ΜΟΡΦΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΣΤΗΝ

ΕΛΛΑΔΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ

EUGANGS

laquoΤο φαινόμενο των συμμοριών των νέων του δρόμου έχει παρατηρηθεί πιο έντονα και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια Παλιότερα οι νέοι προχωρούσαν σε πολύ ασήμαντες παραβάσεις όπως μικροκλοπές σήμερα όμως κάνουν ληστείες διαρρήξεις και μπαίνουν σε συμμορίες προκειμένου να βοηθήσουν τους μεγάλους Υπάρχουν ομάδες συμμοριών που βγαίνουν στους δρόμους και τρομοκρατούν τον κόσμο ληστεύουν ψιλικατζίδικα κρατώντας όπλα μη ξέροντας καν πώς χρησιμοποιούνται με αποτέλεσμα να γίνονται πολύ πιο επικίνδυνοι από ένα κοινό κακοποιό Συνήθως όμως κρατούν αυτοσχέδια όπλα μαχαίρια και κατσαβίδια Όσον αφορά το προφίλ των παιδιών που παρανομούν δεν είναι απαραίτητα παιδιά από άπορες οικογένειες αλλά σίγουρα είναι παιδιά που κάνουν κακές παρέες Όταν το παιδί θα μπει σε μια τέτοια παρέα θα κάνει αυτό που θα του πει ο αρχηγός θα πιεί θα καπνίσει θα πάρει ναρκωτικά και θα φτάσει στο σημείο της ληστείας ενώ τα μεγαλύτερα μέλη της σπείρας συνήθως βάζουν τους μικρούς να κάνουν τη δύσκολη δουλειάraquo

Αντώνης Μαγγανάς καθηγητής εγκληματολογίας Πάντειο Πανεπιστήμιο

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ

ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ

EUGANGS

laquoΦόβος και σιωπή καλύπτει τα περιστατικά βίας στα σχολεία της Ελλάδαςraquo

bull το 50 των μαθητών δεν αναφέρουν τα περιστατικά βίας που ζουν bull από το υπόλοιπο 50 οι περισσότεροι (86) τα αναφέρουν σε φίλους bull το 54 στην οικογένεια και το 22 στους καθηγητέςδιευθυντή του

σχολείου Τα περιστατικά που βίωσαν οι 5000 μαθητές της έρευνας ήταν bull λεκτική βία μεταξύ μαθητών και καβγάδες (60)bull συμπλοκές (34)bull κλοπές αντικειμένων μαθητών (30) amp κλοπές αντικειμένων σχολείου

(18) bull βανδαλισμοί (16) εμπρησμοί (5) bull κλοπές αντικειμένων εκπαιδευτικών (11)bull διαρρήξεις (8)bull καταστροφές αντικειμένων εκπαιδευτικών (8) amp σχολικού αρχείου (5)bull επίθεση κατά εκπαιδευτικών (5)

ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000)

bull 12 στους 100 απουσίασαν από το σχολείο για μέρες μετά από ένα περιστατικό βίας όπου είχαν εμπλακεί φοβούμενοι εκδίκηση

bull από εκείνους που ομολόγησαν ότι έμπλεξαν σε καβγά 1 στους 5 (20) δήλωσε ότι δέχτηκε επίθεση από την παρέα του αντιπάλου κι εδώ πλέον αναδεικνύεται και ο ρόλος της laquoσυμμορίαςraquo

Ποια ήταν η συνδρομή της παρέας στο σχολικό γίγνεσθαι

bull έντονη λογομαχία (72)bull ανταλλαγή ύβρεων (70)bull συμπλοκή (56)bull καταστροφή ρούχων (18)bull απειλή (38)bull ληστεία (15) Οι μαθητές ζητούν ολοένα αυστηρότερες τιμωρίες για τους

laquoπαραβάτεςraquo και δε γλιτώνει ούτε το laquoκαρφίraquo του σχολείου καθώς το 9 ζητεί και τη δική του απομάκρυνση από το σχολείο

ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000)

bull το 109 συμμετείχε κάποτε σε εφηβική συμμορία bull το 743 γνωρίζει τις συμμορίες αυτές Στην ερώτηση laquoΠώς λειτουργεί μια εφηβική συμμορίαraquobull το 351 απαντά ότι laquoΚάνουν τους μάγκεςraquo bull το 20 απαντά ότι έχουν laquoκακές συνήθειεςraquo και το 27 ότι δεν αρέσουν

στους άλλουςbull το 169 απαντά ότι ασκούν βία amp το 49 ότι κάνουν καταστροφές bull το 8 ότι παραβιάζουν το νόμοbull το 8 ότι έχουν οικογενειακά προβλήματα Στην ερώτηση laquoΓια ποιο λόγο εντάσσονται κάποιοι σε μια

συμμορίαraquo bull 2368 δήλωσε ότι laquoπροστατεύουν τη γειτονιά από άλλες συμμορίεςraquobull 2105 ότι laquoτους άρεσε το κλίμαraquobull 1316 μιλούν για κοινή ιδεολογία bull 1053 ότι laquoτρομάζουν άλλα παιδιάraquo bull 789 ότι έτσι εξερευνούν την περιοχή και 1053 για άλλους λόγους

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (2000)

Οικογενειακές σχέσεις και ένταξη σε μια νεανική συμμορία bull στις laquoπολύ καλές σχέσειςraquo το 8 δηλώνει ότι συμμετείχε κάποτε σε συμμορία bull στις laquoμέτριες σχέσειςraquo τριπλασιάζεται σε 241 bull στις laquoόχι και τόσο καλές σχέσειςraquo εξακοντίζεται στο 100 Εξωσχολικά ενδιαφέροντα bull Όσοι δεν έχουν ενδιαφέροντα απαντούν σε ποσοστό 100 ότι συμμετείχαν κάποτε

ή ότι θα ήθελαν να ενταχθούν σε συμμορίες ανηλίκων Μεγάλο ποσοστό (317) δηλώνει ότι το σχολείο και η εκπαίδευση

οδηγούν τα παιδιά σε βίαιη συμπεριφορά διότιbull τα παιδιά καταπιέζονται και ξεσπούν (305) bull οι καθηγητές τα προσβάλλουν (229)bull παρασύρονται από άλλα παιδιά (295) και bull δεν τους αρέσει το σχολείο (48)Οι μαθητές έκαναν και προτάσεις για τη μείωση της βίαςbull Το 216 μιλά για τον έλεγχο της οικογένειας bull το 1757 για καλλιέργεια του πνεύματος το 1655 για ανάπτυξη άλλων

ενδιαφερόντων bull 1047 ζητά να υπάρχουν ψυχολόγοι στα σχολεία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (1999 -2000)

Έρευνα στο λεκανοπέδιο Αττικής με δηλωμένη την ιδιότητα των ερευνητών (Θεανώ Μανιουδάκη κα) με συμμετοχή στις δραστηριότητες της ομάδας και χώρους συναντήσεων

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Μελών Συμμοριώνbull Τα περισσότερα μέλη ήταν αγόρια ηλικίας 16-19 ετών με ελληνική εθνικότηταbull τα μέλη είχαν την ίδια εθνικότητα εκτός των ομάδων με κύρια δραστηριότητα

τη διακίνηση ναρκωτικών (προφανώς λόγω των οικονομικών απολαβών)bull λόγω της μειωμένης ή και μηδενικής αποδοχής από τους συνομηλίκους τους

τα παιδιά με μη Ελληνική εθνικότητα σχηματίζουν ομοιογενείς ομάδες αμυντικού χαρακτήρα οι οποίες διεκδικούν με τη σειρά τους χώρο δράσης και ύπαρξης δρουν ανταγωνιστικά με τις ομάδες των αυτοχθόνων κι έτσι δημιουργούνται συμμαχίες ή αντιπαλότητες και τα εχθρικά συναισθήματα προς μία ορισμένη εθνικότητα μεταφράζονται σε πράξεις βίας

bull Οι νεαροί μετανάστες-μέλη οργανωμένης παραβατικής ομάδας δήλωσαν ότι η ένταξη τους ήταν μια προσπάθεια διατήρησης των πολιτισμικών και εθνικών τους χαρακτηριστικών αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων αίσθησης αποδοχής συμπαράστασης και προστασίας τους μέσα από τη συμμετοχή στην ομάδα

5ΕΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ (ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (1999-2004)

Οι κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών ήταν

bull παραβατικές συμπεριφορές με στόχο το υλικό κέρδος συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων με στόχο την κυριαρχία και

επικράτηση σε μία ορισμένη γεωγραφική περιοχή (γειτονιά συνοικία)

bull επιθέσεις σε συνομήλικους με σκοπό την απόσπαση χρημάτων ή άλλων αντικειμένων όπως κινητά τηλέφωνα κοσμήματα κτλ που αποτελούν μία πηγή υλικού κέρδους το όποιο ανάλογα το βαθμό οργάνωσης της ομάδας θα παραμείνει στους δράστες της επίθεσης ή μέρος αυτού θα μοιραστεί στα υπόλοιπα μέλη της αλλά και ένα τρόπο επιβολής και ενίσχυση του επιθυμητού εκ μέρους των δραστών γοήτρου

bull αύξηση του βαθμού βίας η οποία εκφράζεται όχι μόνο εκτός ομάδας αλλά και στο εσωτερικό της ίδιας της ομάδας στα πλαίσια ενός ιδιότυπου συστήματος επιβολής ισορροπιών και πειθαρχίας μεταξύ των μελών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών

bull είχαν έντονη σύνδεση με μια γεωγραφική περιοχή όχι μόνο στο επίπεδο δράσης αλλά κυρίως συναισθηματικής ταύτισης και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις συνειδήσεις τους

bull ενώ οι παραβατικές δράσεις με σκοπό το υλικό κέρδος πραγματοποιούνται κυρίως σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές οι υπόλοιπες δραστηριότητες πραγματοποιούνται εντός των συνόρων της συνοικίας

bull το πάρκοπλατεία αντικαθιστούν το συναισθηματικό χώρο οικογενειακής εστίας

bull οικειοποίηση του ονόματος μιας περιοχής την οποία χρησιμοποιεί η ομάδα για να αυτοπροσδιοριστεί για την αναγνώρισή της ως ξεχωριστή κοινωνική οντότητα

bull καμία από τις ομάδες μελέτης δεν είχε επιλέξει ένα ορισμένο όνομα μέσω μίας συνειδητής διαδικασίας Η ταύτιση της ομάδας με ένα ορισμένο όνομα προκύπτει ως αποτέλεσμα της συναισθηματικής και ουσιαστικής σύνδεσής της με την τοπική κοινότητα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

laquoΤο φαινόμενο των συμμοριών των νέων του δρόμου έχει παρατηρηθεί πιο έντονα και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια Παλιότερα οι νέοι προχωρούσαν σε πολύ ασήμαντες παραβάσεις όπως μικροκλοπές σήμερα όμως κάνουν ληστείες διαρρήξεις και μπαίνουν σε συμμορίες προκειμένου να βοηθήσουν τους μεγάλους Υπάρχουν ομάδες συμμοριών που βγαίνουν στους δρόμους και τρομοκρατούν τον κόσμο ληστεύουν ψιλικατζίδικα κρατώντας όπλα μη ξέροντας καν πώς χρησιμοποιούνται με αποτέλεσμα να γίνονται πολύ πιο επικίνδυνοι από ένα κοινό κακοποιό Συνήθως όμως κρατούν αυτοσχέδια όπλα μαχαίρια και κατσαβίδια Όσον αφορά το προφίλ των παιδιών που παρανομούν δεν είναι απαραίτητα παιδιά από άπορες οικογένειες αλλά σίγουρα είναι παιδιά που κάνουν κακές παρέες Όταν το παιδί θα μπει σε μια τέτοια παρέα θα κάνει αυτό που θα του πει ο αρχηγός θα πιεί θα καπνίσει θα πάρει ναρκωτικά και θα φτάσει στο σημείο της ληστείας ενώ τα μεγαλύτερα μέλη της σπείρας συνήθως βάζουν τους μικρούς να κάνουν τη δύσκολη δουλειάraquo

Αντώνης Μαγγανάς καθηγητής εγκληματολογίας Πάντειο Πανεπιστήμιο

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ

ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ

EUGANGS

laquoΦόβος και σιωπή καλύπτει τα περιστατικά βίας στα σχολεία της Ελλάδαςraquo

bull το 50 των μαθητών δεν αναφέρουν τα περιστατικά βίας που ζουν bull από το υπόλοιπο 50 οι περισσότεροι (86) τα αναφέρουν σε φίλους bull το 54 στην οικογένεια και το 22 στους καθηγητέςδιευθυντή του

σχολείου Τα περιστατικά που βίωσαν οι 5000 μαθητές της έρευνας ήταν bull λεκτική βία μεταξύ μαθητών και καβγάδες (60)bull συμπλοκές (34)bull κλοπές αντικειμένων μαθητών (30) amp κλοπές αντικειμένων σχολείου

(18) bull βανδαλισμοί (16) εμπρησμοί (5) bull κλοπές αντικειμένων εκπαιδευτικών (11)bull διαρρήξεις (8)bull καταστροφές αντικειμένων εκπαιδευτικών (8) amp σχολικού αρχείου (5)bull επίθεση κατά εκπαιδευτικών (5)

ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000)

bull 12 στους 100 απουσίασαν από το σχολείο για μέρες μετά από ένα περιστατικό βίας όπου είχαν εμπλακεί φοβούμενοι εκδίκηση

bull από εκείνους που ομολόγησαν ότι έμπλεξαν σε καβγά 1 στους 5 (20) δήλωσε ότι δέχτηκε επίθεση από την παρέα του αντιπάλου κι εδώ πλέον αναδεικνύεται και ο ρόλος της laquoσυμμορίαςraquo

Ποια ήταν η συνδρομή της παρέας στο σχολικό γίγνεσθαι

bull έντονη λογομαχία (72)bull ανταλλαγή ύβρεων (70)bull συμπλοκή (56)bull καταστροφή ρούχων (18)bull απειλή (38)bull ληστεία (15) Οι μαθητές ζητούν ολοένα αυστηρότερες τιμωρίες για τους

laquoπαραβάτεςraquo και δε γλιτώνει ούτε το laquoκαρφίraquo του σχολείου καθώς το 9 ζητεί και τη δική του απομάκρυνση από το σχολείο

ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000)

bull το 109 συμμετείχε κάποτε σε εφηβική συμμορία bull το 743 γνωρίζει τις συμμορίες αυτές Στην ερώτηση laquoΠώς λειτουργεί μια εφηβική συμμορίαraquobull το 351 απαντά ότι laquoΚάνουν τους μάγκεςraquo bull το 20 απαντά ότι έχουν laquoκακές συνήθειεςraquo και το 27 ότι δεν αρέσουν

στους άλλουςbull το 169 απαντά ότι ασκούν βία amp το 49 ότι κάνουν καταστροφές bull το 8 ότι παραβιάζουν το νόμοbull το 8 ότι έχουν οικογενειακά προβλήματα Στην ερώτηση laquoΓια ποιο λόγο εντάσσονται κάποιοι σε μια

συμμορίαraquo bull 2368 δήλωσε ότι laquoπροστατεύουν τη γειτονιά από άλλες συμμορίεςraquobull 2105 ότι laquoτους άρεσε το κλίμαraquobull 1316 μιλούν για κοινή ιδεολογία bull 1053 ότι laquoτρομάζουν άλλα παιδιάraquo bull 789 ότι έτσι εξερευνούν την περιοχή και 1053 για άλλους λόγους

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (2000)

Οικογενειακές σχέσεις και ένταξη σε μια νεανική συμμορία bull στις laquoπολύ καλές σχέσειςraquo το 8 δηλώνει ότι συμμετείχε κάποτε σε συμμορία bull στις laquoμέτριες σχέσειςraquo τριπλασιάζεται σε 241 bull στις laquoόχι και τόσο καλές σχέσειςraquo εξακοντίζεται στο 100 Εξωσχολικά ενδιαφέροντα bull Όσοι δεν έχουν ενδιαφέροντα απαντούν σε ποσοστό 100 ότι συμμετείχαν κάποτε

ή ότι θα ήθελαν να ενταχθούν σε συμμορίες ανηλίκων Μεγάλο ποσοστό (317) δηλώνει ότι το σχολείο και η εκπαίδευση

οδηγούν τα παιδιά σε βίαιη συμπεριφορά διότιbull τα παιδιά καταπιέζονται και ξεσπούν (305) bull οι καθηγητές τα προσβάλλουν (229)bull παρασύρονται από άλλα παιδιά (295) και bull δεν τους αρέσει το σχολείο (48)Οι μαθητές έκαναν και προτάσεις για τη μείωση της βίαςbull Το 216 μιλά για τον έλεγχο της οικογένειας bull το 1757 για καλλιέργεια του πνεύματος το 1655 για ανάπτυξη άλλων

ενδιαφερόντων bull 1047 ζητά να υπάρχουν ψυχολόγοι στα σχολεία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (1999 -2000)

Έρευνα στο λεκανοπέδιο Αττικής με δηλωμένη την ιδιότητα των ερευνητών (Θεανώ Μανιουδάκη κα) με συμμετοχή στις δραστηριότητες της ομάδας και χώρους συναντήσεων

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Μελών Συμμοριώνbull Τα περισσότερα μέλη ήταν αγόρια ηλικίας 16-19 ετών με ελληνική εθνικότηταbull τα μέλη είχαν την ίδια εθνικότητα εκτός των ομάδων με κύρια δραστηριότητα

τη διακίνηση ναρκωτικών (προφανώς λόγω των οικονομικών απολαβών)bull λόγω της μειωμένης ή και μηδενικής αποδοχής από τους συνομηλίκους τους

τα παιδιά με μη Ελληνική εθνικότητα σχηματίζουν ομοιογενείς ομάδες αμυντικού χαρακτήρα οι οποίες διεκδικούν με τη σειρά τους χώρο δράσης και ύπαρξης δρουν ανταγωνιστικά με τις ομάδες των αυτοχθόνων κι έτσι δημιουργούνται συμμαχίες ή αντιπαλότητες και τα εχθρικά συναισθήματα προς μία ορισμένη εθνικότητα μεταφράζονται σε πράξεις βίας

bull Οι νεαροί μετανάστες-μέλη οργανωμένης παραβατικής ομάδας δήλωσαν ότι η ένταξη τους ήταν μια προσπάθεια διατήρησης των πολιτισμικών και εθνικών τους χαρακτηριστικών αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων αίσθησης αποδοχής συμπαράστασης και προστασίας τους μέσα από τη συμμετοχή στην ομάδα

5ΕΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ (ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (1999-2004)

Οι κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών ήταν

bull παραβατικές συμπεριφορές με στόχο το υλικό κέρδος συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων με στόχο την κυριαρχία και

επικράτηση σε μία ορισμένη γεωγραφική περιοχή (γειτονιά συνοικία)

bull επιθέσεις σε συνομήλικους με σκοπό την απόσπαση χρημάτων ή άλλων αντικειμένων όπως κινητά τηλέφωνα κοσμήματα κτλ που αποτελούν μία πηγή υλικού κέρδους το όποιο ανάλογα το βαθμό οργάνωσης της ομάδας θα παραμείνει στους δράστες της επίθεσης ή μέρος αυτού θα μοιραστεί στα υπόλοιπα μέλη της αλλά και ένα τρόπο επιβολής και ενίσχυση του επιθυμητού εκ μέρους των δραστών γοήτρου

bull αύξηση του βαθμού βίας η οποία εκφράζεται όχι μόνο εκτός ομάδας αλλά και στο εσωτερικό της ίδιας της ομάδας στα πλαίσια ενός ιδιότυπου συστήματος επιβολής ισορροπιών και πειθαρχίας μεταξύ των μελών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών

bull είχαν έντονη σύνδεση με μια γεωγραφική περιοχή όχι μόνο στο επίπεδο δράσης αλλά κυρίως συναισθηματικής ταύτισης και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις συνειδήσεις τους

bull ενώ οι παραβατικές δράσεις με σκοπό το υλικό κέρδος πραγματοποιούνται κυρίως σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές οι υπόλοιπες δραστηριότητες πραγματοποιούνται εντός των συνόρων της συνοικίας

bull το πάρκοπλατεία αντικαθιστούν το συναισθηματικό χώρο οικογενειακής εστίας

bull οικειοποίηση του ονόματος μιας περιοχής την οποία χρησιμοποιεί η ομάδα για να αυτοπροσδιοριστεί για την αναγνώρισή της ως ξεχωριστή κοινωνική οντότητα

bull καμία από τις ομάδες μελέτης δεν είχε επιλέξει ένα ορισμένο όνομα μέσω μίας συνειδητής διαδικασίας Η ταύτιση της ομάδας με ένα ορισμένο όνομα προκύπτει ως αποτέλεσμα της συναισθηματικής και ουσιαστικής σύνδεσής της με την τοπική κοινότητα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ

ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ

EUGANGS

laquoΦόβος και σιωπή καλύπτει τα περιστατικά βίας στα σχολεία της Ελλάδαςraquo

bull το 50 των μαθητών δεν αναφέρουν τα περιστατικά βίας που ζουν bull από το υπόλοιπο 50 οι περισσότεροι (86) τα αναφέρουν σε φίλους bull το 54 στην οικογένεια και το 22 στους καθηγητέςδιευθυντή του

σχολείου Τα περιστατικά που βίωσαν οι 5000 μαθητές της έρευνας ήταν bull λεκτική βία μεταξύ μαθητών και καβγάδες (60)bull συμπλοκές (34)bull κλοπές αντικειμένων μαθητών (30) amp κλοπές αντικειμένων σχολείου

(18) bull βανδαλισμοί (16) εμπρησμοί (5) bull κλοπές αντικειμένων εκπαιδευτικών (11)bull διαρρήξεις (8)bull καταστροφές αντικειμένων εκπαιδευτικών (8) amp σχολικού αρχείου (5)bull επίθεση κατά εκπαιδευτικών (5)

ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000)

bull 12 στους 100 απουσίασαν από το σχολείο για μέρες μετά από ένα περιστατικό βίας όπου είχαν εμπλακεί φοβούμενοι εκδίκηση

bull από εκείνους που ομολόγησαν ότι έμπλεξαν σε καβγά 1 στους 5 (20) δήλωσε ότι δέχτηκε επίθεση από την παρέα του αντιπάλου κι εδώ πλέον αναδεικνύεται και ο ρόλος της laquoσυμμορίαςraquo

Ποια ήταν η συνδρομή της παρέας στο σχολικό γίγνεσθαι

bull έντονη λογομαχία (72)bull ανταλλαγή ύβρεων (70)bull συμπλοκή (56)bull καταστροφή ρούχων (18)bull απειλή (38)bull ληστεία (15) Οι μαθητές ζητούν ολοένα αυστηρότερες τιμωρίες για τους

laquoπαραβάτεςraquo και δε γλιτώνει ούτε το laquoκαρφίraquo του σχολείου καθώς το 9 ζητεί και τη δική του απομάκρυνση από το σχολείο

ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000)

bull το 109 συμμετείχε κάποτε σε εφηβική συμμορία bull το 743 γνωρίζει τις συμμορίες αυτές Στην ερώτηση laquoΠώς λειτουργεί μια εφηβική συμμορίαraquobull το 351 απαντά ότι laquoΚάνουν τους μάγκεςraquo bull το 20 απαντά ότι έχουν laquoκακές συνήθειεςraquo και το 27 ότι δεν αρέσουν

στους άλλουςbull το 169 απαντά ότι ασκούν βία amp το 49 ότι κάνουν καταστροφές bull το 8 ότι παραβιάζουν το νόμοbull το 8 ότι έχουν οικογενειακά προβλήματα Στην ερώτηση laquoΓια ποιο λόγο εντάσσονται κάποιοι σε μια

συμμορίαraquo bull 2368 δήλωσε ότι laquoπροστατεύουν τη γειτονιά από άλλες συμμορίεςraquobull 2105 ότι laquoτους άρεσε το κλίμαraquobull 1316 μιλούν για κοινή ιδεολογία bull 1053 ότι laquoτρομάζουν άλλα παιδιάraquo bull 789 ότι έτσι εξερευνούν την περιοχή και 1053 για άλλους λόγους

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (2000)

Οικογενειακές σχέσεις και ένταξη σε μια νεανική συμμορία bull στις laquoπολύ καλές σχέσειςraquo το 8 δηλώνει ότι συμμετείχε κάποτε σε συμμορία bull στις laquoμέτριες σχέσειςraquo τριπλασιάζεται σε 241 bull στις laquoόχι και τόσο καλές σχέσειςraquo εξακοντίζεται στο 100 Εξωσχολικά ενδιαφέροντα bull Όσοι δεν έχουν ενδιαφέροντα απαντούν σε ποσοστό 100 ότι συμμετείχαν κάποτε

ή ότι θα ήθελαν να ενταχθούν σε συμμορίες ανηλίκων Μεγάλο ποσοστό (317) δηλώνει ότι το σχολείο και η εκπαίδευση

οδηγούν τα παιδιά σε βίαιη συμπεριφορά διότιbull τα παιδιά καταπιέζονται και ξεσπούν (305) bull οι καθηγητές τα προσβάλλουν (229)bull παρασύρονται από άλλα παιδιά (295) και bull δεν τους αρέσει το σχολείο (48)Οι μαθητές έκαναν και προτάσεις για τη μείωση της βίαςbull Το 216 μιλά για τον έλεγχο της οικογένειας bull το 1757 για καλλιέργεια του πνεύματος το 1655 για ανάπτυξη άλλων

ενδιαφερόντων bull 1047 ζητά να υπάρχουν ψυχολόγοι στα σχολεία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (1999 -2000)

Έρευνα στο λεκανοπέδιο Αττικής με δηλωμένη την ιδιότητα των ερευνητών (Θεανώ Μανιουδάκη κα) με συμμετοχή στις δραστηριότητες της ομάδας και χώρους συναντήσεων

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Μελών Συμμοριώνbull Τα περισσότερα μέλη ήταν αγόρια ηλικίας 16-19 ετών με ελληνική εθνικότηταbull τα μέλη είχαν την ίδια εθνικότητα εκτός των ομάδων με κύρια δραστηριότητα

τη διακίνηση ναρκωτικών (προφανώς λόγω των οικονομικών απολαβών)bull λόγω της μειωμένης ή και μηδενικής αποδοχής από τους συνομηλίκους τους

τα παιδιά με μη Ελληνική εθνικότητα σχηματίζουν ομοιογενείς ομάδες αμυντικού χαρακτήρα οι οποίες διεκδικούν με τη σειρά τους χώρο δράσης και ύπαρξης δρουν ανταγωνιστικά με τις ομάδες των αυτοχθόνων κι έτσι δημιουργούνται συμμαχίες ή αντιπαλότητες και τα εχθρικά συναισθήματα προς μία ορισμένη εθνικότητα μεταφράζονται σε πράξεις βίας

bull Οι νεαροί μετανάστες-μέλη οργανωμένης παραβατικής ομάδας δήλωσαν ότι η ένταξη τους ήταν μια προσπάθεια διατήρησης των πολιτισμικών και εθνικών τους χαρακτηριστικών αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων αίσθησης αποδοχής συμπαράστασης και προστασίας τους μέσα από τη συμμετοχή στην ομάδα

5ΕΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ (ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (1999-2004)

Οι κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών ήταν

bull παραβατικές συμπεριφορές με στόχο το υλικό κέρδος συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων με στόχο την κυριαρχία και

