου του “στοιχείου” στο Καλλίδρομο σμός υπάρχει στη σπηλιά, όπως ξέρεις. Θα πάρετε μαζί σαςεμείς την ονομάζαμε °άσκηση” και κανείς δεν είχε λόγο να υπο­ φαγητό μιας μέρας μόνο. Ο Κλεόμβροτος μου είπε πως υπάρ­θέσει κάτι διαφορετικό. Απείχαμε απ, τη Μαλίδα τόσο πολύ, χει στη σπηλιά τροφή για δέκα μέρες. Τα μαγειρικά σκεύη εί­ώστε κανείς δεν μπορούσε να υποπτευθεί τον πραγματικό λό­ ναι επαρκή και σε καλή κατάσταση. .Εύλα υπάρχουν αρκετά.γο της παρουσίας μας στη Δρυμαία. Απείχαμε, όμως, και τόσο Δεν θα χρειαστεί να αναζητήσετε άλλα. Δεν θέλω, όμως, καπνόλίγο, ώστε μέσα σε ελάχιστες ώρες να μπορούμε να κινητοποι­ για τις επόμενες τρεις μέρες. Δεν θα φάτε ζεστό φαγητό γι® αυ­ηθούμε για την καταδίωξη του Εφιάλτη. Στο βουνό η διαβίωση τό το διάστημα. Μόνο ψωμί, ελιές, τυρί, ξερά σύκα, σταφίδεςήταν δύσκολη τον χειμώνα. Λίγο το κυνήγι και πολύς ο κόπος και καρύδια. Θα συμπληρώσετε την τροφή σας με κυνήγι, μό­για τον εντοπισμό των θηραμάτων, μου έλεγε ο Αρίστων. Περι­ λις μπορέσετε να κυνηγήσετε. Δεν θα κυνηγήσετε, όμως, τιςπολίες, σκοπιές, πορείες και κακή διατροφή κατέβαλαν τους επόμενες τρεις μέρες, ακόμα κι αν ο καιρός το επιτρέψει. Θαάνδρες. Γι, αυτό η τετραμελής ίομάδα', που μόλις είχε αναχω­ στήσεις ενέδρα στην άκρη του οροπεδίου κι ένα ζευγάρι θα πα­ρήσει, κατευθυνόταν στις Θεσπιές. Είχαν σκοπό να κοιμηθούν ραμένει πάντοτε εκεί. Όχι πολλές κινήσεις. Αν διαπιστώσειςεκεί το βράδυ, περιμένοντας τους άλλους τέσσερις του “στοι­ άφιξη πολεμιστών στη λίμνη, θα παραμονέψετε χωρίς να γίνετεχείουἔ Θα παρέμεναν στις Θεσπιές δυο μέρες,για να αναπαυ­ αντιληπτοί. Ο Λεωτυχίδας θα έρθει να μας ειδοποιήσει. Αν πα­θούν. Μετά θα ξεκινούσαν για τη Σπάρτη. ρουσιαστεί έλλειψη τροφής μετά τις δέκα μέρες, πάλι ο Λεωτυ­

Σκέφτηκα, λόγω των πληροφοριών που είχα, να τους ζητήσω χίδας θα έρθει να μας ειδοποιήσει για να σας ανεφοδιάσουμε.να παραμείνουν στη Δρυμαία ως εφεδρεία. Πιθανότατα,όμως,ο Κρασί υπάρχει στη σπηλιά. Θα πίνετε μία κούπα το πρωί καιΚλεόμβροτος θα απαντούσε αρνητικά,ακριβώς επειδή η διατα­ μία το απόγευμα, με αραίωση δύο μέρη νερού προς ένα μέροςγή προέβλεπε άμεση επιστροφή. Επιπλέον, θα έδειχνε αδυναμία κρασιού. Ενδυμασία ορεινής διαβίωσης. Χιτώνας, ιμάτιο , μαν­εκ μέρους μου μια τέτοια κίνηση. Επρεπε να εκτελέσω την απο­ δύας. Απορίες ;››

στολή με τους άνδρες που μου είχαν δοθεί. Χωρίς εφεδρεία. Γι” «Μειωμένη κινητικότητα για τρεις ημέρες, σημαίνει ότι τααυτό δεν ζήτησα τίποτα. Αφησα τον Κλεόμβροτο να φύγει,χω­ ίχνη που βρήκε το προηγούμενο ίστοιχείοζ είναι σημαντικά».ρίς να τον ενημερώσω για το θέμα των μισθοφόρων. Δεν χρεια­ «Ακριβώς. Δεν ξέρουμε τί σημαίνουν τα ίχνη αυτά και πρέ­ζόταν να το ξέρει, άρα δεν έπρεπε να του το πω. Κάλεσα τον πει να το διαπιστώσουμε. Ανδρες οπλισμένοι πάνω στο βουνό,Αρίστωνα. Ήταν ο μόνος που είχε υπηρετήσει στο Καλλίδρομο. τέτοια εποχή, είναι αξιοπερίεργο».Αυτός έπρεπε να οδηγήσει την πρώτη δική μας °ομάδα” και να «Συμφωνώ».αντικαταστήσει την άλλη έομάδα" που παρέμενε στη σπηλιά. Σε «Πόσο χρόνο θα χρειαστείς από εδώ ώς το οροπέδιο ;››

λίγο θα ήταν μεσημέρι. Δεν είχαμε πολύ χρόνο στη διάθεσή μας. «Με τέτοιον καιρό, θα απαιτηθεί ο μισός χρόνος που μεσο­«Η πρώτη ”ομάδα' αποτελείται από εσένα, τον Αναξανδρί­ λαβεί ανάμεσα στην ανατολή του ήλιου και το μεσημέρι».

δα, τον Ἀγι και τον Λεωτυχίδα» είπα. «Ζευγάρι εσύ με τον «Η κατάβαση από το οροπέδιο και τη λίμνη μέχρι τον βράχοΑναξανδρίδα και ο Ἀγις με τον Αεωτυχίδα. Όπως ήρθαμε. Δεν του Αθηνάδη ;››

υπάρχει λόγος ν, αλλάξουμε τα ζευγάρια. Θα ξεκινήσετε αμέ­ «Αλλο τόσο. Η ανάβαση λίγο περισσότερο».

ΙΖΖ 123

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΘΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

«Αυτό σημαίνει πως ένα ζευγαρι πρέπει να πορευθεί νύχτα «Κατι αλλο ;»για τον έλεγχο του σημείου και να επιστρέψει αμέσως. Τον «Θυμασαι τα σύμβολα επικοινωνίας ;»δρόμο τον ξέρεις». «Ναι. Ξίφος σε θέση οριζόντια, δόρυ κατακόρυφο και δόρυ

«Θέλετε να ελέγξουμε τον βραχο απόψε; Πριν τον αυριανό αντεστραμμένο, πανω ή κατω από την οριζόντια σχισμή, στοέλεγχο ;» αριστερό μέρος του βραχου».

«Ναι. Θα είστε στη σπηλια λίγο μετα το μεσημέρι. Το ζευ­ «Σωστό».γαρι που θα ξεκινήσει για τον βραχο, θα φθασει εκεί όταν θα Καθισα κοντα στην εστία και τους παρακολούθησα να ετοι­έχει αρχίσει να νυχτώνει. Ϊποχρεωτικα πρέπει να πας εσύ που μαζονται. Θ Αρίστων ήταν τριαντα ετών. Ϊπολόγιζα ότι σύ ένανξέρεις τον δρόμο, αλλα όχι με τον Αναξανδρίδα. Παρε καποιον περίπου χρόνο θα γινόταν ενωμοταρχης. Είχε όλα τα προσόν­από το αλλο ζευγαρι,για να μαθουν κι αυτοί τη διαδρομή. Θα τα. Ήταν δισκοβόλος, με διακρίσεις στους Ολυμπιακούς αγώ­επιστρέψετε στη σπηλια πριν τα μεσανυχτα. Αν υπαρχει σύμ­ νες και αντίστοιχες διακρίσεις σ” όλες τις μαχες και τις αποστο­βολο επικοινωνίας,το ξεκούραστο ζευγαρι θα έρθει να μας ει­ λές στις οποίες είχε λαβει μέρος. Ευφυής, πειθαρχημένος, ήξε­δοποιήσει και το αλλο ζευγαρι θα αναπαυθεί. Αν όχι, θα προ­ ρε να υποστηρίζει την αποψή του με σεμνότητα. Έτσι όπως εί­βείτε στον τακτικό έλεγχο αύριο το πρωί. Θα συνεχίσεις με χαμε εκπαιδευθεί. Ο Αναξανδρίδαςη ήταν είκοσι δύο ετών.έλεγχο πρωί κι απόγευμα καθε μέρα. Το ένα ζευγαρι θα μετα­ Πρώτη φορα σε αποστολή. Δεν είχε συμμεταοχει σε μαχη. Αδη­βαίνει στον τόπο επικοινωνίας λίγο μετα την ανατολή του ήλιου μονούσε. Θ Αγις ήταν είκοσι οκτώ ετών και ο Λεωτυχίδας είκο­και το αλλο λίγο πριν τη δύση». ” σι τριών. Είχαν συμμεταοχει, σαν ζευγαρι, σε αποστολή της

«Δύο φορές τη μέρα επιτήρηση ;» ίκρυπτείας“ στη Θήβα. Καθε ζευγαρι έπρεπε να αποτελείται«Ναι, δύο φορές για τις επόμενες δέκα μέρες». από ένα έμπειρο οπλίτη κι έναν νεότερο. Θ Ταλως ήταν είκοσι«Απόψε μπορεί το μονοπατι να είναι δυσδιακριτο». επτα ετών, αθλητής του παγκρατιου. Θ Διηνέκης, είκοσι δύο«Τί θα πει αυτό ; Τί εννοείς;Τα μονοπατια είναι απαραίτη­ ετών, ίμόθακαςἔ Ήταν εκπαιδευμένος στο τόξο. Εμείς κατα­

τα μοναχα στους βοσκούς. Στον Ταύγετο ακολουθούσαμε μο­ φρονούσαμε τη χρήση αυτού του όπλου. Κανένας "όμοιος” δεννοπατια; Μήπως θέλεις να ματαιώσουμε την αποστολή εξαι­ γινόταν ποτέ τοξότης, ακοντιστής ή σφενδονήτης. ίΠολεμούμετίας του καιρού ;» τον εχθρό από κοντα", ήταν το δόγμα μας. Μαχη χωρίς διακιν­

«Εννοούσα, μόνο, ότι μπορεί να αυξηθούν οι χρόνοι μετα­ δύνευση δεν είναι μαχη. Ετσι οι αναγκες μας σε τοξότες κα­βασης και επιστροφής». λύπτονταν συνήθως από “μόθακεςἴ Το δικό μου ζευγαρι, ο Φί­

«Αυτό το καταλαβαίνω. Θα κανετε όσο πιο γρήγορα μπο­ λων,ήταν ο μικρότερος,είκοσι ενός ετών. Πρώτη φορα σε απο­ρείτε. “Εχω λόγους να πιστεύω ότι ο στόχος είναι κοντα. Τα στολή κι αυτός. Όλοι ήταν νέοι για να μπορέσουν να αντέξουνίχνη στη λίμνη συνηγορούν σί αυτό». τις κακουχίες της μακρόχρονης ορεινής διαβίωσης. Στη φαλαγ­

«Θα πληροφορηθούμε τώρα τον στόχο ;» γα έμπαιναν οπλίτες μέχρι εξήντα ετών , αλλα η μαχη διαρκού­«Όχι ακόμη. Οι εντολές είναι σαφείς. Το όνομα και η ιδιό­ σε λίγο. Διασπούσαμε τόσο γρήγορα την αντίπαλη παραταξη,

τητα του στόχου θα αποκαλυφθούν στους ανδρες μόνον όταν ο ώστε ακόμα και ανδρες σε προχωρημένη ηλικία μπορούσαν ναστόχος γίνει ορατός και επιτεύξιμος». πολεμήσουν αποτελεσματικα. Αντίθετα, η μακρόχρονη παρα­

124 125

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕζΠΑΛΤΗ

μονή στο βουνό, ιδιαίτερα τον χειμώνα, απαιτούσε άνδρες σε τη συντήρηση. Ήμασταν άριστα εκπαιδευμένοι. Γι® αυτό δεννεότερη ηλικία. δίσταζα να τους στείλω σ” ένα πεδίο δύσβατο, με χιόνι, κρύο

Βέβαια δεν ημασταν ασυνήθιστοι στις προκλήσεις του βου­ και λάσπη. Ήταν συνηθισμένοι. Ούτε η νυχτερινή πορεία τούςνού. Κάθε άλλο, μάλιστα. Από επτά ετών, μόλις μπαίναμε ήταν άγνωστη. Μέσα στην πόλη απαγορευόταν η χρήση λαμ­στους στρατώνες, αρχίζαμε σιγά­σιγά τις πορείες στον Ταύγε­ πάδας ή δάδας. Κανένας 'όμοιος' δεν επιτρεπόταν να χρησιμο­το. Στην αρχή ήταν εύκολες οι διαδρομές και μικρα τα χρονικά ποιεί τέτοια βοηθήματα. 'Η νύχτα είναι φίλος και αδελφός” μαςδιαστήματα. Όταν όμως κλείναμε τα δεκατέσσερα και εισερ­ έλεγαν. 'Χρησιμοποιήστε τηνἴ Οι μισές πορείες στον Ταύγετοχόμασταν στην εφηβεία, η εκπαίδευση δυσκόλευε πολύ. Χιόνι, γίνονταν νύχτα, ανεξάρτητα πάντοτε από τις καιρικές συνθή­λάσπη, βροχή, κρύο ή ζέστη άφηναν αδιάφορους τους εκπαι­ κες. Κοιμόμασταν στο ύπαιθρο, μέσα σε θάμνους ή χαμόκλα­δευτές μας. Κανένας Σπαρτιάτης διοικητής δεν θα σκεπτόταν δα, αν δεν βρίσκαμε κοίλωμα βράχου ή σπηλιά. Η βροχή δενποτέ να ματαιώσει μιαν αποστολή εξαιτίας του καιρού ή της αποτελούσε πρόβλημα. Χειμώνα­καλοκαίρι κολυμπούσαμετοπογραφίας. Άρα, η εκπαίδευση έπρεπε να είναι ανάλογη. στον Ευρώτα. Μπορούσαμε να αποκοιμηθούμε βρεγμένοι καιΌταν υπήρχε μονοπάτι,το ακολουθούσαμε. Όταν δεν υπήρχε, το πρωί, όταν ξεκινούσαμε την πορεία, τα ενδύματα στέγνω­το χαράζαμε εμείς. Διασχίζαμε τους ορεινούς όγκους ευθύ­ ναν πάνω μας. Μερικοί δεν απέφευγαν την υποθερμία. Είχαμεγραμμα. Απ” το σημείο εκκίνησης μέχρι τον αντικειμενικό σκο­ αναπτύξει ιδιαίτερες τακτικές για την αντιμετώπισή της. Όσοιπό, έπρεπε να κινηθούμε σε ευθεία γραμμή, εκτός αν μεσολα­ είχαν παραμείνει ακμαίοι, αγκάλιαζαν τον έφηβο ή τον οπλίτηβούσε χαράδρα ή γκρεμός. Σ" αυτήν την περίπτωση παρακάμ­ που έτρεμε ακατάσχετα, προσπαθώντας να του μεταδώσουνπταμε τον γκρεμό ή τη χαράδρα και επιστρέφαμε στην ευθύ­ τη θερμότητα του σώματός τους.γραμμη πορεία μόλις αυτό ήταν δυνατόν. Υπήρχαν περιπτώ­ Οι οπλίτες του £στοιχείου“ μου ήταν άριστα εξοπλισμένοισεις που χρειαζόμασταν μια ολόκληρη μέρα για να διασχίσου­ για την ορεινή πορεία και διαβίωση, σε αντίθεση με τους εφή­με απόσταση πέντε σταδίων. Όταν έπεφτε το σκοτάδι, οι μο­ βους. Οι έφηβοι στον Ταύγετο δεν είχαν μανδύα. Ούτε υποδή­νόκοπες σπάθες είχαν αχρηστευτεί από το κόψιμο της βλάστη­ ματα. Ούτε τροφή, ούτε ιατρικά εφόδια. Έἰπρεπε να κινούνταισης και τα χέρια ήταν ματωμένα. Τα πόδια μας το ίδιο, αφού συνεχώς για να μην παγώσουν. Έπρεπε να κλέψουν ή να κυνή­δεν επιτρέπονταν τα υποδήματα, παρά μόνο σε εξαιρετικές γήσουν για να φάνε. Έκλειναν τις πληγές τους κόβοντας τεμά­περιπτώσεις. "Τα υποδήματα είναι μόνο για τις παρελάσεις" χια από τα ρούχα τους, χωρίς ιαματικές αλοιφές. Υπήρχανμας έλεγαν. “Οχι για τη μάχηἔ Αυτή η διαδικασία εκπαίδευσης απώλειες, αλλά αυτοί ήταν οι νόμοι της Σπάρτης. Οι ασκήσειςδιαρκούσε μέχρι τα είκοσι. Μετά την ένταξή μας στις ίμόρες° μας ήταν αιματηρές,για να είναι οι μάχες αναίμακτες. Και νι­εγκαταλείπαμε την ορεινή εκπαίδευση. Η φάλαγγα βάδιζε και κηφόρες. Καμία ελληνική πόλη δεν είχε τόσο χαμηλό ποσοστόμαχόταν πάντα σε αναπεπταμένο έδαφος. Γινόταν, ωστόσο, απωλειών στη μάχη, όσο η Σπάρτη. Η μάχη για μας ήταν πιοτακτική συντήρηση στην ορεινή διαβίωση, σε όσους υπηρετού­ εύκολη απ“ την εκπαίδευση. Την εκπαίδευση υπολογίζαμε καισαν στην ὀκρυπτείαἔ Για μία εβδομάδα, κάθε δυο μήνες, από φοβόμασταν. Όχι τη μάχη. Τα δύο ζευγάρια οπλιτών,που τώ­την ηλικία των είκοσι έως την ηλικία των τριάντα ετών, φεύγα­ ρα ετοιμάζονταν για αναχώρηση, είχαν τροφή, ιατρικό εξοπλι­με απ” την ενωμοτία μας και πηγαίναμε στον Ταύγετο γι) αυτήν σμό ,επαρκή ενδυμασία και υποδήματα. Στην εκπαίδευσή τους

126 127

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

δεν είχαν τίποτα απ° όλα αυτά. Γιζ αυτό ήμουν σίγουρος ότι θα απ” τους οποίους κινδύνευε θανάσιμα, και αντιπερισπασμόςεκτελούσαν την αποστολή. Εύκολα ή δύσκολα. Αναχώρησαν για όποιον παρακολουθούσε τις κινήσεις του. Ήταν επικηρυγ­μετά από λίγο. ι μένος. Στην κοιλάδα του Σπερχειού πολλοί θα θυμούνταν τόσο

Πίστευα ότι οι πληροφορίες που πήρα στην Αθήνα, είχαν τον ίδιο όσο και την επικήρυξη που υπήρχε. Η κίνηση στη λίμνηάμεση σχέση με τον στόχο μας. Δέκα χρόνια περιπολούσαμε πρέπει να ήταν αντιπερισπασμός. Αυτό πίστευα.στο Καλλίδρομο. Δέκα χρόνια ενέδρευε ο Αθηνάδης. Κάποτε Αν είχαν έτσι όμως τα πράγματα. ποια θα ήταν άραγε η κύ­οι θεοί θα δικαίωναν αυτην την ακούραστη προσπάθεια και την Μ ρια κίνηση του Εφιάλτη ;Ποιος ο πραγματικός σκοπός του ;Πούεπιμονή μας. Αισθανόμουν ότιή ώρα πλησίαζε κι ήμουν εγώ ο Έ θα κατευθυνόταν; Γ ια να απαντηθούν ερωτήματα σαν αυτά.τυχερός που είχε επιλέξει η Νέμεση για να εκπληρώσει τη δί­ τ έπρεπε να μιλήσω με τον Αθηνάδη. Μόνον αυτός μπορούσε να

ιδιοσκ»

καιη επιθυμία της. Προσπάθησα να σκεφτώ. Ο χρησμός για το ής βοηθήσει. Το σίγουρο ήταν ότι η οποιαδήποτε ενέργεια στη λί­σημείο απόκρυψης του θησαυρού ήταν σαφής και, φυσικά. ί μνη έπρεπε να αγνοηθεί. Ήταν παράλογο να ανεβεί στο οροπέ­ήταν ορθός. Γι' αυτό οι μισθοφόροι ­αν ήταν αυτοί­ ανίχνευαν διο ο Εφιάλτης μαζί με τους μισθοφόρους. Προφανώς ήξερετη λίμνη. Αναζητούσαν πληροφορίες για τις δικές μας κινήσεις. ¿ πως ήμασταν εμείς εκεί. Δεν είχε πρόβλημα χρημάτων. Αν τόσαχωρίς να ξέρουν γιατί. Οι μισθοφόροι δεν είναι αφελείς. Πιθα­ χρόνια ήταν πράγματι στις Σάρδεις. κοντά στους Πέρσες. τα

κ κ κ κ |νότατα δεν γνώριζαν ποιος ήταν ο Εφιάλτης. Ούτε αυτος ηταναφελής. ώστε να τους αποκαλύψει την ταυτότητά του. Αογικά.

κρυμμένα χρηματα λιγο θα τον απαοχολουσαν. Θα εστελνετουέ μισθοφορουἐ στη λίμνη . θα παγίδευε εμάς εκεί κι αυτός θα

θα είχε διαλέξει μισθοφόρους από περιοχές μακρινές απ' τη κυκλοφορούσε ανενόχλητος στην πεδιάδα. Τα κρυμμένα χρή­Μαλίδα. Από την Πελοπόννησο ή την Ακαρνανία. για παρά­ ματα ήταν έργο των μισθοφόρων να τα ανακαλύψουν. Ο Εφιάλ­δειγμα. Τους έστειλε για ανίχνευση. σκεπτόμουν, χωρίς να της πρέπει να είχε άλλο σκοπό, όχι τα χρήματα. Πού θα τουςτους πει τον λόγο. Τους έστειλε για ανίχνευση ζητώντας τους συναντούσε όμως μετά ; Αν είχαν άλογα, πώς θα τους ακολου­να μάθουν μόνον αν υπήρχε ανθρώπινη παρουσία στην περιο­ θούσαμε ; Αν. πάλι, ο Εφιάλτης ολοκληρώνοντας τον αντιπερι­χή. Ο Ἑἰλεόμβροτος με είχε διαβεβαιώσει ότι τα ίχνη ήταν πρό­ σπασμό του καθόριζε συνάντηση σε συγκεκριμένη ώρα και τό­σφατα. Μίας ή δύο ημερών το πολύ. Αν. ωστόσο. ο Εφιάλτης πο, αλλά ο ίδιος έφευγε προς άλλη κατεύθυνση; Θα μέναμε μεείχε κρύψει τον θησαυρό του κοντά στη λίμνη . ήταν αδύνατον τους μισθοφόρους. Χωρίς τον Εφιάλτη. Σ” αυτήν την περίπτω­να επιστρέψει με μισθοφόρους. Οι μισθοφόροι είναι άνθρωποι ση, θα τον χάναμε οριστικά. Αν. επίσης, η εμφάνιση των ιχνώναδίστακτοι. Δίχως αρχές. Δουλεύουν μόνο για τα χρήματα. στη λίμνη ήταν τυχαίο περιστατικό;Αν οι μισθοφόροιπου εντό­Αδύνατον να τους αφήσει να τον δουν στην κρύπτη. Αν τους πισε ο Αθηνόδωρος,είχαν άλλον προορισμό ;Αν όλη αυτή η φαν­ζητούσε να μείνουν λίγο μακριά και να τον περιμένουν. πάλι ἐς τασίωση ήταν γέννημα της επιθυμίας μου και μόνο;αυτοί θα υποψιάζονταν πως κάτι είχε να τους κρύψει. Πάλι ξ Είχε πέσει το σκοτάδι. Φάγαμε όσπρια, ψωμί. ελιές καικινδύνευε να τον σκοτώσουν για να του πάρουν τον χρυσό.

ωωσκε

σταφίδες. Φαγητό λιτό, όπως πάντα. Ἑἰαθόρισα τις σκοπιές.Ϊπέθετα, λοιπόν, ότι ο κύριος στόχος του Εφιάλτη δεν μπορεί Δποκοιμήθηκα. Ξύπνησα, φύλαξα σκοπός και κοιμήθηκα πά­να ήταν κοντά στη λίμνη. Η δραστηριότητα εκεί ήταν απλός λι. Με ξύπνησε ο Φίλων,λίγο πριν ξημερώσει.αντιπερισπασμός. Αντιπερισπασμός για τους μισθοφόρους. «Συναγερμός» είπε.

128 129

τΞ›8'·ὀΨ#§ἔ±›¬Μεε×ϋ­κελὔ

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΑΤΗ

« ί συναγερμός ;›› είπα. «Ποίος σημανε συναγερμό ;››Τ «Ο Λεωτυχίδας» απαντησε ο Φίλων.Σηκωσα το κεφαλί μου. Ο Αεωτυχίδας ηταν πεσμένος πανω

στίς προβίές, στο κέντρο του δωματίου. Φορούσε μόνο τον χί­τώνα. Στα πόδία του οί σαρκες, το ξεραμένο αίμα καί η λασπηείχαν γίνεί μία μαζα. Είχε βγαλεί τα υποδήματα γία να μη γλί­στραεί στη λασπη,το χίόνί καί τίς πέτρες. Είχε επίσης απαλλα­γεί απ, τα υπόλοίπα ενδύματα του , γία να μην τον παρεμποδί­ζουν στο τρέξίμο. Το ξίφος του έλείπε. Ήταν πεσμένος ανα­σκελα. Ανασαίνε με δυσκολία. Ήταν παραδοση γία τους αγγε­λίαφόρους μας να ενεργούν έτσί. Έπρεπε να τρέξουν πολύ , νατρέξουν πέρα απ” τα όρία τους,γία να δώσουν το μηνυμα στουςανωτέρους τους. Έἱτρεχαν, όμως, μόνον όταν το μηνυμα αφο­ρούσε σε ενέργεία που θα επακολουθούσε. Δεν έτρεχαν ποτέκαί δεν πλησίαζαν καν τα όρία τους αν μετέφεραν μηνυμα γίακατί που είχε ηδη συμβεί, όπως, γία παραδείγμα, το αγγελματης νίκης. Τίμούσαμε την προσπαθεία του Αθηναίου δρομέα,του Φείδίππίδη, μετα τη μαχη στον Μαραθώνα, αλλα δενυπηρχε καμία περίπτωση οί δίκοί μας δρομείς να κανουν κατίαντίστοίχο. Γία ποίον λόγο ; Γίατί να χασεί η πόλη έναν οπλίτη ;

Μόνο καί μόνο γία να πανηγυρίσουν νωρίτερα οί αμαχοί ;Ήτανασκοπο, αρα παραλογο. Ορίακη προσπαθεία χωρίς σκοπίμό­τητα δεν είχε γία μας κανένα νόημα. Αντίθετα, ο Λεωτυχίδας,

Σ Τί Σ ΪΝΑ ΓΕΡΜΟ Σ α δ έχοντας λαβεί σημα συναγερμού,ηταν υποχρεωμένος να τρέξείπέρα από τα όρία, όπως ακρίβώς έκανε. Σηκώθηκα καί τονπλησίασα. ί

«Τα αγόρία που μαστίγώνονταί... στον ναό της Ορθίας Αρτέ­ ±¿ .φ «Αναφορα» είπα.μίδος, ...αντέχουν, παραμένουν χαρούμενα καί ζωηρα καί δία­ «Οπλίτης Αεωτυχίδας του Ευρυκλέους , ςμόραί πρώτη , λόχοςγωνίίζονταί γία τη νίκη μεταξύ τους, ποίος απ' αυτούς, δηλαδή, Πχοάς» ε¿πΞ με φωνή σβησμένη Σταμάτησε ανἠμπορος να συ­θα αντέξεί περίσσότερο χρόνο καί καλύτερα στα χτυπηματα.Α ί που δίακ ίίνεταί παίρνει μεγάλη δοξα. Ο δίαγωνίσμος

νεχίσεί .

υτοἔ ρ 7 | / «Αναφορα» είπα παλί.αποκαλείταί ἐδίαμαστίγωση “ καί γί/νεταί καθε χρονο ››.

Πλούταρχος, Τα παλαία των Λακεδαίμονί/ων επίτηδεύμ

«Αναφέρω ξίφος ορίζόντίο καί δόρυ αντεστραμμένο, σεαταΰίο προκαθορίσμένη θέση επίκοίνωνίας» ψίθύρίσε.

13ο ί 131

Ἡ

ΠΔ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ Το τελοε: τοκ ΒΦΙΑΛΤΗ

«Λέει ασυναρτησίες» είπε ο Ταλως. «Θα πέσει σε κώμα. οπλισμού. Μαχη σήμαινε απαλλαγή από τις ανιαρές περιπο­Αναφέρει δύο σύμβολα, όχι ένα». λίες μηνών και μηνών. Αγουροξυπνημένοι ,χωρίς να ξέρουν την

Ο Λεωτυχίδας σήκωσε το κεφαλι του με όση δύναμη του εί­ αιτία του συναγερμού ή τον σκοπό της αποστολής, ξεκίνησανχε απομείνει. Με κοίταξε. Είδα τη φλόγα της ζωής παμφωτη αμέσως τις προετοιμασίες για αναχώρηση. Βίχαν εκπαιδευθείμέσα στα ματια του. Ήταν μοναχα είκοσι τριών ετών. Με θέ­ να περνανε από τον ύπνο στην πλήρη εγρήγορση, χωρίς καμιαληση απίστευτα ισχυρή. Πριν τέσσερα χρόνια, σε ηλικία δεκα­ χρονοτριβή.εννέα ετών, είχε ανακηρυχθεί "ίλαρχοςἔ Ήταν, δηλαδή . πρώτος Αρχισα να δίνω οδηγίες, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούσα ναστον ετήσιο διαγωνισμό μαστιγώματος, στη ίδιαμαστίγωοηἔ εκτιμήσω την κατασταση. Οι ανδρες του Κλεύμβροτου είχανΑκόμη θυμαμαι τους γονείς του,γερμένους πανω στα σχοινια ελέγξει τον βραχο το προηγούμενο πρωί. Ήταν καθαρός. Ο

που περιέκλειαν τον χώρο της δοκιμασίας,να τον παροτρύνουν Αθήναδης πρέπει να σχηματισε το ξίφος μετα απί αυτόν τοννα αντέξει τα χτυπήματα. Η επιτυχία του εκείνη σήμαινε πως έλεγχο. Προφανώς, αντιλήφθηκε καποια στιγμή,μετα την ανα­δεν θα εγκατέλειπε τη μαχη για τη ζωή τόσο εύκολα. Δεν είχα · τολή του ήλιου, ότι κατι συμβαίνει και θέλησε να επικοινωνή­καμία αμφιβολία ότι θα συνερχόταν γρήγορα. Δεν κινδύνευε. σει. Ήξερε,όμως. ότι θα περνούσε μια ολόκληρη μέρα πριν την

«Ποιος είναι το ζευγαρι σου ;›› ρώτησα. επόμενη μετάβασή μας στη χαραδρα του Ασωπού. Το μεσημέ­«Αναἔανδρηδας» ψέλλίσε ρι ή το απόγευμα πρέπει να είδε τους μισθοφόρους ή καποιον«Ποια η ενωμοτία σου ;›› ί απ' αυτούς και ξαναπήγε στον βραχο. αφού πλέον είχε μια πιο«Πελλάνας

φ σαφή εικόνα της καταστασης. Λογικα , τη δεύτερη φορα πρέπει«Ενωμοταρχης ;›› ι να είχε ζωγραφίσει το αντεστραμμένο δόρυ. Πανω από τη σχι­«Γέλων του Αυσανδρου».«Ππτα επί οκτώ ;››

σμή. Γι' αυτό ο Λεωτυχίδας είχε αναφέρει κατι που φαινόταναρχικα, ακατανόητο .

| κ«Πενήντα εξι». «Πού είναι ο Αναξανδριδας ;›› ρώτησα.«Αναφοράη»

Δ «Μαλλον έμεινε πίσω, για να παρει όλο το βαρος και να«Αναφέρω ξίφος οριζόντιο και δόρυ αντεστραμμένο σε προ­ τρέξει ο Λεωτυχίδας» είπε ο Διηνέκης. «Πρέπει να έρχεται με

καθορισμένη θέση επικοινωνίας» είπε με φωνή πιο σταθερή αυ­ γοργό βηματισμό».τήν τη φορα. «Ξίφος κατω απ) τη σχισμή, αντεστραμμένο δόρυ ι «Σωστό. Θα φθασει από στιγμή σε στιγμή. Αυτός θα φρον­πανω απ” τη σχισμή». Έπεσε πίσω κι έχασε τις αισθήσεις του. τίσει για το “ζευγαρι” του. Στο μεταξύ ετοιμαστείτε για αμεση

Η στιγμή που περίμενα, είχε φθασει. Οι πληροφορίες του αναχώρηση. Θα παρουμε όλη μας την εξόιρτυση. Ιατρικός εξο­Αθηνόδωρου και οι δικές μου εκτιμήσεις επιβεβαιώνονταν. Ο ἶ ε πλισμός μαχης. Διατροφή πορείας και μαχης, για δύο μέρες.Βφιαλτης ήταν κοντα. Τα ίχνη στη λίμνη ανήκαν πραγματι ζ Ψ”ωμί,τυρί, ελιές, καρύδια, σταφίδες και ξερα σύκα. Αρχίστεστους μισθοφόρους. Η Νέμεση πλησίαζε. Είχε έρθει η ώρα της Δ να τρώτε το φαγητό που έχουμε μαγειρεμένο, καθώς προετοι­ανταπόδοοης. Δέκα χρόνια αναμονής ήταν αρκετα. «Κανόνεςμαχης» είπα. «Φεύγουμε».

Ο Φίλων,ο Ταλως και ο Διηνέκης έτρεξαν προς την αποθηκη

1328

μαζεστε,γιατί δεν ξέρουμε πότε θα μπορέσουμε να φαμε παλικανονικό φαγητό. Ενδυμασία χειμερινής πορείας. Χιτώνας,ιματιο, μανδύας. Εφεδρικός οπλισμός όχι. Υπαρχει στη σπη­

133

ν

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΑΟΣΤΟΤΕαΠΑΛΤΗ

λιά. Δεν χρειαζόμαστε περιττό βάρος, για να μην καθυστερή­ «Αλειψε τις πληγές του με υπέρικο και αργεμώνη, αφούσσομε στην ποοεία» πρώτα τις απολυμάνεις. Πρόσθεσε αφέψημα από φλοιό βελα­

Ενώ η προετοιμασία συνεχιζόταν με γοργό ρυθμό, έφθασε σ νιδιάς, μήπως εμφανιστούν κρυοπαγήματα. Δέσε τα πόδια τουΑναξανδρίδας. Ρούχα σκισμένα, βρεγμένα και ματωμένα. Πό­ με επιδέσμους. Εμείς θα φύγουμε. Μην κοιμηθείς όσο θα κοι­δια σε καλή κατασταση. Φορούσε τα υποδήματα. Μετέφερε αυ­ μάται αυτός. Ξεκουράσου, αλλά μην κοιμηθείς,για να μπορέ­τός το ξίφος,τον μανδύα,το ιμάτιο και τα υποδήματα του Λεω­ σεις να τον ξυπνήσεις. Μόλις τον ξυπνήσεις, θα ξεκινήσετετυχίδα. Δίχως να πει λέξη , έβγαλε τα βρεγμένα ενδύματα κι έπε­ αμέσως. Δεν έχετε εξοπλισμό , ούτε άλλο βάρος, άρα πρέπει νασε πανω στον πεσμένο συμπολεμιστή του. Τον ξεσκέπασε απ° φθάσετε στη σπηλιά λίγο μετά από μας. Μην τρέξετε. Γοργόςτις προβιές που είχαμε βάλει εμείς. ίΕκοψε τον χιτώνα. ίΕσυρε βηματισμός μονάχα».τον αναίσθητο δρομέα πιο κοντά στην εστία. Ήξερε ότι, αφού «Μάλιστα» είπε.είχε δοθεί συναγερμός,εμείς δεν μπορούσαμε να τον φροντίσου­ «Σε ποια κατάσταση είναι ο Αρίστων και ο Αγις ;››

με περισσότερο. Τον σκέπασε με το σώμα του προσπαθώντας «Σε κακή κατάσταση,όχι καλύτερη απ' τη δική μου. Χάσα­να του μεταδώσει θερμότητα. Τον αγκάλιασε ολόκληρο. Νόμιξε νε το μονοπάτι πολλές φορές κι αναγκαστήκανε να κινηθούν σεότι ο Αεωτυχίδας είχε πρόβλημα υποθερμίας. Εκανε λάθος. Εί­ Ξυθὐγραμμη πορεία».χα δει τα συμπτώματα αρκετές φορές, στον Ευρώτα και στον «Εσείς»Ταύγετο. Πρώτα αρχίζουν ακατάσχετοι και ανεξέλεγκτοι σπα­ «Κι εμείς χάσαμε το μονοπάτι. Αρκετές φορές. Σε μερικασμοί. Το σώμα χανει θερμότητα πιο γρήγορα από ό;τι μπορεί να σημεία έχει εξαφανιστεί απί το χιόνι. Αλλού υπαρχει χιόνι, αλ­την αναπληρώσει με τη συνηθισμένη δραστηριότητά του. ίΕτσι, λού λάσπη. Περπατούσαμε στην κοίτη του ρυακιού. Βρίσκαμεαμύνεται με τους σπασμούς. Τρέμει ολόκληρο. Αν η απώλεια το μονοπάτι και, όταν το ξαναχάναμε, κατεβαίναμε πάλι στηνθερμότητας συνεχιστεί, ακολουθεί το κώμα. Ο Αναξανδρίδας κοίτη του ρυακιού. Η βλάστηση είναι πολύ πυκνή. Γιί αυτό σκι­νόμιζε πως οι σπασμοί είχαν προηγηθεί , κάτι που δεν συνέβαινε. στήκανε τα ρούχα μας και πληγωθήκαμε παντού».

«Ἀφησέ τον» είπα. «Αιποθύμησε από εξάντληση. Δεν έχει Πήγε στην αποθήκη με τις προμήθειες. Πήρε μια ξύλινη λε­υποθερμία. Θα συνέλθει σε λίγο. Δώσε του μια κούπα κρασί, κάνη. Επλυνε τα πόδια του Λεωτυχίδα με νερό,να φύγει η λά­σε αραίωση ένα προς ένα». σπη. Μετά έχυσε πάνω στις πληγές δύο κύλικες κρασί ανέρω­

«Δεν έχει πιει ποτέ κρασί σε τέτοια αραίωση» είπε. το . να τις απολυμάνει. Αλειψε τις πληγές με υπέρικο και αργε­«Το ξέρω. Γι° αυτό θα ενεργήσει αμέσως το κρασί. Δώσε μώνη. Εβαλε τους επιδέσμους. Πήρε μερικά ξερά σύκα. Τα

Τοο να φαεγ ξερα σοχα» μάσησε, έκοψε τη μασημένη τροφή σε μικρά κομματάκια και«Πώς θα Τα μασήσει ;» την απόθεσε σε έναν χιτώνα, πλάι στον Αεωτυχίδα. Του έβαλε«Δεν θα τα μασήσει αυτός, εσύ θα τα μασήσεις. Δώσε του την στο μέτωπο έναν επίδεσμο με κρύο νερό. Αυτός ξύπνησε. Του

τροφή μασημένη. Μικρα κομματάκια μόνο, για να μην πνιγεί. έδωσε να πιει σιγά­σιγά τον κύλικα με το νερωμένο κρασί.Ξύπνησέ τον τώρα. Φρόντισε τις πληγές του και, όταν τελειώ­ Μετά άρχισε να βάζει μέσα στο στόμα του μικρά κομματάκιασεγσςαφησέ τον να χογμηθεί γγα λίγα Ποσο έχετε κοιμηθεί ;» σύκου. Μόλις τον έβλεπε να καταπίνει το ένα, του έδινε άλλο.

«Εγώ δύο "φυλακές και ο Αεωτυχίδας μία». Ο Αεωτυχίδας είχε συνέλθει. Είδε τις προετοιμασίες μας. Φο­

Ι34 135

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ι ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΠΠΑΛΤΗ

βήθηκε πως θα τον υποχρέωνα να μείνει πίσω. Ήξερε πολύ κα­ τους. Προσωπικά. Αλλιώς εκπίπταμε από την τάξη των “ο­λά ότι μόνον υγιείς οπλίτες επιτρέπεται να συμμετάσχουν στη μοίων'. Ἀρα, ο καθένας από μας μαχόταν μόνο με τη δική τουμάχη. Είδα την ανησυχία του. Για μένα, όμως,ήταν υγιής. ασπίδα,τον δικό του θώρακα και το δικό του κράνος. ίΕπρεπε

«Μην ανησυχείς» του είπα. «Μόλις τελειώσει ο Ἀγις, θα να τα μεταφέρουμε,όπου κι αν πηγαίναμε. Ήμασταν μαθημέ­κοιμηθείς για λίγο. Δεν θα μείνεις πίσω. Θα σε ξυπνήσει ο Αγις νοι σ” αυτές τις πορείες, αλλά ο ρυθμός μας ήταν αναγκαστικάκαι θα ξεκινήσετε. Σας περιμένουμε στη σπηλιά. Μην προσπα­ αργός. Ξέραμε, άλλωστε πως, αν κουραστούμε στην πορεία,θήσετε να μας φθάσετε στην πορεία. Δεν θέλω ήρωες τώρα. θα το πληρώσουμε στη μάχη. Ποια μάχη,όμως;Δεν ήξερα τί θαΘέλω στρατιώτες», επακολουθούσε. Μπορούσα να κάνω υποθέσεις, αλλά δεν

«Μάλιστα» είπε, ήμουν σίγουρος για τίποτα. Ο Αθηνάδης μάς ειδοποιούσε γιαἘἰοιμήθηκε αμέσως. Ήταν μέρος της εκπαίδευοής μας αυτό, την παρουσία του Εφιάλτη με συνοδεία μισθοφόρων. Αυτό

και μάλιστα πολύ σημαντικό. Επρεπε να μένουμε ξάγρυπνοι ήξερα μόνο. Αυτό σήμαινε το αντεστραμμένο δόρυ. Είχε δειγια αρκετές νύχτες στη σειρά, όσες αποφάσιζε ο εκπαιδευτής, τον Εφιάλτη τον ίδιο ; Είχε υποψιαστεί την παρουσία του ; Δενσυνεχίζοντας αδιάκοπα τις ασκήσεις και τις πορείες. Μόλις ήξερα. Επρεπε να μιλήσω με τον Αθηνάδη. Ήταν απαραίτητοόμως μας διέταζε να κοιμηθούμε ,για λίγα έστω λεπτά, έπρεπε να επικοινωνήσω μαζί του, κι αυτό θα έκανα μόλις ξημέρωνε.να κοιμηθούμε. Χωρίς καμία καθυστέρηση. Ο στρατιώτης πρέ­ Αλλά με πόσους οπλίτες να κατέβαινα στην πεδιάδα; Αν πη­πει να ίξεκλέβευ ύπνο, όποτε μπορεί. Αλλά πρέπει να ξυπνάει γαίναμε όλο το ίστοιχείο' μαζί, θα γινόμασταν εύκολα αντιλη­αμέσως, ανεξάρτητα αν έχει χορτάσει τον ύπνο του ή όχι. Ή πτοί. Ούτε ήθελα να εγκαταλείψω το Καλλίδρομο. Ο Εφιάλτηςμάχη δεν περιμένει πότε θα τελειώσουμε τον ύπνο μας. ίΕτσι, μπορεί να ήταν ήδη στο βουνό. Πού όμως; Αν πάλι πήγαιναμας ξυπνούσαν βίαια οι εκπαιδευτές σε ακανόνιστα χρονικά στην αγροικία του Αθηνάδη μόνος ή με τον Φίλωνα, θα μπο­διαστήματα. Ή τιμωρία για όποιον δεν κοιμόταν αμέσως,ήταν ρούσαμε να αντιμετωπίσουμε εννέα μισθοφόρους ; Αν ερχόμα­πέντε ραβδισμοί. Η τιμωρία για όποιον δεν ξυπνούσε αμέσως, οταν σε αντιπαράθεση μαζί τους, ποιος θα καταδίωκε τονήταν δέκα ραβὁισμοί, Εφιάλτη; Πού ήταν η κρύπτη; Σε ποιο σημείο του βουνού;

Ξεκινήσαμε. Κανένας δεν είχε ρωτήσει για ποιον σκοπό. Σκοπός του Εφιάλτη ήταν τα χρήματα ή η επικοινωνία με τηΟύτε επιτρεπόταν να ρωτήσουν, ούτε τους απασχολούσε. Νύ­ μητέρα του και την πρώην σύζυγό του; Για να αποφασίσω τονχτα ή μέρα, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, ήταν έτοιμοι τρόπο χρησιμοποίησης του ίστοιχείου', έπρεπε να έχω πληρο­για κάθε αποστολή. Τους αρκούσε που εγώ ήξερα. Γνώριζαν φορίες για τη διάταξη και τις προθέσεις του Εφιάλτη και τωνότι θα τους αποκάλυπτα τον στόχο όταν έπρεπε. μισθοφόρων. Αλλά, για να πάρω τις πληροφορίες αυτές από

Βαδίζαμε δύσκολα. Η εξάρτυση μάχης και τα υπόλοιπα τον Αθηνάδη, έπρεπε πρώτα να κατανείμω τους άνδρες. Σκε­εφόδια ζύγιζαν πολύ. Δυσβάσταχτο βάρος για τόσο δύσκολο πτόμουν, ενώ περπατούσαμε, αλλά δεν μπορούσα να βρω μιαέδαφος. Δεν μπορούσε, ωστόσο, να γίνει διαφορετικά. Στη λύση τέτοια που να καλύπτει όλα τα ενδεχόμενα.σπηλιά υπήρχαν δόρατα,ξίφη,περικνημίδες,τόξα και βέλη, όχι Το βουνό ήταν δύσβατο και το μονοπάτι δυσδιάκριτο,όμως ασπίδες, θώρακες και κράνη. Αυτά ήταν ατομικά. Ανή­ πράγματι. Όταν μπήκαμε στη ρεματιά που οδηγεί στη λίμνη,ηκαν στον καθέναν μας. Εμείς πληρώναμε για την κατασκευή πορεία μας έγινε ακόμα πιο δύσκολη. Χάναμε δυνάμεις και

136 137

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

έπρεπε να τις αναπληρώσουμε,αλλά πότε;Σε λίγο θα ξημέρω­ «Αυτό συμπεραίνω κι εγώ. Γιατί όμως; Τί σημαίνουν τανε. Επρεπε να φθάσουμε στη σπηλιά πριν ξημερώσει. Αν οι μι­ σύμβολα ;››

σθοφόροι ξεκινούσαν από την πεδιάδα του Σπερχειού λίγο με­ «Θα ενημερωθείτε μόλις συγκεντρωθούμε όλοι. Πρέπει νατά το ξημέρωμα, θα έφθαναν στη λίμνη πολύ πριν το μεσημέρι. δράσουμε γρήγορα και αποφασιστικά. Σε λίγο θα φθάσει καιΣ“ αυτό το διαστημα εμείς μπορούσαμε να ανασυγκροτηθού­ το άλλο ζευγάρι απ' τη Δρυμαία. Αμέσως μετά την ενημέρωσημε. Φθάσαμε στη σπηλιά πριν την ανατολή του ήλιου. Ήμα­ θα ξεκινήσουμε. Στο ελάχιστο χρονικό διάστημα που μεσολα­σταν εξουθενωμένοι. Η ανάβαση. σε συνδυασμό με το χιόνι και 4 βεί μέχρι να έρθουν ο Αναζανδρίδας και Αεωτυχίδας, θα κοι­τη λάσπη, μας είχαν κουράσει. Ϊποχρεωτικά φορούσαμε τα μηθοόμε όλοι,εκτός απ' τον σκοπό. Ποιος έχει κοιμηθεί περισ­υποδήματά μας. Δεν ήθελα τραυματισμούς στα πέλματα. σότερο ;››

αφού χρόνος για ίαση δεν υπήρχε. Τα υποδήματα, όπως είναι «Νομίζω εγώ» είπε ο Τάλως.φυσικό. μας καθυστερούσαν αρκετά. Το γυμνό πέλμα βοηθά «Ξύπνησέ μας μόλις φθάσουν οι άλλοι δύο».τον γρήγορο βηματισμό. Τα υποδήματα τον εμποδίζουν. Περ­ Πλάι στις ασπίδες. τα ξίφη και τα δόρατα, αποκοιμηθήκα­πατάς πιο αργά μ” αυτά, αλλά βέβαια δεν τραυματίζεσαι. Γι” με.αυτό στη μάχη δεν φορούσαμε συνήθως υποδήματα. Για ναστηρίζουμε το σώμα καλύτερα, να μην γλιστράμε στα εμπόδια. _\να βαδίζουμε σταθερά, να ωθούμε αποτελεσματικά. Εκεί οι 7 Ψτραυματισμοί στα πέλματα δεν μας πτοούσαν ιδιαίτερα. Από­ψε, όμως. κάθε τραυματισμός μπορούσε να αποβεί καταστρο­φικός. Χρειαζόμουν όλους τους οπλίτες και ήδη ο Λεωτυχίδαςείχε σοβαρό πρόβλημα στα πόδια.

Ο Αρίστων ήταν σκοπός. Ο Ἀγις κοιμόταν. Και οι δύο ήτανπράγματι σε κακή κατάσταση. Τα ρούχα τους λασπωμένα καισκισμένα. Τα πόδια και τα χέρια τους καλυμμένα με επιδέ­σμους. Ο Αρίστων φαινόταν κατάκοπος. Η κλίση του βουνούπρος την πλευρά της Μαλίδας ήταν μεγάλη, άρα η κατάβασηκαι η ανάβαση εξαιρετικά δύσκολες. Ιδιαίτερα τη νύχτα, μεχιόνι και λάσπη.

«Τί συνέβη ;›› ρώτησα. «Ποιος είδε τα σύμβολα ;››

«Εγώ ο ίδιος» απάντησε ο Αρίστων. «Τα σημεία είναι δύο.όπως υποθέτω ότι σας ανέφεραν ο Αναξανδρίδας και ο Λεωτυ­χίδας».

«Ναι. Άρα, μέσα στην ίδια μέρα λάβαμε δύο μηνύματα.Αυτό συμπεραίνω ››.

138 139

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

ς ίχαμε συγκεντρωθεί όλοι. Τυλιγμένοι με τους μανδύεςΕ για να αντιμετωπίσουμε το κρύο. Η φωτια δεν ήταναναμμένη. Υπήρχε ένταση. Καταλαβαιναν ότι κατι σοβαρόσυμβαίνει. Περίμεναν να ακούσουν τί είναι.

«Για δέκα χρόνια» είπα «από τη μαχη των Πλαταιών δηλα­δή και μετα.η πόλη στέλνει οπλίτες σί αυτό εδώ το βουνό. Δέκα

ἦ χρόνια συνέχεια, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Η επιμονή μας,ἔ ωστόσο, ήρθε καιρός να δικαιωθεί. Δεν ερχόμαστε εδώ μόνο

και μόνο για να προστατεύσουμε τους Δωριείς της Οίτης καιτου Ἑἰαλλίδρομου από τις επιθέσεις των Φωκέων. Αυτή είναι ηπρόφαση. Άλλος είναι ο πραγματικός σκοπός. Οι διαταγές λέ­νε ότι ο σκοπός αυτός πρέπει να αποκαλυφθεί στους ανδρεςτου "στοιχείουζ όταν ο στόχος είναι επιτεύξιμος. Πιστεύω πωςη στιγμή αυτή έχει φθασει. Το οριζόντιο ξίφος στον βραχο ση­

ς μαίνει ότι ο ανθρωπός μας στην πεδιαδα θέλει να επικοινωνή­σει μαζί μας αμέσως. Το αντεστραμμένο δόρυ , αντίστοιχα.ση­μαίνει ότι ο στόχος είναι ορατός και συνοδεύεται από μισθο­ί φόρους».

«Μισθοφόρους ;›› αναφώνησε ο Αρίστων.«Ναι. Γνωρίζω και κατανοώ την απέχθεια σας για τους μι­

σθοφόρους. Δεν είναι η καταλληλη ώρα, όμως, για συζητήσειςηθικού περιεχομένου ούτε για αξιολογικές κρίσεις σχετικα μετους μισθοφόρους. Ακούστε».

«Μαλιστα» είπαν.Ζ| ΚΑ Λ Λ ΙΔ ΡΟ Μο «Αυτόν που στέλνει τα μηνύματα, αλλοι τον γνωρίζετε και

αλλοι όχι. Για την ακρίβεια, τον γνωρίζει μόνον ο Αρίστων. Οιυπόλοιποι ήσασταν πολύ μικροί για να πολεμήσετε στις Πλα­

ἄθταν χάποτε σχέφτηχα πωέ η Σπάρτα που ήταἴ μία από ῃξ ταιές. Έχετε ακούσει, όμως. όλοι γι' αυτόν. Είναι ο Αθηναδης.πιο ολιγανθρωπες πόλεις. αποδειχθηκε η περισσοτερο δυνατη Ο γιος του Αριστόδημου».και ονομαστή σε όλη την Βλλάδα. απόρησα με ποιον τροπο εγι­ Βίδα έκπλη ξη πρόσωπά Κανένας δεν μίλησενε αυτό. Όταν όμως γνώρισα καλα τη ζωη των Σπαρτιατων,δεν απορούσα πια». Όλοι ήζεραν την ιστορία του Αθηναδη και τον λόγο για τον

οποίο είχε εξοριστεί. Όλοι τους εκτιμούσαν μια τέτοια συμπε­Ξενοφών7ΛαχεδαγμΟμίων Πολιΐειαγι ριφορα. Ήταν αντίθετη με τους νόμους της πόλης, αλλα όχι

140 141

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΦΠΑΛΤΗ

οιντιθετη με τον κώδικα ηθικής μας. Δεν μπορούσαν να την ανταμοιβή. Παράλληλα, εξακολουθεί να ζει η μητέρα του. Πι­εποιινέσουν, θα την υιοθετούσαν όμως χωρίς δίσταγμό αν βμίτ ., θανολογούμε ότι κάποτε θα την επισκεφθεί. Την πρώην σύζυγόσιιονταν στην ιδιοι θεση, Δεν επικροτούσαμε την ττραἔη τθμ του, επίσης. Γι” αυτό ενεδρεύουμε εμείς, γι' αυτό παρακολου­Αθηνάδη, αλλά η ανδρεία που αυτός επέδειξε στις Πλαταιές, θεί ο Αθηνάδης. Το προηγούμενο εξάμηνο ο Αθηνάδης επικοι­μας υποχρέωνε όλους σε σιωπή. νώνησε με το ίστοιχείο” μας μόνο μια φορά. Ανέφερε αγγελια­

«Ο Αθηνάδης δεν εζορίστηκε ποτέ» συνέχισα. «Ο Αθηνάδης Ξ φορο που επισκέφθηκε τη μητέρα του Εφιάλτη. Στην Αθήνα εί­είναι σε αποστολή. Σε αποστολή της ”κρυπτείας'. Η εξορία του χαμε την πληροφορια για εννέα μισθοφόρους που έφθασανήταν πρόφαση­ κατοτκεί Κοντά στην Τραχίνα· Ήχετ νυμφευθεί από την Ιωνία. Ο Κλεόμβροτος μίλησε για ίχνη κοντά στη λί­την πρώην σύζυγο του Εφιάλτη. Τη Φοίβη. Με εντθλη τηἐ πό­ μνη. Γι, αυτό σας είπα να μην ανάψετε φωτιά για μερικές μέ­λης,φυσικά››. ρες. Το αντεστραμμένο δόρυ σημαίνει ότι ο Αθηνάδης διαπί­

Τώρα η έκπληξή τους μεγάλωσε. Άρχισαν να οπθψίαζσνταί · στωσε την παρουσία του Εφιάλτη στην περιοχή , με τη συνοδείατη συνεχεια. Μαζί με την έκπληξη μεγάλωσε καί η ανμτίθμσνη· μισθοφόρων. Άρα,δεν μπορεί να επιτεθεί μόνος. Οι οδηγίες εί­σία τους. Για όλους μας ο Εφιάλτης ήταν σημείο αναφοράς. ναι σαφείς πάνω σί αυτό. Πρέπει να περιμένει εμάς.Σημείο αναφοράς του κακού. Η απόλυτη προσωποποίηση του ››Το πρώτο βήμα μας,λοιπόν, είναι,αναγκαστικά,η επικοι­κακού, Το κρύο και η κούραση ξεχάστηκαν αμεσως­ Τα ματία νωνία με τον Αθηνάδη. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα άλλο,τους φλογίστηκαν. Στριφογύρισαν στις θέσεις τους, για να έρ­ ἶἑ παρά εσείς να περιμένετε εδώ, κι εγώ μαζί με τον Φίλωνα ναθουν πιο κοντά,να ακούσουν καλύτερα. ἑ κατέβω στην πεδιάδα. Το σωστό είναι, βέβαια, να πάω στην

«Η πολη ›› είπα «δεν θεώρησε σκόπιμο να αφησεί τΟν ι αγροικία το βράδυ. Δεν μπορώ, όμως, να διακινδυνεύσω τηνΕφιάλτη ατιμώρητο για την πράξη του. Η πόλη έστείλε τσν απώλεια όλης της ημέρας. Αυτοί έχουν άλογα. Αν η ενέργειαΑθηνάδη στη Μαλίδα με σκοπό τη συνεχή παρακολούθηση του τους γίνει σήμερα το πρωί, μπορούν μέχρι το βράδυ να έχουντόπου όπου γεννήθηκε καί έζησε Ο Εἶφίαλτηε­ Ο Αθηναδηἐι δές φθάσει στην Όθρυ. Αύριο το πρωί θα είναι στη Θεσσαλία. Ανκοι χρονια τώρα, παρακολουθεί και καταγραφεί καθε κίνηση πάνε εκεί,θα τους χάσουμε οριστικά. Γι” αυτό προτιμώ να δια­γύρω απ” την πατρική οικία του Εφιάλτη, αλλά και κάθε ύπο­ κινδυνεύσω τη συνάντηση με τον Αθηνάδη σήμερα το πρωί.πτο περιστατικό σε ολόκληρη την πεδιάδα του Σπερχειού. Αυ­ Φανταζομοιι οτι ο Εφιάλτης δεν θα επισκεφθεί την κρύπτη μαζίτός παρακολουθεί στην πεδιάδα κι εμείς παρακολουθούμε και με τους μισθοφόρους. Είναι αδύνατον. Δεν θα ζήσει περισσό­ενεδρεύουμε στο Καλλίδρομο. Οι πληροφορίες λένε ότι ο γγ τερο από μερικά λεπτά της ώρας, αν αντιληφθούν τον σκοποΕφιάλτης, φεύγοντας για τη Θεσσαλία, μετά τη ναυμαχία στη του. Υποψιάζομαι ότι θα τους στείλει για ανίχνευση δήθεν στηΣαλαμίνα, έκρυψε ένα μέρος απί τους χρυσούς δαρείκοὐς κά­ λίμνη, με σκοπό να κινηθεί αυτός ελεύθερα στην πεδιάδα. Θαπου στο Καλλίδρομο. Υπάρχει χρησμος. Είναι σαφής. Ϊποδεί­ βρει κάποιο ψέμα να τους πει. Ετσι εξηγούνται τα ίχνη που εί­κνοει τη θεση της λίμνης σαν σημείο απόκρυψης των χρηματων. δε ο Κλεόμβροτος. Πρόκειται για αρχική ανίχνευση. Λογικά θαΠιστεύουμε οτι καποτε ο προδότης θα γυρίσει γία να παμεί περιμένει να δει αν στη λίμνη θα συναντήσουν κάποιο εμπόδιο.αυτόν τον θησαυρό. Είναι αδύνατον επί έντεκα χρόνια να με­ καποια αντιο­ιαο¬η_ Ίσως έχει πληροφορηθει για την παρουσιαταφέρει,όπου κινείται,τόσο χρυσάφι,όσο λέγεται ότι πήρε για Ξ μας στη Δρυμαία και τις δήθεν ασκήσεις μας στο Καλλίδρομο.

αεϋ.ἐξξ

142 143

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ 3 ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕαΠΑΑΤΗ

ίΕχει χρήματα,αρα έχει και πληροφορίες. Νομίζει ίσως ότι ενε­ λ Εντεκα χρόνια διαφυγής και απόκρυψης είναι αρκετα για ναδρεύουμε με την ελπίδα να επιστρέψει καποτε στην Ανόπαια οξύνουν τις ικανότητές του περισσότερο απ” όπι η δική μας δε­οδό, το μονοπατι του. ίΕτσι, θεωρώ ότι η οποιαδήποτε απο­ κατετραχρονη αλλα σύνθετη ίαγωγήῖ Εμείς δεν μαθαμε μονοστολή των μισθοφόρων στο βουνό θα είναι απλός αντιπερισπα­ μεθόδους απόκρυψης και διαφυγής. Η εκπαίδευσή μας είναισμός. Είναι απίθανο να βρίσκεται μαζί τους. Αν οι εκτιμήσεις γενική. Αυτός,αντίθετα,έχει μαθει μοναχα αυτό. Να κρύβεται.αυτές είναι σωστές, οι μισθοφόροι θα έχουν καποιο συγκεκρι­ να προκαλεί αντιπερισπασμούς, να διοχετεύει ψευδείς πληρο­μένο χρονοδιαγραμμα. Εφόσον το χρονοδιαγραμμα αυτό τή­ φορίες για τον εαυτό του. να παραπλανα και να υπολανθανειοηθειη αν δηλαδή ανέβουν και κατέβουν στον προκαθορισμένο κοινωνικα, όπου κι αν βρίσκεται. Δεν θα είναι εύκολο να τονχρόνο . ο Εφιαλτης θα υποθέσει ότι στο Καλλίδρομο δεν υπαρ­ εντοπίσουμε. Πρέπει να σκεφτούμε όπως αυτός. Να σκεφτούμεχει κατι επικίνδυνο γι' αυτόν. Δεν κινδυνεύει,όμως,μόνο απ” τη τί καναμε εμείς όταν μας αφήναν χωρίς τροφή. με έναν χιτώναδική μας παρουσία. Εξίσου επικίνδυνη είναι κι η παρουσία των μόνο, στον Ταύγετο. Όταν έπρεπε να κλέψουμε τροφή για ναμισθοφόρων. Λογικα. πρέπει να αμείβονται από τους Πέρσες. ί φαμε, χωρίς να συλληφθούμε την ώρα της κλοπής. ΘυμηθείτεΟι πληροφορίες λένε ότι ο Εφιαλτης ήταν στις Σαρδεις. Είναι " πόσες φορές συλληφθήκαμε και πόσες φόρες μαστιγωθήκαμεαδύνατον να πληρώνει ο ίδιος τους μισθοφόρους με χρήματα για τη σύλληψη αυτή. Όπως σκεφτόμασταν και ενεργούσαμεπου έχει μαζί του. Δεν θα ζούσε για να το κανει. Οι μισθοφόροι εμείς στην ®αγωγή®, έτσι σκέπτεται και ενεργεί αυτός τώρα».πρέπει να είναι πληρωμένοι από τους Πέρσες και τα χρήματα «Αν κατα τη διαρκεια της απουσίας σας οι μισθοφόροι εμ­τους παραμένουν στην Ιωνία. Ο Εφιαλτης τούς έχει αναγκη για Φανίστθύνια πρέπεί να κάνουμε 3» Οώτησε Ο Αρίστων.την προφύλαξή του, αλλα στο κρίσιμο χρονικό σημείο πρέπει «Αυτό είναι το δίλημμα» απαντησα. «Αν πραγματι οι μι­να απαλλαγεί από την παρουσία τους,για να επισκεφθεί μόνος σθοφόροι έρθουν μόνο για ανίχνευση, θα παραμείνουν στοτην κρύπτη,όπου κι αν είναι αυτή. Αν μπορέσουμε να αποκρυ­ ψ Καλλίδρομο λίγες ώρες και μετα θα επιστρέψουν στην πεδια­Τι­ιογοαφήοουμε την τακτική του, θα τον εντοπίσουμε. Αν όχι. Δ δα. Αυτό το χρονικό διαστημα είναι αρκετό για τον Εφιαλτη,θα διΟιφύΥει»_ εκτός αν η κρύπτη είναι στο βουνό . όχι στην πεδιαδα. Αν όμως

«Τί προτείνετε ;›› ρώτησε ο Αρίστων. η χοοπτη είναι οτο βοονοὔποέπει να ανεβεί μαζί με τους μίσθθτ«Προς το παρόν. εξακολουθώ να κανω υποθέσεις. Αν δεν φόρους και παραλληλα να απομακρυνθεί απ” αυτούς για λίγο.

μιλήσω με τον Αθηοάδηγ ειναι δύσκολο να χοι­ιοιο­ιοώοω καποιο Ηώς θα το πετύχει αυτό ; Δεν νομίζω ότι μπορεί να είναι έτσι. Ησχέδιο. Γι' αυτό θα ενεργήσουμε υποθέτοντας ότι ο αντίπαλος ανοδος των μισθοφόρων στο βουνό πρέπει να είναι μόνο αντι­ενεργεί με οωφροούνή και σύνεση. Με σχέδιο αριστα μελετημέ­ περισπασμός. Επιμένω σ” αυτό. Αρα, δεν πρέπει να εμφανι­νο. Δεν θα τον υποτιμήσουμε. Ούτε θα τον υπερτιμήσουμε. Οι στούμε. Θα δουν τα ίχνη μας, βέβαια,τόσο στο μονοπατι πουδικές μας ενέργειες θα οχεδιαστούν με την πεποίθηση ότι ο οδηγεί στο οροπέδιο όσο και στη λίμνη. Εκτός αν χιονίσει παλι.Εφιαλτης είναι εχέφρων , νουνεχής,ήπιος και αργός στη Οχεδία·

Δ Αν έχοον πληοοφοοίεἑ Υνα την παοοοσία μας ΟΤΟ Καλλίδρομο,οήι αλλα γρήγορος και αποφασιστικός στην εκτέλεση. Όπως κατι για το οποίο είμαι βέβαιος. θα υποθέσουν ότι τα ίχνηεμεις Θα οποθέοουμε ότι αντιμετωπίζουμε αντίπαλο ισαζιό οφείλονται σε πορείες εκπαιδευτικές. Εκτός αν αντιπαρατα­μοις οτ­γγ ονιέψη και τον οχεδιοιομό. Για να μην πω καλύτερο. χθούμε. Τότε μόνο θα πιστοποιήσει ο Εφιαλτης ότι ενεδρεύου­

ΘἘΨΗΨ

144 145

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ” ΕΦΙΑΛΤΗ

με γι“ αυτόν. Άρα, πρέπει να μην εμφανιστούμε. Αν εμφανι­ «Σωστή ερώτηση. Με απασχολεί και μένα, αλλά δεν ξέρωστούμε , παίζουμε το παιχνίδι του. Τον βοηθάμε. Μπορούμε να την απάντηση. Είναι το πρώτο που θα ρωτήσω τον Αθηνάδη ››.

αναχαιτίσουμε τους μισθοφόρους, αλλά τότε δεν θα γυρίσουν «Πώς θα αναγνωρίσουμε τον Εφιάλτη ;›› ρώτησε ο Αναξαν­πίσω την προκαθορισμένη ώρα. Ετσι, ο Εφιάλτης θα γνωρίζει δρίδας. «Πώς μοιάζει; Ηλικία, ύψος, βάρος, χαρακτηριστικά.πως εμείς είμαστε στο βουνό περιμένοντάς τον. Θα μας αφήσει Πρέπει κάτι να ξέρουμε».να αλληλοεξοντωθούμε με τους μισθοφόρους, ενώ εκείνος θα «Είναι περίπου τριάντα πέντε­σαράντα ετών. Ύψος μέ­πάρει τον θησαυρό του ανενόχλητος και θα φύγει για τη Θεσ­ τριο. Ήταν αδύνατος, χωρίς γενειάδα. Άλλο χαρακτηριστικόσαλία. Γι' αυτό θα ακολουθήσουμε την ακόλουθη διαδικασία: δεν έχουμε. Θύτε ακριβέστερη περιγραφή. ίΕχουν περάσει, άλ­

››Πρώτον, εγώ και ο Φίλων θα κινηθούμε αμέσως προς την λωστε, έντεκα χρόνια. Δεν είναι εύκολο να τον αναγνωρίσουμεαγροικία του Αθηνάδη, με ξίφος και ακόντιο μονάχα. Δεν θα απο την εξωτερική εμφάνιση. Μόνον ο Αθηνάδης μπορεί να τονφορέσουμε την ερυθρή στολή. Εχουμε τοπικές ενδυμασίες. αναγνωρίσει, ακολουθώντας βέβαια την περιγραφή που τουΑυτές θα χρησιμοποιήσουμε. Η επιστροφη μας θα είναι άμεση, έχει δώσει η γυναίκα του. Χωρίς τον Αθηνάδη είναι δύσκολη η

όσο είναι δυνατόν. Πριν το απόγευμα θα έχουμε επιστρέψει. αναγνώριση. Θα μιλήσω κι εγώ ο ίδιος με τη σύζυγό του. Ό πιΑν αντιληφθούμε μισθοφόρους, θα αλλάζουμε δρόμο. στοιχεία συγκεντρώσω, θα σας τα πω το βράδυ. Στην απίθανη

››Δεύτερον, ο Διηνέκης, με το τόζο, θα στήσει ενέδρα στην περίπτωση που έρθετε σε επαφη με τους μισθοφόρους, προτι­άκρη του οροπεδίου, κατοπτεύοντας την πλαγιά. Ο Τάλως θα μότερο είναι να τους εγκλωβίσετε στο οροπέδιο, μέχρι να επι­είναι μαζί του, σαν αγγελιαφόρος, με ζίφος μόνο και ακόντιο. στρέψω με τον Αθηνάδη. Η πιθανότητα βέβαια να βρίσκεταιΑν αντιληφθούν τους μισθοφόρους, θα ειδοποιήσουν άμεσα τα μαζί τους ο Εφιάλτης, είναι μικρή. Δεν είναι τόσο αφελής, ώστεάλλα δύο ζευγάρια_ να έρθει στο σημείο ακριβώς που παραμονεύουμε, συνοδευό­

››Τρίτον, ο Αρίστων και ο Αναζανδρίδας, ο Άγις και ο Λεω­ μενος έστω από μισθοφόρους. Άρα, δεν θα τεθεί θέμα αναγνώ­τυχίδας θα παραμείνουν στη σπηλιά με πληρη εξάρτυση μάχης. ρισής του από εσάς. Μην το σκέφτεστε αυτό. Θα ενεργήσετεΑν οι μισθοφόροι εμφανιστούν, τα δύο ζευγάρια δεν θα βγουν όπως είπαμε».από τη σπηλιά. Θα τους αφήσετε να φύγουν. Η ενημέρωση είχε τελειώσει. ίΕπρεπε να κινηθούμε. Τους

››Τέταρτον,αν οι μισθοφόροιγνωρίζουν τη θέση μας και έρ­ κοίταζα έναν προς έναν. Ο Λεωτυχίδας είχε συνέλθει, αλλά η

θουν εκείνοι προς τη σπηλιά, επιζητώντας οι ίδιοι την αντιπα­ κατάστασή του με προβλημάτιζε. Δεν θα μπορούσε να εκτελέ­ράθεση , τότε και μόνο θα δώσετε μάχη. Σ' αυτήν την περίπτω­ σει καθήκοντα δρομέα για μερικές μέρες. Οι υπόλοιποι,αντίθε­ση ο Διηνέκης θα συνεχίσει να παραμονεύει και θα εξοντώσει τα,ήταν όλοι σε τέτοια κατάσταση,ώστε να μην παρεμποδίζε­με το τόξο όποιον διαφύγει και προσπαθήσει να κατεβεί απ” το ται ουσιαστικά η εκτέλεση των καθηκόντων τους. Η κούρασηβουνό. Ο Τάλως θα κινηθεί προς τη σπηλιά,αν δει ότι οι μισθο­ ° της πεζοπορίας έσβηνε σιγά­σιγά. Άλλαξαν ρούχα, περιποιή­φόροι παίρνουν αυτήν την κατεύθυνση. Θα συμπαραταχθεί με θηκαν τις πληγές τους, έφαγαν. Δεν είχαν κοιμηθεί πολύ, αλλάτους άλλους οπλίτες. Ακούω ερωτήσεις». αυτό προς το παρόν δεν με απασχολούσε. Μετά από τέσσερις­

«Ποια είναι η βάση τους ;›› ρώτησε ο Διηνέκης. «Από πού πέντε μέρες αϋπνίας θα άρχιζαν να γίνονται εμφανή τα σημάδιαεζορμούν;Πού κοιμούνται το βράδυ ;›› της κόπωσης. Το ηθικό τους είχε ανεβεί στα ουράνια μ” αυτά

146 ξ 14?

