ΒΙΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ• Τα τελευταία χρόνια η επιστήμη της διατροφής φαίνεται να

απομακρύνθηκε από την έννοια της επαρκούς διατροφής και να στράφηκε σε αυτόν της βέλτιστης διατροφής.

• Οι ανάγκες για δημιουργία και παραγωγή καλύτερων τροφών συνεχώς αυξάνονται, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη των «βιολειτουργικών τροφίμων» ή «superfoods».

• Πρόκειται για τρόφιμα, που πέραν της διατροφικής αξίας, διαθέτουν συστατικά τα οποία δρουν ευεργετικά σε συγκεκριμένες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού. Έτσι, ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός ατόμων έχει υιοθετήσει έναν υγιεινό τρόπο ζωής ως μέτρο πρόληψης έναντι των ασθενειών.

• Η ανεύρεση φυτών με ιατρό-φαρμακευτικές ιδιότητες ξεκίνησε από τους πρωτόγονους ανθρώπους, εμπλουτίστηκε ανά τους αιώνες και με συστηματική προσπάθεια συνεχίστηκε μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

GOJI BERRIESLycium Barbarum & Lycium Chinense

• Ανήκουν στην οικογένεια των Σολανοειδών, είναι φυλλοβόλα, πολυετή φυτά με ξυλώδη κορμό και φτάνουν σε ύψος από 1-4 μέτρα.• Αυτά τα είδη ανθίζουν τους καλοκαιρινούς μήνες και παράγουν μαλακούς καρπούς σε έντονο πορτοκαλί ή κόκκινο χρώμα, ελλειψοειδούς σχήματος 1-2 cm.• Ο αριθμός των σπόρων σε κάθε μούρο διαφοροποιείται ανάλογα τη ποικιλία και το μέγεθος του καρπού, περιέχοντας 10-60 το πολύ, συμπιεσμένους μέσα σε καμπύλο-έμβρυο.• Τα φύλλα των βλαστών είναι λογχοειδούς ή ωοειδούς σχήματος.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ-ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

• Το φυτό προτιμά περιοχές με υψηλή, συνολική έκθεση στον ήλιο και παρουσιάζει αντίσταση στη ξηρασία.• Αναπτύσσεται επαρκώς σε πορώδη, καλά αποστραγγιζόμενα, μέτριας υγρασίας εδάφη, καθώς αποτελείται από βαθύ, ριζικό σύστημα.• Προτιμά αλκαλικά εδάφη με ιδανικό pH 7-8 και με τη χάραξη γραμμών Βορρά-Νότου πριν τη φύτευση, επιτυγχάνεται η μέγιστη, δυνατή ηλιοφάνεια.• Το πότισμα πρέπει να γίνεται σε μικρές ποσότητες ενώ η συχνότητα εξαρτάται από την ηλικία του φυτού και το τύπο του εδάφους.• Ανάλογα το τύπο του φυτού που θέλουμε να διαμορφώσουμε (δέντρο ή θάμνο), ακολουθείται συγκεκριμένη καλλιεργητική πορεία και ανάλογο κλάδεμα.• Η συγκομιδή των καρπών γίνεται με τα χέρια (με χρήση ειδικών γαντιών προς αποφυγή τραυματισμού που οδηγούν το φρούτο σε υποβάθμιση ποιότητας).

ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΙΑΤΡΟ-ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

• Τα goji berries αποτελούνται από ασυνήθιστα υψηλές τιμές θρεπτικών συστατικών (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, βιταμίνες, μέταλλα & ιχνοστοιχεία, διατροφικές ίνες).• Περιέχουν ζεαξανθίνη σε αφθονία. Πρόκειται για χρωστική, αντιοξειδωτική ουσία που αποτελεί ισχυρό προστατευτικό όρασης, συσσωρεύεται στην ωχρά κηλίδα κι επιβραδύνει τη γήρανση των οφθαλμικών φακών.• Περιέχουν β-καροτένιο επίσης, σε αφθονία. Πρόκειται για πορτοκαλοκίτρινη χρωστική ουσία, που ανήκει στην οικογένεια των καροτενοειδών, συμβάλλει στη σύνθεση της βιταμίνης Α, η οποία με τη σειρά της είναι υπεύθυνη για τη σωστή, φυσιολογική ανάπτυξη των οστών, των δοντιών και γενικά των υγειών κυττάρων.• Περιέχουν βεταΐνη, γνωστή ως τριμεθυλογλυκίνη (TMG). Αποτελεί προϊόν μεταβολισμού της χολίνης, βοηθά στην προστασία του DNA, του ήπατος, των εγκεφαλικών κυττάρων και κάποιες βιοχημικές διεργασίες που οφείλονται στη μεθυλίωση (π.χ. μετατροπή ομοκυστεΐνης σε μεθειονίνη - αποσυμφόρηση φλεβικού συστήματος).