επικράτηση σε μία ορισμένη γεωγραφική περιοχή (γειτονιά συνοικία)

bull επιθέσεις σε συνομήλικους με σκοπό την απόσπαση χρημάτων ή άλλων αντικειμένων όπως κινητά τηλέφωνα κοσμήματα κτλ που αποτελούν μία πηγή υλικού κέρδους το όποιο ανάλογα το βαθμό οργάνωσης της ομάδας θα παραμείνει στους δράστες της επίθεσης ή μέρος αυτού θα μοιραστεί στα υπόλοιπα μέλη της αλλά και ένα τρόπο επιβολής και ενίσχυση του επιθυμητού εκ μέρους των δραστών γοήτρου

bull αύξηση του βαθμού βίας η οποία εκφράζεται όχι μόνο εκτός ομάδας αλλά και στο εσωτερικό της ίδιας της ομάδας στα πλαίσια ενός ιδιότυπου συστήματος επιβολής ισορροπιών και πειθαρχίας μεταξύ των μελών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών

bull είχαν έντονη σύνδεση με μια γεωγραφική περιοχή όχι μόνο στο επίπεδο δράσης αλλά κυρίως συναισθηματικής ταύτισης και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις συνειδήσεις τους

bull ενώ οι παραβατικές δράσεις με σκοπό το υλικό κέρδος πραγματοποιούνται κυρίως σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές οι υπόλοιπες δραστηριότητες πραγματοποιούνται εντός των συνόρων της συνοικίας

bull το πάρκοπλατεία αντικαθιστούν το συναισθηματικό χώρο οικογενειακής εστίας

bull οικειοποίηση του ονόματος μιας περιοχής την οποία χρησιμοποιεί η ομάδα για να αυτοπροσδιοριστεί για την αναγνώρισή της ως ξεχωριστή κοινωνική οντότητα

bull καμία από τις ομάδες μελέτης δεν είχε επιλέξει ένα ορισμένο όνομα μέσω μίας συνειδητής διαδικασίας Η ταύτιση της ομάδας με ένα ορισμένο όνομα προκύπτει ως αποτέλεσμα της συναισθηματικής και ουσιαστικής σύνδεσής της με την τοπική κοινότητα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

laquoΦόβος και σιωπή καλύπτει τα περιστατικά βίας στα σχολεία της Ελλάδαςraquo

bull το 50 των μαθητών δεν αναφέρουν τα περιστατικά βίας που ζουν bull από το υπόλοιπο 50 οι περισσότεροι (86) τα αναφέρουν σε φίλους bull το 54 στην οικογένεια και το 22 στους καθηγητέςδιευθυντή του

σχολείου Τα περιστατικά που βίωσαν οι 5000 μαθητές της έρευνας ήταν bull λεκτική βία μεταξύ μαθητών και καβγάδες (60)bull συμπλοκές (34)bull κλοπές αντικειμένων μαθητών (30) amp κλοπές αντικειμένων σχολείου

(18) bull βανδαλισμοί (16) εμπρησμοί (5) bull κλοπές αντικειμένων εκπαιδευτικών (11)bull διαρρήξεις (8)bull καταστροφές αντικειμένων εκπαιδευτικών (8) amp σχολικού αρχείου (5)bull επίθεση κατά εκπαιδευτικών (5)

ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000)

bull 12 στους 100 απουσίασαν από το σχολείο για μέρες μετά από ένα περιστατικό βίας όπου είχαν εμπλακεί φοβούμενοι εκδίκηση

bull από εκείνους που ομολόγησαν ότι έμπλεξαν σε καβγά 1 στους 5 (20) δήλωσε ότι δέχτηκε επίθεση από την παρέα του αντιπάλου κι εδώ πλέον αναδεικνύεται και ο ρόλος της laquoσυμμορίαςraquo

Ποια ήταν η συνδρομή της παρέας στο σχολικό γίγνεσθαι

bull έντονη λογομαχία (72)bull ανταλλαγή ύβρεων (70)bull συμπλοκή (56)bull καταστροφή ρούχων (18)bull απειλή (38)bull ληστεία (15) Οι μαθητές ζητούν ολοένα αυστηρότερες τιμωρίες για τους

laquoπαραβάτεςraquo και δε γλιτώνει ούτε το laquoκαρφίraquo του σχολείου καθώς το 9 ζητεί και τη δική του απομάκρυνση από το σχολείο

ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000)

bull το 109 συμμετείχε κάποτε σε εφηβική συμμορία bull το 743 γνωρίζει τις συμμορίες αυτές Στην ερώτηση laquoΠώς λειτουργεί μια εφηβική συμμορίαraquobull το 351 απαντά ότι laquoΚάνουν τους μάγκεςraquo bull το 20 απαντά ότι έχουν laquoκακές συνήθειεςraquo και το 27 ότι δεν αρέσουν

στους άλλουςbull το 169 απαντά ότι ασκούν βία amp το 49 ότι κάνουν καταστροφές bull το 8 ότι παραβιάζουν το νόμοbull το 8 ότι έχουν οικογενειακά προβλήματα Στην ερώτηση laquoΓια ποιο λόγο εντάσσονται κάποιοι σε μια

συμμορίαraquo bull 2368 δήλωσε ότι laquoπροστατεύουν τη γειτονιά από άλλες συμμορίεςraquobull 2105 ότι laquoτους άρεσε το κλίμαraquobull 1316 μιλούν για κοινή ιδεολογία bull 1053 ότι laquoτρομάζουν άλλα παιδιάraquo bull 789 ότι έτσι εξερευνούν την περιοχή και 1053 για άλλους λόγους

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (2000)

Οικογενειακές σχέσεις και ένταξη σε μια νεανική συμμορία bull στις laquoπολύ καλές σχέσειςraquo το 8 δηλώνει ότι συμμετείχε κάποτε σε συμμορία bull στις laquoμέτριες σχέσειςraquo τριπλασιάζεται σε 241 bull στις laquoόχι και τόσο καλές σχέσειςraquo εξακοντίζεται στο 100 Εξωσχολικά ενδιαφέροντα bull Όσοι δεν έχουν ενδιαφέροντα απαντούν σε ποσοστό 100 ότι συμμετείχαν κάποτε

ή ότι θα ήθελαν να ενταχθούν σε συμμορίες ανηλίκων Μεγάλο ποσοστό (317) δηλώνει ότι το σχολείο και η εκπαίδευση

οδηγούν τα παιδιά σε βίαιη συμπεριφορά διότιbull τα παιδιά καταπιέζονται και ξεσπούν (305) bull οι καθηγητές τα προσβάλλουν (229)bull παρασύρονται από άλλα παιδιά (295) και bull δεν τους αρέσει το σχολείο (48)Οι μαθητές έκαναν και προτάσεις για τη μείωση της βίαςbull Το 216 μιλά για τον έλεγχο της οικογένειας bull το 1757 για καλλιέργεια του πνεύματος το 1655 για ανάπτυξη άλλων

ενδιαφερόντων bull 1047 ζητά να υπάρχουν ψυχολόγοι στα σχολεία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (1999 -2000)

Έρευνα στο λεκανοπέδιο Αττικής με δηλωμένη την ιδιότητα των ερευνητών (Θεανώ Μανιουδάκη κα) με συμμετοχή στις δραστηριότητες της ομάδας και χώρους συναντήσεων

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Μελών Συμμοριώνbull Τα περισσότερα μέλη ήταν αγόρια ηλικίας 16-19 ετών με ελληνική εθνικότηταbull τα μέλη είχαν την ίδια εθνικότητα εκτός των ομάδων με κύρια δραστηριότητα

τη διακίνηση ναρκωτικών (προφανώς λόγω των οικονομικών απολαβών)bull λόγω της μειωμένης ή και μηδενικής αποδοχής από τους συνομηλίκους τους

τα παιδιά με μη Ελληνική εθνικότητα σχηματίζουν ομοιογενείς ομάδες αμυντικού χαρακτήρα οι οποίες διεκδικούν με τη σειρά τους χώρο δράσης και ύπαρξης δρουν ανταγωνιστικά με τις ομάδες των αυτοχθόνων κι έτσι δημιουργούνται συμμαχίες ή αντιπαλότητες και τα εχθρικά συναισθήματα προς μία ορισμένη εθνικότητα μεταφράζονται σε πράξεις βίας

bull Οι νεαροί μετανάστες-μέλη οργανωμένης παραβατικής ομάδας δήλωσαν ότι η ένταξη τους ήταν μια προσπάθεια διατήρησης των πολιτισμικών και εθνικών τους χαρακτηριστικών αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων αίσθησης αποδοχής συμπαράστασης και προστασίας τους μέσα από τη συμμετοχή στην ομάδα

5ΕΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ (ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (1999-2004)

Οι κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών ήταν

bull παραβατικές συμπεριφορές με στόχο το υλικό κέρδος συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων με στόχο την κυριαρχία και

επικράτηση σε μία ορισμένη γεωγραφική περιοχή (γειτονιά συνοικία)

bull επιθέσεις σε συνομήλικους με σκοπό την απόσπαση χρημάτων ή άλλων αντικειμένων όπως κινητά τηλέφωνα κοσμήματα κτλ που αποτελούν μία πηγή υλικού κέρδους το όποιο ανάλογα το βαθμό οργάνωσης της ομάδας θα παραμείνει στους δράστες της επίθεσης ή μέρος αυτού θα μοιραστεί στα υπόλοιπα μέλη της αλλά και ένα τρόπο επιβολής και ενίσχυση του επιθυμητού εκ μέρους των δραστών γοήτρου

bull αύξηση του βαθμού βίας η οποία εκφράζεται όχι μόνο εκτός ομάδας αλλά και στο εσωτερικό της ίδιας της ομάδας στα πλαίσια ενός ιδιότυπου συστήματος επιβολής ισορροπιών και πειθαρχίας μεταξύ των μελών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών

bull είχαν έντονη σύνδεση με μια γεωγραφική περιοχή όχι μόνο στο επίπεδο δράσης αλλά κυρίως συναισθηματικής ταύτισης και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις συνειδήσεις τους

bull ενώ οι παραβατικές δράσεις με σκοπό το υλικό κέρδος πραγματοποιούνται κυρίως σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές οι υπόλοιπες δραστηριότητες πραγματοποιούνται εντός των συνόρων της συνοικίας

bull το πάρκοπλατεία αντικαθιστούν το συναισθηματικό χώρο οικογενειακής εστίας

bull οικειοποίηση του ονόματος μιας περιοχής την οποία χρησιμοποιεί η ομάδα για να αυτοπροσδιοριστεί για την αναγνώρισή της ως ξεχωριστή κοινωνική οντότητα

bull καμία από τις ομάδες μελέτης δεν είχε επιλέξει ένα ορισμένο όνομα μέσω μίας συνειδητής διαδικασίας Η ταύτιση της ομάδας με ένα ορισμένο όνομα προκύπτει ως αποτέλεσμα της συναισθηματικής και ουσιαστικής σύνδεσής της με την τοπική κοινότητα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull 12 στους 100 απουσίασαν από το σχολείο για μέρες μετά από ένα περιστατικό βίας όπου είχαν εμπλακεί φοβούμενοι εκδίκηση

bull από εκείνους που ομολόγησαν ότι έμπλεξαν σε καβγά 1 στους 5 (20) δήλωσε ότι δέχτηκε επίθεση από την παρέα του αντιπάλου κι εδώ πλέον αναδεικνύεται και ο ρόλος της laquoσυμμορίαςraquo

Ποια ήταν η συνδρομή της παρέας στο σχολικό γίγνεσθαι

bull έντονη λογομαχία (72)bull ανταλλαγή ύβρεων (70)bull συμπλοκή (56)bull καταστροφή ρούχων (18)bull απειλή (38)bull ληστεία (15) Οι μαθητές ζητούν ολοένα αυστηρότερες τιμωρίες για τους

laquoπαραβάτεςraquo και δε γλιτώνει ούτε το laquoκαρφίraquo του σχολείου καθώς το 9 ζητεί και τη δική του απομάκρυνση από το σχολείο

ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000)

bull το 109 συμμετείχε κάποτε σε εφηβική συμμορία bull το 743 γνωρίζει τις συμμορίες αυτές Στην ερώτηση laquoΠώς λειτουργεί μια εφηβική συμμορίαraquobull το 351 απαντά ότι laquoΚάνουν τους μάγκεςraquo bull το 20 απαντά ότι έχουν laquoκακές συνήθειεςraquo και το 27 ότι δεν αρέσουν

στους άλλουςbull το 169 απαντά ότι ασκούν βία amp το 49 ότι κάνουν καταστροφές bull το 8 ότι παραβιάζουν το νόμοbull το 8 ότι έχουν οικογενειακά προβλήματα Στην ερώτηση laquoΓια ποιο λόγο εντάσσονται κάποιοι σε μια

συμμορίαraquo bull 2368 δήλωσε ότι laquoπροστατεύουν τη γειτονιά από άλλες συμμορίεςraquobull 2105 ότι laquoτους άρεσε το κλίμαraquobull 1316 μιλούν για κοινή ιδεολογία bull 1053 ότι laquoτρομάζουν άλλα παιδιάraquo bull 789 ότι έτσι εξερευνούν την περιοχή και 1053 για άλλους λόγους

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (2000)

Οικογενειακές σχέσεις και ένταξη σε μια νεανική συμμορία bull στις laquoπολύ καλές σχέσειςraquo το 8 δηλώνει ότι συμμετείχε κάποτε σε συμμορία bull στις laquoμέτριες σχέσειςraquo τριπλασιάζεται σε 241 bull στις laquoόχι και τόσο καλές σχέσειςraquo εξακοντίζεται στο 100 Εξωσχολικά ενδιαφέροντα bull Όσοι δεν έχουν ενδιαφέροντα απαντούν σε ποσοστό 100 ότι συμμετείχαν κάποτε

ή ότι θα ήθελαν να ενταχθούν σε συμμορίες ανηλίκων Μεγάλο ποσοστό (317) δηλώνει ότι το σχολείο και η εκπαίδευση

οδηγούν τα παιδιά σε βίαιη συμπεριφορά διότιbull τα παιδιά καταπιέζονται και ξεσπούν (305) bull οι καθηγητές τα προσβάλλουν (229)bull παρασύρονται από άλλα παιδιά (295) και bull δεν τους αρέσει το σχολείο (48)Οι μαθητές έκαναν και προτάσεις για τη μείωση της βίαςbull Το 216 μιλά για τον έλεγχο της οικογένειας bull το 1757 για καλλιέργεια του πνεύματος το 1655 για ανάπτυξη άλλων

