Η εκπαίδευση στα βυζαντινά χρόνιαΗ εκπαίδευση στα βυζαντινά χρόνια

Αργύρης Δρούγκας

HH εκπαίδευση στο Βυζάντιο εκπαίδευση στο Βυζάντιο

Οι Βυζαντινοί έδιναν Οι Βυζαντινοί έδιναν μεγάλη σημασία στη μεγάλη σημασία στη μόρφωση των παιδιών μόρφωση των παιδιών τους.τους.Πλούσιοι και φτωχοί Πλούσιοι και φτωχοί έστελναν τα παιδιά έστελναν τα παιδιά τους στα τους στα σχολείασχολεία, που , που είχαν ιδρύσει η είχαν ιδρύσει η πολιτεία και η πολιτεία και η εκκλησία.εκκλησία.

Το σχολείο των ιερών γραμμάτωνΤο σχολείο των ιερών γραμμάτων Στο Βυζάντιο υπήρχαν Στο Βυζάντιο υπήρχαν

τρεις βαθμίδες τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης.εκπαίδευσης.

Τα πρώτα γράμματα Τα πρώτα γράμματα τα παιδιά τα μάθαιναν τα παιδιά τα μάθαιναν στο δημοτικό, στο δημοτικό, το το σχολείο των ιερών σχολείο των ιερών γραμμάτωνγραμμάτων..

Στο βυζαντινό Στο βυζαντινό σχολείο επικρατούσε σχολείο επικρατούσε θρησκευτικό πνεύμα.θρησκευτικό πνεύμα.

Το σχολείο των ιερών γραμμάτωνΤο σχολείο των ιερών γραμμάτων

Οι μαθητές πήγαιναν σ’ Οι μαθητές πήγαιναν σ’ αυτό σε ηλικία 5 αυτό σε ηλικία 5 χρονών και η φοίτηση χρονών και η φοίτηση διαρκούσε τρία χρόνια.διαρκούσε τρία χρόνια.

Μάθαιναν ανάγνωση, Μάθαιναν ανάγνωση, γραφή, αριθμητική, γραφή, αριθμητική, ωδική και θρησκευτικά.ωδική και θρησκευτικά.

Για αναγνωστικά Για αναγνωστικά χρησιμοποιούσαν το χρησιμοποιούσαν το Ψαλτήρι, την Παλαιά Ψαλτήρι, την Παλαιά Διαθήκη και την Καινή Διαθήκη και την Καινή Διαθήκη.Διαθήκη.

Τα σύνεργα του μαθητή.Τα σύνεργα του μαθητή.

Τα απαραίτητα σύνεργα του μαθητή ήταν η πλάκα.

Το κοντύλι.

η πένα από φτερό χήνας

Το χαρτί από πάπυρο.

Τα σχολεία και τα σχολικά είδηΤα σχολεία και τα σχολικά είδη

Για αίθουσες Για αίθουσες διδασκαλίας στα διδασκαλίας στα βυζαντινά χρόνια βυζαντινά χρόνια χρησιμοποιούσαν χρησιμοποιούσαν δωμάτια κα μερικές δωμάτια κα μερικές φορές τους νάρθηκες φορές τους νάρθηκες των εκκλησιών. των εκκλησιών.

Στην αίθουσα υπήρχε η Στην αίθουσα υπήρχε η έδρα του δασκάλου και έδρα του δασκάλου και τα καθίσματα για τους τα καθίσματα για τους μαθητές, που λέγονταν μαθητές, που λέγονταν σκίμποδεςσκίμποδες..

Αν δεν υπήρχαν Αν δεν υπήρχαν καθίσματα, οι μαθητές καθίσματα, οι μαθητές έστρωναν έστρωναν διφθέρεςδιφθέρες, , δηλ. δηλ. δέρματα ζώων,δέρματα ζώων, και και κάθονταν στο έδαφος.κάθονταν στο έδαφος.

Τα σχολεία και τα σχολικά είδηΤα σχολεία και τα σχολικά είδη

Όταν τα παιδιά Όταν τα παιδιά πήγαιναν σχολείο, πήγαιναν σχολείο, έφερναν μαζί τους έφερναν μαζί τους το το μάρσιπο, σακούλι μάρσιπο, σακούλι φτιαγμένο από φτιαγμένο από δέρμαδέρμα. Μέσα σ’ αυτό . Μέσα σ’ αυτό έβαζαν τα βιβλία, έβαζαν τα βιβλία, το το χάρακαχάρακα, για να , για να τραβάνε ευθείες τραβάνε ευθείες γραμμές και γραμμές και την την ξύλινη πλάκαξύλινη πλάκα, που , που ήταν αλειμμένη με ήταν αλειμμένη με κερί, για να γράφουν.κερί, για να γράφουν.