2

ι

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ Δ

που ακουσαν. Δεν ήταν σωστό να εκδηλώνουν τα συναισθήματα αντιπαραθεσης με τους μισθοφόρους, θα ακολουθήσετε κατατους, ιδιαίτερα σε συνθήκες μαχης. Επρεπε να μένουν ανέκ­ γοαμμα ­ιοος κανονιομοοο εμπλοκής μικοών ομόιοωικ Οι μι­φραστοι και ασυγκίνητοι. Γνώριζα όμως πολύ καλα πώς αισθα­ σθοφόροι είναι σίγουρα μεγαλύτεροι από εσας στην ηλικία. Θανονταν. Το μυαλό τους είχε παρει φωτια. Ήζεραν ότι επιτυχία μονομαχήσετε μαζί τους κρατώντας αμυντική σταση, μέχριςσε μια τετοια αποστολή σήμαινε απονομή τιμών από την πόλη. ‹'›του κουραστούν. Όταν κουραστούν, οι ασπίδες θα χαμηλώ­Γι' αυτές τις τιμές ζούσαν. Γι, αυτές είχαν εκπαιδευθεί,γι” αυτές σουν και η έκφραση του προσώπου τους θα γίνει πιο επιθετική.είχαν στερηθεί, είχαν πονέσει και είχαν κοπιασει. Τους λύπησα Απο φοβο. Τοτε θα τους τελειώσετε. Η πόλη δεν έχει την πολυ­λέγοντας τους ότι έπρεπε να αποφύγουν Τους μισθθφόοουἐ­ τέλεια της απώλειας ενός αριστα εκπαιδευμένου μαχητή λόγωΚαταλαβαιναν, βέβαια, πως η επιλογή αυτή ήΤαν αναΥχαία­ ακαιρου θυμού. Αν συμβεί κατι τέτοιο,θα φροντίσω προσωπι­Ήθελαν, όμως, να αντιπαραταχθούν με αυτούς­ Για μας, ή , κα, το όνομα εκείνου που θα ασεβήσει προς τις διαταγές, ναστρατιωτική δραστηριότητα λόγω χρηματισμού ήταν αδιανόή· μην γραφεί στο μνήμα του. Μην ξεχνατε ότι, όσο σκεπτόμαστετη. Είχαμε μαθει να μην μισούμε τον εχθρό. Αλλα ποιον εχθρό; και ενεργούμε για λΟΥαοιασμό Τήἔ πόληἐνη πόλη θα Ξίναί ισχυ­Αυτόν που μαχόταν για να υπερασπιστεί την πόλη του,ναι,τον μή και ακμαιαι Άμα και ο καθένας απο μας θα ειναι ιοχοοοςσεβόμασταν. Οι μισθοφόροι όμως τί ήταν; Ανθρωποι χωοίς και ακμαίος. Αν αρχίσουμε να σκεφτόμαστε πρώτα τον εαυτόαξίεςιχωοίἐ ίδανϋχαιλατθείἔ του Χρήματοἔ­όχι Τηἔ περιπέτειας μας και μετα την πόλη, αν υπακούμε στα ένστικτα μας κι όχικαι της δρασης όπως εμείς. Ανθρωποι χωρίς πατρίδα, αρα χω­ στους νόμους της πόλης, αυτή θα παρακμασει. Μαζί της θαρίς τιμή, χωρίς αρχές, χωρίς κώδικα ηθικής. Οι οπλίτες μαἐ θα παρακμασουμε και εμείς. Θυμηθείτε. Εξοντώνουμε τον εχθρό.τους κομματιαζαν. Αν τους αφηνα ελεύθερους, οι μισθοφόροι Δεν τον μισούμε. Γενναιότητα ναι,λαθη όχι».δεν θα προλαβαιναν ούτε την ασπίδα να σηκώσουν. Εκπαιδευ­ έ Κανείς δεν μίλησε. Ήζεραν πως είχα δίκιο. Δεν έμεναν σιω­ομασταν καθημερινα και αιματήρα στις μαχες ένας Ξναντίθν πηλοί από φόβο. Ούτε από σεβασμό προς τον ανώτερο. Υπα­ενός, δύο εναντίον δύο, ένας εναντίον δύο και σε καθε αλλη κυυαν τυφλα μόλις λαβαιναν μια διαταγή. Την αποψή τους,εμπλοκή τέτοιου είδους. Θα επικρατούσαμε εύκολα και γρήγο­ Χ ομως,ήταν υποχρεωμένοι να την εκφρασουν, αν η αποψη αυτήρα,αλλα δεν ήθελα μια τέτοια εξέλιξη. Προς το παρόν. ηταν διαφορετική από εκείνη του διοικητή τους. Σιωπούσαν

«Δεν μισούμε τον εχθρό» είπα. «Ο εχθρός είναι μόνο η οταν συμφωνούσαν.αφορμή. Αφορμή για μαχη,ανεκτίμητη αφορμή. Ακόμα λα αν Ο θα «Εγώ και ο Φίλων είμαστε έτοιμοι για αναχώρηση» είπα.εχθίαόἐ είναι ίασθοφόθωι δεν μιϋοὐμε. Το μίσος οδηγεί σε φα­ Δ Ν Ο Αρίστων θα ορίσει τις βαρδιες. Όποιος δεν έχει υπηρεσία,νατισμό και ο φανατισμός σε λαθη. Ο εχθρός που μισείς, είναι Δ θα κοιμαται αμέσως».εχθρός που σ” έχει πιασει αιχμαλωτο. Αιχμαλωτο διανοητικα. Δ «Μαλιστα» ι.;ιπαν_Δεν μπορείς να πολεμήσεις έτσι. Δεν μπορείς να νικήσεις. Η Σηκώθηκα. Σηκώθηκε και ο Φίλων. Αλλαζαμε ρούχα. Βγα­πόλη θα σας τιμήσει, αν πετύχετε. Το ξέρετε αυτό. Για να σας Λαμε την ερυθρή στολή μας. Είχαμε αποθηκεύσει ρουχισμό

.

τιμήσει όμως, είτε ζωντανούς είτε όχι, πρέπει να νικήσετε. Θα που μας παρέδωσαν πριν χρόνια οι κατοικοι της Δρυμαίας. Μ'νικήσετε, αν σκέπτεστε. Θα νικήσετε, αν υπακούτε. Η οργη θασας εμποδίσει και στα δυο. Δεν την θέλω. Αν βρεθείτε σε θέση κια του Αθηναδη. Πήραμε μαζί μας νερό και τρόφιμα. Ξίφος

κκ.κοεωιεε..

6

αυτα τα ρούχα ο καθε ενωμοταρχης επισκεπτόταν την αγροι­

ιιεΔ 149

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΒΦΙΑΛΤΗ

και ακόντιο. Φορέσαμε μανδύα και υποδήματα. Ήμασταν που είχαν χατεβεί στη χαοαδοα του Ασωπού το προηγούμενοέτοιμοι. Η ώρα της μαχης πλησίαζε. Αρα,η στιγμή ήταν καταλ­ βράδυ και είχαν ανεβεί αμέσως μετα, διακρίνονταν καθαρα.ληλη για την απαγγελία των στίχων του Τυρταίου, του ποιητή Δεν είχε χιονίσει καθολου ολη τη νύχτα. Ακολουθώντας τα ίχνημας. Έὶτσι καναμε παντα στις αποστολές της “κρυπτείαςἔ Όταν φθάσαμε σας εκβολές του Ασωπού. Από εκεί η Τραχίνα ήτανείχαμε λίγο, έστω , χρόνο. Ήκανα νόημα. Ιἰαθισαν όλοι σχημα­ κοντα. Είδαμε την αγροικία από μεγαλη απόσταση. Μετρήσα­τίζοντας έναν κύκλο. Άπαγγείλατε' είπα. με τθίάντα ελιές στον κήπο.

Αρχισε πρώτος ο νεότερος απ” όλους, ο Φίλων. Αργα καισταθερα:

«Αυτή είναι η αρετή,αυτό είναι το καλύτερο και ομορφότερο βραβείο

για άντρα νέο να κερδίσει. Δ

Κοινό καλό είναι τούτο για την πόληκαι όλο τον λαό,

ο άντρας που προχωρά και μένει στην πρώτη γραμμήσταθερά και ξεχνώντας εντελώς την υποχώρηση

δειχνοντας ατρόμητη καρδιά και ψυχή,δίνοντας κουράγιο στον διπλανό του,

κοντά του μένοντας».

Συνέχισε ο Αναξανδρίδας, ο νεότερος από τους υπόλοι­πους:

«Τοότος ο άντρας γίνεται αντρειωμένος στον πόλεμο,ποτέ η λαμπερή δόξα και το όνομά του δεν χάνεται

κι αν είναι κάτω από τη γη,γίνεται αθάνατος

όποιος μένει και πολεμά με γενναιότηταγια την πατρίδα και τα παιδιά του,

κι ας τον αφανίσει ο πολεμόχαρος Αρης».

Ξεκινήσαμε για την Τραχίνα. Ο Αρίστων μού είχε εξηγήσει,με καθε δυνατή λεπτομέρεια, την πορεία που έπρεπε να ακο­λουθήσουμε. Δεν ήταν δύσκολο. Τα βήματα των δύο ανδρών

150 151

ΤΟ ΤΕΣΛΟΣ ΤΟΥ” ΕΦΙΑΛἹἩ

« εν αργήσατε›› είπε ο Αθηναδης.Δ Ήταν καθισμένος σε μιαν αιώρα, δεμένη αναμεσα σεδυο ελιές του κήπου του. Περίμενε. Δεν είχε αλλαξει σχεδόνκαθόλου. Ψηλός, ρωμαλέος, με καταξανθα μαλλια. Φορούσεχιτώνα και ιματιο. Δίπλα του, στο χώμα, ήταν τα ακόντια.Ήδειχνε κουρασμένος και αυπνος.

«Με θυμασαι ;» τον ρώτησα.«Σε θυμαμαι. Ήσουν στον ίδιο λόχο με τον πατέρα μου. Δεν

θυμαμαι το όνομα σου , όμως».«Αγησίλαος του Κλεομένη » είπα.«Ναι, Αγησίλαος. Χαίρομαι που βλέπω ενωμοταρχη από

τ‹›ν λόχο του πατέρα μου. Δεν έχει ξανασυμβεί δέκα χρόνιατώρα».

«Διακρίνω καποια πικρία» είπα.«Όχι πια. Άλλωστε τον πατέρα μου δεν τον αδίκησαν μόνον

οι ανδρες του δικού του λόχου. Τον αδίκησε όλη η πόλη. Αλλαδεν έχει σημασία. Η απαντηοή του δόθηκε. Το όνομα του απο­κατασταθηκε. Δεν διατηρώ στη μνήμη μου παρα μόνο τη στιγ­μή της δικαίωσής του. Διατηρώ στη μνήμη μου, επίσης, την πε­ρικύκλωοη της φρουρας στις Θερμοπύλες. Αν ο Εφιαλτης δεν

¿ ί. είχε προδώσει, ο πατέρας μου θα προλαβαινε να γιατρευτεί., Δ ίνα είχε επιστρέψει έγκαιρα στη μαχη. Ήνας ατέλειωτος χει­

μώνας σιωπής θα είχε αποφευχθεί. Γι” αυτό είμαι δέκα χρόνιανδώ, συνέχεια. Για να τιμήσω τη μνήμη του».

«Το ξέρω» είπα. «Εκτιμώ βαθια αυτό που κανεις. Θυσία­οες τη ζωή σου όλη για σκοπό ιερό. Θα είχες καταδικαστεί, βέ­

Ην Α Θ ΠΝΑ Δ ΗΣ βαια, στη θανατική ποινή αν δεν δεχόσουν την αποστολή πουσου πρόσφερε η πόλη. Μπορούσες, όμως, να διαφόγεις μεταιην αφιξή σου στη Μαλίδα. Αν πήγαινες στη Σικελία,την Ιωνία

, , . ι τον Πόντο δύσκολα θα σε ίσκα ε. Εσύ έ εινε .Ϊποκλίνο­«Σας είναι, άλλωστε, πατροπαραδοτο να αποκτατε τις αρετές ί ϊ βρ μ μ ςι ι π οστα ν υπο ον και τ ν επι ον σου Δεκα όνια. × × Ι α­ μ Ρ στη μ η η μ “Π ­ ΧΡμε χοπουςχαῃα μη μεταβαλ/ιετετίςπαραὥσείςσαςω»

4 ιιναι πολλα. Παρί όλα αυτα, αντέχεις. Ακολουθείς δύσβατοΘουκυδίδης,Ιστορι“αι,Αί, 123 ωρόμο ».

1§Ζ 153

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ ΕΦΙΑΛΤΗ

«Δεν ήμασταν στην ίδια ίίληί, νομίζω». «Ο Εφιάλτης είναι αριστερόχειρας».«Ήσουν σε άλλη “ίλη” πράγματι, αλλά σε θυμάμαι. Δεν δια­ «Πώς το ξέρεις ;»

φέρεις σε τίποτα από μας. Πιστεύω ότι, αν πετύχουμε στην «Μου το έχει πει η γυναίκα μου».αποστολή μας, σαν πρώτη και μεγαλύτερη τιμή θα σου απονε­ «Αρα,συμπεραίνεις ότι ο επισκέπτης ήταν ο Εφιάλτης ;»μηθεί ο τίτλος του ίομοίουί. Τον αξίζεις. Κι η αναλογία από τον «Δεν είναι βέβαιο, αλλά δεν μπορεί παρά να το θεωρήσεικλήρο του πατέρα σου πρέπει να σου αποδοθεί επίσης». κανείς πιθανό».

«Ελπίξω. Θα παραμείνω στην Τραχίνα, μέχρις ότου επιτευ­ «Σωστά. Ακολούθησες τον επισκέπτη ;»

χθεί ο σκοπός μας. Μετά η πόλη ξέρει τί πρέπει να κάνει. Αν «Είχε άλογο».και νομίζω ότι δεν θα χρειαστεί να περιμένουμε για πολύ ακό­ «Προς ποια κατεύθυνση έφυγε ;»μα». «Προς την Ανθήλη ».

«Τί είδες ;» «Αμέσως μετά μας ειδοποίησες ;»«Είχα ειδοποιήσει για την άφιξη αγγελιαφόρου πριν μερι­ «Ναι. Πήγα για δεύτερη φορα στον βράχο και οχημάτισα το

κούς μήνες. Εμεινε για λίγες ώρες στο σπίτι της μητέρας του αντεστραμμένο δόρυ. Ήξερα ότι θα το δείτε την επόμενη μέραΕφιάλτη κι έφυγε πάλι. Χρησιμοποίησε άλογο». σήμερα δηλαδή , αλλά δεν μπορούσα να κάνω διαφορετικά. Για

«Αρα , ερχόταν από τη Θεσσαλία». να είσαστε, όμως, εδώ τόσο πρωί, σημαίνει ότι ελέγξατε χθες το«Μάλλον. Δεν είναι, όμως. αυτό το σημαντικό. Εδώ και αρ­ βράδυ. Διαφορετικά, οι οπλίτες που θα έκαναν έλεγχο σήμερα

κετά χρόνια έχω αναπτύξει σχέσεις με κατοίκους απ” όλα τα το πρωί,έπρεπε ν” ανέβουν στο βουνό,να ειδοποιήσουν και με­γειτονικά χωριά. Την Ανθήλη, τους Αλπηνούς, την Αντίκυρα. τά να κατεβείτε. Γι, αυτό, σας περίμενα μετά το μεσημέρι. ΔενΣχέσεις εμπορικές,για ανταλλαγή και αγορά προιόντων, αλλά υπέθεσα ότι θα ελέγχατε και πάλι χθες το απόγευμα».και σχέσεις φιλικές. ίΕτσι ακούω και μαθαίνω οτιδήποτε συμ­ ί «Ακριβώς έτσι είναι» είπα. «Ελέγξαμε χθες το βράδυ,βαίνει στην πεδιάδα του Σπερχειού. Κάποιος αγρότης από την ° επειδή ο Τίλεόμβροτος είχε δει ίχνη στη λίμνη προχθές. Εγώ,Ανθήλη διαπίστωσε προχθές την παρουσία μισθοφόρων». πάλι, είχα στην Αθήνα την πληροφορία για μισθοφόρους που

«Στην Ανθήλη »; κινήθηκαν βόρεια, με ημιόνους και άλογα».«Όχι. ίΕχουν στρατοπεδεύσει στις εκβολές του Ασωπού. θ «Γιατί στην Αθήνα ;»

Διαθέτουν άλογα και ημιόνους. Πήγα και είδα τον καταυλισμό. . «Ήρθαν από την Ιωνία. Από τη Μίλητο».Δεν πλησίασα, φυσικά. ίΕμεινα σε αρκετή απόσταση, τόση «Πόσοι ;»

ώστε να μπορώ να βλέπω απαρατήρητος. Προχθές το απόγευ­ «Εννέα».μα έγινε αυτό. Παρέμεινα όλη τη νύχτα στη θέση μου. Το πρωί «Στον καταυλισμό είναι οκτώ».έφυγα, πήγα μέχρι τον βράχο, σχημάτισα το ξίφος και γύρισα «Αρα, ο ένατος θα μπορούσε να είναι ο Εφιάλτης».πίσω. Με την ανατολή του ήλιου, τους επισκέφθηκε κάποιος. «Πιθανόν».Με άλογο. Εμεινε στον καταυλισμό τους για λίγο κι έφυγε. ι «Η γυναίκα σου πού είναι ;»ίΕκανε όλες τις κινήσεις με το αριστερό χέρι». «Στην οικία. Όπου να, ναι θα εμφανιστεί».

«Τί σημασία έχει αυτό ;» ῖέ «Τί ξέρει για μας ;»

154 155

ν

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΕΠΑΛΤΗ

«Ότι είσαστε φίλοι από τη Σπάρτη. Τίποτ” άλλο». φορές κάθε μήνα. Της δίνει τρόφιμα και έτοιμο φαγητό. Εχουν«Τί ξέρει για σένα ;» καλές σχέσεις».«Ότι έχω εζοριστεί εφ) όρου ζωής. Ξέρει τον λόγο της εζο­ «Της έχει μιλήσει ποτέ η μητέρα του για τους αγγελιαφό­

ρίας. Γιατί ρωτάς) όμως ; Την υποψιάζεσαι για κάτι ;» ρους ;»«Γιατί να την υποψιαστώ ;» «ίΕμμεσα. Εχει παραδεχθεί την ύπαρξη κάποιων πληροφο­«Μη μου πεις ότι την εμπιστεύεσαι». ριών σχετικά με τον γιο της. Χωρίς λεπτομέρειες. όμως».«Γιατί να την εμπιστευθώ ; Στις αγέλες μάς έλεγαν να εμπι­ «Πώς το ξέρεις ; Πώς ξέρεις ότι δεν υπήρξαν λεπτομέρειες;

στευόμαστε μόνον όσους έχουν ματώσει για μας. Κανέναν άλ­ Ξέρεις μόνο ό .τι σου έχει μεταφέρει η γυναίκα σου ».λον. Θα την εμπιστευθώ αν ματώσει, είτε η ίδια είτε κάποιος «Σωστά».που αγαπαει πιο πολύ κι απ® τη ζωή της. Ώς τότε πρέπει να εί­ «Από πού κατάγεται η Φοίβη ;»ναι κάτω από έλεγχο. Αλλωστε,δεν είναι δική μας. Ξένη είναι». «Από το Βοίον».

«Είναι η γυναίκα μου» είπε. Ν «Στο Βοίον υπάρχουν μόνο Δωριείς».«Ναι, αλλά μην ξεχνάς τον λόγο για τον οποίο ήρθες εδώ, 5 «Ακριβώς. Οι γονείς της είναι Δωριείς. Εκεί κατοικούν».

τον λόγο για τον οποίο την πλησίασες και την νυμφεύθηκες. «Από 'δώ και πέρα θα φροντίσεις να είναι μαζί σου συνέ­Δεν πιστεύω να την έχεις ερωτευθεί». χεια η Φοίβη, μέχρι να ολοκληρωθεί η αποστολή. Θα της ζητή­

«Την σέβομαι» είπε γελώντας. «Εχουμε ζήσει μαζί δέκα σεις. με κάποια πρόφαση.να μην απομακρυνθεί απ” την οικία.χρόνια. Τίποτ' άλλο. Την έχουμε ανάγκη. Είναι η μόνη που Αν δεις ότι ταράζεται μί αυτό,αν δεις ότι αντιδρά.αν χρησιμο­μπορεί να αναγνωρίσει τον Εφιάλτη. “Εχουν περάσει έντεκα Α ποιήσει κάποια δικαιολογία για να μετακινηθεί. θα την αφή­χρόνια από τη μάχη των Θερμοπυλών. Μόνον αυτή και η μητέ­ σεις να φύγει. Σ” αυτήν την περίπτωση θα την παρακολουθή­ρα του μπορούν να τον αναγνωρίσουν με ακρίβεια. Κανένας σεις. Υποθέτω ότι θα θελήσει να δει την πεθερά της. Μόλις γυ­άλλος». ρίσει, θα της αποκλείσεις κάθε περίπτωση επανεξόδου. Θα

«Σωστό» είπα. «Αν πριν έντεκα χρόνια είχε γένια, τώρα θα ` αντιδράσει έντονα και σπασμωδικά. αν υπάρχει κάτι επιλήψι­τα έχει κόψει. Αν δεν είχε γένια, τώρα θα έχει αφήσει. Αν τα μυ. Θα την αφήσεις, με πολλή δυσκολία.να ζαναφύγεμκαι φυ­μαλλιά του ήταν μακριά. τώρα θα τα έχει κοντύνει. Αν ήταν οικά θα την παρακολουθήσεις και πάλι».κοντά. θα τα έχει μακρύνει. Αν ήταν αδύνατος. θα έχει πάρει «Σύμφωνοι».βάρος, ή το αντίστροφο. Είμαστε εξαρτημένοι απ' τη γυναίκα «Πρέπει να καταστρώσουμε. όσο πιο γρήγορα μπορούμε.σου. Χωρίς αυτήν δεν μπορούμε να τον αναγνωρίσουμε. Αυτή. ίνα σχέδιο κινήσεων. Ίσως τώρα που μιλάμε, να γίνεται κάτιόμως. δεν είναι εξαρτημένη από μας». ` που σε λίγο δεν θα μπορούμε να αναστρέψουμε. Αναγκαστικά

«Θέλω να πιστεύω πως είναι εξαρτημένη από μένα. αλλά οι άξονες γύρω από τους οποίους θα στραφούμε.είναι δύο. Οισίγουρος δεν μπορεί να είναι ποτέ κανείς». μισθοφόροι και η αγροικία της μητέρας του Εφιάλτη. Για τους

«Διατηρεί η Φοίβη σχέσεις με τη μητέρα του Εφιάλτη ;» μισθοφόρους ξέρουμε τον αριθμό και τη θέση τους, τουλάχι­«Μέχρι να νυμφευθούμε. είχαν σχεδόν καθημερινή επικοι­ ι ‹› τον μέχρι χθες. Δεν μπορούμε,όμως.να αγνοήσουμε τη μητέ­

νωνία. Από τον γάμο μας και μετά.την επισκέπτεται μια­δυο μα του Εφιάλτη. Πιστεύω ότι το λογικό είναι εσύ και ο Φίλων

156 15?

ΠΔ­ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΞΠΑΛΤΗ

να μείνετε εοω παρακολοοθωνταἔ την αχροίκία τησ· Βλεπω οτί φια. Ήταν λογικό να την πείσει εύκολα και γρήγορα. Τα ενδύ­η αποσταση οεν είναί μεγαλύτερη απο ενα°εναμίσί σταοίο· ματα της ήταν απλα. Δεν υπήρχε ίχνος καλλωπισμού επανωΜπορείτε να οίαπίστωσετε την οποίαοηποτε κίνηση χωρίε να της, μολονότι ήξερε ότι ήμασταν εκεί, αφού είχε ακούσει τιςεκτεθείτε­ Ενω θα ασχοληθω με τοοε μίσθοφοροοε· Αν κίνη“ ομιλίες. Ούτε κοσμήματα φορούσε. Ο Αθηναδης μας σύστησε.θοον προε το θοονοί οπωἑ πίστεοω οτί θα κανοονί θα τοοε «Είναιτιμή για μένα και ιδιαίτερη χαρα να υποδέχομαι φί­ακολουθήσω. Ο Φίλων θα λειτουργήσει ως αγγελιαφόρος. Σε χουο του ουζυνου μου» είπε.περίπτωση ανακκηε θα ανεβεί στο βοονο να μαε είσοποίησεί­ «Χαίρομαι και εκτιμώ που συντροφεύεις τον Αθηναδη όλ”Αν οι μισθοφόροι αποτελούν αντιπερισπασμό, όπως νομίζω, ο αυτα Τα χοονγα ­της εξοοίαο του» απαν­οΊοα_Εφίαλτηε θα κίνηθεί στην πεσίαοα­ Σ, αοτην την περίπτωση θα ί «Η χαρα είναι δική μου. Τί μπορώ να σας προσφέρω ;»είναι μόνος ή με μικρή συνοδεία. Αν τον εντοπίσετε και είστε «Μονο νεοο και ο­εαφίοεοναν εχεγο»βεβαίοί Υία την ταοτοτητα τοο› θα επίτεθείτε χωρίο καθοστεε Επέστρεψε στην οικία. Ήξερε ότι μιλούσαμε για κατι πουρηση· Είμείεα σε καθε περίπτωση θα ακολοοθησοομε τοοἔ μίτ εκείνη δεν επρεπε να ακούσει. Χρειαξόταν καποιο μικρό χρονι­σθοφοροοεα οταν κατεβοθν απ) το θοονο· Καποτε καπου θα κό διαστημα για να ετοιμασει αυτα που της ζήτησα. Συνέχισασοναντηθοον μαζί τοο­ Ήτσί ελπίζω­ Χρείαζομαστε› ομωεν τις ερωτήσεις προς τον Αθηναδη. Οχρόνος κυλούσε. Βιαζόμουν.αλοχα­ Θα τοοε ακολοοθησοομε ακομα καί στη Θεσσαλία­ «Πότε γνώρισε τον Εφιαλτη;Πόσα χρόνια εμεινε μαξίτου;»Μπορείς να βρεις αλογα ;›› «Γνωρίξονταν από παιδια. Ήταν πέντε χρόνια μεγαλύτε­

«Μπορώ » είπε. ρός της. Δεν έχει γνωρίσει αλλον αντρα πριν απ° αυτόν».«Θα σου δώσω οσα αίχίνητίκα νομίσματα χρείαζονταί Υία «Πρώτη αγαπη, δηλαδή. Δεν ξεχνιέται, όπως ξερεις, από

να τα αγορασεις». καμία γυναίκα».«Έχω χρηματα­ Δεκα χρονία τα σοχκεντρωνω Υίί αυτον τον Το πρόσωπό του συννέφιασε. Ήξερε πως είχα δίκιο. Δεν

σκοπό ». του αρεσε αυτό που ακουσε,αλλα δεν μπορούσε να μην το πα­Η θορα τησ αχροίκίαε ανοίξε­ Εμφανίστηκε η Φοίρη· Δεν ε ραδεχθεί. Είχε ζήσει με τη Φοίβη δεκα χρόνια. Τον ενοχλούσεη

ηταν ομορφη, ούτε ασχημη· Σώμα σομμετρίκο· κορη Δωρίεων ι ιδεα ότι όλο αυτό το διαστημα εκείνη ίσως σκεφτόταν καποιοναναμφισβήτητα­ Αγοοααόατσα Δεν είχε καμία σχέση με ας ῖη άλλον. και ποιον όαλογκτον εφιάλτη.γυναίκες των Ιώνων στην Αθηνα­ Βκείνεε ηταν εσωκλείστεεί ο «Γιατί δεν την αφήνεις να καλλωπιστεί;»ασπρίοερεεΟίαμηλοθλεποοσεε· Με σερμα μεταἔενίο 7 αφρατεεί «Γιατί να την αφήσω ;Ποιος Σπαρτιατης επιτρέπει κατι τε­διαφανείς και εύθραυστες. Αρνητικό πρότυπο γυναικείας πα­ ” ποιο ;»ρομσίαε Υία μασ­ Αοτη είχε βλεμμα εοθο 7 σε κοίταζε στα ματία¬ ἔν; «Εσύ είσαι Σπαρτιατης, αλλα αυτή δεν είναι Σπαρτιατισσα.δεν ντρεποταν οποκρίτίκα γία την οπαρεη τηείοοτε γία το φο­ Οι δικές μας γυναίκες το αποδέχονται, επειδή όλες οι γυναίκεςλο της. Ήταν σκληοαγωγημενη καί φαίνοταν ατίθαση· Γία τοοε οί στη Σπαρτη είναι ετσι. Αυτή διαβιώνει σε αλλη κοινωνία. Δεναλλοοε­ Όχί "ίία τον Αθηναοη­ Αστον σεν τον κοίταζε με ρλεμ­ είμαι βέβαιος ότι σου συγχωρεί αυτήν την απαγόρευση ».μα ευθύ. Δεν τον κοίταξε στα ματια. Γι' αυτόν ήταν τιθασευμε­ «Δεν εχεγ κανει ποτε κανενα σχολιο»νη· Ήτσί εοείχνεποολαχίστον­ Δεν ηταν ανταξία τοο σε ομορ­ «Αυτό είναι χειρότερο. Μπορεί να δελεαστεί εύκολα από

σεἔκἢἕϋἔευῃπααα

Ν

158 159

έ

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΤΑΛΤΗ

κάποιον που θα της υποσχεθεί μια πιο πλούσια και τρυφηλη «Μηπως την υποτιμάς; Οι γυναίκες στη Φθία, όπως καιξωη ». στην υπόλοιπη Ελλάδα, δεν έχουν την ίδια συμπεριφορά με τις

«Από ποιον να δελεαστεί ;» δικές μας γυναίκες. Ούτε την ίδια σχέση με τους άντρες τους.«Από τον Εφιάλτη τον ίδιο. Μπορεί να λαβαίνει μηνύματα Οι γυναίκες εδώ κρύβουν τις σκέψεις τους. Φοβοι3ν·ιαι_ Δεν μι­

του μέσω των αγγελιαφόρων. Πώς μπορείς να γνωρίζεις τί της λάνε με ευθύτητα και σαφήνεια, όπως οι δικές μας. Σε καθεμεταφέρει η πεθερά της; Τί αποκλείει υποσχέσεις μετάβασης περίπτωση,έχεις αντίρρηση να λάβουμε μετρα προφύλαξηςἐῃστην Ιωνία, με αντάλλαγμα τις πληροφορίες για την κινητικότη­ βλαπτει να έχουμε την προσοχη μας στραμμένη στη Φοίβη ;»τα στην περιοχη; Παρακολουθούμε εμείς τον Εφιάλτη η αυτός «Καθόλου δεν βλάπτει. Πρακτικά, όμως,τί θα κάνουμε ;»παρακολουθεί εμάς ; Η γυναίκα σου μπορεί να είναι η πιο αξιό­ «Είπαμέ Θα είναι μαζί σου , όπου κι αν πας. Δεν θα της δώ­πιστη πηγη πληροφοριών του. Πολύ το φοβάμαι. Αν συμβαίνει σεις καμία εξηγηση γι” αυτό. Αν δείξει σημεία εκνευρισμού η

σε­κι

κάτι τέτοιο, αυτός είναι πιο ενημερωμένος από μας. Εμείς υπο­θέτουμε ενώ αυτός γνωρίζει. Από τώρα και μετά πρέπει να την

+

προβάλει ασημαντους λόγους για απομάκρυνση, θα της φερεγςαντίρρηση στην αρχη ,για να ανεβεί ο εκνευρισμός της, και μετα

παρακολουθείς βημα προς βημα, Αθηνάδη. Δεν πρέπει να δια­ θα την αφησεις να φύγει. Για μικρό χρονικό διάστημα, ομωεκόψουμε τη φυσιολογικη ροη της επικοινωνίας της με την πεθε­ Ο Θέλω να βιάζεται, για να ®ναι απρόσεκτη. Θα την παρακολου­ρόι της. Μια τέτοια διακοπη σημαίνει επιβεβαίωση κινδύνου. θησεις είτε εσύ είτε ο Φίλων».Είναι μηνυμα. Δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Θα δυσχερά­ «Σύμφωνοι».νεις την επικοινωνία τους,αλλά δεν θα την διακόψεις. Θα ευχο­ «Κάτι ακόμα. Μάθε πού πηγαιναν με τον Εφιάλτη ως εφη­μουν,μάλιστα.μια τέτοια συνάντηση,σημεραη αύριο. Μπορεί, βοι. Ποιο ηταν το μυστικό κι απόκρυφο σημείο συνάντησηςβέβαια,να μην συμβεί τίποτα απολύτως. Δεν βλάπτει, όμως,να τους. Για όλους υπάρχει ένα τέτοιο σημείο. Ρώτησέ την. ηπιαλάβουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης. Το αντίθετο και ηρεμα. Προσπάθησε να μάθεις το σημειο αυτό»βλάπτει. |Εχω , άλλωστε , κι έναν άλλον φόβο. Πρόκειται για την ἐ «ΤΟ ξέρω ηδη» είπε.πρώτη, την εφηβικη της αγάπη. Ακόμα κι αν δεν έχει καμία ­ «Πού είναι ;»

επαφη μαζί του,τί μας βεβαιώνει ότι την κρίσιμη στιγμη θα τον Ἑ «Περίπου είκοσι στάδια βορειοδυτικά, κοντά στην Αντίκυ­αναγνωρίσει ; Την εγκατέλειψε, βέβαια, αλλά κάτω από συνθη­ ρα, υπάρχει ένας μικρός δασώδης γηλοφος. Την Αντίκυρα τηςκες ανάγκης. Ήταν επικηρυγμένος και κυνηγημένος. Δεν είχε Μαλίδας, εννοώ φυσικά, όχι την Αντίκυρα της Βοιωτίας. Στιςπροσωπικό χαρακτηρα η εγκατάλειψη. Δεν αφορούσε αυτην υπώρειες του λοφίσκου βρίσκεται μια κρηνη. Πίσω απ” τηνατομικά. Δεν πηγε με άλλη γυναίκα. Δεν τίθεται θέμα ξηλιας η κρηνη υπάρχει ένας ελαφρά επικλινης χώρος, καλυμμένος αποεκδίκησης. Μπορεί ακόμα και να τον λυπάται για την αναγκα­ με δέντρα και θάμνους αλλά ελεύθερος από βλάστηση εσωτερικα.στικη φυγη του. Γιατί δεν έχετε παιδιά ;» Ενα είδος σπηλιάς από θάμνους και δένδρα. Αν δεν γνωρίζεις

«Δεν μπορέσαμε να κάνουμε παιδιά. Δεν ξέρω τον λόγο. την ύπαρξη του, περνάς από δίπλα χωρίς να τον αντιληφθείς.Ούτε με τον Εφιάλτη είχε κάνει παιδιά. Μην υποψιάξεσαι τα "ιι­και καπως μακριά από την Τραχίνα. Εκεί πηγαιναν. Μου τοπάντα. Δεν έχω δείγματα τέτοιων μύχιων σκέψεών της σαν αυ­ ιη χει πει η ίδια μετά από δικη μου πίεση».τές που υποθέτεις. Δεν έχω αντιληφθεί το παραμικρό». “ «Πίεση γιατί ;»

160 161

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΪΕαΠΑΑΤΗ

«Μην νομίζεις πως είμαι αφελής, Αγησίλαε. Αυτα που λες, «Σήμερα Όλα αυτα θα γίνουν σήμερα. Θα διαπιστώσουμετα έχω σκεφτεί όλα. Δεν μ” αρέσει να τ' ακούω από αλλον,αλλα έτσι,την αντίδρασή της».δεν μπορώ και να αμφισβητήσω την ορθότητα τους. Είμαι εδώ «Είναι προτιμότερο να της δώσεις μια διέξοδο. Μια εγγύη­σε αποστολή. Δεν το ξέχασα ποτέ. Το ιστορικό της σχέσης του ση και ασφαλεια για την επόμενη μέρα. Δεν πρέπει να υποθέ­Εφιαλτη με τη Φοίβη ήταν το πρώτο που με απασχόλησε. Το σει ότι, μετα την αναγνώριση και την εκτέλεση του Εφιαλτηγνωρίζω με ακρίβεια. Ρώτησα επανειλημμένα για τα σημεία εσύ θα αποχωρήσεις μαζί μας κι αυτή θα εγκαταλειφθεί καισυναντησής τους, όπως και για τους τόπους στους οποίους παλι. Πες της ότι σου έχουμε ταξει χρήματα για την εκτέλεση.έπαιζε ως παιδί και ως έφηβος ο Εφιαλτης. Είναι σχεδόν όλοι Πες της ότι το ποσόν της επικήρυξης θα το εισπραξεις όλο εσύ.στο Καλλίδρομο. Του αρεσε να ανεβαίνει εκεί για κυνήγι. Γνω­ Με τα χρήματα αυτα, πες της, θα φύγετε μαζί για την Αθήνα.ρίζει το βουνό αριστα. Γι” αυτό,αλλωστε,μπόρεσε να οδηγήσει Θα ζήσετε εκεί με τον τρόπο ζωής των Αθηναίων. Καλλωπι­τους Πέρσες απ' την Ανόπαια οδό. ίΕχω ψαξει όλα τα σημεία σμός, φανταχτερα ενδύματα, κοσμήματα. καλύτερη οικία.που μου ανέφερε η Φοίβη. Όσα μπόρεσα να εντοπίσω,εννοεί­ Πρέπει να υπαρχει γι” αυτήν καποια προοπτική. Αν τυχόν οται, αφού στο βουνό ανέβαινε μόνος του κι ό,τι ξέρει η Φοίβη Εφιαλτης τής έχει ταξει αναχώρηση για την Ιωνία ή την Περσία,το ξέρει από δικές του περιγραφές. Δεν βρήκα τίποτα. Καμία καλό θα είναι να εξουδετερώσουμε αυτήν την υπόσχεσή του».κρύπτη. Ενδοιασμούς για τη Φοίβη έχω, όπως κι εσύ. Δεν έχω, «Σύμφωνοι».όμως, καποιο στοιχείο εναντίον της, καποια ένδειξη ενοχής ή, «Εγώ φεύγω τώρα. Θα παρακολουθήσω τους μισθοφό­πολύ περισσότερο, απόδειξη. Μέχρι τώρα,τουλαχιστον». ρους. Αν κινηθούν προς το βουνό, θα προσπαθήσω να προηγη­

«Χαίρομαι που δεν με παρεξηγείς. Δύο χρόνια συμμετείχα θώ για να ειδοποιήσω έγκαιρα τα αλλα ζευγαρια. Σε περίπτω­σε αποστολές τηςίκρυπτείαςἔ ίΕναν χρόνο στον Ταύγετο,πα­ κι ση που διαπιστώσεις και επιβεβαιώσεις την παρουσία τουρακολουθώντας τις κινήσεις των ειλώτων, κι αλλον έναν χρόνο Εφιαλτη, κινήσου αμέσως, μαζί με τον Φίλωνα, εκτός βέβαιαστα περίχωρα του Αργους. Τποδυόμουν τον βοσκό, στα υψώ­ αν ο προδότης συνοδεύεται απ, όλους τους μισθοφόρους. Χρη­ματα ανατολικα της πεδιαδας. Παρακολουθούσα τα παντα, σιμοποίησε ακόντιο. Όχι ξίφος. Δεν είσαι καλός στο ξίφος,ενώυποψιαζόμουν τα παντα, δεν εμπιστευόμουν κανέναν. Μου Ε στο ακόντιο είσαι αριστος. Η πιθανότητα μονομαχίας δεν μπο­έχει γίνει βίωμα ή καχυποψία. Δεν είναι μόνον τα χρόνια της ρεί, βέβαια,να αποκλειστεί. Σ' αυτήν την περίπτωση θα έχει οεκπαίδευσης που μας κανουν καχύποπτους. Είναι η ίκρυπτείαί Φίλων την πρωτοβουλία, όχι εσύ. Αν παραστεί αναγκη επικοι­που αλλοιώνει τον χαρακτήρα και σε κανει να βλέπεις συνωμο­ νωνίας, στείλε τον Φίλωνα να μας βρει».σίες και υπόπτους εκεί που τις περισσότερες φορές δεν υπαρ­ «Ενταξει» είπε.χει παρα αθωότητα και αγνότητα». Ο Φίλων είχε παρακολουθήσει όλη τη συζήτηση προσηλωμέ­

«Καταλαβαίνω. Δεν έχουμε να χασουμε τίποτα, έτσι κι αλ­ νος σ' αυτα που λέγαμε. Ήταν έτοιμος για καθε ενδεχόμενο.λιώς , παρακολουθώντας τις κινήσεις της Φοίβης ». Τέτοια αποστολή ,σε ηλικία μόλις είκοσι ενός ετών , αποτελούσε

«Ναι, αλλα υπαρχει ένα κρίσιμο χρονικό σημείο. Πότε θα γι” αυτόν ανέλπιστο δώρο. Ο ενθουσιασμός του ήταν έκδηλος.της αποκαλύψεις τον πραγματικό λόγο της δικής μας παρου­ «ίΕχεις καποια απορία ;» τον ρώτησα.σίας εδώ ,Πότε θα της ζητήσεις να αναγνωρίσει τον Εφιαλτη ;›› «Καμία» απαντησε.

Μακ

162 163

ι ὲ!

›

7

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ

Η θύρα της αγροικίας άνοιξε πάλι. Η Φοίβη βγήκε μ” ένανξύλινο δίσκο. Νερό, σταφίδες και σπιτικά γλυκίσματα ήταν Τ “ Δ

αυτά που μας προσφερε. Βιχε καθυστερήσει αρκετα, ισως γιανα μην διακόψει τη συζήτησή μας. Την ευχαριστήσαμε.

πτουν σκέψεις απόκρυφες, τάσεις ενδιάθετες, φόβους, ελπι­δες. προσδοκίεςῖ οτ Τ ο

. _ .. ..Τ ­ . ..οκ­. οιοω .°. ..ΞΨἌ › .

Σ . Ή: ἔῳἕἶἱῖῃ οο· Ζε ­οτ Κ αν ”μ .πι .<ε:'.„,χ ιο

ο'ε».Δ

¬. ι γ. _. Ν

π.. Ξ; ο .Δ .Λ `.ἐ|...±.% .ἑγἰ ως ..ΙΖἌ ἐέ±==:.ἐἐΣΞ:

ο ­. ό ψ Ν Μ `° οι .;.ε­ιστο

Μας κοιταξε προσεκτικά, οπως μονον οι γυναικες στη× × × × × × ­ 6.; Δ "Υ Δ Τ ῖῖξάζ­ἶἔἔἶἶῖἶθἶἔάθῖ

Σπα τ θα τολ ουσαν να κοιτάξουν ποτε εναν επισκεπτη. Την ο οι ο .γο

· · Χ » ~ το­...το τι με ...ιο .κοιταξα κι εγω. Να κοιτατε παντα στα μάτια μας ελεγαν οι Τ

| | ­­ ι­ γ ἱοοι ο ­ ± ­ ­ Ζωρζ

χ °° .Δ Δ εε".¬ .. τν: οι πο . ·Ν ἔἱ ”. ο . εο 6

τοειἶ

Φ».

ι ιἔφἶδδ

Κοίταξα τα μάτια της. Δεν υπήρχε φόβος,ούτε περιέργεια. ό τη ¿ ό Ώ .¿.¿η¿γ.¿ἰς.Ζ¿;ὲ=ήγ0

.. Τ ο κ Τ οι Δ Τ . ± ;.Δεν υπηρχε αδιαφορία, ούτε προσμονή. Υπήρχε ειρωνεία. Το ο Τ Δ. γι ο

πρόσωπό της ήταν βλοσυρό και σοβαρό. όπως κάθε γυναίκας ; .

. ο ` ”ετ..ἰ;±·τ Τ .ιπου αντικ ι ει ένου .Δεν ελοόσε Τα άτιατ ,ό ω , ε­ . ιο Η

. ν . α ν ν ι ν ἔτ Δ . 3

λοόσαν, αδιόρατα και σάρκαστικά. "Δεν θα τον πιάσετε ποτέ' «Δ '

διαβασα μεσα τους. Ειναι κοντα σας, ειναι διπλα σας, αλλαΒ. .χἢ › , „ .Ξ

€ Κ ἴξλ ΙΧδεν θα τον πιάσετε ποτε. Ειναι πιο εξυπνος απο σας .

Ξ­Μνησα για το βουνό ποοβληματισμένοε­ ,

164

Ψ . ¬ . > ο. .ξ ει=ε<±.οἔ· ¬­4

ηη ε ” Ν δ > Τ οἕ

οι το τ .Υ Ό Ξ γ

ι 4τ

. . ο ΜΗ ­. Μ

~ ­ ¬. Φο . . ι ι·ςι×±...υ ω Τ ως Μακ. ­.· ..­. ­4 Δ·.ο . ο Δ ~ ι .ι Δ . „ Μο. °­;±γ_..:ο.η.Ξ..­±_· .±­Δ­τ­τη .. · .· τ· γ

ΜΔ .;. ι” ο­ ; . . . . . 2· ..ωἶτο .­ τω» ×.­:3; ὲι¬ . οι αφ ο ο τη .οοοοοτοι ία» ι ττ έ · ­Α­±·6„τ.ἔΞ­°· ..πωεεεοοοιο ­

­ ­ ¬­ .γ .Λ .­± ...ιι ε· ..±. . . ο κο ­<.­‹....ο· Ζ ­­ι. . ε'ἴ το Δ . ' ` έἴἶ. . . .μι­'Ξ ιι5ο#.οἔ¬±<.„~.ἑΞ_..;9 .==εΰτειἴιεο°ν ¬: τατφ :.­ω.ςΜ .. .πε ο· · ·..ο . ·ιι ¿ . ο .›­ο ~± ±¬· ±±­τ....«·­·τ ¬ . νικ: κ .. ±·± α Ξ;­.±.3Ἐ:;.:ι ς;

%“¬‹

ο. ι . .

·ι ” ` και ςῖεοοἐουμμἔς `1

­ κ ι Δ οι­ ς›τ 1 γ

Χ .τ . ο ... . γ› οοιο .. .. .. ..ιο κο...

τι ο· ο Π Ύ '­εὲε ο­ ο ο; ..4.;το±±ο:Φεὲει=¬­. ο...._κ.οῖγε;¿ιεεἕ::ιιηχι:­Θε·” ι ο «τ­οὶῖ Η . λ ο ιωεο.ελιιεοιπ­εκιοε;±;.±±ο­ν­:±κὲτ;εηῖο .. Μ'

. ω οι «§;τ=»χ .·Ξκ;ι6.κ.Π ~±..'.:5τι­Μο ωομ χο;ι.;;;οοιμγἕ›± Δ. ­ ;ιω<ἔ<„.ο­3<·¬ . .ιεο ε±οε=­ιο. ιο οο ­›±±ι­~ ο κι ωθ­ οι ειτε

κ · ­ ­ ­ οι ο κο οωδἐ . εο ·=·.­οοτ ο οι·¬ε.ι οι ι® Η ­.ο γ 3.. ρε. ιγω€ὲ.ε.ι ἑω . Ἐ. Ά Τ _. νε.ις­> ο >ἱ.

ο

Δ έ ·ἐ°ιιοἐ3εοτεκ¬ιζ..ηι± ¬,ο±:ἑγ±=­ζι. .:±ο μ. εοιἕ­ · ιο ο.ιο . Τ . ι 8 ο.±±ϊ=εεεὲὲεἑε>οε±η Ἱτελ Τε

. ο ο οι.. "ιο­ος­ ι ορο.. κατ·ι

¬ ;.„...εε.ε ..Μ .·¬...»ι.γο........... 7 ,.¬

.:. . ...οτ`.±„..ι.;ι;;δἱἱἑἕἔ Ξὲϋι ι·:ο·ι¬ ο κει. . ­· ¬·: το 7 ;‹...ε.­ οο · Ι τ·

.. . ··.­ ῇγ. .._ Ή; .οι .ι τε. ιτ.­ο­ .

αἔο*

αεκ,

­ .. ο. . .ηωῳ ....ω.;το.ι ο ±.· ..±¬.:.ι­ . το.. ­­¬¬·±. . ._. σε κι

υ κε±2τ.± ..± γ ­ὶ‹ῇιι·\ἶ;τ·«ιΦ ·± ± ·ι._κ.._.¿_ι ε ἔςο 5·άι Δ ` Υ εειιεοοι .ο .οῳ×ι_οε·~°1 ο ό ­ισ· °==¬η±.¬;·.­οοο

. Το “ Τ Δ ' ο· άι? ἔῖιο ­Α'.

οειοοοοοοοι οιο κοοποοιοο­ Έοο ιοοοοο τον οοοοο. οχι οοο γ Τ ο

πρόσωπο γενικά ή στο στόμα που μιλά. Μόνο στα μάτια. Κα­ Δ 9

νένας άνθρωπος δεν μπορεί να κρύψει τα μυστικά που αναμέ­ ΔΪ Το

νουν εκεί. Αναμένουν το έμπειρο βλέμμα , αυτό που θα τα απο­ ἶοοειο· . ” .Ώ Μ

κρυπτογραφήσει. Μάθετε να εντοπίζετε τη φλόγα της ζωής, ­ο με ἑ^­οο.„ ` 5: Χ

που λάμπει μες στα μάτια. Η ένταση και η χροιά της αποκαλό­ οι μ:;.:Ϊι#, 33 Μ ό . Ζ 2 .;±±.;.ηι..;ηἐὲἔοἐι±ξὲχ¿9;Δεμ;

τ ἔ

ση ΑΝΑΒΑΣΗ

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΑΤΗ

πό την οικία του Αθηνάδη μέχρι την είσοδο της χαράδραςΑ του Ασωπού, ο δρόμος είναι ομαλός. Συνεχίζει ο δρόμοςαυτός προς τις Θερμοπύλες και τους Αλπηνούς. Περνά σε από­σταση ενός σταδίου, περίπου, απ” τη χαράδρα. Στο σημείοεκείνο διακλαδίζεται το μονοπάτι προς το βουνό. Διακρινότανεύκολα. Το έδαφος ήταν υγρό και μαλακό. Προσχώσεις τουΑσωπού. Πλησίασα περπατώντας ανέμελα , όπως θα έκανε κά­θε κάτοικος της περιοχης. Δεν είχα λόγο να κρύβομαι, ούτε οιμισθοφόροι είχαν λόγο να με υποπτεύονται. Προσέγγισα τοσημείο που μου είχε υποδείξει ο Αθηνάδης. Η βλάστηση ήταναραιη. Λίγοι Θάμνοι και καλαμιές. Δεν υπηρχε κανείς. Βρηκαεύκολα τον καταυλισμό. Τπολείμματα καμένων ξύλων, ίχνηαπό οπλές αλόγων και ημιόνων, ανθρώπινα ίχνη, περιττώματακαι απορρίμματα ηταν διασπαρμένα παντού. Οι μισθοφόροιείχαν φύγει. Άγγιξα τα αποκαίδια. Δεν ήταν πια καυτά. Αρα , ηαναχώρηση τους είχε γίνει πριν από αρκετη ώρα.

Βάδιζα γρηγορα ακολουθώντας τα ίχνη. Ήταν τόσα πολλάκαι τόσο ευδιάκριτα, ώστε δεν υπηρχε περίπτωση να τα χάσω.Κατευθύνονταν προς ένα μονοπάτι με δεξιά απόκλιση, όπωςαντικρίζουμε το βουνό από την πεδιάδα. Κοίταξα ψηλά. "Θαδεις τρεις κορυφές' μου είχε πει ο Αθηνάδης. "Το μονοπάτι πουπαίρνετε για να κατεβείτε στον βράχο, βρίσκεται δεξιά από τημεσαία κορυφηἔ Διαπίστωσα ότι οι μισθοφόροι είχαν πάρει αυ­την την κατεύθυνση. Πέρασαν σε απόσταση μόλις τριών στα­δίων απί το σημείο της επικοινωνίας μας με τον Αθηνάδη. Αρ­κούσε να ακολουθησουν για λίγο την αριστερή όχθη του Ασω­πού ,για να το βρουν. Βέβαια δεν είχαν κανέναν λόγο να κάνουνκάτι τέτοιο, αλλά ακόμα κι αν από περιέργεια επισκέπτονταν

«Οι Λανεοοομονίοί έχοον νΐοο αφιερωμένο οτον Φοβο­­; Τον εκείνο το σημείο, δεν θα έβλεπαν τίποτα απολύτως. Χρησιμο­Φόβο δεν τθν τιμούν ωἔ μια απο Τς θοοΐηΐοἔ που εἔοοχίζοον ποιώντας το νερό του ποταμού σβήναμε πάντοτε τα σύμβολα.θεωρώνΐα­Ξ Τον βλοίβεοά αλλά πίσΐενουν 0" η πολιτεία δίατη” Δεν είχα καμία αμφιβολία ότι ο Αρίστων θα είχε κάνει το ίδιο.ρείτη συνοχή της, κυρίως, εξαιτίας του ».

Πλούταρχος , Βίοι Παράλληλοι, Αγις και Κλεομένηςι

Το μονοπάτι ανέβαινε φιδογυριστά στο βουνό. Η βλάστηση30 (9) . 1 ηταν θαμνώδης. Δεν υπηρχε επαρκης κάλυψη. Δεν είχα, ωστό­

¬ ὁ·ι166

Α 167

Π .Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ 1 ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

σο , λογο να ανησυχώ. Υπέθετσι στι σι μισοσῳσρσι ειχαν απσμσι­ τη φτέονα. μετα με το πλάι του πέλματος και . τέλος. με το πέλ­κρυνθεί αρκετά. Δεν με απασχολούσε μήπως με εντοπίσουν, με μα ολοκληρο­ Έτσι. Ο ήχο; που κανει το πέλμα πάνω στα πε­απασχολούσε μήπως δεν τους εντοπίσω εγώ. Βάδιζα γρήγορα, ομενα φολλα ναι τή Χαμήλή βλαοεήοήν ελαχιοτοποιείται. Πή­αποφεύγοντας τη λάσπη όπου αυτό ήταν δυνατόν. Χιόνι,τόσο Υαινα απο χοομο οε κοομοι οεαμαεοοοαν αφοογκοαζομοον.Χαμήλαν οεν οπήοχε­ οσφραινόμουν και συνέχιζα. Μέσα από τα φυλλώματα διέκρι­

Ακολούθησα το μονοπάτι για πέντε περίπου στάδια. Η κλί­ να ένα άλογο. Είχα πλησιάσει πολύ. ίΕπεσα στο έδαφος καιση ήταν μικρή σ® αυτό το σημείο. Δεξιά μου είδα την κοίτη ενός αρχισα να έρπω προς το σημείο εκείνο με τους αγκώνες. Αργά­μικρού χειμάρρου. Χωρίς νερό,αφού δεν έβρεχε. Σκέφτηκα ότι αοΥα πλήοίαοα οί εναν θαμνον Υλίοεοήοα μέσα του και προ­βοιοιζοντοις οτην κοίτη αυτή θα μείωνα την απόσταση που με σπάθησα να δω απ' την άλλη πλευρά του. Τα άλογα ήταν πολύχώριζε απο τους μιοθοφόρσυς. Συνέχισα έτσι για απόσταση ανήσυχα. Είχαν αντιληφθεί την παρουσία μου. ίΕμεινα ακίνη­δύο περίπου σταδίων. Η βλάστηση απείχε αρκετά από τις τος εκεί­όχθες. Δεν μ° ενοχλούσε. Η κοίτη ήταν πετρώδης, διευκολύνον­ Όταν βεβαιώθηκα πως δεν υπήρχε καμία ένδειξη ανθρώπι­τας το βάδισμα, αλλά η κλίση του εδάφους μεγάλη. Ανέβηκα, νης παρουσίας, βγήκα έρποντας από τον θάμνο. Σηκώθηκα, μεγρήγορα στην κορυφή του υψώματος. Σταμάτησα. Μπροστά το ξιφοςςστο χέρι. Πλησίασα το σημείο. Ήταν ένα μικρό ξέφω­μου οινοιγο­ιοιν μιοι σχετικά επίπεδη έκταση, με μικρή κλίση και το. Οκτώ αλογα είχαν δεθεί περιμετρικά πάνω σε κορμούς, μεμήκος περιπου επτα σταδίων, μέχρι την επόμενη απότομη το σχοινι αρκετά μακρύ, ώστε να τους επιτρέπει να κινούνταιανωφέρεια. Είχα κερδίσει αρκετό δρόμο ακολουθώντας τον ελεύθερα. Δοχεία με νερό είχαν στερεωθεί με πέτρες στο κέν­χείμαρρο, κάτι που ήταν αδύνατον για όποιον είχε μαζί του έλγ 'εοο εοο ξεφωεοο­ Τοοφή είχε αφεθεί οεο εοαφοε· Αποοήοα­ημιόνους και άλογα. Κοίταξα με προσοχή. Το μονοπάτι δια­ Ι” Τα αλογα ήταν ασφαλή όσο διαρκούσε η μέρα, αλλά τη νύχτακρινόταν ένα στάδιο δεξιά μου και μετά χανόταν μέσα στις βε­ οι λύκοι θα τα αφανιζαν.λανιδιές. Κατευθύνθηκα προς εκείνο το σημείο, πάντα σε ευ­ Δύο εκδοχές υπήρχαν. Είτε οι μισθοφόροι θα επέστρεφαν

θοΥοαμμή πορεία. αΥνοώντας το μονοπάτι. Δεν φαινοταν κα­ προτού νυχτώσει, είτε υπήρχε κάποιος φύλακας των αλόγωννείς γύρω­ κοντά. Δεν είχα, όμως, χρόνο για χάσιμο. Ακολούθησα τα ίχνη

”Εφτασα στη συστάδα των δένδρων. Σταμάτησα. Το μονο­ των ήμιονων. Ήταν βαθιά, άρα τα ζώα βαρυφορτωμένα. Ασπί­πάτι ήταν γεμάτο ίχνη. Αφουγκράστηκα. Άκουσα το χρεμέτι­ δες. δορατα. κράνη. θώρακες και εφόδια,προφανώς_σμα αλόγων κι ένιωσα τη μυρωδιά τους. Αριστερά, μέσα στα Βγήκα ατι) τη συστάδα των δένδρων. Μπροστά μου, σε

δένδρα. Προχώρησα με προσοχή. Από κορμό σε κορμό. Πλη­ απόσταση τεσσάρων σταδίων, αντίκρισα μια δίδυμη βραχώδησίασα προς το σημείο. Ακουσα το χρεμέτισμα ξανά. Πιο έντο­ κορυφή­ Ανάμεσα στις δύο κορυφές οχηματιζόταν ένα μικρόνο. Σταμάτησα. Προσπάθησα να ξεχωρίσω ανθρώπινη φωνή. πλάτωμα. Τπέθεσα ότι κάποιο ρυάκι θα ξεκινούσε από εκεί.Δεν άκουσα τίποτα. Προσπάθησα να οσφρηστώ ανθρώπινη Προσπάθησα να το εντοπίσω. Δεν έπρεπε πια να ακολουθώ ταπαρουσία, κάτι στο οποίο με επιμονή μάς είχαν εκπαιδεύσει ίχνη. Θα έχανα χρόνο. Γνωρίζοντας τη γενική κατεύθυνση προςστον Ταύγετο. Δεν οσφρήστηκα τίποτα. Συνέχισα περπατών­ [ήν οποία βοιοκοταν ή λίμνή. αποφάσισα να κινηθώ σε ευθύ­τας προσεκτικά. Εβγαλα τα υποδήματα. Πατούσα πρώτα με Υοαμμή ποοεία­ Όποο ήταν οοναεον­ Δεν ήθελαν ομωθ να δια·

168 169

ΠΔ.ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ * ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΦΜΛΤΗ

κινδυνεύσω κάποιον σοβαρό τραυματισμό. Ούτε, βέβαια, είχα στόχου. Προχωρούσα αξιοποιώντας τις εμπειρίες που είχαχρόνο για να ανοίγω δρόμο μέσα από τη βλάστηση. Ήτσι, φό­ αποκτήσει στην "άγωγήῖρεσα τα υποδήματα κι αποφασισα νί ακολουθήσω τα ρυάκια Όταν έφθασα στο σημείο αναμεσα στις δύο κορυφές,διαπί­και τους χειμάρους, αν έκρινα ότι θα με οδηγούσαν προς την στωσα ότι η εκτίμησή μου ήταν μάλλον σωστή. Μεσολαβούσεκατεύθυνση του οροπεδίου. ένα μικρό πλάτωμα μήκους έξι σταδίων και πλάτους τεσσά­

Πριν καλά­καλά ξεκινήσω, είδα δεξιά μου, σε απόσταση ρων. Το μονοπάτι φαινόταν στο βάθος,δεξιότερα απ“ ό,τι είχατεσσάρων περίπου στάδίων,δύο βοσκούς με τα σκυλιά τους,να υπολογίσει, να χάνεται μέσα στα έλατα. Κινήθηκα προς τακατευθύνονται προς τη συστάδα των δένδρων στην οποία βρι­ εκεί. Είδα τα ίχνη. Εγκατέλειψα το μονοπάτι. Ἑἰινήθηκα ευθύ­σκόμουν. Αυτή είναι η απάντηση στην απορία μου, σκέφτηκα. ¬ γραμμα ανάμεσα στα πρώτα έλατα, πλάι στο μονοπάτι. Βαδί­Ήταξαν χρήματα στους βοσκούς για να τους φυλάξουν τα άλο­ ζοντας μερικά βήματα δεξιά απ” αυτό, προσπαθούσα ν” ακού­γα. Με τα σκυλιά κοντά, οι λύκοι δεν μπορούσαν να πλησιά­ σω ομιλίεςή κάποιον άλλον θόρυβο που θα σήμαινε ανθρώπινησουν. Άρα, οι μισθοφόροι θα έμεναν όλη τη νύχτα στο βουνό. παρουσία. Σκεπτόμουν ότι μέσα στο δάσος υπήρχε πιθανότη­

Προχώρησα προς το σημείο εκείνο όπου υπέθετα πως πρέ­ τα να χάσω τον προσανατολισμό μου, γι” αυτό ακολουθούσαπει να καταλήγει το ρυάκι που σκόπευα νί ακολουθήσω. πορεία παράλληλη προς το μονοπάτι. Απ) το συγκεκριμένο ση­Αγνόησα τους δυο βοσκούς. Με είχαν δει, βέβαια, αλλά η από­ μείο μέχρι το σημείο ενέδρας του Διηνέκη και του Τάλω ,η από­σταση ήταν πολύ μεγάλη. Δεν μπορούσαν να διακρίνουν αν εί­ σταση ήταν περίπου δεκαπέντε στάδια, αλλά η κλίση του εδά­χα ή δεν είχα ακόντιο. Αογικά θα υπέθεταν πως είχα, άρα θα φους έντονη. Θα χρειαζόταν αρκετός χρόνος για να διανυθεί,έκριναν ότι είμαι κυνηγός απ” την Τραχίνα. αν συνέχιζα να κινούμαι ανάμεσα στα δένδρα.

Διέσχισα το πλάτωμα. Το ρυάκι ήταν εκεί που είχα υπολο­ Μετά από λίγο η κλίση του εδάφους έγινε ηπιότερη. Τώραγίσει ότι θα είναι. Η κοίτη του ήταν πετρώδης και η κλίση του βάδιζα ταχύτερα. Θαμνώδης βλάστηση δεν υπήρχε. Είχα ιδρώ­εδάφους πολύ μεγάλη. Η ανάβαση δυσκόλευε τώρα αρκετά. σει. Ο χιτώνας ήταν πια κολλημένος πάνω στο δέρμα μου. Φο­Κινδύνευα, κάθε στιγμή, να γλιστρήσω και να κατρακυλήσω. βύμουν μήπως με αντιληφθούν οι μισθοφοροι πριν τους αντι­Πυκνή βλάστηση πλαισίωνε την κοίτη. Αναγκαζόμουν να σκύ­ ληφθώ εγώ. Προσπαθούσα να τους ακούσω κάνοντας μικρές,βω, να αλλάζω συνεχώς όχθη, να απομακρύνω τα κλαδιά. Αν στιγμιαίες στάσεις. Δεν άκουγα τίποτα.είχα τις περικνημίδες μου και την περικεφαλαία,η ανάβαση θα Βγήκα απ” το ελατόδασος. Μπροστά μου ανοιγόταν έναήταν πιο εύκολη. Δεν μπορούσα,όμως,να καθυστερήσω για λί­ πλάτωμα, άδενδρο, με μήκος πέντε περίπου σταδίων και πλά­γες εκδορές. Ήθελα να βρεθώ στο οροπέδιο πριν τους μισθο­ ι·‹›ς τεσσάρων. Ἡνα ρυάκι το διέσχιζε. Υπήρχε παντού χιόνι.φόρους ή έστω λίγο μετά απ' αυτούς. Πίστευα ότι περνώντας Στην άλλη άκρη του οροπεδίου υψωνόταν ένας μικρός λόφος.ανάμεσα στις δύο κορυφές θα έβλεπα πάλι το μονοπάτι, στο Ντο σημείο εκείνο ενέδρευαν ο Διηνέκης και ο Τάλως. Ακριβώςσημείο που αρχίζει η τελική ανάβαση για το οροπέδιο. Όλη η πίσω απ“ τον λόφο ήταν η λίμνη. Ήμουν βέβαιος για την τοπο­εκπαίδευσή μας στον Ταύγετο αποσκοπούσε στην απόκτηση γράφία, γιατί αριστερά υψωνόταν μια ψηλή, χιονισμένη καιαυτής ακριβώς της ικανότητας. Χάναμε και βρίσκαμε πάλι τα λεία κορυφή. Αυτή έκλεινε τη λίμνη προς τα βορειανατολικά.μονοπάτια, κινούμενοι πάντα πρός τη γενική κατεύθυνση του Το μονοπάτι είχε χαθεί από το χιόνι και είχε αποκαλυφθεί και

170 171

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΈΛΟΣ ΤΟΤ ΈΦΙΑΛΤΗ

παλι απ” τα πατήματα. Τώρα τους είδα. Στις υπώρειες του λό­ νες προέβλεπαν ότι, αν υπήρχε πιθανότητα φίλιας συμπλοκήςφου, δυο σταδια μόλις απ® τη λίμνη, οι οκτώ μισθοφόροι ξε­ επρεπε νοι προηγηθεί προειδοποιητικη βολη,φόρτωναν τρεις ημιόνους. Έπαιρναν τις ασπίδες, τις περικε­ 'Ετσι εγινε. Το βέλος πέρασε δίπλα μου ακριβώς και καρ­φαλαίες και τα δόρατα. Δεν έπαιρναν τους θώρακες και τις πε­ φώθηκε στον κορμό ενός δένδρου, δυο βήματα πιο πίσω. Ταυ­ρικνημίδες. Άρα, δεν προέβλεπαν αμεση συμπλοκή ή δεν ήθε­ τοχρονοι οιπουοτηπε η φωνη του Τοιλω_λαν να την προκαλέσουν. Ένας έδενε τα ζώα και φρόντιζε για «Σύνθημα ¿»

την εναπόθεση τροφής και νερού. Σε λίγο θα ήταν έτοιμοι να «Αλφεός» απαντησα.κινηθούν. «Παρασύνθημα ;››

Δεν μπορούσα πια να συνεχίσω στην ίδια πορεία. Έπρεπε «Μσιρων»_να παρακαμψω τους μισθοφόρους και να κινήθώ πρυς τη σπη· Σηκώθηκαν κι οι δυο μέσα από τα χαμόκλαδα στα οποία εί­λια από αλλη κατεύθυνση. Αποφασισα να κινηθώ νότια, να χαν κρυφτεί. Δεν τους είχα δει. Ήταν καλυμμένοι με κλαδια.μπω και παλι στο ελατόδασος, να στραφώ ανατολικα, να πε­ «Δεν μπορούσαμε να σας διακρίνουμε με σαφήνεια μέσαρασω νότια από τη λίμνη και μετα, κλίνοντας αριστερα σε ορθή στη βλαστηση» είπε απολογητικα ο Διηνέκης. «Δεν φορατεγωνία, να κατευθυνθώ βόρεια προς τη σπηλια. Έτσι, όχι μόνο οτολη_ Συγγνώμη»_θα παρέκαμπτα τους μισθοφόρους, αλλα παραλληλα θα επι­ «Τί συγγνώμη ;» απαντησα. «Συγγνώμη που τηρήσατε τουςκοινωνούσα και με το ζευγαρι που ενέδρευε­ κανονισμούς; Αν είχατε ενεργήσει διαφορετικα, θα έπρεπε να

Οι μισθοφόροι εξακολουθούσαν να προετοιμαζονται. Μπή­ ζητηοετε συγγνώμη Τί βλεπετε ¿»_

κα στο ελατόδασος, δεξια από ΤΟ μθνθπάτι­ Κίνήθηκα ευθύς «Τίποτα. Ούτε έχουμε ακούσει κατι. Υπαρχει, όμως, κα­γραμμα για τέσσερα περίπου σταδια. Τώρα η κίνησή μου ήταν ποια οσμή από ζώα. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι. Πρέπειπιο γρήγορη , αφου δεν υπήρχε περίπτωση να συνανΤήσω πλέον να είναι μακρια. Δεν καταλαβαίνουμε τί ζώα είναι».κανέναν. Κοιτώντας αριστερα διαπίστωσα πως είχα προσπε­ «Είναι ημίονοι» είπα. «Έχουν φθασει οι μισθοφόροι. Σε λί­Θἀσεί· τη θέση των μίσθοφόρων­ Με χώριζε ένα μικρό ξέφωτο Γ γο θα περασουν μπροστα σας,ακολουθώντας το μονοπατι. Έί­απ” τις υπώρειες του λόφου, εκεί ακριβώς όπθυ τελείωνε ΤΟ ναι οκτώ. Έσείς θα μείνετε εδώ. Θα προχωρήσω για τη σπηλια.πλατωμα. Βγήκα απ” το δασος,διέσχισα το ξέφωτο κι αρχισα ν” Αν οι μισθοφόροι παραμείνουν γύρω από τη λίμνη, θα παρα­ανεβαίνω στον λόφο. Αν δεν είχα κανει λαθος στους υπολογι­ μείνετε κι εσείς κρυμμένοι στην ίδια θέση. Αν τους δείτε νασμούς μου, το ζευγαρι πρέπει να ενεδρευε στην άλλη πλευρά) προσπερνούν τη λίμνη και να κινούνται ανατολικα, προς τησε απόσταση ενός περίπου σταδίου. σπηλια, θ” αλλαξετε θέση. Θα μετακινηθείτε αρχικα στον λόφο,

Πλησίασα προς το σημείο της ενέδρας απρόσεχτα. δίχως βόρεια από τη λίμνη. Εαν τεθεί θέμα αντιπαραθεοης,ο Ταλωςπροφυλαζεις, αφού υπήρχε κίνδυνος να επιτεθεί εναντίον μου θα κινηθεί μέσα απί τα έλατα για να συμπαραταχθεί με τουςο Διηνέκης. Ήθελα νί ακούσει ο Ταλως από μακρια τα βήματα υπόλοιπους. Το σήμα της αντιπαραθεοης και της συμπλοκήςμου. Αυτή ήτανη υπηρεσία που του είχε ανατεθεί. Ακούγοντας μοι είναι δυο συνεχόμενες κραυγές λύκου. Σ” αυτήν την περί­καποιον να πλησιαζει, πρώτα θα προσπαθούσε να τον εντοπί­ πτωση , εσυ Διηνεπη θα μείνεις στη θέση σου κοιι, όπως εχουμεσει και μετα θα τον υποδείκνυε στον Διηνέκη. Βέβαια , οι κανό­ Η πει , θα εξσντώσεις όποιον προσπαθήσει να διαφύγει. Πρόσεξε,

172 173

›

›

Π.Δ. ΜτιΑΛτΑκοΣ ἑ

Φ

ι. ὶ

όαωε· Στονααταυλισμό τοαεβαἠααένα σπασμένο βέλΟε·Ἀρα= θαν ν ν ν ν δ ν γ 5: . ...ια±.;εἔςἰἐϊ;ς3τςς ῖςῷἶυπαρχει, αναμεσα τους τοξοτής. Αν ο τοξοτης εν εμφανιστει ι Μ .ααα αε εααε αεαλααααεε αν αααααη αειεε εαεα ιααθααααααεε υ 7 ι ι ±±; .