ενδιαφερόντων bull 1047 ζητά να υπάρχουν ψυχολόγοι στα σχολεία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (1999 -2000)

Έρευνα στο λεκανοπέδιο Αττικής με δηλωμένη την ιδιότητα των ερευνητών (Θεανώ Μανιουδάκη κα) με συμμετοχή στις δραστηριότητες της ομάδας και χώρους συναντήσεων

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Μελών Συμμοριώνbull Τα περισσότερα μέλη ήταν αγόρια ηλικίας 16-19 ετών με ελληνική εθνικότηταbull τα μέλη είχαν την ίδια εθνικότητα εκτός των ομάδων με κύρια δραστηριότητα

τη διακίνηση ναρκωτικών (προφανώς λόγω των οικονομικών απολαβών)bull λόγω της μειωμένης ή και μηδενικής αποδοχής από τους συνομηλίκους τους

τα παιδιά με μη Ελληνική εθνικότητα σχηματίζουν ομοιογενείς ομάδες αμυντικού χαρακτήρα οι οποίες διεκδικούν με τη σειρά τους χώρο δράσης και ύπαρξης δρουν ανταγωνιστικά με τις ομάδες των αυτοχθόνων κι έτσι δημιουργούνται συμμαχίες ή αντιπαλότητες και τα εχθρικά συναισθήματα προς μία ορισμένη εθνικότητα μεταφράζονται σε πράξεις βίας

bull Οι νεαροί μετανάστες-μέλη οργανωμένης παραβατικής ομάδας δήλωσαν ότι η ένταξη τους ήταν μια προσπάθεια διατήρησης των πολιτισμικών και εθνικών τους χαρακτηριστικών αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων αίσθησης αποδοχής συμπαράστασης και προστασίας τους μέσα από τη συμμετοχή στην ομάδα

5ΕΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ (ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (1999-2004)

Οι κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών ήταν

bull παραβατικές συμπεριφορές με στόχο το υλικό κέρδος συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων με στόχο την κυριαρχία και

επικράτηση σε μία ορισμένη γεωγραφική περιοχή (γειτονιά συνοικία)

bull επιθέσεις σε συνομήλικους με σκοπό την απόσπαση χρημάτων ή άλλων αντικειμένων όπως κινητά τηλέφωνα κοσμήματα κτλ που αποτελούν μία πηγή υλικού κέρδους το όποιο ανάλογα το βαθμό οργάνωσης της ομάδας θα παραμείνει στους δράστες της επίθεσης ή μέρος αυτού θα μοιραστεί στα υπόλοιπα μέλη της αλλά και ένα τρόπο επιβολής και ενίσχυση του επιθυμητού εκ μέρους των δραστών γοήτρου

bull αύξηση του βαθμού βίας η οποία εκφράζεται όχι μόνο εκτός ομάδας αλλά και στο εσωτερικό της ίδιας της ομάδας στα πλαίσια ενός ιδιότυπου συστήματος επιβολής ισορροπιών και πειθαρχίας μεταξύ των μελών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών

bull είχαν έντονη σύνδεση με μια γεωγραφική περιοχή όχι μόνο στο επίπεδο δράσης αλλά κυρίως συναισθηματικής ταύτισης και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις συνειδήσεις τους

bull ενώ οι παραβατικές δράσεις με σκοπό το υλικό κέρδος πραγματοποιούνται κυρίως σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές οι υπόλοιπες δραστηριότητες πραγματοποιούνται εντός των συνόρων της συνοικίας

bull το πάρκοπλατεία αντικαθιστούν το συναισθηματικό χώρο οικογενειακής εστίας

bull οικειοποίηση του ονόματος μιας περιοχής την οποία χρησιμοποιεί η ομάδα για να αυτοπροσδιοριστεί για την αναγνώρισή της ως ξεχωριστή κοινωνική οντότητα

bull καμία από τις ομάδες μελέτης δεν είχε επιλέξει ένα ορισμένο όνομα μέσω μίας συνειδητής διαδικασίας Η ταύτιση της ομάδας με ένα ορισμένο όνομα προκύπτει ως αποτέλεσμα της συναισθηματικής και ουσιαστικής σύνδεσής της με την τοπική κοινότητα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull το 109 συμμετείχε κάποτε σε εφηβική συμμορία bull το 743 γνωρίζει τις συμμορίες αυτές Στην ερώτηση laquoΠώς λειτουργεί μια εφηβική συμμορίαraquobull το 351 απαντά ότι laquoΚάνουν τους μάγκεςraquo bull το 20 απαντά ότι έχουν laquoκακές συνήθειεςraquo και το 27 ότι δεν αρέσουν

στους άλλουςbull το 169 απαντά ότι ασκούν βία amp το 49 ότι κάνουν καταστροφές bull το 8 ότι παραβιάζουν το νόμοbull το 8 ότι έχουν οικογενειακά προβλήματα Στην ερώτηση laquoΓια ποιο λόγο εντάσσονται κάποιοι σε μια

συμμορίαraquo bull 2368 δήλωσε ότι laquoπροστατεύουν τη γειτονιά από άλλες συμμορίεςraquobull 2105 ότι laquoτους άρεσε το κλίμαraquobull 1316 μιλούν για κοινή ιδεολογία bull 1053 ότι laquoτρομάζουν άλλα παιδιάraquo bull 789 ότι έτσι εξερευνούν την περιοχή και 1053 για άλλους λόγους

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (2000)

Οικογενειακές σχέσεις και ένταξη σε μια νεανική συμμορία bull στις laquoπολύ καλές σχέσειςraquo το 8 δηλώνει ότι συμμετείχε κάποτε σε συμμορία bull στις laquoμέτριες σχέσειςraquo τριπλασιάζεται σε 241 bull στις laquoόχι και τόσο καλές σχέσειςraquo εξακοντίζεται στο 100 Εξωσχολικά ενδιαφέροντα bull Όσοι δεν έχουν ενδιαφέροντα απαντούν σε ποσοστό 100 ότι συμμετείχαν κάποτε

ή ότι θα ήθελαν να ενταχθούν σε συμμορίες ανηλίκων Μεγάλο ποσοστό (317) δηλώνει ότι το σχολείο και η εκπαίδευση

οδηγούν τα παιδιά σε βίαιη συμπεριφορά διότιbull τα παιδιά καταπιέζονται και ξεσπούν (305) bull οι καθηγητές τα προσβάλλουν (229)bull παρασύρονται από άλλα παιδιά (295) και bull δεν τους αρέσει το σχολείο (48)Οι μαθητές έκαναν και προτάσεις για τη μείωση της βίαςbull Το 216 μιλά για τον έλεγχο της οικογένειας bull το 1757 για καλλιέργεια του πνεύματος το 1655 για ανάπτυξη άλλων

ενδιαφερόντων bull 1047 ζητά να υπάρχουν ψυχολόγοι στα σχολεία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (1999 -2000)

Έρευνα στο λεκανοπέδιο Αττικής με δηλωμένη την ιδιότητα των ερευνητών (Θεανώ Μανιουδάκη κα) με συμμετοχή στις δραστηριότητες της ομάδας και χώρους συναντήσεων

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Μελών Συμμοριώνbull Τα περισσότερα μέλη ήταν αγόρια ηλικίας 16-19 ετών με ελληνική εθνικότηταbull τα μέλη είχαν την ίδια εθνικότητα εκτός των ομάδων με κύρια δραστηριότητα

τη διακίνηση ναρκωτικών (προφανώς λόγω των οικονομικών απολαβών)bull λόγω της μειωμένης ή και μηδενικής αποδοχής από τους συνομηλίκους τους

τα παιδιά με μη Ελληνική εθνικότητα σχηματίζουν ομοιογενείς ομάδες αμυντικού χαρακτήρα οι οποίες διεκδικούν με τη σειρά τους χώρο δράσης και ύπαρξης δρουν ανταγωνιστικά με τις ομάδες των αυτοχθόνων κι έτσι δημιουργούνται συμμαχίες ή αντιπαλότητες και τα εχθρικά συναισθήματα προς μία ορισμένη εθνικότητα μεταφράζονται σε πράξεις βίας

bull Οι νεαροί μετανάστες-μέλη οργανωμένης παραβατικής ομάδας δήλωσαν ότι η ένταξη τους ήταν μια προσπάθεια διατήρησης των πολιτισμικών και εθνικών τους χαρακτηριστικών αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων αίσθησης αποδοχής συμπαράστασης και προστασίας τους μέσα από τη συμμετοχή στην ομάδα

5ΕΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ (ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (1999-2004)

Οι κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών ήταν

bull παραβατικές συμπεριφορές με στόχο το υλικό κέρδος συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων με στόχο την κυριαρχία και

επικράτηση σε μία ορισμένη γεωγραφική περιοχή (γειτονιά συνοικία)

bull επιθέσεις σε συνομήλικους με σκοπό την απόσπαση χρημάτων ή άλλων αντικειμένων όπως κινητά τηλέφωνα κοσμήματα κτλ που αποτελούν μία πηγή υλικού κέρδους το όποιο ανάλογα το βαθμό οργάνωσης της ομάδας θα παραμείνει στους δράστες της επίθεσης ή μέρος αυτού θα μοιραστεί στα υπόλοιπα μέλη της αλλά και ένα τρόπο επιβολής και ενίσχυση του επιθυμητού εκ μέρους των δραστών γοήτρου

bull αύξηση του βαθμού βίας η οποία εκφράζεται όχι μόνο εκτός ομάδας αλλά και στο εσωτερικό της ίδιας της ομάδας στα πλαίσια ενός ιδιότυπου συστήματος επιβολής ισορροπιών και πειθαρχίας μεταξύ των μελών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών

bull είχαν έντονη σύνδεση με μια γεωγραφική περιοχή όχι μόνο στο επίπεδο δράσης αλλά κυρίως συναισθηματικής ταύτισης και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις συνειδήσεις τους

bull ενώ οι παραβατικές δράσεις με σκοπό το υλικό κέρδος πραγματοποιούνται κυρίως σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές οι υπόλοιπες δραστηριότητες πραγματοποιούνται εντός των συνόρων της συνοικίας

bull το πάρκοπλατεία αντικαθιστούν το συναισθηματικό χώρο οικογενειακής εστίας

bull οικειοποίηση του ονόματος μιας περιοχής την οποία χρησιμοποιεί η ομάδα για να αυτοπροσδιοριστεί για την αναγνώρισή της ως ξεχωριστή κοινωνική οντότητα

bull καμία από τις ομάδες μελέτης δεν είχε επιλέξει ένα ορισμένο όνομα μέσω μίας συνειδητής διαδικασίας Η ταύτιση της ομάδας με ένα ορισμένο όνομα προκύπτει ως αποτέλεσμα της συναισθηματικής και ουσιαστικής σύνδεσής της με την τοπική κοινότητα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Οικογενειακές σχέσεις και ένταξη σε μια νεανική συμμορία bull στις laquoπολύ καλές σχέσειςraquo το 8 δηλώνει ότι συμμετείχε κάποτε σε συμμορία bull στις laquoμέτριες σχέσειςraquo τριπλασιάζεται σε 241 bull στις laquoόχι και τόσο καλές σχέσειςraquo εξακοντίζεται στο 100 Εξωσχολικά ενδιαφέροντα bull Όσοι δεν έχουν ενδιαφέροντα απαντούν σε ποσοστό 100 ότι συμμετείχαν κάποτε

ή ότι θα ήθελαν να ενταχθούν σε συμμορίες ανηλίκων Μεγάλο ποσοστό (317) δηλώνει ότι το σχολείο και η εκπαίδευση

οδηγούν τα παιδιά σε βίαιη συμπεριφορά διότιbull τα παιδιά καταπιέζονται και ξεσπούν (305) bull οι καθηγητές τα προσβάλλουν (229)bull παρασύρονται από άλλα παιδιά (295) και bull δεν τους αρέσει το σχολείο (48)Οι μαθητές έκαναν και προτάσεις για τη μείωση της βίαςbull Το 216 μιλά για τον έλεγχο της οικογένειας bull το 1757 για καλλιέργεια του πνεύματος το 1655 για ανάπτυξη άλλων

ενδιαφερόντων bull 1047 ζητά να υπάρχουν ψυχολόγοι στα σχολεία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (1999 -2000)

Έρευνα στο λεκανοπέδιο Αττικής με δηλωμένη την ιδιότητα των ερευνητών (Θεανώ Μανιουδάκη κα) με συμμετοχή στις δραστηριότητες της ομάδας και χώρους συναντήσεων

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Μελών Συμμοριώνbull Τα περισσότερα μέλη ήταν αγόρια ηλικίας 16-19 ετών με ελληνική εθνικότηταbull τα μέλη είχαν την ίδια εθνικότητα εκτός των ομάδων με κύρια δραστηριότητα

τη διακίνηση ναρκωτικών (προφανώς λόγω των οικονομικών απολαβών)bull λόγω της μειωμένης ή και μηδενικής αποδοχής από τους συνομηλίκους τους

τα παιδιά με μη Ελληνική εθνικότητα σχηματίζουν ομοιογενείς ομάδες αμυντικού χαρακτήρα οι οποίες διεκδικούν με τη σειρά τους χώρο δράσης και ύπαρξης δρουν ανταγωνιστικά με τις ομάδες των αυτοχθόνων κι έτσι δημιουργούνται συμμαχίες ή αντιπαλότητες και τα εχθρικά συναισθήματα προς μία ορισμένη εθνικότητα μεταφράζονται σε πράξεις βίας

bull Οι νεαροί μετανάστες-μέλη οργανωμένης παραβατικής ομάδας δήλωσαν ότι η ένταξη τους ήταν μια προσπάθεια διατήρησης των πολιτισμικών και εθνικών τους χαρακτηριστικών αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων αίσθησης αποδοχής συμπαράστασης και προστασίας τους μέσα από τη συμμετοχή στην ομάδα

5ΕΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ (ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (1999-2004)