• Η βεταΐνη, οι πολυσακχαρίτες και γενικότερα οι περισσότερες φαινολικές ενώσεις, όταν μεταβολίζονται προσφέρουν αντιοξειδωτική προστασία δεσμεύοντας τις ελεύθερες ρίζες (μέθοδος ORAC- μέθοδος μέτρησης απορρόφησης ελεύθερων ριζών), οι οποίες όταν οξειδώνονται, παράγουν χοληστερόλη και λιπίδια που επικολλούνται στα τοιχώματα των αρτηριών. Επίσης, η βρώση επαρκών ποσοτήτων των συγκεκριμένων ενώσεων βοηθά στη παραγωγή κολλαγόνου και δρα αποτελεσματικά στη πρόληψη του καρκίνου του δέρματος.

• Τα goji αποτελούν πλούσια πηγή καλίου, του οποίου η ανεπάρκεια επηρεάζει τη κανονική λειτουργία της υπόφυσης (υπεύθυνη για την έκκριση αυξητικών ορμονών).

ΕΚΧΥΛΙΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ• Για τη μέθοδο της εκχύλισης, συνήθως, ως πρώτη ύλη χρησιμοποιούνται αποξηραμένοι καρποί, καθαροί, άνευ ξένων υλών. Ύστερα γίνεται ομογενοποίηση, επιλογή κατάλληλου διαλύτη (ανάλογα τη μέθοδο και το συστατικό που αναλύεται), φυγοκέντρηση, διαχωρισμός φάσεων, παραλαβή υπερκείμενου και ακολουθεί συντήρηση ή περαιτέρω διαχωρισμός.•Η μέθοδος της εκχύλισης χρησιμοποιείται για την απομόνωση συγκεκριμένων συστατικών ή ελαίων, με σκοπό τη μελέτη τους ή τη παραγωγή άλλων τροφίμων η φαρμάκων.• Τα goji berries και τα εκχυλίσματά τους συναντώνται στο εμπόριο σε μορφή χυμών, λειτουργικών ποτών και κρασιών, ως συστατικά σε μπάρες δημητριακών, σε ανάμεικτους ξηρούς καρπούς, σε μορφή χαπιού ή ως φαρμακευτικά συμπληρώματα διατροφής.

ΣΠΙΡΟΥΛΙΝΑSpirulina platensis & Spirulina maxima

• H σπιρουλίνα είναι μικρόφυκος της οικογένειας Αρθροσπείρας, είδος βρώσιμων κυανοβακτηρίων. Συγκαταλέγεται στα 8 συνολικά φύκια που μπορούν να καταναλωθούν από τον άνθρωπο.• Αποτελείται από πολλά σπειροειδή κύτταρα (μέγεθος περίπου 1/10 του εκατοστού), τα οποία σχηματίζουν αποικίες υπό μορφή νηματίων.• Τα κυανοβακτήρια είναι προκαρυωτικοί οργανισμοί, στερούμενοι πυρήνα και πλαστιδίων. Διεξάγουν οξυγενή φωτοσύνθεση (παράγουν Ο2) και επηρεάζονται από ηλιακή ακτινοβολία, θερμοκρασία, αλατότητα, pH και συγκεντρώσεις θρεπτικών αλάτων.• Διακρίνονται από διαιτητικά χαρακτηριστικά, όπως υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και ενεργειακό περιεχόμενο.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ-ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

• Τα είδη S. maxima και S. platensis καλλιεργούνται σε υπαίθρια και κλειστά συστήματα (φωτοβιοαντιδραστήρες). • Στα υπαίθρια συστήματα υπάρχει χαμηλό κόστος κατασκευής και λειτουργίας, μειονεκτούν ωστόσο, λόγω του κινδύνου επιμόλυνσης της καλλιέργειας, από άλλα ανταγωνιστικά βακτήρια και μικροοργανισμούς. Σε φυσικό περιβάλλον είναι φυσικό να αναπτύσσονται πολλοί, διαφορετικοί οργανισμοί.• Οι φωτοβιοαντιδραστήρες αποτελούν προηγμένα συστήματα καλλιέργειας, όπου ελέγχονται όλες οι συνθήκες, η παραγωγή βιομάζας είναι υψηλή (ποιοτικά και ποσοτικά) και περιορίζονται σημαντικά οι άμεσες ανταλλαγές βιοαερίων και μολυσματικών παραγόντων. Το κύριο μειονέκτημα τους είναι το υψηλό κόστος λειτουργίας και κατασκευής .

• Η ιδανική θερμοκρασία νερού που απαιτείται για την ανάπτυξη των συγκεκριμένων κυανοβακτηρίων είναι οι 37°C. Σε μεγαλύτερες ή πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες σταματά η παραγωγή.• Οι δεξαμενές των θερμοκηπίων υποστηρίζονται με τεχνητούς τρόπους θέρμανσης και φωτισμού. Είναι ρηχές, γεμάτες νερό (βρόχινο ή βρύσης) με μικρή περιεκτικότητα σε χλώριο. Είναι στρογγυλοποιημένες χωρίς γωνίες, ώστε να διευκολύνεται το άδειασμα. Περιέχουν, επίσης, μηχανισμούς ανάδευσης του θρεπτικού υλικού.

