Αδαμάντιος Κοραής 1

Αδαμάντιος Κοραής

Αδαμάντιος Κοραής

Πραγματικό όνομα Αδαμάντιος Κοραής

Γέννηση 27 Απριλίου 1748

Τόπος γέννησης [[Σμύρνη]]

Θάνατος 6 Απριλίου 1833

Τόπος θανάτου Παρίσι

Εθνικότητα Ελληνική

Υπηκοότητα Ελληνική

Είδος Τέχνης Έλληνας Φιλόλογος

Ο Αδαμάντιος Κοραής (27 Απριλίου 1748, Σμύρνη – 6 Απριλίου 1833 Παρίσι, Γαλλία), ήταν Έλληναςφιλόλογος με βαθιά γνώση του ελληνικού πολιτισμού. Ο Κοραής είναι ένας από τους σημαντικότερουςεκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού και μνημονεύεται, ανάμεσα σε άλλα, ως πρωτοπόρος στηνέκδοση έργων αρχαίας ελληνικής γραμματείας, αλλά και για τις γλωσσικές του απόψεις στην υποστήριξη τηςκαθαρεύουσας, σε μια μετριοπαθή όμως μορφή της με σκοπό την εκκαθάριση των πλείστων ξένων λέξεων πουυπήρχαν στη γλώσσα του λαού.

ΚαταγωγήΟ Αδαμάντιος Κοραής γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 27 Απριλίου 1748. Πατέρας του ήταν ο Ιωάννης Κοραής,καταγόμενος από τη Χίο. Ορφάνεψε σε μικρή ηλικία ο πατέρας του Αδαμάντιου και στράφηκε νωρίς στοεμπόριο. Στην Ελληνική κοινότητα της Σμύρνης εκλεγόταν συχνά δημογέροντας ή επίτροπος των ιδρυμάτωντης κοινότητας και του Μετοχίου του Παναγίου Τάφου στη Σμύρνη[1]. Χρημάτισε πρόεδρος του συστήματοςτων Χιωτών της πόλης. Μητέρα του ήταν η Θωμαΐδα Ρυσίου. Και των δύο γονέων του Αδαμάντιου οιοικογένειες είχαν λόγια πρόσωπα μέλη τους.Έτσι από τη μεριά του πατέρα του, μακρινός πρόγονος ήταν οιατροφιλόσοφος Αντώνιος Κοραής, αδελφός του πατέρα του, επίσης, ήταν ο Σωφρόνιος Βελιγραδίου, καιεξάδελφός του πατέρα του, επίσης, ο ιερομόναχος Κύριλλος, δάσκαλος στη Χίο[2] Από τη μεριά του πατέρατου προερχόταν κι ο γενναίος ναυτικός Ιππότης Κωνσταντίνος Κοραής(-1754)[3] Άπό τη μεριά της μητέρας τουπροερχόταν ο παππούς της Αδαμάντιος Ρύσιος, σημαντικός λόγιος της εποχής του, ο οποίος πεθαίνοντας μόλιςένα χρόνο πριν τη γέννηση του Αδαμαντίου, του κληρονόμησε τη βιβλιοθήκη του. Ο Αδαμάντιος Κοραής, ήταντο πρώτο από τα οκτώ παιδιά της οικογένειας των γονιών του:μόνο ένας αδελφός ονόματι Ανδρέας, όμωςεπέζησε.[4] Διδάχθηκε από κάποιον Εβραίο την εβραϊκή γλώσσα, κι από τον Ολλανδό παστορα τουΟλλανδικού προξενείου της Σμύρνης, Berhard Keun, λατινικά[5]. Τα πρώτα του γράμματα τα διδάχθηκε στηνΕυαγγελική Σχολή της Σμύρνης, όπου δίδασκε ο Ιερόθεος Δενδρινός[6].

Αδαμάντιος Κοραής 2

Στο ΆμστερνταμΕπιθυμία της οικογένειάς του όμως ήταν να ασχοληθεί με το εμπόριο, γι' αυτό και το 1771 κατέληξαν στηνσυμβιβαστική λύση να μεταβεί στο Άμστερνταμ[7], όπου, παράλληλα με τις οικογενειακές επιχειρήσεις, θαμπορούσε να διευρύνει τους ορίζοντές του και να αποκτήσει την καλλιέργεια που επιθυμούσε.Στηνπραγματικότητα, εγκαθίσταται ως αντιπρόσωπος μιας εταιρείας, μιας συντροφίας, με έδρα την Σμύρνη[8].Εκείνο που χαρακτηρίζει την παραμονή του εκεί είναι «το πολύπλευρο των δραστηριοτήτων του» και τοραγδαίο της μεταστροφής του μέσα σε λίγους μήνες.[9] Έτσι μαθαίνει γλώσσες, ολλανδικά, εβραϊκά, ισπανικάκαι μουσική (κιθάρα), μα και θετικές επιστήμες (γεωμετρία)[10]. Παράλληλα σταθεροποιεί και διευρύνει τηναρχαιομάθειά του[11].Γνωρίζεται με μια Λουθηρανή κοπέλα και δρομολογεί γάμο μαζί της, όμως ο θάνατόςτης μετά από σύντομη ασθένεια, ανατρέπει την προοπτική του γάμου.[12] Οι εμπορικές του ενασχολήσειςεπικεντρώνονται σε μεταπρατικές δραστηριότητες. Επιχειρώντας όμως, στη συνέχεια, να ασκήσει με νέουςόρους το εμπόριο, δηλαδή, να παρακάμψει τους μεσάζοντες, επενδύοντας μέρος του κεφαλαίου τηςεπιχείρησης σε βιοτεχνία η οποία ό,τι παρήγαγε θα το εμπορευόταν και η ίδια, και ταυτόχρονα, να επεκταθείκαι στον τομέα του θαλάσσιου εμπορίου, αποτυγχάνει.Η αδυναμία συντονισμού της επιχείρηματικήςστρατηγικής και της στρατηγικής των κεφαλαίων, οδήγησε σε αποσύνθεση της επιχείρησης[13] Tο 1777εγκατέλειψε το Άμστρενταμ και επέστρεψε στην Σμύρνη.

Στη ΣμύρνηΣτη Σμύρνη έφτασε την άνοιξη του 1779[14]. Λίγο καιρό πριν την άφιξή του η πατρική του οικία είχεκαταστραφεί από πυρκαγιά η οποία είχε κάψει μεγάλο μέρος της πόλης. Έτσι θα αναγκαστούν οικογενειακώςνα μετοικήσουν σε άλλη συνοικία.[15] Στο διάστημα οπότε θα γυρίσει στη Σμύρνη, θα δουλέψει ως γραμματέαςτου επιτρόπου πατέρα του και των άλλων επιτρόπων στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου εκεί.[16]

Στο ΜονπελιέΈφυγε ξανά το 1782, για ιατρικές σπουδές στο Μονπελιέ της Γαλλίας[17]. Χάρη στην οικονομική ενίσχυση τουΜακάριου Νοταρά ολοκληρώνει τις σπουδές του.[18] Το 1786 δημοσιεύει την διπλωματική του εργασία στηλατινική γλώσσα, με τίτλο, Pyretologiae Synopsis αλλά και τη σύντομη διδακτορική διατριβή του, MedicusHippocraticus 1787.[19]

Στο ΠαρίσιΜε το πτυχίο της ιατρικής από το Μονπελιέ είχε αποφασίσει οριστικά να μην εξασκήσει το επάγγελμα τουγιατρού, αλλά να ζήσει στο Παρίσι, καλλιεργώντας τις φιλολογικές επιστήμες. Η άφιξή του στο Παρίσισυνέπεσε με τις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης. Αρνείται κάθε βοήθεια από φίλους και επιδίδεται σεμεταφράσεις ιατρικών έργων εκλαϊκευμένου χαρακτήρα ή αντιγράφει κείμενα από παρισινούς κώδικες, κατάπαραγγελία τρίτων.[20] Διαμένει αρχικά στην οικία του φίλου του Clavier, ενώ αργότερα, στα 1793 και 1795στην εξοχική έπαυλη του φίλου του στην κώμη Nozaye[21]

Πνευματική δραστηριότητα

Τα πρώτα έργαΤο 1783 πέθανε ο πατέρας του και το 1784 η μητέρα του και από τότε ο Κοραής άρχισε να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες. Για βιοποριστικούς λόγους έκανε μεταφράσεις στα γαλλικά από γερμανικά και αγγλικά βιβλία, όπως η Κατήχησις του Ρώσου μητροπολίτη Πλάτωνος και η Κλινική Ιατρική του Γερμανού ιατροφιλοσόφου Selle. Το 1788, έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές του, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι με σκοπό να ασχοληθεί αποκλειστικά με τα γράμματα και την εθνική αφύπνιση. Ενώ δέχτηκε την γαλλική υπηκοότητα, η συνείδησή του παρέμεινε καθαρά ελληνική. Στο Παρίσι συνέχισε να κάνει μεταφράσεις ιατρικών κυρίως

Αδαμάντιος Κοραής 3

βιβλίων στα γαλλικά και ταυτόχρονα άρχισε να συγγράφει κείμενα σχετικά με την κατάσταση του ελληνισμού:με το κείμενό του Αδελφική Διδασκαλία αντιτάχθηκε στις συντηρητικές θέσεις της Πατρικής Διδασκαλίας, ηοποία αντιδρούσε απέναντι στον Διαφωτισμό και την πνευματική πρόοδο και υποστήριζε την Οθωμανικήκυριαρχία. Με τα ποιήματα Άσμα Πολεμιστήριον και Σάλπισμα Πολεμιστήριον προσπάθησε να τονώσει τιςελπίδες των Ελλήνων για την απελευθέρωση και να ενισχύσει την αγωνιστική διάθεση, σε μια περίοδο κατάτην οποία η εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο δημιουργούσε προσδοκίες για ενδεχόμενη βοήθεια τωνΓάλλων προς τους Έλληνες. Αποτέλεσμα αυτών των προσδοκιών ήταν και το κείμενό του Υπόμνημα περί τηςπαρούσης καταστάσεως της Ελλάδος.

Φιλολογικό έργοΟ Κοραής υπήρξε ο μεγαλύτερος φιλόλογος της νεότερης Ελλάδας. Εξέδωσε 66 τόμους βιβλίων. Από αυτούς οι17 αποτελούν την Ελληνική Βιβλιοθήκη και οι 9 τα Πάρεργα της Ελληνικής Βιβλιοθήκης.