× × × × × × · · ....ε¬ ε τι Δ ε · ι α ε τιν» να τετ›±=ιεὲιε‹ω.ι.„ἑιέ§κι οχι οκτω, προσπαθησε να εντοπισεις τη θεση του. Χτυπησε ι ι ειἑιαα .ι ε ι ¬ ε

πρωω αυτον· Αν Ο Τοξοτηἔ είναι εμφανης= δίπλα στους υπο­ ε ία “ὶἠ .» × × × | ί γα ι ἑ ι ι .. . Η . .Ν­;ἑἘ„.ἔ.αιι:ε­ειλοιπους, θα τον χτυπησεις χωρις σημα δικο μου, σε περιπτωση Ζ ι

φ

ι.α

ν ν ν | ν α ν α ..·α ι α Δ ..εἰιεεἕῖεαεεεωιεαιπου κανει καποια επιθετικη κινηση οταν αντικρισει τους οπλι­ α χ

. 5 τι ῳ · α.αζίῖ;..ςῃοηςφ. . ιὅι ΕΤΞ α . Δεν θα Τον α σεί να Ο”ΤΟ ΞΟΟΞΕ καί. να ΞΚΤΟ ΞΟΟΞΙ. ΤΟ§

βέλος. Να θυμασαι ότι οι περισσότεροι τοξὀτες­μισθοφόροι . Ϊ Ώ . ταείναι Κρήτες Ξέρεις πολύ καλα τη φήμη που έχουν οι Κρήτες Ζ ι·;ζ.ζιῖ·ε: ' .. 1 .

τοξότες. Είναι Δωριείς. Εκπαιδευονται στρατιωτικα από μι­ ΝΑ ἴξί;­ιι

κρα παιδια, όπως εμείς. Μην υποτιμήσεις τον τοξότη τους». εφ

«Μαλιστα» είπε. ί ε. κιΞεκίνησα για τη σπηλια. Κινήθηκα για λίγο νότια, μετα · ι ς¿ ,ζεί ι “

ανατολικά. Προσπέρασα τη λίμνη βαδίζοντας παντα μέσα στο ¿ Ϊ .Ξ

τ_:ς;:Μ

| α ε ε ε .ελατοδασος. Προσπαθησα να κινηθώ προς τη γενικη κατευ­ να ± .

θυνση της σπηλιας Αν εκανα λαθος προσανατολισμου. οι μι­| ­ ί ί | ­ ί

σθοφοροι θα με προσπερνούσαν. Δεν είχα, όμως, αλλη επιλο­γή. Δεν ήθελα να εμφανιστώ σε ανοιχτό πεδίο. Ούτε να με δουν θ Μ

ήθελα, ουτε να αντιληφθούν φρέσκα ίχνη πανω στο χιόνι,τη λα­ αν . ε

>ὅ›σπη ή τη βρεγμένη χλόη που περιέβαλλε τη λίμνη. Ακολουθησατις οδηγίες του Αρίστωνος σχετικα με τον εντοπισμό της σπη­ ααα­.ς

λιας. Το προηγούμενο βραδυ την βρήκαμε ακολουθώντας αυ­ Δ

εεε αε ααααεε­ Άααα θα εαν εβαααα ααι αααα­ τα .

Έφθασα μετα απο λίγο. ια” ” .

ΞΆνι

ασεθ .

ιξ

. , . Ντ.: α . . ετίαα· αιε ια

; . α .. = ειτε· ›­

αι δι

Ἡ

ι

3

Ψ:ηῖ¿¬τη

ἰῖζι.

αι ¬ εξι ..ες ¿»±ἰ;ω±=ε:.α.±Ξγεαζἐιιἐιἶ. ­ιμεεἐἐἱγ Ἑεε κ‹°ια# δι ἐξ αιη

τα 2 ­ .ι; :;±αιὲ.¬±=ι .­ ι ι ει ι τα Ζ ι· :×αεευ·ε ει. ι· ῳιεεαε. κιτ . εειαε­.Ε:¬±” αει: ετι `ι . Ξἐὲιιι τα μια 1 εαεεἴαχἔἔἕζἑ ῃέαἔἐἑἔιἔεαεαἔέ

„ ι 4 ±ἔ ι '.αἱηἔ,ἔαΛ οφ ..

ι ==ι=ζτ±ἰ°·; :ς.εε:_,ε.εηε:.ἑἔἱἐ:? ;ι¿±ὥιΞ;αἐ;;εεε αν τα

. ι ± . τ...ςΙν±›±α%.τι±ει:.. ..γ .ετ _ ι . .. ­­ . ­~­ιι ν. ·ι. ­ τι αϊα ;ε:εεν5ει±ε;±:.αειι± . × ως ·.ι±.± αειαειε 4±=ὲ;ιι:..τ:ε±ὲ=“ · ` (ΜΧ ααα εἴ ί ¥Ξ9.ῖ±537ε|,χ:Σα ±.·α±¿:ι=±×7· κε:­ . .·.±;;Σ±τ9γςε:ε:τ±ιεεε:±α¿ἐ:ἑε­ἶι:..„ἶἔ°ἦ±ι;ι,μ

ι · ε ··

«Μα

.ια ι εμω ε...ι;ι Δ.:¬ε›» ὶεη Ἱιιἶμεν

174

ίέ

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΒΦΙΑΛΤΗν.

πηρεσία σκοπού είχε ο Αεωτυχίδας. Οι άλλοι τρεις, ο Αρί­Τ στων. ο Αναξανδρίδας και ο Αγις κάθονταν ο ένας κοντάστον άλλον,τυλιγμένοι με τους μανδύες. Καλεσα τον Λεωτυχί­δα μέσα στη σπηλιά. Οι μισθοφόροι ήταν μακριά ακόμη. Δενυπήρχε άμεσος κίνδυνος.

«Ακούστε» είπα. «Οι μισθοφόροι έχουν φθάσει στη λίμνη.Είναι οκτώ. Ήδεσαν τα ζώα στις υπώρειες του λοφίσκου πουκλείνει τη λίμνη προς τα δυτικά. Προετοιμάζονται. Δεν ξέρωποιες είναι οι προθέσεις τους. Ο Διηνέκης και ο Τάλως παρα­

" μονεύουν στη θέση που τους υπέδειξα. Εἰμείς θα παραμείνου­με κρυμμένοι. Αν οι μισθοφόροι ανιχνεύσουν την περιοχή τηςλίμνης και στρατοπεδεύσουν εκεί, θα τους αφήσουμε ανενό­χλητους. Σ, αυτήν την περίπτωση εγώ θα φύγω μέσα απ” τοελατόδασος. Θα κατεβώ πάλι στην πεδιάδα. Αν όμως κινη­θούν επιθετικά, θα δώσουμε μάχη. Αμέσως μετά, αφού τελει­

Α ώσουμε μαζί τους, θα ξεκινήσουμε για την πεδιάδα, ενώ στοΚαλλίδρομο θα παραμείνει ένα μόνο ζευγάρι. Σε κάθε περί­πτωση , πρέπει να διαπιστώσουμε τις προθέσεις τους. Αυτή εί­ναι η αρχική εκτίμησή μου. Αν υπάρχουν άλλες σκέψειςή προ­τάσεις. μιλήστε».

«Μήπως θα ήταν προτιμότερο» ρώτησε ο Αρίστων «ακρι­βώς για να διαπιστώσουμε τις προθέσεις τους, κάποιο ζευγάρινα εμφανιστεί και να τους αιφνιδιάσει ;››

«Ποια θα είναι η συνέχεια σ” αυτήν την περίπτωση ;»Ϊί ΜΙ Σ Θ Ο Φ Ο Ρο Ι «Αν κινηθούν επιθετικά προς το ζευγάρι, θα τους εξοντώ­συυμε. Αν όχι, θα συζητήσουμε μαζί τους για να εξακριβώσου­με τον λόγο της ανάβαοής τους στο οροπέδιο. Θα μάθουμε,

«...και να ζουν μεταξύ τους όλοι ιίσοι και με ιση περιουσια, επι­­ έτσι , ποιες είναι οι οδηγίες τους. Ακόμα κι αν μας πουν ψέματα

διώχΟνΤα€ να πρωτεὐουν στην αρεΐή­­· Κέ" λένε πωἦόΐαἴ κά­ ή αν έχει πει σ° εκείνους ψέματα ο εντολέας τους, θα ξέρουμεποτε αυτόε Υύρίἔἶ από Ταἔωί­Η χαμυιἦλαζε καί είπε 7 Μ­ κάτι παραπάνω από τώρα. Τώρα υποθέτουμε μονάχα. ΜπορείτΟ,ύς που ηταίί μαζὀ του/Εως η Λαχωναη Ολοχληρη μωαζῇ με να συνεχίσουμε να υποθέτουμε και μετά την επαφή, σίγουραχωρα που ανηχῇ σε αδελφωω” ομως σε πιο στέρεη βάση απ“ ό ,τι τώρα. Πιστεύω πως είναι πε­

Πλούταρχος.Βι'οι Παράλληλοι.Λυκούργος, 7 ρισσότερο επωφελής αυτή η διαδικασία, παρά η παραμονή μας

176 177

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΘΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΕΠΑΛΤΗ

στη σπηλιά. Άλλωστε και οι άνδρες θα επιθυμούσαν περισσό­ Μπορεί να είχαν άλλες εντολές. Μπορεί να είχαν κάποιον άλ­Τερο αυτην την εξέλιξη». λον σκοπό. Δεν θα τον μαθαίναμε παρά μόνον εάν ερχόμασταν

«Δεν έχεις άδικο, κατ” αρχήν» είπα «μολονότι οι ενέδρες σ” επαφή μαζί τους. Όχι όλοι,βέβαια.και τα τεχνάσματα είναι μέρος της πρακτικής μας, όπως γνω­ «Δεν έχω αντίρρηση για την πρότασή σου» είπα μετά απόρίζεις πολύ καλά. Ἑἰουράζουν. βέβαια. και δεν αρέσουν σε κα­ λίγο. «Νομίζω πως είναι σκόπιμο και ορθό, από πλευράς τα­νέναν, αλλά δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τη σπουδαιότητα κτικής, ένα ζευγάρι να αιφνιδιάσει τους μισθοφόρους. Για νακαι τη χρησιμότητά τους. Θα σκεφτώ την άποψή σου». αντιληφθούμε τις προθέσεις τους, όπως είπες. Οι δύο οπλίτες

Ο Αρίστων είχε δίκιο. Για μας. οι ασκήσεις κι η στρατιωτική θα εμφανιστούν ξαφνικά. Θα μιλήσουν μαζί τους. Ανάλογα μεζωή ήταν περισσότερο επώδυνες από τον πόλεμο. Όταν φεύ­ τις απαντήσεις, θα αποφασίσουμε για τη συνέχεια. Άλλωστε ηγαμε για τη μάχη, η ζωή μας έπαυε να είναι τόσο σκληρή και πιθανότητα να μην γνωρίζουν οι μισθοφόροι για την παρουσίααυστηρή. Επιτρεπόταν. για παράδειγμα, να φροντίζουμε τα μας στο Καλλίδρομο, είναι μηδαμινή. Όσοι κατοικούν στηνμαλλιά μας.τα ενδύματα και τα όπλα μας. Είχαμε περισσότε­ κοιλάδα του Βοιωτικού Κηφισού. ξέρουν πως είμαστε εδώ ››.ρο ελεύθερο χρόνο και λίγο καλύτερη τροφή. Υπήρχε μια αί­ «Ποιο ζευγάρι;››σθηση ελευθερίας και ξεγνοιασιάς. ίΕτσι είχαμε μάθει να βλέ­ «Εσύ και ο Αναξανδρίδας. Θα εμφανιστείτε βγαίνοντας μέ­πουμε τον πόλεμο, σαν ένα ευχάριστο διάλειμμα στη δύσκολη σα απ” τα έλατα. στη νότια όχθη της λίμνης. Προτού προχωρή­ζωή μας. Σ, αυτό ακριβώς απέβλεπε η εκπαίδευση. Να υπολο­ σουν αυτοί ανατολικά για τη σπηλιά. Χρόνος υπάρχει. Παρατή­γίζουμε περισσότερο τις ασκήσεις, παρά τη μάχη την ίδια. Αυ­ ρησα ότι η κίνησή τους είναι αργή. Δεν δείχνουν να βιάζονται››.τό εννοούσε ο Αρίστων λέγοντας ότι θα ήταν πιο αρεστό στους «Εξάρτυση ;››

άνδρες να αντιπαραταχθούν στους μισθοφόρους. αντί να μεί­ «Πλήρης. Όλοι θα φέρουμε εξάρτυση. Τη δική μου τοπικήνουν κρυμμένοι. Βέβαια, ένα τέτοιο επιχείρημα δεν αρκούσεγια να ληφθεί κάποια απόφαση. Αν έπρεπε να μείνουν κρυμ­

ννδυμασία θα την έχουν μαζί τους ο Ἀγις και ο Λεωτυχίδας.Θέλω όλες οι ασπίδες να είναι καλογυαλισμένες για να αντα­

μένοι, θα το έκαναν για όσο διάστημα χρειαζόταν. Δεν μπο­ ζ ἶ νακλούν δυνατά το φως του ήλιου».ρούσα να χαράξω την τακτική μας υπολογίζοντας μόνο την «Εκναι».επιθυμία των ανδρών για μάχη. Εκτός απ” την ανύψωση του Δ Ε «Οι Άγις και Λεωτυχίδας θα παραμείνουν μες στα έλατα.ηθικού τους έπρεπε να υπάρχει και κάποιος άλλος λόγος. Λό­ Δθέατοι. Εσύ θα αιφνιδιάσεις τους μισθοφόρους με μία κραυ­γος τακτικής. ίΕβλεπα. ωστόσο, ότι έτσι όπως είχε εξελιχθεί η Θ γή λύκου. Όι Διηνέκης και Τόιλως. σύμφωνα με τις οδηγίες. θακατάσταση.τέτοιος λόγος υπήρχε. Αντί να περιμένουμε εκεί­ μιττακινηθούν από τον λόφο που βρίσκεται δυτικά και θανους πότε θα αποφασίσουν να κινηθούν εναντίον μας, ήταν ι γκατασταθούν στον βόρειο λόφο. Εγώ θα βρίσκομαι στις νό­προτιμότερο να κινηθούμε εμείς πρώτοι. ίΝα έχετε εσείς την ιιτς υπώρειες αυτού του λόφου,πλάιτους,κρυμμένος μες σταπρωτοβουλία των κινήσεων” μας έλεγαν. ίΝα μην την έχει ο ιλατα. ίΕτσι, θα σας βλέπω καθαρά. μόλις εμφανιστείτε στηαντίπαλος. Όποιος αμύνεται και περιμένει . προπαρασκευάζει νο τια όχθη της λίμνης. Αν κατευθυνθούν εναντίον σας με εχθρι­μόνο την ήττα του”. Επιπλέον δεν ήταν βέβαιο ότι η άφιξη των κι ς διαθέσεις. θα ακούσετε δύο κραυγές λύκου. Σ” αυτήν τηνμισθοφόρων σήμαινε, υποχρεωτικά. πρόθεση αντιπαράθεσης. Δ πι ρίπτωση , εσείς οι δύο μαζί με το άλλο ζευγάρι θα επιτεθείτε

178 179

Π.Δ. ΜΠΑΔΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΊὉΪ ΕΦΙΑΛ'­ΓΗ

από νότια. Εγώ και ο Ταλως θα επιτεθούμε από βόρεια. Ο Διη­ συνεχίσουν να ενεδρεύουν στη δυτική έξοδο του οροπεδίου.νέκης θα εξουδετερώσει τον τοξότη τους, αλλα και όποιον μι­ Θα ακολουθήσουν την αρχική διαταγή».σθοφόρο προσπαθήσει να διαφύγει. Είμαστε επτα, ενώ αυτοί Η ενημέρωση είχε τελειώσει. Άρχισαν με πυρετώδεις κινή­είναι οκτώ. Άρα, κανένα πρόβλημα. ”Εχουμε πληροφορίες για σεις να προετοιμαζονται, βοηθώντας ο ένας τον αλλον. Ήταντον αριθμό και τη θέση τους. ενώ αυτοί αγνοούν τον δικό μας χαρούμενοι. Το ίδιο κι εγώ. Δεν μπορούσα να ξεκαθαρίσω στοαριθμό και τη θέση μας». μυαλό μου αν η υιοθέτηση της αποψης του Αρίστωνος βασιζό­

«Αν χρειαστεί να αποφύγουμε την εμπλοκή ή να την διακό­ ταν σε λογικα επιχειρήματα ή οφειλόταν στην επιθυμία,τη δικήψουμε ;» μου και των αλλων,για μαχη. Πολλές φορές παίρναμε αποφα­

«Θα οηκώσω το δόρυ ψηλα, σε όρθια θέση». . λ σεις εξαιτίας αυτής της παρόρμησης. Γι” αυτό μας εκπαίδευαν«Μαλιστα». | τόσο εντατικα στη χρήση τεχνασματων, στις ενέδρες και στη«Ξεκιναμε, λοιπόν, για να λαβουμε θέσεις. Το περιβαλλον · ί μακρα αναμονή πριν αποφασίσουμε να εμπλακούμε σε μαχη.

της λίμνης μας ευνοεί. Χρειαζόμαστε αναπεπταμένο έδαφος. Ωστόσο, εγώ είχα αλλαξει την αρχική μου απόφαση και τώραΗ επίπεδη έκταση ανατολικα της λίμνης είναι ιδανική. Καλύ­ ευχόμουν να είχα πραξει ορθα. Αλλα δεν υπήρχε πια χρόνοςπτεται από χλόη , δεν υπαρχει χιόνι ή λασπη. Μόλις φθασουν σ' για τέτοιες σκέψεις. Η έξαψη της μαχης είχε αρχίσει να μας κα­εκείνο το σημείο, ακολουθώντας το μονοπατι, φρόντισε να μι­ ταλαμβανει όλους. Ήταν πια ώρα εγρήγορσης, όχι περισυλλο­μηθείς τη φωνή του λύκου όσο μπορείς καλύτερα. Εσύ θα μιλή­ γής. Θέλαμε να αντικρίσουμε τους μισθοφόρους.σεις μαζί τους». Ξεκινήσαμε. Οι αλλοι κατευθύνθηκαν νοτιοδυτικα, μέσα

«Αν δεν ακολουθήσουν το μονοπατι ;Αν σκορπιστούν ;» απ” τα έλατα, για να παρουν τις θέσεις τους κι εγώ δυτικα για«Αποκλείεται να το κανουν. Μέχρι τώρα έχουν πορευτεί να παρω τη δική μου. Όταν έφθασα στο σημείο που είχα επιλέ­

όλοι μαζί. Πλησιαζουν σε σημείο επικίνδυνο γι” αυτους. Γιατί Ι­ζει, διαπίστωσα πως ήμουν σε πολύ μικρή απόστασή από τηννα κατατεμαχίσουν τη δύναμή τους;Δεν νομίζω πως θα κανουν όχθη, ένα τέταρτο του σταδίου περίπου. και σε υψομετρικήκατι τέτοιο. Αν σκορπιστούν, παντως, θα παραμείνουμε κρυμ­ διαφορα από το νερό, ίση μ” ένα όγδοο του σταδίου. ίΕβλεπαμένοι μέχρι να συγκεντρωθούν και παλι». καθαρα όλο το οροπέδιο και τη λίμνη.

«Σε περίπτωση εμπλοκής, αιχμαλώτους παίρνουμε ;» 5 Οι μισθοφόροι είχαν εισέλθει στο οροπέδιο, περνώντας κα­«ίΕναν μόνο. Γ ια να μπορέσουμε να τον ανακρίνουμε. Αν ι · ιω ακριβώς απ' το σημείο ενέδρας του Διηνέκη και του Ταλω.

δεν υπαρχει αλλη ερώτηση, ξεκιναμε. Αναξανδρίδα, Ἀγι, Λεω­ Ι Ιιαδιζαν αργα πανω στο μονοπατι που ακολουθούσε τη βόρειατυχίδα, ακούω». όχθη της λίμνης. Προχώρησαν μέχρι τη βορειοανατολική πλευ­

«Καμία ερώτηση» είπε ο Αναζανδρίδας. ρα του παραλληλόγραμμου που σχηματιζε το οροπέδιο, και«Καμία ερώτηση» είπε ο Ἀγις. ι» ιαματησαν. Στο σημείο εκείνο τα νερα είχαν κατακλύσει όλη«Αν οι μισθοφόροι σκορπιστούν, τί θα κανουν ο Διηνέκης

τ ήν επίπεδη επιφανεια και έφθαναν ώς τις υπώρειες του λόφουκαι ο Ταλως;» ρώτησε ο Λεωτυχίδας. υιον οποίο βρισκόμουν. Το μονοπατι χανόταν κι αυτό κατω

«Δεν έχουν οδηγίες γι' αυτήν την περίπτωση. Εκεί που τε­ οιϋ το νερό. Άρχισαν να συζητούν σχετικα με την πορεία πουλειώνουν οι διαταγές, αρχίζει η πρωτοβουλία. Υποθέτω ότι θα

Δ Η ρεπε ν' ακολουθήσουν. Εαν συνέχιζαν στο μονοπατι, έπρεπε

180 181

Π .Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ 'ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ” ΕΦΙΑΛΤΗ

να μπουν μέσα στο νερό και τη λάσπη που το κάλυπταν. Δια­ πάνω σε τέτοια ενδυμασία. Η φωνή του Αρίστωνος ακούστηκεφορετικά, ήταν υποχρεωμένοι να ανεβούν στις υπώρειες του καθαρά. Ήμουν σε απόσταση ενός σταδίου περίπου και η ηχη­λόφου, για να παρακάμψουν το πλημμυρισμένο μονοπάτι. τική του οροπεδίου άριστη.Ήτσι, θα έμπαιναν υποχρεωτικά μέσα στο δάσος, περνώντας ‹‹Ξένοι!›› φώναξε. «Παραβιάζετε πεδίο ασκήσεων τουσε μικρή απόσταση απ) το σημείο στο οποίο παραμόνευα. τ στρατού της Λακεδαίμονος. Θα θεωρήσουμε την παρουσία σας

Ἐἰοιτώντας δεξιά,σε απόσταση τεσσάρων περίπου σταδίων, εδώ εχθρική ενέργεια, αν δεν αποχωρήσετε αμέσως !››είδα τον Τάλω και τον Διηνέκη, αθέατους απ” το σημείο στο Ο τοξότης έκανε δύο βήματα αριστερά. Η ενδυμασία και τοοποίο στέκονταν οι μισθοφόροι,να κινούνται τρέχοντας με βό­ τόξο του έδειχναν πως καταγόταν από την Κρήτη, όπως είχαρεια κατεύθυνση. Σε λίγο θα έστριβαν δεξιά, θα ανέβαιναν τη υποθέσει. Ξεκρέμασε το τόξο από την πλάτη. Πήρε βέλος απόβόρεια πλαγιά του λόφου όπου βρισκόμουν, θα κατέβαιναν τη τη φαυέτρα. Προχώρησε μερικά βήματα. Μπήκε λίγο μέσα στονότια,καλυμμένοι πάντα από τα έλατα,και θα έπαιρναν τη θέ­ νερό ,για να μειώσει την απόσταση που τον χώριζε από το ζευ­ση τους κάπου δεξιά μου. Βέβαια δεν ήξεραν ότι είμαι εκεί. γαοι. Βγήκα απ” το σημείο στο οποίο κρυβόμουν, έτσι ώστε οΞεκρέμασα την ασπίδα από την πλάτη. Την τοποθέτησα πίσω Δρίστων και ο Αναξανδρίδας να με βλέπουν καθαρά. Ήμουνμου, στηριγμένη σ' ένα έλατο, έτσι ώστε να αντικρίζει την κο­ στην πλατη των μισθοφόρων. Τα έλατα, έτσι κι αλλιώς, μερυφή του λόφου. Μπορεί να την έβλεπαν κατεβαίνοντας. έκρυβαν απ” αυτούς. Το ζευγάρι όμως με έβλεπε, λόγω της

Πέρασε αρκετή ώρα. Οι μισθοφόροι φαίνεται πως είχαν υψομετρικής διαφοράς, όπως τους έβλεπα κι εγώ.πλέον καταλήξει σε κάποια απόφαση. Δεν τους έβλεπα καθα­ Σταμάτα? φώναξε ένας από τους μισθοφόρους. Τύρνα πί­ρά, ανάμεσα στα φυλλώματα. Ἀκουγα τις συνομιλίες του, αλ­ οω ί” Ο τοξότης τον αγνόησε. Τοποθέτησε το βέλος στη χορδή.λά συγκεχυμένα. Δεν μπορούσα να καταλάβω τί έλεγαν. Πα­ “Σταμάτα Ρ φώναξε πάλι ο μισθοφόρος. Σήκωοα τΟ δόρυ ψηλά.ρατήρησα,όμως, μια κινητικότητα που έδειχνε ότι ήταν έτοιμοι σε όρθια θέση. Όχι εμπλοκή,τους έλεγα. Οι δύο οπλίτες χαμή­για ­ιη όόνόχιόη της πορειας τους Λωσαν λίγο τις ασπίδες για να προστατεύσουν τους ακάλυ­

Ξαφνικά, η απόλυτη ηρεμία του τοπίου κατακερματίστηκε πῖοωἐ μηρούἔ ΤΟΟΞ· Ο Έοξότηἔ απείχε απ, αυτούἐ μισό στάδτθαπ° την χόαόγἠ ­ιόό Αόιό­ιιόνόό Οι μιόθόφόόόι αχινητόπόιήθη­ περίπου. Από μια τέτοια απόσταση το βέλος δεν μπορούσε ναχαν' Σιόαφηκαν όλόι πρός ­ιη νότια όχθη της λιμνηόγ αιφνιδια­ διατρήσει τον θώρακα και την περικεφαλαία. Μόνο σε ακάλυ­σμένοι. Μπροστά από τα έλατα, πάνω στη χλόη, αντικριστά ιττυ σημείο του σώματος θα προκαλούσε βλάβη. Οι οπλίτεςστο φως του ήλιου, στέκονταν ακίνητοι οι δύο οπλίτες. Οι χαλ­ ¬ , τώρα κοίταζαν προς το έδαφος. Με τη μικρή κλίση της κεφαλήςχόχόωμες αόπιόεςγμε ­ιό ερυθρό Λ ζωγόαφιόιιένό επανω ­ιόός_ προς τα κάτω προστάτευαν τον λαιμό. Μόνον από τύχη θαέλαμπαν κυριολεκτικά. Ο ερυθρός μανδύας, που κάλυπτε τον . μπορούσε να τους πετύχει ο τοξότης σε κάποιον από τους δύοεπίσης ερυθρό χιτώνα, ανέμιζε ελαφρά παρασυρμένος από το Ϊ ώμους, πέρα απ” τον θώρακα, κι αυτό μόνον αν δεν προλάβαι­βοριαδάκι. 'Ενα τέτοιο χρώμα σε περιβάλλον καταπράσινο, ' ναν να σηκώσουν την ασπίδα παίρνοντας θέση φύλαξης. Δενήταν υποβλητικό. Γι” αυτό το είχαμε διαλέξει άλλωστε. Δεν παταδέχονταν, όμως, να κάνουν μια τέτοια αμυντική κίνησηήταν μόνον υποβλητικό , όμως. Ήκρυβε και τα τραύματά μας Π ι· ιιέναντι σί έναν και μόνο τοξότη. Πίχαν αντιμετωπίσει τέτοιεςαπό τον εχθρό. Κανείς δεν μπορούσε να διακρίνει το αίμα μας Ζ Μι ταστάσείἐ στίἐ ασκήσείἔθναρίθμητεἐ φοθέἔ­ Με πΘαΥμ­ΟΜ­

18Ζ 183

Π .Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΈΛΟΣ ΤΟΥ ΈΦΙΑΛΤΗ

κή εκτόξευση βελών και πραγματικούς τραυματισμούς. Ένας φής για μας. Αλλα ούτε και για σας. Αν θέλετε να συνδιαλλα­τοξότης ήταν αδύνατον να τους προβληματίσει. γείτε μαζί μας. ένας μόνον από σας θα έρθει προς το μέρος

Το βέλος βρήκε τον τοξότη στο πίσω μέρος του μηρού. Όχι μας. Οι υπόλοιποι πρέπει να μείνουν ακίνητοι».ότι τον λυπήθηκε. βέβαια. ο Διηνέκης. Δεν είχε δοθεί όμως «Έρχομαι εγώ» απαντησε ο μισθοφόρος που είχε μιλήσειεντολή εμπλοκής, δεν είχε ακουστεί δεύτερη κραυγή λύκου, αρχικα.αρα. σωστα ο τοξότης μας απέφυγε το θανατηφόρο πλήγμα. Κοίταξα την ασπίδα του. Δεν μπορούσα να διακρίνω. απόΑκολούθησε τις οδηγίες που του είχα δώσει για την εξουδετέ­ τη θέση που ήμουν,τα εμβλήματα αφού ο μισθοφόρος μού είχερωση του τοξότη τους, αν αυτός έκανε την οποιαδήποτε εχθρι­ γυρισμένη την πλατη. Το σχήμα και το μέγεθος. ωστόσο, θύμι­κή κίνηση. ζε τις ασπίδες που χρησιμοποιούσαν στην Αρκαδία. Ήταν αν­

Ο μισθοφόρος έπεσε μέσα στα ρηχα νερα. Το τόξο έφυγε · δρας μέσης ηλικίας. Σαραντα ετών περίπου.απ, τα χέρια του. Διπλώθηκε στα δυο από τον πόνο. Προσπα­ «Όχι εσύ.Αρκαδα» απαντησε ο Αρίστων.θησε να αφαιρέσει το βέλος,βογκώντας και βρίζοντας. Σήκω­ Κοίταξα προσεκτικα τους μισθοφόρους. όσο μπορούσασα και παλι το δόρυ ψηλα. τουλαχιστον να διακρίνω αναμεσα στα φυλλώματα. Όλοι είχαν

«Λακεδαιμόνιοιί» φώναξε ο μισθοφόρος που είχε μιλήσει την πλατη γυρισμένη προς εμένα. αντικρίζοντας τον Αρίστωνακαι πρωτύτερα. «Δεν ήρθαμε εδώ ως εχθροί. Γνωρίζουμε την .Γ και τον Αναξανδρίδα. Ένας απ” αυτούς είχε κανει δύο βήματαπαρουσία μιας τετραμελούς ομαδας σας στο Καλλίδρομο. Η Γ δεξια.σαν να ήθελε να ξεχωρίσει απ* τους υπόλοιπους. Η ενδυ­αφροσύνη του τοξότη δεν εκφραζει την επιθυμία των υπολοί­ μασία κι η ασπίδα του θύμιζαν Σκιρίτη.πων. Πρόθεσή μας είναι η συνδιαλλαγή μαζί σας. Αυτός νόμισε . «Γιατί όχι εγώ ;» ρώτησε ο μισθοφόρος.ότι μπορεί να σας τρομαξει. Δεν επρόκειτο να εκτοξεύσει το ζ «Σκιρίτη σύντροφε στις πορείες.Σκιρίτη συμπολεμιστή στιςβέλος. Δεν είχε τέτοια διαταγή». Γ μαχες. μόνο μ' εσένα δεχόμαστε να μιλήσουμε» απαντησε ο

«Ξένοι» απαντησε ο Αρίστων αποφεύγοντας επίτηδες να Τ Δρίστων αγνοώντας τον Αρκάδα.χρησιμοποιήσει τη λέξη "μισθοφόροὔ για να μην φανερώσει το ί «Λακεδαιμόνιοι αδελφοί» απαντησε ο Σκιρίτης «κανέναςεύρος των πληροφοριών μας «η αφροσύνη του τοξρτη σας σο­ κατοικος της Σκιρίτιδας δεν θα μπορούσε ποτέ να διανοηθείνοδεύεται από ανδρεία. Τιμούμε μια τέτοια συμπεριφορα. Θα ιιντιπαραθεση με τους οπλίτες της σεπτής Λακεδαίμονος. Δενσας δώσουμε υπέρικο και αργεμώνη για την πληγή του. αν τυ­ γή αποτελώ εξαίρεση. Δεν ήρθα εδώ ως εχθρός».χόν δεν έχετε ιαματικές αλοιφές. Για να μας πείσετε όμως για γ «Σκιρίτη αδελφέ» απαντησε ο Αρίστων «είσαι καλοδεχού­τις προθέσεις σας. πρέπει να παραμείνετε ακίνητοι. Μην προ­ Α μινος. Μπορείς να έρθεις προς εμας. Μόνον εσύ. όμως».σπαθήσετε να κινηθείτε προς εμας. Μην προσπαθήσετε να Ο Σκιρίτης κοίταξε πίσω του φευγαλέα. Ο Αρίστων σήκωσεεντοπίσετε τη θέση του δικού μας τοξότη. Ιίοιτατε προς εμένα ιο δόρυ ψηλα, παντα σε όρθια θέση.μόνο. Μην κοιτατε πίσω σας. Ιἰαθετί διαφορετικό θα θεωρηθεί ί Ξ «Μην φοβασαι !» του φώναξε. «Ο τοξότης δεν θα σε χτυπή­εχθρική ενέργεια. Τα δόρατα μας είναι σε όρθια θέση. Αν κα­ Α Μ ­ιι ι. Δεν έχει τέτοια εντολή».νετε την οποιαδήποτε κίνηση. θα πλαγιασουν προς το μέρος Ο Σκιρίτης είδε το δόρυ του Αρίστωνος σε όρθια θέση. Ήξε­σας. Τότε. όπως ξέρετε . δεν θα υπαρχει δυνατότητα επιστρο­ ΣΑ μι Το δόρυ σεη θεση αυτή σήμαινε αναμονή. Ξεκίνησε βαδίζον­

. τι

184 ξ 185

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕἩἩΑΑΤΗ

τας αργα, πανω στη βρεγμένη χλόη. Ακολουθούσε την ανατο­ ταρτου. Οι πληροφορίες τους δεν ηταν σωστές. Χωρίς πληρο­λικη όχθη της λίμνης. Δεν είχα κανέναν ενδοιασμό για τις προ­ φορίες, όμως, δεν μπορείς να νικησεις. Εμείς μεριμνούσαμεθέσεις του. Οι Σκιρίτες ζουν στα βόρεια σύνορα της Λακεδαί­ παντοτε, με ιδιαίτερη επιμέλεια για το θέμα αυτό. Η ίκρυπτεία'μονος. Η Σκιρίτιδα μας χωρίζει από την Αρκαδία. Πολεμούν ηταν αφιερωμένη στη συλλογη πληροφοριών. Επίτηδες διαδί­παντα μαζί μας. Σε τιμητικη θέση. Είναι οι πιο πιστοί μας σύμ­ δαμε ότι καθηκον της μοναδας αυτης ηταν μόνον η παρακο­μαχοι. Εξαιρετικοί πολεμιστές, εφαμιλλοι σχεδόν μ' εμας. Εί­ λούθηση των ειλώτων. Δεν ηταν αληθεια. Άλλωστε, δεν είχαμεναι τόσο ικανοί,ώστε να τους τοποθετούμε αφοβα στο αριστε­ μέχρι τότε σοβαρα προβληματα με τους είλωτες. Δεν είχε ση­ρό μέρος της παραταξης μας. Βέβαια διαφέρουν από μας σε μειωθεί εξέγερση τους ακόμη. Καλλιεργούσαν τους αγρούςθέματα συμπεριφορας και νοοτροπίας. Η κοινωνία τους δεν μας,παρέδιδαν ένα σημαντικό μερίδιο της παραγωγης σ” εμαςέχει καμία σχέση με τη δικη μας. Αυτοί σκυλεύουν τα σώματα και το υπόλοιπο το κρατούσαν εκείνοι, για τη δικη τους προ­των αντίπαλων που έχουν πέσει στη μαχη. Εμείς όχι. Αυτοί συ­ σωπικη περιουσία. Δεν ηταν δούλοι. Οι δούλοι, αντίθετα μενεχίζουν την προέλαση ακόμα κι όταν ο αντίπαλος έχει γυρίσει τους είλωτες, δεν αποκτούν έγγεια περιουσία. Σε καμία πόλη.την πλατη. Τους ενδιαφέρει η συγκέντρωση λαφύρων, όχι μό­ Οι είλωτες πολεμούσαν μαζί μας στη μαχη και η πόλη μας τουςνον η νίκη, όπως εμας. Παραδεχόμαστε τις στρατιωτικές τους τιμούσε γι” αυτό. Δεν καναμε εναντίον τους κατι βαρύτερο απόικανότητες,αλλα καταφρονούμε τις πρακτικές τους. Δεν έχουν αυτό που εμείς θα είχαμε υποστεί, αν ημασταν οι ηττημένοι κικώδικα ηθικης και δεοντολογίας στη μαχη, κατι απαραδεκτο εκείνοι οι νικητές στον πόλεμο εναντίον των προγόνων τους,για τη δικη μας αντίληψη περί πολέμου. Δεν παραζενευόμουν των Μεσσηνιων. Το αντίθετο, μαλιστα. Τηρούσαμε τα έθιμαπου έβλεπα έναν απί αυτούς να υπηρετεί ως μισθοφόρος. Η πι­ του πολέμου, δεν τα παραβιαζαμε. Παρακολουθούσαμε βέ­θανότητα να στρεφόταν εναντίον μας, ηταν μαλλον ανύπαρ­ βαια τις κινησεις τους, αλλα το κύριο μέλημα μας δεν ηταν αυ­κτη. Όχι μόνο λόγω σεβασμού. Τπηρχαν κι αλλοι λόγοι, πιο Α ιό. Η "κρυπτεία” είχε σαν βασικό σκοπό την παρακολούθησηπρακτικοί. Πώς θα επιβίωνε η οικογένεια του στη Σκιρίτιδα,αν Ἀ του Ἀργους,της Κορίνθου , της Αθηνας και αλλων πόλεων στηνγινόταν εκεί γνωστό πως ένα μέλος της σηκωσε τα όπλα κατα Ιὸλλαδα η την Ιωνία, εχθρικών η συμμαχικών. Έτσι αλλωστεΛακεδαιμονίων; ἑ ι ντοπίσαμε τους μισθοφόρους, έτσι γνωρίζαμε γι” αυτούς πε­

Καθώς ο Σκιρίτης συνέχισε να κατευθύνεται προς το ζευγα­ μισσότερα απ” όσα αυτοί για μας. Για τις αλλες ελληνικές πό­ρι του Αρίστωνος και του Αναζανδρίδα, αρχισα να κινούμαι γ Λπις η συλλογη πληροφοριών ηταν αντικείμενο φροντίδας. Γιαανατολικα. Μπηκα σ” ένα πυκνό ελατόδασος κατεβαίνοντας Α μας,ηταν αντικείμενο λατρείας.από τον λόφο. Συνέχισα να κινούμαι ανατολικα για διαστημα Οι μισθοφόροι έπρεπε να μείνουν με την εντύπωση ότι ημα­ενός σταδίου περίπου. Ήθελα να στραφώ νότια, αλλα το έδα­ ί γ οταν μόνον τέσσερις. Ο Αρίστων, ο Αναζανδρίδας, ο αθέατοςφος ηταν ακόμη ακαλυπτο. Δεν ηθελα να με δουν οι μισθοφό­ ι γι ι” αυτούς τοξότης κι εγώ. Θα εμφανιζόμουν ο ίδιος στον Σκι­ροι. Ήμασταν λιγότεροι απ” αυτούς, αλλα ξέραμε τον αριθμό μι ιη ,για να πληροφορηθώ τί ηξερε και τί εντολές είχε.και τη θέση τους, ενώ αυτοί πίστευαν πως αντιμετωπίζουν μό­ Ί )ταν προσπέρασα το ξέφωτο , κινηθηκα νότια και μετα νο­νον τέσσερις οπλίτες. Γνώριζαν τη θέση των δύο, υποπτεύον­ ιιοδοτικα. Πλησίασα τα έλατα που έφθαναν μέχρι την όχθηταν τη θέση ενός τρίτου και υποψιαζονταν την παρουσία τέ­ ιιχνδόν της λίμνης. Πέρασα δίπλα από τον Αγι και τον Λεωτυ­

186 187

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ι

ι

®"ἕ

­><ε

Χἰδα που παοαμόνευαν­ Έκανα επίτηδεε θόρυβο Υια να με× × | × × × ¿ σ1±;€=η ιἐηωωω;:αντιληφθοον. Δεν μου μιλησαν, φυσικα. Εμεινα για λιγο κοντα ε ι Ϊ

.ηξμς

' 4 . ἦ ωωῖυκκ; ιζ .ει ω­ι»..ι„ι..”,. .ιγΙω ι 4 ιῖ¬Ξε¬ῳ ἕἐικε μ ο βηυ­ ιι ο μη 0 ι τι ο ν.

στων και ο Σκιριτης συζητουσαν Δεν μπορουσα να ακουσω τι ο

του , ε ικα ατα πιο π οστοι, αθεατος οικο ,ενω ο Α ι­ >ι σε ..ι ι· ι ._ ἐς ..;±±±ι:ι=:τ·:ι±:γ±›ῳι = κ, , ¬

ε ιὶν ν .ν ν #ἶ:ἕ Ὁ

ελεγαν· Ββγαλα την πΞρ®κεφ®°λ®®α του αξ®ωμαΉχ®® που φο­ [Ϊ . .

ν ν ν | ν ι ν ­Υ·ροοσα. Πηγα μερικα βηματα πισω και την εδωσα στον Αγι. ι ο ι τ οι ν

.

ΕΜωβ

ι ιΔ ι­Δω. ›εἶὶἶιειιιι

κ'ξμη: 1

Ἡ”

Β × × 8 × ι τι Υ ι ι ι ¿ × τ.υ_­,·±ν=¿ιῳ_Υηκα απο Το ασο§· ε οι Φ : σει ­ ει­

Φ ε Χι · _ τι ­ :τ#ἐἔα·: 'ἶι;5ίἔ‹ἔἔἶ·ἔ;±ε;ὲεεΰιἐι

' ~ Ξ Υ Δι) ο .

ι! τι ωει ν ε ῖι¿±¿;ο;¿ε±;ῃ±=··ιτ:ιἑγἔηγὲγ;ετ > Ν ± · ει ιιω­ι·ε

.. „.\.ι±ιι±ω __.›.=ΐ› ι Μ ιζ..ι ι.:~·±›ε=›`·.. ἔἐ

. ­»»±›>¬ .­ιΜε›±ι.±„.ω», ±±

ο ` ι› Θ” ο ` ωὕσο ·^ ι /” " ὶק:ἦ `®:'2·® .στν Θ ί 'ἔώἔἕἔἢἔ

ιι¬ ­ ιι τι .Μ . ε,ἶ.=±:κ;­= ·ι»ἱ±;τ±±=ιε εε,­;ε±η=

κι 9 Ν­~=σ .:·:;±ν:ι ιι τι ι τ····ιτ®·τἑ®>#始εξι±ι=鬄± `»«ἱ¿ιτ Δ 5 ν

ιι Η ­τι ±«:^ι Ν ΐγ/ Ε. τι ι .ἦ.,.ι.ι\„ .

' ι| ι ι ι 7­ .Μο

5 εε:

ν ι ` ';

· ι ~ · ›, ±;;ι±·±· ±ι: ι . ' κι γγ ω ­.5Ξν±ι ἐτγει­.›¬·ι Δ.­4Ϊ” ι με ι Μ Μ

γ ι, μέ ΕΡ ε ¬

9

ἕ

ι ι _ γ ι η

ιι ι Αν

Ἡ ± 3 ἕἔτι»

ὅ ι ι · ` ιικι Ν Δ Σ Η ιἔξι . ι ~ .­ιι.. ι

Η .ι ζω­­1;κἰ.. Έ,ι „

Α ; μ ι

τ

ι= Ξ· ωῖ «ι εῖειξ­Φ:ιν;ν×=τ± ωνἐωκ Δ ·¬ιι­> .ι τικιἐ`#ι ι Η ι ι Η­Π “εἰ »;ι¬:ω6ζἑ`.ῖ`ε·ζ ζ„»¿κξ.ῖ;_=τ;χ›> ”ῖ ι. .ι

ἦν ιι. .η ΜΨ Ή ἶτ;ι±ῳηηγκει,­±±|~ ιζ: .γγῖχαιιἑῖ γ ιυχη Ξ. ΝΒ.­ τ ­ .±±›ει±±ν·± ι . ~_ ;ιιικ¬ςχ τι ι ο ,ιαμειἔἐιι .Αγῳι.±­ἐ_ε;κε±ι„.εωιιττι~

· α =;±.ι«~ ×.:鬬=‹±» ι±±ι;±τἔεε:1ἐ=°ι¬×· ·› ιιιαιιῇιν ι

ι · ε ι­ .:<.¬,Ἐ¬;›.;‹ ;·ι. γι,έ ιβἔΐ4'7­'/ ” Ν οι .επεπι"­ιιι·τἶ;±:ιι:$ ×ι±:ιε±ετἔ§τ ­ι Υ ε ε · ι­ιι· ε±.ι..;π; ι .ι.ι:±±ιι

ι “ιηω ω . . ~:: ιε . ιι ι.:¬;ι±±¬±γ±­·« =Με ·· ~ Δ ¬:ι;ιΗ× °> ἔτι;­εικι

νεε „ 1 τι κι .ι ·‹ „ Μ ι × ιι. Μ · <:Ἡι­ι±±­τι ~­ τι » ωωὰι ιι .ι ν ` εἐα. ηηΘ? . ε 2 4 ¬ι ι ι.. Η ι± ει­ .. · 1 ε­›··ι;τ.ετ

ιεξ

2Σερι

τϋιἔε”

“ .*εε

ιαΪεωζ

,›­ἔτ­

η”.±εΒ

­ ι

α Μει ιιἰειέιἕ? ι ἑὲέἔἶἔ"

Β. ·τ=κ;.:ε± 1ιε­:×ε·9εε;Ξῖι5ιόζ±.±.:::±ἶἶ.ιι1= ­ιι τ · × ια ξ τι „ .Υ ;. ‹¬η=ω:ίΚ ιμι_ ι

τ × ± ωιιιι Εξ» ,Ξ.ιγ±ι±± ι ιι­ ω ι±/±±ἑ±ι.ι ῃὲιἑγγξκιι..=ικι,ἑ`ἔ!ἐ>Δ έινἐγι¿¿η=τ 'Ο ιεευ ει ±°ΕΞΞ2ΨΜ τἶ Δ; ι

ι χ τιν", Ώ γ±;=α± Μεεττ­τ±ἐ±::.=:.ι=;±±>±»ε,ς;τρεῇικιἔ\±ἱ,ιεεἐι>ιὲ 3?ἶ¿ὲ€Ξ;ιέ;γ­ιἔἶἐἩ ι ιι ιι ἔη;.Ξ.Σ.ιιἔἔἹιιὲἔἐ”/ἶωιἔἔζ μιν. .ε›„ε.%Ξ_=›ι γἶι ξ . Ξἕ :· Ψτ

Ἰΐ·‹κῖἶ€;μ1±, ι . »;τ:τ‹ε# » μ Ύ Β ε

και

¬±ἐ鱄ω±ι±ιι ι ι Ύ­ ι εεετεϋεἔ

ι·ὁ±¶ες=;),­ιω, .. ­ . 4, ,ζω

188

_' ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛἹἩἕ

θ Π λησίασα, χωρίς ιδιαίτερη προσοχή πια, στο σημείο όπουβρίσκονταν ο Αρίστων, ο Αναζανδρίδας και ο Σκιρίτης. Ο

Αναξανδρίδας είχε σταθεί λίγα βήματα πιο πέρα, κοιτάζονταςπρος τους μισθοφόρους. Ο Σκιρίτης με είδε πρώτος.

«Εσύ πρέπει να είσαι ο τέταρτος» μου είπε.«Κι εσύ πρέπει να είσαι πολύ θρασύς για ν° ανεβείς με

όλους αυτούς ώς εδώ, γνωρίζοντας ότι θα παρενοχλήσεις τιςασκήσεις μας» απάντησα.

«Λέει πως ήρθαν με συγκεκριμένο σκοπό κι έχουν μια πρό­ταση να μας υποβάλουν» είπε ο Αρίστων.

«Σε ποιον απευθύνομαι ; Ποιος είναι ο ανώτερος ;» ρώτησεο Σκιρίτης.

«Εγώ είμαι ανώτερος» είπε ο Αρίστων, βλέποντας ότι δενφορούσα την περικεφαλαία με τα διακριτικά του αξιωματικού.

«Φαίνεσαι νεότερος από τον άλλον» είπε ο Σκιρίτης.«Ποιο είναι το όνομά σου, Σκιρίτη; είπα συνεχίζοντας να

κρατώ επιθετική στάση απέναντί του, ενώ ο Αρίστων έπαιρνεαμέσως στάση πιο φιλική.

«Γιατί ρωτάς ;» απάντησε αυτός.«Θέλω να ξέρω ποια μάνα, ποια σύζυγος και ποια παιδιά

στη Σκιρίτιδα θ' ακούσουν το μήνυμα ότι ένα μέλος της οικογέ­νειάς τους ήρθε σε αντιπαράθεση με Λακεδαιμόνιους».

«Δεν σκοπεύει να έρθει σε αντιπαράθεση » είπε ο Αρίστων.«Είσαστε και οι δύο ομοιόβαθμοι» παρατήρησε ο Σκιρίτης.ΙΑ | ΣΚΙΡΙ ΤΗΣ «Δεν μιλάτε σαν ανώτερος σε κατώτερο ή αντίστροφα. Αυτό

σημαίνει ότι αξιωματικός σας ειναι κάποιος άλλος».«Δεν υπάρχει αξιωματικός μαζί μας» είπε ο Αρίστων. «Δεν

χρειάζεται αξιωματικός στις τετραμελείς ομάδες».«Δεν σ' ενδιαφέρει αν υπάρχει ή όχι αξιωματικός» είπα.

Ν Καλύτερα να μας πεις το όνομά σου και τον λόγο της παρου­σίας σου στο Καλλίδρομο ».

«Λέγομαι Χαρίλαος» απάντησε. «Είμαι μισθοφόρος εδώ καιΠλούταρχος,Αποφθέγματα Λακωνικόι,Αγησιλαος,βΖ δύο χρόνια περίπου. Στην Ιωνία. Έφυγα από τη Σκιρίτιδοι για

«Οταν τον ρώτησαν κάποτε ποια από τις δύο αρετές είναι ηκαλύτερη. η ανδρεία ή η δικαιοσύνη, ειπε πως η ανδρεία δενχρησιμεύει σε τίποτα αν δεν συνοδεύεται από δικαιοσύνη. Ανόλοι γίνονταν δικαιοι, δεν θα χρειαζόταν πια η ανδρεία».

190 191

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΦΕΑΛΤΗ

λόγους καθαρά οικονομικούς. Δεν διώκομαι για κάποιο αδικη­ «Δεν έχω τροφή μαζι μου» απάντησε ο Σκιριτης. «Εχουμεμα. Εχω πέντε αδέλφια. Ειμαι ο μεγαλύτερος. Ο κλήρος μας αφήσειτην τροφή φορτωμένη στους ημιόνους».μειώθηκε πολύ. Αναγκάστηκα να μεταναστεύσω για να μπορέ­ ξ . «Αυτό σημαινει ότι δεν σκοπεύατε να απομακρυνθειτε απόσουν να επιβιώσουν οι υπόλοιποι. Πήγα πρώτα στην Αθήνα.πέ­ τη λιμνη ›› ειπα.ρασα στην Ιωνια κι έφθασα στη Μιλητο. Μόλις ανέφερα τις μά­ «Ακριβώς» απάντησε. «Δύο μόνον από μας θα προχωρού­χες στις οποιες ειχα λάβει μέρος, στο πλευρό πάντα των Αακε­ σαν ανατολικά. Ειχαμε την πληροφορια ότι η ομάδα σας δια­δαιμονιων, η πόλη μού πρόσφερε εργασια μισθοφόρου. Ξέρω ι° μένει σε μια σπηλιά, μερικά στάδια ανατολικά από εδώ. Σκο­πως δεν εγκρινετε τη στάση αυτή. Ξέρω την απέχθειά σας για πεύαμε να σας ειδοποιήσουμε για την άφιξή μας στο οροπέ­τους μισθοφόρους. Δεν μπορούσα, όμως, να κάνω διαφορετικά. διο». 4

Ειναι η μόνη τέχνη που γνωριζω. Η μόνη ικανότητα που έχω». «Σε τι οφειλεται , τότε . η ενέργεια του τοξότη σας ;» ρώτησε«Ήσουν στις Πλαταιές ;» ρώτησα. ο Αριστων.«Ήμουν. Συνεχισαμε όταν εσεις διακόψατε την καταδιωξη. «Αφροσύνη. Ειχαμε πει ότι δεν θα κάνουμε καμια απολύ­

Φθάσαμε στο στρατόπεδο των Μήδων προτού φθάσετε εσεις». τως επιθετική ενέργεια εναντιον σας. Αυτός νόμισε ότι μπορει«Γιατι βρισκεσαι εδώ ;» να τρομάζει τους οπλιτες. Ειναι νεαρός στην ηλικια. Πρώτη«Πριν μερικούς μήνες με πλησιασε ένας άλλος μισθοφόρος, φορά αντικριζει Λακεδαιμόνιους. Εχει ακούσει για σας ατέ­

ο Ευρυσθεύς. Μου μιλησε για κάποια δουλειά στην Ελλάδα. λειωτες ιστοριες και περιγραφές. Δεν θα εκτόξευε το βέλος σεΪποσχέθηκε σημαντική αμοιβή». καμια περιπτωση. Ήταν μια αφελής ενέργεια. Παιδαριώδης

«Καλύτερα να καθισουμε» ειπα «για να μας πεις την ιστο­ επιδειξη ανδρισμού».ρια σου. Υποθέτω πως θα ειναι αρκετά μεγάλη». «Από ποιον ειχατε την πληροφορια για τη σπηλιά ;» ρώτησα.

«Μισθοφόροι !» φώναξε ο Αριστων. «Μπορειτε να καθισετε «Από τον εργοδότη μας. Τον Θηραμένη ».όσο εμεις θα συζητάμε με τον Σκιριτη. Δεν μπορειτε. όμως. να «Μιλήσιος;»

Ε

απομακρυνθειτε. Κάθε τέτοια προσπάθεια θα εκληφθει από «Αθηναιος. Ετσι μας ειπε. Εχει μεταναστεύσει στη Μιλητομας σαν εχθρική ενέργεια και θα αντιμετωπιστει ανάλογα». και κατοικει εκει μόνιμα».

Οι μισθοφόροι υπάκουσαν χωρις καμια αντιδραση. Κάναμε «Με τι ασχολειται ;»μερικά βήματα πισω. Καθισαμε κάτω από τα έλατα. Ο Ανα­ · «Εμπόριο. Αεπτομέρειες δεν ξέρω. Εχει μεγάλη οικονομι­ξανδριδας έμεινε στη θέση του . παρακολουθώντας τους μισθό­ κή άνεση».φόρους. Δεν έδειχναν κανένα σημειο ανησυχιας ή κινητικότη­ «Πόσα χρήματα σας έταξε και ποια ειναι η αποστολή ;»τας. Ειχαν καθισει όλοι μαζι σ' έναν κύκλο και συζητούσαν. «Η αποστολή ειναι απλή και τα χρήματα πολλά. Μας ειπε

«Εχει περάσει το μεσημέρι» ειπε ο Αριστων. «Καλύτερα Δ ότι στο Καλλιδρομο υπάρχει κρύπτη με εκατοντάδες χρυσούςνα φάμε, καθώς συζητάμε». δαρεικούς. Γνωριζει το ακριβές σημειο αυτής της κρύπτης. Ει­

«Καλή ιδέα» ειπα. “Οταν μπορειτε να φάτε . να τρώτε. και ναι κοντά στη λιμνη. Τα νομισματα αποθηκεύτηκαν στο συγκε­όταν μπορειτε να κοιμηθειτε. να κοιμόσαστε” μας έλεγαν. 'Δεν κριμένο σημειο απ' τον Μαρδόνιο. Τα χρησιμοποιούσε για δω­ξέρετε πότε θα σας δοθει ξανά η ευκαιριαἔ ροδοκιες με σκοπό τον προσεταιρισμό των πόλεων της περιο­

192 ι” 193

ι ἰ

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ Δ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ” ΕΦΙΑΛΤΗε

ι

ι ι

χής. Το σημείο της κρύπτης το γνώριζε μόνον ο Μαρδόνιος και αυτό, όμως, πες μας για τη στρατολόγηοή σας. Ποιος διαλεξεδύο επιτελείς του. Μετα τον θανατο του Μαρδόνιου και την ἔ ποιον και τί χρήματα σας έταξε ο εργοδότης σας. Μας είπεςήττα των Περσών στις Πλαταιές, τα χρήματα παρέμειναν στην για την αποστολή, αλλα δεν μας είπες για την αμοιβή σας».κρύπτη. Μέχρι σήμερα είναι εκεί». Ενώ συνεχίζαμε να μιλαμε, είχαμε αρχίσει να τρώμε τη λι­

«Πώς τα γνωρίζει όλα αυτα ο Θηραμένης; Πώς μπορεί να . γοστή τροφή που διαθέταμε. Τπέθετα ότι και τα αλλα δυο ζευ­έχει αποκτήσει τόσο ακριβείς πληροφορίες για ένα μυστικό γαρια θα έκαναν το ίδιο βλέποντας εμας. Προσφέραμε μερίδιοπου γνώριζαν μοναχα Πέρσες ;›› › στον Σκιρίτη. Είχε συνηθίσει, απί τις πορείες τόσων ετών, να

«Δεν ξέρω. Δείχνει να γνωρίζει αριστα την περιοχή. Μας Δ μοιραζεται με Λακεδαιμόνιους ψωμί,τυρί,ελιές,σταφίδες,σύ­περιέγραψε αναλυτικα τα μονοπατια που θα ακολουθήσουμε, κα και καρύδια. Βλέποντας εμας να τρώμε, οι μισθοφόροι ζή­οχεδίασε χαρτες, μας πληροφόρησε για τις συνήθειες των κα­ Δ τησαν την αδεια να κανουν το ίδιο. Η αδεια τούς δόθηκε. Δύοτοίκων, για την όλη κατασταση στο βουνό, μας μίλησε για τη απ” αυτούς πήγαν στους ημιόνους κι έφεραν τροφή για όλους.δική σας παρουσία στο Καλλίδρομο». ,ι «Η αμοιβή είναι μεγαλη» απαντησε ο Σκιρίτης. «ίΕνα ταλαν­

«Τί σας είπε για μας ;›› ί το για τον καθέναν μας. Στρατολογηθήκαμε προσωπικα από«Μια τετραμελής ομαδα σας παραμένει συνεχώς στο Καλ­ τον Θηραμένη. Αυτός μας διαλεξε έναν προς έναν. Η ομαδα μας

εεφωὥ

λίδρομο. Υπαρχει και αλλη ομαδα στη Δρυμαία. Αλλαζετε κα­ αποτελείται από δύο Αθηναίους, έναν Θηβαίο, δύο Ακαρνανες,θε μήνα». έναν Κορίνθιο, εμένα και τον επικεφαλής μας, τον Κριτία, που

«Σωστό. Σας είπε, μήπως, για ποιον λόγο παραμένουμε ± είναι Αρκας. Μισό ταλαντο μας έχει ήδη καταβληθεί. ίΕχουμεστην περιοχή αυτή ;›› παρακαταθέσει το ποσόν προς φύλαξη στο ιερό της Αθηνας,

«Για συμπαρασταση στους Δωριείς». στη Μίλητο. Το υπόλοιπο θα μας παραδοθεί αμέσως μετα την«Σωστό κι αυτό». επιστροφή μας στην Ιωνία, είτε επιτύχει η αποστολή είτε όχι. Αν«Μας είπε ότι, φυσιολογικα, οι Λακεδαιμόνιοι δεν έχουν Π βρεθούν οι χρυσοί δαρεικοί, θα μοιραστούμε, σαν πρόσθετη

κανέναν λόγο να ενοχληθούν από την παρουσία μας, αν δεν ­ αμοιβή, ένα τέταρτο του ποσού αυτού, με την προυπόθεση ότιτους ενοχλήσουμε εμείς. Ανεβαίνουν στο Καλλίδρομο μόνο για · θα συνοδέψουμε τον Θηραμένη πίσω στη Μίλητο ››.

ασκήσεις ορεινής διαβίωσης. ίΕδρα τους είναι η Δρυμαία και .«Τί τον κανει να πιστεύει ότι θα τηρήσετε τη συμφωνία ;››

σκοπός της παρουσίας τους στην περιοχή μόνο και μόνο η προ­ ι ρώτησα.στασία των Δωριέων. Από την αλλη πλευρα, μας είπε ,επειδή οι Δ

± ι «Πρώτα απ' όλα ορκιστήκαμε στους θεούς, με όρκους βα­Λακεδαιμόνιοι είναι ανθρωποι καχύποπτοι και εχθρικοί προς ς ι ρύτατους. Επειδή δουλεύουμε σαν μισθοφόροι, δεν σημαίνειτους ξένους, είναι πιθανόν να αντιταχθούν στην παρουσία μαςκαι στην ενέργεια που σκοπεύουμε να κανουμε. Θεώρησε , επί­σης, πιθανό να έχετε κι εσείς την πληροφορία για την κρύπτη

πως είμαστε ανέντιμοι και αθεόφοβοι. Πολεμαμε για τα χρή­ματα, πραγματι, αλλα πολεμαμε εναντια σε ανθρώπους, όχιιναντια στους θεούς. Ξέρω την απέχθεια σας για τους μισθο­

και να διενεργείτε έρευνες για την ανεύρεσή της. Γιί αυτό Σ · φόρους και γι' αυτό κατανοώ την αιτία αυτής της ερώτησης.υπαρχει η πρόταση που προανέφερα». ι Μην αυταπατασαι, όμως. Καποτε και η δική σας πόλη θα υπο­

«Θα φθασουμε στην πρόταση» είπε ο Αρίστων. «Πριν απ, ξ χρεωθεί να χρησιμοποιήσει μισθοφόρους. Όχι από έλλειψη αν­

194 195

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΦΠΑΛΤΗ

δρείας των οπλιτών σας, αλλά από λειψανδρία. 'Εχω ακούσει νομφεομένσι στη Μιλητσ κι αλλσι δύσ στην Ήφεσσ Έχουν γω­τιἐ συζητήσεις σθιε επανειλημμένα­ Τη λειψΟινδΩιΘι φοβάστε ¿ί ναίκες και παιδιά. Εκεί το χέρι των Περσών μπορεί να φθάσειπερισσότερο από καθετί άλλο, όταν συζητάτε για το μέλλον πολύ εύκολα Γι°αοτο θα τηρήσουμετη συμφωνία».της Σπάρτης. Οι μισθοφόροι θα δώσουν μερική , έστω , λύση στοπρόβλημα αυτό. Κάποτε. Γι” αυτό, μειώστε λίγο την καταφρο­νητική σας διάθεση απέναντί μας. Είμαστε στρατιώτες χωρίς

ιεοατκτιαιέπιναιεσκια­έτι

«Η πρότασή σας ποια είναι ;›› ρώτησα.«Ο Θηραμένης πιστεύει ότι δεν πρόκειται να παραμείνετε

αδιάφοροι, δίπλα στο μονοπάτι, παρακολουθώντας μας,ττόλη.οιλλόι όχι στρατιώτες χωρίς τιμή». Ϊ. άπραγοι, να περνάμε, κατευθυνόμενοι προς την κρύπτη. Για

«Τί άλλο πείθει τον Θηραμένη ότι θα τηρήσετε τη συμφωνία. μένα που σας ξέρω καλά, είναι προφανές πως έχει δίκιο. Απόπέρα απο την τιμή και τους όρκους σας ;» ειπα αγνοώντας τις την αλλη πλευρα, δεν εισαστε οι ανθρωποι εκεινοι που Θα δέ­παρατηρήσεις του για τη χρήση μισθοφόρων απ“ τη Σπάρτη. χονταν την οποιαδήποτε συζήτηση για χρηματισμό ή άλλη συ­

«Σας είπα ότι μας έχει καταβληθεί μόνο το μισό τάλαντο. ναλλαγή. Αλλωστε, τί να τους κάνετε εσείς τους χρυσούς δα­Το άλλο μισό θα μας δοθεί στη Μίλητο, μόλις επιστρέψουμε. ι ρεικούς;Πού να τους ξοδέψετε ;››Δεν γνωρίζω πόσα χρυσά νομίσματα θα βρεθούν στην κρύπτη, «Σωστό » ειπα.αν τυχόν η πληροφορία του Θηραμένη για την ύπαρξη κρύπτης «Γνωρίζει,όμως, ο Θηραμένης το ενδιαφέρον της πόλης σαςείναι σωστή. Σε κάθε περίπτωση, τα χρήματα αυτά, αν παρα­ για την ενίσχυση του πενιχρού ταμείου της. Γνωρίζει την ανάγ­σπονδήσουμε, θα μοιραστούν σε οκτώ μερίδια. Μπορεί κάθε κή σας για τη δημιουργία στόλου εφάμιλλου με τον αθηναικό.μερίδιο να είναι ανώτερο σε αξία από μισό τάλαντο , μπορεί και Ο στσλσς χρειαζεται χρήματα για να κατασκευαστεί και, πολύνα μην είναι. Αν πράγματι η αξία του μεριδίου μας υπερβαίνει περισσότερο, χρήματα για να συντηρηθεί. Αυτά τα χρήματατην αξία του μισού τάλαντου, θα έχουμε κίνητρο να πάρουμε δεν τα έχετε. Είναι βέβαιο ότι η πόλη θα σας τιμήσει, αν επι­τους Δαρεικούς. Ετσι όμως, καταπατώντας τους όρκους μας, στρέψετε απ* το Καλλίδρομο συναποκομίζοντας ένα σοβαρόθα προκαλεσουμε τη μήνι των θεών ››. χρηματικό ποσό για την ενίσχυση του ταμείου της. Αυτή είναι η

«Σας αποτρέπει αυτό ;›› ρώτησε ο Αρίστων. πρόταση »_«Νομίζω ναι. Δεν είναι,όμως,μόνο αυτό. Εχουμε σχηματίσει «Δεν νομίζω ότι η πόλη ενδιαφέρεται για την κατασκευή

την εντύπωση ότι ο Θηραμένης δεν ενεργεί μόνος. ίΕχει, όπως στόλου, αλλά, σε κάθε περίπτωση, ποια ακριβώς είναι η πρό­σας είπα, οικονομική άνεση, αλλά όχι τόση ώστε να δικαιολο­ ταση σας ; Για τι ποσό μιλάτε ;››γείται η ποσότητα των χρημάτων και ο όγκος των πληροφοριών «Το ένα τέταρτο».που διαθέτει. Η αίσθησή μας είναι ότι ο Θηραμένης λειτουργεί «Θα 8εχ‹5μασταν,ισως, αν προσφέρατε το ένα τριτο» απαν­για λογαριασμό των Περσών. Τόσο τα χρήματά του όσο και οι ιησα «αν και το όλο θέμα είναι μάλλον αδιάφορο για μας. Ζη­πληροφορίες του οδηγούν σ' αυτό το συμπέρασμα. Πιστεύουμε ιάμε λίγο παραπάνω από αυτό που προσφέρετε, μόνο και μό­ότι ενεργεί ως εκπρόσωπος του Πέρση βασιλιά. Γι' αυτό κάποια νο για να δοκιμάσουμε την αποφασιστικότητά σας ως προς τηνδική μας παρασπονδία θα έχει σοβαρές συνέπειες. Δεν είναι ο ιπίτευζη συμφωνίας».Θηραμένης που μας απασχολεί. Είναι οι Πέρσες και οι άνθρωποί Απογοητεύτηκε. Μας κοίταξε με ύφος άπληστο, ύφος χυ­τους στην Ελλάδα και την Ιωνία. Άλλωστε τρεις από μας είναι σαίο και ποταπό,το ύφος του ανθρώπου που ορέγεται και επι­

196 197

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΠΑΟΣΤΟΤΒΦΕΑΑΤΗ

θυμεί τον χρυσό περισσότερο κι από τη ζωή του την ίδια. Δεν Ξ «Μαζί. Αυτός, όμως, μετά την αποβίβαση απομακρύνθηκεαπάντησε. Το μερίδιό του θα μειωνόταν, κι αυτή η σκέψη τον Α από μας και ταξίδεψε μόνος του μέχρι τους Αλπηνούς».κατέθλιβε. Δεν τον απασχολούσε , δηλαδή , αν θα έβρισκαν ή όχι «Υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό για να τον πε­την κρύπτη. Τον απασχσλούσε ότι, αν τυχόν την έβρισκαν, το ριγραψεις;Είναι κοντόςή ψήλός,παχόςή αδόνατος,έχει κοντάμερίδιό τους θα μειωνόταν όχι κατά το ένα τέταρτο, όπως είχε ή μακριά μαλλιά, έχει γένια ή μουστάκι ;»υπολογίσει, αλλά κατά το ένα τρίτο. «Τίποτα το ιδιαίτερο. Έἰχει μέτριο ανάστημα, κοντή γενει­

«Περιμένουμε την απάντησή σου» είπε ο Αρίστων. άδα, φυσιολογική σωματική διάπλαση».«Δεν μπορώ να απαντήσω μόνος εγώ. Ούτε ο Κριτίας μπο­ «Κάτι άλλο που μπορείς να πεις ότι τον χαρακτηρίζει ;»

ρεί. Η διαπραγμάτευση αυτή μπορεί να γίνει μόνο με τον Θη­ ι «Είναι αριστερόχειρας».ραμένη τον ίδιο».

«Πού είναι ο Θηραμένης ;»«Ευχαριστώ » είπα. «Θα μας επιτρέψεις να σκεφτούμε λίγο

την πρότασή σας και θα σας απαντήσουμε σύντομα. Μέχρι τό­«Θα έρθει αύριο το πρωί». ί τε, όμως, ισχύει η απαγόρευση μετακίνησης σας. Μόνο μετά«Γιατί όχι σήμερα ;»

Ζ την επίτευξη συμφωνίας θα μπορέσετε να μετακινηθείτε».«Δεν ξέρω. Φαντάζομαι πως έστειλε πρώτα εμάς για ανί­ «Δεν νομίζω να υπάρχει αντίρρηση σ“ αυτό» απάντησε.

χνευση,να μετρήσουμε τις αντιδράσεις σας και να εκτιμήσουμε «Δεν έχουμε λόγο να υπονομεύσουμε τη συμφωνία για τέτοιεςτην κατάσταση, κι αυτός θα εμφανιστεί αύριο για να δρέψει λεπτομέρειες».τους καρπούς της δικής μας προσπάθειας. Γι” αυτό πληρώνει Έῖφυγε. Μείναμε μόνοι, ο Αρίστων κι εγώ. Το μεσημεριανόάλλωστε».