• Ο μόνος τρόπος μακροχρόνιας συντήρησης της σπιρουλίνας είναι η ξήρανση. Συνήθως αποξηραίνεται με spray drying (μέθοδος αφυδάτωσης με ψεκασμό σταγονιδίων νερού και απευθείας εισαγωγή σε θερμό θάλαμο αέρα για λίγα δευτερόλεπτα).• Η συλλογή της γίνεται στη βάση του ξηραντήρα σε μορφή σκόνης, όπου διαχωρίζεται από τον αέρα και ψύχεται πλήρως. Έτσι, τα πολύτιμα θρεπτικά συστατικά της, δεν μπορούν να οξειδωθούν (αφού χρησιμοποιείται αέρας χωρίς οξυγόνο).

ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ• Η σπιρουλίνα αποτελεί εξαιρετική πηγή αμινοξέων (βασικών και μη),

βιταμινών, πρωτεϊνών και ιχνοστοιχείων σε ποσοστό περίπου 50-70%. Το πρωτεϊνικό περιεχόμενο της είναι βιολογικά πλήρες.

• Τα βασικά αμινοξέα της : ισολευκίνη, λευκίνη, λυσίνη, μεθειονίνη, φαινυλαλανίνη, θρεονίνη, τρυπτοφάνη και βαλίνη, παρουσιάζουν δυνητικό όφελος για την εύρυθμη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού, μιας και συνδέονται με μια βιοχημικών αντιδράσεων ή αποτελούν δομικά υλικά για τη σύνθεση άλλων αμινοξέων ή ενώσεων.• Επίσης, λόγω του γεγονότος ότι η σπιρουλίνα είναι εξαιρετικά εύπεπτη, οι βιταμίνες που παρέχει (Β1, Β2, Β3, Β5, Β6, Β7, Β9, Β12, Ε), αφενός αφομοιώνονται εύκολα, αφετέρου συνεισφέρουν και αυτές στις μεταβολικές διαδικασίες. Η έλλειψη των παραπάνω βιταμινών μπορεί να επιφέρουν ασθένειες που σχετίζονται με τη καρδιά, τα οστά, τα μάτια ή ακόμη και το νευρικό σύστημα.

ΕΝΖΥΜΙΚΕΣ – ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ

• Φυκοκυανίνη : κύριο συστατικό της σπιρουλίνας που της χαρίζει το μπλε – κυανό χρώμα.

• Σχετίζεται με τη λειτουργία της ανθρώπινης χρωστικής (χολερυθρίνη - αποτελεί προϊόν καταβολισμού της αίμης), η οποία είναι σημαντική για την υγειή λειτουργία του ήπατος και τη πέψη των αμινοξέων και τη προστασία του ανοσοποιητικού συστήματος.

• Πειράματα έδειξαν ότι σχετίζεται και με το νευρικό σύστημα, συμβάλλοντας στην αποτροπή παραγωγής στρες, με αυξημένη ανάκτηση ντοπαμίνης.

• Χλωροφύλλη : είναι χρωστική που δίνει το πράσινο χρώμα στα φυτά, απελευθερώνοντας ιόντα με τη βοήθεια του ηλιακού φωτός, τα οποία εν συνεχεία σχηματίζουν πρωτεΐνες, βιταμίνες και σάκχαρα.

• Ονομάζεται «πράσινο αίμα» λόγω της ομοιότητας της με το μόριο της αιμοσφαιρίνης των ανθρώπινων κυττάρων. Αν η λήψη της γίνει ταυτόχρονα με επαρκή ποσότητα σιδήρου, το στοιχείο του μαγνησίου μετατοπίζεται δίνοντας ένα μόριο αιμοσφαιρίνης με αξιοσημείωτη επίδραση σε περιπτώσεις αναιμίας.

• Ανακουφίζει τη δυσκοιλιότητα και έχει αντιφλεγμονώδεις και αντιμικροβιακές ιδιότητες

ΕΚΧΥΛΙΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ• Η σπιρουλίνα αποτελείται από πολλά βιολειτουργικά συστατικά τα οποία προτιμάται να εκχυλίζονται.• Χρησιμοποιείται αφυδατωμένη σπιρουλίνα υπό μορφή σκόνης και πρόσμειξη οργανικού διαλύτη.• Μια ενδιαφέρουσα μέθοδος εκχύλισης της φυκοκυανίνης, απαιτεί φρέσκια κονιορτοποιημένη σπιρουλίνα μέσα στην οποία αναπτύσσεται ένα είδος μη παθογόνων αζωτοβακτηρίων εν ονόματι Klebsiella pneumonia. Στο πολτό που προκύπτει γίνεται τοποθέτηση βακτηριακής καλλιέργειας, σφραγίζεται σε δοχείο και μετά από 24 ώρες εκχυλίζεται C-PC, επαρκούς ποιότητας και καθαρότητας.• Χρησιμοποιείται κυρίως ως συμπλήρωμα διατροφής, καθώς και από τη NASA στη καθημερινή διατροφή των αστροναυτών.