Προϋποθέσεις

Επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες η καλλιέργεια των φιλολογικών ροπών του: Από το λόγιο-οικογενειακότου περιβάλλον και κυρίως τη βιβλιοθήκη του Διαμαντή Ρύσιου, τις λιγοστές γραμματικές γνώσεις που έλαβεαπό την Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, τη βιβλιοθήκη του Ολλανδού πάστορα που του μαθαίνει λατινικά μετην πληθώρα των Λατίνων κλασικών και την ξενόγλωσση βιβλιογραφία που περιέχει, στο Άμστερνταμσυναντά τον Καλβινιστή Αδριανό Βύρτο και την λογία σύζυγό του. Στο Μονπελιέ η σπουδή της ιατρικής τονφέρνει πιο κοντά τους αρχαίους Έλληνες ιατρούς και δι' αυτών στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Η επαφήτου με τον Γάλλο ελληνιστή D' Ansse de Villoison είναι ένας ακόμα σταθμός στην καλλιέργεια και εδραίωσητων φιλολογικών του ενδιαφερόντων αλλά και της φήμης του Κοραή ως φιλολόγου. Οι δύο άνδρεςαλληλογραφούν μεταξύ τους, ο Κοραής κοινοποιεί στον Villoison δείγματα της κριτικής του δουλειάς (κάνειδιορθώσεις σε Εμπεδοκλή και Σοφοκλή, π.χ.), ο Villoison προσκαλεί τον Κοραή στο Παρίσι προκειμένου ναδουλέψει στη Βασιλική Βιβλιοθήκη ή του αναθέτει αντιγραφικές εργασίες που ενισχύουν οικονομικά τονΧιώτη λόγιο, τον φέρνει σε επαφή με άλλους λογίους και τις βιβλιοθήκες τους. Επίσης, προτείνεται ο Κοραήςαπό τον Villoison για υποψήφιος κριτικός εκδότης ολόκληρου του Ιπποκρατικού έργου για το Πανεπιστήμιοτης Οξφόρδης.[22] Βασικό στοιχείο της Κοραϊκής αρχαιογνωσίας ήταν η γλωσσομάθειά του: εννεα ξένεςγλώσσες, λατινικά, ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά, ισπανικά, εβραϊκά, γερμανικά, ολλανδικά, τούρκικα. Πιοειδικοί λόγοι που του ενίσχυσαν τη σχέση του με τη φιλολογία ήταν η φιλάσθενη ιδιοσυγκρασία του, η κάπωςπροχωρημένη ηλικία του, η έλλειψη της αναγκαίας για το ιατρικό επάγγελμα πρακτικής άσκησης, η στροφή σεμεταφραστικές ενασχολήσεις για λόγους βιοπορισμού. Ακόμα, δέχεται επιδράσεις από τις φιλελεύθερες ιδέεςτου Διαφωτισμού: μαχόταν με τα γραπτά του υπέρ της πνευματικής αναγέννησης της Ελλάδας. Κύριο μέλημάτου ήταν η πνευματική ανάπτυξη του γένους, την οποία θεωρούσε προϋπόθεση για την ελευθερία και τηνανεξαρτησία. Στην ανανέωση της παιδείας προσπάθησε να συμβάλει και σε πρακτικό επίπεδο, με τιςφιλολογικές εκδόσεις αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων στην σειρά Ελληνική Βιβλιοθήκη, αλλά και θεωρητικά,κυρίως στα προλεγόμενα που προέτασσε στις εκδόσεις, τους Αυτοσχέδιους Στοχασμούς περί της ελληνικήςπαιδείας και γλώσσης[23].

Το έργο του

Η εκδοτική του δραστηριότητα ξεκίνησε το 1799, με τους Χαρακτήρες του Θεόφραστου. Την επόμενη χρονιά τύπωσε το Περί ανέμων, υδάτων και τόπων του Ιπποκράτη, έκδοση που βραβεύτηκε το 1810[24], και το 1804 τα Αιθιοπικά του Ηλιοδώρου, η εισαγωγή του οποίου είναι η πρώτη ελληνική πραγματεία για το λογοτεχνικό είδος του μυθιστορήματος[25]. Μετά το 1805 ενέταξε τις εκδόσεις του στην σειρά Ελληνική Βιβλιοθήκη, η οποία συνεχίστηκε έως το 1827, με την χορηγία των αδερφών Ζωσιμά. Στην Ελληνική Βιβλιοθήκη εξέδωσε, μεταξύ άλλων, τους Βίους Παραλλήλους του Πλουτάρχου, Λόγους του Ισοκράτη[26], τις τέσσερις πρώτες ραψωδίες της Ιλιάδας, Γαληνό, Στράβωνα, Μάρκο Αυρήλιο, τα Πολιτικά και τα Ηθικά Νικομάχεια του Αριστοτέλη, τα

Αδαμάντιος Κοραής 4

Απομνημονεύματα του Ξενοφώντα. Επίσης σχεδίαζε, αλλά ματαίωσε την έκδοση της Ιστορίας του Θουκυδίδητων αρχαίων μυθογράφων[27] και του Ηροδότου[28]. Σημαντική είναι και η συμβολή του στο χώρο τηςεπιγραφικής μέσα από την έκδοση της Ύλης Χιακής αρχαιολογίας, αφού διασώζει επιγραφές που πια έχουνχαθεί, σχολιάζοντάς αυτές φιλολογικά και ιστορικά.[29] Οι εκδόσεις του Κοραή και κυρίως οι πρόλογοί τουδίνουν αφορμή για συζητήσεις γύρω από τη σύγχρονη Ελλάδα.Συνεργάζεται με ξένου φιλολόγους, τον TomasBurgess και τον Robert Holmes. Ο πρώτος θα τον χαρακτηρίσει eruditissimum and sagacissimum και δημοσιεύειτην πρώτη καθαρά φιλολογική εργασία του Κοραή, Emandationes in Hippocratem στο περιοδικό του MuseiOxoniensi Literarii cospectus et specimina, Oxonnii MDCCXCII σ. 11-23[30]

Θεολογικό έργοΟ Αδαμάντιος Κοραής, ως μία πολυσχιδής προσωπικότητα, ασχολήθηκε και με το θεολογικό κομμάτι τηςεπιμόρφωσης των Ελλήνων. Ο ίδιος ήταν συνειδητά ορθόδοξος χριστιανός[31], αλλά πίστευε πως η ορθόδοξηεκκλησία είχε αλλοιωθεί αρκετά σε σχέση με το αρχική πίστη των αποστόλων, θεωρώντας ιδιαιτέρωςυπεύθυνο για αυτό τον μοναχισμό[32], αλλά και την έλλειψη παιδείας που παρατηρούσε. Ο ίδιος επεδίωκεουσιαστικά μία μεταρρύθμιση βασισμένη πάνω στην επιμόρφωση των υποδούλων Ελλήνων, εξ ου και ο θερμόςχαιρετισμός του για τη λειτουργία της Αθωνιάδας σχολής[33]. Η προσπάθεια της αναγέννησης αυτής,θεωρείται πως είχε επηρεασθεί αισθητά από το κίνημα του διαφωτισμού και τις βάσεις των προτεσταντικώνθεμελίων[34], χωρίς αυτό να σημαίνει πως εξαιρούσε από την κριτική του και τις προτεσταντικές εκκλησίες[35].Τελικά επεδίωξε μία μεταρρύθμιση για την ορθόδοξη εκκλησία, βασισμένη πάνω στο μεταφυσικό οικοδόμηματου προτεσταντισμού, θεμέλια που σήμερα κάποιοι υποστηρίζουν πως έχουν κατεδαφιστεί από τις σύγχρονεςκοινωνικές και θετικές επιστήμες[36].Ο Αδαμάντιος Κοραής στα θεολογικά θέματα, συχνά παρότρυνε τους ιερείς να αρχίσουν να κηρύττουν και ναεξηγούν την Αγία Γραφή μέσα στις εκκλησίες, για την οποία έλεγε ότι «αν και είναι έργον αυτού του Θεού»έχει φθαρεί από την επίδραση της ανθρώπινης κακίας ώστε «η σημερινή θρησκεία δεν είναι πλέον η αυτή καιαπαράλλακτος θρησκεία, καθώς εξήλθεν από τας χείρας του Ιησού». Ήταν θερμός υποστηριχτής της διάδοσηςτης Αγίας Γραφής. Χαρακτηριστικό είναι πως σε γράμμα του στον Μητροπολίτη Ιγνάτιο της Oυγγροβλαχίας,έγραφε «Μόνον του Ευαγγελίου η διδαχή εμπορεί να σώση την αυτονομίαν του Γένους».[37]

Η γενική κατάπτωση στην οποία βρίσκονταν οι Έλληνες αναφορικά με την χριστιανική πίστη τους και το γεγονός ότι τα κηρύγματα των ιεροκηρύκων της εποχής αναφέρονταν μόνο σε ηθικά διδάγματα παραλείποντας την Ορθόδοξη δογματική διδασκαλία υποκίνησε κληρικούς και άλλους θρησκευόμενους της εποχής να εκδώσουν θρησκευτικά βιβλία με σκοπό την κατήχηση των πιστών περί του δόγματος, της λατρείας και του ήθους[38]. Σύμφωνα με τον μητροπολίτη Νεκτάριο Πενταπόλεως, «εντός της Ελληνικής Ορθοδοξίας η πρώτη σημαντική προσπάθεια εις τον τομέα αυτόν [δηλ. την κατήχηση του λαού] οφείλεται εις τον μεγάλον διδάσκαλον του Γένους Αδαμάντιον Κοραήν». Ο Κοραής καταπολέμησε την κοινή τότε άποψη ότι η κατήχηση των Χριστιανών είναι περιττή και αναζήτησε διαθέσιμα έργα Ορθόδοξης κατήχησης. Εντόπισε και θεώρησε ως καλύτερο τους είδους του την Ορθόδοξον διδασκαλίαν του μητροπολίτη Μόσχας Πλάτωνα, ο οποίος το είχε συντάξει το 1765 κατόπιν αιτήματος του Μεγάλου Δούκα και μετέπειτα Τσάρου της Ρωσίας Παύλου. Ο Κοραής μετέφρασε το έργο αυτό από τη γερμανική έκδοση στα ελληνικά και αφού το εμπλούτισε με αγιογραφικές παραπομπές και άλλες πρόσθετες σημειώσεις το παρέδωσε για χρήση στο λαό το 1772. Σύμφωνα με τον Νεκτάριο Πενταπόλεως, «αι πολλαί υποσημειώσεις, άπασαι του Αδ. Κοραή, αποκαλύπτουσαι την βαθείαν γνώσιν των θεμάτων του Χριστιανισμού υπό του μεγάλου αυτού διδασκάλου του Γένους». Η κατήχηση αυτή διαδόθηκε ευρύτατα μεταξύ των Ελλήνων Ορθοδόξων και όταν απέκτησε την ανεξαρτησία του το ελληνικό κράτος τυπώθηκε επανειλημμένα στην Αθήνα «με έγκρισιν της Ιεράς Συνόδου και του επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Υπουργείου [...] προς χρήσιν των απανταχού Γυμνασίων και Σχολείων». Η εμπλουτισμένη από τον Κοραή Κατήχηση αποδείχτηκε «ωφελιμοτάτη δια τους κατά πρώτον εξερχόμενους από της πλήρους αγνοίας Έλληνας». Στη συνέχεια ακολούθησαν πλήθος άλλων Κατηχήσεων για χρήση από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα τόσο εντός του Βασιλείου της Ελλάδας όσο και στις περιοχές της