Ι φαγητό μας είχε ολοκληρωθεί. Τώρα έπρεπε να αναλύσουμε«Πού διαμένει ο Θηραμένης ;» την κατάσταση. Ήταν πλέον ώρα για αποφάσεις.«Στους Αλπηνούς». «Νομίζω πως είχα υποθέσει σωστά» είπα στον Αρίστωνα.«Πού ακριβώς ;» «Όλη η κίνηση των μισθοφόρων αποτελεί αντιπερισπασμό. Δεν«Δεν ξέρω. Δεν μας επέτρεψε να πάμε στους Αλπηνούς. ξέρω αν υπάρχει κρύπτη και θησαυρός. Το βέβαιο είναι ότι ο

Μας δίνειπρσκαθορισμένα σημεία συνάντησης και έρχεται αυ­ Μφιάλτης θέλει να μας κρατήσει απόψε στο βουνό. Αυτό είν'τός και μας βρίσκει. Δεν ξέρω αν κατάγεται από τους Αλπη­ όλο. Η κύρια ενέργειά του θα γίνει απόψε ή αύριο το πρωί, όσονούς, σίγουρα όμως κατάγεται από εδώ κοντά, γιατί γνωρίζει εμείς θα περιμένουμε ν” ανεβεί, δήθεν, στο βουνό ο υποτιθέμε­τα πάντα για την περιοχή. Δεν μπορεί να είναι Αθηναίος, όπως νος Θηραμένης». ί

ισχυρίζεται». «Συμφωνώ» είπε ο Αρίστων.«Τί ηλικίας είναι ο Θηραμένης ;» ρώτησα. «Όσους όρκους κι αν έχουν δώσει οι μισθοφόροι, όσα λογι­«Περίπου τριάντα πέντε χρόνων». κά επιχειρήματα κι αν αναπτύσσουν, μόλις ακουστεί ο ήχος«Πώς ήρθατε από την Ιωνία ; Ξηράή θάλασσα ;» του χρυσού, μόλις δουν τα χρυσά νομίσματα, θα τα ξεχάσουν«Θάλασσα Απ' την ξηρά το ταξίδι είναι μακρύ και επικίν­ ολα. Νομίζω πως,αν υπήρχε πράγματι κρύπτη και θησαυρός,η

δυνο. Φθάσαμε στον Πειραιά με αθηναικό πλοίο». ιιροσέγγιση θα ήταν διαφορετική. Απόκρυφη. Χωρίς μισθοφό­«Μαζί με τον Θηραμένη ;» ρους. Με ένα άτομο ή δύο το πολύ. Ούτε πιστεύω ότι κάποιος

198 κ 199

ἔ

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

Θηραμένης θα ανεβεί αύριο στο βουνό. Ωστόσο, ακόμα κι αν μας είναι ο Εφιάλτης και πες μου αν συμφωνείς ότι πιθανότατααυτή η εκτίμηση δείχνει λογική , είμαστε υποχρεωμένοι να σκε­ Εφιάλτης και Θηραμένης δεν ταυτίζονται».φτούμε τόσο τις παραλλαγές της όσο και κάθε αντίθετη εκτί­ «Συμφωνώ» είπε. «Είναι μια πιθανότητα που πρέπει ναμηοη». λάβουμε υπόψη. Δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε. Μπορεί,

«Ίσως ο Θηραμένης να μην ταυτίζεται με τον Εφιάλτη. πράγματι,ο Εφιάλτης να ενεργήσει στην πεδιάδα και ο Θηρα­Μπορεί να είναι κάποιο υπαρκτό πρόσωπο, που ο Εφιάλτης μένης στο βουνό. Μπορεί, πάλι, να είναι το ίδιο πρόσωπο πουχρησιμοποιεί σαν προπέτασμα». θα ενεργήσει σήμερα το βράδυ στην πεδιάδα και αύριο το πρωί

«Μπορεί. Είναι βέβαια αριστερόχειρας και γνώστης της πε­ στο βουνό».ριοχής, αν πιστέψουμε τα λόγια του Σκιρίτη. Ωστόσο, δεν «Γιατί;ΑνοΕφιάλτης ολοκληρώσει απόψε τις κινήσεις πουυπάρχει μόνον ένας αριστερόχειρας στον κόσμο. Τίποτα δεν θέλει να πραγματοποιήσει στην πεδιάδα,γιατί να ανεβεί αύριοαποκλείει, άλλωστε, δύο παράλληλες κινήσεις. Μια κίνηοη εμ­ το πρωί στο βουνό ως Θηραμένης ; Γιατί να μην φύγει εγκατα­φανή, στο βουνό, από τον Θηραμένη, για την ανεύρεση ενός λείποντας τους μισθοφόρους;»πράγματι υπαρκτού θησαυρού, και μια άλλη κίνηση, αφανή, «Απληστία. Αν η ιστορία για τον θησαυρό στο βουνό είναιστην πεδιάδα, από τον Εφιάλτη μόνο, για τους δικούς του αληθινή και όχι κατασκευασμένη, η απληστία θα τον ωθήσειπροσωπικούς λόγους. Επιπλέον, ο χρησμός είναι ξεκάθαρος: αύριο το πρωί εδώ, κάτω από το προσωπείο του δήθεν Θηρα­Άναζητήστε τον δεύτερο άνδρα με το ίδιο χέρι'». μένη ».

«Ποιος χρησμός ;» Δ «Ίσως» είπα. «Είναι κι αυτή μία πιθανότητα που δεν μπο­«Ο χρησμός που ζήτησε η πόλη, πριν πολλά χρόνια, απ” το Ἰ ρούμε να αγνοήσουμε. Αρα, πρέπει να πάρουμε αποφάσεις

Μαντείο των Δελφών». συνεκτιμώντας όλα όσα είπαμε, καλύπτοντας κάθε δυνατή εκ­«Μπορείτε να τον επαναλάβετε ;» δοχή. Πιστεύω πως η ορθή ερμηνεία του χρησμού επιβάλλει να«'Αναζητήστε τον δεύτερο άνδρα με το ίδιο χέρι". Τώρα μό­ αγνοήσουμε τον πρώτο αριστερόχειρα που θα συναντήσουμε,

λις αρχίζει να έχει κάποιο νόημαή φράση της Πυθίας. Αν ερμη­ επικεντρώνοντας την προσοχή μας στον δεύτερο. Θα έχουμενεύω σωστά, υπάρχουν δύο αριστερόχειρες στην περιοχή. Ο τον χρησμό σαν κατευθυντήρια γραμμή, αλλά δεν θα αδιαφο­ένας είναι ο Θηραμένης. Μπορεί να λέγεται όντως Θηραμένης 5 ρήσουμε για όλες τις άλλες πιθανές εξελίξεις».και να είναι αυτός που στρατολόγησε και αμείβει τους μισθο­ Ο Αρίστων δεν απάντησε. Ήξερε ότι ο ρόλος του ως επιτε­φόρους. Είναι πραγματικά αριστερόχειρας και γνώστης της ι λούς, ως υπαρχηγού, έφθανε μέχρι το σημείο που έπρεπε ναπεριοχής. Συνεργάζεται με τον Εφιάλτη. Ο Εφιάλτης, μετά ληφθούν αποφάσεις. Εκεί άρχιζε ο δικός μου ρόλος. Αποκλει­από χρόνια αναμονής και έρευνας, κατάφερε και βρήκε έναν στικά. Ο ρόλος του επικεφαλής. ίΘα ρωτάτε εξαντλητικά τουςσυνεργάτη που έχει αυτά τα δύο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. υφισταμένους σας) μας έλεγαν ”πριν πάρετε την οποιαδήποτεΓνωρίζει, δηλαδή, την περιοχή και είναι αριστερόχειρας. Βέ­ γ απόφαση. Δεν θα αποφασίζετε ποτέ χωρίς να τους συμβουλευ­βαια κι οι δυο αυτές ιδιότητες, με αρκετή εκπαίδευση και υπο­ θείτε. Θα ακούτε τις συμβουλές και τις υποδείξεις τους,χωρίςμονή, μπορούν να αποκτηθούν και εκ των υστέρων. Σε κάθε ίχνος εγωισμού και μισαλλοδοξίας. Θα ακολουθείτε αυτές τιςπερίπτωση,πάντως,στόχος μας δεν είναι 0 Θηραμένης. Στόχος ; συμβουλές, αν κρίνετε πως είναι πιο ορθές απ” τις δικές σας

ΖΟΟ ΖΟ1

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΑΟΣΤΘΪΕΦΠΑΛΤΗ

εκτιμήσεις. Δεν εκτίθεστε έτσι, ούτε πρέπει να θεωρείτε τον εσάς και το άλλο ζευγάρι απέναντι. Ο ίδιος οπλίτης θα μεταβείεαυτό σας προσβεβλημένο , επειδή κάποιος κατώτερός σας είχε στη σπηλιά και θα μεταφέρει τροφή και νερό τόσο σ” εσάς, όσοορθότερη άποψη. Δεν είστε αλάνθαστοι. Ο βαθμός δεν παρέχει και στους απέναντι. Τη νύχτα εσύ και ο Αναξανδρίδας θα ανά­άλλοθι ευθυκρισίας. Να είστε αργοί στη λήψη των αποφάσεων, 1 ψετε φωτιά. Θα απομακρυνθείτε, όμως, απ” αυτήν. Ο ένας θαπολυσυλλεκτικοί στη συσσώρευση απόψεων, αλλά γρήγοροι κοιμάται και ο άλλος θα παραμένει σκοπός σε απόσταση τριάν­και αποφασιστικοί όταν η απόφασή σας έχει ληφθεί. Μην βιά­ τα βημάτων, τουλάχιστον, απ' τη φωτιά. Θα αντιμετωπίσετε τοζεστε να λάβετε μιαν απόφαση, βιαστείτε όμως να την εφαρ­ κρύο με τα ιμάτια και τους μανδύες. Όποιος πάει στη σπηλιά,μόσετε. Όσο αργοί είστε στη λήψη της,τόσο γρήγοροι να είστε θα φέρει πρόσθετους χιτώνες. Φορέστε τους χιτώνες αυτούςστην εφαρμογή της. Γιατί είναι, πια, απόφαση σωστή. Εκτός εσωτερικά ή καλύψτε τα άκρα για να αποφύγετε το κρύο. Σύν­από μία περίπτωση. Αν οι κατώτεροί σας υποδεικνύουν λύσεις 2: θημα συναγερμού οι δύο συνεχόμενες κραυγές λύκου. Τέταρ­χωρίς να ερωτηθούν,απομακρύνετέ τους άμεσα και αγνοήστε 1ἐ τον, εάν εμφανιστεί το πρωί ο υποτιθέμενος Θηραμένης καιτους. Αν ενεργούν μ” αυτόν τον τρόπο, είναι ξεκάθαρο πως δεν ί ισχυρίζεται πως πράγματι υπάρχει κρύπτη με θησαυρό, εσύ καιθέλουν να συμβουλεύσουν, θέλουν να διοικήσουν. Αν εκφρά­ ο Αναξανδρίδας θα πάτε μαζί τους. Ο Τάλως και ο Διηνέκης θασουν γνώμη χωρίς να ερωτηθοόν και επιμένουν για την αποδο­ παρακολουθήσουν αθέατοι, ενώ ο Άγις και ο Αεωτυχίδας θαχή της, στερήστε τους τον λόγο. Θέλουν να σας υποκαταστή­ ἔ παραμείνουν εδώ αποκόπτοντας την οδό διαφυγής».σουν, όχι να σας βοηθήσουν. Εσείς θα ρωτάτε εξαντλητικά κι ι «Αν διαφύγουν προς τα ανατολικά ;››αυτοί θα απαντούν αναλυτικά. Οποιαδήποτε απόκλιση απ' «Άφησε τους. Δεν μας ενδιαφέρει ο θησαυρός. Μας ενδια­αυτόν τον κανόνα, είτε απ” τον ανώτερο είτε από τους κατωτέ­ φέρει μόνον η τύχη η δική σου και του Αναξανδρίδα. Αν αυτοίρους του, οδηγεί σε λανθασμένες και επικίνδυνες αποφάσειςἔ βρουν τον θησαυρό και στραφούν εναντίον σας, με σκοπό ναΟ Αρίστων είχε τηρήσει τον κανόνα κατά γράμμα. μην δώσουν το μερίδιο που υποσχέθηκαν, θα απεμπλακείτε.

«Με βάση τις εκτιμήσεις μας» είπα «θεωρώ ότι πρέπει να Δεν μας ενδιαφέρει το μερίδιο, ούτε θα διακινδυνεύσουμε δύοπροβούμε στις παρακάτω ενέργειες: Πρώτον, εγώ θα κατεβώ οπλίτες γιί αυτό. Αν η απεμπλοκή είναι αδύνατη,τότε μονάχακαι πάλι στην πεδιάδα. Όταν φθάσω, θα έχει ήδη νυχτώσει. θα καλέσεις, με την κραυγή λύκου,τους Τάλω και Διηνέκη γιαΑνάλογα με τις νεότερες πληροφορίες του Αθηνάδη και του Φί­ βοήθεια και θα εμπλακείτε αναγκαστικά. Θα είστε τέσσεριςλωνα, θα κινηθούμε για τον εντοπισμό του Εφιάλτη. Δεύτερον, εναντίον επτά. Για να μειώσουμε τον κίνδυνο, θα τους υποχρε­εσύ θα παραμείνεις εδώ, επικεφαλής των υπολοίπων. Θα ζητή­ ώσεις να κινηθούν προς την κρύπτη χωρίς ασπίδα και δόρυ.σεις από τους μισθοφόρους να παραμείνουν στο οροπέδιο, για Ετσι, σε περίπτωση παρασπονδίας τους το έργο του Διηνέκηνα τους βλέπετε συνεχώς. Τα ζώα τους θα μεταφερθούν επίσης αλλά και των υπολοίπων τριών, θα είναι εύκολο. Ο τοξότηςμέσα στο οροπέδιο, ώστε να μην υπάρχει η δικαιολογία ότι κά­ τους είναι έτσι κι αλλιώς τραυματίας. Θα παραμείνει εδώ μεποιος απ) αυτούς πρέπει να πηγαίνει για να τα φροντίζει. Αλλω ­ τους ημιόνους. Θέλω ο Διηνέκης να είναι απερίσπαστος απ” αυ­στε, εκεί που είναι τώρα, κινδυνεύουν απ” τους λύκους. Τρίτον, τόν τον κίνδυνο».ένας οπλίτης από το ζευγάρι που είναι πίσω μας,ο Ἀγιςή ο Λεω­ ‹‹Αν,τυχόν , οι ισχυρισμοί τους για τον θησαυρό είναι αληθι­τυχίδας, θα αναλάβει καθήκοντα αγγελιαφόρου ανάμεσα σ” νοί,να επιμείνω για το μερίδιο της πόλης;››

›σ±2ειί~

ΖΟΖ ΖΟ3

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

«Να επιμείνεις, αλλά μέχρι του σημείου που δεν δημιουρ­ «Ακούω».γείται άμεσος κίνδυνος γιατη ζωή των οπλιτών». «Προτείνω να ανάψουμε φωτιά είκοσι βήματα πιο πίσω.

«Αν ο Θηραμένης είναι ο Εφιάλτης, πώς θα το γνωρίζω και ”Ετσι, η φλόγα θα φαίνεται αλλά το μικρό ανάχωμα που μεσο­τί θα κάνω ;» λαβεί δεν θα επιτρέπει στους μισθοφόρους να δουν πόσοι κοι­

«Δεν θα το γνωρίζεις. Κανείς δεν το γνωρίζει, εκτός απί τη μούνται πλάι στη φωτιά, ούτε τις κινήσεις αντικατάστασηςγυναίκα του Αθηνάδη. Γι” αυτό κατεβαίνω τώρα στην πεδιάδα. τους. Αυτοί γνωρίζουν πως είμαστε τέσσερις. Ενας ο τοξότης,Αν διαπιστώσουμε, με τον Αθηνάδη , ότι υπάρχει τέτοια πιθα­ που ξέρουν ότι είναι πίσω τους στον λόφο, ένας ο σκοπός, πουνότητα, πιθανότητα ταύτισης Εφιάλτη και Θηραμένη δηλαδή, Ι θα τον βλέπουν, και δύο ακόμα, που δεν θα τους βλέπουν.θα ξεκινήσουμε τα ξημερώματα και θα ανεβούμε εδώ μαζί με . ”Ετσι, μπορούμε να διατηρούμε συνεχώς έναν οπλίτη με το τό­τη Φοίβη. Γι” αυτό προσπάθησε να καθυστερήσεις τις κινήσεις ξο απέναντι, ένας να παραμένει σκοπός εδώ και οι υπόλοιποιτων μισθοφόρων, παρατείνοντας τις διαπραγματεύσεις μαζί τέσσερις να κοιμούνται, αλλάζοντας βάρδιες σκοπιάς. Μ' αυ­τους, όταν φθάσει ο Θηραμένης. Αν δεν έχουμε έρθει μετά την τόν τον τρόπο θα αποφύγουμε τον κίνδυνο υποθερμίας και θαπάροδο δύο ίφυλακών” απ' το ξημέρωμα, ξεκινήστε για την κοιμηθούμε αρκετά,έτσι ώστε να αντιμετωπίσουμε την όποιακρύπτη. Όσο περπατάνε σε λασπωμένο έδαφος, απλά βάδιζε κατάσταση προκύψει αύριο. Εννοείται ότι θα κοιμόμαστε δί­μαζί τους. Όταν το έδαφος είναι σκληρό ή πετρώδες, να σπας πλα στην ασπίδα και το δόρυ ».μικρά κλαδιά από τα έλατα ή να αναποδογυρίζεις πέτρες, σε «Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να συμφωνήσω με τηντακτά διαστήματα, για να μπορέσουμε να σας βρούμε. Αλλες πρότασή σου» είπα. «Αν μπορούμε να αποφύγουμε την κόπω­ερωτήσειςή απορίες ;» ση και την υποθερμία, χωρίς να διακινδυνεύσουμε, χωρίς να

«Το πρωί οι μισθοφόροι θα δουν μόνον εμένα και τον Ανα­ υπονομεύσουμε τη θέση μας, δεν βλέπω γιατί να μην το κάνου­ξανδρίδα. Αν ρωτήσουν πού είναι ο τέταρτος οπλίτης, τί θα με. Ο ηρωισμός, όταν δεν απαιτείται, αποτελεί ανοησία. Πρό­τους πω ;» σεξε μόνον οι αλλαγές του τοξότη να πραγματοποιούνται ακο­

«Θα συνεννοηθείς με τον Ἀγι. Αν τεθεί τέτοιο θέμα, θα κα­ λουθώντας πορεία ανατολική, σε απόσταση ενός σταδίου του­λέσεις τον Άγι να εμφανιστεί, με μία κραυγή λύκου. Θα τον λάχιστον, ώστε να μην γίνει αντιληπτή η κίνηση αυτή. Άλληδουν από μακριά με πλήρη εξάρτυση. Είναι αδύνατον να αντι­ ερώτηση , πρόταση ή απορία ;»ληφθούν ότι δεν είμαι εγώ. Γι' αυτό εξάλλου έβγαλα την περι­ «Καμία».κεφαλαία του αξιωματικού. Ο Αγις, βέβαια, δεν θα σας ακο­ «Ας φωνάξουμε τον Σκιρίτη ».λουθήσει στην πορεία για την κρύπτη γιατί,αν τον δει από κον­ Ο Αρίστων σηκώθηκε. Προχώρησε λίγα βήματα, για να 'ναιτά ο Σκιρίτης, θα αντιληφθεί ότι δεν είμαι εγώ. Θα τους πεις ότι ορατός από τους μισθοφόρους. Αυτοί κοίταζαν προς εμάς. ΜεΟ συγκεκριμένος οπλίτης θα παραμείνει στο σημείο αυτό ανα­ μια κίνηση του χεριού του ο Αρίστων κάλεσε τον Σκιρίτη ναμένοντας την επιστροφή των υπολοίπων. Δεν έχουν λόγο να επανέλθει. Αυτός ήρθε τρέχοντας.αρνηθούν,ούτε να υποπτευθούν. Άλλη ερώτηση;» «Συμφωνούμε με την πρότασή σας, Σκιρίτή » είπε ο Αρί­

«Μπορώ να προτείνω κάτι διαφορετικό ως προς τη διάταξή στων. «Αλλά με μερικές προϋποθέσεις».μας τη νύχτα;» «Δεν περίμενα ότι θα συμφωνήσετε» είπε αυτός. «Πίστευα

ΖΟΔ ΖΟ5

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΘΣΤΟΥΕΦΤΑΛΤΗ

ότι θα αρνηθείτε, όχι για κανέναν αλλον λόγο, αλλα μόνο και Ήφυγε,πήγε στην απέναντι πλευρα της λίμνης κι αρχισε ναμόνο εξαιτίας της γνωστής απέχθειας σας για τα χρήματα και συνομιλεί με τους υπόλοιπους μισθοφόρους. Δεν ήταν έντονη ηΤης απρσθυμίας σας για καθε κίνηση που ξεφεύγει από τις δια­ συζήτηση. Αυτός μιλούσε και οι υπόλοιποι ακουγαν. Μεταταγές που έχετε. Κι εμείς συμφωνούμε με την αντιπρότασή από λίγο ξαναγύρισε.σας, ως προς το ένα τρίτο. Πιστεύουμε ότι θα συμφωνήσει και «Οι προϋποθέσεις που θέσατε, δεν μας βρίσκουν αντίθε­ο Θηραμένης». τους» είπε. «Όλοι φοβούνταν πως δεν θα δεχθείτε. Άρα, όλοι

«Όταν τα χρήματα προορίζονται για το κοινό καλό, δεν τα ήταν πρόθυμοι για την αποδοχή των όρων σας. Δεν θα αντιμε­απεχθανόμαστε ›› είπα. «Την ιδιωτική συσσώρευιηη χρηματων Τωπίσετε κανενα Ταυόβλημα από μας­ Δεν είμααϋε αφελείς­καταφρονούμε. Αυτή είναι η πηγη της διαφθορας, όχι η δημό­ Σκοπός μας είναι να παρουμε τους χρυσούς δαρεικούς, όχι νασια συγκέντρωση πόρων. Τα λόγια που είπες για την αναγκαι­ έρθουμε σε αντιπαραθεση με Λακεδαιμονίους. Δεν σκοπεύου­ότητα δημιουργίας στόλου, μας έπεισαν». με να παρασπονδήσουμε απέναντί σας. Άρα, δεν δισταζουμε

«Ποιες είναι οι προϋποθέσεις ;» ρώτησε. να αποδεχθούμε τις προϋποθέσεις που αναφέρατε ».«Πίπες ότι έχετε μαζί σας ημιόνους. Πού είναι ;» «Πολύ καλα» είπε ο Αρίστων. «Με τον τραυματία σας, τί«Πίσω απ' τον λόφο, δυτικα». γίνεται ; Θέλεις υπέρικο και αργεμώνη για την πληγή του ;»«Θα τους φέρετε μέσα στο οροπέδιο. Θέλουμε να βλέπουμε «Όχι. Ήχουμε. Έχει ήδη γίνει περιποίηση του τραύματός

τις κινήσεις σας τη νύχτα. Όπως ξέρεις, είμαστε ιδιαίτερα εκ­ του».παιδευμένοι στον νυχτερινό αγώνα. Πρέπει και οι οκτώ να πα­ Ο Σκιρίτης εφυγε παλι· Ενθθυσιασμενος Τώθα­ Τα ματιαραμείνετε δίπλα στη φωτια που θα αναψετε. Θέλουμε να σας ΤΟΟ έλαμπαν. Ήμουν βέβαιος πως δεν θα αντιμετωπίζαμεβλέπουμε όλους. Αν καποιος προσπαθήσει να κινηθεί ανεξαρ­ πρόβλημα με τους μισθοφόρους. Ήταν γενναίοι και ικανοί πο­τητα, αν καποιος προσπαθήσει να απομακρυνθεί, ο τοξότης θα ¬ λεμιστές, αλλα ενεργούσαν και σκέφτονταν ατομικα. Δεν είχαντον χτυπήσει. Εμείς θα επιτεθούμε στους υπόλοιπους, μόλις πνεύμα και αντίληψη στρατιωτικής μοναδας, όπως εμείς. Δενδούμε ότι λείπει έστω κι ένας. Στην πορεία προς την κρύπτη θα Δ μπσρθύσαν να μας αντιμετωπίσθυνι και ΤΟ ἠξεθαν­ Ο χρυσόςιφέρετε μοναχα ξίφος, θώρακα, περικεφαλαία και περικνημί­ Σ αλλωστε,τους ενδιέφερε,όχι εμείς. Ήμουν σίγουρος ότι θα τη­δες. Ασπίδες και δόρατα θα παραμείνουν εδώ, Ας μείνει κα­ ι ρούσαν τα υπεοχημένα. Δεν τους ενδιέφερε και δεν τους συνέ­ποιος από σας να τα προσέχει. Θα μείνει κι ένας από μας. φέρε να ενεργήσουν διαφορετικα.Έἰτσι,στην κρύπτη θα είμαστε δύο εναντίον επτα. Έὶξι εσείς και Έπρεπε να φύγω. Θα έφθανα νύχτα στην πεδιαδα. Είχαένας ο Θηραμένης, επτα. Τον τοξότη σας δεν τον υπολογίζω ανεβεί το βουνό ξεκινώντας νύχτα απί τη Δρυμαία,είχα κατεβείκαθόλου, αφού έτσι κι αλλιώς θα μείνει κι αυτός εδώ». στη Μαλίδα το πρωί, είχα ανεβεί παλι και τώρα θα ξανακατέ­

«Χαίρομαι ιδιαίτερα για την αποδοχή της προτασής μας» βαινα. Ήμουν γυμνασμένος,ήμουν συνηθισμένος στις πορείες,είπε. «Όλοι θα βγούμε κερδισμένοι. Τόσο εμείς ατομικα, όσο αλλα ο καθε οργανισμός έχει τα όρια του. Στην οικία του Αθη­καιη πόλη σας,συλλογικα. Θα μου επιτρέψετε,όμως,να μετα­ ναδη έπρεπε να αναπαυθώ. Δεν ήξερα, όμως, αν θα υπήρχεφέρω στους υπόλοιπους τις προϋποθέσεις που θέσατε και θα χρόνος. Αποτραβήχτηκα πίσω απ' τα έλατα. Μίλησα με το αλ­επανέλθω αμέσως». λυ ζευγαρι, τον Άγι και τον Λεωτυχίδα. Τους ενημέρωσα. Ο

ΖΟ6 ΖΟ7

ι

τ

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ

ι

Αρίστων ενημέωνε τον Αναἔανδωὅα­ Ανέθεσα την αποστολή Λ)_ κι ±~›τ±­τω». ι ‹ ­± ι­ τι _ __.¬,ὲ;ζ=εε±±ιἶ‹ε μἴ±±+:;.ι°:ι±;τ;ι;«Σ›_ ση.

κ » ~ῖ›ιἐ:Ρ ~¥ωΒΐ />¬_×_τ_­± ι = έπιοισ­ε_­±:±ἶ;Ά×;;±­εχω?­±·ι .Δ ­ ¬ ··#±~ι..κη ε­ _­ι ιιωιι ι

του αΥ ιελαχφορου στον ΑἩ· _| ¬ ×<=°ν ι· ±ε:>#τι_ ι­Φ=η·ἔιεΛ8ὲἕἰἑ4”ι·3εΜἔἔἶἕἶ›Σἕἔἔξῖξἐἑε

..ἴε

«Γιατι όχι εγώ ;›› ρώτησε ο Λεωτυχιδας. . ν ε» ωε«Επειδη τα ποδια σου δεν ειναι σε καλη κατασταση ›› απαν­ _ τ ετ ετ: _ κ _ ι >ἦ7Ψ°

"σο" ι ι τ ικ κ ι .Ω _ .. _ _» ~·¬··ε:±;‹±ι · ­¬ Δρ κο­ι¿«Ειναι» ειπε αυτος.

«Ο Αγις αγγελιαφορος» επανελαβα. τ Μ τ ° ^ _;ΐ_±ἔ¿; μᾶι«Μαλιστα» ειπε. `έ ι­τἄμτἑ

_ι Μέι* ·­×Ββγαλα την εξαρτυση μου. Φορεσα την τοπικη ενδυμασια ς_ρε _Α 8 Σ _

που είχαν μεταφέρει απ” τη σπηλιά ο | γις κι ο Λεωτυχί ας. "_/×ὲ:Μ_ ὶε; χι

Πήρα μαζί μου μόνο το ξιφος. Κινἠθηκα νότια, αναμεσα στα ¬

έλατα. Μετα από λίγο πήρα κατεύθυνση προς τα δυτικά. Πέ­ κ ­_ _

ρασα ένα σταδιο νότια απ” τον λόφο που έκλεινε το οροπέδιο ι . ε;__α;ε

προς τα δυτικα. Δεξια μου ειδα τους ημιονους. Προσπερασα .ε ¬»_›¿

τρέχοντας το μικρο ξέφωτο που με χώριζε απ” το ελατόδασος.ρ ι

Αρχισα την καταβαση. _ __ ¿

. έ τ έ # >±)~×ε»„_Ν9#ε::×ι_ _ .±°‹:Φ;ε±;

.ε ι ¬·ζ _ῖ έ ) δτ ι πμ». . .ςζι_

τ

ρ _

Χ δε ιιἔἔ ε ἶἶἑτ _« ­Δ · Ϊ ἶ_ἶὶ_;ιἔζ τιΜ ­κ _ τ € τ _ __ ­_»_ ι α›κ.ι_:_Π

τι ­ε τ λε ι τ

._ ι έ ' τ ­ ει ­_ ­ευ τ Στ

ι

· · ._ τ 1 _­ ¬ Η ι _ τλἐιυέ· Ν: \¬ετ>·=_τ_­_»=ε:± Χ· ;_: . _ _ ω_ ανςω Αλ _ " δι ­_:κι.ε+¬=ε‹.­ε›·ι αι αι; έ εε» :.·±­±­±1η±ι _± ῖ:ἢ‹_|ι_ϊ°ι_ε.ι:η±ἑια5, ..

_ φιηι _; νι __ .τ κι _Έ±χ_„_ῖιιε„ ΉΔ ” ~ Λ ιι ὅ ΦΣ ἦ ι ¬>_.ρ

` Ϊ ” Μ .έ ι .ΙΡ ε

· ~νλ·×εεἑι ' ι­εἰ:δι ±

ι ·#`ῖ×­υῳι _ ιι;·ε±ι_±ι­Ζ χα ωχ ι _„ ×ε1·‹ρ±¬

ι _ _ ± τε ­­_ ­ Ν . _±=ε_ἕἐέλἱ‹ι. Η ετιἔἴἰ 1:

­ δ τε» Μι ±ι==ιΦ_ λ ιι. τι­τιεῖι _;ι_:±4¬ _ _ ε.ι~κ_ῖ¬έν πι'' ° ο έ τ ­ _ς;<ἑςΞῖ:ρ'±;;__.ς ¿ μη ¿±~ ,~_=.,.ι _ ¿ι¬ι·ι¿:/ κ ¿± Κ Μ

. ~ ×­­ ιε Κε Μ ._.___Ζ4ῖ. ___`ι„___ (__ ι _ „ ε ­_ _ ἠωξ

_τ _: τη ­: _ _ 1 ±_ _ _ ._±__

± _ _

±

οι ~ Φεκ Ξ­τι ;_#ιεε_ι::αι: ­ ι τ#×Φ:%·ε:ἔ±Ξε>μ­±ι±­:=`νἐιιι:±ε==ε9αΞ±;α5›Σ:ἱ· ι:=ε=ε=­_ _: __ ·_°®9ι _ =”_±_ἐς___~¿±¦ι;ιχηῖ „:; ν¿ξ;τ_3ῖι;ει ±_;:±:=_Ξ;ιε·ικ>;××ῳ>=× Δι· . νΰεεὲτ .

_ ι _ _ ±·ι

*®^: έ ' ®¬‹· 7: ι ”“ ·ι τι ± · σε ΑἐἔιέειεεηεΜε›:±ε=ε_ιει:±ε±±=ι«ι 2­­­ πε ει =τ°¬ _· τι εειι­± ιῖ?.σζ!1__;ι τ έ Φ ” ω _ ­_ Με __ ι„47ε>_ι.=­.ωνκἄἑὲηὲν×Ἱ;ὲὲεετ“ξ “τ _τ . ο Η : ­.τττέ δεῖ ::1ἐ1=ε8Ριωἔἐῖλῖῖε€ζε;ῇι·=ε := λ Ε: Ξ Ρ

ι _. · ­

τκεεὲὲἔἴ ε τ ϊ Με ­ ει `=ι5#ἱ3ιῖ=ὶ ?ι·εε±ἔἔεέ·ρ ;ε_± κ: :±­εε κτ εεἱιεἐεω· κι _ ε. χ κι

, 4 ι1ι:ε:_­;±;=ε±_ ειχε λ έ ὸιὶιεεἔυ ::.Ξωι5ιιι`Ξ:ιι·ι·.­ ·­ .ι±›ε:»εεεεε¬_±εΞι ι > Α: „~§ἑ±=­ἐ·ε ¬ .ἔιι±ει,ιςι_­ι_4ι± 9» ­.μέ τ _

× ±¬ε ­ ι ι · °·=±ε±ιεε;5ὲ:ε=_:ιτεειε· 1ῖ1.° :·=ἰ <. 1 λ

ἑϊὲ

2ο8 4

ι­

"ἄᾶ/ιιΜε

Με”

15” Α ΝΤΙΠΕΡΙΣΠΑ Σιιιο Σ

«Αρεΐή Τθυ λοἴϋίού μέρουἔ ῃιἔ ψυχήἔ εθίαί 77 φρόνησηι 7? Μα­νότητα δηλαδή για κρίση και θεώρηση των εννοιών. Αρετή τουθυμοειδούς είναι η ανδρεία, η ικανότητα δηλαδή να αντιστεκό­μαστε και να υπομένουμε τα δεινά. Του επιθυμητικού αρετήείναι η σωφροσύνη, η ικανότητα δηλαδή εγκράτειας και μέ­τρου στις ηδονες του σώματος/Ολης της ψυχής αρετή είναι ηδικαιοσύνη».

Μέτωπος , ΠερίΑρετής, Ανθ . Στοβαιρυ , Α , 64

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ” ΕΦΙΑΛΤΗ

λησίαζα στην αγροικία του Αθηνάδη. Είχε πια νυχτώσει.Π ίΕβρεχε. Ο μανδύας και το ιμάτιό μου είχαν μουσκέψει.Το κρύο ηταν διαπεραστικό. Τα υποδήματα μου είχαν πια κα­ταστραφεί. Δύο αναβάσεις στο Καλλίδρομο και δύο καταβά­σεις, μέσα στην ίδια μέρα, αρκούσαν. Αισθανόμουν έντονη τηνκούραση. Επρεπε το πρωί να είμαι σε καλη φυσικη κατάστα­ση. Δεν ηξερα, όμως, αν θα μου δινόταν η ευκαιρία για ξεκού­Οαση­

Ιἰατεβαίνοντας το βουνό, ακολούθησα την ίδια ακριβώςδιαδρομη που είχα χρησιμοποιησει για την άνοδο, μειώνονταςέτσι την απόσταση και τον χρόνο. Σκεπτόμουν όσο περπατού­σα. Γνωρίζαμε τα πάντα σχεδόν για τους μισθοφόρους,τίποταόμως για τον Εφιάλτη. Εκτός,βέβαια,αν ο Εφιάλτης και ο Θη­ραμένης ηταν το ίδιο πρόσωπο. Αλλά δεν το πίστευα αυτό. Όχιμόνο λόγω του χρησμού. Ο χρησμός βοηθούσε, ασφαλώς, αλλάακόμα πιο πολύ βοηθούσε η χρηση της λογικης. Ο Εφιάλτης δενηταν ένας απλός και αμόρφωτος αγρότης. Δεν ηταν πριν και,πολύ περισσότερο, δεν ηταν τώρα. Ο μέσος άνθρωπος δεν θαείχε το θάρρος και την ψυχικη αντοχη που χρειάζονταν για ναεμφανιστεί μπροστά στον Πέρση βασιλιά. Για να πράξεις τουπέρτατο κακό,για να προδώσεις τους συμπατριώτες σου πουμάχονται και για τη δικη σου ελευθερία, χρειάζεται ικανότητακαι δύναμη ψυχης. Ο Εφιάλτης είχε τη δύναμη αυτη. Παράλλη­λα, στα έντεκα χρόνια που μεσολάβησαν, η απόκρυψη, η πα­ραλλαγή ,η εξαπάτηση και τα τεχνάσματα διαφυγης πρέπει ναείχαν γίνει γι' αυτόν καθημερινός τρόπος ζωης. Δεν μπορούσανα δεχθώ ότι θα εμφανιζόταν μπροστά μας, στο οροπέδιο τουΙίαλλιδρόμου, απλά και μόνο καλυμμένος πίσω από ένα άλλοόνομα. Ήταν ένα σχέδιο πολύ απλοικό για να είναι αληθινό.Βέβαια, δεν κινδύνευε να αναγνωριστεί, αφού κανείς από εμάςδεν είχε δει ποτέ το πρόσωπό του. Μόνον η Φοίβη μπορούσε νατον αναγνωρίσει αυθεντικά. Η Φοίβη ηταν το κλειδί. Αν αυτηαπέφευγε την αναγνώριση η αποφαινόταν αρνητικά, δεν κιν­

ΖΙΟ 211

ὁ

ι

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΈΛΟΣ ΤΟΥ ΈΦΙΑΛΤΗ

δύνευε να αναγνωριστεί ο προδότης από κανέναν αλλον. Συγ­ έναν φιλοξενούμενο,τον Φίλωνα,και περιμέναμε το απόγευμαγενείς δεν είχε στην Τραχίνα. Οι πληροφορίες έλεγαν πως πέ­ να γυρίσεις κι εσύ. Δεν ήταν η κατάλληλη μέρα για να λείψειρασε μια ζωή μοναχική,χωρίς φίλους,λόγω του δύστροπου χα­ από το σπίτι. Απάντησε πως θα έλειπε μόνο για λίγο. Έίχερακτήρα του. Μετά από έντεκα χρόνια εξαφάνισης, ποιος άλ­ έτοιμο φαγητό για την πεθερά της. Ισχυρίστηκε ότι το είχελος θα μπορούσε να τον αναγνωρίσει εκτός από τη Φοίβη; υποσχεθεί. Αρνήθηκα. Έκνευρίστηκε και διαμαρτυρήθηκεΆλλωστε μόνο μ” αυτήν είχαμε επαφή εμείς. Δεν μπορούσαμε έντονα. Δεν έκανε πίσω. Έπέμεινε, επαναλαμβάνοντας τα ίδιανα ανακρίνουμε κάθε κάτοικο της Τραχίνας,της Αντίκυρας,της επιχειρήματα. Έδειξα ότι κάμπτομαι, ότι πείθομαι. Της επέ­Ανθήλης και όλης της πεδιάδας του Σπερχειού. Ούτε αυτοί τρεψα να φύγει,αλλά με τον όρο να επιστρέψει όσο πιο γρήγο­γνώριζαν την παρουσία μας εκεί, για να παρουσιαστούν αυ­ ρα μπορούσε. Έφυγε σαν κυνηγημένη».θόρμητα, ούτε και θέλαμε κάτι τέτοιο. Η °κρυπτεία° ακολου­ «Την παρακολουθήσατε ;»θούσε πάντοτε διαδικασίες αφανείς και απόκρυφες. Δεν πα­ «Παρακολούθησε ο Φίλων».ραδεχόμασταν καν την ύπαρξη της συγκεκριμένης μονάδας «Λέγε, Φίλων».του στρατού μας. Φήμες και διαδόσεις μόνον υπήρχαν γιί αυ­ «Έφυγε από την οικία βιαστικά. Την ακολούθησα σε από­τήν. Ποτέ παραδοχή. Δεν μπορούσα, λοιπόν, να ενεργήσω φα­ σταση μισού σταδίου περίπου. Ἐἰαλυπτόμουν συνεχώς. Δεν γύ­νερά. Βέβαια, ο Αθηνάδης είχε σχέσεις με πολλούς κατοίκους ρισε καμιά φορά να κοιτάξει πίσω. Όταν μπήκε στο σπίτι τηςτης περιοχής, σύμφωνα με τις οδηγίες που του είχαν δοθεί. Αν πεθεράς της, πλησίασα περισσότερο. Έμεινε μέσα για ελάχι­κάποιος απ, αυτούς αναγνώριζε τον Έφιάλτη , ίσως να ειδοποι­ στο χρονικό διάστημα. Έκανα τον γύρο της οικίας. Πήγα απόούσε τον Αθηνάδη, αλλά δεν μπορούσα ασφαλώς να ελπίζω σε την απέναντι πλευρά. Όταν βγήκε για να κατευθυνθεί προς ταμια τέτοια τύχη. Έπειτα, υπήρχε ακόμη η επικήρυξη. Όποιος . εδώ,δεν ήμουν μπροστά της αλλά πίσω της. Έφυγε τρέχοντας.τον εντόπιζε, δεν είναι σίγουρο ότι θα ήθελε να μοιραστεί τα Ζ Δεν με είδε».χρήματα με κάποιον άλλον. Αναγκαστικά έπρεπε να περιορι­ «Μετά ;»στούμε στη Φοίβη. «Τίποτα απολύτως» είπε ο Αθηνάδης. «Έίναι ήρεμη και

Έφθασα στην οικία. Οι δυνάμεις μου είχαν πια μειωθεί αρ­ φέρεται φυσιολογικά. Δεν ζήτησε να ξαναφύγει, ούτε βέβαιακετά. Έπρεπε να αλλάξω αμέσως ρούχα. Ο Αθηνάδης και ο Ο θα ήταν λογικό κάτιτέτοιο,ιδίως τώρα που νύχτωσε».Φίλων ήταν καθισμένοι πλάι στη φωτιά. Μόλις άνοιξα τη θύρα, «Ἀρα, δεν έχουμε κάποια ιδιαίτερη πληροφορία».είδαν σε τί κατάσταση βρισκόμουν. Ο Αθηνάδης έτρεξε να φέ­ «Έχουμε» είπε ο Αθηνάδης. «Στην προσπάθειά της ναρει στεγνά ενδύματα και ο Φίλων με απάλλαξε αμέσως από Τ απολογηθεί για τήν επιμονή που έδειξε, μας είπε, μόλις επέ­κάθε περιττό βάρος. Ιἰάθισα κοντά στην εστία. ο ιρεψε, ότι απόψε η πεθερά της περιμένει επισκέπτη. Γι“ αυτό

«Η Φοίβη ζήτησε πράγματι να επισκεφθεί την πεθερά της Ο ι ίχε ζητήσει φαγητό».σήμερα το μεσημέρι» μου είπε ο Αθηνάδης απαντώντας στην «Τί επισκέπτη ;»πρώτη ερώτησή μου. «Δεν είπε».

«Τί έκανες ;» τον ρώτησα. «Την ρώτησες ;»«Ό ,τι συμφωνήσαμε πριν φύγεις. Της είπα ότι είχαμε ήδη «Ναι,αλλά δεν γνώριζε».

212 213

ΠΔ­ ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

«Γιατί δεν ανέφερε το θέμα αυτό, πριν φύγει, έτσι ώστε να Υονατπα ωοτμηε με τσλοοη ποοσωπτποτητα­ Δοσπολα θα πατα­δικαιολογήσειτην αναχώρησή της;Γιατί το ανέφερε μετα;›› φεονα να οτετσοοσω στον εσωτεοτπο τηε κοσμο» οοσπολα θα«Μπορεί να μην Τρ ήξερε πριν »_ αποκρυπτογραφούσα τα αισθήματα και τις μύχιες σκέψεις της.

«Μπορεί Συζήτησες μαζί της για το θέμα της αναγνώρισης «Ποο πηΥαν 9» με οωτησε­του Εφιαλτη ;›› «Θα παραμονέψουν έξω απ' το σπίτι της πρώην πεθερας

‹‹Συζἠτησα. Δνέφερα τον πραγματικό λόγο της παρουσίας σου» απαντησα. «Μπορεί ο αποψινός επισκέπτης να είναι οσας στο Καλλίδρομο και τη Μαλίδα. Της ζήτησα να έρθει μαζί Βφταλτηε· Τωοα ξερετε τον ποατματτπο λονο Υτα τον οποίο εί­μας αν τεθεί θέμα αναγνώρισης. Θύτε αρνήθηκε , ούτε έδειξε να μαστε εοω· Δεν Χοεταζετατ να ποοβομαστε πτα»­ανησυχεί ιδιαίτερα. Αδιαφορη, με ύφος ουδέτερο, μου απαν­ Τα ματτα τηε φωτίστηπαντ ενω το ποοσωπο τηἔ παοεμετνετησε πως δεν την ενοχλεί να αναγνωρίσει και να οδηγήσει στη σποθοωπο πατ ανεπφοαστο­ Δοτοοατη λαοα χατ μτα αμοοοηδίκαιη τιμωρία του αυτόν που πρόδωσε τόσο την Ελλαδα όσο λαμψη ποοσωπτποο θοταμβοο φανηπαν στο βαθοε τοοε­ Χαοακαι την ίδια προσωπικα. Την κοίταζα στα ματια όταν απαν­ ντα την εξοντωση τοο Εφταλτηἐ Χαοα ντα την εἔοντωση τοοτούσε. Ήταν ήρεμη και γαλήνια. Δεν υπήρχε ίχνος ανησυχίας, ποώτοο ανοοα ποο αἴαπησε ωἔ εφηβηἔ Αοονατον να το παφόβου ή εκνευρισμού. Καμία ταραχή». στέψω.

«Γιατί όμως; Είναι πραγματι έτσι ή ήταν προετοιμασμένηΔ «Βλεπω να Χαίοεσατ μί αοτο ποο αποοἔ ὅ»

γη αυτην την εξέλιξη ;» «Δεν χαίρομαι» απαντησε. «Πού το είδες ότι χαίρομαι ; Θύ­«Δεν ξέρω »_ τε χαίρομαι, ούτε λυπαμαι. Θ πρώην σύζυγός μου δεν με ενη­«Θα της ζητήσουμε να αναγνωρίσει τον επισκέπτη της πεθε­ μεοωσε “Υτα την ποαξη τομ· Ούτε με οομβοολεοτηπε· Δεν ηξεοα

ρας της. Θα δούμε τότε τις αντιδρασεις της. Προς το παρόν, δεν τί σποπεοε να πανετ­ Ζοοσαμε εοτολτσμενοτ· Ήμασταν μαζίμπορούμε να κανουμε τίποτ” αλλο παρα να παραμονέψουμε απο μτποα πατοτα­ Δεν Χοεταζομασταν το Χοοσαφτ των Πεο­για τον επισκέπτη αυτόν. Θα πατε και οι δύο. Εσύ,Αθηναδη, θα σων· Αν ηξεοα το ολεοτο τοο= θα τον είχα αποτοεψετ· Δεν μοοεπιλέξεις το καταλληλο σημείο για την παρακολούθηση της οι­ είπε τίποτα, ομωετ πατ να ποτα είνατ η καταληξη· ΕΥω εμετνακίας και ο Φίλων θα ενεργήσει ως αγγελιαφόρος. Μόλις εμφα­ μονη σε ηλωαα είποστ ετων πτ αοτοε είνατ φογαἔ Υτα εντεπανιστεί ο επισκέπτης, ο Φίλων θα έρθει να με ειδοποιήσει. Θα ξε­ Χοοντα­ Χαοηπε› μηπωειτα λεφτα ποο πηοε 5»κινήσω αμέσως με τη Φοίβη. Δεν πρέπει να παμε και οι τρεις «Τί σοο είπε μετα τη μαχη §»μαζί, γιατί έτσι θα μείνει μόνη της στο σπίτι. Εφόσον γνωρίζει «Ήθελε να απαλλαἴοον οτ Μαλτείε απο την παοοοσία τωντον σκοπό της παρουσίας μας στη Μαλίδα, δεν πρέπει να μείνει ῃεοσων οσο πτο Υοητοοα Ττνοταν­ Αυτο ηταν το αανητοο τοο·μόνη σε καμία περίπτωση. Εννοείται ότι,πριν έρθω , δεν θα επι­ Ήτστ μοο είπε­ Σ, αοτην τη μτποη πεοταοα του Σπεολετοο είχαντεθείτε στον επισκέπτη, ακόμα κι αν είναι αριστερόχειρας». στοατοπεοεοσεμ οπωε ξεοετα οτ μοοταοεἔ στοαττωτεἔ τοο

Μγλρρσαρε χαμηλόφωναγ σχεδόν ψγθυργστά γγα να μην μας Ηέρση βασιλια. Λήστευαν, έκλεβαν, βίαζαν, δολοφονούσανακούσει η Φοίβη. ίΕφυγαν ήσυχα και σιωπηλα. Η Φοίβη ακουσε · οττἔ επτα μεοεε που εμετναν εδω· Ο Βφταλτηε ηθελε να οωσεττη θύρα που ανοιξε κι έκλεισε. Μπήκε στο δωματιο και,αντί γιατον Αθηναδη, είδε εμένα. Δεν έδειξε ιδιαίτερη έκπληξη. Ήταν

ε±±:‹εε»ὲε­ιέτείεναεε

ϋνα τέλος σ” αυτήν την κατασταση. ίΕτσι έλεγε, τουλαχιστον.Τιατί οι Ελληνες δεν αμύνθηκαν στα Τέμπη ;” μονολογούσε

214 Ϊ 215

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΘΣΤΟΤΕΕΠΑΛΤΗ

πριν τη μαχη. Τιατί δεν αμύνονται στον Ισθμό, εγκαταλείπον­ «Υπαρχει περίπτωση να τα έχει κρύψει εδώ γύρω ;»τας την Αθήνα ; Γιατί πρέπει να υποστούμε εμείς αυτό το μαρ­ «Δεν μπορώ να το αποκλείσω. Μετα την ήττα των Περσώντύριο ; Όσο οι σύμμαχοι παραμένουν στις Θερμοπύλες,τόσο οι πρέπει να πήγε στην Ιωνία και από ”κεί στην Περσία. Μου φαί­Πέρσες θα ταλαιπωρούν εμας στη Μαλίδα. Ώς πότε /Ως πότε 4 νεται απίθανο να ταξίδεψε έχοντας μαζί του όλα τα χρυσα νο­μπορούμε νί αντέξουμε ;° Πιστεύω, όμως, ότι δεν ήταν μόνον μίσματα που του είχαν δώσει. ”Ενα μέρος του θησαυρού πρέ­αυτός ο λόγος της προδοσίας του. Η φιλοδοξία τον οδήγησε πει να έχει παραμείνει εδώ».στην προδοσία. Ήθελε να γίνει σπουδαίος, να ακουστεί,να τον «Θα τον αναγνωρίσεις, αν έρθει απόψε το βραδυ να επισκε­μαθει ο κόσμος όλος. Δεν είχε φίλους. Δεν καταδεχόταν να έχει φθεί τη μητέρα του ;»φίλους. Πίστευε πως είναι ανώτερος από τους συμπατριώτες «Είναι σκοταδι, αλλα θα τον αναγνωρίσω. Είναι αριστερό­του. Δεν χωρούσε στη Μαλίδα. Η σκέψη ότι θα μιλήσει προσω­ χειρας και ξεχωρίζει εύκολα».πικα με τον Ξέρξη,τον κυρίαρχο όλης της Ασίας,τον συνέπαιρ­ «Δεν αρκεί αυτό. Δεν είναι ο μόνος αριστερόχειρας πουνε πιο πολύ και από το χρυσαφί που θα του έδιναν. Ήταν βέ­ υπαρχει».βαιος ότι οι Πέρσες θα κερδίσουν τον πόλεμο. Ποιος δεν ήταν, «Θα τον αναγνωρίσω. Λες να μην μπορώ να αναγνωρίσωαλλωστε ;Εποφθαλμιούσε τη θέση του διοικητή όλης της Μαλί­ τον πρώην σύζυγό μου ;»δας. Αυτός ήταν ο κυριότερος λόγος της προδοσίας. Όχι το «Ασφαλώς μπορείς. Σ” ευχαριστώ γι” αυτό. Η πόλη μας θαχρυσαφί. Δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι οι Πέρσες θα συντρί­ · ανταμείψει τον Αθηναδη και σένα, αν η αποστολή μας πετύχει.βονταν στη Σαλαμίνα. Όταν το πληροφορήθηκε, συγκλονίστη­ ι γ Θ Αθηναδης, αν θέλει, θα επιστρέψει στη Σπαρτη, μαζί με σένακε. Εφυγε αμέσως για τη Βοιωτία. Πήγε να βρει τον Μαρδό­ φυσικα. Θα εξομοιωθεί μ” εμας και θα παρει πίσω το μερίδιόνιο. Όλο τον χειμώνα πηγαινοερχόταν στο στρατόπεδο των του από τον κλήρο του πατέρα του. Αν, παλι, δεν θέλει να πα­Περσών. Δεν ήταν στη Θεσσαλία. Ο ίδιος αφησε να διαρρεύσει ραμείνει για μόνιμη εγκατασταση στη Σπαρτη, η πόλη θα τουότι κρυβόταν στη Θεσσαλία. Άλλωστε τον πρώτο χρόνο γιατί επιτρέψει να κρατήσει τα χρήματα της επικήρυξης. Μ” αυτανα κρυφτεί; Οι Πέρσες ήταν ακόμη εδώ. Μετα τη μαχη στις μπορείτε να ζήσετε σε όποια πόλη της Ελλαδας επιθυμείτε. ΤοΠλαταιές, τη συντριβή των Περσών και την επικήρυξή του από μέλλον σας είναι εξασφαλισμένο σε καθε περίπτωση. Δεντην Αμφικτυονία, εξαφανίστηκε. Δεν τον ξαναείδα››. υπαρχει λόγος να ανησυχείς».

«Τα χρήματα που πήρε,τί έγιναν ;» «Τα καταλαβαίνω όλ” αυτα, αλλα δεν μπορώ να καταλαβω«Δεν ξέρω. Εγώ είδα μόνον ένα δαχτυλίδι και δυο ζευγαρια την επιμονή σας για τη θανατωση του Εφιαλτη, μετα από τόσα

σκουλαρίκια που μου αγόρασε με τα χρήματα αυτα. Τα έχω τα χρόνια. Ποιος τον θυμαται ; Μόνον εσείς ασχολείστε μαζί του.κοσμήματα ακόμη. Είναι εξαιρετικα αλλα, όπως ξέρεις, δεν Κανένας αλλος».μπορώ να τα φορέσω». «Εχουμε τους λόγους μας».

«Ναι, ξέρω. Στη Σπαρτη απαγορεύονται τα κοσμήματα». «Τους σέβομαι, αν και δεν τους κατανοώ. Να είσαι βέβαιος«Άλλα χρήματα εγώ δεν είδα. Είναι αναμφισβήτητο ότι πή­ ότι θα σας βοηθήσω όσο μπορώ περισσότερο, βοηθώντας ταυ­

ρε χρήματα από τους Πέρσες. Δεν ξέρω, όμως,τί τα έκανε. Δεν τόχρονα τόσο τον ανδρα μου όσο και τον εαυτό μου. Ξέρω ότι ομου είπε ποτέ». Αθηναδης θέλει να επιστρέψει στη Σπαρτη. Η ζωή εδώ δεν του

216 217

Π .Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

ταιριάζει. Δεν γεννήθηκε για να γίνει αγρότης. Μονάχα ο πόλε­ νει πολύ κρύο. Μπορεί να περιμένουμε για μεγάλο χρονικόμος κι η μάχη τον ενδιαφέρουν. Όπως όλους σας. Στη δική σας ιῖ διάστημαἔ ”Εφυγε, δίχως να πει λέξη. Ντύθηκε κατάλληλα γιακοινωνία ανήκει. Ο Εφιάλτης είναι το κλειδί για την επιστροφή να αντιμετωπίσει το κρύο και ξαναγύρισε. Η προηγούμενητου Αθηνάδη στη Σπάρτη. Για την επιστροφή του στη ζωή ››. ηρεμία και αταραξία της είχαν πια εξαφανιστεί. Η ταραχή της

Χωρίς να περιμένει κάποιο σχόλιο , γύρισε την πλάτη. Βγή­ ήταν τώρα φανερή. Ο Φίλων ξεκίνησε πρώτος. Λίγα βήματα πί­κε απ” το δωμάτιο. Φαινόταν συγκινημένη. έτοιμη να κλάψει. σω ακολουθούσα εγώ με τη Φοίβη. Φθάσαμε στο σημείο όπουΔεν με είχε πείσει , όμως. Μιλούσε ουδέτερα και ψυχρά για τον βρισκόταν ο Αθηνάδης. Διακόσια πόδια περίπου από την είσο­Εφιάλτη. Δεν είχε ίχνος μίσους ή αποστροφής στη φωνή της. 3 δο της αγροικίας. Ακριβώς απέναντι. Ήμασταν μέσα σε μιαΟύτε τον μισούσε ούτε τον απεχθανόταν για τη φυγή του. Για­ Α . μικρή συστάδα δένδρων. με αραιή χαμηλή βλάστηση. Αν ήταντί ; Είχα την εντύπωση ότι τον συμπονούσε. Ο τρόπος ζωής που μέρα,θα φαινόμασταν εύκολα. Τώρα το σκοτάδι μάς κάλυπτε.του επιφύλαξαν οι Μοίρες7την έκανε να συμπάσχει. Δεν θα τον Είδαμε το άλογο. Ήταν δεμένο σε μια ελιά, λίγο δεξιά από τηναναγνώριζε ή θα τον αναγνώριζε εσφαλμένα. Αυτό πίστευα. είσοδο της αγροικίας. Η απόσταση και το σκοτάδι δεν θα επέ­Καμία γυναίκα δεν θα συμμετείχε, έμμεσα, στην εκτέλεση του τρεπαν στη Φοίβη την αναγνώριση, ακόμα κι αν ήθελε να ανα­πρώτου άνδρα που γνώρισε στη ζωή της. Δεν γίνεται αυτό. γνωρίσει τον επισκέπτη. Μόνον όταν αυτός θα έφθανε κοντάΌσο σκληραγωγημένη κι αν ήταν. Αγοροκόριτσο και αγρίμι η μας. στην έξοδο του κήπου, στα πενήντα πόδια περίπου. θαΦοίβη, αλλά και γυναίκα επίσης. Δεν ήξερα τί είχε στο μυαλό μπορούσε κανείς να διακρίνει τα χαρακτηριστικά του. Περιμέ­της. ούτε μπορούσα να φανταστώ τί σχεδίαζε. Δεν ήξερα, επί­ ναμε σιωπηλοί και ακίνητοι. Το κρύο ήταν ενοχλητικό. Ευτυ­σης, τί της είχε πει η πεθερά της. Ποιο ήταν το μήνυμα; Δεν χώς.δεν έβρεχε πια. Απευθύνθηκα στον Αθηνάδη:ήμουν σίγουρος για τίποτα, εκτός απί την απόλυτη πεποίθησή «Αν η Φοίβη μάς βεβαιώσει ότι ο επισκέπτης είναι ο Εφιάλ­μου πως δεν επρόκειτο να αναγνωρίσει τον πρώην σύζυγό της. ζ της, δεν θα έχουμε χρόνο να αντιδράσουμε εκείνη τη στιγμή.

Διέκοψε τις σκέψεις μου ο Φίλων. Ήρθε τρέχοντας και Ξ Ούτε άλογα έχουμε μαζί μας».ασθμαίνοντας. Τα μάτια του έβγαζαν φωτιές από την έξαψη. ξ «/Εχω άλογα στην αγροικία» είπε ο Αθηνάδης. «Αγόρασααλλά η φωνή του ήταν ήρεμη , έτσι όπως έπρεπε να είναι. "Επι­ ι σήμερα. όπως μου είπες».σκέπτης, είπε. (Με άλογο. Αριστερόχειρας. Μόλις έφθασε. Εί­ «Δεν προλαβαίνουμε να τα χρησιμοποιήσουμε τώραγ ούτεναι μέσα στην οικίαἔ Σηκώθηκα. Πήρα το ξίφος, φόρεσα ένα τα θέλω εδώ κοντά μας,γιατί ο θόρυβος που ίσως κάνουν μπο­ζευγάρι υποδήματα που μου είχε δώσει ο Αθηνάδης. και φώ­ ρεί ν' αποκαλύψει τη θέση μας. Αν χάσουμε τον στόχο μας, θαναξα τη Φοίβη. °Φεύγουμε” της είπα. “Ήρθε η ώρα να αποδεί­ επιστρέψουμε στην αγροικία να τα πάρουμε. Δεν νομίζω.ξεις αν πραγματικά πιστεύεις αυτά που έλεγες πριν. Αν πι­ όμως, ότι θα χρειαστεί κάτι τέτοιο. Θέλω εσύ και ο Φίλων ναστεύεις, δηλαδή, σε μιαν άλλη ζωή, καλύτερη απ' αυτήν που απομακρυνθείτε μισό στάδιο περίπου, προς τα δεξιά ο έναςζεις εδώ. Ήρθε η ώρα να αποδείξεις την πίστη σου στον Αθηνά­ και προς τα αριστερά ο άλλος. Θα παραμονέψετε , δίπλα ακρι­δη,τον άνδρα που σε έβγαλε από την απομόνωση και τη μονα­ βώς στον δρόμο. Αν η Φοίβη αναγνωρίσει τον επισκέπτη, ανξιά. Φόρεσε τα υποδήματά σου. Πάρε ένα χιτώνιο του Αθηνά­ μου πει θετικά πως είναι ο Εφιάλτης, θα ακούσετε μια κραυγήδη,για να καλύψεις τα πόδια σου καθώς θα περιμένουμε. Κα­ λύκου. Όποιος από τους δυο σας αντικρίσει τον ιππέα, θα επι­

218 219

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΑΘΣΤΟΪΕΦΠΑΛΤΗ

τεθεί με το ακόντιο. Θα χτυπήσετε το άλογο, βέβαια, όχι τον αθώο ,Να καταδικάσω σε θάνατο κάποιον τυχαίο περαστικό ήαναβάτη. Είναι πολύ δύσκολο,για να μην πω αδύνατον,να πε­ έστω έναν αγγελιαφόρο ; Αν διστάσω πάλι, τί θα νομίσεις εσύτύχετε τον αναβάτη μέσα στο σκοτάδι. Μόλις το άλογο πέσει,

_ για τον δισταγμό μου ; Τί θα οκεφπἰ Ο οὐζοΥο€ μοο 3 Θα πίστέεθα απαντήσετε κι εσείς με μια κραυγή λύκου. Οι άλλοι δύο θα ψετε ότι ειλικρινά δεν μπόρεσα να διακρίνω με ακρίβεια ή θαΤοἑξουμε προς το σημείο απ” όπου ακούστηκε η κραυγή,για να υποθέσετε ότι δεν ήθελα να αναγνωρίσω τον Εφιάλτη ;»τον τελειώσουμε. Πόσα ακόντια έχεις μαζί σου,Αθηνάδη ;» «Δεν πρόκειται να σώσεις τη ζωή του επισκέπτη, όπι κι αν

«ΠένΤε»· πεις» απάντησα. «Θ άνθρωπος που βρίσκεται τώρα μέσα στην«Δώσε δύο στον Φίλωνα, κράτα δύο εσύ κι άφησε ένα σ” αγροικία,είναι καταδικασμένος σε θάνατο. Σε κάθε περίπτω­

εμένοογιοί κάθε ενδεχόμενο »­Τ ση. Είτε τον αναγνωρίσεις πως είναι ο Εφιάλτης, είτε όχι».

«Μάλισῖοί» είπε­ «Τότε, εμένα τί με θέλετε ;» ρώτησε παραξενεμένη. «ΓιατίΜοίρασε τα ακόντια. Ετοιμάστηκαν να ξεκινήσουν. Τους βρίσκομαι εδώ ;»

πλησίασα. Απομακρυνθήκαμε λίγο από τη Φοίβη. Ήταν καθι­ η «Για να διακόψουμε την καταδίωξη» απάντησα. «Αν πι­σμένη στη ρίζα ενός δένδρου, καλυμμένη με τον μανδύα της. Τ στοποιήσεις την ταυτότητά του, θα σταματήσουμε την έρευνα.Προσποιήθηκα πως έκανα έλεγχο στα ακόντια του Αθηνάδη

Τ Αν όχι,θα συνεχίσουμε την αναζήτηση του Εφιάλτη».και του Φίλωνα. “Θα επιτεθείτε μόνον αν ακούσετε δύο κραυ­ «Ναι, αλλά γιατί να σκοτώσετε έναν αγγελιαφόρο ;» ρώτη­γές λύκου' τους είπα. Όχι μία. Αγνοήστε την τη μία. Αν ακού­ σε έκπληκτη. «Τί θα κερδίσετε ;»σετε μία κραυγή μόνο, θα αφήσετε τον ιππέα να περάσει από «Θα τον ανακρίνουμε πρώτα» απάντησα. «Γι® αυτό τους εί­μπροστά σας ανενόχλητος. Θα γυρίσετε πίσω, κι αυτός που πα να χτυπήσουν το άλογο,οχι τον αναβάτη. Αν είναι ο Εφιάλ­αντίκρισε τον ιππέα θα αναφέρει ότι αστόχησεῖ ίΕνευσαν κα­ της,εσύ θα τον αναγνωρίσεις. Αν δεν είναι, θα μας πει ό πι γνω­ταφατικά και χάθηκαν στο σκοτάδι αθόρυβα. Η Φοίβη πίσω ρίζει και μετά θα έχει το τέλος που του αξίζει. Αγγελιαφόροςμου παρέμενε ακίνητη και αμίλητη. Φαινοταν απορροφημένη του Εφιάλτη είναι, όχι κάποιος τυχαίος περαστικός, όπως λεςστις σκέψεις της. Γύρισα και την κοίταξα. εσύ_ Δεν μπορούμε να τον αφήσουμε να ζήσει, αφού είναι βέ­

«Είσαι έτοιμη 3» βαιο ότι θα αποκαλύψει την παρουσία μας στον Εφιάλτη».«ΉΤοΤμη¬ αλλά κοοώνω πΟλύ»­ Επεσε σε περισυλλογή. Η κατάσταση γινόταν πια γι' αυτήν«Το κρύο σε απασχολεί ή η θανάτωση ενός άνδρα με τον πιο περίπλοκη από ό,τι ήδη ήταν. Αν ήθελε να βοηθήσει τον

οποίο έἔηοεἔ τοσα Χρόνια μαζί ;» Εφιάλτη, μία διέξοδο είχε. ”Επρεπε να τον ταυτίσει με τον επι­«Δεν με απασχολεί το παρελθόν. Η ζωή μου τώρα είναι συν­ σκέπτη. Ήμουν βέβαιος ότι ο επισκέπτης αυτός ήταν ο Θηρα­

δεδεμένη μόνο με τον Αθηνάδη. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή για μένης, όχι ο Εφιάλτης. Η Φοίβη το ήξερε. Αυτό πίστευα. Δενμένα. Θα προσπαθήσω να ικανοποιήσω την επιθυμία του. Δεν μπορούσε να οδηγήσει στον θάνατο έναν αθώο, άρα σκόπευεείμαι σίγουρη, όμως, ότι μπορώ να διακρίνω με ακρίβεια μέσα να μας πει πως δεν μπορούσε να τον αναγνωρίσει θετικά. "Δενστο σκοτάδι. Τί θα γίνει,αν δεν είμαι βέβαιη για την ταυτότητα είμαι σίγουρη” θα ήταν η απάντησή της. Μια τέτοια απάντηση,του ανθρώπου που θα βγει σε λίγο από την αγροικία ; Τί απάν­ ομως, δεν οδηγούσε πουθενά. Δεν μας έλυνε το προβλημα πουτηση πρέπει να σου δώσω; Να καταδικάσω σε θάνατο έναν αντιμετωπίζαμε. Ήθελα να της στερήσω αυτήν τη δυνατότητα.

ΖΖΟ ΖΖ1

Π .Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ Το ΤΕΛΟΣ Τον ΒΦΜΛΤΗ

Ήθελα να την οοηχησω σε αοιεξοοο­ Τώρα ηξερε οτι ο επισκε­ Άυτός είναι ;® την ρώτησα. Δεν απάντησε αμέσως. Συνέχισε ναπτηε θα πεθανει σε καθε περιπτωση ­ ανεἔαρτητα απο την αποινε κοιταζει προς το έδαφος. Τώρα το κατω χείλος της έτρεμε ανε­τηοη τησ· Αν μασ ελεχε οτι οεν ειναι ο Βφιαλτηε­ θα τον ανακρι­ ξέλεγκτα. Είχε χασει την αυτοκυριαρχία της. Ήξερε πως οδη­ναμε­ Αν τον ανακριναμει ομωε­ μπορει αύτοε να αποκαλύπτε γεί στον θανατο έναν αθώο, αλλα δεν μπορούσε να κανει δια­τη θεση τού πραχματικού Εφιαλτη­ Ειτε την αποκαλοπτε ειτε φορετικα. Άυτός είναι' απαντησε. (Είσαι σίγουρη ;' την ρώτη­οχιι εμειε θα σύνεχιζαμε την ερεύνα­ Αντιθεται αν μασ ελεχε η σα. "Οχι. Απόλυτα σίγουρη δεν είμαι“ μου απαντησε. °ΕίναιΦοιθη οτι ο επισκεπτηἑ ειναι ο Εφιαλτηε­ θα τον εἔοντώναμε σκοταδι. Είμαι ταραγμένη. Πιστεύω ότι είναι αυτόςἰ Τί αλλοαμεσα­ Χωριο ανακριση­ Έτσι­ αναχνωριζονταἐ τον ωε Ειφιαλτ να °λεγε ;Αφού ο επισκέπτης θα θανατωνόταν ανεξαρτητα απότη­ θα τού εκλεινε το στομα­ Χωριο τύφειἔ­ αφού η αποφαση τη δικη της αναγνώριση,δεν είχε λόγο να μην τον αναγνωρίσει.εκτελεσηε τού επισκεπτη ηταν οεοομενη­ ο ­τι κι αν ελεχε εκειε

¿ Απεναντίας. Αυτός ηταν ο μόνος τρόπος για να κλείσει οριστι­νη­ Ήθελα να λναι σιχούρη οτι εμειε πιστεύαμε πωσ ειχαμε κα το θέμα. Ήταν ο μόνος τρόπος για να αλλαξει οριστικα τηεκτελεσειτον Εφιαλτη­ Ήθελα να εφησύχασει­ Βεβαια­ύπηρχε

λ ζωη της. Είτε πηγαίνοντας με τον Αθηναδη στη Σπαρτη είτεμια μικρη πιθανοτητα να ειναι λανθασμενοι οι ύπολοχισμοι ακολουθώντας τον Εφιαλτη στις περιπλανησεις του. Δεν είχεμού­ Ειχα τον τροπο) ομωε­ να βεθαιωθώ­ Περιμενα να οω τον Δ ι ¿ πλέον τύψεις. Ήταν ταραγμένη γι” αυτό που θα επακολουθού­αποχωρισμο τού ίεπισκεπτηλ και τηἔ μητεραε τού Εφιαλτη· Αν ι σε, αλλα στα ματια της δεν υπηρχε ενδοιασμός. Γιατί εξαλλουαύτοε ηταν πραχματι ο Εφιαλτησ­ η μητερα τού θα τον οοτοε να τχει τύψεις;Γιατί να διστασει ;Δεν οδηγούσε εκείνη στον θα­λουθούσε μέχρι την έξοδο της αγροικίας. Θα τον αγκαλιαζε, θαΉ να­ΕΟ έναν αθώο αλλά εμεω

τον φιλούοε­ θα έκλαιγε· Στην αντιθετη περιπτωση­ θα εμενε Η μία κραυγη λύκου ακούστηκε. Πέρασε ένα μικρό διαστη­μεσα στο σπιτι­ Ο αποχαιρετισμοε τούἐῖ θα ηταν ούοετεροἔ· ἶο μα απόλυτης ησυχίας. Ύστερα φανηκε μέσα στο σκοταδι ο Φί­Δεν χρειαστηκε να περιμενούμε πολύ ακομα­ Η θύρα τησ λων. Πλησίασε τρέχοντας. Άστόχησα” είπε. 6Δεν πέτυχα τοαχροικιαἕ ανοιξε­ Διαχραφηκε­αχνα­η μορφη ενοσ ανορα­ Πι” αλογο με την πρώτη βολη. Μέχρι να εξακοντίσω το δεύτερο

σω τού ακριβώε ηταν η ηλικιωμενη Υύναικα­ Τον χτύπησε φιλι­ ακόντιο ,το αλογο είχε απομακρυνθεί τόσο ώστε δεν το έφθανακα στον ώμο­ καθώς αύτοε εβχαινε εξω· Δεν στραφηκε να την πιαῖ Εδειχνε απογοητευμένος. Αν είχε πει τις ίδιες δικαιολο­κοιταξει­ Αύτη κούνησε το χερι κανονταε το σημειο τού απο­ γίες για αστοχία σε μια πραγματικη ενέδρα, θα δικαζοταν γιαχαιρετισμού· Ειπε καποια φραση­ πού οεν μπορούσα βεβαια προδοσία. Η Φοίβη,όμως, δεν ηταν ενημερη σε τέτοια θέματα.να ακούσω· Γύρισε την πλατη της­ προτού ο επισκεπτησ κανει 'Γο πρόσωπό της φωτίστηκε. ίΕνα βαρος έφυγε από πανω της.μερικα εστω βημαται και εκλεισε τη θύρα­ Ο Θηραμενησ προ­ Ήφθασε ο Αθηναδης. Τον ενημέρωσα. "Θα τον καταδιώξουμεχώρησε­ ελύσε το αλοΥο¬ καβαλησε και βγηκε αρχα απο τον με τα αλογα' είπα. Φύγαμε τρέχοντας για το σπίτι του Αθηνα­κηπο με νοτια κατεύθύνιπι­ προἔ την πλεύρα πού παραμονεύε δη, ενώ η Φοίβη μας ακολουθούσε με αργό ρυθμό. Απομα­ο Φιλων­ Έπρεπε να ακούσούν μια μοναχα κραύχη λύκού· Δι” κρυνθηκαμε γρηγορα. Φθασαμε στην αγροικία. Είχαμε λίγοπλα μού η Φοιρη ηταν ακινητη και αμτλητη­ Ήτρεμε­ Απο το χρονο στη διαθεση μας μέχρι να έρθειη Φοίβη.κρύο η την ταραχηἐ Δεν κοιταζε τον ιππεα πού απομακρύνοτ «Ακούστε» είπα. «Αυτην τη στιγμη ο Θηραμένης πιστεύειταν­ Κοιταζε προσ το εοαφοε­ Ντροπηἐ Τύφειἐἐ Δεν ηξερα­ ύτιη περιοχη είναικαθαρη,κι αυτό θα αναφέρει στον Εφιαλτη.