ΙΠΠΟΦΑΕΣ– Hippophaes ramnoides

• Αποτελεί ένα εκ των αρχαιότερων φυτών στη φύση με αρκετά είδη και υποείδη. Ανήκει στην οικογένεια των Ελαιαγνοειδών.• Πρόκειται για πολυετή, ημιάγριο, φυλλοβόλο και ακανθωτό θάμνο, του οποίου το ύψος μπορεί να ξεπεράσει τα 3 μέτρα.• Μπορεί να καλλιεργηθεί ατομικά ή ομαδικά σε μεγάλο εύρος εδαφών και κλιματολογικών συνθηκών με μικρές απαιτήσεις.• Τα κλαδιά του είναι σκληρά, πυκνά και ακανθώδη. Τα φύλλα του είναι λογχοειδή αργυροπράσινου χρώματος και οι καρποί του στρογγυλοί πορτοκαλί χρώματος.• Είναι δίοικο φυτό με μεγάλο ριζικό επιφανειακό σύστημα. Στις ρίζες του αναπτύσσονται ακτινοβακτήρια που δεσμεύουν ατμοσφαιρικό άζωτο και το μετατρέπουν σε εδαφικό, βελτιώνοντας ταυτόχρονα τη γονιμότητα του εδάφους.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ & ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

• Πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας θα πρέπει να έχει προηγηθεί καθάρισμα από τυχόν υπολείμματα προηγούμενων καλλιεργειών, απομάκρυνση ξένων σωμάτων, καταστροφή ζιζανίων, κατεργασία με εδαφοκαλλιεργητή και προετοιμασία της εδαφοκλίνης. To pΗ του εδάφους θα πρέπει να κυμαίνεται από 5,5 έως 7,0.• Η λίπανση της καλλιέργειας διαμορφώνεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις του κάθε κτήματος ξεχωριστά. Ενδείκνυται, συνήθως, να γίνεται προσθήκη οργανικής ουσίας ή τακτική εφαρμογή κοπριάς με στόχο τη διατήρηση της δομής και εδαφικής σύστασης.• Επειδή το ιπποφαές έχει την τάση να πετάει πολλούς λαίμαργους βλαστούς και παραφυάδες, χρειάζεται τακτικό κλάδεμα ώστε να αραιώνουν μεταξύ τους και να μπορεί να διεισδύει το φως στο εσωτερικό της κόμης του. Το κλάδεμα αποσκοπεί αφενός στη διαμόρφωση του σχήματος νεαρών φυτών, αφετέρου στην παραγωγή ικανοποιητικού αριθμού καρπών.

• Η καταπολέμηση των ζιζανίων γίνεται με χρήση κατάλληλων χημικών σκευασμάτων ή με εισαγωγή χλοοτάπητα μεταξύ των γραμμών φύτευσης ή με κάλυψη του εδάφους με μαύρο πλαστικό.• Οι καρποί του ωριμάζουν στο τέλος καλοκαιριού με αρχές φθινοπώρου, μοιάζουν με ρώγες σταφυλιού και χαρακτηρίζονται από πορτοκαλί χρώμα. Όσο μεγαλύτερος ο καρπός, τόσο περισσότερη ηλιοφάνεια δέχτηκε το φυτό. • Η συγκομιδή είναι δύσκολη λόγω των αγκαθιών και της πρόσφυσης των καρπών στο βλαστό. Συνήθως, η διαδικασία της συγκομιδής λαμβάνει χώρα μετά τη πτώση των φύλλων, κοντά στο μήνα Νοέμβριο, είτε κόβοντας τα καρποφόρα βλαστάρια, είτε τοποθετώντας τα στη κατάψυξη για λίγες μέρες), είτε με εφαρμογή 500 ppm ethrel, 10 μέρες πριν την ωρίμανση, που χαλαρώνει τους καρπούς και με ράπισμα συγκομίζονται εύκολα. Υπάρχουν, επίσης, κτένες για μεγάλες ποικιλίες, χωρίς αγκάθια και απορροφητές καρπών από το δέντρο για μεγάλες εκτάσεις.

ΣΥΣΤΑΣΗ & ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

• Το ιπποφαές με βάση την ανάλυσή του, περιέχει πάνω από 190 θρεπτικά στοιχεία, με ισχυρή αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη, αντιμικροβιακή, αναλγητική και επουλωτική δράση.• Περιέχει τις βιταμίνες C, E και K οι οποίες παρουσιάζουν επουλωτικές (επούλωση των πληγών, επανόρθωση των ιστών), αντιοξειδωτικές (εμποδίζουν την οξείδωση λιπών και βιταμινών Α και D) και αντιγηραντικές (παρουσιάζουν αντιοξειδωτική συμπεριφορά στις λειτουργίες μετάλλαξης γήρανσης ή καταστροφής των κυττάρων) ιδιότητες αντίστοιχα.•Το ιπποφαές θεωρείται η πλουσιότερη πηγή φυτικών, λιπαρών οξέων, που είναι απαραίτητα στον οργανισμό για τη καλή λειτουργία του εγκεφάλου, του νευρικού, του ανοσοποιητικού και του αναπαραγωγικού συστήματος, ενώ προστατεύουν από καρδιαγγειακές παθήσεις και έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτική δράση.