Αδαμάντιος Κοραής 5

Οθωμανική αυτοκρατορίας.Ένα άλλο όμως σύγγραμα του Κοραή δεν είχε την ίδια τύχη. Το «Συνέκδημον Ιερατικόν», μιλούσε για τηνδεισιδαιμονία, την τιτλομανία και την ηθική κατάπτωση μέρους του κλήρου, γράφοντας χαρακτηριστικά: «Oφίλαρχος ιερωμένος καταντά εις φονικόν τύραννον, ο φιλόπλουτος εις αισχροκερδή γόητα και ο φιλήδονοςγίνεται ίππος θηλυμανής». Επίσης συνιστούσε τη μετάφραση της Αγίας Γραφής και την ανακαίνιση τωνεκκλησιών. Το 1839 το βιβλίο καταδικάστηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.Ο Κοραής ήταν θερμός υποστηρικτής της ανεξιθρησκείας.

Το άγαλμα του Κοραή μπροστά από την Πρυτανείατου Πανεπιστημίου Αθηνών

Απόψεις για την Ορθόδοξη Εκκλησία

Από την αρχή της Επαναστάσεως είχε διατυπώσει τις απόψειςτου για τις κατ' αυτόν αναγκαίες εκκλησιαστικέςμεταρρυθμίσεις, που θα έπρεπε κατά προτεραιότητα νασυνοδεύουν την πολιτική οργάνωση της απελευθερωμένηςΕλλάδας. Οι απόψεις του για τη θεσμοθέτηση ενός νέουσυστήματος σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας, μέσα από τιςοοίες έβλεπε να υλοποιούνται οι μεταρρυθμίσεις αυτές,στηριζόταν πάνω σε δύο κύριου άξονες: α) στην άμεσηδιοικητική απεξάρτηση της εν Ελλάδι τοπική Εκκλησίας απότο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στην υπαγωγή ολόκληρου τουΕκκλησιαστικού οργανισμού στην εποπτεία και τον έλεγχο τηςΕλληνικής Πολιτείας. Την πρώτη θέση, με μορφή παραινέσεωνπρος τους αγωνιζομένους Έλληνες, διατύπωνε σταΠρολεγόμενα της Ελληνικής Βιβλιοθήκης στα Πολιτικά τουΑριστοτέλους, «του έως την ώραν ταύτην ελευθερωθέντοςμέρους της Ελλάδος ο κλήρος δεν χρεωστεί πλέον να γνωρίζηεκκλησιαστικόν αρχηγόν του τον ΠατριάρχηνΚωνσταντινουπόλεως, ενόσω η Κωνσταντινούπολις μένειμολυσμένη από την καθέδραν του ανόμου τυράννου» Ως προς

τον τρόπο διοίκησής της προέβλεπε «σύνοδον ιερέων, εκλεγμένην ελευθέρως από ιερείς και κοσμικούς, καθώςέπρασσεν η αρχαία εκκλησία, και πράσσει εκ μέρους σήμερον ακόμη των ομοθρήσκων Ρώσσων ηεκκλησία...»[39] Ο θεωρητικές απόψεις του δεν διατυπώνονταν μόνο διά των συγγραμμάτων του αλλά και μεεπιστολές και υπομνήματα, σε μία επιστολή του προς τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, του πρότεινε «[...] ναπεριορισθώσιν οι εκκλησιστικοί εις το εξής εις μόνην την εκκλησιαστικήν στρατείαν, αποκλειόμενοι από όλατα πολιτικά υπουργήματα»[40] Στο έργο του, Προλεγόμενα εις Ξενοφώντος Απομνημονεύματα και ΠλάτωνοςΓοργίαν ασχολείται με το ζήτημα της προσέγγισης με τον παπικό θρόνο για παροχή βοήθειας καιαποδοκιμάζει αυστηρά κάθε σχετικη πρωτοβουλία από όπου κι αν προέρχεται, χαρακτηρίζοντάς την μωρίαν.Το κυριώτερο επιχείρημά του είναι το Παπικό πρωτείο, «ενόσω ο πάπας ισχυρίζεται να κρατή ενωμένα δύοπράγματ' ασυμβίβαστα, την ποιμενικήν ράβδον του Χριστού, και των κοσμικών ηγεμόνων το σκήπτρον»[41] Ωςπρος το ζήτημα της ρύθμισης της θέσεως των μουσουλμάνων και Εβραίων μέσα στην ελληνική επικράτεια, οΚοραής, θεωρούσε πως ήταν εθνικά επιζημεια η απροϋπόθετη ένταξή τους στην νεοσύστατη Ελληνικήπολιτεία[42] Τον Κοραή δεν τον αφήνει αδιάφορο και η δράση των ξένων ιεραποστολικών ομάδων και τουπροσηλυτιστικού τους έργου: προτείνει την διά νόμου υπαγωγή όλων σχεδόν των δραστηριοτήτων των ενΕλλάδι δραστηριοτήτων των ετεροδόξων υπό τον προληπτικό έλεγχο του Λειτουργού της Δημοσίας παιδείας.Το ενδιαφέρον του για την προστασία της Ορθοδόυξου Εκκλησίας από την εις βάρος της προσηλυτιστική

Αδαμάντιος Κοραής 6

δράση, δεν εξηγείται παρά από την «[...] ισχυρή επίδραση που είχε δεχθεί από το έντονα εχθρικό κλίμα κατάτης ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας[...]που την εποχή εκείνη επικρατούσε στη Γαλλία[...]»[43]

Απόψεις για την εκπαίδευσηΣτα «Προλεγόμενα» των εκδόσεων αρχαίων συγγραφέων κατέθετε τις προτάσεις του για την παιδεία, τοπεριεχόμενο των μαθημάτων, τα εγχειρίδια και τις μεθόδους της διδασκαλίας και κυρίως την γλώσσα, πουήταν το βασικό μέλημα των λογίων κατά την περίοδο του Διαφωτισμού.Ο προβηματισμός του κάλυπτεδιάφορες πτυχές της εκπαίδευσης:οργάνωση και λειτουργία των σχολείων, μεθόδους διδασκαλίας, Βασικέςτου ιδέες ήταν η ανάγκη «μετακένωσης» της δυτικής παιδείας στην Ελλάδα και ο εκσυγχρονισμός τηςδιδασκαλίας, διδακτέα ύλη και σχολικά βιβλία, κατάρτιση διδασκάλων και εκπαίδευση μαθητών. Τον όρομετακένωσις τον έπλασε ο Κοραής για να αποδώσει το αίτημα της αξιοποίησης τωνδυτικών επιτευγμάτων, πουμπορούσαν να συμβάλου στην ανάπτυξη της ελληνικής προσπάθειας.[44] Έτσι για την οργάνωση καιλειτουργία των σχολείων, δεχόταν τρεις βαθμίδες:τα κοινά:υποχρεωτικά για όλους με διδασκαλία τηςανάγνωσης, γραφής κι αριθμητικής αλλά και της θρησκευτικής κατηχήσεως, τα γυμνάσια της Ελληνικήςφιλολογίας και τα νώτερα γυμνάσια των επιστημών. Την φροντίδα για τη σύσταση τωνσχολείων-προεπαναστατικά- να έχουν οι κοινότητες υπό την εποπτεία του Κοινού της Κωνσταντινουπόλεωςκαι την αιγίδα του Πατριάρχη. Μόλις συσταθεί ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος, τον κεντρικό συντονισμό να έχειΛειτουργός της Δημοσίου Παιδείας. Δεν αποκλείει την καταβολή διδακτρων αλλά βασικά, υποστηρίζει τηχρηματοδότηση της εκπαίδευσης από ταμείο χρηματοδοτούμενο από εισφορές λαϊκών και κληρικών και τηφορολόγηση των μονών. Για τις μεθόδους διδασκαλίας, εισηγείτο, τη χρήση σχολικών βιβλίων γραμμένων στηνκοινήν γλώσσαν με την αλληλοδιδικτική μέθοδο. Ως προς τη διδακτέα ύλη, να είναι κοινή για όλα τα σχολείακάθε βαθμίδας, τα αναγνωσματάρια να είναι όχι το Ψαλτήρι κι η Οκταήχος, αλλά βιβλία Ιστορίας καιΓεωγραφίας και το Σύνταγμα της Ελληνικής Πολιτείας. Για την εφαρμογή των ιδεών του συμμετείχε στηνομάδα των λογίων που ίδρυσαν το 1811 το περιοδικό Ερμής ο Λόγιος, στο οποίο αρθρογραφούσε συχνά[45].