222223

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΪΕΦΠΑΑΤΗ

Αν, βέβαια, έχουν προγραμματίσει συναντηση γι' απόψε. Το «Η Φοίβη τώρα πιστεύει ότι εμείς θα καταδιώξουμε τον δή­πιθανότερο είναι ότι δεν θα συναντηθούν. Δεν υπαρχει λόγος. θεν Εφιαλτη» είπε ο Φίλων. «Δεν πρέπει να αναλύσουμε και τηΘα έχουν προσυμφωνήσει καποια μορφή αρνητικής επικοινω­ δική της πιθανή σταση και συμπεριφορα ;»νίας. Αν, δηλαδή, ο Θηραμένης δεν περασει από καποιο προ­ «Ασφαλώς. Αν έχουν προσυμφωνήσει καποια συναντηση,καθορισμένο σημείο, αν δεν αναποδογυρίσει μια συγκεκριμένη αν πήρε καποιο σχετικό μήνυμα από την πεθερα της, θα προ­πέτρα, αν δεν χαραξει καποιον κορμό, ο Εφιαλτης θα αντιλη­ χωρήσει στη συναντηση αυτή. Δεν ξέρω, όμως, για ποιον σκο­φθεί πως δεν υπαρχει πρόβλημα στην περιοχή της Τραχίνας. πό. Για να φύγει μαζί του μόνιμα ή για να τον δει για λίγο ;Τώ­Στην αντίθετη περίπτωση, αν δηλαδή ο Θηραμένης δώσει το ί ρα είναι γι, αυτήν η ιδανική ευκαιρία. Αυτήν την ευκαιρία ήθε­προσυμφωνημένο σήμα κινδύνου, ο Εφιαλτης δεν θα εμφανι­ λα να δημιουργήσω. Ο ανδρας της λείπει, ο Θηραμένης κατα­στεί ποτέ. Ελπίζω ο Θήραμένης να μην είδε ούτε ν° ακουσε κατι διώκεται ως Εφιαλτης, 0 Εφιαλτης είναι ανενόχλητος, αρα, ανανησυχητικό. Αν είναι έτσι, αυτός θ” ανεβεί αύριο το πρωί στο θέλει να τον συναντήσει, μπορεί να το κανει ανεμπόδιστα».βουνό και ο Εφιαλτης θα εμφανιστεί στην πεδιαδα, για να δει ' «Αν οι εκτιμήσεις σου είναι σωστές» είπε ο Αθηναδης «οτη μητέρα του ή τη Φοίβη. Αυτή είναι η εκτίμησή μου. Γι” αυτό ι Εφιαλτης θα υποθέσει ότι εσείς παραμονεύετε στο βουνό,δεν έχει κανένα νόημα η παρακολούθηση του Θηραμένη. Μια αναμένοντας την ανοδο του ίδιου αύριο το πρωί. Αρα, θα νιώ­τέτοια παρακολούθηση είναι δύσκολη τη νύχτα και πιστεύω ότι σει ελεύθερος για την οποιαδήποτε δραστηριότητα στην πε­δεν θα μας οδηγήσει πουθενα. Αποκλείεται να συναντηθούν. διαδα».Όλες οι κινήσεις τους πρέπει να είναι συντονισμένες από πριν. <<Ν0ίι. αλλά πού στην πεδιάδα 3 Πθὐ θα κίνηθεί ; Από πθὐ θαΔεν κανουν λαθη. Γι) αυτό δεν μπορούμε ακόμη να εντοπίσου­ έρθει ; Πού θα κατευθυνθεί ; Πού θα συναντηθεί με τη Φοίβη, ανμε τον Εφιαλτη. Είναι πολύ ευφυής, πολύ προσεκτικός, πολύ πρόκειται να συναντηθεί ; Δεν ξέρουμε. Γι, αυτό θα επικεντρώ­μεθοδικός. Το μόνο πλεονέκτημα που έχουμε εμείς, είναι η σουμε την προσοχή μας σε δύο τομείς. Η Φοίβη είναι ο ένας. ΟΦοίβη. Ας ελπίσουμε ότι θα θελήσει να την συναντήσει. Δεν αρ­ Φίλων θα παραμείνει εδώ. Θα παραμονέψει στον κήπο, αναμε­κεί, όμως, να υποθέτουμε πια τις κινήσεις του. Πρέπει να χρη­ σα στις ελιές, παρακολουθώντας τις κινήσεις της. Αν υπαρχεισιμοποιήσουμε, πέρα από τις λογικές υποθέσεις, κατι πιο προσυνεννοημένη συναντηση, η Φοίβη θα ξεκινήσει καποιαισχυρό. Τη φαντασία. Είμαστε υποχρεωμένοι να σκεφτούμε στιγμή, ίσως το πρωί,για το σημείο αυτό. Ο Φίλων θα ακολου­όπως θα σκεφτόταν αυτός. Να πιθανολογήσουμε τον τρόπο θήσει. Ανη Φοίβη συναντηθεί με ανδρα αριστερόχειρα,ο Φίλωνσκέψης του. Όχι να φανταστούμε τί θα καναμε εμείς, αν ήμα­ θα επιτεθεί. Εμείς οι δύο, Αθηναδη, θα επικεντρωθούμε στονσταν στη θέσή του, αλλα να φανταστούμε τι θα κανει αυτός σ δεύτερο τομέα. Στον τόπο των εφηβικών τους συναντήσεων. Ανίδιος, στη θέση που βρίσκεται. Αυτό είναι το δύσκολο. Αυτό, πρόκειται να συναντηθούν,το σημείο αυτό είναι το πιθανότερο.αλλωστε, είναι και το πρώτο μαθημα που μαθαίνουμε στην Σ” αυτήν την περίπτωση, Φίλων, μόλις αντιληφθείς ότι η Φοίβη°κρυπτεία°. °Μήν φανταξεστε τί θα κανατε εσείς στη θέση του κατευθύνεται προς εκείνο το σημείο, θα προηγήθείς για να μαςαλλου, αλλα τί θα κανει ο αλλος, με τη δική του λογική,τον δι­ ενημερώσεις. Εννοείται ότι δεν πρέπει να γίνεις αντιληπτός».κό του χαρακτήρα, τη δική του προσωπικότητα και νοοτροπία, «Δεν θα γίνω αντιληπτός» είπε αυτός «έχω όμως μιαν απο­για να δώσει λύση στο πρόβλημα τουί». ρία. Η Φοίβη δεν μπορούσε να ξέρει ότι ο Αθηναδης θα απου­

ΖΖ4 ΖΖ5

έ

ΠΔ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΑΤΗ

σιάσει απόψε το βράδυ ή αύριο το πρωί. Πώς μπορεί να έχειπροσυμφωνήσει πρωινή συνάντηση με τον Εφιάλτη; Πώς θα

από τη Σπάρτη ήταν αρκετά για να μαλακώσουν την ψυχή του.Οι αντιδράσεις του δεν μπορούσαν πια να υπολογιστούν με

έφευγε από την αγροικία, αν ο Αθηνάδης ήταν εδώ ;›› ι ακρίβεια«Σωστή η απορία, αλλά η απάντηση είναι απλη. Θα έφευγε

μόνον αν δεν είχε σκοπό να επιστρέψει. Αν ο Εφιάλτης έστειλεμήνυμα ζητώντας της να τον ακολουθησει στη Θεσσαλία ή την ,Δ μέχρψ αύριο Το μεσημέρι' Μετά θα ανεβούμε στο βουνόί” Πήρα

­ΤΕ..Ε

Ο Φίλων πήρε τη θέση του στον κήπο. “Θα σε περιμένουμεστην κρήνη, Φίλων" του είπα πριν φύγει. "Θα σε περιμένουμε

με τα τρια αλογα κατευθυνθηκαμε νοτια για ν αποφυγουμε τηΙωνία κι αυτή το έχει αποφασίσει, καταλαβαίνεις ότι θα φύγει, °

ανεξάρτητα αν ο Αθηνάδης είναι ή δεν είναι στην οικία. Τώρα, Φοίβη ,που ερχόταν απ” την αντίθετη πλευρά, αλλάξαμε κατεύ­. . . ν . . . Α “ ί ο τ ν κ ίν .ομως, που διαπιστωνει οτι εμεις ολοι θα λειψουμε και υποθε­ θυνση λιγο πιο κατω και στραφηκαμε πρ ς η ρη ητει ότι θα λείψουμε για ώρες, έχει τη δυνατότητα να συναντηθείμαζί του είτε για να τον ακολουθήσει μόνιμα είτε για να τον δειμια τελευταία φορά και να τον αποχαιρετήσει για πάντα. Δενμπορούμε να ξέρουμε τί θα κάνει. Ούτε ο Εφιάλτης ξέρει,όμως. Δεν γνωρίζει αν η Φοίβη θα πάει στη συνάντηση ούτε γιαποιον σκοπό θα πάει. Ετσι, έχει κάθε λόγο να επιδιώξει τη συ­νάντηση αυτή. Είναι ο μόνος τρόπος για να εξακριβώσει τιςπροθέσεις της Φοίβης. Η κρήνη, όπου μας είπες, Αθηνάδη. ότι

νι

.¬

ε

× κ κ κ κ κ Τσυναντιουνταν ως εφηβοι, ειναι σημειο απομερο, προσφερεικάλυψη και το γνωρίζουν μόνον αυτοί. ίΕτσι, τουλάχιστον, πι­στεύει ο Εφιάλτης. Η Φοίβη μπορεί να θυμάται ότι κάποτε τηνρώτησες για το σημείο αυτό, μπορεί και να μην το θυμάται.Ακόμα κι αν το θυμάται όμως, δεν έχει λόγο να αξιολογήσει τογεγονός. Ετσι, ελπίζω. Εκεί θα πάμε. Θα παραμείνουμε μέσαστο δασάκι , μέχρι το πρωί. Ας ευχηθούμε να μας λυπηθεί η Νέ­μεση, μετά από τόσα χρόνια προσπαθειών».

Ο Αθηνάδης ήταν τώρα αμίλητος. Η κρίσιμη ώρα πλησίαζε.Όχι μόνο για την εξόντωση του Εφιάλτη. Δεν τον απασχολούσεμόνον αυτό. Φαινόταν ξεκάθαρα. 'Οποτε αναφερόμασταν στηΦοίβη, συμμετείχε στις συζητήσεις. Η διάθεσή του, όμως, έπε­φτε κατακόρυφα. Το βλέμμα του σκοτείνιαζε. Ήταν ερωτευ­

κ × | » κ | κμενος μαζι της. Τα δεκα χρονια παραμονης του στη Μαλιδα ει­χαν φέρει αυτό το αποτέλεσμα. Η αποστολή του και τα προ­σωπικά του συναισθήματα αναμείχθηκαν. Τόσα χρόνια μακριά

ι

ίἑ

226 227

ΤΟ ΤΕΛΟΣ 'ΤΟΤ ΒΦΙΑΛΤΗ

« ιατί αγωνιζόμαστε;» ρώτησε ο Αθηνάδης. «Γιατί κο­Γ πιάζουμε και προσπαθούμε τόσο επίμονα; Γιατί δεναπολαμβάνουμε την καθημερινότητα και τις μικρές χαρές τηςζωής, όπως οι υπόλοιποι Έλληνες; Ποιος είναι ο σκοπός; Σ'έχει απασχολήσει ποτέ αυτό το ερώτημα , Αγήσίλαε ;››

«Με απασχολεί κάθε μέρα. Κάθε μέρα, όμως, δίνω την ίδιααπάντηση. Εὶίναι απλό. Υπερασπιζόμαστε έναν μάταιο σκοπό.Έῖναν πόλεμο χαμένο πριν καν διεξαχθεί. Υπερασπιζόμαστεέναν τρόπο ζωής μοναδικό σ” όλη την Ελλάδα. Έὶναν τρόπο ζω­ής αυστηρό, λιτό και στερημένο, έναν τρόπο ζωής που αργά ήγρήγορα θα εκλείψει. Δεν μπορούμε να κερδίσουμε».

«Άρα ;››«Άρα, απόλυτη ηδονή. Ηδονή της ψυχής, όχι του σώματος.

Ηδονή πραγματική. Συνεχής και μόνιμη. Ηδονή λυτρωτική. Νααγωνίζεσαι σ” έναν αγώνα που δεν μπορεί να κερδηθεί. Να κερ­δίζεις μάχες σί έναν πόλεμο χαμένο. Να έχεις πάντα σκοπό σουτη νίκη. Να την επιδιώκεις, ακόμα κι όταν γνωρίζεις ότι δενμπορεί να επιτευχθεί. Οι έμποροι έχουν σκοπό το κέρδος. Οιπολεμιστές τη νίκη. Ποια νίκη όμως; Τη νίκη στη ζωή, όχι μόνοστη μάχη. Ηττημένος στη ζωή,τί αξία έχει αν νικήσεις στη μά­

ί χη ; Ηττημένος από τον εαυτό σου, τί αξία έχει αν νικήσεις τοναντίπαλο ,Αυτό μόνο μπορεί να επιθυμήσει πραγματικά ο πο­λεμιστής. Να αγωνίζεται εναντίον του εχθρού που υποδεικνύ­

ΙΓ× Α ΝΑ Μο ΝΠ ουν οι ανώτεροίτου,αλλά,πρώτα απ* όλα,να αγωνίζεται εναν­Χ τίον του εαυτού του, εναντίον των ενστίκτων, των παθών, των

αδυναμιών του. Αυτή η αντίληψη είναι που μας διαφοροποιεί

«Ώστε η μιμητική χωρίζεται, θαρρώ, από την αλήθεια με υπερ­ απ, τους υπωξοἶπους Ελληίίες· ΓΙ: αυτον μας θεωρουν απωαἶῃβολικά μακρινή απόσταση, όμως μπορεί και τα κατασκευάζει σμοζς' Επεζῖη εχουμε πεἶυχεψ το αχατορθωἶο” Μια κοωωνιἶχόλα, επειδή το πεδιο της επαφής της με κάθε αντικειμενο είναι χωρίἔ δίαχρίσείἔ στηρίἴμενεἔ στον πλουτο η την καταΥωΥη ­

πολύ περγοργσμένο χαγ δεν αποΐεχεγΐητοτα άλλο παρά μόνο Μια κοινωνία ίομοίωνἰ Αυτό είναι που εξαγριώνει όσους έχουντο είδωλο του αντικειμένου». συμφέρον από τη διατήρηση της διαφορετικής κοινωνικής κα­

τάστασης στις δικές τους πόλεις. Γι' αυτό δυσφημούν, συκο­ΠλάΤων.Π0λιΤειΌι.Ι ὕθδ Β φαντούν, διασπείρουν ψέματα και τερατολογίες για μας. Εί­

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΦΠΑΛΤΗ

μαστε στρατοκρατικη κοινωνιαἱ Σιχοορα ναιν αλλα Υια ποιον Αν οι πράξεις μιλούν από μόνες τους,τί χρειάζονται τα λόγια;σκοποἐ Για να οιαιρολασοομε τα ολικα κεκτημενα μασ› τισ Αν οι πράξεις δεν αρκούν,τα λόγια τί θα προσθέσουν;Ἀλλω­φτωχικεσ οικιεσι τον ελαχιστο κληροι τον ανύπαρκτο πλοοτοἐ · στε για ποιον σκοπό αγωνίζονται να καταλάβουν την εξουσία;Δεν νομιζω. Ειμαστε οργανωμενοι στρατιωτικά μονο και μονο Γ ια το καλο της πολης η για την προσωπικη τους ικανοποιηση ·

Υια να προστατεοσοομε τον μοναοικοι πρα`ίματι› τροπο σωησ ό Είναι θέμα προσφοράς ή ματαιοδοξίας; Γιατί κατοικούν στηνμασ­ Την αντιληψη μιασ κοινωνιασ ιομοιωνι οπερασπιζομαστε› ίδια πόλη αυτοί οι άνθρωποι; Τί νόημα έχει; Ο καθένας είναικι αστο ακριρωσ ειναι ποο ενοχλει τοοσ σενοοσ­ Αοτο ομωσ ποο περιχαρακωμένος στον εγωισμό του. αδύναμος να αφουγκρα­τοοσ ενοχλειι εμασ μασ Υοητεοει· Αοτο θελοομε­ Να σεχωρι­ στεί τον βραχνά του διπλανού του. Γιατί δεν ζουν στα βουνόισοομε απο το πληθοσ­ Όχι επειδη σοσσωρεοσαμε πλούτο 3 αλλα και τα δάση , μόνοι τους, αφού και στις πόλεις μόνοι τους είναι;επειοη καταιρεραμε να ζοομε οιαφορετικα την καθε μικρη κι Γι” αυτό δεν μπορούν να κατανοήσουν τη δική μας πόλη. Πώςασημαντη στιΥμη›την καθε λεπτομέρεια τησ σωησ· Όλη η πολη να αντιληφθούν αυτοί ότι εμείς μπορούμε να ανταλλάσσουμεσεχωρισει­ Λαμπει η Σπαρτη σαν πολολαμπρη οαοα ανορειασι συζύγους τόσο εύκολα όσο αυτοί ανταλλασσουν, καθημερινά,ηθικησ και λιτοτητασ­ Η οαδα αοτη› ομωσι καποτε θα σρησει· την προσχηματική τους ”καλημέρα”;Αδιοινόητο γι” αυτούς. ΔενΑοτη ειναι η εκτιμηση μοο­ Ειναι φορεσ ποο σκεπτομαι πωσ ει­ έχουν κοινωνικη συνείδηση. Εμείς διαβιώνουμε όλοι μαζί, αυ­μαστε ναοαχοι· Όχι ναοαχοι στον χώρο­ Ναοαχοι στον χρονο­ τοί συμβιώνουν όλοι χώρια. Θυμάσαι εκείνο τον πρόγονό μαςΌχι ναοαχοι στη θαλασσα­ Ναοαχοι στο παρον­ Τι οοολεια που γελούσε επειδή ηττήθηκε στην εκλογή για τη Γερουσία ;››εχοομε εμεισ εδώ; Στον παροντα χρονοι εννοω­ Εμεισ επρεπε «Θυμάμαι. Εξήγησε πως ήταν χαρούμενος, επειδή η Σπάρ­να ζούμε στην εποχή του Ηρακλή ή και παλαιότερα ακόμα. τη είχε ανδρες χαλοτεροος αττ° αοτον»_Όταν ολοι οι ανθρωποι ζούσαν σαν κι εμασ­ Σε πραχματικεσ «Ακριβώς Μπορεί να είναι αληθινό το περιστατικό, μπορείκοινωνιεσ· Τι σημαινει ικοινωνιαιἔ Διαβιώνοομε απο κοινοοι και να μην είναι. Αλλα, σε κάθε περίπτωση, δείχνει μια ταση.οιαριωνοομε ωσ ομαδα; ωσ ενωση ανθρωπων­ Διαβιωνοομε Μια τάση, όμως,που δεν μπορεί να διατηρηθεί για πολύ. Αυ­ικοιναι­ Αοτο σημαινει­ Ειναι ὀκοινωνικηθ η οιαβιωση στισ αλλεσ τός είναι ο φόβος μου. Η τρυφηλότητα, η πολυτέλεια, η δια­πόλεις ;Αυτοί ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον καθημερινά , σε φθορα η φτλαοττα ο χρηματτσμοςγ αργα ἡ γρήγορα θα ετακραιεπιπεοο οικονομικον πολιτικο και προσωπικο­ Καθενασ προτ τήσουν και στη Σπάρτη. Είναι αναπόφευκτο. Αυτή είναι η αν­σπαθεί να επιβιώσει σε βάρος των άλλων. Συσσωρεύουν πλού­ θρώτανη φύση Δεν μπορείς να την ττολεμήοετς γτα πολο Δεντο χωρισ μετρον μειώνοντασ ετσι την εομαρεια των σομπολιτών μπορείς να της αντιστέκεσαι για πάντα. Εμείς αντιστεκόμαστετοοσ› αφού ο σονολικοσ πλοοτοσ τησ πολησ ειναι οεοομενοσ· γιατί η εκπαίδευσή μας είναι απίστευτα σκληρή. Σκληρή καιΑκατανόητο αυτό για μας. Συσσωρεύουν πολιτική ισχύ, πε­ μακρόχρονη· Μοχτς η ιαγωγἡι μας χαχαρώοετγη πόλη στγαρτιριοριζοντασ την πολιτικη παρουσια των οπολοιπων· Χρησιμο­ γόι θα διαφθαρεί και θα παρακμόισει. Τα σιδερένια νομίσματαποιοον τα λεκτικα τεχνασματοι τησ ρητορικησ χια να πεισοον› μας θα αντικατασταθούν από χρυσά. Αυτή θα είναι η αρχή τουμερικοί απ' αυτούς,ότι πρέπει να προτιμηθούν για τα πολιτικά τςχρρς γτα μας. Όταν αρχτσετ ο απρθηοαορτσμρςς όταν αρχί­αἔιώματα σε σχεση με αλλοοσ ποο ειναιι οηθενν λιχοτερο ικα­ σουν οι διακρίσεις των πολιτών με βαση τον συσσωρευμένονοί. Με τά λόγια ξεχωρίζουν όμως οι ικανοί ή με τις πράξεις; πλούτο,η πόλη θα εξομοιωθεί με όλες τις άλλες. Θα εκλείψει

230 231

ΠΔ.ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟΤΈΛΟΣΤΟΤΈαΠΑΛΤΗ

τότε,γιατί το πραγματικό της μέγεθος θα αποκαλυφθεί. Έίμα­ βιες. Αν τους μάθουμε να ζουν όπως εμείς και να μάχονταιστε λίγοι. Όταν οι οπλίτες μας απογυμνωθούν απ”τις στρατιω­ όπως εμείς, αργά ή γρήγορα θα ηττηθούμε. Έτσι, ούτε μπο­τικές τους ικανότητες, το τέλος θα είναι κοντά. Το δικό σου ρούμε ν" αλλάξουμε τους άλλους, ούτε πρέπει να τους αλλά­παράδειγμα είναι χαρακτηριστικό. Παραμένεις δέκα χρόνια ξουμε. Φοβάμαι, όμως, ότι θί αλλάξουμε εμείς. Κανένας δενεδώ. Ακολουθείς μονότονα τις ίδιες διαδικασίες. Παραμένεις μπορεί να μας νικήσει στα πεδία των μαχών,όσο παραμένουμεπιστός στον ίδιο σκοπό. Έχεις αφιερώσει τη ζωή σου όλη σί αυ­ πιστοί στους νόμους της πόλης. Αυτό είναι αδύνατον. Θα ηττη­τόν. Έίναι η αγάπη για τον πατέρα σου,που σε παρακινεί,αλ­ θούμε, όμως, μόλις η ®αγωγή3 των νέων μας εκπέσει σε μιανλά πού βρίσκεις τη δύναμη ,την αντοχή για να συνεχίζεις ;Χωρίς απλή στρατιωτική εκπαίδευση, μόλις οι στρατιωτικές μας ικα­την όαγωγή' που έλαβες, θα ήταν αδύνατον να τα καταφέρεις. νότητες απομειωθούν. Τότε η λειψανδρία θα μας οδηγήσειΔεν αντέχεται μια τέτοια ζωή. Θα είχες υποκύψει, προ πολλού, στον αφανισμό. Γι' αυτό οι Έφοροι επιμένουν στην ξενηλασία.στους πειρασμούς της καθημερινότητας. Η προσοχή σου θα εί­ . Δεν αφήνουμε τους ξένους να μπαίνουν στην πόλη,για να μηνχε αμβλυνθεί. Ο Λυκούργος δικαιώνεται σε όλα. Η δεκατετρά­ νοθεύσουν τον τρόπο ζωής μας με τα δικά τους πρότυπα. Ώςχρονη “αγωγή' των παίδων και των εφήβων κρατά τη Σπάρτη πότε, όμως, θα γίνεται αυτό ; Αυτοί που υπηρέτησαν έξι μήνεςκυρίαρχη σε όλη την Έλλάδα. Όπως αυτός το σχεδίασε». στη Δρυμαία, εμείς που μόλις ήρθαμε από την Αθήνα, όλοι

«Δεν νομίζω ότι μπορώ να αποδεχθώ μια τόσο απαισιόδοξη εκείνοι που φεύγουν από την πόλη για αποστολές, δεν βλέπουνπροοπτική. Γιατί μιλάς για αγώνα που δεν μπορεί να κερδηθεί ;›› πώς ζουν οι υπόλοιποι Έλληνες; Όλοι οι οπλίτες μας που μά­

«Έίναι απλό. Δεν το βλέπεις; Η πόλη μας είναι ένα μικρό χονται παντού,σε όλη την Έλλάδα,δεν βλέπουν;Κάποιος,κά­και απομονωμένο νησί ανδρείας και αρετής, αυστηρών ηθών ποτε θα υποκύψει. Αυτός θα παρασύρει τον διπλανό του και οκαι ξενοφοβίας. Για πόσο μπορεί να αντέξει;Δεν μπορούμε να διπλανός του κάποιον άλλον. Έίναι αδύνατον να πολεμήσειςμεταλαμπαδεύσουμε τον δικό μας τρόπο ζωής στους άλλους, για πάντα τη χαλάρωση των ηθών. Έίναι αντίθετο με την αν­γιατί ποιος δέχεται,χωρίς βία,να ακολουθήσει έναν τρόπο ζω­ θρώπινη φύση. Κάποτε, αργά ή γρήγορα, τα ένστικτα και οιής τόσο λιτό και στερημένο; Δεν μπορούμε να κάνουμε τουςάλλους σαν κι εμάς αλλά, ακόμα και να μπορούσαμε, πάλι η

πόλη μας θα έσβηνε. Αν οι άλλοι γίνονταν σαν κι εμάς, το πλε­

ετεεειἦκέ­ειεεεειι..μα.×›

επιθυμίες θα επικρατήσουν. Γι' αυτό αναφέρομαι σε μάταιοσκοπό. Δεν μπορούμε να ξεχωρίζουμε για πάντα. Μπορούμενα νικήσουμε όλους τους αντιπάλους που θα βρεθούν μπροστά

ονέκτημα ανωτερότητας που τώρα έχουμε απέναντί τους, θα μας, αλλά φοβάμαι ότι θα ηττηθούμε τελικά από τον εαυτόχανόταν. Το πλεονέκτημα της στρατιωτικής μας ανωτερότητας

.κι­κι­των»­κι

μας τον ίδιο».βασίζεται αποκλειστικά στον τρόπο ζωής μας και στην εκπαί­ «Έίναι όμως πολύ σκληρή η εκπαίδευσή μας, Αγησίλαε.δευσή μας. Δεν είμαστε διαφορετικοί από τους άλλους Έλλη­ Ό Προετοιμαζόμαστε για την αποδοχή του πόνου εξαντλητικά.νες. Η κοινωνία μας είναι διαφορετική. Αυτό είν® όλο. Οινόμοι Σκέπτομαι μήπως αυτό είναι που θα μας κουράσει τελικά.του Λυκούργου μάς δίνουν το πλεονέκτημα που έχουμε τώρα. Γιατί τόση σκληρότητα ;››

Η υπεροχή μας δεν είναι φυσική, είναι πολιτική. Γι” αυτό, άλ­ «Ο πόνος έρχεται αναπόφευκτα. Δεν μπορείς να τον απο­λωστε, απαγορεύεται να πολεμάμε συνέχεια εναντίον ενός και φύγεις. Η ζωή είναι συνυφασμένη με τον πόνο. Η ζωή των θνη­μόνον αντιπάλου. Αν το κάνουμε, οι νίκες μας θα είναι βραχύ­ τών, εννοώ. Τί νόημα έχει, λοιπόν , η υπεκφυγή ;Τί νόημα έχει η

232 ± 233

Όι»­

ΠΔ.ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΦΠΑΛΤΗ

προσπάθεια παραπλανησης των θεών; Είναι ανέφικτο. όσο κι ­ έξαρση; Όταν έχεις ακούσει το βογκητό των τραυματισμένων.αν προσπαθήσεις. Ο πόνος θα έρθει. Όσο περισσότερο είσαι όταν έχεις δει ανθρώπινα σώματα να τεμαχίζονται. μέλη ναπροετοιμασμένος γι' αυτόν.τόσο καλύτερα θα τον αντιμετωπί­ αποκόπτονται. ανθρώπους να ουρλιαζουν. να κλαίνε. να έρ­σεις. Είτε πόνος του σώματος είναι είτε πόνος της ψυχής. Ο πό­ πουν. να ικετεύουν. όλα αυτα μπροστα στα ματια σου. δημι­νοςοδικός μας είναι ελεγχόμενος και προγραμματισμένος από ουργήματα δικα σου ή των διπλανών σου. πώς μπορείς ναεμας τους ίδιους. Στους αλλους είναι ανεξέλεγκτος. Οι Μοίρες αντέξεις το θέατρο ;Διονυσιακό είναι το θέατρο. Πρόσωπα κα­τον ορίζουν. Γι” αυτό όταν έρθει. κι έρχεται παντα. είναι πόνος τω από προσωπεία. Μακρια από την αλήθεια. Το θέατρο είναιξαφνικός. βαρύς και αβασταχτος. Εκείνοι δεν είναι προετοι­ το καταφύγιο των αδύναμων. Αυτών που δεν βίωσαν μια εκ­μασμένοι. κι έτσι γονατίζουν. Γι” αυτό η δική μας εκπαίδευση παίδευση σαν τη δική μας. Αυτών που δεν έζησαν τις δικές μαςείναι επώδυνη. Αλλιώς. τί εκπαίδευση θα ήταν; Εκπαίδευση ' στιγμές μαχης. Αυτών που δεν αντέχουν τη ζωή. Προσπαθούνστον εφησυχασμό ;» να προετοιμαστούν για τα δεινα που έρχονται . παρακολουθών­

«Οι ξένοι.όμως.δεν το βλέπουν έτσι». τας τους ηθοποιούς να διεκτραγωδούν τα δεινα τρίτων. Δεν« Όχι. Αυτοί προσπαθούν στα μικρα ή μεγαλα διαστήματα προετοιμαζεσαι για τίποτα. όμως. μ” αυτόν τον τρόπο. Καθι­

που αφήνει η ζωή. αναμεσα στις οδυνηρές εμπειρίες. να κερδί­ σμένος και παρακολουθώντας. δεν προετοιμαζεσαι. Τα λόγιασουν τον χαμένο χρόνο. Να διασκεδασουν. να μεθύσουν. να δεν προετοιμαζουν. όσο μεστό κι αν είναι το νόημα τους. Μό­αποχαυνωθούν.να αφεθούν στις ηδονές και τις απολαύσεις.να νον ο πόνος προετοιμαζει και ο κόπος. Ο δικός σου πόνος και οσυσσωρεύσουν δυναμεις μέχρι το επόμενο χτύπημα που επι­ δικός σου κόπος. όχι ο πόνος και ο κόπος των αλλων. Ούτε δι­φυλασσουν γιί αυτούς οι Μοίρες». δασκει το θέατρο. Τί διδασκει ; Αίγο μετα την παρασταση . όλα

«Μήπως είναι ορθότερο ;» τα διδαγματα ξεχνιούνται. Η αγωνία της μαχης. όμως. δεν ξε­«Δεν ξέρω. Μπορεί. Είναι τακτική αδοκίμαστη για μας. χνιέται ποτέ. Ο ύπνος μας είναι γεματος απ” αυτήν. Βλέπει κα­

αρα.δεν μπορούμε να την κρίνουμε». νείς στα όνειρα του σκηνές από θεατρικές παραστασεις; Δεν«Είναι αλήθεια. παντως. ότι οι υπόλοιποι ίΕλληνες μας θε­ νομίζω. Εμείς. όμως. βλέπουμε τα βιώματα μας σχεδόν καθε

ωρούν αλλόκοτους. Είμαι δέκα χρόνια στη Μαλίδα. Ξέρω πια νύχτα. Ατέλειωτες σκηνές ολέθρου βασανίζουν και δυσχεραί­πώς σκέφτονται οι αλλοι για μας. Όταν έμαθαν πως είμαι εξό­ νουν τον ύπνο μας. Πώς να παρακολουθήσουμε έναν ηθοποιόριστος. υπέθεσαν ότι τρέφω εχθρικα αισθήματα για τη Σπαρτη. που υποδύεται τον στρατιώτη. τον αγγελιαφόρο . τον τραυμα­κατι που εγώ.φυσικα.αποδέχθηκα. Ετσι αρχισαν να ξανοίγον­ τία; Πώς να παρακολουθήσουμε τη ίμητέρα” που δήθεν κλαίειται. "Γί πόλη είναι αυτή που δεν έχει θέατρο ;” με ρωτανε. “Γιατί για τον γιο της ή τη "σύζυγο" που οδύρεται για τον σύζυγό της ;

η Αθήνα έχει θέατρο. αλλα εσείς όχι”». Τί να διδαχθούμε εμείς απ” όλα αυτα; Μόνον η πραγματικότη­«Ναι.το έχω ξανακούσει αυτό. Μας κατηγορούν πραγματι τα διδασκει και μόνον αυτή προετοιμαζει. Όλα τ' αλλα είναι

ότι δεν έχουμε θέατρο στη Σπαρτη. Δεν το καταλαβαίνω. πνευματώδεις κατασκευές των αδύναμων. Χωρίς νόημα. Δενόμως. Τί να το κανει το θέατρο ο πολεμιστής; Τί να κανει το τις περιφρονούμε. αλλα ούτε τις υιοθετούμε. Εκείνοι έχουν τηψέμα.την αναπαρασταση.τη μίμηση.την κατασκευή. όταν έχει . δική τους ζωή. εμείς έχουμε τη δική μας. Ποια οδηγεί πλησιέ­βιώσει ο ίδιος την αλήθεια.τον πόνο. τη θλίψη. τη χαρα και την στερα στους θεούς. μόνον οι θεοί το ξέρουν».

Ζ34 235

Ι

ι

‹

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

«Με ενοχλεί η περιγραφή που έκανες. Δεν έχω βιώματα σαν ψ ραγωγικής πράξης, για παράδειγμα, έχει χαρακτήρα νηπιακό.αυτά που αναφέρεις, εκτός μόνο από τη μάχη στις Πλαταιές. Γι” αυτό ο πολεμιστής δίνει μικρή σημασία στην πράξη αυτή.ίΕχουν περάσει δέκα χρόνια. Ξεχνάω. Ζω πια μια εύκολη ζωή. ι Είναι ήδη πλήρης».Εφησυχασμένη. Χωρίς εξάρσεις. Με ενοχλεί πολύ. Δεν μπήκα «Η θέα και η οσμή του αίματος επηρεάζουν ;››ποτέ στη φάλαγγα. Δεν ξέρω πώς αισθάνεστε». «Το αίμα είναι σπονδή για την πόλη. Γι® αυτήν ρέει. Ο πολε­

«Όταν ξεκίνησες την προέλασή σου στις Πλατάιές, πίσω Υ μιστής μεθά με τον κίνδυνο, όχι με το αίμα. Ο κίνδυνος είναιαπό τον πατέρα σου,τί αισθανόσουν ;›› απαραίτητος για τον ίδιο, για τη δική του ευεξία, ενώ το αίμα

«Δεν πατούσα στη γη. Δεν υπήρχε βάρος. Ήμουν ανάλα­ > . είναι αναγκαίο για την πόλη. Η νίκη της πόλης απαιτεί διαδι­φΟΟς>>­ ί κασία αιματηρή. Η νίκη του πολεμιστή προϋποθέτει διαδικα­

«Ακριβώς. Το ίδιο ισχύει και για μας στη φάλαγγα. Αυτή σία επικίνδυνη. Όχι αναγκαστικά αιματηρή. Αν η αιματοχυσίαείναι η αίσθηση. Εσύ, μάλιστα, δεν είχες θώρακα. Σκέψου δεν είναι απαραίτητη,ο πολεμιστής θα αποδεχθεί τον κίνδυνο,εμάς, που είμαστε βαρυφορτωμένοι με περικνημίδες, θώρακα, αλλά αιματοχυσία δεν θα προκαλέσει. Είμαστε πολεμιστές,όχιασπίδα, δόρυ, ξίφος και περικεφαλαία... Καταλαβαίνεις το ° σφαγείς. Γι' αυτό όσες φορές προελαύνουμε κατά του εχθρούβάρος όλου αυτού του εξοπλισμού. Όταν παρατασσόμαστε και η παράταξή του διαλύεται πριν συγκρουστούμε ή διαλύε­και αντικρίζουμε τον εχθρό, το βάρος αυτό είναι ασήκωτο. Το · ται μετά τη σύγκρουση,η μάχη για μας τελειώνει. Δεν συνεχί­βάρος του ίδιου του σώματός μας επίσης. Μόλις αρχίσει ο παι­ ζουμε. Δεν εξοντώνουμε τον αντίπαλο. Η πόλη έχει νικήσει. Κιάνας,όμως,το βάρος μειώνεται. Όταν πλησιάξουμε τον εχθρό, ί εμείς έχουμε νικήσει, αφού αναλάβαμε τον κίνδυνο. Το αίματο βάρος γίνεται ασήμαντο. Τη στιγμή της σύγκρουσης είναι Κ δεν χρειάζεται πια. Εμείς είμαστε πλήρεις ατομικά και η πόλημηδαμινό. Πρακτικά δεν υπάρχει βάρος. Όχι τυχαία. Ούτε νικήτρια συλλογικά. Είναι το τέλειο αποτέλεσμα».αναιτιολόγητα. Ο ίδιος ο οργανισμός μας προνοεί γι, αυτό. Δ «Ποιος είναι,λοιπόν,ο σκοπός του πολεμιστή;››Όσο αυξάνεται ο ενθουσιασμός, όσο η μουσική μάς οδηγεί σε «Η νίκη της πόλης,για τη διασφάλιση της επιβίωσής της. Τίκορύφωση εκστατική , ο κόπος, ο πόνος και ο φόβος παύουν να άλλο ;››υπάρχουν. Το σώμα ολόκληρο δονείται από κύματα απόλυτης «Εννοώ ατομικά,ποιος είναι ο σκοπός του ;›› .

χαράς. Είναι μία κατάσταση ευεξίας ασύγκριτης. Δεν υπάρχει «Η νίκη κατά του εαυτού του, για την υπέρβαση του κό­στη φύση ουσία ικανή να φέρει ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Ούτε σμου των θνητών. Τί άλλο ;››διεγερτική, σαν το κρασί, ούτε παραισθησιογόνα, σαν αυτήν «Γιατί έκανες σύγκριση ανάμεσα στο κρασί και τις παραι­που χρησιμοποιεί η Πυθία. Ο οργανισμός μας είναι ιοχυρότε­ σθησιογόνες ουσίες σε σχέση με την έκσταση του πολεμιστή τηνρος. Παράγει μόνος του την ουσία που είναι απαραίτητη για να ώρα της μάχης; Ποια είναι η συνάφεια ;››φθάσουμε σε έκσταση. Με μία προϋπόθεση, όμως. Πρέπει να «Είναι προφανής. Ο άνθρωπος πρέπει να φθάνει σε εκστα­κινδυνέψεις. Κίνδυνος, μουσική,συντροφικότητα,αυταπάρνη­ ί τικές καταστάσεις. Προσεγγίζει έτσι τη χώρα των θεών, πρινση οδηγούν στη μόνη έκσταση που εμείς δεχόμαστε να δοκιμά­ Τ τον θάνατο. Προετοιμάζεται. Αντικρίξει την πραγματικότητα.σουμε. Είναι σύντομη, αλλά είναι όλη δική μας. Χωρίς βοηθή­ Πέρα απ“ την ψευδαίσθηση του ορατού κόσμου. Μετατρέπεταιματα. Μπροστά στην έκσταση αυτή, η αντίστοιχη της αναπα­ πρόσκαιρα σε ένα άυλο σύνολο αισθημάτων και αντιλήψεων.

236 237

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΑΟΣΤΟΪΕΦΕΑΛΤΗ

Εμπειρία λυτρωτική, αναμφισβήτητα. Με μία προυπόθεση, τον να το καταλαβεις, αν δεν το ζήσεις. Δεν πρόκειται για συ­όμως. Δεν πρέπει να είναι εμπειρία ικλεμμένη” απ” τους θεούς. ναισθημα­ Προκειται Υια κατασταση· Δεν αισθανεσαι ιταύτισηι·Δεν μπορείς να τους εζαπατήσεις ατιμώρητα. Είναι ματαιο. Εισαι ταύτισμενοε· Υπαρχει οιαφορα­ Για τον οιπλανο σούΘα υπαρξει απαντηση. Η βλαβη θα είναι μεγαλύτερη από Το αγωνίζεσαι πρώτα απ® όλα. Είναι το μόνο που σε απασχολεί.όφελος που είχες. Το συνολικό αποτέλεσμα αρνητικό. Μόνον Όλεε οι ύπολοιπεε κινησειε ειναι ενστικτώοειε· Έιχούν προηχηταν κοπιασεις, αν διακινδυνεύσεις, αν αγωνιστείς. οι θεοί θα θει τοσεε ασκησειε και τοσεσ μαχεε› ώστε τα παντα χινονταιανταμείψουν τη συμπεριφορα σου. Δεν γίνεται αλλιώς. Αν χρη­ αύτοματα· Ακολοοθεισ τα παραγχελματοο τη σαλπιΤΥα και τησιμοποιήσεις υποστυλώματα/διεγερτικές ή παραισθησιογόνες μούσικη­ Αύτο εινι ολο­ Σκεπτεσαι ομωἔ· Ο Σπαρτιατηε οπλι­ουσίες δηλαδή, δεν μπορεί να υπαρξει. τελικα, όφελος. Δεν το τησ σκεπτεται­ Έιχει επιχνωση τού χώρούιτοο χρονούιτηε στιχ­δικαιούσαι. Η Πυθία είναι ιέρεια του Απόλλωνα. ίΕχει τη χαρη μησ οληε· Ειναι πολύ δύσκολο αοτο· Οι αλλοι οεν μπορούν νατου. Γι” αυτό μένει ατιμώρητη. Δεν συμβαίνει το ίδιο, όμως, μ° το πετύχουν. Ουρλιαζουν, βρίζουν, αγκομαχούν, δεν ακούν ταεμας τους υπόλοιπους. Εμείς πρέπει να προσπαθήσουμε. Αν παραχχελμαται πανικοραλλονταμ δεν μπορούν να σκοπεύ­δεν προσπαθήσουμε, δεν θα απολαύσουμε καμία εκστατική σούν· Δεν ἔεροον πού βρισκονται­ κι εμαε η εκστατικη οιαοιτεμπειρια­ Αν, παλι. απολαύσουμε χωρίς να προσπαθήσουμε. κασία της μαχης μας βγαζει εκτός τόπου και χρόνου. Αυτό ση­αν αποπειραθούμε να παραπλανήσουμε τους θεούς, η συνέ­ μαινει εκσταση εεαλλού· Ταοτοχροναι ομωει δεν πεφτούμε σεχεια είναι προδιαγεγραμμένη. Η τιμωρία βέβαιη. Απορώ που ικαταληψηλ­ Δεν χανοομε τον ελεγχο· Χρειαζεται πολύχρονη καιπολλοί δεν το καταλαβαίνουν. Για μας είναι τόσο προφανές». σκληρη εκπαιοεοση Υια να Υινει αύτο· Έτσι 7 μολιε σταματησει η

«Αντιλαμβανομαι αυτα που λες. Δεν έχω κανένα σχόλιο. μούσικη­ καθε κινηση τησ φαλαχχαε παύει αποτομα­ ΚανεναἔΕίναι ορθα. χωρίς αμφισβήτηση Μπορεί να λείπω από τη δεν ουρλιαζει μαινόμενος,κανένας δεν τρέχει μόνος,κραδαίνον­Σπαρτη δέκα χρόνια. αλλα τα διδαγματα του πατέρα μου δεν ταε το ξιφοσι Υια να καταοιώξει τον εχθρό· Αποφεύχούμε τηντα έχω ξεχασει. Αυτό που δεν γνωρίζω 7 όμως) αφού δεν το έζη­ ”καταληψη3. Ο Ἐἰυναίγειρος. στον Μαραθώνα, ήταν σε ικαταλη­σα ποτέ, είναι το κίνητρο του οπλίτη λίγο πριν τον παιανα. Τί ψηι­ Σι εμαε η οιανοια ελεχχει το σώμα· Ειμαστε με το ενα ποοισκέπτεται; Γ ια ποιον λόγο χειροπιαστό και αμεσο αγωνίζεται μεσα στην εκστατικη εμπειρια και με το αλλο εξω­ Ακούμε τισεκείνη τη στιγμή ;›› διαταγές. ακούμε τη σαλπιγγα. ακούμε τη μουσική, στοχεύου­

‹‹Συντροφικότητα. Αυτό είναι το αμεσο κίνητρο. Όταν πα­ με παντα στον λαιμο και το προσωπο με το οορύ η στούσ βοο­ραταχθείς απέναντι στον εχθρό, δεν τα ξεχνας όλα, όπως λένε. βώνεε με το ξιφοσ­ Αοτη› αλλωστει ειναι και η οιαφορα με τηνΠατρίδα. οικογένεια, δόγματα, αρχές, εκπαίδευση μένουν στο εκστατικη εμπειρια πού προκαλούν οι οιεχερτικεε η παραισθη­μυαλό σου. Εκείνη τη στιγμή. όμως. δεν υπαρχεις πια ως προ­ σιοχονεε ούσιεε­ Με αύτεσ οεν μπορειἔ να σταματησειἑἱ οτανσωπικότητα. Τπαρχεις μόνον ως ενωμοτία. Ούτε καν ως λόχος. θελεισ εσύ­ Εισαι σε εκσταοη μη ελεχχομενη­ Γ ια να σταματη­Το μόνο που σ” ενδιαφέρει, είναι να μην χτυπηθεί ο οπλίτης αρι­ σεισ› πρεπει να περασει πρώτα η επιοραση τοοε­ Εμεια αντιθε­στερα σου. Αυτός που προστατεύεις με την ασπίδα σου. Ο δι­ ταισταματαμε με μιαν απλη οιαταχη· Μολις η σαλπιχνα σημα­πλανός σου. Αισθανεσαι γι) αυτόν απόλυτη ταύτιση. Ταύτιση νει Ήαύσατειιι ο στροβιλισμοσ στον χορο τού θανατοο διακο­ψυχής. Είσαστε μία ψυχή εκδηλωμένη σε δύο σώματα. Αδύνα­ πτεται αμεσωσ­ Μενούμε ακινητοι· Όλοι μαζι­ Μια ψύχη »­

Ζ38 Ζ39

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

«Πιστεύεις ότι ο πατέρας μου στις Πλαταιές ήταν σε "κατα­ «Οι μαχες ξεπερνούν την εκπαίδευση ; Σαν εμτιειρία.εννοώ.ληψη® ;›› Σαν στιγμές που θυμασαι. Σαν στιγμές που επανέρχονται στα

«Όχι. Είχε πλήρη έλεγχο ››. όνειρα σου και δεν σ” αφήνουν να ησυχασεις».«Γιατί, τότε, το αριστείο ανδρείας απονεμήθηκε στον Πο­ «Βἔαρταταμ Για τους αλλους Έλληνες, σίγουρα η εμπειρία

σειδώνειο και τους αλλους ;›› της μαχης είναι ανώτερη. Δεν υπαρχει σύγκριση. Για μας δεν«Γιατί ο Ποσειδώνειος επέδειξε εφαμιλλη ανδρεία,τηρώντας είναι το ίδιο. Η εκπαίδευσή μας, όπως ξέρεις, είναι αιματηρή

όμως τις διαταγές. Δεν τις παραβίασε,όπως ο πατέρας σου». και θανατηφόρα. Περισσότερο ίσως από τις μαχες. Εγώ, για«Φόβος ;›› παραδειγμα, στην εκπαίδευση έχασα το “ζευγαρυ μου. Τον«Πριν τη μαχη, ναι, φοβασαι. Φοβασαι μην ντροπιαστείς. Δίωνα­ Ήμασταν μαζί από την πρώτη μέρα που μπήκαμε στην

Μην χασεις την ασπίδα. Μην σκοτωθεί ο διπλανός σου εξαιτίας αΥέλη. Από επτα ετών. Φίλοι. αδελφοί. σύντροφοι. Μαζί τρώ­της ασπίδας που έχασες. Μήπως δεν φανείς ανταξιος της πό­ γαμε, μαζί περπατούσαμε στις πορείες, συμμετείχαμε στιςλης που σε αναθρεψε. Μήπως δεν μπορέσεις να αντικρίσεις τη ασπἡσειἐιίιμασταν ολη τη μεοα μαζί­ κανενα αλλο ζεοΥαρι τηςμητέρα σου όταν γυρίσεις πίσω. Αυτα φοβασαι. Προτού αρχί­ αγέλης δεν ήταν δεμένο όσο εμείς. Ο καθένας ήταν για τον αλ­σει η μαχη, κυρίαρχος Θεός δεν ειναι Ο Άρης, Ειναι Ο Φόβος_ λον πατέρας, μανα και αδελφός. Μία ψυχή, δύο σώματα. ΤονΌταν αρχίσειη μαχη,όμως,δεν φοβασαι τίποτα, Το σώμα κα­ έχασα στον Ευρώτα. Ήμασταν δεκατεσσαρων ετών. Πρώτητακλύζεται απ” την επιθυμία της νίκης. Η έξαψη της μαχης σε χρονια στην ίλη. Πρώτη χρονια εφηβείας. Εκανε πολύ κρύο. Τοκυριεύει. Και η έξαρση. Ο χρόνος χανεται. Δεν υπαρχει αίσθη­ ποταμι ήταν πλημμυρισμένο. Ο Δίων έτρεμε πριν αρχίσει η διέ­ση χρόνου. Νομίζεις ότι ζεις σε ένα ατελείωτο παρόν. Δεν θέ­ λεοοη. Ήταν αρρωστοει Φοβηθηκα πως δεν θα τα καταφέρει.λεις να τελειώσει. Οι αυλητές, με τον ρυθμό τους, σε οδηγούν Είχε δικαίωμα να δηλώσει ασθένεια. Τον παρακαλούσα γονα­στα όρια της έκστασης. Δεν αισθανεσαι πια να πατας στο έδα­ τιστός να το κανει. ίΜην μπεις στο νερό, Δίων” του έλεγα. 'Δενφος. Αν οι Πέρσες ήξεραν, αν μπορούσαν να αντιληφθούν τον είμαι δειλός” μου απαντούσε. °Δήλωσε ασθένεια, Δίων' επέμεναρόλο των αυλητών, αυτούς θα στόχευαν πρώτα με τα βέλη, όχι εγώ. °Δεν θ” αντέξεις το παγωμένο νερό, θα μελανιασεις πρινεμας. Εμόις τί να μας έκαναν τα βέλη; Είχαμε τις ασπίδες και φθασοομε απένοίνμί· (Θα με κοατἠσείἔ εσύ, μοο απαντούσε­ Τι,τον θώρακα. Αυτοί δεν είχαν. Κανείς, όμως, δεν δείχνει να αυτό είναι τα ζευγαρια. Γι, αυτό είναι οι φίλοιἔ Δεν καταδεχό­υπολογίζει τους αυλητές. Από αγνοια. Αν χτυπούσαν αυτούς, ταν να δηλώσει ασθένεια. Ήθελε να αποδείξει ότι δεν είναιη δική μας απόδοση θα έπεφτε χοιτςχχόρι›φα_ Θα μπεις στη φά­ δειλός. |ΗτΟιν λίγθ ΤΕιΟ κθντός από τα αλλα παιδιά. ΑδύνΟιτΟς.λαγγα, όταν τελειώσουμε την αποστολή αυτή, και θα καταλα­ Δεν μποοοοσε να ἔεπεοασει Τοοε αλλοοἑ σωμαπιαα­ Μποοοο­βεις. Καμία περιγραφή δεν εξισώνεται με το βίωμα το ίδιο, Η σε όμως ψυχικα. Αυτό ήθελε. Οι εκπαιδευτές ζήτησαν ένα ζευ­ερὡτησή σου δεν μπορεί να απαντηθεί ικανοποιητικα, όσο πα­ γαρι για ανίχνευση του ποταμού, πριν δώσουν εντολή διέλευ­ραστατική κι αν είναι η περιγραφή. Μόνον το βίωμα είναι πα­ σης σε ολη την ίλη­ Ο Δίων βΥη%ε αμεσως από την παραταἔη.ραστατικό». χωρίς να με κοιταξει καν. Με αναγκασε, έτσι, να βγω κι εγώ

«ίΕχω τα βιώματα της εκπαίδευσης». τρέχοντας πίσω του. Οι εκπαιδευτές είδαν ότι έτρεμε. "Δηλώ­‹‹Αυτό,ναι. Είναι εμπειρία». η νεις ασθένεια ;' τον ρώτησαν. "Οχι" απαντησε αυτός. "Προσφέ­

ΠΖιο 2ιι

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕοΠΑΛΤΗ

ρομαι για ανιχνευτής. Ήροτιμότερο είναι να δηλώσεις ασθέ­ οοο έφηβοι απο την ίλη με είχαν αγκαλιασει σφιχτα,για να μουνεια“ του είπαν. “Οχι” είπε παλι αυτός. 'Επιθυμώ να προβώ σε με­ιαοώοοον τη θερμότητα τους. Ειίχαν βγαλει τους χιτώνεςοτνίχνεοοηί­ Ο! Ξκποοοεοτές δεν μποοοοσοτν να ποτοοον άλλη τους και τους είχαν τυλίξει στα ακρα των χεριών και των πο­απόφαση. Μόνον ο ίδιος είχε δικαίωμα να δηλώσει ασθένεια, διών μου. Με τις παλαμες τους καλυπταν το κεφαλι μου, γιαόπως ξέρεις. Δεν μπορούσαν να τον εξαιρέσουν εκείνοι. Μόλις να μειώοοον την απώλεια θερμότητας και απ” αυτό το σημείο.ττληστάοοτμε στην ρΧθη› Ο άρχων στράφηκε προἔ τρρἔ ετκροοτ­ ] Μου έδωσαν κρασί με μικρή αραίωση. Μου έδωσαν σταφίδες.Χοονοοἐ είοηνεςι ποο πσοοτκολοοθοοσσν οτμίλητοτι στράφηκε Μόλις συνήλθα λίγο,καταλαβα πως όλη η ίλη ήταν παρατεταγ­προς τους υπόλοιπους εκπαιδευτές, προς την ίλη ολόκληρη και μονη μποοοτα μοο_ Σε σταση προσοχής. Ο αρχων έδωσε το πα­φώναξε: Ἡαντες! Σε σταση προσοχής, τιμήσατε? Μικροί και ἶ ραγγελμα. Άρχισαν να ψαλλουν τον παιανα. Προς τιμήν μου.μεγαλοι, ο αρχων πρώτος από όλους, σταθηκαν σε στάση προ­ Τί να την κανω,όμως, εγώ την τιμή ; Εγώ είχα χασει τον Δίωνα.σοχής τιμώντας τον Δίωνα για την απόφασή του. Χαρηκε. Τον μόνο ανθρωπο που αγαπούσα πραγματικα, βαθια καιΜττθκαρε στο νερό­ Κροτττρμοτοτοτν Χέρτ­Χέρτι ρπωἐ όλα τοτ απόλυτα/Ημουν δεκατεσσαρων ετών.Ἀρχισα να κλαίω. Ξεκί­ζευγαρια,για να συγκρατεί ο ένας τον αλλον. Βαδίζαμε με δυ­ νησαν να ψαλλουν τον επιθανατιο παιανα προς τιμήν του Δίω­σκολία. Το ρεύμα ήταν πολύ ισχυρό. Παραπατούσαμε. Λίγο να_ Ποοοπαθηοα να τοος ακολουθήσω τρέμοντας ολόκληρος,ττρτν τη μέρη τηἐ οτοτδρρμἡἑ οτ οττοτσμοί του Δίωνα έγιναν ακα­ κλαίγοντας και τραυλίξοντας. Δεν τα καταφερα. Ξέσπασα σετασχετοι. Το νερό έφθανε, στο σημείο εκείνο, μέχρι το ύψος λογμοός ακατασχετους».του θώρακα περίπου. Οι εκπαιδευτές φώναζαν, αλλα δεν κα­ «Σε μαστίγωσαν ;››Ταλοτβοττνα τί έλϋιοτν­ Ο θοοοβοἐ τοο νεοοο ητοτν ενοίωφοτντττ «Φυσικα με μαστίγωσαν. Τί αλλο να κανουν ; "Ξέρεις πόσακός. Γύρισα να κοιταξω. Ο αρχων έκανε με τα χέρια το σήμα °ζεογαρια° θα χασεις ακόμα,Αγησίλαε ξ μου είπε σ αρχων. “Ξέ­της °ματαίωσης°. Φώναξα στον Δίωνα °Ματαιώνουμε, ματαιώ­ οεις ποοοι οπλίτες, οτ° αριστερα σου, θα πέσουν στη μαχη,νουμεί. Δεν ξέρω αν με ακουσε ή αν καταλαβε τί του είπα. επειδη απετοχεε να τοος καλόψεις με την ασπίδα σου; Τί θαΉτρεμε ανεξέλεγκτα. Τον αγκαλιασα σφιχτα για να του μετα­ κανεις τότε; Θα κλαις καθε φορα σαν σαστισμένο παιδακι σεδώσω θερμότητα­ ΑΥκοτλτοτσμένοτ Υοοίσοτμο ποοο την οχθη σκ· Ιωνική πόλη; Μαθε να δέχεσαι το αναπόφευκτο, αυτό πουκίνησης. Σε καποια πέτρα παραπατησε. Πέσαμε κι οι δύο στο ποοοπαθηοεο με καθε οοο δύναμη να αποφύγεις. Έὶκανες ό,τινερό. Από την πτώση τα χέρια μας ανοιξαν. Μου ξέφυγε. Το μπορούσες. Τώρα δέξου τον πόνο. Να κλαις για τις δικές σουρεύμα τον παρέσυρε. Κολύμπησα πίσω του προσπαθώντας να λανθασμένες επιλογες, οχι για τις σοφές επιλογές των θεών.τον συγκρατήσω. Δύο φορές τον αρπαξα από τα πόδια, και τις Θα μαο­ανωθειο Ο πονοξ τοο σώματος θα σε βοηθήσει να ξε­δύρ φρρέἔ το νερό τον παρέσυρε ττάλτ­ Ποτρρτσύρθηκα κτ ελίώ περασεις τον πόνο της ψυχής. Θα αυτοκτονήσεις,αν δεν σε συ­ανεξέλεγκτα. Αγωνίστηκα να τον πρσλαβω. Φώναζα ματαια το νεφεοοομε Η πολη εχασε ενα αξιο τέκνο της. Δεν υπαρχει λό­όνομα του. Ήπια νερό, έχασα τις δυναμεις μου και βρέθηκα γος να χαοει και δεύτερα»,ημιθανής στην όχθη, επτα σταδια πιο κατω. Το σώμα του Δίω­ «Συνήλθες πραγματι ;››να δεν βρέθηκε ποτέ. Ο Ευρώτας δεν αρκέστηκε μόνο στην ψυ­ «Το μαστίγιο με αναγκασε να ξεχασω. Ο σωματικός πόνοςχή του. Τἰρατησε και το σώμα του. Όταν ανοιξα τα ματια μου, εντοπιοε ποοοκαιρα τον πόνο της ψυχής. Ο ορίζοντας μου στέ­

ΖΔΖ 243

ΠΔ.ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ Ϊ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΪΕΦΠΑΑΤΗ

Ϊἐνεψε. Ξέχασα την αυτοκτονία. Περιορίστηκα, αιμόφυρτος. στην βαδιζε εναντια σ® όλη την παραταξη των Μήδων. Δεν μ® αφήνειπροσμονή της λυτρωτικής επενέργειας του υπέρικου πανω στις να ησυχασω αυτή η σκέψη. Δεν προσπαθησα να τον αποτρέψω,πληγές. Εκείνη την ημέρα ξέχασα. Δεν ξέχασα. όμως, καμία απ' αντίθετα, τον παρότρυνα. Αλλα, παλι. πώς να τον αποτρέψω;τις επόμενες. Μέχρι σήμερα. Ο πόνος της ψυχής γαλήνεψε. Δεν Η απλη συμμετοχή του στη μαχη δεν θα έσβηνε το όνειδος τωναυτοκτόνησα. Είχαν δίκιο ότι θα αυτοκτονούσα. Το πρώτο Θερμοπυλών. Δεν θα αλλαζε τίποτα. Για μένα ήταν ό,τι είχαπραγμα που σκέφτηκα στην όχθη, ήταν αυτό. Να ξεφύγω από στη ζωή. Γι” αυτό παραμένω εδώ και παραμονεύω τόσα χρόνιατους δυο εφήβους που με κρατούσαν αγκαλιασμένο και να πέ­ για τον Εφιαλτη. Ο δικός του θανατος θα φέρει τη δική μου λύ­σω στο ποταμι. Για να βρω τον Δίωνα. Τον αδελφό μου». τρωση. Έτσι. ελπίζω,τουλαχιστον››.

«Έχασες αλλο °ζευγαρι” ή διπλανό σου στη μαχη ;›› «Πρόσεξε. μην σου ξεφύγει ο έλεγχος. Ο αυτοέλεγχος, εν­«Ποτέ. Ούτε και θα χασω. Προτιμώ να αντικρίσω εγώ τους νοώ. Η αυτοκυριαρχία. Αν έρθει η στιγμή της εμπλοκής.πρέπει

χθόνιους θεούς παρα να περασω παλι το ίδιο μαρτύριο. Δεν να τα ξεχασεις όλα αυτα. Θα υπακούς στις εντολές μου.χωρίςέχασα κανέναν και δεν πρόκειται να χασω κανέναν. Μου αρ­ ενδοιασμό ή επιφύλαξη. Είναι δύσκολο για σένα. αφού λείπειςκούν οι τύψεις και ο πόνος για τον Δίωνα. Όποτε κοιμαμαι δέκα χρόνια από τη Σπαρτη. Έχεις ξεχασει να δέχεσαι εντο­κουρασμένος, έρχεται παντα η ίδια εικόνα: (Θα με κρατήσεις λές. Έχεις ξεχασει να υπακούς. Αν κινδυνέψει όμωςη αποστο­εσύ“ μου λέει. Ξυπναω κλαίγοντας». λή . λόγω του θυμού και του παθους σου, δεν θα διστασω να σε

«Το ίδιο. περίπου, συμβαίνει και σί εμένα. Με τον πατέρα δέσω και να σε φιμώσω. Δεν είσαι εκπαιδευμένος για να αντέ­μου. 6Θα ζήσειςζτου έλεγα. £Θα είμαι πίσω σου. Εσύ με το δό­ ξεις τέτοια ένταση. Πρόσεχε. Μην χασεις την ευκαιρία ναρυ . εγώ με τα ακόντια. Θα εξουδετερώσουμε τους Μήδους που ανταποδώσεις με τα ίδια σου τα χέρια το παθημα του πατέραθα βρεις μπροστα σου. Μέχρι να πλησιασει η φαλαγγα). Για σου. Παθημα που ήταν επιλογή του, ωστόσο. Γιατί.πραγματι.ποιον λόγο ;” μου απαντούσε. 'Για μένα' του έλεγα εγώ. 6Μόνο παρέμεινε στους Αλπηνούς; Γιατί δεν επέστρεψε στις Θερμο­για μένα. Ζήσε μόνο για μένα”. (Θα πολεμήσω για να αποκατα­ πύλες ; Τον ρώτησες ποτέ ;››στήσω την τιμή και το όνομα μου' απαντούσε. "Και το δικό σου «Τον ρώτησα. “Ήμουν απείθαρχος' μου είπε. 'Όλοι μου έλε­όνομα, επίσηςἴ “Αν θα ζήσω ή όχι. δεν το γνωρίζω. Αυτό είναι ιζ γαν ότι θα είχα φθασει ψηλα. αν ήμουν πιο πειθαρχημένος. Αυ­θέλημα του θεού. Εγώ επιλέγω τον τρόπο . εκείνος τον τόπο και τή η παρατήρηση μου είχε γίνει εμμονή. Να τηρώ τον νόμο. Αυ­τον χρόνο. Αλλωστε,ο θανατός μας έχει ήδη συμβεί. Εμείς βα­ τό ήθελα. Να μην είμαι απείθαρχος πια. Ο νόμος, όμως, είναιδίζουμε μέσα στον χρόνο για να τον συναντήσουμε. Δεν μπορώ σαφής. Μόνον υγιείς οπλίτες μπαίνουν στην παραταξη. Εγώνα σου υποοχεθώ ότι θα επιζήσω. Σου υπόσχομαι μόνο ότι θα δεν έβλεπα καθόλου. Πού να παω; Δεν ήξερα καν ότι ο Εύρο­προσπαθήσω. Η ενέργεια μας είναι έτσι κι αλλιώς παρόιτολμη. τος έφυγε από τους Αλπηνούς. Αν το ήξερα. θα είχα φύγει κιΕσύ μπορείς να μου υποοχεθείς ότι θα επιζήσεις;Τί θα γίνει αν εγώ. 'Οσο δεν τηρούσα τον νόμο. με κατηγορούσαν για απει­εγώ επιβιώσω . ενώ εσύ όχι; Το έχεις σκεφτεί αυτό ;' Δεν το είχα θαρχία. Μόλις τήρησα τον νόμο, με κατηγόρησαν για δειλία. Ησκεφτεί. Δεν με απασχολούσε. Μόνον η αποκατασταση του Τύχη δεν είναι μαζί μου'. Αυτό μου είπε».ονόματός μας με απασχολούσε. Με βασανίζει η ιδέα ότι προ­ Έβρεχε. Ήμασταν σκεπασμένοι με τους μανδύες. κατω απ”σχηματικα τον παρακαλούσα να ζήσει. Πώς να ζήσει; Μόνος τα δένδρα που σχηματιζαν ένα φυσικό κοίλωμα, καλυμμένο με

Β

κν

\

244 Ζ4ὅ

ΠΟΔ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

πυκνή βλάστηση γύρω­γύρω. Ήταν ακριβώς το σημείο συνάν­ ρακολουθούσε τη Φοίβη και την αγροικία της μητέρας τ0υτησης του Εφιάλτη και της Φοίβης. Ο τόπος των εφηβικών τουςσυνευρέσεων. Ο χαμηλός γήλοφος, που μου είχε περιγράψει οΑθηνάδης. Στους πρόποδες του υπήρχε πράγματι μια μαρμά­

Ξ

εεαωωωκοω...

Εφιάλτη ταυτόχρονα. Δεν μπορούσαμε να κάνουμε κατι πε­ρισσότερο. Αν ο Φίλων διαπίστωνε την παρουσία του Εφιαλτη.θα προχωρούσε μόνος του στην επιθεση. Σε περιπτωση αποτυ­

ρινη κρήνη. Ο δρόμος περνούσε μπροστά από την κρήνη. Η χίας, θα ερχόταν να μας ειδοποιήσει για να συνεχίσουμε τηναπόσταση που μας χώριζε απ“ αυτήν, ήταν γύρω στα εξήντα θ καταδίωξη με τα άλογα. Ό.τι ήταν να γίνει, θα γινόταν μόλιςπόδια. Την βλέπαμε ακόμα κι όταν ήμασταν καθισμένοι στο ξημέόωνε­έδαφος. Ενα άνοιγμα ανάμεσα στα δένδρα επέτρεπε την εξα­ Ξ «Δεν θα έρθει με την ανατολή του ήλιου» είπε ο Αθηνάδης.κόντιση, αν οηκωνόταν κανείς όρθιος. Ο χώρος μπροστά και «Αποκλείεταιη Φοίβη να έχει δεχθεί τέτοια ώρα συνάντησης. Δενγύρω από την κρήνη διαγραφόταν καθαρά και ανεμπόδιστα. + μπορούσε να ξέρει ότι θα λείπω από το σπίτι σήμερα το βράδυ.Αν ο Εφιάλτης έφθανε σ' εκείνο το σημείο, ο Αθηνάδης δεν θα Συνήθως φΘύΥω μόλιἔ ξημερώσεϋείτε για Ήἔ αγροτικές εργασίεςσυναντούσε κανένα πρόβλημα στη στόχευση. Είχαμε αφήσει ι είτε για να πάω μέχρι τον βράχο στη χαράδρα του Ασωπού. Απότα άλογα δεμένα, ένα στάδιο μακριά περίπου. Θέλαμε να την οικία μας μέχρι εδώηαπόσταση είναι είκοσι στάδια πεθίπου­αποφύγουμε τον εντοπισμό μας από τα χρεμετίσματα και τη Αρα, ο χρόνος συνάντηοής τους θα είναι ίσος ή λίγο μεγαλύτεροςμυρωδιά τους. Αν χρειαζόταν να καταδιώξουμε τον Εφιάλτη,θα τρέχαμε να τα πάρουμε. Θα ερχόταν όμως; Δεν ήμουν σί­

ηΖΘκν4›¬.

από τον χρόνο που χρειάζεται η Φοίβη για να φθάσει από την οι­κία μας μέχρι εδώ, μετά την ανατολη του ηλιου».

γουρος. Μπορούσε να συναντηθεί με τη Φοίβη σε οποιοδήποτε «Σωστό» είπα. «Επομένως, θα κοιμηθούμε εκ περιτροπήςάλλο σημείο της πεδιάδας. Ήμουν βέβαιος για τη συνάντηση, ἐς και το πρωί θα είμαστε έτοιμοι για κάθε εξέλιξη».αλλά καθόλου βέβαιος για τον τόπο και τον χρόνο. Οι κινήσεις «Κοιμήσου πρώτος, γιατί είσαι εξαντλημένος» είπε. «Θατης Φοίβης έδειχναν καθαρά ότι έλαβε κάποιο μήνυμα. Τί άλλο _ σε ξυπνήσω όταν κουραστώ ››.από οδηγίες για συνάντηση μπορεί να περιείχε το μήνυμα αυ­ τ Τυλίχτηκα με τον μανδύα, ἔάπλωσα πάνω (πο βθειίμένοτό ; Θα πήγαινε,αλλά για ποιον σκοπό ; Για να φύγει μόνιμα με έδαφος και προσπάθησα να κοιμηθώ. Ο Αθηνάδης ήταν ήρε­τον Εφιάλτη ή για να τον αποχαιρετήσει για πάντα; Τπέθεταότι ο τόπος της συνάντηοής τους θα ήταν αυτός στον οποίο πα­ραμονεύαμε. Ήταν μαζί από παιδιά. Δεν είχαν ιδωθεί για δέκα στάση που όφειλε να κρατἠσείιαλλά δεν ημουν σθίουθοἔ ΟΉ θα

δἶὲτνὀἄεκωίσϋ

Ἐ.

μος. Αντιμετώπιζε το ενδεχόμενο της συνάντησης του Εφιάλτημε τη Φοίβη ψυχρά και ουδέτερα. Ετσι έπρεπε. Αυτή ήταν η

χρόνια. Επρεπε να βρεθούν σ” ένα μέρος συμβολικό και ταυτό­ διατηρούσε την ψυχραιμία του την κρίσιμη στιγμή.χρονα ασφαλές γι” αυτούς. Η κρήνη ήταν το ιδανικό σημείο. Ο Αποκοιμήθηκα.αγγελιαφόρος δεν χρειαζόταν να μεταφέρει κάποιο πολύπλο­κο μήνυμα. “Στην κρήνηό θα έλεγε μονάχα. Η απλότητα και ηλιτότητα του μηνύματος ήταν κανόνας που ο Εφιάλτης είχε κά­θε λόγο ν' ακολουθήσει. Πίστευα πως η εκτίμησή μου ήταν σω­στή αλλά, σε κάθε περίπτωση, δεν μπορούσα να κάνω κάτιδιαφορετικό. Ο Αρίστων παραμόνευε στο βουνό. Ο Φίλων πα­

ιτε

Ή κ

246247

ίΖ .