• Είναι πλούσιο σε ιχνοστοιχεία και φλαβονοειδή. Στα δεύτερα οφείλεται ο χρωματισμός των ανθέων, ενώ βοηθούν και στην άμυνα των φυτών ενάντια σε έντομα και μικροοργανισμούς. Η χαμηλή τοξικότητα τους σε σχέση με άλλα φυτικά συστατικά (πχ. αλκαλοειδή) επιτρέπει την πρόσληψη μέσω της τροφής ικανών ποσοτήτων, με αποτέλεσμα την αύξηση της άμυνας του οργανισμού απέναντι σε αλλεργιογόνα, ιούς και καρδιοπάθειες.• Αποτελούν σημαντικές αντιοξειδωτικές ουσίες με εξίσου σημαντικές ιατρικές ιδιότητες. Παρουσιάζουν, επιπλέον, αντιβακτηριδιακή, αντιφλεγμονώδη, αντιθρομβωτική, αγγειοχαλαρωτική και αντιαλλεργική δράση. Η χημική δομή τους είναι ιδανική ώστε να δρουν ως δεσμευτές υδροξυ-ριζών. Τείνουν να εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου που επιτίθενται στους ιστούς και συνάμα τους προστατεύουν από την υπεροξείδωση των λιπιδίων.

• Το ιπποφαές περιέχει: α) β-καροτένιο, β) λυκοπένιο και γ) ζεαξανθίνη.• Το λυκοπένιο ως καροτενοειδές είναι γνωστό με την ονομασία ψ, ψ-καροτένιο. Η βιοσύνθεση του λυκοπένιου πραγματοποιείται μόνο σε φυτικούς οργανισμούς και ο άνθρωπος το λαμβάνει αποκλειστικά μέσω της τροφής. Πρόκειται για εξαιρετικά λιπόφιλη ένωση η οποία συσσωρεύεται στους ιστούς, στο αίμα (με τη βοήθεια λιποπρωτεϊνών) και στις μεμβράνες των κυττάρων. Διατροφή πλούσια σε λυκοπένιο έχει ευεργετικά αποτελέσματα στην υγεία και υπάρχουν ενδείξεις ότι περιορίζει τη πιθανότητα εμφάνισης διαφόρων τύπων καρκίνου και ιδιαίτερα αυτού του προστάτη. Επίσης, περιορίζει το κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νόσων και άλλων εκφυλιστικών νόσων στα ηλικιωμένα άτομα.

ΕΚΧΥΛΙΣΗ & ΧΡΗΣΕΙΣ

• Το έλαιο του ιπποφαούς προέρχεται από την επεξεργασία των καρπών του, μετά τη συλλογή τους από τους αυτοφυείς αυτούς θάμνους. Περιέχει ω-3, ω-6 και ω-9 λιπαρά οξέα, καθώς και αρκετά υψηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών, χαρακτηριστικά που το καθιστούν σημαντικότατο στο κλάδο των τροφίμων. • Τα έλαια απομονώνονται από τους σπόρους και τη πούλπα του ιπποφαούς με τους εξής τρόπους: με εκχύλιση με διαλύτη χρησιμοποιώντας πετρελαϊκό αιθέρα, με υδατική εκχύλιση, με έκθλιψη (χρήση ισχυρής πίεσης με πρέσα) και με εκχύλιση με μικροκύματα χωρίς χρήση διαλύτη.• Συναντάται το εμπόριο σε μορφή χυμών, φαρμακευτικών δισκίων ή ως συμπλήρωμα διατροφής, σε μπάρες δημητριακών και σε αρτοσκευάσματα.

ΛΙΝΑΡΟΣΠΟΡΟΣ Linum usitatissimum

• Το λινάρι είναι ένα αγγειόσπερμο, δικότυλο φυτό που ανήκει στην οικογένεια «Λινίδες», αναπτύσσοντας 230 περίπου είδη στις εύκρατες περιοχές και τις περιοχές της Μεσογείου.• Το λινάρι είναι ετήσιο φυτό και η καλλιέργεια του γίνεται για τις κλωστικές του ίνες και τη παραγωγή του λιναρόσπορου, προϊόν με σημαντικές διατροφικές και θεραπευτικές ιδιότητες. • Έχει κοντό ριζικό σύστημα με πολλές διακλαδώσεις, οι οποίες είναι επιθυμητές για τις ποικιλίες που καλλιεργούνται για τις κλωστικές ίνες. • Η ταξιανθία είναι βότρυς, είδος ταξιανθίας με έναν κεντρικό επιμήκη άξονα ο οποίος φέρει άμισχα, μονήρη, ερμαφρόδιτα άνθη, κυανής απόχρωσης.• Ο καρπός είναι καφέ-κόκκινου χρώματος κάψα, που αποτελείται από πέντε καρπόφυλλα και στο εσωτερικό μπορεί να περιέχονται έως δέκα σπόροι, οι οποίοι περιέχουν λάδι σε ποσοστό 35-45% και πρωτεΐνη 20-25%.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ- ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