Απόψεις για τη γλώσσαΔεν είναι συστηματοποιημένες οι απόψεις τους για τη γλώσσα αλλά διατυπώνονται διάσπαρτα στα κέιμενάτου:επιστολές, στους Αυτοσχέδιους Στοχασμούς του και στα Προλεγόμενα των Αρχαίων συγγραφέων του.Αναπτύσσονται μέσα στα πλαίσια της Φιλοσοφίας, της Παιδαγωγικής και της μεθόδου διδακτικής τηςΑρχαίας [46] Ως κύριο στόχο είχε την διαμόρφωση ενός γλωσσικού οργάνου κατάλληλου για την πνευματικήανάπτυξη. Ανάμεσα στις δύο αντίρροπες τάσεις της εποχής, την αποκλειστική χρήση της ομιλουμένηςγλώσσας και την επαναφορά της αρχαίας, ο Κοραής κράτησε μία ενδιάμεση στάση: βάση του ήταν ηομιλουμένη γλώσσα, για την οποία πρότεινε τον «καθαρισμό» από ξένες και ιδιωματικές λέξεις και τηνγενικότερη «διόρθωση» από τους λογίους.[47] Ο Μανώλης Τριανταφυλλίδης, επισημαίνει, «...ζητούσε μιακαλλιέργεια της δημοτικής και διόρθωση των βαραβαρικών στοιχείων που και δύσκολο να εφαρμοσθεί ήτανκαι γλήγορα κατάντησε με τους οπαδούς του σ΄έναν αχαλίνωτο καθαρισμό πίσω προς τ'αρχαία, εντελώςαντίθετο προς τη βάση της αρχικής του διδασκαλίας[...]Είναι λοιπόν στραβό να επικαλούνται τον Κοραή γιαπατέρα και υπερασπιστή της σημερινής γλώσσας [ενν.Καθαρεύουσας]Με πολύ περισσότερο θα του δοθή μιαθέση κοντά στους άλλους συνηγόρους της κοινής[...]»[48][49] Όπως επισημαίνει ο Peter Mackridge, «...δενσημαίνει ότι ο Κοραής και οι ομόφρονες με αυτόν διανοούμενοι επινόησαν την καθαρεύουσα:αυτή η μορφήτης Ελληνικής που πρότειναν ως γλώσσα του κράτους και της παιδείας υπήρχε ήδη, αλλά ήταν πιο πολύ τοαποτέλεσμα τυχαίας συνάντησης αρχαίας και νεότερων στοιχείων παρά κάποιος μεθοδικά σχεδιασμένοςσυμβιβασμός»[50]

Αδαμάντιος Κοραής 7

Η γλώσσα του Κοραή

Όπως παρατηρεί ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, «Ο Κοραής ούτε στη δημοτική, όπως τη νοούμε σήμερα, έγραψεούτε ειδική γλωσσολογική κατάρτιση διέθετε[...]έγραψε σε γλώσσα που αποτελούσε απλοποιημένη(καθαρισμένη) μορφή της Εκκλησιαστικής κοινής των τελευταίων μεταβυζαντινών αιώνων (16ος-18οςαι.)[...]στην πράξη όμως έγραψε σε μια μορφή (συνεχώς μεταβαλλόμενη) δημοτικίζουσας καθαρεύουσας»[51]

Τελευταία χρόνια

Η θέση του για τη Γαλλική ΕπανάστασηΟ Κοραής δεν φαινόταν να περίμενε την πολιτική εξέλιξη αυτή, αν και διέγνωσε πως οι συνθήκες μέσα στηΓαλλική κοινωνία κυοφορούσαν μια τέτοια μεταβολή. Αρχικά υποστηρίζει τις ενέργειές της και τα κηρύγμτάτης όπως αυτά εκδηλώθηκαν από τους αρχικούς ηγέτες της. Η Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου καιτου πολίτη χρησιμοποιούνται εκτενώς στα Κοραϊκά κείμενα: στην Αδελφική Διδασκαλία, στην επιστολή τουπρος τους φιλοπάτριδας προεστώτας της Πελοποννήσου και της λοιπης ελευθέρας Ελλάδος (1822) και στιςαδημοσίευτες Σημειώσεις εις το προσωρινόν πολίτευμα της Ελλάδος, ενώ μετέφρασε την Decleration σταελληνικά, χωρίς να τη δημοσιεύσει. Αργότερα στηλιτεύει τις ακρότητες των Ιακωβίνων, τον Ρωβεσπίερουπαινικτικά. Και τον ίδιο τον Ναπολέοντα επέκρινε αυστηρά, αποφεύγοντας να του παράσχει υπηρεσίεςλογοκριτή βιβλίων με υψηλή αμοιβή, επειδή ερχόταν σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις του.[52]

Η θέση του για την Ελληνική ΕπανάστασηΟ Κοραής ζεί τη Γαλλική Επανάσταση και την απήχησή της στην Ελλάδα:σε επιστολή του στα τέλη του 1814,θα πει, «Δεν έμεινεν αμφιβολία [...]ότι έφθασε και των Γραικών ο καλός καιρός. και έφθασε με τόσην ορμήνώστε καμία δύναμις ανθρώπινος δεν είναι πλέον καλή να μας οπισθοποδίση» Στα 1818 θα γράψει, «ήρχισα ναφοβούμε όχι μη φωτσιθή το γένος, αλλά μη, πριν αποκτήση φώτα αρκετά, κεφαλαί τινές ενθουσιαστικαίεπιχειρήσωσι προ του πρέποντος καιρού την συντριβήν του ζυγού»[53] Γύρω στον Απρίλιο του 1821πληροφορείται ο Κοραής την είδηση την εκδήλωσης της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Σεεπιστολή του προς τον Παντολέοντα Βλαστό, θα πει:«Χαίρω χαράν δεν εμπορείς να φαντασθής πόσην[...]Είκοσιέτη ηλικίας ολιγότερα να είχα, ούτε θεοί ούτε δαίμονες ήθελον μ'εμποδίσει», να κατέβει δηλαδή κι αυτός στηνεπαναστατημένη Ελλάδα.[54] Η πεποίθησή του πως η Επανάσταση ήταν πρόωρη επαναλαμβάνεται συχνά,όπως στην επίσημη επιστολή του προς τις Ελληνικές αρχές τον Αύγουστο του 1825 και στα 1831, οπότε σεεπιστολή του προς τον Αλέξανδρο Κοντόσταυλο, γράφει:«Η επανάστασις της Ελλάδος ήταν δικαιότατη, αλλάέγινε ακαίρως. Ο καιρός της ήτο το 1850 έτος, ότε ηθέλαμεν έχει πολλούς από τους έτι σπουδάζοντας νέους μας,ηλικιωμένους άλλους μεταξύ 30 και 40 ετών, και άλλους υπέρ τα 40, και διδαγμένους από τα συμβάντα καισυμβαίνοντα σήμερον εις την Ευρώπην, ικανούς να δράξωσι τα πράγματα και να διαλύσωσι τας φατρίας»[55]

Σύμφωνα με τον Αλέξη Πολίτη δεν ήταν μόνο η σύνδεση μεταξύ της ανόδου του εκπαιδευτικού επιπέδου καιτων καλύτερων όρων για την επαναστατική εκδήλωση, που προϋπέθεται ο Κοραής, αλλά και ο προηγούμενοςπεριορισμός της κοινωνικής επιρροής των κοτσαμπάσηδων, ιερωμένων και των Φαναριωτών, για να μηναντικατασταθούν οι Τούρκοι από χριστιανούς τουρκίζοντας.[56]

Η θέση του για τον ΚαποδίστριαΟ Κοραής αντιπολιτεύθηκε με οξύτητα το καθεστώς του Καποδίστρια και ευχήθηκε την ανατροπή του.Χρησιμοποίησε το γνώριμό του διαλογικό είδος εκδίδοντας δύο ψευδώνυμους διαλόγους με τίτλο, Τί συμφέρειεις την ελευθερωμένην από τους Τούρκους Ελλάδα να πράξη εις τας παρούσας περιστάσεις δια να μη δουλωθήεις Χριστιανούς Τουρκίζοντας. Ο πρώτος διάλογος δημοσιεύθηκε το 1830 και δεύτερος μετά το θάνατο τουΚαποδίστρια, το 1831 Το δεύτερο κείμενο θα καταστραφεί από τους Καποδιστριακούς στην Εθνοσυνέλευσητου Ναυπλίου το 1832[57]

Αδαμάντιος Κοραής 8

Τα αίτια της ξαφνικής μεταστροφής του θα μπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής, σύμφωνα με τον ΑπόστολοΔασκαλάκη, Α)η προσήλωση του Κοραή στις δημοκρατικές και φιλελεύθερες αρχές, σε αντίθεση με τονολοένα και πιο συγκεντρωτικό τρόπο διακυβέρνησης του Καποδίστρια β)Γινόταν αποκλειστικά δέκτης τωνεπικριτικών και δυσφημιστικών μηνυμάτων και πληροφοριών που έφταναν από την Ελλάδα (διάαλληλογραφίας, επισκέψεων και εφημερίδων που έφταναν σε αυτόν) γ)Η υπόθεση της Χίου και των Χίων,συμπατριωτών του, δεν επιλυόταν από τον Κυβερνήτη δ) οι πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία την ίδιαπερίοδο:τον Ιούλιο του 1830 ανατρέπεται το-μισητό για τον Κοραή- καθεστώς των Βουρβώνων και ανεβαίνειστο θρόνο ο Λουδοβίκος Φίλιππος της Ορλεάνης.[58] Η απόφασή του να στραφεί κατά του καποδιστριακούκαθεστώτος ενίσχυσε το κύρος του αντικυβερνητικού αγώνα και τον πλούτισε με νέα επιχειρήματα.Παράλληλα, έφερε, με το κύρος και την επιρροή του,νέους οπαδούς στην αντιπολίτευση, κυρίως Έλληνες τηςδιασποράς,ενώ εξασφάλισε πρόσβαση σε πολιτικούς κύκλους του Παρισιού,για να στραφεί η Γαλλική κοινήγνώμη κατά του Κυβερνήτη. «Οπωσδήποτε, η πληροφόρηση του Κοραή για τα ελληνικά πράγματα ήτανμονομερής. Ωστόσο κι αν ακόμη είχε τη δυνατότητα σφαιρικότερης ενημέρωσης, η σύγκρουση με τονΚαποδίστρια δύσκολα θα αποφευγόταν»[59]

Ο θάνατοςΣτην τελευταία περίοδο της ζωής του επιθυμούσε να πεθάνει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα , λόγω της κακήςκατάστασης της υγείας του.[60] Ο Κοραής υπέφερε παιδιόθεν από αιμοπτύσεις[61].Ο Κοραής πέθανε τελικάστο Παρίσι, στις 6 Απριλίου 1833, σε ηλικία 84 χρονών.[62] Τις ακριβείς συνθήκες του θανάτου του μας τιςδίνει ο Χιώτης γιατρός Φίλιππος Φουρναράκης, ο οποίος στάθηκε από τους πιο στενούς συντρόφους τουΚοραή, σε μια επιστολή του προς τον Ιάκωβο Ρώτα :ο θάνατος του Κοραή δεν είχε έλθει φυσιολογικά, αλλάεπισπεύθηκε από ένα ατύχημα: το μεσημέρι της 18ης Μαρτίου 1833 ο Κοραής μετά από απώλεια τηςισορροπίας του υπέστη κάταγμα στο μηριαίο οστούν και μυϊκή κάκωση. Αυτό σε συνδυασμό με τηνεπιδεινούμενη αρθρίτιδα από την οποία έπασχε, επέσπευσε το τέλος, το οποίο επήλθε στις 12:40μεταμεσονύχτια ώρα.[63]