ί

ῖαιἕτη.

Η

ι;

εεΕ,­Λ­.±¬‹οε~·ε+­±·>~±υοωί»»ωε¬ε.€ι~±

ἔι

σε

.

.ι

1Δ| ΝΕΜΕΣΙΣ

‹έΟποιος απ' τους ανθρώπους κατηγορεί τα θεια, γιατιίοι άδι­κοι δεν τιμωρούνται αμέσως αλλά με το πέρασμα του χρόνου,

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ” ΕΦΙΑΛΤΗ

λ Έ νιωθα πως είμαι ξαπλωμένος στην κοίτη του ποταμού. Ο

ι .Ευρώτας ήταν πολύ ρήχός. Το νερό περνούσε κάτω απ,

το σώμα μου. Σε ποια εκπαιδευτική διαδικασία ανήκε αυτή ηί

” άσκηση; Ιἰρύωνα. Άρα, ήταν χειμώνας. Γιατί, όμως, το ποτάμιήταν τόσο ρηχό; Δεν μπορούσα να καταλάβω. Με ξύπνησε οΑθηνάδης. "Ξήμερώνειλ είπε. Άνοιξα τα μάτια μου. ίΕβρεχε.|Ενα μικρό ρυάκι νερού κατέβαινε από την κορυφή. Είχα απο­κοιμηθεί στην κοίτη του. Το νερό κυλούσε μέσα απ' τον μανδύακαι το χιτώνιο, κατέβαινε ανάμεσα στα πόδια μου και χανότανπρος την κρήνη. Είχα μουδιάσει από το κρύο. Ήμουν συνηθι­

Ρ

ν ν κ » ν νσμενος να κοιμαμαι με τετοιες συνθηκες. Ο Αθηναδης δεν ηταν.Καθόταν στη ρίζα ενός δένδρου, είχε ακουμπήσει την πλάτη τουστον κορμό, είχε τυλιχτεί με τον μανδύα του και προσπαθούσενα προφυλαχθεί απ” τη βροχή. Τιατί δεν με ξύπνησες για τησκοπιά μου ;” τον ρώτησα. "Ησουν πολύ κουρασμένος, αντίθεταμ” εμένα' μου είπε. Ἄλλωστε γιατί να σε ξυπνήσω ;Είναι αδύνα­τον να κοιμηθώ μί αυτές τις συνθήκες. Εχουν περάσει δεκατρία

Γ'

έ χρόνια από τότε που τελείωσα την εκπαιδευση. Θα σε ξυπνού­σα χωρίς λόγο'. Τον ρώτησα αν είχε δει ή αν είχε ακούσει οτιδή­ποτε. Η απάντηση ήταν αρνητική. Εκτός από τον θόρυβο τηςβροχής, δεν ακουγόταν τίποτα άλλο.

'Τώρα έπρεπε να κινηθώ. Να μην παραμείνω άλλο ακίνητος,φορώντας τα βρεγμένα ρούχα. Πώς να κινηθώ όμως μέσα στοδασόικι; Πώς να μετακινηθώ, χωρίς να κάνω θόρυβο; Αδύνα­τον. Περιορίστηκα υποχρεωτικά σε μερικές κινήσεις δεξιά­αριστερά, για ν' αποφύγω το μούδιασμα. Δεν ήξερα αν οΕφιάλτης θα εμφανιστεί, δεν ήξερα πότε θα εμφανιστεί και

Χ | ί από πού θα έρθει. Δεν έπρεπε να γίνουμε αντιληπτοί σε καμίαας ακούσει την ερμηνεία: Αν οι τιμωριες ερχονταν αμεσως,πολλοίαπό φόβο κι όχι από καλόχαρακτήρα θα τιμούσαν τουςθεούς με τις πράξεις τους. Τώρα όμως, που η τιμωρία δεν επι­βάλλεται αμέσως, οι άνθρωποι φανερώνουν τον πραγματικότους χαρακτήρα».

Θεόδεκτος , Τραγωδιες , αδέσπ. απόσπασμα, 8

Ζ48

;τ1

περίπτωση. Θα άφηνα να περάσει αρκετό χρονικό διάστημα,ίσως μέχρι το μεσημέρι, ώσπου να εγκαταλείψουμε τη συγκε­κριμένη ενέδρα. Για να πάμε πού,όμως ,Αν ο Εφιάλτης δεν εμ­φανιζόταν, θα επιστρέφαμε στην αγροικία του Αθηνάδη. Αμέ­σως μετόι, χωρίς τον Αθηνάδη πια, θα κατευθυνόμασταν προς

249

.ε.ε„.....Α­*_­Νεκ."­._

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΘΤΕΛΘΣΤΟΤΕΠΠΑΛΤΗ

το βουνό. Δεν είχα άλλο εναλλακτικό σχέδιο. Δεν ήμουν ευχα­ ί του δίνεις καμία ευκαιρία να αμυνθεί, γιατί δεν αξίζει να τουριστημένος. Ούτε το σχέδιο που ακολουθούσα με την ενέδρα Ξ δώσεις μια τέτοια ευκαιρία. Οι πράξεις για τις οποίες κατηγο­στην κρήνη με ικανοποιούσε. Δεν στηριζόταν τόσο στη λογική ρείται,οδηγούν σ” αυτην την απόφαση. Την απόφαση της εκτέ­όσο στη διαίσθηση. Πίστευα πως η κρήνη ήταν ο τόπος συνάν­ λεσης. Εκκρεμούσε καταδίκη , άλλωστε,σε βαρος του Εφιάλτη.τησης του Εφιάλτη με τη Φοίβη, αλλά βεβαιότητα δεν υπήρχε. Είχε καταδικαστεί σε θάνατο από την Αμφικτυονία των ελλη­Μπορούσε να είναι έτσι, αλλά μπορούσε και να μην είναι. Εγώ νικών πόλεων. Δεν υπήρχε, λοιπόν, καμία περίπτωση αντιπα­όμως ενεργούσα ασυναίσθητα σαν να επρόκειτο για βεβαιότη­ ράταξης με έναν άνθρωπο χυδαίο και ποταπό, όπως αυτός.τα,όχι απλή πιθανότητα. Ενεργούσα,λες και μια δύναμη ανώ­ Εμείς ζούσαμε μόνο και μόνο για την τιμή της μάχης. Ο αντί­τερη από μένα υποδείκνυε το σημείο αυτό. παλος προσδιορίζει το μέγεθος της τιμής αυτής. ίΕνας αντίπα­

«Αν εμφανιστεί» είπα στον Αθηνάδη «δεν θα περιμένουμε λος δειλός και ασήμαντος μειώνει την αξία της νίκης. ίΕναςτην άφιξη της Φοίβης. Θα επιτεθούμε αμέσως. Αν έχει άλογο, αντίπαλος χυδαίος εξαφανίζει την προοπτικη της μάχης. Δενθα τον αφήσουμε να αφιππεύσει. Πρέπει να τον πετύχεις με θα επιτρέπαμε ποτέ στον Εφιάλτη να αμυνθεί και να υπερα­την πρώτη βολή. Αν αστοχήσεις, θα χτυπήσω εγώ το άλογο. Αν σπιστεί τον εαυτό του. Ήταν αντίθετο με τις παραδόσεις μας,το άλογο είναι δεμένο μακρύτερα απ“ τα εξήντα πόδια, θα στο­ αντίθετο με τις αντιλήψεις μας και τον κώδικα ηθικής μας. Αυ­χεύσω τον Εφιάλτη. Αν αστοχήσω , θα χτυπήσεις εσύ με το δεύ­ τός δεν υπερασπιζόταν τίποτα. Μόνο τη φθηνή και αμελητέατερο ακόντιό σου. Σε περίπτωση δεύτερης δικής σου αποτυ­ ύπαρξή του. Δεν υπερασπιζόταν πατρίδα, ιδέες, στάση ζωής,χίας,αυτός θα έχει φθάσει το άλογό του. Θα τον καταδιώξουμε οικογένεια, ιδανικά. Τίποτα απολύτως. Δεν άξιζε να ζει.φυσικά αλλά,μέχρι να φθάσουμε εμείς στα δικά μας άλογα,θα ίΕπρεπε να εκλείψει αλλά, παρ” όλα αυτά, ο τρόπος με ενο­έχει ξεφύγει αρκετά. Γι” αυτό προσπάθησε να τον πετύχεις με χλούσε. Ήταν επιβεβλημένος,αλλά δεν έπαυε να είναι ενοχλη­την πρώτη βολή». τικός. Θα έδινα την εντολή στον Αθηνάδη, αλλά με κρύα καρ­

ίΕγνεψε καταφατικά. |Εδειχνε έτοιμος. Το πρόβλημα της διά. Δεν θα χαιρόμουν γι” αυτό.Φοίβης δεν τον απασχολούσε. Προς το παρόν, τουλάχιστον. Ξημέρωνε. Ακούστηκε πίσω μας ελαφρύς κι ανεπαίσθητοςΑντίθετα απ' αυτόν,εγώ δεν ήμουν έτοιμος. Ο αρχικός ενδοια­ θόρυβος. Με τα ξίφη στο χέρι στραφήκαμε προς τα εκεί. Ο Φί­σμός μου, όταν ο Πλείσταρχος μου είχε αναθέσει την αποστο­ λων, έρποντας σχεδόν, βγήκε μέσα απ” τη βλάστηση, κατεβαί­λή, επανερχόταν τώρα. Τί ήταν ουσιαστικά η αποστολή; Εκτέ­ νοντας από την κορυφή του γήλοφου προς εμάς. Ή Φοίβη κα­λεση αόπλου αντιπάλου ή, έστω, εκτέλεση ενόπλου,χωρίς να τευθύνεται προς τα εδώ' ψιθύρισε. Άπόσταοη έζι στάδιαἔτου δοθεί η ευκαιρία να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Αυτό Ήώς ξέρεις ότι κατευθύνεται εδώ ειδικά ;” τον ρώτησα. Ἱἰινεί­ήταν. Δεν μου άρεσε. Βέβαια οι κανονισμοί ήταν σαφείς, κι οι ται πάνω στον δρόμο“ είπε. 'Ο δρόμος οδηγεί στην κρήνη. Τηνεντολές που είχα ξεκάθαρες. Για μας δεν νοείται μάχη με κά­ παρακολουθώ συνεχώς, μέσα από το δάσος. Κινήθηκα παράλ­ποιον ηθικά κατώτερο. Μάχεσαι μόνο με όποιους τιμάς. Δεν ληλα προς αυτήν. Αν σηκωθείτε και κοιτάζετε ανατολικά, θατιμάς όσους καταφρονείς. Κι ασφαλώς καταφρονείς έναν προ­ την δείτεί. Σηκώθηκα αμέσως όρθιος. Κοίταξα ανατολικά. Ηδότη. Η μάχη προυποθέτει ίσες ευκαιρίες για τους αντιμαχό­ Φοίβη βάδιζε αργά αλλά σταθερά για να συναντήσει ένα πε­μενους. Η εκτέλεση σημαίνει υποτίμηση του αντιπάλου. Δεν πρωμένο σκληρό γι) αυτήν. Ήταν πολύ μακριά για να μπορέσω

250 Ζ51

Τ

ΠΔ_ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ! ΤΟΤΈΛΟΣΤΟΪΕΠΠΑΛΤΗ

να την διακρίνω καθαρά. Έβλεπα μόνο μια μικρή κουκίδα στο ! ωνε ότι ο χθεσινός επισκέπτης και ο σημερινός ιππέας δεν ἠτοἶνβάθος του δρόμου. Περίπτωση λάθους, όμως. δεν υπήρχε. ι το ίδιο πρόσωπο ;Δεν μπορούσα να ξέρω. Δεν είχα,όμως,πλε·Αφού αυτή ερχόταν από εκείνη την κατεύθυνση, ήταν λογικό ον άλλη επιλογή. Αν τον ανέκρινα, θα αρνιόταν τα παντα. Σι­ότι ο Έφιάλτης θα προσέγγιζε από την αντίθετη. “Έτοιμοι” ψι­ γουρα θα είχε κάποια ιστορία έτοιμη και πειστική για να δι­θύρισα. Ο Αθηνάδης πήρε το ακόντιο στο χέρι. Έμεινε γονατι­ καιολογήσει την παρουσία του στην περιοχή. Η Φοίβη . επίσης.στός με το σώμα στραμμένο προς την κρήνη. Ο Φίλων εξακο­ δεν ήταν αξιόπιστος μάρτυρας. Τί την εμπόδιζε να μας πει ότιλουθούσε να παρατηρεί τις κινήσεις της Φοίβης με το ακόντιο ο άνδρας που ερχόταν ήταν έναἔ απλὀἔ α`ίΥελίαφόΡ0§ ἕ Ποιοςστο χέρι κι αυτός. Σηκώθηκα πάλι όρθιος, με μεγαλύτερη προ­ θα την διέψευδε; Ο χρόνος της προσμ0νής και Τηἑ αναζἠτησηἐσοχή αυτήν τη φορά, κρυμμένος πάντα πίσω απ' τα φυλλώμα­ είχε τελειώσει.τα. Ιἰοίταξα δυτικά. Ο δρόμος διακρινόταν σε απόσταση δύο Ο ιππέας πλησίαζε γρήγθρα· Ήφθασε στην χθἠνη την ωθαπερίπου σταδίων. Ήταν έρημος. Έμεινα ακίνητος. με το βλέμ­ που ο Φίλων ψιθύριξε: *Απόσταση τέσσερα στάδια". Ο ιππέαςμα καρφωμένο στις υπώρειες ενός λόφου, δεξιά από τον δρό­ κατέβηκε απ” το άλογο. Το έδεσε σ' ένα δένδρο πλάι στην κρή­μο. Αν ο Έφιάλτης ερχόταν από εκείνη την κατεύθυνση , έπρεπε νη. Χρησιμοποίησε το αριστερό του χέρι για όλες τις κινήσεις.να ξεπροβάλει από στιγμή σε στιγμή. Άπόσταση πέντε στάδια" Δεν έμοιαζε με τον επισκέπτη που είχαμε δει το προηγούμε/νΟείπε ο Φίλων. βράδυ. Ήταν άλλος. Ο δεύτερος αριστερόχειρας, λΟιπΟν­

Έίδα τον ιππέα ξαφνικά. Πάνω σ' ένα μαύρο άλογο.με γορ­ Στράφηκε ανατολικά, κοιτώντας τη Φοίβη που πλησίαζε.γό βηματισμό, ο Έφιάλτης ερχόταν τώρα προς την κρήνη. Έκανα νόημα στον Αθηνάδη να σηκωθεί όρθιος. Σηκώθηκα κιΉταν, όμως, ο Έφιάλτης ; Πρόσεξα τα χέρια του. Κρατούσε τα εγώ. Ήταν αδύνατον ο Έφιάλτης να διακρίνει οτιδήποτε μεσαχαλινάρια του αλόγου με το δεξί. Αυτό βέβαια δεν σήμαινε τί­ στα φυλλώματα. Ήταν αδύνατον να ακούσει επίσης. αφου ήποτα. "Αναζητήστε τον δεύτερο άνδρα με το ίδιο χέρι' έλεγε ο βροχή συνέχιζε να πέφτει ακατάπαυστα. Ο θόρυβός της κάλυ­χρησμός.ἶΑναζητήστε τον δεύτερο αραηερόχεηκί ερμήνευα ππε κάθε αλλοίμκρότερο θόρυβο· Ηταν αὅύναΤΟν›ΤέλΟ§­ναεγώ. Τώρα ο χρησμός ήταν κατανοητός. Σαφής και ευεξήγη­ οσφρανθεί αφού η μυρωδιά του βρεγμένθϋ Χώματοἔ ήταν Τόβοτος. Έίχαμε αντικρίσει τον πρώτο αριστερόχειρα το προηγού­ έντονη. Η τύχη του, μετά από έντεκα χρόνια εύνοιας, ειχεμενο βράδυ. Βλέπαμε τον δεύτερο τώρα. Ο χρησμός, βέβαια, εξαντληθεί. Άρχισα να ψιθυρίζω τον ύμνο στη Νέμεσήἰέλεγε ίαναζητήστεἔ Δεν προέβλεπε, αλλά προέτρεπε. Πρόβλε­ψη για το αποτέλεσμα δεν υπήρχε. Έίχε σημασία αυτό. Ή προ­ «Εσένα καλώ. ω Νέμεσην ἔίασῶίσσα θεά, μέγιστη.τροπή σήμαινε πως έπρεπε να ακολουθήσουμε έναν συγκεκρι­ παντεποπτρια,μένο δρόμο) μία κατεύθυνση· Δεν Οήμαωες όμωςη ότι θα πετύ_ που παρακολουθείς τον βιο των πολυφυλων θνητων»χουμε το αποτέλεσμα που επιδιώκαμε. Η επιτυχία ήταν συ­ | . , ._ναρτημένη με άλλους παράγοντες. Υποκειμενικούς και αντι­ Ο Αθηνάδηἔ ψιθυριζε Μἶχυτοααλλα δεν μ­Μἔρουσαν αἶυοιἰκειμενικούς. Ο χρησμός σιωπούσε ως προς αυτό. Έπρεπε να σω· Ο Φίλων ηῖαν σῖφοἶμμενος προς Την.χατευθιζνΟ¬η της Οἶ­σκεφτώ, έπρεπε να κρίνω. έπρεπε να εκτιμήσω. Ο ιππέας που βηἔ· ΠΕΟ ήίἶεμος απο μἶνα και τον Αθηναδ­η° καθολου σφιγμεπλησίαζε ήταν άραγε ο δεύτερος αριστερόχειρας; Τί με βεβαί­ νοἔιλεἔ χι ημασταν σε ασκηση

252 253

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ” ΕΦΙΑΛΤΗ

Ο Εφιάλτης έκανε μερικά βηματα. Πέρασε μπροστά από την του το σώμα ηταν τώρα εκτεθειμένο. Ό ιδανικός στόχος γιακρηνη. Στάθηκε εκεί ατενίζοντας ανατολικά τη Φοίβη που πλη­ κάθε ακοντιστη. Κοίταζε εξεταστικά, προσπαθώντας να δια­σίαζε. Προφανώς την περίμενε τη στιγμη αυτη, ζούσε για τη πιστώσει αν υπηρχε κάτι επίφοβο γιί αυτόν ανάμεσα στα φυλ­στιγμη αυτη,χρόνια ολόκληρα. Ήταν καθηλωμένος από τη θέα λώματα. Στο βλέμμα του δεν υπηρχε φόβος, όμως. Ούτε αγω­της Φοίβης. Απρόσεκτος. Δεν έπρεπε να απομακρυνθεί απ” το νία. Κανένα ίχνος πανικού. Είχε αντιμετωπίσει τον κίνδυνοάλογο, ούτε να το δέσει σε δένδρο. Το άλογο ηταν η μόνη του πολλές φορές. Ήρεμα, χωρίς σπασμωδικές κινησεις, συνέχισεελπίδα, αλλά αυτός δεν έδειχνε να σκέπτεται τίποτί άλλο, παρά να εξερευνά τα φυλλώματα προσεκτικά. Το βλέμμα του έδει­μόνο τη συνάντηση του με τη Φοίβη. Ο Αθηνάδης με κοίταζε χνε παραίτηση κι αδιαφορία. Όχι εγρηγορση. Είχε κσυραστεί.διερευνητικά. Περίμενε το παράγγελμα. Δεν γύρισα να τον κοι­ Αυτό έβλεπα. Είχε κουραστεί να διαφεύγει, να υπολανθάνει,τάξω. Εξακολουθούσα να έχω το βλέμμα μου στραμμένο στον να κρύβεται,να αγωνιά. Είχε κουραστεί να φοβάται. Ήθελε ναΕφιάλτη. Ο Φίλων γύρισε και με κοίταξε επίσης. Παραξενεμέ­ τελειώνει. Με τον έναν η τον άλλον τρόπο. Με τη Φοίβη ίσως,νος. Μου ηρθε στον νου η σκηνη στη μάχη των Πλαταιών. Ο Αρι­ φεύγοντας για πάντα στην Ιωνία η την Περσία. Προσπαθούσεστόδημος μόνος, με βημα αργό και σταθερό, να προελαύνει να αποκαταστήσει τη ζωη που ο ίδιος κατέστρεψε. Αλλά δενεναντίον των Μηδων. Ήρθαν στο μυαλό μου οι τελετές προς τι­ αγωνιούσε. Αν αποτύγχανε, ο θάνατος θα ηταν γιά αυτόν η μό­μην του Λεωνίδα, του Εύρυτου,του Διηνέκη,του Μάρωνα, του νη λύτρωση. Είχε έρθει η ώρα. Όρισμένη απ, τους θεούς. Και γι”Αλφεού και της φρουράς ολόκληρης. ίΔεν μονομαχούμε με τους αυτόν και για μας.ποταπούς και τους χυδαίους” μας έλεγαν στην εκπαίδευση. «Βολη ›› είπα ψιθυριστά.”Μαχόμαστε μόνο με τους άξιους. Εξοντώνουμε, χωρίς προει­ Ο Αθηνάδης, έχοντας μετρησει ηδη την απόσταση, σηκώ­δοποίηση, αυτούς που ουδείς πρόκειται να τιμησει μετά τον θηκε όρθιος ξαφνικά. Δεν χρειαζόταν να σημαδέψει ιδιαίτε­θάνατό τουςῖ Ἡ πόλη θα σας τιμησει, αν πετύχετε' μου είχε πει ρα. Ο στόχος βρισκόταν στα πενηντα πόδια περίπου. Ακίνη­ο Πλείσταρχος. ”Για την επιτυχία αυτης της αποστολης κάθε θυ­ τος. Για έναν καλό ακοντιστη, ηταν μια βολη εύκολη. Οσία είναι δυνατη". Κάθε θυσία;Ακόμα και η θυσία των προσω­ Εφιάλτης είδε την κίνηση μες στα φυλλώματα. Ιἰοίταζε κα­πικών σου πεποιθησεων; Μπορούσα να έχω προσωπικές πε­ τευθείαν προς εμάς,χωρίς όμως να μας διακρίνει. Τώρα ηξε­ποιθησεις; ίΔεν με ενδιαφέρει η εξόντωση αόπλου αντιπάλου” ρε πως ημασταν εκεί. Κοίταξε πάλι προς το άλογο,στιγμιαία,είχα πει. Ο Εφιάλτης δεν έφερε όπλο. Ίσως είχε κάποιο εγχειρί­ μετρώντας την απόσταση που τον χώριζε από αυτό. Είκοσιδιο κρυμμένο, αλλά εγώ δεν το έβλεπα. Για μένα ηταν άοπλος. πόδια περίπου. Ή σκέψη της διαφυγης πέρασε από το μυαλό

«Ζητώ εντολη εκτέλεσης» ψιθύρισε ο Αθηνάδης. Με κοίτα­ του. Ιίοιτώντας φευγαλέα το άλογο, έχασε εμάς από τοξε πάλι. Τα μάτια του έβγαζαν φλόγες. Όλο του το σώμα ηταν βλέμμα του. ίΕτσι, δεν είδε το ακόντιο που ερχόταν, αναζη­σε σύσπαση. Σαν αιλουροειδές πριν την εφόρμηση. Δέκα χρό­ τώντας εύλογα τον στόχο του.νια περίμενε τούτη τη στιγμη. Εγώ τον καθυστερούσα. Δεν Το ακόντιο διαπέρασε πέρα για πέρα το στηθος του Εφιάλ­μπθθούσε να καταλάβει ΤΟ ΥιαΤί­ τη. Αυτός έπεσε πίσω, άπνοος, δίχως κραυγη , χωρίς ηχο.

Ο Εφιάλτης γύρισε προς εμάς. Είτε άκουσε κάτι είτε υπο­ “Για τον Αριστόδημο, τον πατέρα μου ίί κραύγασε ο Αθηνά­πτεύθηκε ενστικτωδώς κάποια παρουσία. Μας αντίκριζε. Όλο δης, όρθιος, με τα χέρια ανοιχτά προς τον ουρανό, 'για τον πα­

Ζ54 255

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΘΤΕΛΟΣΤΟΤΕΦΠΑΛΤΗἕ

τέρα μου και για σένα, σεπτή Λακεδαίμονα, πατρίδα μου αλη­ στη γη. Ο θανατός του ήταν ακαριαίος. Το αίμα του δεν πρό­σμόνητη , πατρίδα πολυτίμητη , πατρίδα αγαπημένη'.

Α λαβε να μολύνει το έδαφος που ήταν ποτισμένο με το αίμα των°Γ ια σένα Νέμεση, θεα παντεπόπτρια', είπα εγώ, γονατι­ οπλιτών μας. Η αριστερή του γροθια ήταν σφιγμένη. Την ανοι­

σμένος ακόμη, με τα χέρια στραμμένα στον ουρανό, (για σένα ξα. |Ενα δαχτυλίδι, με πέτρα λαμπερή,αγνωστη σε μένα,κύλη­θεα και για σένα, σεπτή Αακεδαίμονα, πατρίδα περιφίλητη, σε στο χώμα. Αγορασμένο με τα χρήματα τής προδοσίας. Μια­πατρίδα μου πολύσεμνη, σκληρή και δίκαιη πατρίδα, πατρίδα σμένο. Το αφησα εκεί. Βουτηγμένο στη λασπη.που μ' αναθρεψες,πατρίδα που σ' εσένα όλα τα οφείλω, σπον­ Θυμήθηκα τον Μαρωνα. Η αναμνησή του πλημμύρισε τοδή τώρα, Λακεδαίμονα, σπονδή στο μεγαλείο σου ας γίνει το μυαλό μου. Ήταν εικοσαχρονος είρην, όταν εγώ ήμουν έφηβοςαίμα του ενόχου που κείτεται αψυχος πια μπροστα μας,δίκαια δεκαέξι ετών. Ήμασταν τρία χρόνια στην ίδια ίλη. Μετα υπη­τιμωρημένος για το κακό που σου έκανεῖ ρετήσαμε στον Πιτανατη λόχο για δύο χρόνια, μέχρις ότου τον

Είχαμε τελειώσει. Δέκα χρόνια περιπολίες και ενέδρες, δέ­ επέλεξαν για τη φρουρα τον Λεωνίδα. Ήταν ο γενναιότεροςκα χρόνια ταλαιπωρίας, δέκα χρόνια κακουχίας για τους δεκα­ και ικανότερος οπλίτης που είχα γνωρίσει. Καλύτερος ακόμαδες οπλίτες της ίκρυπτείαςί που ανέβηκαν στο Καλλίδρομο,εί­ κι από τον δίδυμο αδελφό του, τον Αλφεό. Είχαμε συνδεθείχαν βρει πια τη δικαίωσή τους. Αλλα δεν ήταν μόνον αυτοί. Οι πολύ. Ήταν το πρότυπό μου. Στη μαχη έπεσε με τους τελευ­ψυχές των ανδρών που έπεσαν στις Θερμοπύλες, προδομένοι ταίους. Από βέλος. Κανένας Πέρσης δεν μπόρεσε να τον πλή­από τον Εφιαλτη , στοίχειωναν την περιοχή ολόκληρη. Τώρα θα ξει από κοντα. Ήταν αδύνατον, αφού και στις δικές μας ασκή­έβρισκαν κι αυτοί τη γαλήνη που δικαιούνταν. Είχαν έρθει στις σεις εμείς οι ίδιοι δεν μπορούσαμε να τον αγγίζουμε. Γιατί δενΘερμοπύλες για να νικήσουν. Λίγες μέρες ακόμα έπρεπε να είχε νικήσει ο Μαρων στις Θερμοπύλες;Ποιος τον εμπόδισε νακαθυστερήσουν τους Πέρσες. Αυτή θα ήταν η νίκη τους. Θα εί­ νικήσει ; ίΕνας ανθρωπος­κενό , χασμα μέσα στον χώρο,του εί­χαν νικήσει.αν η θέση τους δεν είχε προδοθεί απ' το ανθρώπινο χε στερήσει τη μόνη χαρα που επιθυμούσε στη σύντομη ζωήμηδενικό που έφερε το όνομα ίΕφιαλτης”. Τί ήταν για μας ο του. Ύψωσα τα χέρια μου στον ουρανό και φώναξα με όλη τηΕφιαλτης; Το απόλυτο τίποτα, αυτό ήταν. Η προσωποποίηση δύναμη της ψυχής μου, λες κι ήθελα να βεβαιωθώ πως θα μίτης μηδαμινότητας. Μια μαζα από ανθρώπινα περιττώματα. ακούσει:Οργή και θλίψη με κυρίεψαν. Για τον εαυτό μου τον ίδιο. Για ‹‹Μαρων! Φίλε μου κι αδελφέ μου! Μαρων!Μαρων!››τον στιγμιαίο δισταγμό μου. Δισταγμός γιατί; Αυτός είχε δι­ ίΕνα ελαφρο αερακι φύσηξε. Συνεπήρε τα φυλλώματα. Μ”στασει όταν οδηγούσε τους Πέρσες στο Καλλίδρομο; Χωρίς έκανε να ριγήσω. Ήταν αραγε η ψυχή του; Η ψυχή του ανα­αυτόν δεν θα έβρισκαν το μονοπατι. Οι ανιχνευτές τους μπορεί παυμένη ; Αναλύθηκα σε λυγμούς. Μερικα βήματα πίσω μου ονα το εντόπιζαν, αλλα δεν θα γύριζαν ποτέ πίσω για να υποδεί­ Αθηναδης, πεσμένος στα γόνατα, έκλαιγε επίσης. Συσσωρευ­ζουν τη θέση του. Οι ομαδες της ίκρυπτείαςί θα φρόντιζαν γι” μένη ένταση και προσμονή τόσων ετών τον είχαν γονατίσει. Ηαυτό. Γιατί είχα διστασει; ζωή του όλη ήταν αφιερωμένη σ” αυτόν τον σκοπό. Ενέδρευε

/Εφυγα τρέχοντας από τη θέση μου, με το ξίφος στο χέρι. και παρακολουθούσε δέκα χρόνια συνέχεια. Όλη η ενήλικη ζωήΠλησίασα στο σημείο όπου ήταν πεσμένος. Το ακόντιο είχε του ήταν μια στρατιωτική αποστολή. Σε όλη την ενήλική ζωήδιαπερασει την καρδια του. Δεν είχε χυθεί σταγόνα αίματος του καταδιωκόταν από τη σκέψη του μαρτυρίου που πέρασε ο

256 257

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΑΟΣΤΟΤΕΦΕΑΛΤΗ

πατέρας του. Παραμόνευε χρόνια για τον ένοχο και τώρα ο να και λερωμένα. Με είδε. Επιτάχυνε τον ρυθμό της. Δυσκο­ένοχος ήταν μπροστά του. Τιμωρημένος. λευόταν πια να πάρει αναπνοή. Αρχισε να περπατά σέρνοντας

Ο Φίλων είχε πλησιάσει. Αυτός δεν είχε προσωπικά βιώμα­ Τα πόδια Της­ ΤΟ σώμα της πηΟε μια δεξια απόκλιση και ΤΟ δε­τα. Ετσι, συνέχιζε να αναφέρει μονότονα την απόσταση που ξί της χέρι κρεμόιοτηκε ανήμπορο. Όταν έφθασε στα πενήντα­χώριζε τη Φοίβη από εμας. μολονότι δεν είχε πια μεγαλη σημα­ εξήντα πόδια. σταμάτησε. Το άλογο είχε ηρεμήσει. Το σώμασία: “Απόσταση τρία στάδια'. του Εφιάλτη διακρινόταν καθαρά, στη μέση του δρόμου, με το

Σταμάτησα. Όχι άλλη συγκίνηση. Η αποστολή δεν ειχε τε­ ακόντιο καρφωμένο πάνω του. Η Φοίβηγχωρίς κανένα επιφώ­λειώσει. Γύρισα να κοιτάξω ανατολικά. Η Φοίβη τώρα έτρεχε. νήμα. σωριάστηκε στη λάσπη. Ιίουλουριάστηκε αμίλητη, δί­Ιἰάτι είχε διακρίνει. Το άλογο, τρομαγμένο . χρεμετιζε και ση­ πλωσε τα χέρια της στο στήθος και μάζεψε τα πόδια τής. Πήρεκωνόταν στα δυο του πόδια. Η Φοίβή είχε αντιληφθεί με το γυ­ τη σταση εμβρύου· Σταση ττροφύλαἔησ αττένανττ στη ζωη­ναικείο της ένστικτο ότι ένα πέπλο θανάτου απλωνόταν γύρω Έμεινε εκεί. ακίνητη, αποσβολωμένη. Μια σάρκινη μάζα, γε­από την κρήνη. Ετρεχε, έπεφτε, σηκωνόταν και συνέχιζε να μάτη πόνο, θλίψη και απόγνωση. Τώρα η ζωή της κατέρρεε γιατρέχει μέσα στη λάσπη. Δεν έβρεχε πια. Ουράνιο τόξο είχε δεύτερη φορά. Η πρώτη της αγάπη. ο Εφιάλτης.ήταν σκοτω­βγει. Ο Αθηνάδης εξακολουθούσε να κλαίει. Είχε χάσει την αί­ μένος μπροστά της. Σκοτωμένος από τον άνδρα της. Δεν έβλε­σθηση του χρόνου και του χώρου. ίΕμενε στην ίδια θέση.χωρίς πε ακόμη τον Αθήνάδη, αλλά ήξερε πως ήταν εκεί. Είχε απο­να πλησιάζει τον Εφιάλτη. Από απέχθεια. Δεν έδειχνε να ασχο­ κρύψει τη συνάντηση με τον φυγάδα. Ήταν ξημερώματα. Δενλείται με τη Φοίβη που ερχόταν. υπήρχε άλλος λόγος για να βρίσκεται σ” εκείνο το σημείο. Τί να

Ο Φίλων ηταν διπλα μου. “Οταν οου κανω νοημα του ειπα έλεγε ; Γιατι ηρθε στην κρηνη ; Γιατί δεν ανεφερε τη συναντηση;χαμηλόφωνα ίθα πιάσεις τον Αθήνάδη από τα πόδια. Θα τον Αδιέξοδο γι, αυτήν.ακινητοποιήσειςί. Χωρίς να ρωτήσει γιατί,ένευσε καταφατικά. Έκανα μεστκα βηματα πίσω χατ ξαναμττηχα στο δασαλα­ ΟΔεν καταλάβαινε τον λόγο. αλλά ούτε τον απαοχολούσε, ούτε Αθηνάδης είχε σηκωθεί και κοίταζε προς τη Φοίβή. Είδε τη θέ­είχε δικαίωμα να ρωτήσει. Επιστρέψαμε κοντά στον Αθήνάδη. ση του σώματός της,την ακινησία της. Το μυαλό του απόδιωξεΗ Φοίβη εξακολουθούσε να τρέχει τρεκλίζοντας και παραπα­ πια Τη σκηνη της εκτέλεσης­ Η εικόνα μιας νέας πρθδσσιαςιπθετώντας. Ο Αθηνάδης είχε αρχίσει σιγά­σιγά να συνέρχεται. λύ πιο προσωπικής. εμφανιζόταν τώρα εμπρός του. Μ7 έναΜας κοίταξε με ύφος απλανες. °Τελειωοε. αδέλφια μας ειπε. μρυγκρητό γύρισε ξαφνικα προς τα πίσω. αναζητώντας τοΆυτρώθηκα. Δέκα χρόνια περίμενα αυτήν τη στιγμή. Ο πατε­ δεύτερο ακόντιό του. Δεν ήταν όμως εκεί όπου το είχε αφήσει.ρας μου είναι διπλά δικαιωμένος τώρα. Μία φορά από τη δική ΤΟ είχα πετάξει μες στους θάμνους. Με βλέμμα θολό καιτου πράξη και μία δεύτερη από τη δική μου. Η ψυχή του ειναι αγριεμένο αναζήτησε κάποιο άλλο ακόντιο. Δεν είδε κανένατώρα γαληνεμένηί. Ετρεμε ολόκληρος απ® τη συγκίνηση ελεύθερο. Ο Φίλων κρατούσε στο χέρι τα δυο δικά του κι εγώίΕβλεπα πως θα έχανε τον έλεγχο πολύ συντομα. Μολις επε­ το δικό μου. Κινήθηκε σπασμωδικά προς τον Φίλωνα, για ναστρεφε το μυαλό του στη Φοίβη, η συγκίνηση του θα μετατοε­ πάρει ένα από τα δυο του ακόντια. ίΕκανα αμέσως νόημα. Ο

πόταν σε οργή. (Δύο στάδια, είπε χαμηλόῳώνα ο Φίλων. Φίλων τού έδωσε το ένα ακόντιο. Μόλις ο Αθηνάδης γύρισε τηνΗ Φοίβη πλησίαζε αναμαλλιασμένη 9 με τα ρούχα της σκισμε­ πλάτη. ο Φίλων γονάτισε και τον έπιασε σφιχτά από τα πόδια.

258 259

:<

Μέωωεεω.

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣΑ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΠΑΑΤΗ

..νηω.ω»×ε

|Επεσα πανω του. Τον έριξα στο χώμα. ίΕβγαλα το ξίφος. Πίε­ Αθηναδη. Καταλαβαίνω τη σύγχυσή σου, αλλα έλα στη θέσησα την κοψη στον λαιμο του μεχρι που ματωσε.

».;­ισ­ωηε..

μου. Πρεπει να βεβαιωθω οτι ο ανδρας που κειτεται μπροστα«Δεν υπαρχουν κινήσεις χωρίς παραγγελμα στον σπαρτια­ μας είναι πραγματι ο Εφιαλτης. Το ξέρουμε σίγουρα ; Είμαστε

τικό στρατό» του είπα. «Ξέχνα τον Όμηρο και την Ιλιαδα. Εί­ βέβαιοι; Παρέβης τους νόμους αφήνοντας τα αισθήματα σουμαστε στρατιωτική μοναδα. όχι μεμονωμένοι πολεμιστές. Μην για μια ξένη γυναίκα να σε κυριέψουν. Δεν το πιστεύω αυτόκανεις δεύτερη φορα το ίδιο λαθος. Βρισκόμαστε σε αποστο­ που βλέπω. Αθηναδη. Να είσαι ερωτευμένος μαζί της; Είναι

» | | ι × 9 κ 9 ε ι× × |λη. Εισαι μελος της κρυπτειας ,κατω απ τις διαταγές αξιωμα­

νκ..Ύ

δυνατόν ; Ερωτεύθηκες μια ξένη γυναικα; Ερωτευθηκες τη γυ­τικού, όχι ο σύζυγος της Φοίβης. Δεν είμαστε σε οικογενειακή ι ναίκα που η πόλη σε έστειλε να παρακολουθείς; Όσα κι αν εί­συγκέντρωση. Ούτε να εκδικηθείς δικαιούσαι, ούτε να τιμωρή­ ναι ­ια χρόνια που λείπεις από τη Σπάρτη . Οι Ήφθρθι δεν νομι­σεις. Η πόλη μόνο έχει αυτό το δικαίωμα. Την πόλη αυτήν τη

Υ ζω ότι θα σε συγχωρήσουν. Δεν θα γίνεις ποτέ °όμοιος”. Δεν θαστιγμή την εκπροσωπώ εγώ. Μείνε ακίνητος και σκέψου. Μό­ παρεις πίσω το μερίδιο από τον κλήρο του πατέρα σου. Ησυ­λιε ήοεμήσειει πεἔ Το μου»­ χασε . λοιπόν. κι αφησέ με να κανω τη δουλεια μου ››.

Με κοίταξε σαστισμένος. Μετα από ένα μικρό διαστημα /Ενευσε συγκαταβατικα, με βλέμμα καθαρό πια. Το σώμασιωπήει αοχισε να μιλαι νευοιπα παι απανονιστα­ του χαλαρωσε , αλλα τα δαχτυλα του εξακολουθούσαν να κρα­

«Τί πρέπει να κανω ;›› είπε. «Πρέπει να την αφήσω να ζήσει ; ­ιούν σφιχτα το ακόντιο.Ήταν έτοιμη να φύγει μαζί του. Δεν το βλέπεις; Πώς βρέθηκε «Ο Φίλων θα σε αφήσει τώρα» του είπα. «Θα παει να ψαξειεσώΞΜε πΟοσωσε»­ τη Φοίβη. Αν έχει μαζί της το δαχτυλίδι και τα σκουλαρίκια

«Περίμενε» του είπα. «Μην βιαζεσαι. Ποιος είπε ότι θα που της ειχε χαρίσει Ο Εφιαλτης,θα πεισθώ κι εγώ ότι σκόπευεέφευγε μαζι του ;Γιατι βγαζεις τετοιο συμπέρασμα ; Μπορει ναήρθε εδώ μόνο και μόνο για να τον αποχαιρετήσει. Μπορεί νατην εκβίασε να έρθει. Μπορεί να την απείλησε. Πώς ξέρεις τον

ε.ωαωωεαι­εωιῃεευι

να φυγει μαζι του. Διαφορετικα, ηθελε μονο να τον αποχαιρε­Π τήσει. Να τον δει για τελευταία φορα. Να τον προειδοποιήσει,

ίσως,για τη δική μας παρουσία. Μείνε ακίνητος. Με οποιαδή­λόγο; Αλλωστε ποιος πρόδωσε ποιον; Αυτή πρόδωσε εσένα ποτε απότομη κίνησή σου το ξίφος θα σε κατακόψει».τώρα ή εσύ αυτήν πριν από δέκα χρόνια; Την πλησίασες μόνο Εκανε νόημα με τα ματια του πως συμφωνεί. Ο Φίλων οη­και μόνο για να παγιδεύσεις τον Εφιαλτη. Μην το ξεχνας. Πώς ή κώθηκε. Ετρέξε γρήγορα προς τη Φοίβη. Αυτή παρέμενε ακί­τήν επεισεε Τοΐε 3 Με ποια ψευτικα λοΥια 5 Αυτή φπαιειι αν εσυ νητη , σαν πεθαμένη. Κουλουριασμένη μέσα στη λασπη , αμέτο­την ερωτεύθηκες μετα;Η δική σου προδοσία απέναντί της είναι < χη σε όιτι συνέβαινε γύρω της. Ο Φίλων την έψαξε βιαστικα,σεσομενή­ Μενει›”ιώοα¬ να οουμε αν αυτή ποοσωσε εσενα­ Γ ια αλλα μεθοδικα. Κοίταξε πρώτα τα δαχτυλα της ψαχνοντας γιανα το σιαπιστώσουμει ομωει ποεπει να τήν αφήσουμε να ζήσει­ δαχτυλίδια, κοίταξε τα αυτια της για σκουλαρίκια, έψαξε ταΑν δεν “ιήν αναποινουμει αλλωσεει σεν θα μαθουμε ποτε ιι ενδύματα της από πανω ώς κατω,εξέτασε τα υποδήματα,δενακριβώς συνέβη. Πρέπει να δώσω αναφορα στον Πλείσταρχο. άφησε κανενα σημείο ανεξερεύνητο. Αυτή δεν έφερε καμίαΤι θα του πω 3Ό'ιι ο Αθήνασήἐ σποεωσε τον μονασιπο μασιυοα αντίσταση. Δεν συμμετείχε. Ο Φίλων σηκώθηκε κι έτρεξε πίσωπου είχοωποοτού μποοέοω να τον ανοοφίνω ; Ξέοεις πολύ καλα σ° εμας. (Δεν υπαρχει τίποτα είπε. Δεν έχει τίποτα μαζι της.ποια θα είναι η ποινή για μια τέτοια πραξη. Δεν παίζουμε εδώ, Τραβηξα το ξίφος απη τον λαιμό του Αθηναδη. ίΕτρεχε αίμα

260 261

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

απ” την πληγή. Κανείς δεν έδωσε σημασία σ® αυτό. Ο Αθηνάδης πορεία μέσα από το δάσος, αλλά από τη νότια πλευρα τουσηκώθηκε αργά­αργά και με κοίταξε διερευνητικά. ίΣυγγνώ­ δρόμου. Μόνον όταν ο Εφιάλτης βεβαιώθηκε ότι η Φοίβη δενμη” είπε. Είχε ηρεμήσει. Καμιά γυναίκα δεν θα άφηνε τα τρία παρακολουθείται, κάλπασε βόρεια. μετά δυτικά, την προσπέ­μοναδικά κοσμήματά της στην οικία, αν σκόπευε να φύγει απ' ρασε και έσπευσε πρώτος στην κρήνη, απ" την αντίθετη κατεύ­αυτήν για πάντα. θυνοη , για να την περιμένει. Τον περιμέναμε όμως εμείς.

«Θα την ανεβάσουμε στο άλογο ›› είπα. «Θα γυρίσουμεστην οικία σου. Όταν συνέλθει. θα την ρωτήσουμε τί ακριβώς ¬συνέβη. Τη σορό του Εφιάλτη θα την αφήσουμε προς το παρόνεκεί που βρίσκεται. Θα διαδώσεις το γεγονός της εκτέλεσής Κτου στους κατοίκους της περιοχής. Όσοι θέλουν, μπορούν να σκ/έρθουν να διαπιστώσουν με τα ίδια τους τα μάτια ότι είναι οΕφιάλτης. Να διαπιστώσουν ότι η Σπάρτη δεν ξεχνά. Εμείς θαέχουμε φύγει όταν συμβεί αυτό. Θα πεις παντού ότι εσύ τονσκότωσες, επειδή παρενόχλησε τη γυναίκα σου. Θ, αφήσεις ναεννοηθεί ότι οι λόγοι ήταν προσωπικοί. Δεν θ' αναφέρεις τίπο­τα απολύτως για την παρουσία της “κρυπτείαςί στην περιοχή. Η°κρυπτεία® είναι μύθος. Είναι οπτασία. Δεν παραδεχόμαστε,όπως ξέρεις,την ύπαρξή της, ειδικά έξω από τη Σπάρτη. Αυτόςο μύθος πρέπει να διατηρηθεί. Ο μύθος είναι πιο επίφοβος,πιοαποτελεσματικός κι απ” την ίκρυπτεία” την ίδια. Εμείς θα δια­δώσουμε τη φήμη, σε όλη την Ελλάδα, για τη συμμετοχή της”κρυπτείας” στην εκτέλεση του Εφιάλτη. Εσύ θα ισχυρίζεσαιπως οι λόγοι ήταν προσωπικοί κι εμείς θα διαδίδουμε ότι οιίδιοι σε βάλαμε να ισχυριστείς κάτι τέτοιο».

Δεν είχε αντίρρηση. Ξεκινήσαμε. Ο Φίλων κινήθηκε γρήγοραπρος δυτική κατεύθυνση. Εκεί απ' όπου είχε έρθει ο Εφιάλτης.Ακολούθησε τα ίχνη του αλόγου. Ήταν εύκολο να τα βρει στολασπωμένο έδαφος. Τα ίχνη έκαναν έναν μικρό κύκλο και γύ­ριζαν ανατολικά. Ήταν παράλληλα προς τον δρόμο που ακο­λουθούσε η Φοίβη. δηλαδή. Ο Εφιάλτης είχε κινηθεί δίπλα της.σε απόσταση ενός σταδίου περίπου. Προσπαθούσε να εξακρί­βώσει αν την παρακολουθούσε κανείς. Δεν διαπίστωσε την πα­ρουσία του Φίλωνα, αφού κι αυτός ακολουθούσε παράλληλη

Ζ6Ζ 263

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΒΦΙΑΛΤΗ

ια αμορφη ανθρώπινη μαζα, πεταμένη πανω σ” ένα αλο­Μ γο. Αυτό ηταν τώρα η Φοίβη. Ακίνητη , αμίλητη , βρόμικη.με τα ρούχα σκισμένα, με τα ματια ανοιχτα αλλα ανέκφραστα,

Ε με τα χέρια αφημένα κατω. Ένα ρακος. Ούτε έκλαιγε. ούτει έτρεμε απ” το κρύο η την ένταση. Η πραγματικότητα είχε ξεπε­

ρασει τις αντοχές της. Δεν ηταν υστερικη. Η σταση της έδειχνεαξιοπρέπεια. Δεν μπορούσε πια να αντιμετωπίσει τα γεγονότα.Γι' αυτό απείχε. Καμια συμμετοχη. Στο απλανές βλέμμα τηςδεν κρύβονταν συναισθηματα. Μίσος , έχθρα , λύπη , πόνος , οργη.θλίψη, απελπισία, δεν υπηρχαν. Απορία υπηρχε, διαχυτη, καιταση φυγης. Φυγης από τη ζωη. 'Γιατί όλα σ” εμένα ξ πρέπει νασκεπτόταν. Το αναπαντητο αυτό ερώτημα είχε δεσμεύσει τοσώμα και την ψυχη της. Ήχασε τον Εἱφιαλτη για παντα. Πίστευετο ίδιο και για τον Αθηναδη. Η ζωη της δεν είχε πλέον κανένανόημα. Μόλις συνερχόταν. μόλις επανερχόταν σε εγρήγορση. ηεπιθυμία της αυτοκτονίας θα κυριαρχούσε στο μυαλό της.

Δεν το ηθελα αυτό. Πρώτα απ” όλα έπρεπε να την ανακρίνω.Έἱπρεπε να μαθω τί ακριβώς είχε συμβεί. Πού κρυβόταν οΕφιαλτης, τί κινησεις έκανε. πώς την πλησίασε, τί σκοπούς εί­χε. Αν η αναφορα μου δεν ηταν πλήρης, ο Πλείσταρχος και οιΈῖφοροι θα δυσανασχετούσαν. Πριν απ” αυτούς, όμως, δεν θαέμενα ικανοποιημένος εγώ ο ίδιος. Η Φοίβη ηταν ο μόνος μαρ­τυ α που είχα. Μέ ιτ στιγμη εκείνη, τουλα ιστον. Δεν με

ΙΕ Φ Ο ΙΒΗ απῖκσἶχολούσε, βέβαιἔξἶ μόγνον η ανακριση. Πίστευῖι ότι η ατίμω­ση και η αυτοκτονία δεν της αξιζαν. Είχε διαπραξει παραπτώ­μα σοβαρό. Όχι όμως αδικαιολόγητο. Τί να έκανε ; Αν αποκα­

‹έΟταν καποιος ξένος τής πρόσφερε στολή με πάμπολλα στολιί­ λυπτε την αφιξη του Πφιαλτη ,τον καταδίκαζε σε θανατο. Ήξε­δια, τον απώθησε/και ειπε 6Φύγε από ἔδώ! Δεν είσαι αξιος να ρε την αντίδραση του Αθηναδη . Ακόμα κι αν εμείς δεν ήμασταν/χαμεές Ουἶε Οκ" χανβωίοι Υυμαωζεἶ ° εκεί. ο Αθηναδης μόνος του αρκούσε. Ο Πφιαλτης δεν ηταν αν­Οταν ωτ θ κε απο καποια ναικατ Αττικ/ Τιατί όνον . ν ν ν ν

ν ρ ηνη ν Ἡ) ν ν ης 779 , μ . θρωπος των όπλων. Πτσι.η Φοιβη απεκρυψε την προσεγγιση.εσεις, οι Λακαινες, εχετε εξουσία πανω στους ανδρες; απαν­ Α | γ | | | θτησε: Έπειδή ειμαστε και οι μόνεἐ που γενναμε άνδρες'». πεχρυψε Τα μηνυμαἶα ° απείἶρυψἶ Τη συνανῖηση' αἶσπα η­

σε να πετυχει την τελεια λυση. Ηθελε να συναντησει τονΠλούταρχος,/Ιακαινών Αποφθέγματα,Γοργώ , 4­5 Πφιαλτη , έστω μια φορα, δίχως να το μαθει ο Αθηναδης. Γιατί;

264 265

ι

ι

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΘΣ ΤΘΤΕΛΟΣΤΟΤΕΘΠΑΛΤΗ

Για να τον προειδοποιήσει άραγε, αποκαλύπτοντας του την «Θα αποκτήσει πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Θα εξομοιωθεί μ'παγίδευση ;Για να ζήσει μια εμπειρία στιγμής που θα ισοδυνα­ εμάς. Είναι βέβαιη η προτίμησή του για παραμονή στη Σπάρ­μούσε με αιωνιότητα ; Μήπως και τα δυο ; Δεν ήξερα. Μόνο αν τη. Αυτή είναι η επιθυμία του. |Εχει το δικαίωμα να διατηρήσειμιλούσε αυτή θα μάθαινα την αλήθεια. Θα μιλούσε όμως; τον γάμο του ενεργό. Κατάγεσαι από Δωριείς. άρα οι ίΕφοροι

Όταν φθάσαμε στην οικία,ο Φίλων κατέβασε τη Φοίβη από δεν πρόκειται να του φέρουν αντίρρηση. Ο Αθηνάδης έχει τοτο άλογο,την πήγε στο υπνοδωμάτιο και την άφησε πάνω στην δικαίωμα να ζήσει μαζί σου στη Σπάρτη. Αρκεί να θέλει. βέ­κλίνη. Αυτή εξακολουθούσε να είναι ακίνητη και αμίλητη. Ο βαια,τη συμβίωσή σας. Θα μιλήσω εγώ μαζί του. Αν δεν θέλει,Αθηνάδης την κοίταζε αμίλητος επίσης. Του είπα να φύγει γρή­ θα επέμβω. Θα προσπαθήσω να τον πείσω. Για να τον πείσω.γορα, να πάει στην Τραχίνα, να γνωστοποιήσει την εκτέλεση όμως, πρέπει να μου μιλήσεις. Πρέπει να μου εξηγήσεις τί συ­του Εφιάλτη και να φροντίσει για τη σορό του. (Εσύ τον σκό­ νέβη. Πιστεύω ότι ή στάση σου δεν ήταν δόλια και ατιμωτική.τωσες' του είπα. “Ετσι θα πεις σε όλους. Επειδή παρενόχλησε Αν με βοηθήσεις να θεμελιώσω αυτήν την πεποίθησή μου, σετη γυναίκα σου. Εμάς δεν θα μας αναφέρεις καθόλου.όπως εί­ βεβαιώνω ότι ο Αθηνάδης θα καμφθεί. Αντίθετα, αν επιμένειςπαμε'. |Εφυγε χωρίς να πει λέξη. να μην μιλάς. αν επιμένεις να μην επεξηγείς. δεν μπορώ να σε

Βγήκα στον κήπο,πήρα ένα μικρό πήλινο δοχείο και το γέ­ βοηθήσω. Χρόνο έχω ελάχιστο. Μόλις επιστρέψει ο Αθηνάδης.μισα νερό. Επέστρεψα στο υπνοδωμάτιο. Βρήκα ένα κομμάτι θα φύγουμε. Πρέπει να ανεβούμε στο βουνό. Βοήθησέ με γιαύφασμα, το μούσκεψα στο παγωμένο νερό και το ακούμπησα να σε βοηθήσω. Δεν αξίζει να τελειώσεις τη ζωή σου μ' αυτόνστο μέτωπο της Φοίβης. Καμία αντίδραση. Δεν άνοιξε καν τα τον τρόπο, μέσα στη σιωπή. Μίλα μου. Ξέχνα τον Εφιάλτη.μάτια να με κοιτάξει. ίΕδινε την εντύπωση ζωντανής­νεκρής. Αυτός είναι παρελθόν. Σου είπα χθες το βράδυ ότι η ζωή είναιΔεν είχα. όμως. χρόνο διαθέσιμο. Επρεπε να την πείσω να μι­ μπροστά σου. Με τον Αθηνάδη. Μην παραιτείσαι. Είσαι αξιο­λήσει. Επρεπε να βρω λόγια τέτοια ώστε η “απόσυρσή” της να πρεπής. Αρα, είσαι γενναία. Η αξιοπρέπεια απαιτεί γενναιό­διακοπεί. Να την αγγίξω εκεί που πονούσε. Στην ψυχή. Να τητα. Δέξου τον πόνο και μην παραιτείσαι».ανακουφίσω την πληγή και να γλυκάνω τον πόνο. Πώς όμως; Ανοιξε τα μάτια της και με κοίταξε. Τώρα δεν υπήρχε πα­Δεν ήξερα τον τρόπο. Δεν ήμασταν συνηθισμένοι σε τέτοιες ραίτηση. Υπήρχε οργή. Ήταν εξοργισμένη με τις δικές της λαν­διαδικασίες. Δεν είχαμε παρόμοιες εμπειρίες στη Σπάρτη. Το θασμένες επιλογές. Αυτό καταλάβαινα. Η μόνη οργή που εμείςμόνο που ξέραμε.ήταν να μιλάμε ειλικρινά. Απλά και λιτά. με μπορούσαμε να δικαιολογήσουμε. Η μόνη οργή που κατανο­ευθύτητα και αμεσότητα. Αυτήν τη μεθοδολογία προσέγγισης ούσαμε. Δεν εξοργιζόμασταν με τις επιλογές των θεών. Δεν εί­γνωρίζαμε μονάχα. Θα έφερνε αποτέλεσμα; Δεν ήξερα. Τί άλ­ χε νόημα, άλλωστε. Ούτε για τα λάθη των άλλων εξοργιζόμα­λο να έκανα. όμως; Πώς να μιλήσω διαφορετικά; Γλυκύτητα σταν. Μόνον οι δικές μας λανθασμένες επιλογές αποτελούσανκαι κομψότητα στην έκφραση ήταν για μας κάτι το άγνωστο. αιτία οργής. Αυτή ήταν η δική μας αντίληψη. Χωρίς καμία αντί­Δεν είχα άλλη επιλογή. Θα έλεγα αυτά που πίστευα, θα έλεγα στοιχη εκπαίδευση. πίστευα ότι η Φοίβη είχε ίδια αντίληψη μεαυτά που σκόπευα να κάνω και θα περίμενα το αποτέλεσμα. μας. Την εκτιμούσα γι' αυτό. Δεν ήταν μια τυχαία γυναίκα. Εί­Για λίγο. χε κάνει λάθος. Τώρα αναλογιζόταν τις συνέπειες. Δεν κυριαρ­

«Η πόλη θα τιμήσει τον Αθηνάδη για τη στάση του ›› είπα. χούσε όμως ο φόβος στο βλέμμα της. Ήταν εξοργισμένη με τον

266 267

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ ΕΦΙΑΛΤΗΤ

εαυτό της τον ίδιο. Αν είχε όπλο, θα το έστρεφε εναντίον της. „ τοια υποχρέωση. Απέναντι στον Αθηναδη. βέβαια. η θέση σουΑλλα δεν είχε. Ούτε διέξοδο είχε. Εκτός απί τη διέξοδο που της είναι διαφορετική. Μπορώ να σε βοηθήσω. αλλα πρέπει να μουέδινα εγώ. Δεν έκλαιγε. ίΕμενε ακίνητη και αμίλητη. Με κοίτα­ πεις την αλήθεια. Όλη την αλήθεια».ζε σαν να με έβλεπε πρώτη φορα. Συνερχόταν σιγα­σιγα. Είχε «Δεν είμαι δειλή» είπε αργα αλλα σταθερα. «Αυτήν τηαποπειραθεί μια νοητική αυτοκτονία. Είχε δραπετεύσει από φραση ακούω να επαναλαμβόινει ο σύζυγός μου από τότε πουτο παρόν. Ήταν σε δικό της χρόνο. Τώρα επέστρεφε. Τώρα τον γνώρισα. Ξέρω ότι είναι φραση που χρησιμοποιούν όλοι οισυνειδητοποιούσε ότι υπήρχε καποια διέξοδος. Η μαχητική Σπαρτιατες. Την ίδια θα χρησιμοποιήσω κι εγώ για να σου εξη­και διεκδικητική φύση της επικρατούσε. Άρχισε να σχηματίζε­ γήσω πώς αισθανομαι. Ξέρω τί έκανα. ίΕχω συναίσθηση. Απο­ται στο μυαλό της η ιδέα πως μπορούσε να προσπαθήσει. δέχομαι τις συνέπειες. Ετσι όπως ήμουν διπλωμένη μέσα στηΜπορούσε να δώσει μιαν ακόμα μαχη ζωής. λασπη. περίμενα το ακόντιο να καρφωθεί. Δεν ξέρω γιατί δεν

Εγκατέλειψε την εμβρυακή σταση. Έφερε τα χέρια στο έγινε αυτό. Θα ήταν δίκαιο. Σίγουρα λυτρωτικό. Δεν με ακινη­πρόσωπο. Στραφηκε προς την κλίνη. Γερμένη έτσι. προς τα τοποίησε ο φόβος. Η ανήμπορη μανία για τον εαυτό μου τονκατω, αρχισε να κλαίει με αναφιλητα. Το σώμα της τρανταζό­ ίδιο με ακινητοποίησε. Η απογοήτευση επίοης.για τα πλήγμα­ταν ολόκληρο. ίΕλεγε φρασεις ακαταλήπτες και ασυναρτητες. γ τα που συσσωρεύουν επανω μου οι Μοίρες. Γιατί όλα σ” εμένα;Βγήκα αμέσως από το δωματιο μαζί με τον Φίλωνα. Άφησα την Τί έχω φταίξει ;Αγαπησα δύο ανθρώπους. Ο ένας σκότωσε τονπόρτα ανοιχτή. Είχα πετύχει. αλλον. Τώρα θέλει να σκοτώσει εμένα. Αυτήν ακριβώς την εξέ­

Μετα από λίγο μπήκα παλι. Η Φοίβη είχε καθίσει με την λιξη προσπαθησα να αποφύγω τόσα χρόνια. Ήμουν στη μέση.πλατη στον τοίχο. Κοίταξε προς εμένα. Όχι πια με βλέμμα Ό .τι κι αν έκανα. θα κατέληγε σε όλεθρο. Είτε γι' αυτούς. είτεαπλανές. Η ματια της με ακολουθούσε. Ἑἰαθισα στο κατω μέ­ για μένα. είτε για όλους μας. Προσπαθησα να πραξω το ορθό.ρος της κλίνης. Αυτό που εγώ θεωρούσα ορθό. Δεν ήθελα να έρθουν ποτέ σε

«Όλοι κανουμε λαθη» της είπα. «ίΕκανες λαθος. Ξεκαθα­ επαφή ο Αθηναδης κι ο Εφιαλτης. Αυτή ήταν η επιδίωξή μου.ρο. Επρεπε να έχεις πει την αλήθεια από την πρώτη στιγμή. Δεν το καταφερα. Τώρα θα δεχθώ τις συνέπειες. Όπως σου εί­Φοβήθηκες, όμως. Φοβήθηκες ότι θα μας οδηγούσες στον πα. δεν είμαι δειλή».Εφιαλτη. Σκέφτηκες ότι ο Αθηναδης θα παρεξηγούσε τη σταση «Πώς σε πλησίασε ο Εφιαλτης ;››σου. ίΕκανες όπι χειρότερο μπορούσες να κανεις. Τώρα η κα­ «Υπήρχε προσυνεννόηση. Μετα τη μαχη στις Πλαταιές καιτασταση είναι δύσκολη για σένα. Απέναντι στον Αθηναδη είναι . τη συντριβή των Περσών. ο Εφιαλτης καταλαβε ότι πρέπει ναδύσκολη. Για μας.για την πόλη μας. δεν υπαρχει κανένα πρό­ φύγει από τη Μαλίδα. Πίστευε πως η εξορία του θα είναι πρό­βλημα. Δεν ήσουν υποχρεωμένη να μας πεις την αλήθεια. Βέ­ σκαιρη. Θεωρούσε ότι ο Πέρσης βασιλιας δεν θα ανεχόταν τηνβαια.ο Εφιαλτης είχε καταδικαστεί από την Αμφικτυονία. Αυ­ ήττα. “Το επόμενο καλοκαίρι θα επιστρέψουνί μου είπε. €Γιατή η καταδίκη υποχρέωνε όλους τους Ελληνες. ανεξαρτητα εκδίκηση. Θα επιστρέψω κι εγώ μαζί τους. Για σένα. Τώρα θααπό την πόλη στην οποία ανήκουν. να αποκαλύψουν την πα­ φύγω για τις Σαρδεις. Εσύ θα διαδώσεις ότι είμαι στη Θεσσα­ρουσία του προδότη, όπου κι αν γινόταν αντιληπτός. Εσύ λία. Το ίδιο θα λέει κιη μητέρα μου. Το ταξίδι.είτε από το Αι­όμως. λόγω του γαμου σου μί αυτόν. δεν θεωρώ πως είχες τέ­ γαίο είτε από τον Ελλήσποντο.δεν θα είναι εύκολο. Δεν ξέρω τί

Ζ68 269

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΘΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

συνθήκες θα συναντήσω στις Σάρδεις. Γι' αυτό δεν πρέπει να έγινε δύο,οι δύο έγιναν τρεις και τα μηνύματα συνέχιζαν να έρ­έρθεις μαζί μου. Μόνος μου θα κινηθώ πιο άνετα. Θα εμπεδώ­ χονται πάντα με το ίδιο περιεχόμενο Ήερίμενέ με'. Ζούσε με τησω τις σχέσεις μου με τους Πέρσες. Εσύ θα με περιμένεις έναν μόνιμη ελπίδα ότι οι Πέρσες θα επανέλθουν. Ζούσε με τηνχρόνο μόνο. Αν χρειαστεί να σου στείλω μήνυμα με αγγελιαφό­ προσδοκία μιας δικής του θριαμβικής επανόδου. Ψευδαίσθηση.ρο ή κάποιον ταζιδιώτη, ο τρόπος επικοινωνίας θα είναι Στην Ελλάδα ήταν καταφρονημένος απ” όλους. Τον ενοχλούσεαπλός: ο κομιστής του μηνύματος θα περνά από το πατρικό πολύ αυτό. Για τους υπόλοιπους Ελληνες το καταλάβαινε. Γιαμου. Η θύρα της περίφραξης στηρίζεται, όπως ξέρεις, σε δύο τους κατοίκους της Μαλίδας, όχι. "Τους απάλλαξα από την πα­πέτρινους κίονες. Αν το μήνυμα αφορά εσένα, θα σχηματίζει ο ρουσία του περσικού στρατού κι αυτοί, αντί για ευχαριστώ,αγγελιαφόρος μια μικρή κάθετη γραμμή στον δεξιό κίονα. Αν συμφώνησαν για την καταδίκη μου σε θάνατοί. |Ετσι μου έγρα­το μήνυμα αφορά τη μητέρα μου, η γραμμή θα βρίσκεται στον φε. Από τον τρίτο χρόνο και μετά, άρχισε να με καλεί στις Σάρ­αριστερό κίονα. Σε καθε περίπτωση, το χρώμα θα είναι ερυ­ δεις. “Ελα τώρα εδώ και θα γυρίσουμε παλι πίσω μαζί με τουςθρό. Όταν δεις τη δική σου γραμμή, θα ξέρεις ότι το γράμμα Πέρσες' μου έλεγε. *Εδώ θα ζεις βασιλικά. Οι Πέρσες με φροντί­που σου έχω στείλει είναι αφημένο στο πίσω μέρος της κρήνης. ζουν. Εχω οικονομική άνεση. Με συμβουλεύονται για οτιδήπο­Προς τον λοφίσκο, δηλαδή. Εχω βγάλει μια πέτρα και την έχω τε αφορά στην Ελλάδα. Μου έχουν εμπιστοσύνη. Ξέρουν πωςζαναβάλειστη θέση της. Μπαίνεικαι βγαίνει εύκολα πια. Είναι είμαι καταδικασμένος σε θάνατο επειδή τους βοήθησα. Αυτόη πέτρα που βρίσκεται στην ευθεία πίσω από το σημείο εκροής Ξ αυξάνει την εκτίμησή τους για μένα". Εγώ, όμως, δεν ήθελα νατου νερού , χαμηλά, δεύτερη απί το έδαφος. Βγάζσντας την πέ­ ι πάω στις Σάρδεις. Δεν ήθελα να φύγω απ, την πατρίδα μου. Εί­τρα από τη θέση της, θα βρίσκεις το μήνυμα. Πρέπει να επισκέ­πτεσαι τη μητέρα μου κάθε τρεις­τέσσερις μέρες,λέγοντας δή­θεν ότι της πηγαίνεις φαγητό , για να αναζητάς το σημάδι. Μό­λις βλέπεις το σημάδι, θα το σβήνεις αμέσωςἔ Αυτά μου είπε.Τον παρακάλεσα να πάω μαζί του, έκλαψα, έμεινα ζάγρυπνηαπό την αγωνία και την ένταση , αλλά η απόφασή του δεν άλλα­ζε. 'Άκουσέ με” μου είπε. ίΜε τον ίδιο ακριβώς τρόπο θα επι­

Ν,ίειέιε­.σε­;.».±ι.·­εεετετ­ωωισ‹­=ω¬­;ε.¬..».ω­ε­Η

χα γνωρίσει, βέβαια, και τον Αθηνάδη. Αυτός ήταν ο σημαντι­κότερος λόγος. Για τον Εφιάλτη δεν είχα τύψεις. Εκείνος μεεγκατέλειψε, όχι εγώ. Μόνος του αποφάσισε να οδηγήσει τουςΠέρσες πάνω στο Καλλίδρομο , χωρίς να σκεφτεί τις συνέπειες.Δεν αισθανόμουν δεσμευμένη απέναντί του. Με εγκατέλειψε.Αυτή είναι η αλήθεια, όσο κι αν εκείνος προσπαθούσε να τηνωραιοποιήσει. Από την άλλη μεριά, δεν μπορούσα να πιστέψω

κοινωνείς κι εσύ μαζί μου. Θα γυρίσω πλουσιότερος και ισχυ­ ότι ένας νέος τόσο όμορφος, όσο ο Αθηνάδης, συνομήλικός μουρότερος. Ξέρω τί κάνω. Αν φύγουμε μαζί, θα είναι χειρότερα. μάλιστα, θα γυρνούσε να με κοιτάξει. Ποιαν ; Εμένα,τη σύζυγοΔεν πάω στη χώρα του Μεγάλου Βασιλιά για να μείνω μόνιμα. Α του Εφιάλτη. Εμένα,που δεν μου έλεγε καλημέρα κανείς σε όληΘα επιστρέψω. Αφησέ με να κάνω τις κινήσεις που πρέπει και, την πεδιάδα του Σπερχειού. Ο Αθηνάδης με φρόντισε τόσο πουόταν γυρίσω, θα ζεις σαν βασίλισσαί. Έφυγε. Βυθίστηκα σε Α δεν μπορούσα να πιστέψω στην τύχη μου. Τόση αγάπη; Τόσηαπελπισία». αναπάντεχη εύνοια των θεών ;Δεν μπορούσα να καταλάβω πώς

«Όλα αυτά τα χρόνια τηρήθηκε η ίδια διαδικασία επικοι­ γινόταν αυτό. Τώρα καταλαβαίνω. Ο ερχομός του Αθηνάδηνωνίας ;›› στην Τραχίνα, η εζορία του , η οικονομική του άνεση ,η προσέγ­

«Ναι, δεν υπήρξε καμιά απόκλιση. Ο ένας χρόνος αναμονής γισή μου και ο γάμος μας ήταν όλα ένα σχέδιο των Σπαρτιατών.