Οι κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών ήταν

bull παραβατικές συμπεριφορές με στόχο το υλικό κέρδος συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων με στόχο την κυριαρχία και

επικράτηση σε μία ορισμένη γεωγραφική περιοχή (γειτονιά συνοικία)

bull επιθέσεις σε συνομήλικους με σκοπό την απόσπαση χρημάτων ή άλλων αντικειμένων όπως κινητά τηλέφωνα κοσμήματα κτλ που αποτελούν μία πηγή υλικού κέρδους το όποιο ανάλογα το βαθμό οργάνωσης της ομάδας θα παραμείνει στους δράστες της επίθεσης ή μέρος αυτού θα μοιραστεί στα υπόλοιπα μέλη της αλλά και ένα τρόπο επιβολής και ενίσχυση του επιθυμητού εκ μέρους των δραστών γοήτρου

bull αύξηση του βαθμού βίας η οποία εκφράζεται όχι μόνο εκτός ομάδας αλλά και στο εσωτερικό της ίδιας της ομάδας στα πλαίσια ενός ιδιότυπου συστήματος επιβολής ισορροπιών και πειθαρχίας μεταξύ των μελών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών

bull είχαν έντονη σύνδεση με μια γεωγραφική περιοχή όχι μόνο στο επίπεδο δράσης αλλά κυρίως συναισθηματικής ταύτισης και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις συνειδήσεις τους

bull ενώ οι παραβατικές δράσεις με σκοπό το υλικό κέρδος πραγματοποιούνται κυρίως σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές οι υπόλοιπες δραστηριότητες πραγματοποιούνται εντός των συνόρων της συνοικίας

bull το πάρκοπλατεία αντικαθιστούν το συναισθηματικό χώρο οικογενειακής εστίας

bull οικειοποίηση του ονόματος μιας περιοχής την οποία χρησιμοποιεί η ομάδα για να αυτοπροσδιοριστεί για την αναγνώρισή της ως ξεχωριστή κοινωνική οντότητα

bull καμία από τις ομάδες μελέτης δεν είχε επιλέξει ένα ορισμένο όνομα μέσω μίας συνειδητής διαδικασίας Η ταύτιση της ομάδας με ένα ορισμένο όνομα προκύπτει ως αποτέλεσμα της συναισθηματικής και ουσιαστικής σύνδεσής της με την τοπική κοινότητα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Έρευνα στο λεκανοπέδιο Αττικής με δηλωμένη την ιδιότητα των ερευνητών (Θεανώ Μανιουδάκη κα) με συμμετοχή στις δραστηριότητες της ομάδας και χώρους συναντήσεων

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Μελών Συμμοριώνbull Τα περισσότερα μέλη ήταν αγόρια ηλικίας 16-19 ετών με ελληνική εθνικότηταbull τα μέλη είχαν την ίδια εθνικότητα εκτός των ομάδων με κύρια δραστηριότητα

τη διακίνηση ναρκωτικών (προφανώς λόγω των οικονομικών απολαβών)bull λόγω της μειωμένης ή και μηδενικής αποδοχής από τους συνομηλίκους τους

τα παιδιά με μη Ελληνική εθνικότητα σχηματίζουν ομοιογενείς ομάδες αμυντικού χαρακτήρα οι οποίες διεκδικούν με τη σειρά τους χώρο δράσης και ύπαρξης δρουν ανταγωνιστικά με τις ομάδες των αυτοχθόνων κι έτσι δημιουργούνται συμμαχίες ή αντιπαλότητες και τα εχθρικά συναισθήματα προς μία ορισμένη εθνικότητα μεταφράζονται σε πράξεις βίας

bull Οι νεαροί μετανάστες-μέλη οργανωμένης παραβατικής ομάδας δήλωσαν ότι η ένταξη τους ήταν μια προσπάθεια διατήρησης των πολιτισμικών και εθνικών τους χαρακτηριστικών αντιμετώπισης κοινών προβλημάτων αίσθησης αποδοχής συμπαράστασης και προστασίας τους μέσα από τη συμμετοχή στην ομάδα

5ΕΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ (ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ (1999-2004)

Οι κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών ήταν

bull παραβατικές συμπεριφορές με στόχο το υλικό κέρδος συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων με στόχο την κυριαρχία και

επικράτηση σε μία ορισμένη γεωγραφική περιοχή (γειτονιά συνοικία)

bull επιθέσεις σε συνομήλικους με σκοπό την απόσπαση χρημάτων ή άλλων αντικειμένων όπως κινητά τηλέφωνα κοσμήματα κτλ που αποτελούν μία πηγή υλικού κέρδους το όποιο ανάλογα το βαθμό οργάνωσης της ομάδας θα παραμείνει στους δράστες της επίθεσης ή μέρος αυτού θα μοιραστεί στα υπόλοιπα μέλη της αλλά και ένα τρόπο επιβολής και ενίσχυση του επιθυμητού εκ μέρους των δραστών γοήτρου

bull αύξηση του βαθμού βίας η οποία εκφράζεται όχι μόνο εκτός ομάδας αλλά και στο εσωτερικό της ίδιας της ομάδας στα πλαίσια ενός ιδιότυπου συστήματος επιβολής ισορροπιών και πειθαρχίας μεταξύ των μελών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών

bull είχαν έντονη σύνδεση με μια γεωγραφική περιοχή όχι μόνο στο επίπεδο δράσης αλλά κυρίως συναισθηματικής ταύτισης και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις συνειδήσεις τους

bull ενώ οι παραβατικές δράσεις με σκοπό το υλικό κέρδος πραγματοποιούνται κυρίως σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές οι υπόλοιπες δραστηριότητες πραγματοποιούνται εντός των συνόρων της συνοικίας

bull το πάρκοπλατεία αντικαθιστούν το συναισθηματικό χώρο οικογενειακής εστίας

bull οικειοποίηση του ονόματος μιας περιοχής την οποία χρησιμοποιεί η ομάδα για να αυτοπροσδιοριστεί για την αναγνώρισή της ως ξεχωριστή κοινωνική οντότητα

bull καμία από τις ομάδες μελέτης δεν είχε επιλέξει ένα ορισμένο όνομα μέσω μίας συνειδητής διαδικασίας Η ταύτιση της ομάδας με ένα ορισμένο όνομα προκύπτει ως αποτέλεσμα της συναισθηματικής και ουσιαστικής σύνδεσής της με την τοπική κοινότητα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Οι κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών ήταν

bull παραβατικές συμπεριφορές με στόχο το υλικό κέρδος συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων με στόχο την κυριαρχία και

επικράτηση σε μία ορισμένη γεωγραφική περιοχή (γειτονιά συνοικία)

bull επιθέσεις σε συνομήλικους με σκοπό την απόσπαση χρημάτων ή άλλων αντικειμένων όπως κινητά τηλέφωνα κοσμήματα κτλ που αποτελούν μία πηγή υλικού κέρδους το όποιο ανάλογα το βαθμό οργάνωσης της ομάδας θα παραμείνει στους δράστες της επίθεσης ή μέρος αυτού θα μοιραστεί στα υπόλοιπα μέλη της αλλά και ένα τρόπο επιβολής και ενίσχυση του επιθυμητού εκ μέρους των δραστών γοήτρου

bull αύξηση του βαθμού βίας η οποία εκφράζεται όχι μόνο εκτός ομάδας αλλά και στο εσωτερικό της ίδιας της ομάδας στα πλαίσια ενός ιδιότυπου συστήματος επιβολής ισορροπιών και πειθαρχίας μεταξύ των μελών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών

bull είχαν έντονη σύνδεση με μια γεωγραφική περιοχή όχι μόνο στο επίπεδο δράσης αλλά κυρίως συναισθηματικής ταύτισης και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις συνειδήσεις τους

bull ενώ οι παραβατικές δράσεις με σκοπό το υλικό κέρδος πραγματοποιούνται κυρίως σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές οι υπόλοιπες δραστηριότητες πραγματοποιούνται εντός των συνόρων της συνοικίας

bull το πάρκοπλατεία αντικαθιστούν το συναισθηματικό χώρο οικογενειακής εστίας

bull οικειοποίηση του ονόματος μιας περιοχής την οποία χρησιμοποιεί η ομάδα για να αυτοπροσδιοριστεί για την αναγνώρισή της ως ξεχωριστή κοινωνική οντότητα

bull καμία από τις ομάδες μελέτης δεν είχε επιλέξει ένα ορισμένο όνομα μέσω μίας συνειδητής διαδικασίας Η ταύτιση της ομάδας με ένα ορισμένο όνομα προκύπτει ως αποτέλεσμα της συναισθηματικής και ουσιαστικής σύνδεσής της με την τοπική κοινότητα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull είχαν έντονη σύνδεση με μια γεωγραφική περιοχή όχι μόνο στο επίπεδο δράσης αλλά κυρίως συναισθηματικής ταύτισης και αλληλεγγύης που αναπτύσσεται στις συνειδήσεις τους

bull ενώ οι παραβατικές δράσεις με σκοπό το υλικό κέρδος πραγματοποιούνται κυρίως σε γειτονικές ή πιο απομακρυσμένες περιοχές οι υπόλοιπες δραστηριότητες πραγματοποιούνται εντός των συνόρων της συνοικίας

bull το πάρκοπλατεία αντικαθιστούν το συναισθηματικό χώρο οικογενειακής εστίας

bull οικειοποίηση του ονόματος μιας περιοχής την οποία χρησιμοποιεί η ομάδα για να αυτοπροσδιοριστεί για την αναγνώρισή της ως ξεχωριστή κοινωνική οντότητα

bull καμία από τις ομάδες μελέτης δεν είχε επιλέξει ένα ορισμένο όνομα μέσω μίας συνειδητής διαδικασίας Η ταύτιση της ομάδας με ένα ορισμένο όνομα προκύπτει ως αποτέλεσμα της συναισθηματικής και ουσιαστικής σύνδεσής της με την τοπική κοινότητα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull η ομάδα καταλαμβάνει το συναισθηματικό χώρο της οικογένειας καθώς ο νέος θα βρει σεβασμό αποδοχή συναισθηματική κάλυψη που δεν απολαμβάνει από την οικογένεια του ακόμα και οικονομική στήριξη

bull ο αρχηγός της συμμορίας αντικαθιστά την πατρική φιγούρα (προστάτης των μελών της οικογένειας συμμορίας) Εμπνέει σεβασμό αλλά και φόβο

bull οι περισσότεροι είχαν άσχημες ή αδιάφορες σχέσεις με την οικογένεια τουςbull οι γονείς αδυνατούσαν να ελέγξουν τη δράση και συμπεριφορά των ανηλίκων

που ανήκαν σε τέτοιες ομάδεςbull σε κάποιες περιπτώσεις η συμμετοχή τους είναι ανεκτή από την οικογένεια αν

προσφέρει οικονομικό όφελος όχι μόνο στον ανήλικο αλλά και στην οικογένεια

bull υψηλό ποσοστό εμφάνιζαν και τα μέλη μονογονεϊκώνδιαλυμένων οικογενειών (αρκετοί διέμεναν είτε με ένα φυσικό γονέα και το σύντροφο του ή άλλα συγγενικά πρόσωπα παππού γιαγιά)

bull μικρότερο ποσοστό είχε εγκαταλείψει την οικογενειακή εστία και δεν είχε καμία σχέση με τα μέλη της οικογένειας τους ενώ άλλοι ανεφέραν ότι επέστρεφαν σε αυτή μόνο όταν δεν είχαν άλλη επιλογή

bull όπου η οικογένεια προκάλεσε ή υποστήριξε την απόφασή του να αποχωρίσει από την ομάδα η αποχώρηση έγινε με μεγαλύτερη ευκολία

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Ο Βασικός πυρήνας 4-5 ατόμων που αποτελούν την ηγετική ομάδαbull Η Ηγετική ομάδα σχηματίζεται άτυπα απολαμβάνοντας το σεβασμό και το

φόβο των υπολοίπων Υπεύθυνοι τήρησης των ισορροπιών μεταξύ των μελών και συντονισμού των ενεργειών (εγκρίνουναπορρίπτουν προτάσεις μελών)

bull Τα σταθερά μέλη φέρνουν εις πέρας τις διάφορες δράσειςαποστολές Δε δρουν όλα μαζί αλλά σε ομάδες 2 ή 3 ατόμων για να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους για τα υπόλοιπα μέλη Τα οικονομικά οφέλη ανάλογα με την οργάνωση της μοιράζονται με τα άλλα μέλη με επίβλεψη ηγετικής ομάδας

bull Τα περιφερειακά μέλη συμμετέχουν περιστασιακά ή επικουρικά και είναι άτομα που θέλουν να ενταχτούν σε αυτήν

bull Το ευρύτερο δίκτυο συνεργασίας και γνωριμιών οι προσωπικές-φιλικές ή συγγενικές σχέσεις με τρίτους που καλούνται για βοήθεια σε συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων ομάδων για διευκολύνσεις επαφές ή συμβουλές Ένα υποψήφιο μέλος για να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους παίρνει μέρος σε κάποια παραβατική πράξη ή διαπράττει ατομικά κάποιο αδίκημα

bull Τα παλιότερα μέλη ακόμα κι έχουν διακόψει τη σύνδεση διατηρούν χαλαρούς δεσμούς με αυτή είτε για ανταπόδοση βοήθειας ή για παροχή συμβουλών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Εντάσσονται κυρίως ως φίλες ή ως κοπέλες κάποιων μελών και σπάνια ως ισότιμα μέλη

bull Παραμένουν στην ομάδα ακόμα και αν σταματήσουν να έχουν σχέση με το συγκεκριμένο μέλος

bull Εξοστρακίζονται αν επιλέξουν να συναναστραφούν με άτομα από διαφορετική ή αντίπαλη ομάδα ή περιοχή

bull Η προστασία που παρέχουν τα μέλη στα κορίτσια των ομάδων αυτών αποτελεί συχνά αφορμή συγκρούσεων μεταξύ ατόμων και ομάδων λόγω της κτητικής συμπεριφοράς που εκφράζουν προς αυτά τα αρσενικά μέλη της ομάδας

bull Τα κορίτσια-μέλη τέτοιων ομάδων γίνονται συχνά θύματα άσκησης βίας κυρίως ψυχολογικής αλλά και σεξουαλικής προκειμένου να παραμείνουν στην ομάδα