Η πρόσληψή τουΜετά τον θάνατό του, το 1833, εκδηλώθηκαν εναντίον του αντιδράσεις, με αρνητικές κριτικές για τις πολιτικέςκαι γλωσσικές του ιδέες. Η κριτική και η διάχυτη δυσπιστία σχετικά με το πρόσωπό του και τη σκέψη του,επικεντρώθηκαν στα εξής σημεία:• ήταν δημιουργός μιας τεχνητής γλώσσας, της καθαρεύουσας, με καταστρεπτικές συνέπειες για την

πνευματική εξέλιξη του Νέου Ελληνισμού•• ήταν ο θεωρητικός των κάθε είδους κοινωνικοπολιτικών και πνευματικών συμβιβασμών και που

ανάσχεσαν την ομαλή πρόοδο της ελληνικής κοινωνίας•• λόγω του συμβιβαστικού χαρακτήρα της ιδεολογίας του δεν ήθελε την Ελληνική Επανάσταση•• ήταν εκφραστής ουτοπικών θέσεων σχετικά με την πνευματική προκοπή των Ελλήνων ως προϋπόθεσης για

τον ξεσηκωμό• ήταν ο βασικός εισηγητής φράγκικων αντιλήψεων που υπονόμευσαν την Ορθοδοξία και τις αυθεντικές

λαϊκές παραδόσεις.[64]

Αδαμάντιος Κοραής 9

Άλλες πληροφορίεςΤα οστά του στάλθηκαν στην Ελλάδα στις 8 Απριλίου του 1877 και ετάφη στην Ελληνική πρωτεύουσα.Η μαρμάρινη προτομή του κοσμεί το Λύκειο της Χίου, το οποίο κληρονόμησε την βιβλιοθήκη του, ενώ άγαλμάτου υπάρχει και έξω από την Πρυτανεία του Πανεπιστημίου στην Αθήνα.

Έργα• Βίος Αδαμαντίου Κοραή συγγραφείς παρά του ιδίου [65]

• Άτακτα [66], 5 τόμοι• Αδαμαντίου Κοραή Επιστολαί προς τον Σμύρνης Πρωτοψάλτην [67]

• Προλεγόμενα εις τας προς Τιμόθεον δύο και προς Τίτον μίαν επιστολάς του Αποστόλου Παύλου [68]

• Επιστολή ανέκδοτος Αθανασίου του Παρίου προς Κοραήν [69]

• Διάλογος δύο Γραικῶν (1805) [70]

• Ἄσμα πολεμιστήριον (1800) [71]

• Σάλπισμα πολεμιστήριον (1801) [72]

Σημειώσεις[1][1] Γ.Π.Κουρνούτος, «Το Αγιοταφικό της Σμύρνης και η οικογένεια Κοραή», Αθηνά, τομ.53, (1949), σελ.28-59[2][2] Απόστολος Δασκαλάκης, Ο Αδαμάντιος Κοραής και η ελευθερία των Ελλήνων, Αθήναι 1965, σελ.17-20[3][3] Δες Κ.Δ.Μέρτζιος, «Κωνσταντίνος Κοραής», Αθηνά, τομ.51-52, (1941-1948), σελ.49-63[4][4] Γ.Π. Κουρνούτος, «Αδαμάντιος Κοραής 1748-1833» Νέα Εστία, τομ.114, τ/χ.1355 (Χριστούγεννα 1983),σελ.2[5][5] Τόσο τον εκτιμούσε ο Κοαρής που του αφιέρωσε αργότερα την συνταγμένη στα λατινικά διπλωματική του εργασία. Iωάννης

Ταϊφάκος, «Ο Κοραής και τα λατινικά»,στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984,σελ.69-70

[6][6] Δημήτριος Θερειανός, Αδαμάντιος Κοραής, τομ.1ος, εν Τεργέστη, 1889, σελ.93-94[7] Ταξίδεψαν μέσω Λιβόρνου, Βιέννης και φτάνουν στην Ολλανδία τέλη Αυγούστου ή αρχές Σεπτεμβρίου 1771. Πολύτιμη πηγή για τη

ζωή του στο Άμστρενταμ είναι τα γράμματα του Σταμάτη Πέτρου, που συνοδεύει τον Κοραή εκεί δες:Σταμάτης Πέτρου, Γράμματα απότο Άμστρενταμ , επιμ.Φίλιππος Ηλιού, εκδ.Ερμής, Αθήνα, 1976

[8][8] Στην εταιρεἰα μετέχουν οι Στάθης Θωμάς, Μανουήλ Πετροκόκκινος και Αντώνης Πατεράκης. Είναι άγνωστο αν σε αυτή μετέχει κι οπατέρας του Αδαμάντιου Κοραή ή ο ίδιος ο Κοαρής με κάποιο κεφάλαιο. Πρόκειται για μια δικτυωμένη επιχείρηση σε Σμύρνη, Χίο,Κωνσταντινούπολη και Άμστρενταμ.ίλιππος Ηλιού,«Από την παράδοση στο Διαφωτισμό:η μαρτυρία ενός παραγιού», στο:ΣταμάτηςΠέτρου, Γράμματα από το Άμστρενταμ , εκδ.Ερμής, Αθήνα, 1976, σελ. ν, νβ

[9][9] Κ.Θ.Δημαράς, «Ο Κοραής νέος», στο:του ιδίου, Σύμμικτα, Α'Από την παιδεία στη λογοτεχνία, επιμ.Αλέξης Πολίτης, ΣπουδαστήριοΝέου Ελληνισμού, Αθήνα, 2000, σελ.84

[10][10] επιστολή του Πέτρου, της 5ης Οκτωβρίου 1772, στο:Σταμάτης Πέτρου, Γράμματα από το Άμστρενταμ , επιμ.Φίλιππος Ηλιού,εκδ.Ερμής, Αθήνα, 1976, σελ.7

[11][11] Φίλιππος Ηλιού,«Από την παράδοση στο Διαφωτισμό:η μαρτυρία ενός παραγιού», στο:Σταμάτης Πέτρου, Γράμματα από τοΆμστρενταμ , εκδ.Ερμής, Αθήνα, 1976, σελ.λε-λστ

[12][12] Φίλιππος Ηλιού,«Από την παράδοση στο Διαφωτισμό:η μαρτυρία ενός παραγιού», στο:Σταμάτης Πέτρου, Γράμματα από τοΆμστρενταμ , εκδ.Ερμής, Αθήνα, 1976, σελ.κθ-με

[13][13] Φίλιππος Ηλιού,«Από την παράδοση στο Διαφωτισμό:η μαρτυρία ενός παραγιού», στο:Σταμάτης Πέτρου, Γράμματα από τοΆμστρενταμ , εκδ.Ερμής, Αθήνα, 1976, σελ.νη

[14][14] Έξι μήνες διήρκεσε η επιστροφή:σταθμοί ενδιάμεσοι ήταν η Βιέννη, κοντά στον θείο του πρώην Βελιγραδίου, δύο μήνες έπειτα στηνΤεργέστη και όλον το χειμώνα στη Βενετία. Η παραμονή του ήταν γεμάτη μελέτες στις εκεί βιβλιοθήκες.Απόστολος Δασκαλάκης, ΟΑδαμάντιος Κοραής και η ελευθερία των Ελλήνων, Αθήναι 1965, σελ.23, υποσ.1

[15][15] Απόστολος Δασκαλάκης, Ο Αδαμάντιος Κοραής και η ελευθερία των Ελλήνων, Αθήναι 1965, σελ.23-24[16][16] Γ.Π.Κουρνούτος, «Το Αγιοταφικό της Σμύρνης και η οικογένεια Κοραή», Αθηνά, τομ.53, (1949), σελ.50-54[17][17] Οπως επισημαίνει ο Νικόλαος Καλοσπύρος, «Η ενασχόληση με την ιατρική δεν αποτελούσε τυχαία επαγγελματική επιλογή ή

διόδευση στην πεπατημένη της επαγγελματικής αποκατάστασης στην εποχή του: δεν ήταν η ιπποκρατικοκεντρική επιστήμη στα μέτρατου Διαφωτισμού που έστρεψε τον Κοραή στα αρχαία ιατρικά κείμενα και από εκεί στους άλλους κλασικούς, αλλά η θεαματικήανάπτυξη της ανθρωποκεντρικής (ως έρευνας της αισθητής διάστασης του ανθρώπινου όντος) ιατρικής τέχνης τον 18ο αιώνα στηΓαλλία των Διαφωτιστών (νεοϊποκρατικό κίνημα) που σήμαινε την οριστικότερη στροφή προς την εμπειρία [...]Νικόλαος Καλοσπύρος,Ο Αδαμάντιος Κοραής ως κριτικός φιλόλογος και εκδότης, (Διδακτορική διατριβή), εκδ.Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων,τομ. 1ος,Αθήνα, 2006, σελ.169-170»

Αδαμάντιος Κοραής 10

[18][18] Gerhard Podskalsky, Η Ελληνική Θεολογία επί Τουρκοκρατίας: 1453-1821, μτφρ. πρωτ. Γεώργιος Μεταλληνός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ.,Αθήνα,2005, σελ.463, υποσ.196

[19][19] Iωάννης Ταϊφάκος, «Ο Κοραής και τα λατινικά»,στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984,σελ.70

[20][20] Θωμάς Παπαδόπουλος, «Οι αγώνες του Κοραή στο Παρίσι για εξασφάλιση εισοδημάτων επιβιώσεως»,στο: Ομήρειον ΠνευματικόνΚέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ.349-388

[21][21] Νικόλαος Καλοσπύρος, Ο Αδαμάντιος Κοραής ως κριτικός φιλόλογος και εκδότης, (Διδακτορική διατριβή), εκδ.Σύλλογος προςδιάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, τόμ. 1ος,Αθήνα, 2006, σελ. 177

[22][22] Για την φιλολογική σχέση των δύο ανδρών δείτε: Νικόλαος Καλοσπύρος, Ο Αδαμάντιος Κοραής ως κριτικός φιλόλογος και εκδότης,(Διδακτορική διατριβή), εκδ.Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, τόμ. 1ος,Αθήνα, 2006, σελ.161-167