• Το λινάρι προσαρμόζεται σε βαριά, αμμώδη εδάφη που έχουν την ικανότητα να συγκρατούν υγρασία. Προσαρμόζεται σε μεγάλο εύρος εδαφών, αλλά η παραγωγή αυξάνει σε καλά στραγγιζόμενα, ειδικά σε άργιλο-πηλώδη εδάφη, με pH περίπου 6.• Η λίπανσή του γίνεται με άζωτο, με προσθήκη καλίου και φωσφόρου ή με προσθήκη ψευδάργυρου, ώστε να αυξάνονται οι αποδόσεις.• Η σπορά λαμβάνει χώρο περίπου στα μέσα Μαΐου όπου η θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη από 8°C• Σε περιβάλλοντα όπου επικρατεί ξηρασία, η άρδευση κατά τη περίοδο της άνθησης και του γεμίσματος των καρπών αυξάνει σημαντικά την απόδοση, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις επάρκειας αζώτου.• Ο χρόνος συγκομιδής του λιναριού επηρεάζεται από τις κλιματικές συνθήκες και την τελική χρήση του προϊόντος. Θερίζεται συνήθως, όταν ωριμάσει το 74% των καψών που αποκτούν καφέ χρώμα και ακολούθως με τη μείωση της υγρασίας μπορεί να γίνει αλωνισμός με κατάλληλη αλωνιστική μηχανή.

ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

• Υπάρχουν δύο κατηγορίες παραγώγων λιναριού που προορίζονται για τη διατροφή: ο λιναρόσπορος και το έλαιο που προκύπτει από την έκθλιψή του, το λινέλαιο. Κάθε μικρός σπόρος λιναριού περιέχει στο εσωτερικό του πλήθος λιπαρών οξέων, θρεπτικών συστατικών και αποτελεί εξαιρετική πηγή φυτικών ινών, βιταμινών του συμπλέγματος Β και ιχνοστοιχείων.• Η κατανάλωση λιναρόσπορου ασκεί αντιοξειδωτική και προστατευτική δράση ενάντια στο καρκίνο του παχέως εντέρου, λόγω της περιεκτικότητάς του σε Ω-3 και Ω-6 λιπαρά οξέα. Τείνουν να προλαμβάνουν το καρκίνο ή να καθυστερούν την εξέλιξη ή τη μετάστασή του, καθώς έχουν την ικανότητα να απενεργοποιούν τα ισχυρά οιστρογόνα που ευθύνονται για την ανάπτυξη των καρκινικών όγκων.• Η κατανάλωση ολόκληρου του λιναρόσπορου (όχι μόνο των παραγώγων του) συνδέεται με τη μείωση της ολικής χοληστερόλης, συμπεριλαμβανόμενης της LDL (κακής) χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων, προστατεύοντας με αυτό τον τρόπο από καρδιακές παθήσεις και συμβάλλοντας στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης (αντιθρομβωτικές ιδιότητες).

• Τα Ω-3 λιπαρά οξέα του λιναρόσπορου βοηθούν στη μείωση φλεγμονών, αφού το ανθρώπινο σώμα τα χρησιμοποιεί για τη παραγωγή ορισμένων τύπων προσταγλανδίνων, που λειτουργούν σαν ορμόνες με αντιφλεγμονώδη δράση, τοπικά στο σημείο που εμφανίζεται μια βλάβη.• Οι σπόροι σε μορφή ζεστού καταπλάσματος, έχουν θετικά αποτελέσματα σε κάθε είδους φλεγμονή του πεπτικού και ουροποιητικού συστήματος, διευκολύνουν δε, την έξοδο των πετρών της χοληδόχου κύστης. Καθίσταται μια εξαιρετικά εύπεπτη τροφή, ιδιαίτερα για άτομα με γαστρεντερικά προβλήματα. • Τα παράγωγα του λιναρόσπορου και ειδικά το λινέλαιο, ανακουφίζουν από το άσθμα, τα βρογχικά και τη πνευμονία, μειώνοντας τον αριθμό και την ένταση των κρουσμάτων αναπνευστικών προβλημάτων σε ασθενείς με χρόνιες παθήσεις.