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull η χρήση και διακίνηση ναρκωτικών ουσιών ήταν βασική δραστηριότητα για τις περισσότερες ομάδες

bull η πλειοψηφία των μελών έκανε χρήση μαλακών ναρκωτικών σε περισσότερο ή λιγότερο σταθερή βάση ενώ τα περισσότερα διακινούσαν μικροποσότητες ανάλογων ουσιών (εντός κι εκτός των ομάδων αυτών)

bull οι ίδιοι ωστόσο χλεύαζαν και αποδοκίμαζαν τους εθισμένους χρήστες σκληρών ναρκωτικών

bull ύπαρξη ομάδων με κύρια δραστηριότητα την διακίνηση ναρκωτικών ουσιών που είχαν υψηλό βαθμό οργάνωσης τόσο στον τρόπο που οργάνωναν τη δράση τους όσο και στον τρόπο με τον οποίο μοίραζαν τα χρήματα στα μέλη

bull τα μέλη υποστήριξαν ότι αρκετές από τις συγκρούσεις με αντίπαλες ομάδες που ξεκινάνε με φαινομενικά ασήμαντη αφορμή έχουν αφετηρία να ελέγξουν μια ορισμένη γεωγραφική περιοχή που λειτουργεί ως χώρος διακίνησης των ουσιών αυτών

ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Από το 1999 έως το 2003 δεν παρατηρούνται ιδιαίτερες αυξομειώσεις στις περιπτώσεις παραβατικότητας ανηλίκων και η πλειοψηφία των συλληφθέντων ανηλίκων σε όλα τα εγκληματα ήταν 13-17 ετών

Η συντριπτική πλειοψηφία διέπραττε τις εξής παραβάσειςbull ΚΟΚbull Κλοπές (10 των συλληφθέντων ηλικίας 13-17 ετών)bull Παραβάσεις του νόμου περί αλλοδαπώνbull Παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (1 του συνόλου

συλληφθέντων 13-17 ετών) καιbull Επαιτεία Σε όλα τα είδη αδικημάτων τα αγόρια έχουν τα πρωτεία ενώ η

παραβατικότητα των ομάδων ανηλίκων με τη μορφή συμμορίας δεν είναι συνηθισμένη κι όταν εμφανίζεται συμβαίνει στα μεγάλα αστικά κέντρα έχοντας ευκαιριακό χαρακτήρα

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Το 2009 για τους αξιωματικούς της ΕΛΑΣ είναι το έτος laquoέκρηξηςraquo της εγκληματικότητας με πρωταγωνιστές ανηλίκους με σημαντική αύξηση του αριθμού των εγκλημάτων από ανηλίκους ακόμη και κάτω των 10 ετών

bull Μέχρι τότε οι περισσότερες παραβάσεις αφορούσαν τον ΚΟΚbull Το 2009 φτάνουν να συλλαμβάνουν για κλοπές και ληστείες ακόμη και παιδιά 8

και 9 ετών ενώ βαποράκια ναρκωτικών χρησιμοποιούνται μέχρι και 7χροναraquobull Το 1ο τετράμηνο του 2010 τα εγκλήματα με επικίνδυνη σωματική βλάβη είναι

ήδη περισσότερα από το παρελθόν bull αυξητική τάση και μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών εγκληματικότητας

ανηλίκων με τη μεγαλύτερη αύξηση στις επιθέσεις με μαχαίρια όπλα ή αυτοσχέδια δολοφονικά εργαλεία αλλά και σε ληστείες (υπερδιπλασιάστηκαν)

bull laquoΤο έγκλημα έγινε πολύ πιο εύκολο ακόμη και για μικρά παιδιά

Πολύ εύκολα βρίσκουν όπλα ενώ η χρήση βίας έγινε συχνότερηraquo

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Την τελευταία 5ετία η εγκληματικότητα των ανηλίκων στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα παρουσιάζει νέες μορφές και παίρνουν ένα συστηματικό και μόνιμο χαρακτήρα χάνοντας το συνηθισμένο παλαιότερα συγκυριακό και ευκαιριακό τους χαρακτήρα

bull αύξηση απειθαρχίαςbull αύξηση επιθετικής συμπεριφοράςbull σχολική και εξωσχολική βίαbull αύξηση συμμοριακών φαινομένων και ανάπτυξη

μιας laquoκουλτούρας του δρόμουraquo που αντιτίθεται στην laquoκουλτούρα της πειθαρχίας των θεσμώνraquo

bull στις μεγάλες πόλεις εμφανίζονται στέκια νέων με αυξανόμενα στοιχεία παραβατικότητας που φοβίζουν τους περαστικούς και τους περιοίκους

bull εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ

Υποστράτηγος ΕΛΑΣ Σ ΣΚΟΤΗΣ Δντής Αστυνομικής Δνσης Ασφαλείας Αττικής

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5ΕΤΙΑ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Το πρώτο 9μηνο 2011 συνελήφθησαν 3920 ανήλικοι

bull 1881 για κλοπές ή διαρρήξειςbull 462 για κλοπές οχημάτων (κυρίως μηχανάκια)bull 408 για υποθέσεις ναρκωτικώνbull 292 για ληστείεςbull 244 για ξυλοδαρμούςbull 108 για παράβαση πνευματικής ιδιοκτησίας (πειρατικά CD

laquoμοίρασμαraquo μέσω Ιντερνετ κλπ)bull 105 για οπλοφορίαbull 75 για συμμετοχή σε οργανωμένο έγκλημαbull 12 συνελήφθησαν με την κατηγορία του φόνου (17 το 2010)bull 19 συλλήψεις για εκβιασμούςbull 4 αρχαιοκαπηλίαbull 16 απαγωγή κά

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Από 4579 ανήλικους προσαχθέντες οι περισσότεροι ήταν

Έλληνες (2165)

(144 Τσιγγάνοι) 456 Αλβανοί 54 Βούλγαροι και 1775 άγνωστης εθνικότητας bull αδικήματα από παιδιά όλο και μικρότερης ηλικίας κλιμάκωση της βίας

σχολική παρενόχληση που φτάνει στα άκρα και καταλήγει σε ανελέητους ξυλοδαρμούς ενώ περισσότεροι ανήλικοι παραπέμπονται για ψυχιατρική παρακολούθησηraquo

bull laquoυπάρχει δραστηριοποίηση εφήβων σε ομάδες με ακροδεξιό προσανατολισμό χωρίς ωστόσο να μιλάμε για κάποια έξαρσηraquo

bull δεν έχουν παρατηρηθεί συμμορίες με χαρακτηριστικά όπως του εξωτερικούbull Η εξασφάλιση ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί σε μικροπαραβατικότητα

(κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα και να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή

bull σε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση οδηγεί σε εμπλοκή στο κύκλωμα διακίνησης και στην εκδήλωση βαρύτερης εγκληματικότητας

bull αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς (τα κυκλώματα χρησιμοποιούν ανηλίκους καθώς οι συνέπειες είναι μικρότερες)

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull laquoΣημαντική αύξηση παιδικής εγκληματικότητας με εκτίναξη της χρήσης και διακίνησης ναρκωτικών από όλο και μικρότερα παιδιά ψυχολογικά προβλήματα σχολική διαρροήraquo

bull 2011-2012 από 2420 ανηλίκους του Μονομελούς Δικαστηρίου Αθηνών οι 2181 ήταν αγόρια (περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαποί)

bull Αδικήματα κλοπές (818 άτομα) ναρκωτικά προς ιδία χρήση (284) απόπειρα κλοπής ή συνέργεια (231) διακεκριμένη φθορά ξένης ιδιοκτησίας (121) επικίνδυνη σωματική βλάβη (115) διακεκριμένη κλοπή (89) απλή σωματική βλάβη (85) παραβάσεις του ΚΟΚ (60) για ληστεία (215) για κατοχή και διακίνηση ναρκωτικών (114) για βιασμό (11) απόπειρα ή συνέργεια σε βιασμό (7) για αρπαγή (6) απόπειρα ανθρωποκτονίας(2) και

bull για κακουργήματα παραπέμθηκαν 253 ανήλικοι (241 αγόρια) όπου 70 ήταν Έλληνες 41 Ρομά ελληνικής καταγωγής 9 παλιννοστούντες λοιποί αλλοδαποί

bull Ηλικίες 8-13 ετών 5 άτομα 13-15 ετών 40 άτομα και 15-18 ετών 208 άτομα bull Ραγδαία εξέλιξη στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών από ανηλίκους-χρήση σε

όλο και μικρότερες ηλικίες (παλιά πρώτη επαφή ήταν στα 16 σήμερα 13) bull Πολλά αδικήματα διαπράττονται με σκοπό να εξασφαλιστούν ναρκωτικά

ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012Έτος2003200420052006200720082009201020112012

Αριθμός κρατουμένων 449543445420376446520510568587

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Κοινωνικοί παράγοντες και δυνάμεις που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και

δημιουργούν το πλαίσιο εμφάνισης συμμοριών

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Οι έρευνες για την αιτιολόγηση της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων ξεκίνησαν το 19ο αιώνα Οι πρώτες έρευνες επικεντρώθηκαν στην εξήγηση των ατομικών διαφορών με βάση την προδιάθεση Αργότερα επικράτησε η άποψη ότι στην προσωπικότητα του ανήλικου παραβάτη αλληλεπιδρούν τρεις παράγοντες

bull Σωματικοίβιολογικοί εστίασαν στο κατά πόσο η παραβατικότητα κληρονομείται με τη μεταβίβαση βιοψυχικών οικογενειακών και βιογενετικών χαρακτηριστικών (φύλο ψυχική υγεία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά νεανικής ηλικίας)

bull Ψυχολογικοί οι ψυχοδυναμικές θεωρίες του 20ου αιώνα απέδιδαν την παραβατική συμπεριφορά στα ιδιαίτερα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του ανηλίκου υποστηρίζοντας ότι η παραβατικότητα αποτελεί αντίδραση στα ψυχικά προβλήματα που αντιμετωπίζει

bull Κοινωνικοίτο ευρύτερο περιβάλλον οι κοινωνιολογικές θεωρίες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο του νέου στην οικογένεια στο σχολείο στις παρέες συνομήλικωνφίλων και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κοινωνικών ομάδων που οδηγούν τους ανήλικους στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων (οικογένεια σχολείο εκπαίδευση περιβάλλον πρότυπα συμπεριφοράς εργασία πολιτιστική διαφορετικότητα)

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull κάποιοι ζουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον που νιώθουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογήbull μπορεί μεν να προτιμούν να μην γίνουν μέλη της συμμορίας αλλά δεν μπορούν

να δουν κανένα άλλο τρόπο για να το αποφύγουν bull μπορεί να ζουν με το φόβο σε καθημερινή βάση και να βλέπουν την ένταξή τους

σε μια συμμορία ως λύση στα προβλήματά τουςbull η πίεση για να ενταχθούν σε μια συμμορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρήbull οι συμμορίες ευδοκιμούν σε οργισμένους νέους που έχουν χαλαρούς δεσμούς με

την οικογένειά τους και υπάρχει έλλειψη γονικού σεβασμού bull αναπτύσσονται με παιδιά που δεν έχουν ταυτότητα με χαλαρό σύστημα αξιών bull παρέχουν στα παιδιά ένα αίσθημα ασφάλειας και υψηλής αυτοεκτίμησης

(ενίσχυση αισθήματος του ανήκειν) ταυτόχρονα με την χορήγηση ναρκωτικώνbull με τη διάπραξη αδικημάτων (κλοπέςπώληση ναρκωτικών) μπορούν laquoνα βάλουν

και χρήματα στην τσέπηraquo bull με την ένταξή τους σε μια συμμορία μπορεί να προστατευτούν από αντίπαλες

συμμορίες και να σταματήσουν τα προβλήματα ή απειλές από άλλες συμμορίες bull αν φίλοι ή μέλη της οικογένειάς τους ανήκουν ήδη σε συμμορίες