[23][23] Γενικά για τη φιλολογική διαδρομή του Κοραή δείτε: Νικόλαος Καλοσπύρος, Ο Αδαμάντιος Κοραής ως κριτικός φιλόλογος καιεκδότης, (Διδακτορική διατριβή), εκδ.Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, τόμ. 1ος,Αθήνα, 2006, σελ.151-204

[24][24] Νίκος Νικολάου, «Η Ιπποκρατική φιλολογία και ο Κοραής», στο:Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού ΙδρύματοςΕρευνών:Διήμερο Κοραή 29και 30 Απριλίου 1983 Πρεσεγγίσεις στη γλωσσική θεωρία τη σκέψη και το έργο του Κοραή, Αθήνα,1984,σελ.85-101

[25][25] Vinenzo Rotolo, «Ο Κοραής και το αρχαίο μυθιστόρημα», στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου Κοραής και Χίος(Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ.55-66

[26] Βασίλειος Μανδηλαράς, «Η έκδοση του Ισοκράτη από τον Αδαμάντιο Κοραή», στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, ΠρακτικάΣυνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ.29-36

[27][27] Εμμανουήλ Φραγκίσκος, «Θουκυδίδης, αρχαίοι μυθογράφοι. Δύο ματαιωμένα εκδοτικά σχέδια του Κοραή», Ο Ερανιστής, τομ.24(2003), σλ.161-167

[28][28] Γ. Βαλέτας, «Η ματαιωμένη Ηροδότεια ανέκδοτη μετάφραση του Κοραή», Νέα Εστία, τομ.114, τ/χ.1355 (Χριστούγεννα 1983),σελ.75-80

[29][29] Λίνα Μενδώνη, «Ο Αδαμάντιος Κοραής και οι Χιακές επιγραφές», Χιακά Χρονικά, τομ.ΙΕ (1983),σελ.17-27, της ιδίας, «ΟΑδαμάντιος Κοραής και οι Χιακές επιγραφές:προσθήκη», Χιακά Χρονικά, τομ.ΙΖ'(1985), σελ.52-56

[30][30] Ελένη Αγγελομμάτη Τσουγκαράκη, «Οι αντιλήψεις των ξένων για τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό», Ο Ερανιστής, τομ.21 (1997),σελ.232-233

[31][31] Αδαμάντιος Κοραής: «Συμβουλή τριών Επισκόπων» (1820): "[...] φοβούμαι μη συκοφαντηθώ από Γραικούς ο Γραικός εγώ ως Άθεος,ή ως Ανατροπεύς των καθεστώτων [...] Λέγω πρώτον εις απολογίαν μου, ότι είμαι τέκνον της Ανατολικής Εκκλησίας, εις αυτήνγεννημένος, με αυτήν ενωμένος, και το αυτό Σύμβολον της πίστεως ομολόγων [...]"

[32][32] Κ. Δημαράς, Νεοελληνικός Διαφωτισμός, σελ. 152[33][33] Παράλληλοι Βίοι Πλουτάρχου, τ. Α2, σελίς 937[34] Γεώργιος Μεταλληνός, Φωτομαχικά-Αντιφωτομαχικά, Κάτοπτρο-Ιστορητής, Αθήνα 2001, σελ. 40 & υποσημ. #72[35][35] Βασίλειος Καραγεώργος, Ο Αδαμάντιος Κοραής και η Ευρώπη, Αθήνα 1984, σελ. 28[36][36] Γεώργιος Μεταλληνός, Παράδοση και αλλοτρίωση, τομές στην πνευματική πορεία του νεώτερου ελληνισμού κατά τη Μεταβυζαντινή

περίοδο, Δόμος, Αθήνα 1994, σελ. 176[37] ' Η ιστορία των Ελ. Ευαγγελικών Εκκλησιών (http:/ / www. evangelicals. gr/ history/ Korais_kavakas. htm)', Πανελλήνιος Ευαγγελικός

Σύνδεσμος, Ανανίας Καβάκας[38] Για παράδειγμα, η Μικρά Κατήχησις και η Ορθόδοξος Ομολογία του μητροπολίτη Κιέβου Πέτρου Μογίλα (1633-1647) μεταφράσθηκε

μεταξύ άλλων και κυκλοφόρησε και στην ελληνική γλώσσα.[39][39] Κωνσταντίνος Μανίκας, Σχέσεις Ορθοδοξίας και Ρωμαιοκαθολικισμού στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως

(1821-1827)-Συμβολή στην Εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδος, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα, 2002, σελ.38-39[40][40] Κωνσταντίνος Μανίκας, Σχέσεις Ορθοδοξίας και Ρωμαιοκαθολικισμού στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως

(1821-1827)-Συμβολή στην Εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδος, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα, 2002, σελ.51[41][41] Κωνσταντίνος Μανίκας, Σχέσεις Ορθοδοξίας και Ρωμαιοκαθολικισμού στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως

(1821-1827)-Συμβολή στην Εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδος, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα, 2002, σελ.246-247[42][42] «οι Τούρκοι, μαθημένοι να μας δεσπόζωσι, χρειάζονται μακρότερον χρόνου διάστημα ν' απομάθωσι την δεσποτείαν.Αν τους δώσης

πάραυτα την ισονομίαν, αντί να σβέσης, θέλεις διεγείρειν εις τας ψυχάς των την επιθυμίαν της προτέρας ανομίας...Των Ιουδαίωνπάλιν το προς ημάς μίσος, αν και γεννημένον από αιτίας όχι διόλου ομοίας, ομοιάζει, ή μάλλον υπερβαίνει και αυτό το Τουρκικόμίσος..,»Κωνσταντίνος Μανίκας, Σχέσεις Ορθοδοξίας και Ρωμαιοκαθολικισμού στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως(1821-1827)-Συμβολή στην Εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδος, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα, 2002, σελ.61, υποσ.58 και σελ.62,υποσ.59

[43][43] Κωνσταντίνος Μανίκας, Σχέσεις Ορθοδοξίας και Ρωμαιοκαθολικισμού στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως(1821-1827)-Συμβολή στην Εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδος, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα, 2002, σελ.61, υποσ.58 και σελ.67-69

[44][44] Φίλιππος Ηλιού, «Νεοελληνικός Διαφωτισμός-Η νεωτερική πρόκληση», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ.2 Η Οθωμανικήκυριαρχία, 1770-1821: Διαφωτισμός-Ιστορία της παιδείας-Θεσμοί και Δίκαιο, εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.11

[45][45] Ελένη Μπελιά, «Απόψεις του Κοραή διά την οργάνωση της εκπαιδεύσεως»,στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, ΠρακτικάΣυνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ.147-168

Αδαμάντιος Κοραής 11

[46][46] Αγαπητός Τσοπανάκης, «Η γλωσσική θεωρία του Κοραή και η γλώσσα του», Νέα Εστία, τομ.114, τ/χ.1355 (Χριστούγεννα 1983),σελ.30

[47][47] Κ.Θ.Δημαράς, «Ο Κοραής και η γλώσσα:η πράξη»,στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ.91-95 Κ.Θ.Δημαράς, «Ο Κοραής και η γλώσσα:Η θεωρία», στο:Κέντρο ΝεοελληνικώνΕρευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών:Διήμερο Κοραή 29και 30 Απριλίου 1983 Πρεσεγγίσεις στη γλωσσική θεωρία τη σκέψη και τοέργο του Κοραή, Αθήνα, 1984, σελ.9-28, Τζέφρυ Χόρροκς, Ελληνικά. Ιστορία της γλώσσας και των ομιλητών της, μτφρ.ΜελίταΣταύρου, Μαρία Τζεβελέκου, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 2006, σελ.617-623,

[48][48] Μανώλης Τριανταφυλλίδης, «Απολογία της Δημοτικής», Άπαντα Μανώλη Τριανταφυλλίδη, τομ. 4ος Θεσσαλονίκη, 1963, σελ.127[49][49] Josep M. Bernal, «Ο Κοραής, ο Τριανταφυλλίδης και η διαμόρφωση της Νέας Ελληνικής: σημεία σύγκλισης», Κωνσταντίνος Δημάδης

(επίμ.) Πρακτικά του Γ' Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών(Βουκουρέστι 2-4 Ιουνίου 2006) Ο Ελληνικός κόσμος ανάμεσα στην εποχή του Διαφωτισμού και στον εικοστό αιώνα, τομ.Β',εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2007, σελ.584 κ.εξ.

[50][50] Peter Mackridge, Η νεοελληνική γλώσσα, μτφρ.Κ.Ν.Πετρόπουλος, εκδ.Πατάκης, Αθήνα, 1990, σελ.48[51][51] Γιώργος Μπαμπινιώτης, Συνοπτική ιστορία της Ελληνικής γλώσσας, Αθήνα, 2002 (ε'εκδ), σελ.183[52] Στέργιος Φασουλάκης, «Ο Κοραής, η μετακένωσις και η Γαλλική Επανάσταση»,Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός και οι λόγιοι, Ε

Ιστορικά, (23 Δεκεμβρίου 1999), σελ.25[53] Αλέξης Πολίτης, «Αν άρχιζε μετά είκοσι χρόνους... Ο Κοραής, οι κοινωνικές ιδέες του Διαφωτισμού και η Ελληνική Επανάσταση», Ο

Ερανιστής, τομ.26 (2007), σελ. 242[54] Αλέξης Πολίτης, «Αν άρχιζε μετά είκοσι χρόνους... Ο Κοραής, οι κοινωνικές ιδέες του Διαφωτισμού και η Ελληνική Επανάσταση», Ο

Ερανιστής, τομ.26 (2007), σελ.241[55] Αλέξης Πολίτης, «Αν άρχιζε μετά είκοσι χρόνους... Ο Κοραής, οι κοινωνικές ιδέες του Διαφωτισμού και η Ελληνική Επανάσταση», Ο

Ερανιστής, τομ.26 (2007), σελ. 244-245[56] Αλέξης Πολίτης, «Αν άρχιζε μετά είκοσι χρόνους... Ο Κοραής, οι κοινωνικές ιδέες του Διαφωτισμού και η Ελληνική Επανάσταση», Ο

Ερανιστής, τομ.26 (2007), σελ.245-246. Φίλιππος Ηλιού, «Νεοελληνικός Διαφωτισμός-Η νεωτερική πρόκληση», Ιστορία του ΝέουΕλληνισμού 1770-2000, τομ.2 Η Οθωμανική κυριαρχία, 1770-1821: Διαφωτισμός-Ιστορία της παιδείας-Θεσμοί και Δίκαιο,εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.21