Ζ?Ο 271

1

ί

ΤΤΔ.λΤΠΑΛΊἹλΚΟΣ ΤΟ'ΠΞΛΟἔΤΟΪἹΞΦΤΔΛΤΗ

Όλη μου η ζωη με τον Αθηνάδη ένα τεράστιο ψέμα. Μια πλε­ «Για να στείλετ ενα τετοτο μηνυυαι χαττ αλλο είχε προηγη­κτάνη για να εξοντωθεί ο Εφιάλτης. Ζούσα. δηλαδη, μέσα σε θεέ­ Γταττ αμωεβαλλε αν θα φυγετε μαζί του 3»μια προσχεδιασμένη πραγματικότητα. Μια κατασκευασμένη «Σταμάτησα να απαντώ στα μηνύματα του πριν έναν χρόνοπραγματικότητα. Αυτό σημαίνει ότι το έργο του Αθηνάδη στην περίπου»­Τραχίνα τελείωσε. Άρα και ο δικός μου ο ρόλος τελείωσε. Ο «Γτατί αργησες τοσσἐνΑθηνάδης θα φύγει μαζί σας και δεν θα τον ξαναδώ ποτέ. Δεν μί Δεν μπσρόόόα νωρίτερα­ Ήμασταν μαζί από παιδια. Πρώ­αγάπησε. Τα λόγια που έλεγε. η αγαπη ποο μοο έοέιχνέγ ήταν τη αγάπη. Μεγαλώσαμε μαζί. Οι δεσμοί αυτοί δεν κόβονται.όλα προιόν διαταγης. Εντολές εκτελούσε και ακολουθούσε Εσείἔ οεν το ξερετε, αλλα σε οταρεβατωνω πωσ ετσι είναι­οδηγίες. Τίποτα περισσότερο. Τί θα απογίνω ; Δεν έχω μέλλον, Ήξερα οττ οεν θα Υυρίσετ ποτε· Η επυεηρυειη υπηρχε παντα­ Ανμα αυτό αντέχεται. Ανυπόφορο είναι που δεν έχω παρελθόν. Ξπέοτρεφε στη Μαλίδα, το τέλος του ηταν βέβαιο. Όπως κιΜπορώ να ζήσω χωρίς μέλλον) αλλα θέλω να πέθανω γτατί το έγινε. Δεν ηθελα να γυρίσει. Ούτε εγώ μπορούσα να φύγω γιαπαρελθόν μου είναι μια ψευδαίσθηση. Μια οφθαλμαπάτη. Δεν ττἐ Σαροετἐ­ Ήταν αοτεξοοο· Έπρεπε να διακοπεί η επικοινω­έχω τίποτα δικό μου πια. Ούτε καν αναμνησεις. Η ζωη μου με νία. Ήξερε ότι παντρεύτηκα. Θεωρούσε τον γάμο μου λύσητον Εφιάλτη εκμηδενίστηκε μετά την προδοσία του. Ό .τι είχαμε αναΥκη€­ Ένα υπόχρεωτιχό διάλειμμα­ Γι) αυτόν η όχέση μαςκάνει μαζί.σαρώθηκε. Ο εσωτερικός μου κόσμος άδειασε. Βρέ­ συνεχιζσταν αδιαταραχτη. αόχ­ετα από Τόν χώρο και Τόν χρό­θηκα στο κενό. Ο Αθηνάδης ανέλαβε να γεμίσει αυτό το κενό. νό­ Ούτε παν μπόλόγιζε την ύπαρξη του Αθηνάδη. “Εσύ είσαιΉταν η μόνη διέξοδος μου στη ζωη. Τώρα συνειδητοποιώ ότι κι δικη μου” έγραφε. Λες κι ο Αθηνάδης ηταν ανύπαρκτος. Λεςαυτην την ανάμνηση, την ανάμνηση δέκα χρόνων ευτυχισμένης και δεν μας χώριζε η απόσταση. ούτε τα χρόνια. Εστειλα έναζωης, δεν την δικαιούμαι. Είναι η ανάμνηση μιας πλάνης. Δεν τελευταίο μηνυμα περυσι­ Συνελτοε τη ζωη σου εκεί λα ενω θαμοο ανήπέι_ Δέν τήν θέλωγ αλλωστέ Οστέ να ζήσω θέλω_ Γτα την συνεχίσω εδώ. Οι θεοί το θέλησαν έτσι. Κάνε οικογένεια.ποιον λογο ¿» Μην με σκέπτεσαι πια. Δεν μπορούμε να ζήσουμε μαζίἔ Τώρα

«Ποια ηταν η τελευταια φορά που έλαβες μηνυμα από τον καταλαβαίνω ότι αυτό το μηνυμα τον παρακίνησε να επιστρέ­Εφιάλτη ;›› ψει. Αυτό το μηνυμα προκάλεσε την επιστροφη του ››.

«Δεν προσέχεις όσα σου λέω». «Πώς δόθηκε το τελευταίο του μηνυμα ;››«Προσέχω πολύ καλά. Περίμενε. Πότε έλαβες το τελευταίο «Μεσω τησ πεθεραε μου­ Χωρίἔ να παω στην πρηνη­ Δεν θα

μήνομα ¿» προλάβαινα άλλωστε , αφού ησασταν ηδη εσείς εδώ. Όταν διά­«Πριν τέσσέρτς μέοές»_ βασα στο πρώτο μηνυμα ότι ο Εφιάλτης είναι στη Μαλίδα,«Αοτο ήταν το τέλέοταιο ή το ποστέλέοταίσ ;» αναστατώθηκα. Ταυτόχρονα είδα εσάς να καταφθάνετε. Κα­«Σωστά. ίΕλαβα δύο μηνύματα. ίΕνα πριν τέσσερις μέρες ταλαβα αρεσωἔ πωσ εχετε ερθετ γτ) αυτον­ Φανταζοματ οττ ο

και ένα χθές» Αθηνάδης σάς ειδοποίησε. Πώς ηξερε όμως ο Αθηνάδης; Δεν«Πες μου για το πρώτο». καταλαβαίνω. Ήμουν σίγουρη πως δεν θα βρίσκατε τον«Έγοαφέ Έηματ στή Μαλισα_ Κστμαματ στή Δρακσσπήλτα Εφιάλτη. Δεν ηθελα να τον βρείτε. Δεν ηθελα να πεθάνει».

Θα φύγουμε μαζίη θα μείνω εδώ για πάντα”››. «Τι ελενε τό τελευταιο μηνυμα 2»

272 273

ΠΔ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ Το ΤΒΛΟΣ τον ΒΦΙΑΛΤΗ

«Άυριο το πρωί, λίγο μετά την ανατολή του ήλιου,να είσαι ήταν ποπ πολο αργά­ Προφανώς) ο αννεχγαφορορ κι ο Εφιάλ­στήν πρήνή­ Θα φυνουμε ντα τήν Ιωνίαθ­ Αυτο το μήνυμα μου το της δεν συναντήθηκαν μέχρι σήμερα. Μπορεί, πάλι, να συναν­εοωσεήπεοερα μου προφορτπα»­ τήθηκαν κι ο Εφιάλτης να αγνόησε την προειδοποίηση. Δεν

«Πώς ήξερες ότι η πεθερά σου είχε μήνυμα για σένα ;›› μπορώ να ξέρω „_«Υπήρχε ερυθρή Υραμμή στον οεξτο πίονα· Όταν πήγα να «Τί είναιή Δρακοσπηλιά;››

ελενξω­επείνή με είοε· Με καλεσε μεε στήν ουαα· Παραπολου” «Ενα σύμπλεγμα βράχων στο βόρειο Καλλίδρομο. Πάνωθούσε να δει ποτε θα έρθω. Άλλωστε πάντα την χαιρετούσα, οχεοον απο .πρ Θερμοπύλες. Οι ποποοίογ της περιοχής Το απο„"μα να ουτατολαίήσω τή μεταβαοή μου εκεί­ Μου μετεφερε το φεύγουν. Θεωρούν ότι είναι στοιχειωμένο. Ο Εφιάλτης το ήξε­μήνυμα μαζί με τή φραοή £Μήν παο στήν πρήνή τωραή· Η πεθερα ρε πολύ καλά. Ήταν αδύνατον να τον εντοπίσετε εκεί».μου τα ουία τήε μήνυματα οεν τα λαβατνε μεσω τήἔ πρήνήἔ· Ετ­ «Πότε αποφάσισες να πας στην κρήνη ;››Χε αλλο σήμείο› που οεν Υνωρίζω­ Ἀρατ με τή φραοή που μου «Όταν είδα ότι εσείς συνεχίζατε την καταδίωξη του αγγε­είπε¬ σαν υστερονραφοτ ήξερα οττ το μήνυμα είνατ αυθεντυτο· λιαφόρου. Πίστεψα πως είχατε βεβαιωθεί για την ταυτότητάΔεν ήξερε τίποτα ντα τήν πρήνή­ Μονον ο Εφταλτήε ήξερε­ του. Νομίζατε ότι αυτός είναιοΕφιάλτης.Ἀρα,μου αφήνατε τοΟποτεντο προφορτκο τήε μήνυμα οεν μπορουσε παρα να προ­ πεδίο ελεύθερο για να συναντήσω τον πραγματικό Εφιάλτη.έιυχεταί απ, αυτόν»­ Μόλις κατάλαβα ότι θα λείψετε για ώρες, σκέφτηκα να πάω

«Είχεἐ σχοπο να φυνετε στήν Ιωνία;» στην κρήνη. Θα τον έβλεπα για λίγο, θα τον προειδοποιούσα«Δεν είχα κανεναν τετοτο σκοπο κατ το ξερετε καλα­ Με ψα­ για τον κίνδυνο που διέτρεχε και θα επέστρεφα. Αυτό ήταν όλο.

ξατε­ Πολυ σωστή ενερνετα­ Τα ποσμήματα μου ετνατ εοω· Στο Είχα βέβαια και την περιέργεια να δω πώς είναι μετά από τόσαεταπλο αυτον δίπλα στήν πλίνή· Ἀνοτξε πατ οεἔ τα­ Δεν τα εχω χρόνια. Με προλάβατε όμως. Πώς το ξέρατε ότι θα είναι εκεί ;››φορεσετ εοώ χατ οεπα Χροντα­ Αν ήταν να φυ`Υω› θα τα επατρνα Ο Αθηνάδης είχε επιστρέψει. Θόρυβος ακουγόταν στον κή­μαζί μου οτχωἐ αλλο· Απο τήν αλλή­ δεν ήθελα να παθετ ο πο. Άφησα τον Φίλωνα με τη Φοίβη και βγήκα στην αυλή. ΟΕφιάλτης κανένα κακό. Όταν μου αποκάλυψες ότι ψάχνετε γι” Αθπνάοηρ ήταν χαρούμενοο Ήχαμπε Ολόκληροοαυτονε σχεφτήπα αμεσωε πωσ πρεπετ να τον ετοοποτήσω­ Στή «Τους το είπα» είπε. «Όλοι οι κάτοικοι της Τραχίνας τρέ­Δραποσπήλτομ βερατακ οεν θα μπορουσατε ποτε να τον βρείτε­ χουν τώρα προς την κρήνη. Το χωριό αναστατώθηκε. Αγγελία­Αλλα αυτοε οεν παρεμενε στή Δραποσπήλτα­ Κυκλοφορουσε φόροι έφυγαν για την Ανθήλη και τους Αλπηνούς. Μέχρι τοσε ολή τήν πεοταοα­ Αλλτωἔ­ πωσ θα πήνατνε στήν πρήνήἑ βράδυ όληη Μαλίδα θα γνωρίζει τί συνεβη. Σε δυο­τρεις μέρεςΈπρεπε να τον προειδοποιήσω για τον κίνδυνο που διέτρεχε, θα Ξ¿νοπ ννωο­το σε ολη Την Βλλάδα»_αλλά πώς ; Δεν είχα άλλον τρόπο παρά πηγαίνοντας η ίδια στην «Τί ακρνβώς τους είπες ;›› τον ρώτησα.κρήνή­ Ετσοποτήσα τήν πεθερα μου­ Αυτο εντνε Χοεε το βραου› «Αυτά που μου είπες να τους πω. Ο Εφιάλτης επέστρεψεόταν της πήγα φαγητό. Γι” αυτό επέμενα να πάω. 'Πες του να παρενοχλούσε τη Φοίβη, το πληρ0φορήθηκα. τον παγίδευσαφύγει αμέσως” της είπα. Ίἰινδυνεύει θανάσιμα". ‹Θα το πω στον ποπ τον οποτωοα»αγγελιαφόρο του” μου είπε αυτή. “Θα έρθει λίγο αργότεραί. «Σε πίστεψαν»Φανταζοματ οττ μίλήσε στον αννελταφοροι αλλα πρεπετ να «Το ακόντιό μου είναι ακόμη καρφωμένο στο σώμα του.

274 275

5

Π .Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

Όλα μου τα ακόντια είναι οημαδεμένα με ένα Α κατω ακριβώς και εξασθενεί. Η ντροπή και οι τύψεις κυριαρχούν. Τελικα,κα­απ” την αιχμή. Όλοι το ξέρουν αυτό. Με πίστεψαν αλλα, ακόμα νεις το μεγαλο λαθος και οι δύο ζωές σωριαζονται σε παραλλη­κιαν καποιος αμφιβαλλει,το ακόντιο είναι τρανή απόδειξη». λα συντρίμμια. Ετσι έζησε αυτή για δέκα ολόκληρα χρόνια.

«Πολύ καλα» του είπα. «Τώρα πρέπει να σκεφτούμε και Προσπαθησε να αποφύγειτον Εφιαλτη. Τον ειδοποίησε να μηντους αλλους στο βουνό. Μίλησα με τη Φοίβη. Μου εξήγησε τί της ξαναγραψει. Προσπαθησε να ζήσει μια ζωή μοναχα. Μ°συνέβη. Δεν έχω τίποτα να σου κρύψω. Θα σου πω ό,τι μου εί­ εσένα. ίΕτσι,όμως, αθελα της τον έφερε στη Μαλίδα. Εμείς πε­πε. Μετα εσύ θα παρεις την απόφασή σου για την τύχη της. τύχαμε τον στόχο μας εξαιτίας της. Χωρίς να το ξέρει. εξυπη­Εγώ θα σου πω μόνον την αποψή μου». ρέτησε τους σκοπούς της πόλης. Στην κρήνη πήγε μόνο για να

«Σ7 ακούω» μου είπε. Το χαμόγελο έσβησε από το πρόσω­ τον προειδοποιήσει. Αυτό ιεηςυρίζεται και δεν έχω λόγους ναπό ΤΟΟ. μην την πιστέψω. Τα κοσμήματα της βρίσκονται στη θέση τους.

«Δεν χρειαζεται να γίνεσαι αμέσως σκυθρωπός» παρατή­ Αν ήθελε να φύγει, αλλωστε, θα το είχε κανει πριν πολλα χρό­ρησα. «Η Φοίβη τώρα ξέρει ότι η παρουσία σου στη Μαλίδα νία. Απορούσε από τότε που σε γνώρισε για τον λόγο που σεκαι η συμπεριφορα σου απέναντί της προκλήθηκαν από μιαν έκανε να ασχοληθείς μαζί της. Τώρα ξέρει πως εκτελούσεςαπόφαση της πόλης. Ξέρει ότι δεν ήταν η αγαπη το κίνητρό εντολές. Νομίζω ότι πρέπει να επανορθώσεις. Της χρωσταςσου. Ξέρει ότι ήρθες εδώ για έναν συγκεκριμένο σκοπό. Ο σκο­ όσα ακριβώς σου χρωστα κι εκείνη. Σου έκρυψε την αλήθεια,πός αυτός επιτεύχθηκε. Τώρα φοβαται ότι θα επιστρέψεις στη αλλα κι εσύ το ίδιο έκανες. Είσαστε ίσοι. Ίσοι στη δυστυχία.Σπαρτη μαζί μας. Χωρίς αυτήν. Γι' αυτό έμεινε ακίνητη και Ώς τώρα. Μπορείτε να γίνετε ίσοι και στην ευτυχία. Από ίδώαποσβολωμένη. Ααβαινε μηνύματα από τον Εφιαλτη όλα αυτα και πέρα. Αυτό πιστεύω. Αυτή είναι η γνώμη μου».τα χρόνια. Είχαν προσυμφωνήσει τον τρόπο επικοινωνίας. Εσύ «Σέβομαι τη γνώμη σου» είπε. «ίΕχω ηρεμήσει τώρα. Σκέ­επικοινωνούσες μυστικα μα εμας κι αυτή επικοινωνούσε μυστι­ φτηκα αυτα που μου είπες στην κρήνη. Δεν είναι διαφορετικακα με αυτόν. Καθένας έπαιζε τον ρόλο του. Αυτό που βλέπω από αυτα που λες τώρα. Ήρθα εδώ για μια συγκεκριμένη απο­εγώ,όμως, είναι ότι και οι δύο ξεπερασατε τους αρχικούς σας στολή. Αποστολή ιερή. Όχι μόνο για την πόλη. αλλα και γιαρόλους. Και οι δύο δεθήκατε με δεσμα αγαπης. Είσαστε, αλ­ μένα τον ίδιο. Δεν θα ενδιαφερόμουν ποτέ για τη Φοίβη , αν δενλωστε, και οι δύο αντίστοιχα πληγωμένοι ψυχικα. Ούτε αυτή είχα σχετική εντολή. Αυτή είναι η αλήθεια. Δεν θα γύριζα να τηνθέλησε να επιστρέψει στην Ιωνία με τον Εφιαλτη , ούτε εσύ επι­ κοιταξω. Αν έτσι πιστεύει, έχει δίκιο. Προσποιήθηκα στην αρ­θυμείς πραγματικα να επιστρέψεις στη Σπαρτη χωρίς αυτήν. χή. Της έδειξα ενδιαφέρον που δεν υπήρχε πραγματικα. |ΕτσιΕίσαι κι εσύ ερωτευμένος μαζί της, όπως είναι κι αυτή μαζί έπρεπε να κανω κι έτσι έκανα. ίΕπαιζα θέατρο σαν τους Αθη­σου. Αναγκαστηκε να ζήσει διπλή ζωή. Διανοητικα έστω. Δέκα ναίους. Αυτό αλλαξε όμως. Σιγα­σιγα. Ούτε εγώ καταλαβαολόκληρα χρόνια. Όταν ζεις διπλή ζωή, όμως, δεν έχεις δύο πώς και πότε. Η σκέψη ότι μπορεί να έφευγε με τον Εφιαλτη,παραλληλες ζωές. Στην πραγματικότητα δεν έχεις καμία ζωή. με αποδιοργανώνει. Πείθομαι, βέβαια, ότι η πρόθεσή της δενΚαμία από τις δύο δεν σου ανήκει πραγματικα. Η μία ζωή ήταν αυτή. Πείθομαι ότι πρόθεσή της ήταν να διακόψει καθεαναιρεί την αλλη. Το τελικό αποτέλεσμα είναι μηδενικό. Η επαφή μ” αυτόν. Δέχομαι ότι στην κρήνη πήγε μόνο για να τουσυσσώρευση της αγωνίας για την πιθανή αποκαλυψη κουραζει σώσει τη ζωή. Όχι για να φύγει μαζί του. Το πιστεύω επειδή

276 Ζ??

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΘΣ

όλα τα στοιχεία αυτό δείχνουν. Το πιστεύω και για έναν λόγο «Αυτό θα γίνω αμέσως τώραι «Θα σε περιμένω στη λίμνη. Μεχρι αυριο το πρωι».παραπανω: επειδή θέλω να το πιστέψω. ίΕτσι αισθανομαι κα

λύτερα. Η έρευνα για τα κοσμήματα μ“ έκανε να δεχθώ οριστι­κα ότι η πρόθεσή της ήταν αγαθή. Τί θα μαθουν όμως οι Εφο­

"«.....„»..

ΤΘ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

» .

Είχαμε τελειώσει. Καλεσα τον Φίλωνα. Αποχαιρετήσαμεπροσωρινα τον Αθηναδη. Αποχαιρετήσαμε και τη Φοίβη. Προ­σω ινα επί ς. ίΕτσι πίστευα. Κοιτούσε απορημένη. Είχε επα­ροι για όλ” αυτα; Τί θα μαθει ο Πλείσταρχος ;» Ο ση

«Την αλήθεια. Τί αλλο; Θα τους αναφέρω τα παντα. Δεν νέλθει στην πραγματικότητα. Στο βλέμμα της η αγωνία ήτανανα εικτ ε προσμονή. °Μην ανησυχείς” της είπα. "Τωρα αρχι­υπαρχει λόγος να κρύψω οτιδήποτε. Σίγουρα δεν θα τους αρέ­ ί μ η μ

σει να ακούσουν ότι εσύ ερωτεύθηκες τη γυναίκα που παρακο­λουθούσες. Δέκα χρόνια συγχρωτισμού , όμως, είναι επαρκής δι­

ι¬Ψ...ω.~.›.....ε

ζει η ζωή για σένα. Ό πι σου υποσχέθηκα. θα υλοποιηθεί. Είσαιανταξια με τις δικές μας γυναίκες. Η εκτίμησή μου για σένα εί­

καιολογία. Ετσι νομίζω. Γνωρίζω πώς σκέφτονται. Θα δυσανα­ ναι βαθιά· Θα έχὥς καλη τυχη° Οι Μεπρες βλεπουν Τα παντα”Μ ν φοβασαιἔ Μας αποχαιρέτησε αμιλητη.σχετήσουν, αλαια δεν θα σε τιμωρήσουν γι” αυτό. Θα υπαρξει Σ ψ η

επίπληξη. βέβαια. Η αποστολή, όμως, ήταν επιτυχημένη πέρα Ξ Ξεκωησαμε Υθα Το Καλλιδρομαγια πέρα. Η δική σου αποστολή, εννοώ. Το όφελος για την πόληείναι πολύ μεγαλο. Και η μακρόχρονη προσφορα σου αξιέπαινη.Θυμήσου μόνο να τονίσεις στην αναφορα σου ότι η Φοίβη είναικόρη Δωριέων. Θα επιμείνεις στο σημείο αυτό ιδιαίτερα. Πι­στεύω ότι η αρχική απόφασή τους δεν θα αλλαξει. Θα εξομοιω­θείς μ” εμας. Θα παρεις το μερίδιο από τον κλήρο του πατέρασου. Ό πι σου υποσχέθηκαν πριν δέκα χρόνια, θα υλοποιηθεί».

«Τί θα κανουμε τώρα ;»«Εγώ και ο Φίλων θα φύγουμε για το Καλλίδρομο. Πρέπει

να δω πού κατέληξε η συνεργασία με τους μισθοφόρους. Αμέ­σως μετα ένα ζευγαρι θα ξεκινήσει για τη Σπαρτη , να αναγγεί­λει το γεγονός. Οι υπόλοιποι θα ακολουθήσουμε μια­δυο μέ­ρες μετα. Όταν τελειώσεις τις διαδικασίες που απαιτούνταιγια την αναχώρησή σου, θα σε περιμένουμε στη Σπαρτη».

«Προτιμώ να έρθω μαζί σας τώρα. Θέλω να παμε όλοι μαζίστη Σπαρτη. Δέκα χρόνια περιμένω αυτήν τη στιγμή. Θα επι­στρέψω μετα παλι στη Μαλίδα για να αποχαιρετήσω γνωστούςκαι φίλους. Τπαρχουν και καποιες αλλες μικροδουλειές που θααπαιτήσουν μερικές μέρες. Θα τις κανω όλες μετα».

«Πρώτα απ* όλα πρέπει να αποκαταστήσεις τη ιηηέση σουμε τη Φοίβη».

278

εν­· ε­.­ε›.­Με­Δ.Δ.

ι

νονἐ‹.Μ.=<±.γω­με

ε

/

279

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΒΦΤΑΛΤΗ

αδίζαμε γρήγορα. Όσο πιο γρήγορα μπορούσαμε. Είχα­Β με κοιμηθεί ελαχιστα. Τα ενδύματα μας στεγνωσαν πα­ώ

νω στο σώμα μας. Ακολουθούσαμε την ίδια διαδρομή που είχα1 γ χρησιμοποιήσει την προηγούμενη ημερα. Ο καιρός ήταν κα­

ἶ λός. Ο ήλιος έλαμπε. Όταν φτασαμε στο σημείο όπου ήταν δε­­ μενα τα αλογα των μισθοφόρων, μπήκαμε μέσα στο δασακι.

Τα αλογα ήταν εκεί. Οι βοσκοί επίσης. Μας κοίταζαν παραξε­νεμένοι. Δεν τους μιλήσαμε καθόλου. Δεν είχαμε καιρό για χα­σιμο. Συνεχίσαμε την αναβαση. Φθασαμε στο ξέφωτο , πριν τηλίμνη. Βγήκαμε από το δασος. Περπατήσαμε στο αναπεπτα­μενο εδαφος. Μόλις διατρέξαμε μία μικρή απόσταση . είδα τηλαμψη στον λόφο , βόρεια από τη λίμνη. Ο Ταλως και ο Διηνέ­κης. Μια λαμψη για προειδοποίηση επερχομενου σήματος.δύο λαμψεις μετα ως σήμα αναγνώρισης. Σταματησα. Τραβη­ξα το ξίφος. Ιἰατεύθυνα την αντανακλαση στο εδαφος λίγαμετρα μπροστα μου. Βρήκα τη σωστή διεύθυνση. Ἑστρεψατην αντανακλαση προς το ζευγαρι. Μια λαμψη για προειδο­ποίηση σήματος. διακοπή, κι αμέσως μετα τρεις λαμψεις γιααπαντηση στο σήμα αναγνώρισης. Συνεχίσαμε την πορεία μας

[Σ Τ × Α ΡΙΣ ΤΩΝ δεξια από τον λόφο που κλείνει τη λίμνη προς τα δυτικα. Φθα­σαμε στα έλατα,τα προσπερασαμε και αντικρισαμε τη λίμνη.Μπροστα μας ήταν μια πλαγια με μικρή κλίση. Ένα σταδιο

«Από τα μέρη της ψυχής δύο είναι τα βασικα, το λογικό και το μετά η πλαἴιά αυτή κατέληγε στην όχθη λ Σ, εχἶίνο το σημείοάλογο./λογικό είναι αυτό με το οποιο κρίνουμε και εξετάζουμε. ακρλβως στεκονταν Ο Αρζστων και Ο Αναξανδριδας' κοῃου­αλογο δε εκείνο που έχει τις επιθυμιες. Τα δύο αυτα συμφω­ σαν προἔ Την χαλἶεύθυνση από την οποία είλχόμασταν · Τουἔ εί­νοὐν ή διαφωνούν μεταξύ τους. Η μαχη και η διαφωνία τους χαν ειδοποιήσει ο Ταλως και ο Διηνεκης. Στην αλλη ακρη. τηδι7μιΟΟρΥΟωλΤαι από Τι€ αχρόΐητεε­ βορειοανατολική, βρίσκονταν οι μισθοφόροι. Μετρησα εννέα.Φανερῦἶιμαι πωῶ Μαν Τ(ΒλΟ7/Μό μέροέ υπερισκὐει. έχουμε Οκτώ πεζοί και ένας ένατος ανεβασμενος σε ημίονο. Προφα­καρτερια και εγκρατεια. ή ταν το αλογο μέρος υπερισχύει, ι ι η ι η η ι |έχω Οαολασία / νως,ο τοξοτης. Αυτο σήμαινε οτι ο Θηραμενης ηταν μαζι τους.

μ οχαυνωση ταν τελος το λογικο ν ν ν ιν . , 7 ' , Φο τωναν τα ωα και ετοι α ονταν ια ανα ω σ . Ηταν σε

προηγειται και κατευθύνει, το δε αλογο ακολουθει, και βρί­ Ο ζ μ ζ Υ χ ρη ησκονται σε αρμονία μεταξύ τους. έχουμε αρετή». καταἶπαση ἶυθυμ·/ιαἔ· Τραγουδουσαν και χοροαηδουσαν σαν

μικρα παιδια. Πρεπει να ειχαν πιει κρασι. Συνεχισαμε την κα·Μετωπος,Περι|Αρετής,Ανθ.Στοβαιοο.Α_6Δ θοδο. Φώναξα στον Αρίστωνα °Σήμανε συγκέντρωση !'. Δεν

280 281

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΒΦΙΑΑΤΗ

υπήρχε λόγος να κρυβόμαστε πια από τους μισθοφόρους. Το τρέχει προς εμας. Χωρίς εξοπλισμό,φορώντας μοναχα έναν χι­αντίθετο,μαλιστα. τώνα. έτρεχε με όλη του τη δύναμη. Μας πλησίασε ζέπνοος.

Ο Αρίστων πήρε από το σακίδιό του μια μικρή σαλπιγγα, Εμείς συνεχίζαμε. Ἡοια νίκη γιορταζετε σύντροφοι ;” είπε μόλιςειδική γι' αυτές τις περιστασεις. Δίπλα στο σακίδιό του πρόσε­ τελειώσαμε. “Γιατί ψαλλετε τον νικητήριο παιανα ;' Η ανησυχίαξα ένα μικρό δέμα. Σήμανε ”συγκέντρωση, συγκέντρωσή. Οι του ήταν έκδηλη. Ήξερε.βέβαια.ότι ο νικητήριος παιανας ακο­μισθοφόροι ακινητοποιήθηκαν αμέσως. Οι φωνές και τα γέλια λουθούσε τη μαχη. Αν είχαμε πρόθεση να τους επιτεθούμε. θακόπηκαν. Ο Ταλως και ο Διηνέκης κατέβηκαν γρήγορα τον λο­ ψαλλαμε τον πολεμικό παιανα, όχι τον νικητήριο. Παρ” όλ' αυταφίσκο. βγήκαν από το ελατόδασος. πέρασαν δίπλα από τους ανησυχούσε. Μιλούσε απευθυνόμενος στον Αρίστωνα, αλλαμισθοφόρους και αρχισαν να τρέχουν προς εμας. Απ' την αντί­ αυτός δεν απαντούσε. ”Σκιρίτη, σύντροφε στις μαχες' του είπαθετη όχθη .τη νότια, ζεπρόβαλαν μέσα από τα έλατα ο Ἀγις και ίγιορταζουμε νίκη μεγαλη. Δέκα χρόνια παραμονεύουμε σ” αυτόο Λεωτυχίδας, τρέχοντας κι αυτοί προς τη δική μας κατεύθυν­ το βουνό. Δέκα χρόνια περιμένουμε τον Εὶφιαλτη. Γυ αυτόν τονση. Οι μισθοφόροι εζακολουθούσαν να παρακολουθούν ακινη­ λόγο είμαστε στο Καλλίδρομο. Σήμερα η αποστολή μας τελείω­τοποιημένοι. Τώρα έβλεπαν οκτώ ανδρες, ενώ νόμιζαν πως εί­ σε. Οριστικα. Ο Εφιαλτης είναι νεκρός. Ένας ανδρας της έκρυ­μαστε τέσσερις. Όσοι δεν είχαν ανεβασει τις ασπίδες στους πτείας” τον εκτέλεσε με ακόντιο.γΚατω στην πεδιαδαἴημιόνους.τις αφησαν ακουμπισμένες στα πόδια τους. Ο Σκιρίτης έμεινε αφωνος. Δεν μπορούσε να πιστέψει αυτα

Όταν πλησίασα τον Αρίστωνα και τον Αναξανδρίδα, ο Ἀγις που του έλεγα. “Δέκα χρόνια παραμονεύετε για τον Εὶφιαλτη ;”

και ο Αεωτυχίδας είχαν ήδη φθασει. Με κοιτούσαν όλοι αμίλη­ ρώτησε. €Δέκα ολόκληρα χρόνια; Δεν ξεχνατε ποτέ ;” £Θα ήταντοι. Ήξεραν πως θα τους έλεγα κατι σημαντικό. Ήεριμένετε να σωστό ;” ρώτησα. “Όχι. Το κτήνος αυτό έπρεπε να πεθανει. Γιαφθασει και το αλλο ζευγαρι' τους είπα. Μόλις ο Ταλως και ο να γαληνέψει η ψυχή των πολεμιστών. Αλλα δέκα χρόνια ενέ­Διηνέκης πλησίασαν. συγκεντρωθήκαμε όλοι σε έναν κύκλο. δρας; Είναι απίστευτο ακόμα και για Σπαρτιατες' απαντησε.Ανακοίνωσα τα γεγονότα, με λίγα λόγια, όπως συνηθίζαμε: Ὁ (Δεν χρειαζεται να μαθουν την πραγματικότητα οι υπόλοιπουΕύρυτος είναι τώρα γαληνεμένος. Ο Εφιαλτης νεκρόςἔ του είπα. "Γί να τους πω ;” ρώτησε. Ἱἰατι πρέπει να τους πω.

Η κραυγή τους.η νικητήρια κραυγή, βγήκε αυθόρμητα. Μέ­ Φοβήθηκαν. Είδαν οκτώ ανδρες, αντί για τέσσερις. Μετα ακου­σα απ® την ψυχή τους. Ακούστηκε ώς τα έγκατα της γης. σαν τον παιανα. Δεν έχουν πολεμήσει μαζί σας, όπως εγώ. Νό­Ήφθασε στους νεκρούς πολεμιστές μας. Σαν δικαίωση. Δεν μισαν πως είναι ο πολεμικός παιανας. Παγωσε το αίμα τους.τους είχαμε ζεχασει. Πήρα την ασπίδα του Αρίστωνος. Την σή­ Κατι πρέπει να τους πω". "Πες τους την αλήθεια. αλλα όχι όληκωσα ψηλα με τα δυο χέρια. Ο νικητήριος παιανας αρχισε: την αλήθεια. Πες τους ότι εντοπίσαμε τον Εφιαλτη και ένας αν­

Δ . Π , γ . δρας από εμας τον σκότωσε. Μην τους πεις για τα δέκα χρόνια.θα ατἶρα” υψωνἦυμε Τωρα , ούτε για την ίκρυπτείαἔ Ιἰαθησύχασέ τους. Δεν έχουμε πρόβλη­τροπαιο νικης. για σενα, λαμπρο . , , , 6 ,μα μαζι τους. Τον θησαυρο .τον βρήκατε; Τον βρηκαμε. Το με­

.................... _. ρίδιό σας είναι στο μικρό δεματακι που έχει ο Αρίστωνἴ Ό Θη­Ενώ συνεχίζαμε τον παιανα, κοίταζα προς τους μισθοφό­ ραμένης ποιος είναι ;"Ο ανδρας χωρίς περικεφαλαίαί. “Ειδοποί­

ρους. Έῦμεναν ακίνητοι. Όχι όλοι. Ο Σκιρίτης είχε αρχίσει να ησέ τον ότι θέλω να του μιλήσω. Θα έρθω εγώ προς εσαςί.

282 283

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ 'ΤΕΑΟΣ 'ΤΟΥ' ΕΦΙΑΛΤΗ

Ο Σκιρίτης έφυγε. ”Θα πει στους μισθοφόρους και για τα στα. Ρώτησε αν είμαι ικανοποιημένος με το μερίδιο της πόλης.δέκα χρόνια και για την "κρυπτεία” παρατήρησε σ Αρίστων. Του απαντησα θετικα. Ρώτησε αν έβλεπα να υπαρχει καποιο4Αυτό ακριβώς θέλω“ του απαντησα. "Ο Αθηναδης διαδίδει πως πρόβλημα σχετικα με την έναρξη της έρευνας τους. Απαντησαεκείνος σκότωσε τον Εφιαλτη. Μόνος του. Εμείς είπαμε την αρνητικα. Ρώτησε αν θέλω να ειδοποιήσω τους τέσσερις οπλί­αλἡθεία στουἔ μίσθοφόρουἔ· Η φήμη θα κυχλοφορἠσείν αλλά τες που βρίσκονταν στη Δρυμαία. Απαντησα αρνητικα. Ρώτησεθα είναι μόνο φήμη. Δεν πρόκειται ποτέ, όπως ξέρετε, να πα­ αν μπορούν να ξεκινήσουν την έρευνα αμεσα. Απαντησα θετι­ραδεχθούμε ότι η °κρυπτεία” ανέλαβε την οποιαδήποτε απο­ κά_ Απομοικρύνθηκε. Πήγε στη βόρεια πλευρα της λίμνης.στολή μακρια από τη Σπαρτη. Θέλουμε να υπαρχει η φήμη , αλ­ Προχώρησε δυτικα. Πινήθηκε χωρίς σχεδιαγραμμα. Είχε απο­λα όχι η επιβεβαίωση. Θέλουμε να παραμένει ένας απροσδιό­ μνημονεύσει τα παντα. Στη βορειοδυτική όχθη εντόπισε ένανριστος και γι' αυτό ανεξέλεγκτος φόβος για την 'κρυπτείαἴ Οι μικρό βραχο. Πανω στον βραχο αυτό είναι χαραγμένη μια κα­μισθοφόροι θα διαδώσουν την είδηση, αλλα δεν θα γίνουν πι­ θετη γραμμή. Αδιόρατη, αν δεν πλησιασεις σε πολύ κοντινήστευτοί. Τερατσλογίες είναι αυτα, θα πουν όσοι τους ακού­ αποσταση. Δεν μπορείς να την εντοπίσεις αν καποιος δεν σουσουν. Στη Μαλίδα, αλλωστε, μόνο για τον Αθηναδη ξέρουν. υποδείξει τη θέση της. Ἑἰαρφωσε μπροστα στον βραχο έναν ξύ­Αυτόν έχουν δει. Εμας όχι. Για μας θα μείνει ένας μακρινός λινο πασσαλο. Ἑἰινήθηκε δυτικα και μετα νότια. Εφθασε στηαπόηχος. Αυτό ακριβώς που θέλουμεἴ νότια όχθη της λίμνης. Πλησίασε δύο συγκεκριμένα έλατα. Και

Οι πανηγυρισμρί μας είχαν τελειώσει. Η χαρα υπήρχε. τα δύο έχουν οσο χοιροικιές στον κορμο τους, οιλλοιωμενες αποΉταν δεδομένη , αλλα ενδόμυχη πια. Δεν χρειαζόταν αλλη εξω­ τον χρόνο αλλα ευδιακριτες. Μέτρησε την απόσταση αναμεσατερίκευση. “Μην πανηγυρίζετε πολύ στις νίκες,γιατί θα κλαψε­ στα δύο δένδρα. Στη μέση καρφωσε δεύτερο πασσαλο. Εναςτε περισσότερο στις ήττες” ήταν το δόγμα της πόλης. Ενημέρω­ μισθοφόρος έδεσε στον πασσαλο αυτό ένα λεπτό σχοινί. Πήρεσα τους ανδρες,περιληπτικα,για όσα είχαν συμβεί. Ήταν η δι­ το σχοινί, περπατησε κατα μήκος της δυτικής όχθης, έφθασεκή τους σειρα,τώρα, να με ενημερώσουν για όαϋι είχε γίνει στο στη βόρεια, το τέντωσε και το έδεσε στον πασσαλο που ήτανβουνό. "Πώς βρήκαν οι μισθοφόροι τον θησαυρό ;9 ρώτησα τον εκεί, μπροστα στον βραχο. Ετσι το σχοινί περνούσε πλέον πα­Αρίστωνα. "Γον βρήκαν εύκολα” μου απαντησε. “Ετσι πήραμε νω από την επιφανεια της λίμνης σε μικρή απόσταση από τηνκι εμείς το μερίδιο της πόλης. Εκατό χρυσούς δαρεικούς. Είναι όχθη. Μόλις τελείωσε η διαδικασία αυτή, ο Θηραμένης πήγεμέσα σ” αυτό το μικρό δέμα που βρίσκεται στα πόδια μου). στη δυτική όχθη. Δίπλα ακριβώς στο σημείο όπου στεκόμαστεἌθχισε Την αφἠγησἡ σου από ΤΟ Χρθνιχό σημείθ Της δικής μθυ τώρα. Βρήκε έναν βραχο πανω στον οποίο είναι χαραγμένεςαναχώθησηἔτθϋ είπα­ τρεις μικρές καθετες γραμμές, αδιόρατες επίσης αν δεν πλη­

«Το βραδυ δεν συνέβη τίποτα το ιδιαίτερο. Οι μισθοφόροι σιαοεις πολύ κοντα. Καρφωσε μπροστα από τον βραχο τονπαρέμειναν στη θέση που τους είχε υποδειχθεί. Περίμεναν τον τριτο πασσαλο. Μετα κινήθηκε προς την ανατολική όχθη. Βρή­Θηραμένη. Αυτός πραγματι εμφανίστηκε αρκετή ώρα μετα το κε παλι δύο έλατα, μέτρησε την απόσταση μεταξύ τους και στηἔημέθωμα­ Πἠιίε πθώῖα πθοἐ ΤΟΟΘ μισθοφόθθυς­ Ενημερώθη­ μέση καρφωσε έναν τέταρτο πασσαλο. Τα έλατα αυτα έχουνκε. Μετα ήρθε προς εμας. Μαζί με τον Σκιρίτη. Μας είπε ότι στον κορμό τους τέσσερις χαρακιές. Δυσδιακριτες. Αν δεν ξέ­δεχόιΐαν Τη συμφωνία που είχαμε χάνει σχετικά με Τα ΤΕΟΟΟ­ ρεις πως είναι εκεί,δεν τις βρίσκεις. Επαναλήφθηκε η ίδια δια­

Ζ84 285

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΑΟΣΤΟΤΒζΠΑΛΤΗ

δικασία με το σχοινί. Όταν το δεύτερο σχοινί τεντώθηκε σε μια μετα αρχισαν τις προετοιμασίες για την αναχώρησή τους. πα­απόσταση δύο σταδίων περίπου ανάμεσα στη δυτική και την νεμτμχεισ»_ανατολική όχθη, συνάντησε, όπως είναι φυσικό, το σχοινί που «Βιναι αριστερόχειρας ο Θηραμένης ;››ήταν τεντωμενό αναμεσα ότή βόρετα κατ τή νόττα όχυή· Στό «Ναι. Όλες οι κινήσεις του γίνονται με το αριστερό του χέ­σημείο τομής ήταν ο θησαυρός. Τα νομίσματα είχαν αφεθεί μμ Τον δσκιμασα δυο­τρεις φορές. Του έοωοα ανττκείμενόμστον πυθμένα, σφραγισμένα μέσα σ' ένα αγγείο. Αν κάποιος τομ πέταξα ενα ξιφος που μου ζήτησε,τον αιφνιδίασα,και πάν­όεν ήξερε τό ακρτβεἔ όήμείότ ό εντόταόμόἔ τόυ αγκείόυ ήταν τα χρησιμοποιούσε το αριστερό του χέρι».αόυνατόἔ· Ο ττυθμεναε είνατ βυυρκώόήἔ κατ καλυμμενόἑ με «Πολύ καλά. Πάμε τώρα οι δυο μας να μιλησουμε στον Θη­πυκνή υδρόβια βλάστηση. Το βάθος του νερού σ' εκείνο το ση­ μαμένη_ Για να σλσκληρωθεί η αναφορα μας ποοἐ τον βαοτλταμείο είναι περίπου πέντε πόδια. Το βάθος αυτό δεν είναι μεγά­ και τους Εφσρσυει είναι απαραίτητο να τον ανακρίνοομε­ Φτ­λο αλλά, ακόμα κι αν είσαι δίπλα στο αγγείο , δεν μπορείς να το χικα βεβαια Ακομα κι αν βοήθησε συνειδητα Τον Εφταλτή 7 δενδεις λόγω της υδρόβιας βλάστησης. Άλλωστε ποιος θα έψαχνε μας ενδιαφερει πλέον. Ο στόχος μας έχει επιτευχθεί. Οι υπό­ποτέ στον πυθμένα της λίμνης; Το καλοκαίρι τα νερά κατεβαί­ χοτττρι ανδρες θα παραμείνουν στο ίδιο σημείο »­νουν πολύ ή εξαφανίζονται. Ούτε τότε, όμως, μπορεί να εντο­ Πλησιασαμε τους μισθοφόρους. Μας περίμεναν, αφούπτστεί τό αννείόιαφόό ή πυκνή βλαότήόή κατ ό βόόρκόἔ φυόμ τους είχε ειδοποιήσει ο Σκιρίτης. Ο Θηραμένης είχε Υαλήνἔοκά παραμένουν. Στο συγκεκριμένο σημείο.μάλιστα. μας είπε ο ύφος­ Δεν σπἠρχε φόβος αγωνία στα μαμα Τοο­ Με υπόδε­Θήραμενήἔ όττ τό νερό ότατήρείτατ ακόμα κατ τό καλόκαίρμ χθηκε θερμά. Ήταν περίπου σαράντα ετών. Με γενειάδα,επειδή εκεί συσσωρεύονται τα νερά της μικρής πηγής που φαί­ όπως Ο Εηφιαλτ­ηε_ Ύψος μέτριο. Γεροδεμένος. αλλα με ήπτανεται νότια κάτω από τα έλατα. Εξάλλου ποιος θα ήθελε να χαρακτηριστικα προσώπου. Όχι άνθρωπος Τοο πολέμου­ Μόυπερπατήσει στα λασπόνερα. αδιαφορώντας για τα φίδια; έδωσε σσγχαρητηρια για την εκτέλεση του Εφιάλτη. £Δεν ήτανΈτσι, το αγγείο έμεινε στη θέση του ανέγγιχτο τόσα χρόνια. μόνο δμτρ μας εργα του είπα. Έοήθηοε κι ένας κατοτκόἑ τήἔΜόλις προσδιορίστηκε το σημείο, δύο μισθοφόροι καταδύθη­ περιοχής. Ο Αθηνάδηςἴ Εξακολούθησε να συμπεριφέρεταικαν κι έβγαλαν το αγγείο. με την τρίτη προσπάθεια». χωρίς ίχνος ταραχηε_ Δεν είχε όψη ενόχου. Τα ματια του δεν

«Πρόε αντεόραόαν υτ μτόυόφόρότ όταν είόαν τό αΎΎείό έ» έπαιζαν καθόλου. Δεν κοιτούσε χαμηλά. Δεν απέστρεφε το«Πανηγύριζαν σαν μικρά παιδιά. Πετούσαν τα όπλα τους βλέμμα Τσν πηραμε λίγο παραμερα. Για να μην ακούνε οι

στον αέρα. Ο Θηραμένης δεν πανηγύριζε. Διατήρησε την αυτο­ μιαθσφσρσι_κυρταρχία τόυ»­ «Από πού κατάγεσαι ;τον ρώτησα».«Καταμέτρηση ;» «Αθηναίος Ζω στη Μίλητο, όμως, πολλά χρόνια. Ασχολού­

«Έ]γινε αμέσως. Ο Θηραμένης μετρούσε τα νομίσματα και ματ με τσ εμπόριο».εγώ παρακολουθούσα. Ο Αναξανδρίδας είχε μείνει πιο πέρα. «Πώς πληροφορηθηκες την ύπαρξη του θησαυρού ;››Μόλις τελείωσε η καταμέτρηση, ο Θηραμένης ξεχώρισε το με­ «Ενας Θεσσαλοε με πληροφόρησε».ρίδιο της πόλης. Τύλιξε τα νομίσματα σ® έναν μανδύα, με ευχα­ «Θεσσαλρσ ¿»ρίότήόε κατ μόυ τα εόωόε­ Αυτό εγτνε λίνή ώρα πρτν· Αμεόωε «Ναι. Ο Πάμφιλος. Κατοικεί μόνιμα στην Ήφεσο. Ασχολεί­

Ζ86 287

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΑΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

ται με το εμπόριο κι αυτός. Συνεργαζόμαστε. Πηγαινοέρχεται «ίΟχι. Μόνον το ένα πέμπτο. Αυτό γνωρίζω εγώ. τουλαχι­στις Σαρδεις. Εμπορεύεται με τους Πέρσες. Εχει ιδιαίτερα στον».καλές σχέσεις μαζί τους. Από αυτούς πληροφορήθηκε την «Ποιος σου είπε ότι υπαρχουν Σπαρτιατες στο Καλλίδρομο ;»ύπαρξη του θησαυρού στο συγκεκριμένο σημείο. Ετσι μου εί­ «Ο Παμφιλος. Μου περιέγραψε με λεπτομέρειες τις κινή­πε . τουλαχιστον. Δεν ξέρω με ποιο ανταλλαγμα του έδωσαν οι σεις του ”στοιχείου” σας. Πόσον καιρό παραμένετε στην περιο­Πέρσες αυτήν την πληροφορία. Εγώ έχω συναλλαγές μαζί του χή. πότε γίνονται οι αλλαγές, πόσοι διαμένουν στο βουνό καιτρία­τέσσερα χρόνια περίπου». πόσοι στη Δρυμαία, πώς επικοινωνείτε μεταξύ σας. τί οπλισμό

«Γιατί σου εκμυστηρεύτηκε ένα τέτοιο μυστικό; Με ποιο φέρετε.ποιες διαδρομές ακολουθείτε».ανταλλαγμα ;» «Σου είπε. μήπως, ποια διαδρομή ακολουθούμε απ” το

«Δεν έχω υποχρέωση να σου απαντήσω . ούτε έχω όμως κα­ Καλλίδρομο μέχρι τη χαραδρα του Ασωπού ;»ποιο λόγο για να μην το κανω. Τώρα που όλα έχουν τελειώσει. «ίΟχι. Δεν ανέφερε τη χαραδρα του Ασωπού. Οι πληροφο­με μια τόσο ευτυχή καταληξη. δεν θα ήθελα την οποιαδήποτε ρίες του προέρχονται από Φωκείς. Πληροφορίες σχετικές με τιςπροστριβή μαζί σας. Αλλα.γιατί σε απασχολεί η πηγή της πλη­ κινήσεις σας στη Μαλίδα, δεν είχε. Οι Φωκείς δεν ενδιαφέρον­ροφορίας μου ; Ούτε σας επηρεαζει . ούτε σας αφορα». ται για τη Μαλίδα».

«Γιατί σου εκμυστηρεύτηκε το μυστικό ; Δεν θα φύγετε από «Γιατί νομίζεις ότι τα ανέφερε όλα αυτα ;»το οροπέδιο, αν δεν μου απαντήσεις. Χωρίς ψέματα. όμως. «Φοβόταν ότι δεν θα μας αφήνατε να ψαξουμε για τον θη­Γνωρίζω περισσότερα απ” όσα υποψιαζεσαι. Το παραμικρό σαυρό. £Είναι καλύτερα” μου είπε “να συναλλαγείτε μαζί τους.ψέμα μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες για σένα. Αν πεις την Μην προσπαθήσετε να εκβιασετε την έρευνα. Δεν θα σας αφή­αλήθεια. δεν έχεις να φοβηθείς απολύτως τίποτα». σουν. Σε πληροφορώ επακριβώς για τις κινήσεις­των Σπαρτια­

«Μου εξήγησε ο Παμφιλος ότι δεν μπορούσε να απομα­ τών.έτσι ώστε να ξέρεις τί πρέπει να τους πεις και πώς να χει­κρυνθεί από την Ιωνία. Δεν ηθελε να έρθει ο ίδιος στην Ελλαδα. ριστείς το θέμαί».Η φύση των συναλλαγών του με τους Πέρσες. μου είπε. ήταν «Σου είχε δώσει συγκεκριμένο χρονοδιαγραμμα ενεργειών ;»τέτοια ώστε η παραμονη του στην ίΕφεσο έπρεπε να είναι συ­ «Ναι. Πολύ αυστηρό. “Απαραίτητη προυπόθεση για τηννεχής. Δεν μπορούσε. δηλαδή, να ασχοληθεί με την οργανωση επιτυχία της αποστολής' μου είπε °είναι η τήρηση του χρονο­ενός τέτοιου ταξιδιού. ούτε να διαθέσει τον απαραίτητο χρόνο διαγραμματοςῖ Όλες οι ενέργειες έπρεπε να γίνουν σε συγκε­για την υλοποίησή του. Μου ζήτησε να τον βοηθήσω. ίΕδωσε τα κριμένες χρονικές στιγμές ή περιόδους. Διαφορετικα. η συμ­χρήματα που απαιτούνταν για τις δαπανες όλης της επιχείρη­ φωνία θα έπαυε να ισχύει».σης. Αυτός θα παρει μόνον το ένα πέμπτο του ποσού. σαν «Αν κρατούσες τον θησαυρό και δεν τηρούσες τη συμφω­ανταλλαγμα για την υπόδειξη του σημείου». νία ;»

«Μόνον το ένα πέμπτο ;» «Δεν μπορώ. Υπαρχει ενέχυρο ».«Ναι. Σου φαίνεται λίγο ;» «Τί ενέχυρο ;»«Πολύ λίγο. Εκτός κι αν υπαρχει καποιο αλλο ανταλλαγ­ «Ο γιος μου. Δώδεκα ετών. Βρίσκεται στην ίΕφεσο. Είναι

μα». φιλοξενούμενος του Παμφιλου. Η οποιαδήποτε παρασπονδία

288 289

Π.Δ_ ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΈΛΟΣ ΤΟΥ ΈΦΙΑΛΤΗ

εκ μέρους μοοι οπως καταλαβαινεις) θα εχει νια μένα ττόλό αφορά. Ούτε σε βλάπτει. Δεν εχεις κανεναν λόγο να μην απαν­

υψηλό τίμημα»_ τησεις. Σε διαβεβαιώνω ότι τα πάντα έχουν τελειώσει. Δεν κιν­«Πόσων ετων ειναι ο Παμφιλοε ι» δυνεύει κανένας πια από την αποκάλυψη του μηνύματος. Μό­«Περίπου εξήντα». νον εσύ κινδυνεύεις. Αν δεν απαντησεις».«Ποτε πηγε στην Ήφεσο ι» «Δεν μπορώ να αντιληφθώ τους λόγους του ενδιαφέροντος

«Έχει Υεννηθεί στη Θεσσαλία. Οι γονείἐ του μετανάστευ­ Δσαἔ· Ελπίζω να μην κινδυνεύει,πράγματι,κανένας εξαιτίας αυ­

σαν στην Ιωνία, όταν αυτός ηταν παιδί ακόμη. Ουσιαστικά, τών που σου λέω. Ἀλλωστε,το μηνυμα ηταν μόνο δυο φράσειςΈίμαι καλά. Σύντομα θα βρίσκομαι κοντά σου”. Τίποτ” άλλο».έχει ζησει όλη του τη ζωη στην Έφεσο. Έίναι ένας από τους πιο

ισχυρούς οικονομικούς παράγοντες της πόλης». ί «Άλλο μηνυμα μττέφεμεἐ ἔ»

«Με ποιον τροπο θα βεβαιωθει ο Παιιφιλοε ότι εσό τἡόησες «Πέρασα από την ίδια αγροικία πριν τρεις μέρες. Έγραψα

το χρονοδιάγραμμα που σου έδωσε ;›› μτα σμμθρσχμωμη "ίμαμμη στον σεξτσ κίσνα τησ ετσσσσμ· Μετα«Έχει στειλει άνθρωπό του στην περιοχη. Ο άνθρωπος αυ­ αφησα ένα σφΘαΥτσμένσ Υθαμμα σε κάποια κρηνη που μου εί­

τός παρακολοοθει ολες μας τις κινήοειει Αυτός θα αναφέρει χε υποδειχθεί. Δεν ξερω τον αποδέκτη του γράμματος,ούτε το

στον Πάμφιλο οχετιχα με την τήοηοη ­ιοο χοονοδιανόαμιιατόςι περιεχόμενό του. Δεν μ” ενδιαφέρει, άλλωστε. Την επόμενη μέ­Μου τόνισε οτι η παραχολοοθηοαγ θα ειναι οονεχήόςνι ρα σχημάτισα μια ερυθρη γραμμη στον άλλο κίονα. Πηγα πάλι

«Έκανες τις κινησεις που είχαν συμφωνηθεί ;›› στην αΥΘστκία3 λτιίσ μετα τη δύση τσσ ηλτσσ­ Η στκσσέσττστνα«Ναιιολεςιμία προς μία» μου μίλησε ευπρόσδεκτα. Της είπα ότι θα περάσω να την δω

«Διαπίστωσες παρακολούθηση ;›› ξανα το Ξττσμτνσ βσασσ­ Δηλαδη 7 Χθεσ· Αστέἔἱ ττἔ σσηγτεἔ είχα·‹‹Όχι. Παρά τις προσπάθειές μου δεν μπόρεσα να εντοπίσω Το μόνο μηνυμα που Της μετέφερα, ήταν Οι φράσεις που σου

κάποιο ίχνος παραχολοοθ­ηοης»_ προανέφερα: Έίμαι καλά. Σύντομα θα βρίσκομαι κοντά σου”.

«Βἔίπες ότι ο Πάμφιλος γνώριζε την τοπογραφία του Καλλι­ Τίποτη άλλο »·δρόμου απο τοος Φωχεις Εοοιοιιωει κινἠθηιτεε και στη Μαλι_ «Σ7 ευχαριστώ πολύ. Αυτά που είπες. συμφωνούν με τις δι­δα. Πώς ηξερε την τοπογραφιηα Της ΜαλιοαεοΠόιμφιλόςι» κές μου πληροφορίες και εκτιμησεις. Έίναι η αληθεια. Όσα

«Δεν ξερω Υποθέτω ο­τι ο ανθοωπος ποο μας τταόαιιόλόα ανέφερεςτ δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν εναντίον σου.

θεί κατάγεται απο την περιοχή αο­ιήι Τ­ην γνωριζει καλα και νιι Μόλις παραδώσεις στον Πάμφιλο το μερίδιό του. ο γιος σου

αυτό άλλωστε κινειται αθέατος» πιστεύω ότι θα απελευθερωθεί. Δεν μπορεί κανείς να ισχυρι­

«Ξέρω ότι επισκέφθηκες μια οικία χθες το βράδυ. Μετέφε­ στα όττ στν τημηστἔ τσ Χμσνσστσσίμαμμα­ Ο ανθμωττσἔ ττσσ σαἔρες μηνυμα ;» παρακολουθούσε, δεν υπάρχει πια. Τις πληροφορίες που μας

«Παρακολουθησατε τις κινησεις μου ;›› έδωστἑι θα ττἔ μαθουν μσνσν στ ανώττμστ μου στη Σπαρτη­«Ποιο ηταν το ριἠνομα ι» Από αυτούς διαρροές δεν υπάρχουν. Μπορείς να φύγεις».«Δεν νομίζω πως εχω οποχοεωονι να απαντήσω». Έπιστρέψαμε στο σημείο όπου περίμεναν οι μισθοφόροι.«Αν δεν απαντἠοειςι δεν θα φονειε ζωντανός από τό όρ0πέ_ Τους ευχαρίστησα. Έυχηθηκα καλό ταξίδι. Ήταν ενθουσια­

διο. Οι μισθοφόροι θα φύγουν. Έσύ όχι. Η υπόθεση αυτη δεν σε σμένθι και συγκινημένοι. Ξεκίνησαν. Έμείς γυρίσαμε πίσω,

290 291

ΠΔ ΜτιΑΛτΑκοΣ Το ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΒΦΙΑΛΤΗι

εκεί όπου περίμεναν οι υπόλοιποι οπλίτες. Η αποστολή στο Μήπως, πανω απ' όλα, βοήθησε η Τύχη 5 Δεν είχα Μετεύσα τηΚαλλίδρομο είχε τελειώσει. Για παντα. Έπρεπε να συγκεν­ Θεα. Δεν είχα ζητήσειτην εύνοια της. Η εύνοια αυτή,όμως,μουτρώσουμε το υλικό από τη σπηλια και να το μεταφέρουμε στη δόθηκε απεριόριστα. Τόσοι και τόσοι ενωμοταρχες είχαν ανε­Δρυμαία. Μετα θα διακανόνιζα τον τρόπο μεταφορας του στη βεί στο Καλλίδρομο. Δεν απέτυχαν εξαιτίας δικού τους λα­Σπαρτη. Έμεινα στη λίμνη μαζί με τον Φίλωνα, περιμένοντας θους. Δεν έφταιγαν αυτοί, αν ο Έφιαλτης παρέμενε στις Σαρ­τον Αθηναδη. Οι υπόλοιποι ξεκίνησαν για τη σπηλια. Θα μετέ­ δεις. Τί να έκαναν; Δεν ήταν λιγότερο ευφυείς, ούτε λιγότεροφεραν τα όπλα και τα αλλα αντικείμενα στη Δρυμαία. Αμέσως γενναίοι. Αυτούς όμως η μειλίχια θεα,η πολυπλανητη , η μεγα­μετα οι Ταλως και Διηνέκης θα έφευγαν για τη Σπαρτη. Χωρίς λόψυχη, όπως την θέλει ο ύμνος της, η θεα Τύχη, δεν Τοοἐ ειχἶασπίδα, δόρυ και περικεφαλαία. Αγγελιαφόροι. Έίπα στον ευνοήσει. Δεν ξέρω γιατί. Δεν ξέρω γιατί διαλεξε εμένα. ΓιατιΑρίστωνα και τον Αναξανδρίδα, μόλις τελειώσει το συμμαζεμα επέλεξε να είμαι εγώ στο Καλλίδρομο, όταν ο Έφιαλτης απο­στο καταφύγιό μας, να βαδίσουν με βόρεια κατεύθυνση προς φασισε να επιστρέψει; Παντα απορούσα με τις επιλογές τωντη Δρακοσπηλια. Αγνοούσαμε αυτήν την τοποθεσία. Ήθελα να Θεων. Ανήμπορος να τις κατανοήσω. Τώρα η εύνοια προς τοδιαπιστώσω αν πραγματι ο Έφιαλτης διέμενε εκεί. Μετα θα προσωπό μου ήταν σκανδαλώδης. Την αξιζα; Λοπομοον Υἔασυνέχιζαν ανατολικα,κατεβαίνοντας το βουνό από τη χαραδρα τους αλλους ενωμοταρχες. Όλα ήρθαν τόσο ευνοικα, ώστε δυ­που οδηγεί κοντα στις Θερμοπύλες. Ύστερα θα βαδιζαν νότια, οκολα μπορούσα να αποτύχω. Βέβαια, είχα ρωτήσει τον Αθη­για τους Αλπηνούς. Σκοπός τους ήταν να επιβεβαιώσουν τη νοδωρο για τους μισθοφόρους. Έίχα επιμείνει στην παρακο­διαμονή του Θηραμένη σε καποιο από τα πανδοχεία που βρί­ λοόθηση της Φοίβης. Έίχα ερμηνεύσει σωστα τον χρησμό. Δενσκονταν πανω στον δρόμο. Από τους Αλπηνούς θα έστρεφαν ήμουν αμέτοχος στο σχέδιο της θεας. Παντα έτσι γίνεται, αλ­δυτικα, θα περνούσαν παλι το βουνό και θα συναντούσαν τους λωοτε. Δεν αρκεί η εύνοια των θεών. Η εύνοια αυτή παρέχεταιάλλοοἔ στη Δρυμαία­ σε όλους. Έτσι πιστεύουμε. Καποια ευνοική στιγμή υπαρχει

Έφυγαν. Έγώ περίμενα. Δεν έτρεφα καμια αμφιβολία οχε­ στη ζωή όλων. Άλλοι την αντιλαμβανονται, αλλοι όχι. Άλλοιτικα με την απόφαση του Αθηναδη για τη Φοίβη. Ή μοίρα τους εκμεταλλεύονται την ευκαιρία. αλλοι όχι. Πολλοί περνανε δι­ήταν δεμένη. Το ήξεραν και οι δύο. Καθένας τους είχε προδοθεί πλα από ένα βαθύ ποταμι , και ούτε που το βλέπουν καν. Ούτετόσο όσο είχε προδώσει. Και οι δύο είχαν καποιον λόγο σοβαρό ακούν το βουητό του νερού­ Δίψανε 7 αλλα δεν σκύβουν να πιουν·για να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορα τους. Υπήρχε ισορρο­

ως Μένουν με την αίσθηση ότι η Τύχη τούς αδίκησε. Αντίθετα,εγώπία μεταξύ τους. Αρα,θα εξακολουθούσαν να είναι μαζί.

Τ είχα αναγνωρίσει έγκαιρα τα σημαδια. Μόλις ο ΑθηνόδωροςΟ Φίλων μετακινήθηκε διακόσια πόδια βορειότερα, ατενί­ Π μου γνωστοποίησε την αφιξη των μισθοφόρων, καταλαβα οτι η

ζονταἔ Το πλατωμα πίσω απο τον οοακο λόφο­ Θα με είδοποί­ ἶ νίκη είναι κοντα. Μετα όλα ακολούθησαν τον δρόμο τους. Αρ­κούσε η σωστή ερμηνεία του χρησμού. Αρνοοοε Ἡ παοακολοψΑρχισα να επανασυνθέτω τα γεγονότα, προετοιμαζοντας την ΒΤ ήο­ή τής βης, η ρ Υ1ανα ί .Π λ ί θ ί ' ' · Δ “ Τ Τ ί ί

ούσε αν έβλεπε τον Αθηναδη. Έίχα πια πολύ χρόνο διαθέσιμο.

φορα μου οιο α ος ειχε κανει ο Έφιαλτης , Ποια λαθη ει­

ιι

.των­·±·­·­±ωα:τ:;.ττ

Θ Φοί π όβλεψ των κινήσεών της. Ήμουν εγώαυτος που ανελυε και σχεδιαζε ή μήπως η θεα καθοδηγουσε κιχαμε κανει εμείς; Γιατί είχαμε πετύχει, ενώ αυτός απέτυχε; εγώ ακολουθούσα; Δεν ξέρω. Ίσως και τα δυο. Μονοι τους οι

Ήταν μοναχα θέμα εκπαίδευσης, εμπειοίας και οχεδίαομοοἐ θεοί ή μόνοι τους οι ανθρωποι, δεν αρκούν. Προηγείται η επι­

Ζ9Ζ ίἱ . 293

ι

ΠΔ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

λογή των θεών και ακολουθεί ο μόχθος των ανθρώπων. Αλλιώς,ι θετη κατεύθυνση. Ήκανε κύκλο με το αλογο. Δεν είδε τον Φί­

αποτέλεσμα δεν υπαρχει. λωνα. αφού αυτός είχε μπει μέσα στο δασος. Ήταν ημίφωςΟ Εφιαλτης σχεδίασε τα παντα στην εντέλεια. Καλύτερα δεν η εξαλλου. Όλες οι συμπτώσεις είχαν λειτουργήσει εναντίον του.

γινόταν. Υπολόγισε όλες τις πιθανότητες. Προσπαθησε να μας Νύχτωνε Κοιταξα προς τον Φίλωνα. Καθόταν σ° έναν βρα­παραπλανήσει με τους μισθοφόρους. Να μας κρατήσει ΘΤΟ . χο και παρατηρούσε το μονοπατι. Ο Αθηναδης δεν γνώριζε τηΚαλλίδρομο. Προσπαθησε να μας παραπλανήσει με τον αρι­ σπηλια. Ἀρα.έπρεπε να τον περιμένουμε στη λίμνη. Όταν έπε­στερόχειρα Θηραμένη. Ήθελε να σκοτώσουμε τον σωσία του, σε το σκοτάδι: αναψαμε φωτια κοντα στο σημείο όπου είχανγια να κινηθεί ο ίδιος ελεύθερος πια. Αν εμείς τον ταυτίζαμε με σσγκεντρωθει οι μισθοφόροι. Στη βόρεια όχθη της λίμνης. Οτον Θηραμένη, θα παραμέναμε στο Καλλίδρομο. Υπήρχε το δέ­ Ρ Αθηνσιδης θα εβλεπε τις φλόγες η έστω τις ανταύγειες τους.λεαρ της εξόντωσης ενός αριστερόχειρα που αναζητούσε τον Έτσι έγινε. Είχαμε τελειώσει το βραδινό φαγητό, ότανθησαυρό. Αν εξοντώναμε τον Θηραμένη, οι μισθοφόροι θα ακούσαμε τη φωνή του. “Αλφεός!” φώναξε. Απαντήσαμε. Πλη­έφευγαν απρακτοι. Αυτοί δεν ήξεραν πού είναι ο θησαυρός. Τα Η σισισε_ Χωρις τη Φοίβη Έ]να μικρό σακίδιο είχε μαζί του. °ΘαΧθἠμ­αΤα θα έμεναν εκεί· Ο Βφίαίαηἐ μποθούαε να Τα παρα επιστρέψω στην Τραχίνα, μόλις τελειώσουν οι διαδικασίες στηοποτεδήποτε. Συνεργαστηκε με τον Παμφιλο και έστειλε τον Ξ Σπαρτη' μας είπε. °Μέχριτότεη Φοίβη θα έχει πουλήσειτην οι­Θηραμένη σαν εξιλαστήριο θύμα. Αν ο Θηραμένης διέφευγε και ι κία,τα έπιπλα και τα σκεύη. Μετα θα έρθουμε στη Σπαρτη γιαεπέστρεφε στην Ιωνία. ο Εφιαλτης θα έπαιρνε το μερίδιό του .Α Οριστική εγκσιταστασηξαπό τον Παμφιλο. Αφού ο Παμφιλος συνεργαζόταν επαγγελ­ματικα με τους Πέρσες, ο Εφιαλτης δεν κινδύνευε να χασει ταχρήματα του. Νομίζω. αλλωστε, ότι δεν ήταν πρώτος του στό­

κ κ κ κιχος τα χρηματα. Όσο ζουσε κοντα στους Περσες. θα είχε όσα

χρειαζόταν. Κύριο μέλημα του ήταν να επιστρέψει με τη Φοίβη Α:

Κ/στην Ιωνία. Διαφορετικα.η ζωή δεν είχε νόημα πια γι” αυτόν.Τα υπολόγισε όλα σωστα, αλλα αγνοούσε τον χρησμό. Ο

χρησμός ήταν η κύρια αιτία της αποτυχίας του. Δεν υπολόγισε.επίσης. ότι θα εντοπίζαμε την κρήνη σαν σημείο συναντηοήςτου με τη Φοίβη. Δεν σκέφτηκε ότι θα επιμέναμε επικεντρώνον­τας την προσοχή μας στη Φοίβη και μόνο στη Φοίβη. Ήταν βέ­βαιο ότι η δική της συστηματική παρακολούθηση θα έφερνεαποτέλεσμα. Ή συναισθηματική του φόρτιση για τη γυναίκααυτήιόμως, περιόρισε την ευθυκρισία του. Ο έρωτας και η νο­σταλγία τον οδήγησαν σε λαθος. Αλλιώς δεν θα μπορούσαμενα τον βρούμε. Προσπαθησε, βέβαια,να εξακριβώσει αν η Φοί­βη παρακολουθείται. Γι” αυτό είχε έρθει στην κρήνη από αντί­

λ

Αποτραβηχτήκαμε στη σπηλια ικανοποιημένοι.

\ 294 295ί

ι

\Ἐά`“`:ε

Ἐιἐλ

ιι

κ

ι ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

κη διαδικασια δεν ακολουθείται χωρίς λόγο. ”Εχει κα­ποιον σκοπό. Τη γνώση. Ποια γνώση; Τη γνώση της αληθειας,θα έλεγα. Η μύηση σε όλα τα γνωστα μυστηρια, είτε τα Ελευσί­νια είτε τα Ιἰαβείρια είτε οποιαδηποτε αλλα, στη γνώση της

ί ‹‹ Τ ίείναι,λοιπόν,η μύηοη ;Πού στοχεύει ο μύστης ,Η μυητι­γ ν ν

ι

ι

ι ναληθειας αποσκοπεί. Ποια είναι όμως η αληθεια; Μπορούμε ναΙ ι ντην ορισουμε ; Νομιζω ναι. Να την ορίσουμε μπορούμε, να την

ψαύσουμε όχι. Ποιος θα διαφωνούσε, αν ιοχυριζόμουν ότι μόνηι

Δ | κ κ × ν × |

12/ ΓεΡοΓΣ1Α

«Είναι σωστό να χαρακτηρίσουμε τη φιλοσοφια ως επιστήμητης αλήθειας».

Αριστοτέλης , Μετά τα Φυσικα, ΘΘ4 β 2 1 ­22 Ξ

αληθεια ειναι ο θεος; Ο ενας θεος, ο μοναδικος, ο ανεπαναλη­πτος. Ο Δίας. Ο ύψιστος. ίΕτσι αποκαλούμε εμείς την υπέρτατηαληθεια. Στη γνώση αυτης της αληθειας, στη συμμετοχη σύ αυ­την την αληθεια αποσκοπούμε, τόσο εμείς όσο και οι μύστεςόλων των αλλων μυστηρίων. Εκείνοι ακολουθούν τον δικό τουςδρόμο. Εμείς τον δικό μας. Δεν τους κατακρίνουμε. Δεν έχουμετέτοιο δικαίωμα. Μπορούμε, όμως, να τους κρίνουμε. Συγκρί­νουμε, δεν επικρίνουμε. Ανηκουμε στον κόσμο της έρευνας,τονΕλληνικό κόσμο, όχι στον κόσμο της πίστης. Αμφισβητούμε καιερευνούμε. Ο κόσμος της πίστης είναι ανατολίτικος, βαρβαρι­κός. Ξένος για μας. ίΟχι κατακριτέος αλλα απόμακρος. Δενζούμε με τη βεβαιότητα ότι μόνον εμείς κατέχουμε την αληθεια.Ουδείς κατέχει την αληθεια, ιδιαίτερα μαλιστα εκείνοι που ζουν

κι με την ψευδαισθηση ότι είναι οι μόνοι κατοχοί της. Την αληθεια

την αναζητούμε, δεν την κατέχουμε. Ιἰατέχουμε μοναχα ένανί ν ν ν ι ν νδρομο προς την αληθεια. Τον δρομο του πολεμιστη. Δρομο κα­

θε αλλο παρα μοναδικό. Όλοι βαδίζουν προς την ίδια κατεύ­›. Ιθυνση, αλλα από ατραπούς διαφορετικές. Η κορυφη του Ολύμ­ΑΕ δ ί ί ί ί ό ς ­ Ψ ν ι ν ι ν‹‹ πει η ο Θεος μοιαζει κατα το σωμα με φως, κατα δε την ψυ που ειναι μια, αλλα Οι Οδευσεις πολλες'

χἠ με την αλήθεια ».Πορφύριος , Πυθαγόρου Βιρς, 4

«Ώστε η δειλή και υποταγμένη φύση, καμια σχέση δεν θα μπο­ρούσε να έχει με την αληθινή φιλοσοφια».