Τα σχολεία και τα σχολικά είδηΤα σχολεία και τα σχολικά είδη

Είχαν ακόμη μικρά Είχαν ακόμη μικρά πετραδάκιαπετραδάκια, για να , για να μετρούν και ένα μετρούν και ένα είδος είδος κασετίναςκασετίνας, για να βάζουν , για να βάζουν τα κοντύλια που ήταν τα κοντύλια που ήταν φτιαγμένα από φτιαγμένα από καλάμικαλάμι. Γι . Γι αυτό και η κασετίνα αυτό και η κασετίνα λεγόταν λεγόταν καλαμάρι.καλαμάρι.

Καλαμάρι ονομαζόταν Καλαμάρι ονομαζόταν επίσης και το επίσης και το μελανοδοχείο. μελανοδοχείο. Το Το θαλασσινό καλαμάρι πήρε θαλασσινό καλαμάρι πήρε την ονομασία του, επειδή την ονομασία του, επειδή έμοιαζε με τα παλιά αυτά έμοιαζε με τα παλιά αυτά μελανοδοχεία.μελανοδοχεία.

Σχολεία και γιορτέςΣχολεία και γιορτές

Τα παιδιά δεν είχαν βιβλία και όλα τα έγραφαν στο χέρι.

Οι άτακτοι και αμελείς μαθητές τιμωρούνταν αυστηρά.

Οι Βυζαντινοί έλεγαν: «Όποιος δε δαρθεί, δε μαθαίνει».

Η σχολή του γραμματιστήΗ σχολή του γραμματιστή

ΗΗ σχολή του σχολή του γραμματιστήγραμματιστή ήταν ήταν αντίστοιχο με τις αντίστοιχο με τις ανώτερες τάξεις ανώτερες τάξεις του σημερινού του σημερινού δημοτικού σχολείου δημοτικού σχολείου και τις πρώτες και τις πρώτες τάξεις του τάξεις του γυμνασίου.γυμνασίου.

Στο σχολείο αυτό Στο σχολείο αυτό φοιτούσαν μόνο φοιτούσαν μόνο αγόριααγόρια..

Η σχολή του γραμματιστήΗ σχολή του γραμματιστή

Στη σχολή του Στη σχολή του γραμματιστή η γραμματιστή η φοίτηση διαρκούσε φοίτηση διαρκούσε τέσσερα χρόνιατέσσερα χρόνια και και διδάσκονταν διδάσκονταν γραμματική, γραμματική, ορθογραφία, ιστορία, ορθογραφία, ιστορία, μυθολογία, φιλοσοφία, μυθολογία, φιλοσοφία, ρητορική, μαθηματικά, ρητορική, μαθηματικά, γεωγραφία και γεωγραφία και αστρονομία.αστρονομία.

Η σχολή του γραμματιστήΗ σχολή του γραμματιστή

Στη Στη σχολή του σχολή του γραμματιστή γραμματιστή τα παιδιά τα παιδιά διάβαζαν Όμηρο και διάβαζαν Όμηρο και άλλους αρχαίους άλλους αρχαίους συγγραφείς, ακόμη και συγγραφείς, ακόμη και κωμωδίες του κωμωδίες του Αριστοφάνη. Αριστοφάνη.

Δε γινόταν διδασκαλία Δε γινόταν διδασκαλία θρησκευτικών μαθημάτωνθρησκευτικών μαθημάτων γιατί τα θρησκευτικά γιατί τα θρησκευτικά διδάσκονταν στα σχολεία διδάσκονταν στα σχολεία των μοναστηριών ή στις των μοναστηριών ή στις ιερατικές σχολές που ιερατικές σχολές που προετοίμαζαν τους προετοίμαζαν τους κληρικούς.κληρικούς.

Οι επαγγελματικές σχολές στο ΒυζάντιοΟι επαγγελματικές σχολές στο Βυζάντιο

Υπήρχαν και σχολεία- Υπήρχαν και σχολεία- σαν τις σημερινές σαν τις σημερινές επαγγελματικές επαγγελματικές σχολές- που σχολές- που προετοίμαζαν τα προετοίμαζαν τα παιδιά για διάφορα παιδιά για διάφορα επαγγέλματα, όπως επαγγέλματα, όπως του ψάλτη, του του ψάλτη, του καλλιγράφου, του καλλιγράφου, του συμβολαιογράφου.συμβολαιογράφου.