[57][57] Χριστίνα Κουλούρη, Χρήστος Λούκος, Τα πρόσωπα του Καποδίστρια.Ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας και η νεοελληνικήιδεολογία (1831-1996), εκδ.Πορεία, Αθήνα, 1996, σελ.25 Eλένη Κούκου, «Κοραής και Καποδίστριας», στο:Ομήρειον ΠνευματικόνΚέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ. σελ.309-342

[58][58] Απόστολος Δασκαλάκης, Ο Αδαμάντιος Κοραής και η ελευθερία των Ελλήνων, Αθήναι 1965, σελ.552-558[59][59] Χρήστος Λούκος, «Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας. Πολιτικό έργο,συναίνεση και αντιδράσεις»,Ιστορία του Νέου Ελληνισμού

1770-2000, τομ.3 Η Ελληνική Επανάσταση, 1821-1832: Ο αγώνας της Ανεξαρτησίας και η ίδρυση του Ελληνικού κράτους,εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.208

[60][60] Ίκαρος Μαντούβαλος, «Ο μέγας Κοραής απεβίωσε την 6 Απριλίου. Ανέκδοτη επιστολή του Φίλιππου Φουρναράκη προς τον ΘωμάΣπανιολάκη (1833)», Ο Ερανιστής, τομ. 27 (2009), σελ. 153 γράφει σε επιστολή του τον Αύγουστο του 1831, «Άν εν τω μεταξύ μεκαταλάβη ο θάνατος (αν ήξευρες πόσον τον επιθυμώ!) ο Φουρναράκης θἐλει πληρώσειν τα ζητήματά σας»

[61][61] Γεώργιος Πουρναρόπουλος, «Ο Αδαμάντιος Κοραής όπως τον είδε ένας γιατρός», Νέα Εστία, τομ.114, τ/χ.1355 (Χριστούγεννα1983),σελ.153

[62][62] Διέμενε στην οδό Madame αριθ. 5 σε ενοικιαζόμενη οικία .Η οικία του βρισκόταν, τότε, στον ενδέκατο τομέα της πόλεως, σήμεραέκτο, και συνόρευε με τον Κήπο του Λουξεμβούργου.Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, Κοραής -Κούμας- Κάλβος, εκδ.Βιβλιοπωλείον τηςΕστίας, Αθήνα, 1967, σελ.18

[63] Εμμανουήλ Φραγκίσκος,«Το χρονικό και τα παρακόλουθα του θανάτου του Αδαμ. Κοραή», Εποχές, (Αύγουστος 1964), σελ.93-94 Δεςκαι Ίκαρος Μαντούβαλος, «Ο μέγας Κοραής απεβίωσε την 6 Απριλίου. Ανέκδοτη επιστολή του Φίλιππου Φουρναράκη προς τον ΘωμάΣπανιολάκη (1833)», Ο Ερανιστής, τομ. 27 (2009), σελ.149-163

[64][64] Φίλιππος Ηλιού, «Ιδεολογικές χρήσεις του Κοραϊσμού στο εικοστό αιώνα», στο:Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού ΙδρύματοςΕρευνών:Διήμερο Κοραή 29και 30 Απριλίου 1983 Πρεσεγγίσεις στη γλωσσική θεωρία τη σκέψη και το έργο του Κοραή, Αθήνα, 1984,σελ.146

[65] http:/ / www. snhell. gr/ testimonies/ content. asp?id=104& author_id=68[66] http:/ / anemi. lib. uoc. gr/ / metadata/ 0/ 1/ a/ metadata-39-0000424. tkl[67] http:/ / anemi. lib. uoc. gr/ metadata/ b/ d/ 4/ metadata-265-0000300. tkl[68] http:/ / anemi. lib. uoc. gr/ metadata/ b/ c/ b/ metadata-265-0000146. tkl[69] http:/ / anemi. lib. uoc. gr/ metadata/ 3/ b/ 5/ metadata-184-0000051. tkl[70] http:/ / books. google. fr/ books?id=M7MTAAAAQAAJ& printsec=frontcover& dq=Kora%C3%AFs& hl=fr&

ei=Wzk0To_bKoa88gOq4_SgDg& sa=X& oi=book_result& ct=result& resnum=3& ved=0CDoQ6AEwAg#v=onepage& q& f=false[71] http:/ / books. google. fr/ books?id=iLgTAAAAQAAJ& printsec=frontcover& dq=Kora%C3%AFs& hl=fr&

ei=5j40TvzLFs-v8QPzxpihDg& sa=X& oi=book_result& ct=result& resnum=5& ved=0CEQQ6AEwBA#v=onepage& q& f=false[72] http:/ / books. google. fr/ books?id=MrMTAAAAQAAJ& printsec=frontcover& dq=Kora%C3%AFs& hl=fr&

ei=REA0TuPJCIqt8gO94OygDg& sa=X& oi=book_result& ct=result& resnum=3& ved=0CDoQ6AEwAg#v=onepage& q& f=false

Αδαμάντιος Κοραής 12

Πηγές•• Josep M. Bernal,«Ο Κοραής, ο Τριανταφυλλίδης και η διαμόρφωση της Νέας Ελληνικής: σημεία σύγκλισης»,

Κωνσταντίνος Δημάδης (επίμ.) Πρακτικά του Γ' Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών τηςΕυρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών (Βουκουρέστι 2-4 Ιουνίου 2006) Ο Ελληνικός κόσμοςανάμεσα στην εποχή του Διαφωτισμού και στον εικοστό αιώνα, τομ.Β',εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα,2007, σελ.583-593

•• Απόστολος Δασκαλάκης, Ο Αδαμάντιος Κοραής και η ελευθερία των Ελλήνων, Αθήναι 1965•• Γ.Π.Κουρνούτος, «Το Αγιοταφικό της Σμύρνης και η οικογένεια Κοραή», Αθηνά, τομ.53, (1949), σελ.28-59•• Πολυχρόνης Ενεπεκίδης, Κοραής -Κούμας- Κάλβος, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1967•• Στέργιος Φασουλάκης, «Ο Κοραής, η μετακένωσις και η Γαλλική Επανάσταση»,Ο Νεοελληνικός

Διαφωτισμός και οι λόγιοι, Ε Ιστορικά, (23 Δεκεμβρίου 1999), σελ.23-25• Γ.Π. Κουρνούτος, «Αδαμάντιος Κοραής 1748-1833» Νέα Εστία, τομ.114, τ/χ.1355 (Χριστούγεννα

1983),σελ.2-15•• Γεώργιος Πουρναρόπουλος, «Ο Αδαμάντιος Κοραής όπως τον είδε ένας γιατρός», Νέα Εστία, τομ.114,

τ/χ.1355 (Χριστούγεννα 1983),σελ.152-161•• Δημήτριος Θερειανός, Αδαμάντιος Κοραής, τομ.1ος, εν Τεργέστη, 1889• Φίλιππος Ηλιού, «Νεοελληνικός Διαφωτισμός-Η νεωτερική πρόκληση», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού

1770-2000, τομ.2 Η Οθωμανική κυριαρχία, 1770-1821: Διαφωτισμός-Ιστορία της παιδείας-Θεσμοί καιΔίκαιο, εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.9-26

•• Χριστίνα Κουλούρη, Χρήστος Λούκος, Τα πρόσωπα του Καποδίστρια.Ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδαςκαι η νεοελληνική ιδεολογία (1831-1996), εκδ.Πορεία, Αθήνα, 1996

•• Χρήστος Λούκος, «Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας. Πολιτικό έργο,συναίνεση και αντιδράσεις»,Ιστορία τουΝέου Ελληνισμού 1770-2000, τομ.3 Η Ελληνική Επανάσταση, 1821-1832: Ο αγώνας της Ανεξαρτησίας και ηίδρυση του Ελληνικού κράτους, εκδ.Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003, σελ.185-216

•• Κωνσταντίνος Μανίκας, Σχέσεις Ορθοδοξίας και Ρωμαιοκαθολικισμού στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια τηςΕπαναστάσεως (1821-1827)-Συμβολή στην Εκκλησιαστική ιστορία της Ελλάδος, Διδακτορική Διατριβή,Αθήνα, 2002

•• Νικόλαος Καλοσπύρος, Ο Αδαμάντιος Κοραής ως κριτικός φιλόλογος και εκδότης, (Διδακτορική διατριβή),εκδ.Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, τομ. 1ος,Αθήνα, 2006,

•• Peter Mackridge, Η νεοελληνική γλώσσα, μτφρ.Κ.Ν.Πετρόπουλος, εκδ.Πατάκης, Αθήνα, 1990, σελ.48-49•• Iωάννης Ταϊφάκος, «Ο Κοραής και τα λατινικά»,στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου

Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984,σελ.67-89•• Eλένη Κούκου, «Κοραής και Καποδίστριας», στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου

Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ. σελ.309-342•• Μανώλης Τριανταφυλλίδης, «Απολογία της Δημοτικής», Άπαντα Μανώλη Τριανταφυλλίδη, τομ. 4ος

Θεσσαλονίκη, 1963, σελ.119-252, ιδ.127-128•• Αγαπητός Τσοπανάκης, «Η γλωσσική θεωρία του Κοραή και η γλώσσα του», Νέα Εστία, τομ.114, τ/χ.1355

(Χριστούγεννα 1983), σελ.30-46•• Τζέφρυ Χόρροκς, Ελληνικά. Ιστορία της γλώσσας και των ομιλητών της, μτφρ.Μελίτα Σταύρου, Μαρία

Τζεβελέκου, εκδ.Βιβλιοπωλείον της Εσστίας, Αθήνα, 2006, σελ.617-623•• Γιώργος Μπαμπινιώτης, Συνοπτική ιστορία της Ελληνικής γλώσσας, Αθήνα, 2002 (ε'εκδ), σελ.176-185•• Σταμάτης Πέτρου, Γράμματα από το Άμστρενταμ , επιμ.Φίλιππος Ηλιού, εκδ.Ερμής, Αθήνα, 1976• Φίλιππος Ηλιού, «Ιδεολογικές χρήσεις του Κοραϊσμού στο εικοστό αιώνα», στο:Κέντρο Νεοελληνικών

Ερευνών Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών:Διήμερο Κοραή 29και 30 Απριλίου 1983 Πρεσεγγίσεις στη γλωσσικήθεωρία τη σκέψη και το έργο του Κοραή, Αθήνα, 1984, σελ.143-207[το ίδιο στις εκδ.Βιβλιόραμα, Αθήνα,2003]