• Ένα σημαντικό ποσοστό της εγκεφαλικής ουσίας (περίπου 70%), δομείται από τα Ω-3 λιπαρά οξέα. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος ξεκινά να δημιουργείται από την εμβρυακή κατάσταση και η παροχή του με Ω-3 είναι μεγίστης σημασίας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. Τα Ω-3 είναι ζωτικής σημασίας για τα εγκεφαλικά κύτταρα, διότι συνεισφέρουν στη δημιουργία της μεμβράνης που περιβάλλει κάθε νευρικό κύτταρο, διευκολύνοντας έτσι τη μετάδοση των ερεθισμάτων μέσω του εγκεφάλου και άρα την ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, αποφεύγοντας ασθένειες με πνευματικές διαταραχές, κατάθλιψη ή ακόμα και διπολική διαταραχή.• Επίσης, βοηθούν στην αντιμετώπιση νεφρικών προβλημάτων των ανθρώπων και στην εξάλειψη εντερικών παρασίτων και σκουληκιών των κατοικίδιων για τα οποία διατίθενται στο εμπόριο ειδικά σκευάσματα.

ΕΚΧΥΛΙΣΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ

• Το λινέλαιο, είναι έλαιο που λαμβάνεται (30-40%), με ψυχρή και θερμή πίεση ή εκχύλιση, από τα σπέρματα του λίνου.

• Αποτελείται από α-λινολενικό οξύ σε ποσοστό 55%, ένα πολυακόρεστο λιπαρό οξύ που ανήκει στην ομάδα των ω-3 λιπαρών οξέων, τα οποία είναι δυσεύρετα στη φύση.

• Για τη μέθοδο της εκχύλισης, παραλαμβάνεται η πρώτη ύλη καθαρισμένη από προσμίξεις, ακολουθεί αποξήρανση και σύνθλιψη σε μύλο άλεσης. Ακολουθεί προσθήκη οργανικού διαλύτη, συλλογή διαλύματος και διήθηση σε περιστροφικό εξαερωτή μέχρι τη λήψη του λινελαίου.

ΣΤΕΒΙΑ Stevia Rebaudiana

• Η στέβια είναι γένος φυτών με 240 είδη από βότανα και θάμνους που ανήκουν στη μεγάλη οικογένεια των ηλιοτροπιδών, συγκεκριμένα σε αυτή των Αστεροειδών.

• Το φυτό στέβια αποτελεί πολυετές, ποώδες βότανο που ζει ή καλλιεργείται αλλού ως ετήσιο και αλλού για 3-7 χρόνια.

• Ο θάμνος της στέβιας μπορεί να φτάσει σε ύψος 0,6m, ενώ το χρώμα των φύλλων είναι ανοιχτό πράσινο, ανάλογα πάντα τη ποικιλία. Οι βλαστοί είναι τρυφεροί αρχικά, ενώ στη συνέχεια γίνονται ημιξυλώδεις.

• Τα φύλλα είναι σχετικά μικρά της τάξης των 5 εκατοστών, αν και υπάρχουν και μεγαλόφυλλες ποικιλίες. Είναι άμισχα και φύονται στο βλαστό σταυρωτά.

• Τα άνθη της στέβιας έχουν μπλε ή λευκά πέταλα και φύονται σε ταξιανθίες 5 ανθών. Είναι ερμαφρόδιτα και γονιμοποιούνται με σταυρεπικονίαση με τη βοήθεια εντόμων.

• Οι ώριμοι καρποί έχουν σκούρο χρώμα, ενώ ξεθωριασμένο οι άγονοι ή με μειωμένη βλαστικότητα.

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ & ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

• Η στέβια αναπτύσσεται σε ένα ευρύ φάσμα εδαφικών τύπων, αρκεί τα εδάφη αυτά να εξασφαλίζουν σταθερό εφοδιασμό του φυτού με νερό και στράγγιση. Αναπτύσσεται σε υποτροπικά, υγρά κλίματα με ύψος βροχής πάνω από 700-800mm, ενώ προτιμά τα καλά αποστραγγιζόμενα ή αμμοαργιλώδη εδάφη με ανώτερη τιμή pH=7. Δεν αναπτύσσεται καθόλου σε αλατούχα εδάφη.

• Είναι φωτόφιλο, με θερμοκρασία ανάπτυξης από 15°C έως 30°C (δηλαδή σε κλίματα εύκρατα και τροπικά).

• Ο ιδανικός πολλαπλασιασμός της στέβιας γίνεται αγενώς με τη χρήση μοσχευμάτων στελεχών ή φύλλων του φυτού. Οι σπόροι βλαστάνουν σε σπορεία, έως ότου είναι ικανοί για μεταφύτευση.

• Το έδαφος θα πρέπει να είναι ψιλοχωματισμένο, κοπρισμένο και απαλλαγμένο από ζιζάνια, οπότε πριν το φύτεμα, προηγείται το όργωμα του εδάφους και ακολουθούν μια-δυο κατεργασίες με δίσκο ή φρέζα ώστε να προκληθεί μια λεία κλίνη.

• Το φυτό έχει μικρές απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά. Το άζωτο είναι το σημαντικότερο θρεπτικό συστατικό στοιχείο για τη στέβια , καθώς σχετίζεται με την ανάπτυξη του φυλλώματος της.

• Η στέβια χρειάζεται τακτικό, σε μικρή ποσότητα πότισμα, καθώς η έλλειψη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την απόδοση. Κρίνεται απαραίτητη αν οι άκρες των βλαστών αρχίζουν να γέρνουν.