Τα πανεπιστήμια στο ΒυζάντιοΤα πανεπιστήμια στο Βυζάντιο

Η μόρφωση στο Η μόρφωση στο Βυζάντιο Βυζάντιο ολοκληρωνόταν ολοκληρωνόταν στα στα πανεπιστήμιαπανεπιστήμια, , που προετοίμαζαν που προετοίμαζαν τους ανώτερους τους ανώτερους κρατικούς κρατικούς λειτουργούς.λειτουργούς.

Βάρδας- Πανεπιστήμιο της ΜαγναύραςΒάρδας- Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας

Σπουδαίο κέντρο της Σπουδαίο κέντρο της βυζαντινής επιστήμης και βυζαντινής επιστήμης και παιδείας έγινε το παιδείας έγινε το Πανεπιστήμιο της Πανεπιστήμιο της Μαγναύρας, το οποίο Μαγναύρας, το οποίο ίδρυσε.ίδρυσε.

Η φοίτηση σ’ αυτό ήταν Η φοίτηση σ’ αυτό ήταν δωρεάν.δωρεάν.

Η πατριαρχική σχολήΗ πατριαρχική σχολή

Η πατριαρχική Η πατριαρχική σχολή, που ήταν σχολή, που ήταν ανώτερη ανώτερη θεολογική σχολή, θεολογική σχολή, προετοίμαζε άτομα προετοίμαζε άτομα για τα αξιώματα για τα αξιώματα της εκκλησίας. της εκκλησίας.

ΔάσκαλοιΔάσκαλοι Στις ανώτερες σχολές Στις ανώτερες σχολές

δίδαξαν και διακρίθηκαν δίδαξαν και διακρίθηκαν σημαντικοί δάσκαλοι, όπως σημαντικοί δάσκαλοι, όπως ο Φώτιος, ο Λέων ο ο Φώτιος, ο Λέων ο Μαθηματικός, ο Μανουήλ Μαθηματικός, ο Μανουήλ Χρυσολωράς, ο Γεώργιος Χρυσολωράς, ο Γεώργιος Γεμιστός (Πλήθων), ο Γεμιστός (Πλήθων), ο ΒησσαρίωνΒησσαρίων......

Μετά την άλωση της Μετά την άλωση της Πόλης πολλοί πήγαν και Πόλης πολλοί πήγαν και δίδαξαν σε πανεπιστήμια δίδαξαν σε πανεπιστήμια της δυτικής Ευρώπης. Εκεί της δυτικής Ευρώπης. Εκεί μετέφεραν τις γνώσεις μετέφεραν τις γνώσεις τους και το πνεύμα του τους και το πνεύμα του ανθρωπισμού από το ανθρωπισμού από το Βυζάντιο.Βυζάντιο.

Αρχίζει έτσι μια νέα εποχή Αρχίζει έτσι μια νέα εποχή για τον πολιτισμό, για τον πολιτισμό, η η Αναγέννηση.Αναγέννηση.

Λέοντας ο ΜαθηματικόςΛέοντας ο Μαθηματικός

Ο Λέοντας ο Μαθηματικός ήταν σπουδαίος Ο Λέοντας ο Μαθηματικός ήταν σπουδαίος καθηγητής και φιλόσοφος δίδαξε στο καθηγητής και φιλόσοφος δίδαξε στο πανεπιστήμιο της Μαγναύρας, Φιλοσοφία, πανεπιστήμιο της Μαγναύρας, Φιλοσοφία, Μαθηματικά, Αστρονομία και Μουσική. Η Μαθηματικά, Αστρονομία και Μουσική. Η φήμη του είχε ξεπεράσει τα σύνορα του φήμη του είχε ξεπεράσει τα σύνορα του Βυζαντίου.Βυζαντίου.

Ο χαλίφης της Βαγδάτης Αλ Μααμούν, που Ο χαλίφης της Βαγδάτης Αλ Μααμούν, που αγαπούσε τα γράμματα και τις επιστήμες, αγαπούσε τα γράμματα και τις επιστήμες,

ζήτησε από τονζήτησε από τον αυτοκράτορα να στείλει το αυτοκράτορα να στείλει το Λέοντα στη Βαγδάτη να διδάξει Λέοντα στη Βαγδάτη να διδάξει μαθηματικά. Γι’ αυτό πρόσφερε πολύ μαθηματικά. Γι’ αυτό πρόσφερε πολύ

χρυσάφι και μια μακρόχρονη συνθήκηχρυσάφι και μια μακρόχρονη συνθήκη ειρήνης.ειρήνης.