Αδαμάντιος Κοραής 13

•• Νίκος Νικολάου, «Η Ιπποκρατική φιλολογία και ο Κοραής», στο:Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών ΕθνικούΙδρύματος Ερευνών:Διήμερο Κοραή 29και 30 Απριλίου 1983 Πρεσεγγίσεις στη γλωσσική θεωρία τη σκέψηκαι το έργο του Κοραή, Αθήνα, 1984, σελ.85-101

•• Κ.Θ.Δημαράς, «Ο Κοραής και η γλώσσα:η πράξη»,στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, ΠρακτικάΣυνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ.91-95

•• Κ.Θ.Δημαράς, «Ο Κοραής και η γλώσσα:Η θεωρία», στο:Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών Εθνικού ΙδρύματοςΕρευνών:Διήμερο Κοραή 29και 30 Απριλίου 1983 Πρεσεγγίσεις στη γλωσσική θεωρία τη σκέψη και το έργοτου Κοραή, Αθήνα, 1984, σελ.9-28

•• Κ.Θ.Δημαράς, «Ο Κοραής νέος», στο:του ιδίου, Σύμμικτα, Α'Από την παιδεία στη λογοτεχνία, επιμ. ΑλέξηςΠολίτης, Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 2000, σελ.84-85•• Κ.Θ.Δημαράς, Ιστορικά φροντίσματα, τομ.Β' Αδαμάντιος Κοραής, εκδ.Πορεία, Αθήνα, 1996

•• Ελένη Μπελιά, «Απόψεις του Κοραή διά την οργάνωση της εκπαιδεύσεως»,στο:Ομήρειον ΠνευματικόνΚέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ.147-168

•• Θωμάς Παπαδόπουλος, «Οι αγώνες του Κοραή στο Παρίσι για εξασφάλιση εισοδημάτωνεπιβιώσεως»,στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ.349-388

•• Βασίλειος Μανδηλαράς, «Η έκδοση του Ισοκράτη από τον Αδαμάντιο Κοραή», στο:Ομήρειον ΠνευματικόνΚέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ.29-36

•• Vinenzo Rotolo, «Ο Κοραής και το αρχαίο μυθιστόρημα», στο:Ομήρειον Πνευματικόν Κέντρον, ΠρακτικάΣυνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα, 1984, σελ.55-66

•• Εμμανουήλ Φραγκίσκος, «Θουκυδίδης, αρχαίοι μυθογράφοι. Δύο ματαιωμένα εκδοτικά σχέδια του Κοραή»,Ο Ερανιστής, τομ.24 (2003), σλ.161-167

•• Γεώργιος Χριστοδούλου, «Ο Αδαμάντιος Κοραής ως διορθωτής των κλασικών κειμένων», στο:ΟμήρειονΠνευματικόν Κέντρον, Πρακτικά Συνεδρίου Κοραής και Χίος (Χίος 11-15 Μαΐου 1983), τομ.Α', Αθήνα,1984, σελ.37-54

• Ίκαρος Μαντούβαλος, «Ο μέγας Κοραής απεβίωσε την 6 Απριλίου. Ανέκδοτη επιστολή του ΦίλιππουΦουρναράκη προς τον Θωμά Σπανιολάκη (1833)», Ο Ερανιστής, τομ. 27 (2009), σελ.149-163

• Αλέξης Πολίτης, «Αν άρχιζε μετά είκοσι χρόνους... Ο Κοραής, οι κοινωνικές ιδέες του Διαφωτισμού και ηΕλληνική Επανάσταση», Ο Ερανιστής, τομ.26 (2007), σελ.241-254

•• Λίνα Μενδώνη, «Ο Αδαμάντιος Κοραής και οι Χιακές επιγραφές», Χιακά Χρονικά, τομ.ΙΕ (1983),σελ.17-27,•• Λίνα Μενδώνη, «Ο Αδαμάντιος Κοραής και οι Χιακές επιγραφές:προσθήκη», Χιακά Χρονικά,

τομ.ΙΖ'(1985), σελ.52-56•• Εμμανουήλ Φραγκίσκος,«Το χρονικό και τα παρακόλουθα του θανάτου του Αδαμ. Κοραή», Εποχές,

(Αύγουστος 1964), σελ.87-100• Κ.Θ. Δημαράς, «Το σχήμα του Διαφωτισμού», Ελληνικός Διαφωτισμός, Ερμής, Αθήνα 19802, σ. 23-120.• Κ.Θ. Δημαράς, «Ο Κοραής και η εποχή του», Ελληνικός Διαφωτισμός, Ερμής, Αθήνα 19802, σ. 301-390.•• Ελένη Αγγελομμάτη Τσουγκαράκη, «Οι αντιλήψεις των ξένων για τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό», Ο

Ερανιστής, τομ.21 (1997), σελ.225-247•• Γ. Βαλέτας, «Η ματαιωμένη Ηροδότεια ανέκδοτη μετάφραση του Κοραή», Νέα Εστία, τομ.114, τ/χ.1355

(Χριστούγεννα 1983), σελ.75-80• Ο Ιδρυτής Της Ελληνικής Γλώσσας (http:/ / www. peri-grafis. com/ ergo. php?id=1135)

Αδαμάντιος Κοραής 14

Προτεινόμενη βιβλιογραφία• Κελεσίδου-Γαλανού, Άννα, «Ο Κοραής και η ‘παθολογία’ της ειρήνης». Φιλοσοφία 13-14 (1983-84), 475-484.• Milliex, Roger, «Η ελληνική ματιά του Αδαμαντίου Κοραή πάνω στη Γαλλική Επανάσταση», Νέα Εστία 126

(1989), 223-230.•• Νούτσος Παναγιώτης, "Aδ. Kοραής: Aπό τη 'φυσική ζωή' στην 'πολιτική κοινωνία'", Πρακτικά Διεθνούς

Συνεδρίου "Kοραής και Xίος" τομ. A', Aθήνα 1984, 207-213.• Βιογραφικά Κοραή, Αφιέρωμα Η Καθημερινή Επτά Ημέρες, 29 Νοεμβρίου 1998 (http:/ / wwk. kathimerini. gr/

kath/ 7days/ 1998/ 11/ 29111998. pdf)• Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, Τύχες της από 5-9-1816 επιστολής του Α. Κοραή (Μολιέρος, Κοκκινάκης,

Σκυλίτσης και Λιθόγραφος), Μνήμων 26 (2004), Αθήνα (http:/ / helios-eie. ekt. gr/ EIE/ bitstream/ 10442/ 7686/3/ INR_Sklavenitis_a60. pdf)

•• Παπαδερός Αλέξανδρος, Μετακένωσις. Ελλάδα, Ορθοδοξία, διαφωτισμός κατά τον Κοραή και τονΟικονόμο, μτφρ. Εμμανουήλ Γεωργουδάκης, εκρ. Ακρίτας, 2010

•• Καραγεώργος Βασίλειος, Ο Αδαμάντιος Κοραής και η Ευρώπη, εκδ.Ιστορικές εκδόσεις Στεφ.Βασιλόπουλος, Αθήνα, 1984

•• Πασχάλης Κιτρομηλίδης, Νεοελληνικός Διαφωτσιμός, εκδ.Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1999•• Τάσος Γριτσόπουλος, «Ο αντικληρικός Κοραής εκ της αλληλογραφίας του με τον Πρωτοψάλτην

Δημ.Λώτον», Θεολογία, τομ.56(Οκτώβριος-Δεκέμβριος 1985), σελ.830-877•• Ν.Κωστή, «Ανέκδοτοι επιστολαί Κοραή και προς Κοράην», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής

Εταιρείας της Ελλάδος, τομ.Ε, σελ.263-276•• Ν.Κωστή, «Ανέκδοτον ποίημα Αδαμαντίου Κοραή», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της

Ελλάδος, τομ.ΣΤ, σελ.163 , 128

Εξωτερικοί σύνδεσμοι• Καλοσπύρος, Νικόλαος Α.Ε., Ο Αδαμάντιος Κοραής ως κριτικός φιλόλογος και εκδότης: ένα κεφάλαιο

στην ιστορία των κλασικών σπουδών στην Ευρώπη του 19ου αιώνα (το χφ. Χίου 490), Εθνικό καιΚαποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας τηςΕπιστήμης (http:/ / phdtheses. ekt. gr/ eadd/ handle/ 10442/ 21346)

• ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ο ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ, Πάντειο ΠανεπιστήμιοΚοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Τμήμα Κοινωνιολογίας (http:/ / phdtheses. ekt. gr/ eadd/ handle/10442/ 10194)

• ΠΕΧΛΙΒΑΝΟΣ, ΜΙΛΤΟΣ, ΕΚΔΟΧΕΣ ΝΕΟΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ:ΝΙΚΟΛΑΟΣΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ ΙΩΣΗΠΟΣ ΜΟΙΣΙΟΔΑΞ-ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ, τμημα φιλολογίας ΑΠΘ, (http:/ /phdtheses. ekt. gr/ eadd/ handle/ 10442/ 10333)

• Εκπαιδευτική τηλεόραση (http:/ / www. youtube. com/ watch?v=8Lv6m31vckE)

Πηγές άρθρων και Συνεισφέροντες 15

Πηγές άρθρων και ΣυνεισφέροντεςΑδαμάντιος Κοραής  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=4833619  Συνεισφέροντες: *Αλέξανδρος, Alaniaris, Alexikoua, Andromeas, Asasaxa, Badseed, C messier, Dkristal,Dodos2013, Dor-astra, Ebababi, Elena153, Flashdart2, FocalPoint, Geraki, Glorious 93, Greco22, Jimcoun, KAKTOS, Kalambaki2, Kalogeropoulos, Kostisl, Lemur12, MARKELLOS,Magioladitis, ManosHacker, Mu8os, Murtasa, Nataly8, Nikosguard, Praxinoa, Pvasiliadis, Sportacus, Templar52, The Phantom, Tony Esopi, Transistor, Trikos, Ttzavaras, Vagrand, Xrixron,Θεοδωρος, Κυριάκος Ζαχ, Μυρμηγκάκι, Ογκόλιθος, 94 ανώνυμες επεξεργασίες

Πηγές Εικόνων, Άδειες και ΣυνεισφέροντεςΕικόνα:Adamantios Korais.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Adamantios_Korais.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: Loopstation, Markondes, MaxSemΑρχείο:Adamantios Korais statue Athens.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Adamantios_Korais_statue_Athens.jpg  Άδεια: GNU Free Documentation License Συνεισφέροντες: Badseed, Coproduction of Broutos and Kossos

ΆδειαCreative Commons Attribution-Share Alike 3.0//creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/