• Η περίφραξη του χώρου της καλλιέργειας παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο καθώς κρατά σε απόσταση είδη ζώων, όπως τα κουνέλια και οι λαγοί που μπορεί να προκαλέσουν ζημιές, αφού έλκονται από τα γλυκά φύλλα του φυτού. Επίσης, στους ζωικούς εχθρούς περιλαμβάνεται και η παρουσία των σαλιγκαριών. Για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος γίνεται χρήση έτοιμων δολωμάτων μεταλδεύδης.

ΣΥΣΤΑΣΗ & ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

• Η στέβια ως φυτό, δε χαρακτηρίζεται τόσο από τη θρεπτική της αξία, όσο από την ισχύ της γλυκύτητας της και τη σχεδόν μηδενική θερμιδική της αξία. Η ολική σύστασή της δεν έχει πλήρως επιβεβαιωθεί, καθώς τα είδη και υποείδη της στέβιας είναι πάνω από 200. Από τα είδη της στέβιας, μόνο δύο παράγουν γλυκοζίτες στεβιόλης (το γένος rebaudiana και το γένος phlebophylla). • Αποτελείται από λιγοστές βιταμίνες (Α & D), η πρώτη απαραίτητη για το μεταβολισμό των πρωτεϊνών στους εξωδερμικούς ιστούς, ενώ η δεύτερη βοηθά στο μεταβολισμό του ασβεστίου (Ca), του φωσφόρου (Ρ) στον οργανισμό και την ενσωμάτωσή τους στα οστά.• Η καθαρή γλυκαντική ουσία (στεβιοσίδη & ρεμπαουντιοσίδη Α) που περιέχεται στη στέβια, είναι 300 φορές πιο γλυκιά σε σχέση με τη κοινή ζάχαρη με μηδενική θερμιδική αξία. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι τα τεχνητά, παχυντικά γλυκαντικά μπορούν να αντικατασταθούν από αυτό το φυσικό γλυκαντικό, μη επηρεάζοντας τα επίπεδα σακχάρων του αίματος (αντιδιαβητικές ιδιότητες). Συνάμα επιτυγχάνεται απώλεια βάρους, αφού οι γλυκοζίτες στεβιόλης μεταβολίζονται πλήρως.

• Η χορήγηση στέβιας σε χαμηλές και κανονικές, καθημερινές δόσεις, έχει παρατηρηθεί ότι προκαλεί μια μικρή ελάττωση της αρτηριακής πίεσης υψηλών τιμών.• Έχει την ικανότητα να αναστέλλει την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή των βακτηρίων και άλλων μολυσματικών οργανισμών. Η στέβια σε αντίθεση με τη ζάχαρη δε συμβάλλει στην ανάπτυξη της τερηδόνας. Δε προκαλεί φθορά των δοντιών και βοηθά στη καταπολέμηση και τη πρόληψη της ουλίτιδας και πλάκας, αφού καταστρέφει το βακτήριο (στέλεχος του Candita) που ευθύνεται για αυτήν (οδοντική πλάκα).• Τα υγρά εκχυλίσματα και καταπλάσματα στέβιας παρουσιάζουν αντισηπτική δράση, ιδιαίτερα σε δερματικά προβλήματα.• Περιέχει ανθρακοκινόνες που δρουν στο παχύ έντερο, διεγείροντας και διευκολύνοντας τις συσπάσεις του (φυσικό καθαρτικό).• Περιέχει αλκαλοειδή σε ικανοποιητικά επίπεδα συγκέντρωσης (οργανικές ενώσεις με χρήση στην ιατρική ως μυο-χαλαρωτικά, αναλγητικά, καρδιοτονωτικά.

ΕΚΧΥΛΙΣΗ & ΧΡΗΣΕΙΣ

• H δομή της στέβιας αποτελείται από διάφορα κλάσματα γλυκοζιτών. Με τις διάφορες μεθόδους εκχύλισης επιτυγχάνεται απομόνωση των διαφόρων συστατικών της. • Τα φύλλα της στέβιας χρησιμοποιούνται ως χλωρά, ξηρά, τριμμένα ή αλεσμένα ή εκχύλισμα αυτών. Τα στελέχη και τα υπολείμματα των φύλλων μετά την εξαγωγή της στεβιοζάχαρης χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφή. Οι μεγαλύτεροι και συχνότεροι χρήστες της στέβιας και των παραγώγων αυτής είναι αφενός οι βιομηχανίες τροφίμων, ποτών και ζαχαροπλαστικής (λόγω υποκατάστασης της ζάχαρης από στεβιοσίδη), αφετέρου οι ιατρικές και φαρμακευτικές βιομηχανίες, οι οποίες παράγουν σκευάσματα, κυρίως για διαβητικούς και ηλικιωμένους. Επίσης, χρησιμοποιείται από εταιρίες παραγωγής στοματικών διαλυμάτων λόγω των αντιμικροβιακών ιδιοτήτων της.

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