Ο αυτοκράτορας όμως αρνήθηκε λέγοντας: Ο αυτοκράτορας όμως αρνήθηκε λέγοντας: Δεν είναι λογικό να αφήσεις από τα χέρια Δεν είναι λογικό να αφήσεις από τα χέρια σου να πάει σε ξένα έθνη ένα τόσο μεγάλο σου να πάει σε ξένα έθνη ένα τόσο μεγάλο καλό, για το οποίο θαυμάζεται και τιμάται καλό, για το οποίο θαυμάζεται και τιμάται το γένος των Ελλήνων. το γένος των Ελλήνων.

« Είναι τύπος και υπογραμμός»« Είναι τύπος και υπογραμμός» Επειδή οι Βυζαντινοί έδιναν Επειδή οι Βυζαντινοί έδιναν

μεγάλη σημασία στην μεγάλη σημασία στην καλλιγραφία, ο δάσκαλος καλλιγραφία, ο δάσκαλος έγραφε έγραφε τον υπογραμμότον υπογραμμό, , δηλαδή μια λέξη ή μια δηλαδή μια λέξη ή μια σειρά με καλλιγραφικά σειρά με καλλιγραφικά γράμματαγράμματα. Τα παιδιά . Τα παιδιά έπειτα προσπαθούσαν να έπειτα προσπαθούσαν να μιμηθούν τα γράμματα του μιμηθούν τα γράμματα του δασκάλου. Από την δασκάλου. Από την προσπάθεια αυτή των προσπάθεια αυτή των μαθητών, δηλαδή να μαθητών, δηλαδή να μιμηθούν τον υπογραμμό, μιμηθούν τον υπογραμμό, έμεινε μέχρι σήμερα η έμεινε μέχρι σήμερα η φράση : «φράση : «Είναι τύπος και Είναι τύπος και υπογραμμός», που σημαίνει υπογραμμός», που σημαίνει αυτό που αξίζει κανείς να αυτό που αξίζει κανείς να μιμηθεί.μιμηθεί.

« Φτου κι απ’ την αρχή» « Φτου κι απ’ την αρχή» Όταν τελείωναν τα Όταν τελείωναν τα

παιδιά την καλλιγραφία παιδιά την καλλιγραφία τους, έδιναν στο δάσκαλο τους, έδιναν στο δάσκαλο την πλάκα, για να τη την πλάκα, για να τη διορθώσει. Μετά τη διορθώσει. Μετά τη διόρθωση ο δάσκαλος διόρθωση ο δάσκαλος ζητούσε από τα παιδιά να ζητούσε από τα παιδιά να την ξαναγράψουν.την ξαναγράψουν.

Επειδή πολλές φορές δεν Επειδή πολλές φορές δεν είχαν σφουγγάρι, είχαν σφουγγάρι, έσβηναν την πλάκα με τα έσβηναν την πλάκα με τα δάχτυλα, αφού πρώτα τα δάχτυλα, αφού πρώτα τα έφτυναν.έφτυναν.

Από τότε επικράτησε η Από τότε επικράτησε η φράση: φράση: Φτου κι απ’ την Φτου κι απ’ την αρχήαρχή. .

Μούσκεμα με έκανες

Απ’ έξω και ανακατωτάΑπ’ έξω και ανακατωτά Τα παιδιά μάθαιναν να Τα παιδιά μάθαιναν να

δείχνουν και να λένε απ’ δείχνουν και να λένε απ’ έξω την αλφαβήτα. Οι έξω την αλφαβήτα. Οι δάσκαλοι, για να δάσκαλοι, για να πεισθούν πως τα παιδιά πεισθούν πως τα παιδιά την ξέρουν καλά, τους την ξέρουν καλά, τους έδειχναν τα γράμματα έδειχναν τα γράμματα ανακατωμένα.ανακατωμένα.

Από τότε επικράτησε να Από τότε επικράτησε να λέμε γι’ αυτόν που λέμε γι’ αυτόν που γνωρίζει καλά κάτι ότι γνωρίζει καλά κάτι ότι το ξέρει το ξέρει απ’ έξω και απ’ έξω και ανακατωτά.ανακατωτά.

Σήμερα το μάθημα το ξέρω

νεράκι.