Πλατων, Πολιτεια,ΣΤ, έιἕἔθ Β

››Μηπως οι πορείες που οι αλλοι ακολουθούν είναι προτι­μότερες ; Συντομότερες ; Περισσότερο προσιτές; Δεν πρέπει νακρατούμε τα ματια κλειστα. Καλό είναι να συγκρίνουμε συνε­χώς. Είμαστε βέβαιοι ότι ακολουθούμε σωστό δρόμο. Τονδρόμο του Ηρακλη. Αυτην τη βεβαιότητα, όμως, πρέπει να τηνθεμελιώνουμε ξανα και ξανα. Δεν αρκεί το ένστικτο. Ούτε οι

296 297

Π.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

παραδόσεις και τα έθιμα. Απαιτείται παντα ο έλεγχος μέσω Γι, αυτό προηγείται ο παιανας, γι” αυτό συνοδεύει η μουσική.της λογικής. Η δοκιμασία μέσω του βιώματος. Είναι γνωστό Γι” αυτό μαθαίνουμε ότι η διασκέδαση είναι συνυφασμένη με τηότι η πύλη που οδηγεί πλησιέστερα στον θεό ανοίγει με τον θα­ μουσική. Όχι με το κρασί. Το κρασί χαλαρώνει. Η μουσική το­νατο. Ο θανατος, όμως, δεν είναι σκοπός του ανθρώπου. Είναι νώνει. Το κρασί εθίζει. Η μουσική όχι. Αυτή μας βοηθα να απο­το πεπρωμένο του. Η υπέρβαση του θανατου είναι ο σκοπός. Ο μακρυνθούμε,τελικα, από τον Φόβο. Τη θεότητα που υπολογί­θανατος είναι αναπόφευκτος. Κοινός για όλους. Φυσικός, όχι ζουμε περισσότερο από καθε αλλη στη Σπαρτη.αφύσικος. Παρ” όλα αυτα,ο ανθρωπος γεννιέται με έμφυτο τον ››ίΕτσι, όταν η μαχη αρχίσει, ο Φόβος έχει εγκαταλείψει τοφόβο του θανατου. Φαίνεται παραλογο. Φοβόμαστε το ανα­ πεδίο. Ο Άρης αναιρεί τον Φόβο. Όσο πλησιέστερα φθανουμεπόφευκτο; Φοβόμαστε το ανοιγμα της θύρας που οδηγεί στην στον θανατο,τόσο λιγότερο φοβόμαστε. Αυτή είναι η επιτυχίααλήθεια; Γιατί; μας. Όταν οι αλλοι έχουν γονατίσει από φόβο , εμείς δεν πατα­

››Μπορεί αραγε να πλησιασει την αλήθεια ο φοβισμένος;Εί­ με καν στη γη. Η μαχη μετατρέπεται σε ιεροτελεστία. Σπονδήναι εφικτό; Εμείς νομίζουμε όχι. Τρέμοντας από φόβο, πώς στον Φόβο. Είναι μια διαδικασία μυητική. Ποια μύηση,σε ποιομπορείς να κανεις ορθές επιλογές; Χωρίς ορθές επιλογές, πώς μυστήριο, είναι περισσότερο βιωματική, περισσότερο εναργήςμπορείς να πλησιασεις τον θεό; Φοβισμένος, πώς μπορείς να από τη μαχη την ίδια;Φοβαται μήπως ο μύστης στα Ελευσίνιααντικρίσεις την πραγματικότητα; Ανέλιξη χωρίς αξιοπρέπεια μυστήρια;Κινδυνεύει ,Από τί;Δεν υπαρχει κίνδυνος πραγματι­δεν είναι νοητη,καιη αξιοπρέπεια χωρίς γενναιότητα ανέφικτη. κός, αρα δεν υπαρχει φόβος ουσιαστικός. Υπαρχει μόνον ηΓι) αυτό από μικρα παιδια αγωνιζόμαστε να νικήσουμε τον φό­ αγωνία μπροστα στο αγνωστο. Το αγνωστο της μυητικής τελε­βο. Τον ένθετο φόβο. Αυτός είναι το μέγα εμπόδιο στον δρόμο γ τής. Φόβος θανατου,όμως, δεν υπαρχει. Αλλο αγωνία επίφοβη,του πολεμιστή. Όλοι έχετε νιώσει την ακαταλυτη δύναμή του. Α ἴ αλλο φόβος πραγματικός. Δεν ξεπερνούν τον φόβο οι μύστεςΌλοι δοκιμασατε αυτήν την εμπειρία. Τα μέλη σας παρέλυσαν, .Ϊ αυτοί. Ακολουθούν μοναχα μια συμβολική πορεία προς τη γνώ­οι παλαμες σας ίδρωσαν, τα δόντια σας αρχισαν να χτυπούν Ί ση. Η μαχη είναι συμβολική; Συμβολίζει μόνον την πραγματι­ανεξέλεγκτα. Είσαστε δειλοί; Νομίζω πως όχι. Η πορεία σας ίη κότηταή είναιη μόνη πραγματικότητα;Σεβόμαστε τις επιλογέςστη ζωή έχει αποδείξειτο αντίθετο. Στην “αγωγήί όμως φοβηθή­ των αλλων. Αλλα πού οδηγούν; Γνώση χωρίς διακινδύνευση,κατε. Στις ασκήσεις επίσης. Γι' αυτό οι ασκήσεις μας είναι τόσο γνώση χωρίς πόνο, γνώση χωρίς υπέρβαση του φόβου, είναισκληρές και επώδυνες. Πέρα από τα ακραία όρια της φαντα­ Α γνώση πραγματική; Μήπως είναι απεικόνιση και προσομοίωσησίας των ζένων. Για να συνηθίσουμε στη διαχείριση του φόβου. γνώσης ,Μόνον η ζωή η ίδια μυεί,γιατί μόνον η ζωή φοβίζει αλη­Θέλουμε να είμαστε έτοιμοι όταν έρθει η ώρα της μαχης. Και θινα. Τίποτα πιο μυητικό από τη ζωή και τίποτα πιο αληθινότότε φοβόμαστε. Λιγότερο, όμως. Είναι τόσο σκληρή η εκπαί­ από τη μαχη. Όποιος μαχεται με το κεφαλι ψηλα, χωρίς φόβο,δευση ώστε, όταν φθασει η κρίσιμη στιγμή της αναμέτρησης με όποιος συναισθανεται την ιερότητα της στιγμής,όποιος σέβεταιτον θανατο, ο φόβος έχει ζεπεραστεί. Όχι τελείως. Δεν τον βαθια τον μαχόμενο αντίπαλο,όποιος βγαίνειαπότη μαχη τρα­έχουμε νικήσει απόλυτα. Είναι πια ένας φόβος διανοητικός. Το γουδώντας όπως εμείς, αυτός έχει προχωρήσει ένα βήμα παρα­σώμα δεν επηρεαζεται. Παραμένει ακίνητο και αγέρωχο. Ο πέρα στην ατραπό της γνώσης. Αυτός μπορεί να αντικρίσει,κα­νους, όμως, εξακολουθεί να είναι δεσμευμένσς. Από τον Φόβο. ποτε, το πραγματικό πρόσωπο του θεού. Ετσι πιστεύουμε.

Α

ΚΝΣ

ὉΦ

εὉΜ­σ

ΚΝ?

ὉΝΟ

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗι

Επαναλαμβάνω,όμως. Ο δρόμος του πολεμιστη δεν είναι ο μο­ Δ Ήταν τρεις μέρες μετά την επιστροφή μας από το Καλλί­νάδικός. Είναι, μονάχα, ο δικός μας δρόμος. Τίποτα περισσό­ δρομο. Φθάσαμε δυο μέρες μετά τους αγγελιαφόρους. Όλη ητερο. Η μισαλλοδοξία είναι πρωτόγονη αντίληψη για τη ζωή. Σπαρτη ηξερε τα γεγονότα. Δεν μας επιφυλάχθηκε κάποια ιδι­Βάρβαρη. Ασιατική. Δεν ταιριάζει σ” εμάς. Τί εμποδίζει. άλλω­ αίτερη υποδοχη. Η πόλη ήταν φειδωλή στους πανηγυρισμούς.στε,δύο εντελώς αντίθετες παραδοχές να είναι εξίσου αληθινές; Φειδωλή στις επευφημίες. Η νίκη για μας δεν ήταν επιτυχία.Ποιος είπε πωςη αλήθεια είναι μονοδιάστατη;›› Ήταν υποχρέωση. ίΕνα απλό σκαλοπάτι μέχρι την επόμενη

Όταν μιλούσε ο Δερκυλίδας. όλοι σιωπούσαν. Όχι μόνο στη μάχη. Οι άνδρες του λόχου μου, όμως, με υποδέχθηκαν με εν­Γερουσία. Όχι μόνο γιατί ήταν ο πιο ηλικιωμένος γερουσια­ θουσιασμό. ”Εψάλαν τον νικητήριο παιάνα, μόλις μπήκαμε στοστης. Σε όλη την πόλη σιωπούσαν. Όταν βάδιζε στους δρό­ στρατόπεδο. Ο λοχαγός μου, ο Λύσανδρος, με αγκάλιασε καιμους, οι παντες έμεναν ακίνητοι. Μέχρι να προσπεράσει. Ήταν με φίλησε. Ήεριποιείς τιμη στον Πιτανάτη λόχο" μου είπε. (Θαογδόντα ετών. Το σώμα του γεμάτο ουλές. Η κρίση του πιο κο­ με αντικαταστήσεις επάξια". Όταν έφθασα στην οικία μου, ηφτερή από τα όπλα που τον πλήγωσαν. Δίκαια βρισκόταν στην σύζυγός μου είχε ήδη ετοιμάσει το δάφνινο στεφάνι. Δεν μπο­

/κορυφή Τηἔ Γερουσίαἔ­ ρούσα να το φορέσω, βέβαια. Επρεπε να αποφασίσει για τηνΉταν η πρώτη φορά, βέβαια, που παρακολουθούσα συνε­ απονομή του η Γερουσία. Ο γιος μου,πέντε ετών,χοροπηδού­

δρίαση του κορυφαίου πολιτικού οργάνου μας. Όχι και η τε­ σε δεξιά­αριστερά φωνάζοντας (νίκη­νίκη!”. Η κόρη μου, δύολευταία, όμως. Μέχρι τότε δεν ήξερα απολύτως τίποτα για τις ετών, παρακολουθούσε παραξενεμένη. Η μητέρα μου έκλαιγεσυζητησεις που γίνονταν εκεί. Νόμιζα ότι διαλέγονταν μόνο συγκινημένη και η σύζυγός μου μαζί της. Την επόμενη μέρα 0για τη στρατηγικη της πόλης. Δεν ηταν έτσι. Η συνεδρίαση πολέμαρχος μου γνωστοποίησε ότι θα παρευρεθώ στη συνε­εκείνης της ημέρας περιελάμβανε πολλά θέματα. Πρώτο ηταν δρίαση της Γερουσίας. Σπάνια τιμη για Σπαρτιάτη.αυτό που εισηγήθηκε ο Δερκυλίδας. Ο δρόμος του πολεμιστή «Μερικοί μπορεί να αναρωτηθούν» συνέχισε ο Δερκυλίδαςπρθς τη γνώση. Ο δρόμος του Σπαρτιάτη πολεμιστή. Είχα «αν πλησιάζουμε πράγματι τον θεό αφανίζοντας ανθρώπουςακούσει τέτοιες συζητησεις στο στρατόπεδο. Δεν γίνονταν συ­ στη μάχη. Είναι σωστό; Είναι αποτελεσματικό; Δεν θέλω ναχνά αλλά , όταν γίνονταν,ηταν καθηλωτικές. Χωρίς πολλές δια­ παρακάμψω τον ενδοιασμό αυτό. Με έχει απασχολήσει έντονα.φωνίες. Οι μεγαλύτεροι άνοιγαν τη συζήτηση και οι μικρότεροι Κι εσάς.φαντάζομαι. Γι” αυτό πρέπει να κάνουμε μια διάκριση.άκουγαν. Ενα είδος διανοητικής εκπαίδευσης. Ο λόγος του Να διακρίνουμε τη δίκαιη μάχη από την άδικη μάχη. Το κριτη­Δερκυλίδα, όμως, ήταν πιο περιεκτικός. Πιο συγκροτημένος. ριο της διάκρισης είναι προφανές. Δίκαιη μάχη είναι μόνον αυτήΤα λόγια του θα μεταφέρονταν στους οπλίτες. Οι βασιλείς που σου επιβά?Ο×εται φορτικά. Η μάχη που δεν προκαλείς μεαναλάμβαναν αυτόν τον ρόλο. Μετέφεραν τις απόψεις και τις κανέναν τρόπο. Η αμυντική μάχη. Η μάχη που δεν μπορείς νααποφάσεις της Γερουσίας στους αξιωματικούς, κι εκείνοι αποφύγεις. Οι μάχες στις Θερμοπύλες και στις Πλαταιές ήτανστους οπλίτες. Στη Σπάρτη η γνώμη ήταν κοινη. Εμείς εκλέγα­ δίκαιες μάχες. Οι βάρβαροι ήρθαν στην πατρίδα μας, δεν πήγα­με τους γερουσιαστές, άρα εμείς αποδεχόμασταν την κρίση με εμείς στη δικη τους. Δίκαιη,όμως, δεν είναι μόνον η μάχη πουΤουἔ ω€ Ο©θόΤΘΟη από τη δικη μας. Γι” αυτό ακριβώς την υιοθε­ μας έχει επιβληθεί. Δεν αρκεί αυτό. Πρέπει και η διεξαγωγή τηςΤούσαμε όλοι· να είναι δίκαιη. Μάχη με ίσες ευκαιρίες για όλους, δηλαδή. Γι”

300 301

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΕΠΑΛΤΗ

αυτό αποφεύγουμε τα εκηβόλα όπλα. Γι” αυτό ακοντιστές,το­ εξήντα, να ζεις στερημένα, να διατρέφεσαι λιτα. να διατηρείςξότες και σφενδονήτες δεν υπαρχουν αναμεσα στους ίόμοιουςἰ συνεχώς την εσωτερική σου πειθαρχία. Ποιος πολεμιστής είναιΕμείς πλησιαζουμε τον αντίπαλο σε απόσταση αναπνοής και η πιο αξιος; Αυτός που παραμένει σε εγρήγορση με μαχες συνε­αναμέτρηση μαζί του γίνεται σώμα με σώμα. Αυτή είναι η επι­ χείς ή αυτός που ζει σύμφωνα με τις αρχές του πολεμιστή χωρίςλογή μας. Δεν καταδεχόμαστε να πλήξουμε τον εχθρό από μα­ να συμμετέχει σε μαχη ποτέ; Θεωρητική ερώτηση. αφού τέτοιοικρια. Μια τέτοια μαχη δεν θα ήταν δίκαιη. Τις αδικες μαχες πολεμιστές σήμερα δεν υπαρχουν. Η αφροσύνη καιη αδικία πε­πρέπει να τις 0ίπ0φΞύγουμε. Ορθότερο είναι. βέβαιαγ να απο­ ρισσεύουν. αρα περισσεύουν και οι πόλεμοι. Σκεφτείτε. όμως,φεύγουμε καθε μαχη. Μόνον ο πολεμιστής γνωρίζει καλα τη την ερώτηση αυτή και δώστε μόνοι σας την απαντηση. Δεν θαφρίκη του πολέμου. Άρα. μόνον ο πολεμιστής δικαιούται να δυσκολευτείτε. Αν πραγματι είναι δυσχερέστερο να διαβιώνειςστέκει επιφυλακτικός και αναποφασιστος μπροστα σ° αυτήν σύμφωνα με τις αρχές σου μόνιμα, παρα να πολεμας πρόσκαι­την προοπτική. Περισσότερο από καθε αλλον. Γι” αυτό καθυ­ ρα, προς αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να ωθούμε τους νέουςστερούμε να αποφασίσουμε την κήρυξη πολέμου. Μας κατηγο­ μας. Να μην ζουν με την πλανη ότι η μαχη μόνο θα τους κατα­ρούν πολύ γι) αυτήν τη διστακτικότητα. Εμείς, όμως. σκεπτό­ ξιώσει. Η εναρετη ζωή καταξιώνει. Ζώντας εναρετα θα πολε­μαστε ξανα και ξανα πριν στείλουμε τους οπλίτες μας έξω από μούν αποτελεσματικα. Αυτός πρέπει να είναι ο πρωταρχικόςτα σύνορα της Λακεδαίμονος. Ξέρουμε καλα τον όλεθρο που τους στόχος. Η συνεχής επιδίωξη της αρετής. Αναλογιστείτε τηθα προκαλέσουν. ίΕτσι, τους δίνουμε την εντολή να πορευθούν ζωή του μύστη. Αρκεί η συμμετοχή του στις τελετουργίες τωνπρος τον εχθρό μόνον όταν ο πόλεμος είναι πλέον αναπόφευ­ μυστηρίων; Δεν πρέπει όλη η υπόλοιπη ζωή του να είναι θεοσε­κτος. Σαν τον θανατο. Μόνον τότε. Η ιεροτελεστία της μαχης βής;Είναι ο πολεμιστής,αραγε,κατι διαφορετικό ;››αρχίζει όταν η στενοκεφαλια των αντιπαλων δεν μας αφήνει κα­ Ο Δερκυλίδας είχε τελειώσει. Ἑἰαθισε στη θέση του. Σηκώ­μία αλλη διέξοδο. Προσέξτε το αυτό. Δεν είναι σωστό να συμ­ θηκε ο Πλείσταρχος. Μίλησε σύντομα για την εκτέλεση τουμετέχουμε σε μαχη που δεν μας έχει επιβληθεί. Προσέξτε το για Εφιαλτη. Αναφέρθηκε στην εύρεση του θησαυρού. Προχώρησετο μέλλον. Δεν το θέλουν αυτό οι θεοί. Συμμετοχή σε τέτοιες στον απολογισμό,την κριτική και τις προτασεις.μαχες μπορεί να καταστρέψει τη Σπαρτη. «Π αποστολή πέτυχε απόλυτα. Η σκέψη να τοποθετήσουμε

››Ἀλλωστε, μην ξεαρλαμε ότι η μαχη δεν είναι αυτοσκοπός. τον Αθηναδη στη Μαλίδα, αποδείχτηκε ορθή. Ο Αθηναδης απέ­Πλαναται όποιος έχει τέτοια αντίληψη. Ο πολεμιστής καταξιώ­ δωσε αριστα. μολονότι ήταν δέκα χρόνια μακρια από τη Σπαρ­νεται όταν ζει πολεμικα σε όλη του τη ζωή.όχι μόνον όταν μαχε­ τη. Η υπομονή του και η αποτελεσματικότητα του πρέπει ναται στιγμιαία. Αυτό είναι το δύσκολο. Να είσαι πολεμιστής μό­ ανταμειφθούν. Για τον Αγησίλαο. που είναι τώρα παρών καινιμα, όχι πρόσκαιρα. Οποιοσδήποτε πολίτης ελληνικής πόλης μας ακούει,δεν θα προχωρήσω σε χαρακτηρισμούς. Η πρότασήμπορεί να πολεμήσει επαξια. Πραξεις ηρωικές έχουμε δει πολ­ μου για τις τιμές που πρέπει να του αποδοθούν, θα υποκατα­λές από ανδρες που περιστασιακα έλαβαν μέρος σε μαχη. Εμείς, στήσει καθε χαρακτηρισμό. Είναι προφανές ότι ο εντοπισμόςαντίθετα, πρέπει να μαθαίνουμε στους νέους μας ότι η ζωή του του Εφιαλτη οφείλεται στην εμπειρία που αποκτούν οι ανδρεςπολεμιστή είναι ο μόνος σκοπός και η μαχη ένα απλό επεισόδιο. που υπηρετούν σε αποστολές της “κρυπτείαςἔ ΟποιοσδήποτεΕύκολο επεισόδιο. Δύσκολο είναι να εκπαιδεύεσαι μέχρι τα ενωμοταρχης κι αν βρισκόταν στο Καλλίδρομο. θα έφθανε στο

302 303

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΤ ΕΦΙΑΛΤΗ

ίδιο αποτέλεσμα. Στο πρόσωπο του Αγησίλαου. αλλωστε. θα »Για τΟν Αθηναδη. μίλησα ηδη. Θα επανέλθω, όμως. γιατιμηθούν όλοι οι ενωμοταρχες που υπηρέτησαν εκεί. Η Τύχη δύο λόγους. Η συνεχής εξασκησή του στο ακόντιο είχε σανήθελε να αντικρίσει ο Αγησίλαος τον Εφιαλτη. Η ικανότητα που αποτέλεσμα να πετύχει τον στόχο με την πρώτη βολή. Εξαίρωεπέδειξε για τον εντοπισμό του προδότη, δεν είναι προσόν του την επιμονή του αυτή κατα τα δέκα χρόνια της αναμονής. Αναγ­ιδιαίτερο. Θα μας εξέπληττε αν είχε αποτύχει. Η επιτυχία του. καίθ είναι , ε7τιπλέΟν,να αναφερθώ στη σχέση του με την πρώηναντίθετα.δεν μας εκπλήσσει διόλου. Φυσικα.δεν πρέπει να τι­ σύζυγο του Εφιαλτη. Την νυμφεύθηκε πριν επτα χρόνια. Μεμηθεί λιγότερο γι” αυτό. Οι τιμές, εξαλλου. δεν αποδίδονται, αδεια της πόλης. Δεν ήταν γαμος προοχηματικός. Είναι κόρηόπως καλα γνωρίζετε. για να ευαρεστηθεί μόνον ο τιμώμενος. Δωμιέων. Ήταν ένας γαμος με προοπτική, κατι που γνωρίζα­Αποδίδονται και για τον παραδειγματισμό των υπολοίπων. με. Δεν το γνώριζε, βέβαια. ο Αγησίλαος. Τα παιδια αποφεύ­

››Βέβαια. υπαρχει ένα ασθενές σημείο στη συμπεριφορα χθηκαν. Παλι με εντολή της πόλης. Για να μην παρεμποδίζουντου Αγησίλαου. Το αναφέρει ο ίδιος. Το επιβεβαιώνουν έμμε­ τις κινήσεις του Αθηναδη. αυξανοντας τις υποχρεώσεις του.σα. στις δικές τους αναφορές. ο Αθηναδης και ο Φίλων. Σημει­ Ανδρόγυνο χωρίς παιδια είναι παντα πιο δεμένο συναισθημα­ώθηκε καποιος μικρός δισταγμός στην εντολή για την εκτέλεσή τικα. Δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε τον Αθηναδη γι” αυτό.του Εφιαλτη. Μια μικρή χρονική υστέρηση. Δεν κινδύνευσεη Ακολουθούσε εντολές. Ζούσε απομονωμένος και μακρια απόφυσικα. η επιτυχία της αποστολής εξαιτίας αυτού του δισταγ­ την πόλη. Αναμενόμενο ήταν. λοιπόν, να εμπλακεί συναισθη­μού. Οι Αθηναδης και Φίλων αναφέρουν την καθυστέρηση. αλ­ ματικα με την ξένη γυναίκα. ξεφεύγοντας από τα όρια της λο­λα τονίζουν ότι οφειλόταν στην προσμονή για καλύτερη θέαση γικής. Ούτε τη Φοίβη μπορούμε να κατηγορήσουμε για τη συμ­του στόχου. Για τη διασφαλιση της βολής. Ο Αγησίλαος επεξη­ περιφορα της απέναντι στον Εφιαλτη. Δεν τον ξέχασε. Δεν τονγεί τη συμπεριφορα του με γνώμονα την απροθυμία του να πρόδωσε. Τί έπρεπε να κανει; Μήπως το αντίθετο; Θα τηνδιαταξει την εκτέλεση αόπλου αντιπαλου. Είχε εκφρασει αυ­ εκτίμούσαμε περβσσότεθο τότε 3 Δεν υπαρχει­ καμια κατηγορίατήν την απροθυμία όταν του ανατέθηκε η αποστολή. Δεν είναι εναντίον του ζεύγους. ίΕπαινο αξίζουν. 'Οχι ψόγο. Η πρότασήαπροθυμία ατιμωτική. Τποκρύπτεται ήθος πίσω από μια τέ­ μου γι” αυτούς θα είναι αναλογη. Αυτονόητο είναι. βέβαια. ότιτοια αντίληψη. Δεν είναι ο μόνος. αλλωστε. που την υιοθετεί. μετα από λίγο καποιος οπλίτης από τον λόχο του Αθηναδη θαΔυσμενείς συνέπειες δεν υπήρξαν. αρα ζητώ να μην αξιόλογη­ ζητήσει να συνευρεθεί με τη Φοίβη. Η αίσθηση της αποκλειστι­θεί αρνητικα η συγκεκριμένη συμπεριφορα του. κότητας. η απομονωτική αίσθηση του Αθηναδη για τη γυναίκα

»Για τον Αρίστωναγ όλες οι αναφορες είναι θε­ειχες Την του,πρέπει να εξαλειφθεί,για να μην επηρεαστούν οι υπόλοι­αποστολη που του ανατέθηκε)­εην εφερε σε πέρας με ιδιαίτερη ποι. Ο Αθηναδης θα αποκτήσει και παλι κοινωνική συνείδηση,επιτυχία. Οι υποδείξεις του ήταν όλες ορθές. Αυτό αναφέρει ο γιατί αλλιώς δεν θα μπορέσει να σταθεί στη Σπαρτη. Η ΦοίβηΑγησίλαος. /Εγιναν σχεδόν όλες αποδεκτές. Οι υπόλοιποι έξι θα κατανοήσει ότι είναι πια μέλος αδελφότητας. όχι σύζυγοςοπλίτες εκτέλεσαν τις εντολές με επαρκεια. Εξαίρω την έγκαι­ μεμθνωμένθμ αγμότη στη Μαλίδα.ρη και εύστοχη βολή του Διηνέκη. Δεν υπαρχουν λαθη και πα­ ››Γ ια τον Αγησίλαο, προτείνω την προαγωγή σε λοχαγό.ραλείψεις στη συμπεριφορα των έξι οπλιτών. Πρέπει να τους Πολέμησε στις Πλαταιές επαξια. |Ελαβε μέρος σε τρεις απο­αποδοθούν οι ανάλογες τιμες στολές της ίκρυπτείας' με απόλυτη επιτυχία. ίΕχει την εμπει­

304 305

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΔΟΣΤΟΤΕΦΠΑΛΤΗ

ρία, την ικανότητα και τη σωφροσύνη που απαιτούνται για να πόλεμο με τη Σπάρτη. Επίσης. οι ξένοι πρέσβεις που βρίσκον­διοικήσει τον Πιτανάτη λόχο. ται τώρα στη Σπάρτη, θα πληροφορηθούν μόνο για την από­

»Για τον Αρίστωνα, προτείνω την προαγωγή σε ενωμοτάρ­ δοση τιμών στον Αθηνάδη. Η επανεγκατάσταση του Αθηνάδηχη. Είναι ίσως μια ενέργεια που έπρεπε να έχει ήδη γίνει. στη Σπάρτη δεν θα γίνει γνωστή. Ο Αθηνάδης θα εισπράξει την

»Ο Αθηνάδης πιστεύω ότι πρέπει να εξομοιωθεί μ' εμάς και επικήρυξη για την εκτέλεση τού Εφιάλτη. Τα χρήματα θα κα­να του αποδοθεί το μερίδιο που του αναλογεί από τον κλήρο τατεθούν, φυσικά. στο δημόσιο ταμείο. Όταν επιστρέψει στητου πατέρα του. Αυτή ήταν η υπόσχεση που του δόθηκε πριν Μαλίδα, θα διαδώσει ότι αναχωρεί για μόνιμη εγκατάστασηδέκα χρόνια. Θα ζήσει στη Σπάρτη με τη Φοίβη. Είναι ευπρόσ­ στην Αθήνα. Τα ίχνη του θα χαθούν. Τέλος, αυτονόητο είναι ότιδεκτοι. το μερίδιο της πόλης από τον θησαυρό που βρέθηκε στο Καλλί­

»Ο Διηνέκης είναι μικρός ακόμη. Θα παραμείνει ςμόθακαςἔ δρομο θα δωρηθεί στο Μαντείο των Δελφών. Για δύο λόγους.Προτείνω να ίεξομοιωθεΰ αμέσως μετά την επόμενη αποστολή Πρώτα απ” όλα λόγω των χρησμών. Χωρίς αυτούς δεν είναι κα­ή μάχη. Αν, βέβαια. έχει την ίδια ή καλύτερη απόδοση. θόλου βέβαιο ότι θα είχαμε πετύχει τον στόχο μας. Ύστερα,τα

»Οι εννέα άνδρες θα στεφανωθούν ενώπιον ολόκληρου του χρήματα αυτά είναι μιασμένα. Το αίμα των οπλιτών μας χύθη­στρατεύματος. Στο πεδίο ασκήσεων. Η στεφάνωσή τους θα γί­ κε εξαιτίας τους. Η πόλη δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει».νει από εμένα. Διπλή μερίδα συσσιτίου σε όλους επί έναν μήνα. Το θέμα που αφορούσε τον Εφιάλτη, είχε τελειώσει. Νόμι­Αυτή είναι η πρότασή μου. Τί αποφασίζετε ;» σα πως έπρεπε να αποχωρήσω. Σηκώθηκα από τη θέση μου και

Ομόφωνη φωνή επιδοκιμασίας κάλυψε την ερώτησή του. έμεινα ακίνητος. Ο Πλείσταρχος μου έκανε νόημα να καθίσω.Δεν υπήρχε καμία αντίρρηση. ”Δεσμεύεσαι από το απόρρητο, μου είπε μόνο. Τον λόγο πήρε ο

«Εννοείται» συνέχισε ο Πλείσταρχος «ότι τα ζευγάρια της Δάμις. Ήταν πολέμαρχος της τρίτης ςμόραςί για πολλά χρόνια.”κρυπτείας' που θα αναχωρήσουν για αποστολές από σήμερα Ο πιο νέος γερουσιαστής. Εισηγήθηκε ένα θέμα που τότε μεκαι μετά, θα διαδώσουν πως η πόλη τίμησε μόνο τον Αθηνάδη. παραξένεψε. Τα επόμενα χρόνια κατάλαβα.Μόνον αυτός θα πιστωθεί με την εκτέλεση του Εφιάλτη. Ουδε­ «Η Αθήνα δυναμώνει μέρα με τη μέρα» είπε ο Δάμις. «Δυ­μία αναφορά θα γίνει στη συμμετοχή του ίστοιχείουἔ Η φήμη ναμώνει οικονομικά με το θαλάσσιο εμπόριο. Η οικονομική τηςπου διέσπειρε ο Αγησίλαος. μέσω των μισθοφόρων, θα παρα­ μεγέθυνση, αργά ή γρήγορα. θα μετουσιωθεί σε στρατιωτικήμείνει φήμη αιωρούμενη. Βέβαια , στη Δρυμαία και στη Φωκίδα μεγέθυνση. Η Αθήνα θα μας απασχολήσει στο μέλλον πολύ πε­γενικότερα, θα αντιληφθούν την ανάκληση των οπλιτών μας. ρισσότερο απ” όσο μας απασχόλησε το Αργος στο παρελθόν.Δεν μας ενοχλεί αυτό. Αν γίνουν κάποιες συζητήσεις στην πε­ Δεν με εντυπωσιάζει η στρατιωτική της ισχύς. ωστόσο. Ούτε η

ριοχή, μερικοί θα συσχετίσουν το γεγονός της αποχώρησης μας σημερινή ούτε η μελλοντική. Κάτι άλλο είναι περισσότερομε τον θάνατο του Εφιάλτη. Η εξέλιξη αυτή είναι επιθυμητή. αξιοπρόσεκτο. Ο τρόπος ζωής των Αθηναίων. Αυτόν τον τρόποΘα στείλουμε πρεσβεία στη Φωκίδα, γνωστοποιώντας την ζωής πρέπει να αναλύσουμε. Μερικές συνήθειες και πρακτικέςαποχώρηση του 'στοιχείου® από τη Δρυμαία. Ταυτόχρονα θα τους είναι περίεργες και ακατανόητες. Για παράδειγμα, είδαπροειδοποιήσουμε τους Φωκείς ότι ενδεχόμενη επίθεσή τους στην Αθήνα άνδρες γενειοφόρους. άνδρες μυώδεις και νευρώ­κατά των Δωριέων της περιοχής εξακολουθεί να συνεπάγεται δεις,να κλαίνε για την αγάπη μιας γυναίκας. Ναι. Μην γελάτε.

306 307

.ι.Δ. ΜΠΑΑΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

Δεν είναι αστείο. Με τα μάτια μου το είδα. Αλλιώς δεν θα το στατικά κι αν του περιγράψει κανείς την πράξη της σονεύρε·πίστευα ούτε εγώ. Πώς θα αντιδράσουν αυτοί οι άνδρες όταν σης,τί σχέση μπορεί να έχει αυτή η περιγραφή με τη συνεύρεσηαντιμετωπίσουν τη δική μας φάλαγγα σε ανοιχτό εδαφος ;Δυο­ την ίδια ; Καμία, θα παραδεχθείτε. Αντίστοιχη είναι και η συνά­τρεις απ' αυτούς να δειλιάσουν,ο σχηματισμός τους θα καταρ­ φεια ανάμεσα στο θέατρο και τη ζωή. Η ζωή είναι αξιοπρόσε­ρεύσει. Είναι ελάχιστοι βέβαια οι Αθηναίοι με μια τέτοια νοο­ κτη, όχι η αναπαράστασή της. Η αναπαράσταση αξίζει μόνοτροπία, αλλά η πόλη αυτή τούς ανέχεται χωρίς να τους απο­ για την τέρψη των παιδιών, όχι των ενηλίκων. Πιστεύουν, επί­βάλλει, όπως θα είχε γίνει αμέσως στη δική μας πόλη. Μπορεί­ σης, οι Αθηναίοι ότι μπορούν να πλησιάσουν ο ένας τον άλλον,τε να φανταστείτε κάποιο αντίστοιχο φαινόμενο στη Σπάρτη; μπορούν να επικοινωνήσουν, με τον ίδιο απλοικό τρόπο. Μι­Ποια Σπαρτιάτισσα θα το δεχόταν ;>› λώντας, δηλαδή. Χωρίς προηγούμενη βιωματική επαφή. Χωρίς

«Οι Αθηναίοι» συνέχισε ο Δάμις «συγκεντρώνονται σε συμ­ ταύτιση ψυχών. ίΕχουν μανία με τα λόγια, αντίθετα μ“ εμάς. Γι”πόσια, κάθονται στα ανάκλιντρα και συζητούν, ώρες ολόκλη­ αυτό σάς ερωτώ: είναι αυτοί οι άνθρωποι επικίνδυνοι; Μπο­ρες,για ό ,τι πιο ασήμαντο , αλλά και ό πι πιο σημαντικό ,μπορεί ρούν να μας νικήσουν ; Εμείς ακολουθούμε άλλον δρόμο, όπωςνα βάλει ο νους του ανθρώπου. Πρώτα και πάνω απ” όλα, ξέρετε. Δύσβατο. Κι εμείς την αλήθεια αναζητούμε. Την αλή­όμως, τολμούν και μιλάνε για την αλήθεια. Προσπαθούν να θεια την υπέρτατη. Αυτήν που αποκαλούμε “Δίας ο ύψιστοςἔπροσδιορίσουν την αλήθεια συζητώντας, όσο απίστευτο κι αν Αλλά δεν την αναζητούμε συζητώντας. Την αναζητούμε πολε­σας φαίνεται. Αναπτύσσουν επιχειρηματολογία και ανταλ­ μώντας. Όχι μόνο στη μάχη. Πολεμώντας στη ζωή. Δεν ζούμελάσσουν απόψεις για ένα τέτοιο θέμα, μέχρι τα ξημερώματα. σαν πολεμιστές. Είμαστε πολεμιστές. Κάθε μέρα. Η πορείαΠροσεγγίζεται,όμως, με τα λόγια η αλήθεια ; Προσεγγίζεται με μας στη ζωή δεν είναι γραμμένη με μελάνι. Είναι γραμμένη μετον διάλογο; Μπορεί η συζήτηση δύο θνητών να οδηγήσει στην αίμα. Δεν ζούμε διασκεδάζοντας. Διασκεδάζουμε ζώντας.αποκάλυψη ή τον προσδιορισμό της ουσίας των όντων; Στον ίΕχει μεγάλη διαφορά».θεό τον ίδιο ; Στο όντως ον ; Τί άλλο είναι οι θεοί παρά ονομα­ «Η εκτίμησή μου είναι» είπε ο Δάμις «ότι πρέπει να έχουμετοδοτημένες φυσικές δυνάμεις;Προσεγγίζονται με τα λόγια οι το βλέμμα στραμμένο στην Αθήνα συνεχώς. Να παρακολου­δυνάμεις αυτές; Δεν είναι παιδαριώδες; Χωρίς βίωμα, χωρίς θούμε. Αλλά χωρίς φόβο. Δεν μπορούν να μας νικήσουν ούτεεμπειρία,χωρίς προσωπικό κόπο και πόνο,πώς θα πλησιάσεις στην ξηρά ούτε στη θάλασσα, παρά την έμφαση που δίνουντη φύση των όντων; κι όμως. Αυτόν τον δρόμο ακολουθούν οι στον θαλάσσιο αγώνα. Δεν θα τους υποτιμήσουμε,όμως. Εκεί­Αθηναίοι. ίΕχουν μεγιστοποιήσει τη σημασία του θεάτρου και νοι μας υποτιμούν. Όχι στρατιωτικά. Μας υποτιμούν κοινωνι­της φιλοσοφίας. Τί είναι, όμως, αυτά; Λόγια είναι και τίποτ” κά. Δεν γνωρίζουν ότι η στρατιωτική ισχύς απορρέει από τονάλλο. Λέξεις γραμμένες ή λέξεις ειπωμένες, αλλά όχι μόνο για τρόπο ζωής μας και είναι συναρτημένη μ' αυτόν. Όταν η συζή­την πρόσκαιρη τέρψη της ψυχής.Αυτό θα το καταλάβαινα.Αυ­ τησή τους φθάσει σ' εμάς, γελάνε ειρωνικά. Μας θεωρούντοί όμως δεν αρκούνται στην τέρψη. Πιστεύουν ειλικρινά ότι απαίδευτους. Σ” αυτό έχουν δίκιο. Η δική μας παιδεία δεν συγ­μπορούν να πλησιάσουν τους θεούς με έναν τρόπο τόσο εύκο­ κρίνεται με τη δική τους. Εμείς απορρίπτουμε κάθε γνώση μηλο και αδάπανο. Συζητώντας και γράφοντας. Φανταστείτε ένα αναγκαία. Αυτοί επιδιώκουν την απόκτηση τέτοιων γνώσεων.αγόρι που δεν έχει συνευρεθεί ποτέ με γυναίκα. Όσο παρα­ Είναι λάτρεις του περιττού. Λάτρεις των απολαύσεων,επίσης.

308 309

ΠΔ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ Το ΤεΑοΣ τοι· ΒΦΙΑΛΤΗ

Διονυσιακοί. Η έλξη του κόσμου των θνητών είναι ακατανίκητη Εμείς γνωρίζουμε όα μας λυπούνταν Ξέρουμε και τον λόγο,νι) οιοτοοἐ­ Νομιζοον οτι έμέιἐ έιμοιοτέ οτέοημένοι­ Μοιἐ Μ­ Εκείνοι ούτε γνωρίζουν ότι εμείς τους λυπόμαστε αντίστοιχα,τιοοντοιι Ύιη οιοτο· Δέν ξέοοον› βέβοιιοι¬ οτι κι έμέιἔ τοοἔ λοπο“ ούτε μπορούν να αντιληφθούν το γιατί. Είναι εφησυχασμένοι.μοιοτέ Υιοι τη οιχη τοοἐ τοοφηλη χοιι μοιλθοοιη ζωη· Πέονοον τιἐἱ Θα τους αφήσουμε έτσι. Δεν μπορούν να μας κατανοήσουν.ώοέἐ τοοἐ μιλώντοιἑ Υιοι το οικοιιο ¬ την ηθικη 7 τη λονιιιη 7 τοι μοι­ Άρα, δεν μπορούν να μας νικήσουν. Νομίζουν ότι έχουμε αδυ­θημοιτιχοι η την οιοτοονομιοι­ /Εχει ένοιοιφέοον αλλά οέν έχέι ναμίες ακριβώς στα σημεία όπου εμείς υπερτερούμε. Οιστερή­έντοιοη­ Υττοιοχέι τιοιθοἔ ψοχηἔιοττοιοχέι οιοινοητιλιο τιοιθοἔι οιλ“ σεις δεν είναι η αδυναμία μας. Είναι η δύναμή μας όλη. Βέ­λοι το οώμοι μένέι οιμέτοχο­ Δέν οτιοιοχέι τιονοἑ­ Οοτέ οοονη· βαια,για να είμαι ακριβοδίκαιος,πρέπει να τονίσω ότι οιΑθη­Ποιθοἐ Χωοιἔ οοονηι ομωἔι έινοιι φωτιοι Χωοιἔ φλονοι­ Ο ττονοἔ ναίοι τραγωδοί, φιλόσοφοι και καλλιτέχνες παίρνουν τα όπλα.έξοοίνιζέι τη οκέψη¬ ο ιτονοἔ έλέοθέοώνέι την ψοχηε ο τιονοἐ Πολεμανε. Τους αξίζει σεβασμός γι' αυτό. Δεν μπορούν,όμως,οοηνέι στην έἔοιοοη· Αοονοιτον νοι το λιοιτοιλοιβοον­ Ετιιμένοον να μας προκαλέσουν φόβο. Είναι έμποροι και ποιητές τον χει­μονοτονοι οτι έμέιἔ οτέοοομοιοτέ τιἔ οιτιολοιοοέιἔ τηἔ ζωηἔι ένώ μώνα, πολεμιστές το καλοκαίρι. Σε διαλογική συζήτηση μπο­εκείνοι καλοπερνόινε. Στερείται, όμως, κανείς αυτό που απε­ ρούν να μας νγχήσΟυν_ Στη μάχηαόχιαΧθοινέτοιιἑ Στέοέιοοιι το οινέοωτο χοοιοιι οτοιν η ττοοοτιτιιιη τηἐ Μόλις τελείωσε ο Δόιμις, πήρε τον λόγο ο Αρχίδαμος. Ο νεό­μέθηἔ οέ οιηοιοιζέι ἔ Στέοέιοοιι τοι Χοημοιτοι η τη μοιχέιοιι οταν ο τερος από τους δύο βασιλείς. Δεν διαφώνησε. Είπε, όμως, ότιτιλοοτοἔ οέ οιττωθέι κοιι η οιοιιοτιη λοιννέιοι οι οιφηνέι οιοιοιφοοοἑ τα λόγια του Δαμιδος αποτελούσαν τη μισή αλήθεια μόνο. Συμ­Στερήσεις λένε. Ποιες στερήσεις ; Στερείσαι αυτό που δεν ορέ­ πλήρωσε:Υέοοιι Ξ Αοτοι ττοο οέν οτέοοοντοιιι τι πέτοχοιινοονἑ Μολιἑ ικα” «Η Αθήνα δεν έχει,ουσιαστικόι,κεντρική διοίκηση. Βασιλικήνοτιοιηοοον μιοι οινοινκηι οτη θέση τηἔ έμφοινιζοντοιι οιλλέἐ χοιι εξουσία δεν υπαρχει. Ούτε Γερουσία. Οι όιρχοντές τους εκλέγον­οιλλέἔ­ Λέονοιιοι Ύοοοι έινοιι οι οινθοώττινέἔ οινοιγχέἐ­ Μονον ο ται ή κληρώνονται σε ετήσια βαση. Οι διαφωνίες των πολιτικώνοοομοἐ τοο Ηοοοιλη λοτοώνέι οιτι, οιοτέἔ· Ότιοιοἐ έττιοιώιιέι την τους είναι διαρκείς, όπως και οι εζοστρακισμοί. Χωρίς σταθερήέοτοχιοι ικοινοτιοιώντοιἑ τιἔ οινοιγιιέἔ τοοι τιέτοχοιινέι μονον τον κεντρική εξουσία είναι αδύνατον να έχουν μακροπρόθεσμη πο­πολλαπλασιασμό τους. Τίποτ” αλλο. Πρόκειται για ματαιοπο­ λῃ­ιχἠ_ Δεν μπορούν να χαράξουν την πορεία της πόλης τους σενιοι­ Ποοοιτοιθηοοι νοι τοι έξηνηοω οιοτοι οέ Αθηνοιιοοἐ φιλοοἔ τιἔ βόιθος χρόνου, όπως κάνουμε εμείς. Είναι αυτό μειονέκτημα;οοο φοοέἔ τιοο έμέινοι οτην Αθηνοι­ Ήτοιν οοιν νοι μιλοοοοι οιλλη Αναμφίβολα, ναι. Δεν απουσιάζει, όμως, μόνον η κεντρική διοί­Υλώοοοι­ Ἀιτοονοιν ττοοοένιτιλιοι ιιοιι μέτοι Υέλοοοοιν οοΥλιοιτοιβοι_ κηση . Αντίστοιχα ελλείπει ένα σαφές και παγιο πολιτικοκοινω­τιιτοι­ Αττοιντοοοοιν μέ οηχτιχοι η Χοοοιιοι οχολιοιι ένοέιἔη τοοινη νικό δόγμα, όπως αυτό που χαρακτηρίζει τη δική μας πόλη. Εί­πως δεν μπορούσαν καν να αντιληφθούν τί τους έλεγα. “Γιατί ναγ αυτό μαονέκτημα ; Νομίζωγ όχν Για τη δική τους πόλη, δεννοι οτέοέιοοιιι οιν μττοοέιἔ νοι κοιλοττέονοιἔ Ϊ έλένοιν μονοτονοι­ (Τι είναι. Αυτή, ακριβώς, η απουσία δόγματος δίνει στην πόλη τηςνόημα έχει ;' Οι περισσότεροι απ” αυτούς στέκονται ανυποψία­ Αθήνας μια αίσθηση ελευθερίας· Η ηθεχημένη απουσία δόγμα­οτοι μτιοοοτοι οτο μοοτικο τηἔ ζιοηἔ­ Στον οοομο Υιοι τη Ύνώοη, τος είναι δόγμα, και μαλιστα δόγμα αποτελεσματικό. Ετσιβοιοιζοον μέ βημοι ὀοημέιωτονί­ έχουν μαθει αυτοί να ζουν. Η πόλη τους είναι πολύ πιο ελεύθε­

»Δέν ιτοέιτέι νοι μοιἔ ένοχλέι οιοτη η οτοιοη των Αθηνοιιων­ ρη απ' τη δική μας. Συγκεντρώνονται σ' αυτήν ανθρωποι από

310 311

ΠΔ.ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟΤΕΛΟΣΤΟΤΕΕΠΑΛΤΗ

όλη την Ελλάδα. Συγκεντρώνονται για κάθε σκοπό. Ιἰαλλι­ Εξαιτίας της Αθήνας. Οποιαδήποτε αντίσταση στα πολιτιστικάτέχνες, τεχνίτες, έμποροι, διανοούμενοι. Υπάρχει αναγκαστικά επιτεύγματα της Αθήνας είναι αδύνατη. Ακόμα κι αν κάποιοςμια συνεχής ξύμωοη, τόσο στην πολιτική όσο και στις τέχνες ή την κατέστρεφε ολόκληρη, αν εκθεμελίωνε τους ναούς σης, αντα γράμματα. Μια ζύμωση ελευθερίας. Οι Αθηναίοι πολιτι­ εξόντωνε τους φιλοσόφους, τους ποιητές, τους αρχιτέκτονεςκοί έχουν, βέβαια, βραχυπρόθεσμη θέαοη των πραγμάτων. . και τους γλύπτες της,το πνεύμα της πόλης δεν θα μπορούσε ναΜπορούν, όμως, να λαμβάνουν αποφάσεις ανεπηρέαστοι από το σιγήσει. Είναι πολύ αργά. Δεν γίνεται πια. Δεν αποσιωπά­οποιαδήποτε προκατάληψη. Δεν απεχθάνονται, για παράδειγ­ ” ται ο πολιτισμός της Αθήνας. Στον τομέα αυτόν,τον πολιτιστι­μα,το εμπόριο, όπως εμείς. Η πόλη τους πλουτίζει εξαιτίας του κό, κάθε δισταγμός είναι περιττός. Πρέπει να αναγνωρίσουμεεμπορίου. Είναι μια πόλη ανοιχτή. Μια πόλη ανεκτική. Αντίθε­ ανεπιφύλακτα την πρωτοκαθεδρία των Αθηναίων. Είτε μαςτα μ“ εμάς , όταν ο νόμος τους παρεμποδίζει,τον αλλάξουν. Χω­ αρέσει ο τρόπος ζωής τους, είτε όχι.ρίς κεντρικό σχεδιασμό και χωρίς ενδοιασμό. Με αποφάσεις ››Άλλωστε, σκοπός της Σπάρτης δεν είναι η καταστροφήτης στιγμής.Χωρίς έρευνατης προοπτικής.Είναι έτσι δομημένη των άλλων ελληνικών πόλεων. Ούτε μπορούμε, ούτε έχουμεη κοινωνία τους, ώστε η ανάπτυξη της οικονομίας, όπως και η τέτοια πρόθεση. Σκοπός μας είναι η ποδηγέτησή τους. Πρώταπρόοδος στις τέχνες ή τα γράμματα, έρχονται αναπόφευκτα. Η απ” όλα για τη δική μας ασφάλεια. Μετά, για τον αγώνα εναν­οικονομική ανάπτυξη, ωστόσο, δεν με απασχολεί. Όση στρα­ τίον των βαρβάρων,που στη δική μας ασφάλεια και πάλι απο­τιωτική δύναμη κι αν τους προσδώσει,η δική μας πόλη δεν πρό­ σκοπεί. Αρα, η Αθήνα πρέπει να διαφυλαχθεί. Ακόμα κι ανκειται να απειληθεί ουσιαστικά. Όσο οι νέοι τους εκπαιδεύον­ χρειαστεί να πολεμήσουμε κάποτε εναντίον αυτής της πόλης,ται στρατιωτικά λιγότερο από τους δικούς μας, όσο η κοινωνία πρέπει να διατηρούμε στη σκέψη μας ότι ο πραγματικόςτους είναι πιο χαλαρή από τη δική μας, η πόλη αυτή δεν θα εί­ εχθρός δεν είναι η Αθήνα, αλλά οι βάρβαροι. Ο Ασιατικός δε­ναι επικίνδυνη. Αυτό που με απασχολεί, αντίθετα, είναι η ανά­ σποτισμός,η απολυταρχία και ο πρωτογονισμός είναι οι πραγ­πτυξη των τεχνών και των γραμμάτων. Συμφωνώ, ασφαλώς, ματικοί εχθροί μας. Γι, αυτό,σκόπιμο είναι να στραφεί τώρα ηότι η προσέγγιση της αλήθειας με τέτοιες τρυφηλές μεθόδους προσοχή μας στην Αθήνα, να την παρακολουθούμε στενά, ναδεν είναι εφικτή. Δεν πρέπει, όμως, να παραβλέψουμε ότι ο είμαστε ενήμεροι για κάθε κίνηση των Αθηναίων, αλλά ταυτό­πραγματικός εχθρός για τη Σπάρτη δεν είναι οι άλλες ελληνι­ χρονα να μην χάνουμε από το οπτικό πεδίο μας τους πραγμα­κές πόλεις. Ο πραγματικός εχθρός είναι οι βάρβαροι. Δεν κιν­ τικούς αντιπάλους μας.δυνεύουμε από τους άλλους Ελληνες. Κινδυνεύουμε από τους ››Προτείνω, λοιπόν, να διπλασιαστούν οι αποστολές τηςΠέρσες. Αυτοί είναι ο εχθρός. Στον αγώνα αυτόν, κατά των ίκρυπτείας” στην Αθήνα και να μειωθούν, αντίστοιχα, οι απο­βαρβάρων, η Αθήνα είναι πολύτιμος σύμμαχος. Όχι σύμμαχος στολές αυτές στο Αργος και την Κόρινθο. Προσέξτε, όμως. Οιστρατιωτικός μόνο. Κάτι παραπάνω. Στα γράμματα και τις αποστολές στην Αθήνα πρέπει να είναι μικρής διάρκειας. Κα­τέχνες η Αθήνα είναι η ασπίδα της Ελλάδας. Και το δόρυ της. νένας άνδρας δεν θα πηγαίνει εκεί δεύτερη φορά. Ούτε θα °εμ­Δεν πρέπει να το αγνοούμε αυτό. Ακόμα κι αν οι βάρβαροι κα­ φυτεύσουμε' οπλίτες μας στην Αθήνα, όπως κάναμε με τοντάφερναν κάποτε να υποδουλώσουν την Ελλάδα ολόκληρη, Αθηνάδη στη Μαλίδα. Ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Η Αθήνα δενπολύ σύντομα θα έχαναν τη γλώσσα και τη θρησκεία τους. μπορεί μεν να μας νικήσει, όσο διατηρούμε τον ίδιο τρόπο ζω­

31Ζ 313

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣγ

ής, μπορεί όμως με το παράδειγμά της να διαφοροποιήσει τον θα .Μ

τρόπο ζωής μας και να μας νικήσει αμέσως μετα. Χρειαζεται, θα Α

βέβαια,χρόνος πολύς για να γίνει κατι τέτοιο. Αν όμως ο σπό­ # ς ς.ρος πέσει στη γη, δύσκολα θα μπορέσουμε πια να αποτρέψου­ ι Μ] ψ °* .ι

με την αλλοίωση της φυσιογνωμίας που έχει σημερα η πόλη ί? δέ

μας. Πόσοι μπορούν ν" αντέξουν για μακρό διαστημα την κοι­ Υ. .Σ Α 1”

νωνική πραγματικότητα της Αθήνας,χωρίς να χασουν την ψυχή Α Ζ . . ί ^ῖ ιτους; Περικαλλείς ναοί, καλλιεπείς ποιητές, βαθύνοες φιλόσο­φοι, εμπόριο, πλούτος, θέατρο, διασκέδαση, ελευθερία. Μια .

τελείως διαφορετική πραγματικότητα. Αν συγχρωτιστούμε με · τι Α ι . Ϊ.°ίῖί§ίἶ×την Αθηνα. θα κλεισουν αραγε τα δικα της θεατρα η θα ανοι­ ­ . Ό

ξουν θέατρα στη Σπαρτη; Είμαστε ανίκητοι, επειδή είμαστε Μ; ε

μοναδικοί. Στον τρόπο ζωής. Αν αλλοιωθούμε, αν ο ήχος των η Α ζ Σ

χρυσών νομισματων ακουστεί στη Σπαρτη,η πόλη θα μετατρα­ Ν θα ε Μ.

ικ

πεί σ° ένα μικρό κι ασήμαντο βασίλειο της Πελοποννήσου. Εχω ΑΣ

απόλυτη εμπιστοσύνη στους οπλίτες μας. Εκπαιδεύονται και Α Α ί

ζουν πέρα από τα όρια. Πέρα από τα όρια της ψυχικής και σω“Σ

.

ματικής αντοχής του ανθρώπου. Γι" αυτό, καλό θα είναι να μην ψω,.,.,¿ι¬›<τ°” ὰ

τους υποβαλουμε σε μιαν ακόμα δοκιμασία. Η σύγκριση με ι . Μα .

τον αθηναίκό τρόπο ζωής θα τους αφήσει αδιαφορους. Είναιβέβαιο αυτό. Αλλα είναι βέβαιο για όλους; Είναι βέβαιο για Ἡ%παντα; ίΕνας να υποκύψει, μπορεί να μολύνει τους υπόλοι­ ·

πους. Οι ίΕφοροι πρέπει να έχουν τα ματια και τ" αυτια τους × ἐς Μ¿¿ηἑ°ϋτανοιχτα για αυτόν τον 'ένανζ αυτόν που θα κανει την αρχή. Μ ¬

θ θα

”Εγκαιρος εντοπισμός και αμεση εζορία, είναι η μόνη λύση. Ο ι =; Σ Α

σπόρος της διαφθορας δεν πρέπει να πέσει στο έδαφος της ί

Λακεδαίμονος. Ϊ Α · ” η Χ

››Επανέρχομαι στην πρότασή μου για τις αποστολές της ξ ἕ θ ;

εκρυπτείας" στην Αθήνα, αφού νομίζω ότι μίλησα περισσότερο ι

Ζκι

ξ·

Ἡ.

ι.

γἰ.ζΉ

. . .'κἔ1ε.;:·ἔὐ#?"”ε Ψ `

.ι­»±¬» ~; ι

απ' όσο χρειαζεται , για να καταλαβετε τί θέλω να πω. Τί απο­ΜΜ × .

φασίἔετε ί»Ατ .| | | ι ιέἄ. ­ιετ :Θ±.ε·ε±±»#ἱ±5\ ; ±.­ ωκἰἐΣυμφώνησαν ομόφωνα. Ανησυχοι και προβληματισμενοι. με Α

7

314

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΒΦΙΑΛΤΗ

ίχα μιλήσει απλά. Όπως μιλούσαμε πάντα. Χωρίς λε­Ε κτικά στολίδια. Αν μιλούσα διαφορετικά, άλλωστε, δενθα με πρόσεχαν. Δεν ήταν συνηθισμένοι σε άλλον τρόπο ομι­λίας. Γι” αυτό παρέλειψα τα επουσιώδη. Η διήγηοή μου ήταναναγκαστικά επίπεδη. Χωρίς εμβαθύνσεις χαρακτήρων. χω­ρίς αναλύσεις συναισθημάτων, χωρίς άσκοπες διανοητικέςπεριπλανήσεις. Μακριά από μένα, άλλωστε, η κατηγορία ότιθα επιχειρούσα ποτέ να μιλήσω στους εφήβους με ύφος περί­τεχνο. Αθηναίος αξιωματικός θα το έκανε αυτό, Σπαρτιάτηςόχι. Άλλωστε, σε ποιους χαρακτήρες να εμβαθύνω; Ήξερανπολύ καλά τους συμπολεμιστές τους. Για ποιον λόγο η ανά­λυση ; Τη νοοτροπία του Αθηνάδη, επίσής,την αντιλαμβάνον­ταν πολύ εύκολα. Δεν χρειαζόταν ιδιαίτερη δική μου συν­δρομή. Αντίθετα,για τη Φοίβη αγνοούσαν τα πάντα. Ήξερανλίγα για τις γυναίκες και πολύ λιγότερα για τις ξένες γυναί­κες. Ήτσι, γι" αυτήν ήμουν πιο περιγραφικός. Στο μέτρο τουαναγκαίου.

Είχα μιλήσει. όμως, διεξοδικά. Μεταξύ μας, άλλωστε, μι­λούσαμε όσο απαιτούσαν οι περιστάσεις, ενώ με τους ξένουςπεριοριζόμασταν στα απολύτως αναγκαία. Είχα μιλήσει διε­ξοδικά για δύο λόγους. Πρώτα απ” όλα απείχαμε αρκετά απότα γεγονότα που περιέγραψα. Είχαν περάσει τριάντα οκτώχρόνια ακριβώς. Τα ήθη και τα έθιμά μας είχαν αλλάξει ελάχι­στα. Ἑἰαθόλου θα μπορούσα να πω. Οι στρατιωτικές τακτικέςκαι τεχνικές, επίσης. Πίστευα, ωστόσο, ότι το σπέρμα της αλ­

«...ο αληθινός φιλος της μάθησης ειναι πλασμένος να αγωνιίζε­ λαγής ήταν ήδη ενεργοποιημένο. Ο φόβος του Αρχίδαμου, βέ­Ξ­ίἐχμε Οόη ΤἘΙΞ Τη δω|α!·θ7|Υία να φθάσεξπροέ ΤΟ Οκ. και δεν βαια,δεν είχε γίνει πραγματικότητα. Ο αθηναικός τρόπος ζωής

. ματαω α, α πρξχωρεί ίἶαί δεν ελαττοἶνεί την οἔυτητα του δεν είχε επηρεάσει την πόλη. Όχι ακόμη ,τουλάχιστον. Η “αγω­ζηλου του. ουτε παιρνει ο ερωτας του τελος πριν φθάσει σε „ , . ν ν . .επαφή με τη φύση Της καθεμζάἔ χαθαυτό Οντότψας δεν ειχε εκπεσει. Ουτε στο ελαχιστο. Ο τροπος ζωης/ μας

ποιώντας το τμήμα εκείνο της ψυχής του που είναι άξιο για μια ηταν απαραλλαχτος' Ο ηχος του χρυσιου δεν ειχε αχουστεί στητέτοια επαφή»_ Σπάρτη. Παρ” όλα αυτά, θυμόμουν ακόμη τη φράση του Αρχί­

δαμου: “Αν πέσει ο σπόρος στη γη , είναι πια αργάί. Ένιωθα ότιΠλάτων,Πολιτειία,ΣΤ.49ΟΒ ο σπόρος αυτός βρισκόταν ήδη στο χώμα. Δεν τον έβλεπα.

Ητ ΓΝΩΣΗ

316 317

Π_Δ_ ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΪ ΕΦΙΑΛΤΗ

Ήταν Οπθχθόνιος. Αιοθανόμουν, όμως. την καταλοτοτἠ πα­ επικρατούσαν. Μία φιλοπόλεμην μία φιλειρηνική. Ποια θα επι­ρουσία του. Δεν μου αρεσε αυτα κρατούσε; Η Απέλλα θα συνερχόταν σε δυο μέρες. Δεν υπήρχε,

ίΕτσι, στη διήγηοή μου τόνιζα και επαναλαμβανα τα σημεία ωοτοοοι αλλη ετίιλονη­ Είτε τώοαι είτε λίιίο αονοτιτοαι η ακο­εκείνα που νόμιζα πως έπρεπε να προσεχθούν ιδιαίτερα. Ήθε­ φαοη θα ηταν μία: ττολομοο­ Αν η ιτολη αττέφοονε τον πολεμοιλα οι εικοσαχρονοι είρηνες να ακούσουν με καθε λεπτομέρεια οι Αθηναίοι θα Υίνονταν πιο επιθετικοί­ Τη οιοτακτικοτητα μαἔπώς εκπαιδεύονταν, πώς ζούσαν και πώς πολεμούσαν οι θα την Ξκλαμβαναν ωἔ αοοναμία· Η πολη τοοἔ είχε ΥικαντωθείΣπαρτιατες που απείχαν απ” αυτούς δύο γενιές περίπου. οικονομικα και οτοατιωτικα· Δεν Χωοοοοαν πια μέοα οτα Μα­Μπορεί, παλι, να ήμουν απαισιόδοξος. Να υποπτευόμουν αλ­ κοα Τείχη ττοο είχαν χτίσει· Αοφοκτιοοοαν· Η έτταοοη θολωνελαγές που τίποτα δεν προμήνυε την έλευσή τους. Τέσσερις αι­ την κοίοη τοοἔ­ Αφού Χοειαζονταν τείχη για να ίτοοοτατοοθοονώνες περίπου ζούσαμε με τον ίδιο ακριβώς τρύπα Γτατη να αλ­ από εμας. πώς θα μας νικούσαν ; Μόνο με τον στόλο ;Εμείς δενλαξουμε τώρα; είχαμε ποτέ διανοηθεί να οχυρώσουμε τη Σπαρτη, ούτε ποτέ

Υπήρχε. όμως. κι αλλος ένας λόγος για τη λεπτομερειακή κανείς σκεφτόταν την πιθανότητα να διασχίσει τα σύνορα μαςαναφορα μου στα γεγονότα. Δεν με ακουγαν μόνον οι δικοί με ολθοικοἔ οιαθοοτιἔ­ Παοί ολα αοται οι Αθηναίοι οττέίιεναν­μας εικοσαχρονοι. Αναμεσα τους υπήρχαν κι έφηβοι,μια ενω­ ξ Ήτοι είχαν μαθει να ζοον· Αοτοἐ ηταν ο τοοτίοἔ ζωηἐ τοοο­μθῖία Ολόκληρη, από τη Μήλο. Τη μόνη δωρίκή αττοοαα οτο Όπως επεκτείνονταν συνεχώς οι ατομικές αναγκες των πολι­Αιγαίο. Είχαμε αναλαβει, μυστικα. την εκπαίδευσή τους. Εκ­ τών τοοἔι έτοι επεκτείνονταν αντίστοιχα και οι ανακκεἐῖ τηἔπαιδεύονταν ξεχωριστα απ' τους δικούς μας εφήβους, βέβαια. ποληἐ τοοο οολλονικα­ Δεν τοοἐ αοκοοοο η κοοιαοχία οτο Αι­Σε αλλο στρατόπεδο και με αλλες διαδικασίες, σύμφωνα με τις Υαίο­ Δεν τοοἕ αοκοοοε η κοοιαολία οε ολη την οπολοιττη Ελ­δικές τους δυνατότητες. Τοος ρεταχετρτζομοτοτανγομωςγ σχχη­ λαδα. Προσπαθούσαν να επεκταθούν ακόμα περισσότερο κα­ρα. Πολύ σκληρα. Το νησί τους δεν δεχόταν να γίνει μέλος τηςΑθηναικής Συμμαχίας. Η Αθήνα κυριαρχούσε στο Αιγαίο. Κυ­ριαρχούσε και στην υπόλοιπη Ελλαδα. εκτός από την Πελο­

ταλαμβανοντας και αποικίες Πελοποννησίων συμμαχων μας.Ευθεία πρόκληση, δηλαδή. Εμείς δεν τους είχαμε ενοχλήσει.Ξέραμε τις συνέπειες του πολέμου. Αυτή ήταν η δική μας τέχνη

πόννησο φυσικα. Ο πόλεμος ήταν κοντα Ήδη οτ ποέσβεγς της γ αλλωστε. Η τέχνη του πολέμου. Ούτε γλυπτική γνωρίζαμε, ού­Κορίνθου και αλλων συμμαχων μας βρίσκονταν στη Σπαρτη,ζητώντας την κήρυξη πολέμου. Αθηναίοι πρέσβεις ήτανν επί­

τε αρχιτεκτονική , ούτε ποίηση , ούτε φιλοσοφία. Όσο αδύνατονήταν να φανούμε εμείς υπέρτεροι από τους Αθηναίους στις τέ­

σης. στην πόλη. Ζητώντας το αντίθετο. Οι νεαροί Μήλιοι, λοι­ ι Χνεἐ και τα Υοαμμαται αλλο τοοο αοονατον ηταν να οιτεοιολο­πόν, έπρεπε να εκπαιδευθούν αποτελεσματικα. Αν ήθελαν να ,Ν οοον εκείνοι οτον τιολεμο­ Γιατίι λοιτιον› πολο!­ιοἑ 9 Ποιοἔ ο λο”παραμείνει η πατρίδα τους ανΞξαρτ¬ητη_ γος; Ελληνες εναντίον Ελλήνων. κατω απ” το σαρκαστικό

Είχα μιλήσει μόνο για το παρελθόν. Όχι για το μέλλον. Όχι βλέμμα των Περσών. Ήταν παραλογο. Η αλαζονεία των Αθη­για τον πόλεμο που ερχόταν. Η διήγησή μου είχε κρατήσει μια ναίων οοηνοοοο κι αοτοοἔ κι εααἔ και την Ελλαδα ολοκληοηολόκληρη μέρα. Ήταν κρίσιμη μέρα. Οι διαβουλεύσεις στην στον ολεθοο·πόλη συνεχίζονταν. Δεν ήθελα να λαβω μέρος. Προτίμησα την Δεν φοβοιιοον¬ βέβαιαι οτι θα ηττηθοοιιε­ Δεν Υινοταν αοτο­εκπαίδευση των νέων. Ήξερα, αλλωστε, καλα τις τασεις που

318

Ξ!

Δεν αρκούσε, όμως,να κερδίσουμε τον πόλεμο. Αυτό θα το κα­

319

ι

Π.Δ. ΜΠΑΛΤΑΚΟΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ

ταφέρναμε αργα ή γρήγορα. Με απασχολούσε η ειρήνη. Πώς ζε. Ήφθασε δίπλα μας εξαντλημένος και ανέφερε: 'Αδιευκρίνι­θα κερδίζαμε την ειρήνη που θα επακολουθούσε ; Ποια θα ήταν στα ίχνη στους λόφυυςι δυτικά από ΤΟ πεδίο ασχησεωα­ Ο αρ­η ισχύς μας τότε ;Πόσοι ®όμοιοι" θα είχαν απομείνει ; Πόσα χρή­ χων σηκώθηκε. Ἱἰανόνες μαχηςί είπε. Έφυγαν όλοι τρέχοντας.ματα στο δημόσιο ταμείο ; Πόσα ήθη και έθιμα θα αλλοιώνον­ Χαθηκαν με το ξίφος στο χέρι. ε

ταν ; Αυτό με απαοχολούσε.Καμια από τις σκέψεις μου αυτές, ωστόσο, δεν σκότιζε τον ~

νου των εικοσαχρονων που με παρακολουθούσαν. Η διήγησητούς είχε παρασύρει. Είχα περιγραψει τη μαχη στις Πλαταιέςμε καθε δυνατή λεπτομέρεια. Από την οπτική γωνία του οπλί­τη. Όπως την βίωσα εγώ. Όπως θα την βίωναν εκείνοι κλεισμέ­νοι μες στην πανοπλία. πίσω από την ασπίδα, αντικρίζονταςμόνον τις πλατες των μπροστινών τους. Δεν είχαν μπει ποτέστη φαλαγγα. Έπρεπε να μαθουν. Πληροφόρηση πριν το βίω­μα και εμπειρία μέσω του βιώματος. Αυτη θα ηταν η πορείατους. Δεν μπορούσα να κανω κατι περισσότερο γι” αυτούς.Προσπαθησα όσο μπορούσα. Δεν ήμουν καλός στα λόγια. Ποιοςαπό μας ήταν; Με τρόπο λιτό, μέσα από περιγραφές και χα­ρακτηρισμούς, είχα επιδιώξει να προσδιορίσω τον δρόμο. Τονδρόμο του Σπαρτιατη πολεμιστή. Το μόνο πραγματικό εφόδιότους στη ζωή. Το μόνο αυθεντικό τους όπλο. Σε λίγο η δεκατε­τραχρονη εκπαίδευσή τους τελείωνε. Βαδιζαν ήδη στον δρόμοτου πολεμιστή από επτα ετών. Χωρίς επίγνωση όμως. Βαδιζαναναγκαστικα. Τώρα πια έπρεπε να αποκτήσουν τη γνώση πουήταν απαραίτητη για να μην λοξοδρομήσουν. Να μην ακολου­θήσουν, δηλαδή,τον δρόμο της Ευδαιμονίας. Γι” αυτό στη διή­γησή μου ήμουν σαφής: σεβασμός στον νόμο, υπακοή στους Δ

ανωτέρους, εσωτερική πειθαρχία, εγκρατεια στις ηδονές, επι­φυλακτικότητα στις απολαύσεις, αποφυγή του πλούτου. απο­δοχή του πόνου, επιδίωξη του κόπου, υπέρβαση του φόβου.αναζήτηση του κινδύνου . συντροφικότητα και μετριοφροσύνη.Αυτός είναι ο δρόμος. Ο δρόμος της Αρετής. Δώδεκα παραδο­χές. Ο δικός μας δρόμος για τη Γνώση.

Μιλώντας. δεν είχα προσέξει τον αγγελιαφόρο που πλησία­

320 321Ι

τι

Γιατί ιτεριιτολουοαν. και ειηἔδρευαν δέκαινηξρόνιασυνέχεια οι Σιταρτιατες στο Καλλίδρομο; Γιατί ο

Αθηναδης δολοφόνησε τον Ειριαλτη το 469 ιτ.Χ.;Ποιον ρόλο έτιαιξε οτη δολοφονία η Φοίβη, η Πρώηνσύζυγος του Εφιάλτη;

Ποιες ηταν οι απόψεις των Σιταρτιατών για τη ζωηκαι τον θόινατο, την αγαπη και τον έρωτα, τον Πόλε­μο και την τέχνη, τη μύηση και την αληθεια; Ποιος ο

δικός τους δρόμος για τη Γνώσηι

«Τι θα απανινιιπ» ειπε ιι Φαιριι. «Δεν έχω μελλον, αλλα ανιααντέχεται Αννπατρορα ειναι που δεν έγω παρελθόν. Μπορώ να

ζιιαω χωρις ραιλαν, αλλα θέλω να πιθανω γιατί ια παρελθαιᾶγγ γ

μοι· ειναι μια ινενὅαιαθησιγ. Μια ατρθαλιιαπατη. Δεν τιπατα δικό ιιαν πια. Ούτε καν αναιινιγαειςωὲω Η Ν

.

γ. ναι .

›

ιι.

ι­Χ

ξ

Ϊα

Να\­λαέ

Να

οα››

ι τι 4 τι τι λ Ι

νῇ

.ει Μ. .. ..:. 1 .ι ·> τη ΔΙ:

ἱὶ ι ι . ¬ . Ώ.9