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull ορισμένοι περνούν πολύ χρόνο χωρίς επιτήρηση ψάχνοντας έτσι να κάνουν κάτι για να μην πλήττουν και οι δραστηριότητες μιας συμμορίας μπορούν να γεμίσουν αυτό το χρόνο καθώς φαίνονται συναρπαστικές Στους έφηβους αρέσει ο κίνδυνος και το ρίσκο και οι συμμορίες παρέχουν τέτοιες ευκαιρίες

bull η γρήγορη απόκτηση χρημάτων (άμεση ικανοποίηση αναγκών) Ειδικά οι συμμορίες που εμπλέκονται σε ναρκωτικά δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν γρήγορο χρήμα (παραδίδοντας απλώς ένα πακέτο) παρέχοντας περισσότερα από όσα κερδίζουν οι γονείς σε μια εβδομάδα

bull δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τους κινδύνουςσυνέπειες ούτε κι ότι τα παλιότερα μέλη της συμμορίας τους χρησιμοποιούν για δραστηριότητές τους

bull όταν νιώθουν ότι έχουν αξία και προσοχή στο σπίτι νιώθουν πιο άνετα με τους άλλους Δεδομένου ότι η συμμορία μπορεί να είναι η πιο δραστήρια οργάνωση στη γειτονιά είναι καλό να μπορούν να συμμετέχουν σε οργανώσεις νεολαίας κλπ για να εξασκούν τις ομαδικές τους δεξιότητες

bull μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν σκοπό στη ζωή τους και να αναζητήσουν τις δραστηριότητες των συμμοριών για να ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους

bull για να εκδικηθούν για τη σωματική βλάβη φίλων τους ή μελών της οικογένειας

ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull κύρια ηλικιακή ομάδα των μελών μιας συμμορίας 13 έως 21 ετών Συνεντεύξεις από μέλη συμμοριών δείχνουν ότι η ένταξη σε μια συμμορία σπάνια είναι κατανοητή από τα ίδια τα μέλη της και οι λόγοι ένταξής τους διαφέρουν ανάλογα με το τι επιδιώκει να βρει ο καθένας

bull Ταυτότητα τα μέλη της συμμορίας εξασφαλίζουν την απόκτηση μιας ταυτότητας την οποία δεν έχουν καταφέρει νωρίτερα στο περιβάλλον τους

bull Προστασία η συμμετοχή σε μια συμμορία σε μια κοινότητα με διάφορες συμμορίες μπορεί να τους προστατεύει από επιθέσεις αντίπαλων συμμοριών

bull Συντροφικότητα όταν η οικογένεια δεν είναι laquoδεμένηraquo η δραστηριότητα των συμμοριών μπορεί να προσφέρει την αίσθηση οικογένειας που λείπει απrsquo το σπίτι

bull Εκφοβισμός τα νέα μέλη συχνά αναγκάζονται να ενταχθούν ακόμα και με απειλές βίαιους ξυλοδαρμούς και μυήσεις προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή

bull Προσωπικοί λόγοι συμμετοχής ενθουσιασμός για τη δράση των συμμοριών η ανάγκη να ανήκουν η πίεση από τους ομότιμούς τους η προσοχή το οικονομικό όφελος η οικογενειακή παράδοση η αίσθηση του κινδύνου η αύξηση της αυτοεκτίμησής τους η αναγνώρισή τους μέσα από τις δραστηριότητες της συμμορίας (ποινικές και μη)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull κατά την κρίσιμη περίοδο μετάβασης από την παιδική στην νεανική κι έπειτα στην ώριμη ηλικία ο έφηβος παρουσιάζει μεγάλη ένταση και αστάθεια ψυχικής διάθεσης

bull κυριαρχείται από έντονο συναίσθημα αβεβαιότητας και ανασφάλειας και επιζητεί την κατάφαση την αναγνώριση και την αγάπη

bull διαθέτει τις δυνάμεις του σε πράξεις τολμηρές ριζοσπαστικές αφήνει να τον κυριεύσουν οι ορμές και η φαντασία του γίνεται ανήσυχος ευαίσθητος και αυθάδης δεν ανέχεται πιέσεις επιδεικνύει απειθαρχία απέναντι

bull είναι πιθανό η αίσθηση ψυχικού κενού καταπίεσης και ανασφάλειας που παρατηρείται στους νέους να αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα της ανομικής συμπεριφοράς τους είτε πρόκειται για απλή μη συμμόρφωση είτε και για έκδηλη απόρριψη των κοινωνικών κανόνων

bull μη βρίσκοντας ικανοποιητικές διεξόδους στις εσωτερικές τους ανησυχίες καταφεύγουν σε διάφορες συμπεριφορές που συχνά αγγίζουν την παραβατικότητα

ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤΑΞΗΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

laquoΓενικά στις επιθυμίες μεταβάλλονται εύκολα γρήγορα αισθάνονται κορεσμό κι ενώ έχουν σφοδρές επιθυμίες γρήγορα ικανοποιούνται και παύουν να τις έχουν

Εύκολα πείθονται και πέφτουν θύματα απάτης Είναι θερμοί από την φύση τους σαν μεθυσμένοι από οινόπνευμα

Αισιοδοξούν γιrsquoαυτό από τη μια μεριά φοβούνται πολύ και από την άλλη έχουν πολύ θάρρος hellip όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή επειδή οι νέοι δεν τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν)

Αλήθεια υπερβάλλουν σε όλα Αγαπούν υπερβολικά μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις πράξεις τους

Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι αυτόν ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία raquo

Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρει για τους νέους

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull μελέτες συνδέουν τον κίνδυνο παραβατικότητας με τη διαμονή σε αποδιοργανωμένες φτωχογειτονιές με κατοίκους χαμηλής οικονομικής κατάστασης άνεργους ξένους και άτομα με κοινωνικάψυχολογικά προβλήματα

bull έτσι οι νέοι που ζουν σε υποβαθμισμένες συνοικίες μεγαλουπόλεων ή σε γκέτο μεταναστών μπορεί να εμπλακούν σε δραστηριότητες όπως συμμετοχή σε συμμορίες χρήση απαγορευμένων ψυχοτρόπων ουσιών διάπραξη βανδαλισμών σε μαζικές συγκεντρώσεις και μια τέτοια υποκουλτούρα μπορεί να προκαλέσει εγκληματογένεση

bull στις μεγαλουπόλεις οι σχέσεις είναι απρόσωπες και λόγω της ανωνυμίας το άτομο απελευθερώνεται χωρίς τον έλεγχο των μικρών πόλεων

bull η αστικοποίηση με τις αλλαγές που έφερε στον τρόπο ζωής και οργάνωσης των κοινωνιών (συνωστισμός κοινωνική αποξένωση υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης έλλειψη δημοσίων αγαθών όπως νερό καθαρός αέρας ελεύθερος χώρος) αύξησε τις ευκαιρίες διάπραξης εγκληματικών πράξεων

bull ειδικά ο συνωστισμός των πόλεων αυξάνει την ψυχοπαθολογία των κατοίκων την παθολογική κοινωνική συμπεριφορά και την εγκληματικότητα

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull laquoΕντύπωση προκαλούν οι υψηλοί αριθμοί παραβίασης του νόμου περί ναρκωτικών και των κλοπών και διαρρήξεων δείγμα των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη ζωή των ανηλίκων είτε ως αίσθηση αδιεξόδου είτε και ως απεγνωσμένη προσπάθεια για εξασφάλιση χρημάτωνraquo

bull Η εξασφάλιση των ναρκωτικών προς ιδία χρήση οδηγεί συχνά σε μικροπαραβατικότητα (κυρίως κλοπές) η οποία σταδιακά μπορεί να μετατραπεί σε πιο βαριά εγκληματικότητα να οδηγήσει τον νέο στη φυλακή και να καταστρέψει τη ζωή του Αυτή είναι μια συνηθισμένη πορεία αρκετών καταδίκων των ελληνικών φυλακών

bull laquoΣε πολλές περιπτώσεις αναπόφευκτα η εμπλοκή στη χρήση ακόμα και των λεγόμενων μαλακών ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε εμπλοκή και με το κύκλωμα διακίνησης και συνακολούθως στην εκδήλωση βαρύτερης μορφής εγκληματικότηταςraquo

bull Μεγάλη αύξηση παρατηρείται και στη διακίνηση ναρκωτικών από ανήλικους αλλοδαπούς γεγονός που σχετίζεται και με το ότι τα κυκλώματα όλο και συχνότερα χρησιμοποιούν ανηλίκους για τη διακίνηση καθώς οι συνέπειες γι αυτούς είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους ενήλικες

Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Η παιδική εργασία ή αντίστοιχα η ανεργία των νέων η υποαπασχόληση ή η ευκαιριακή απασχόληση των νέων αλλά και οι δυσμενείς όροι και συνθήκες παροχής της νεανικής εργασίας οπωσδήποτε ενοχοποιούνται για την εκδήλωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στους ανήλικους και ειδικότερα στις νεανικές ηλικίες

bull Έχει παρατηρηθεί από έρευνες και μελετητές του φαινόμενου ότι οι νέοι που βρίσκονται στο περιθώριο της απασχόλησης τοποθετούνται στο κέντρο της δικαστικής προσοχής

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Όταν οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προσωπικό και θεσμικό ρατσισμό ο κίνδυνος μεγαλώνει

bull Όταν ομάδες ανθρώπων είναι αποκλεισμένοι από πρόσβαση σε δύναμη προνόμια και πόρους συχνά θα φτιάξουν τη δική τους ομάδα απέναντι στις αρχές και το κατεστημένο

bull Το ίδιο συμβαίνει και όταν κι όταν η κοινότητα αποτυγχάνει στο να προσφέρει αποτελεσματικά προγράμματα ή εναλλακτικές στην αντιμετώπιση της βίας

Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Το να αφήνει ένας ανήλικος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε τις αξίες τους κανόνες τις συμπεριφορές της κοινωνίας στην οποία κοινωνικοποιήθηκε και να εγκαθίσταται σε άλλη χώρα προσπαθώντας να προσαρμοστεί στη νέα πολιτισμική πραγματικότητα είναι μια διαδικασία επανακοινωνικοποίησης με υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων αλλαγές αξιών στάσεων και πολιτισμικής ταυτότητας προσήλωση σε νέες ομάδες αναφοράς και αποδοχής του νέου περιβάλλοντος

bull Η μετανάστευση εμπεριέχει ένα αίσθημα εκπατρισμού απώλειας απομόνωσης και αποξένωσης και η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον ενέχει ψυχολογικά προβλήματα για τους μετανάστες

bull Ο επιπολιτισμός αυξάνει την κατάθλιψη και το άγχος και μπορεί να προκαλέσει αδράνεια και απάθεια αισθήματα περιθωριοποίησης ψυχοσωματικά συμπτώματα και σύγχυση ταυτότητας

bull Η λαθρομετανάστευση και ο καθημερινός φόβος σύλληψης η εκμετάλλευση της εργασίας τους η σύνδεση με οργανωμένα δίκτυα για την παράνομη είσοδό τους η δωροδοκία ή πλαστογραφία για την απόκτηση visa η καταρχήν ένταξή τους σε περιθωριακό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει παραβίαση νόμων (12)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Η αίσθηση της απελπισίας μπορεί να επέλθει σαν αποτέλεσμα της αδυναμίας απόκτησης υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών

bull Οι νέοι άνθρωποι που ζουν στη φτώχεια μπορεί να δυσκολευτούν να καλύψουν τις βασικές σωματικές και ψυχολογικές τους ανάγκες κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη αυτοεκτίμησης και αισθήματος περηφάνιας

Η ΦΤΩΧΕΙΑ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδες Ποια χαρακτηριστικά της οικογένειας κατά

τη γνώμη σας θα μπορούσαν να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς των ανήλικων μελών της

Καταγράψτε τα σε μια λίστα και παρουσιάστε τα στην ομάδα

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Η αντικοινωνικότητα των γονιών έχει καταγραφεί επιστημονικά ως σηmicroαντικός παράγοντας ένδειξης laquoπροπαραβατικότηταςraquo ανηλίκων παιδιώνraquo (Γεωργούλας)

bull η εγκληματικότητα των γονέων σε συνδυασμό με άλλα προβλήματα κοινωνικής δυσπροσαρmicroοστικότητάς τους μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς από ανήλικους (θεωρία microίmicroησηςμοντελοποίησης και μάλιστα όσο πιο στενά συνδέεται το υποκείμενο microε το αντικείμενο της microίmicroησης τόσο πιο έντονη είναι η μίμηση)

bull laquoΦαίνεται πως οι διεφθαρμένες οικογένειες παράγουν microε microεγαλύτερη συχνότητα παραβατικά παιδιά Η microίmicroηση γονεϊκών προτύπων (ιδιαίτερα εγκληματικότητας των γονέων) είναι συχνά υπεύθυνη για την παραβατικότητα των ανηλίκων ως αποτέλεσmicroα εκμάθησης της επιθετικότητας microέσω άmicroεσων εμπειριών ή microε την παρατήρηση προσώπων microέσα στην οικογένειαraquo (Φαρσεδάκη 1985)

bull Ανάλογα συμπεράσματα έδειξαν οι έρευνες Johnson (1967) στη Σουηδία με 17 των παραβατικών ανηλίκων να έχουν γονείς υπότροπους εγκληματίες West amp Farrington (1973 και 1975) στην Αγγλία και Herjanic (1975) που διαπίστωσαν πολύ ισχυρότερη σχέση στην περίπτωση που οι γονείς ήταν υπότροποι και συνέχιζαν την εγκληmicroατική δράση κατά τη διάρκεια ανατροφής των παιδιών τους

Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull ιδιαίτερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και τα παιδιά που ο πατέρας απουσιάζει γιατί εκτίει πολύχρονη ποινή Οι σύζυγοι φυλακισμένων συχνά αποκρύπτουν το γεγονός από τα παιδιά τους τα οποία όμως συνήθως μαθαίνουν την αλήθεια

bull Οι microητέρες δυσκολεύονται να laquoμετατρέψουνraquo ένα τέτοιον άνδρα σε laquoιδεώδεςraquo για τα παιδιά τους και δυσκολεύονται να microείνουν κοντά στους συζύγους τους και να τους συμπαρασταθούν Έτσι πολλοί γάmicroοι διαλύονται ενώ ο άνδρας είναι στη φυλακή καθώς δεν είναι σε θέση να αντιmicroετωπίσουν και να ξεπεράσουν τα προβλήματαδυσκολίες που δηmicroιουργούνται (Κάνιτζ1981)

bull Αν τα παιδιά είναι microεγαλύτερης ηλικίας όταν ο πατέρας κάνει κάποιο αδίκηmicroα κι έχουν ζήσει τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταδίκη νιώθουν laquoσηmicroαδεmicroέναraquo γιατί είναι τα παιδιά ενός ποινικού κατάδικου κι αυτό είναι επηρεάζει δυσmicroενώς την laquoκοινωνική τους θέσηraquo ειδικά αν πρόκειται για σοβαρό ποινικό αδίκηmicroα

bull Ο laquoεγκληmicroατίαςraquo πατέρας microπορεί να γίνει το πολύ ένα αρνητικό αντικείmicroενο ταύτισης όταν λένε τα παιδιά laquoδεν θέλω να γίνω σαν το πατέρα microουraquo laquoΚι αν γίνονται συχνά σαν τον πατέρα τους αυτό οφείλεται όχι microόνο στην απουσία του αλλά επειδή όσοι διαπράττουν ποινικά αδικήmicroατα συχνά δε δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους αλλά ασχολούνται microε laquoάλλα πράγmicroαταraquo

ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Είναι ο σημαντικότερος φορέας κοινωνικοποίησης του ατόμου καθώς το νεαρό άτομο διδάσκεται για τις σχέσεις του με τα άλλα μέλη της οικογένειάς του για τον τρόπο επικοινωνίας και τη συμπεριφορά προς τα μέλη του ευρύτερου κοινωνικού του περίγυρου κα

bull Τα προβλήματα σε μια οικογένεια κατατάσσονται σε δυο κατηγορίεςbull σε όσα αναφέρονται στη δυσλειτουργία των δομικών χαρακτηριστικών της

οικογένειας (σύνθεση κοινωνική και οικονομική κατάσταση) και bull σε όσα έχουν σχέση με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της οικογένειας

(οικογενειακή ατμόσφαιρα) Οι θεωρίες που προσεγγίζουν την οικογένεια υπό το πρίσμα της

παραβατογένεσης χωρίζονται σε δυο κατηγορίεςbull θεωρίες που εξετάζουν τη σχέση ανηλίκων και γονέων καιbull άλλες που διερευνούν τις σχέσεις των γονέων και τα δομικά

χαρακτηριστικά Τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τις οικογένειες και

συνδέονται με τη συμπεριφορά των ανηλίκων είναι τα διαζύγια η μονογονεϊκή οικογένεια η ανεργία η χρήση ναρκωτικώναλκοόλ η βία και η κακοποίηση

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Οι θεωρίες για την οικογένεια ως παράγοντα εγκληματογένεσης εστιάζουν bull στις διαπροσωπικές σχέσεις γονιού-παιδιού (επίβλεψη διαπαιδαγώγηση επιβολή

κοινωνικοποίηση) bull στους αντικειμενικούς παράγοντες (μέγεθος οικογένειας θέση στην οικογένεια

οικονομική κατάσταση και σχέση μεταξύ γονέων) bull Οι γονείς εφαρμόζουν τιμωρίες αλλά δεν αντιλαμβάνονται έγκαιρα την

παραβατική συμπεριφορά και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί στην ανάσχεσή τηςbull η έλλειψη γονικής φροντίδας και επιτήρησης η συχνή ή μακρόχρονη απουσία ενός

γονέα (ιδίως του πατέρα σε σχέση με την παραβατικότητα των κοριτσιών)bull η γονική απόρριψη ή ακραία υπερπροστασία (διαφωνίες για τη διαπαιδαγώγηση)bull η κακή ανατροφή και αγωγή που συνεπάγονται τα οικονομικά προβλήματα έχουν

επίσης αναφερθεί ως πιθανά αίτια παραβατικότητας bull η κατανάλωση αλκοόλψυχοτρόπων ουσιών από γονείς και η χρήση βίας στις

οικογενειακές διαφορές κάνουν τα παιδιά να αντιδρούν στα πρότυπα πειθαρχίαςbull τα κακοποιημέναπαραμελημένα παιδιά δείχνουν ότι αργότερα ως γονείς ίσως

σχηματίσουν laquoπαραβατική οικογένειαraquo καθώς επαναλαμβάνουν το πρότυπο και στα δικά τους παιδιά

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης από την πλευρά των γονέων ο οποίος διακρίνεται σε τρεις μορφές (Καΐλα amp Τσαμπαρλή-Κιτσάρα 1995)

1 χαοτική στο πλαίσιο της οποίας το παιδί είναι απορριπτέο και ταυτόχρονα αποδεκτό και έχει ως μόνη επιλογή την επιθετικότητα ως αντίδραση

2 υπερβολικά τιμωρητική στάση των γονέων που προετοιμάζει τη σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα των γονέων και στην αντικοινωνική συμπεριφορά των παιδιών

3 υπερβολικά ανεκτική συμπεριφορά επιδρά αρνητικά στην κοινωνικοποίηση του παιδιού και το καθιστά μη ανεκτικό στις ματαιώσεις Υπάρχει αδυναμία μέθεξης στη συναισθηματική επικοινωνία και η οικογένεια δεν είναι φορέας μάθησης και κοινωνικοποίησης

bull δυσμενείς όροι διαβίωσης των μελών της οικογένειας συντελούν στη δημιουργία εγκληματικότητας σε φτωχές οικογένειες διότι επιδρούν αρνητικά στην ηθική ανατροφή των παιδιών

bull διάλυση της οικογένειας προκαλεί θλίψη ψυχικό πόνο προβλήματα ενδοπροσωπικήςδιαπροσωπικής συμπεριφοράς σε σπίτι σχολείο με μείωση επίδοσης στο σχολείο

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Η σειρά γέννησης έρευνες υποστηρίζουν τη σπουδαιότητα της σειράς γέννησης αναφέροντας ότι η παραβατικότητα πιθανόν να εμφανιστεί στα παιδιά που βρίσκονται στη μέση παρά στα παιδιά που γεννήθηκαν πρώτα ή τελευταία καθώς στο πρώτο παιδί είναι στραμμένη όλη η αγάπη η προσοχή και αφοσίωση των γονέων και το τελευταίο παιδί απολαμβάνει όλη την εμπειρία των γονέων στην ανατροφή των παιδιών όπως και την παρουσία και των άλλων παιδιών ενώ τα ενδιάμεσα παιδιά είναι περισσότερο πιθανόν να γίνουν ανήλικοι παραβάτες (Glueck Nye και McCord και McCord και Zola)

bull Κάποιες έρευνες προσπάθησαν να αποδείξουν ότι και η θέση του παιδιού μέσα στην οικογένεια προπαραβατικού πρωτότοκου (υπερβολική προσοχή-δειλό αγχώδες) υστερότοκου (κακοαναθρεμμένο) μοναχογιού ή μοναχοκόρης σχετίζεται με παραβατική συμπεριφορά αλλά δεν μπορούν να γενικεύονται

bull Το μέγεθος της οικογένειας έρευνες δείχνουν ότι οι μεγάλες οικογένειες εμφανίζουν περισσότερη παραβατικότητα απrsquo ότι οι μικρές για 3 λόγους

α) οι γονείς δυσκολεύονται στην επιβολή πειθαρχίας και εποπτείας των παιδιών β) μερικοί γονείς αναθέτουν την ανατροφή των παιδιών στα μεγαλύτερα παιδιά γ) οι μεγαλύτερες οικογένειες συχνά είναι εκτεθειμένες σε φτώχειαπαρανομία (Loeber και Loeber)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull η οικογένεια της οποίας οι συνεκτικοί κρίκοι και δεσμοί μεταξύ των μελών έχουν διαρραγεί εξαιτίας διαζυγίου ή θανάτου του ενός συζύγου με συνέπεια να μην μπορεί να επιτελέσει τον κοινωνικοποιητικό ρόλο στα νεαρά μέλη της

bull η συνεχής εχθρότητα μεταξύ των γονέων με το αντίστοιχο συναισθηματικό κλίμα στο σπίτι προκαλούν άγχος ανασφάλεια στρες κατάθλιψη κα

bull το διαζύγιο συνδέεται με δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις των εφήβων (διαμόρφωση ταυτότητας συναισθήματα ντροπής θλίψης επιθετικότητα κα)

Έρευνες για διαζύγιο και ψυχοσύνθεση παιδιών έδειξαν 2 μορφές αντίδρασης

bull εμφάνιζαν παλινδρόμηση και έκαναν παρέα με μικρότεραbull μετέθεταν τις ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς σε ομάδες συνομηλίκων

τους επιχειρώντας να ανεξαρτητοποιηθούν και να αυτονομηθούν πολύ νωρίςbull Η μεγαλύτερη εξάρτηση των αγοριών από τους συνομηλίκους είχε σχέση με

μορφές παραβατικής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς ενώ για τα κορίτσια οι πρόωρες σεξουαλικές σχέσεις

bull οι έφηβοι μονογονεϊκών οικογενειών εμφανίζουν πιο συχνά παραβατική συμπεριφορά (χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών αλκοόλ απουσία από το σχολείο φυγή από το σπίτι) σε σχέση με εφήβους με δυο γονείς

ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Τα τελευταία χρόνια το θύμα του εγκλήματος αποτέλεσε κεντρικό σημείο προβληματισμού στην εγκληματολογία και το ερευνητικό ενδιαφέρον εστιάζεται πλέον στη σχέση θύματος και δράστη στο ρόλο στις αντιλήψεις στην επανειλημμένη θυματοποίηση στα χαρακτηριστικά και στη μετατροπή του θύματος σε θύτη

bull Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον παραβάτη στο θύμα πραγματοποιείται για να εξηγηθεί και η παράμετρος της παραβατογένεσης

bull Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η θυματοποίηση κατά την παιδική ηλικία αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα για τη μετέπειτα εκδήλωση παραβατικής και άλλου είδους εγκληματικής συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών

bull Με τον όρο laquoθύμαraquo εννοούμε κάθε ανήλικο άτομο που έχει υποστεί μια ψυχική ή φυσική βλάβη ή υλική ζημία που αναφέρεται στην προσωπικότητά του ως αποτέλεσμα εγκληματικής συμπεριφοράς αλλά και κάθε πρόσωπο κατά του οποίου στρέφεται το έγκλημα-παράβαση εφόσον θα μπορούσε να το αποτρέψει τροποποιώντας τη δική του συμπεριφορά

bull Το θύμα και το έγκλημα είναι δύο έννοιες αλληλένδετες

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Η παραβατικότητα των ανηλίκων-ενηλίκων συνδέεται στενά με τη θυματοποίησή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και ο αριθμός η σοβαρότητα και η διάρκεια των θυματοποιητικών-τραυματικών εμπειριών τους αυξάνει τον κίνδυνο σύλληψης στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή τον κίνδυνο διάπραξης βίαιων εγκλημάτων τον κίνδυνο εμπλοκής σε χρήση ουσιών και τον κίνδυνο εμπλοκής σε πράξεις ενδοοικογενειακής βίας raquo

Δντρια Ψυχιατρικού Τμήματος Παιδιών και Εφήβων νοσοκομείου laquoΠαπανικολάουraquo

bull Έρευνες δείχνουν ότι τα σεξουαλικά κακοποιημένα αγόρια παραβατούν 3 φορές συχνότερα σε σχέση με αυτά που δεν έχουν κακοποιηθεί ενώ τα κορίτσια αντίστοιχα παραβατούν 4 φορές συχνότερα σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

bull Σε περιπτώσεις σωματικής κακοποίησης αγοριών εκείνα που κακοποιήθηκαν έτσι παραβατούν 45 φορές περισσότερο ενώ για τα κορίτσια η αναλογία διαμορφώνεται σε 1 προς 10 σε σχέση με εκείνα που δεν κακοποιήθηκαν

ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Σωματική κακοποίηση οποιαδήποτε διατάραξη της ανατομικής ακεραιότητας των ιστών του σώματος του παιδιού και οποιαδήποτε κατάσταση είναι αποτέλεσμα στέρησης ενός παράγοντα που είναι απαραίτητος για τη ζωή πράξεις βίας από τον γονέακηδεμόνα του ανηλίκου με στόχο να προκαλέσουν πόνο τραύματα εγκαύματα καταστροφή ή και θάνατό του Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των κακοποιημένων παιδιών είναι ο φόβος το έντονο άγχος πάσχουν από κατάθλιψη και ως ενήλικες έχουν αυξημένο ποσοστό διαταραχών και τάσεις

bull Ψυχολογική ή συναισθηματική κακοποίηση συμπεριφορές και πράξεις που εμπεριέχουν εκφοβισμό απόρριψη εκμετάλλευση απομόνωση υποτίμηση κοινωνικά παρεκκλίνουσες πράξεις και συστηματική κακομεταχείριση του παιδιού που επηρεάζει και αναστέλλει τη φυσιολογική και ψυχολογική του ανάπτυξη με συνέπεια τα παιδιά να νιώθουν ότι δεν είναι αποδεκτά από τους γονείς τους και να αποκτούν αντικοινωνικότητα

bull Σεξουαλική κακοποίηση σεξουαλικές σχέσεις ολοκληρωμένες ή μη με ή χωρίς σωματική βία που λαμβάνουν χώρα μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ενήλικα ή οποιαδήποτε ενέργεια σε βάρος ανηλίκου από άτομο μεγαλύτερό του κατά 5 χρόνια και αποσκοπεί σε σεξουαλική διέγερση του δράστη

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Ενδοοικογενειακή σεξουαλική κακοποίηση παιδιού όλες οι σεξουαλικές πράξεις ολοκληρωμένες ή όχι (ασελγείς πράξεις θωπείες στοματική επαφή παρά φύσει ασέλγεια σεξουαλική επαφή αιμομιξία) με ή χωρίς άλλη φυσική-σωματική βία που συμβαίνουν ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιο ενήλικο μέλος της οικογένειας κυρίως ανάμεσα σε πατέρα και κόρη και κρίσιμο ηλικιακό διάστημα 5-12 ετών με μεγαλύτερη συχνότητα των 11 ετών Η σεξουαλική κακοποίηση διακρίνεται σε 4 είδη

α) Την τραυματική εμπειρία όπου το παιδί εμπλέκεται άμεσα (πχ βιασμός) β) Την έμμεση εμπειρία όπου το παιδί είναι αυτόπτης ή αυτήκοος μάρτυρας γ) Τις μικρές τραυματικές εμπειρίες όπου το παιδί υφίσταται αθροιστική βλάβη δ) Την αιμομικτική σχέση (όταν οι γονείς δεν διαχειρίζονται σωστά τη

σεξουαλικότητά τους) Παραμέληση (σωματική ή και συναισθηματική) είναι η στέρηση φροντίδας με

κίνδυνο της σωματικής ή ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού και της ζωής του και κάθε ενέργεια ανεπαρκούςακατάλληλης ένδυσης στέγασης ιατρικής φροντίδας σχολικής φοίτησης σε βαθμό που κινδυνύει η υγεία και ανάπτυξή του

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull H κακοποίηση των παιδιών από τους γονείς αποτελεί έναν παράγοντα παραβατογένεσης Η σχέση κακοποίησης και παραβατικότητας έχει περιγραφεί σε παλαιότερες έρευνες ως laquoκύκλος της βίαςraquo ως laquoμετάδοση της βίας μεταξύ των γενεώνraquo και αποδίδεται στην αντίληψη ότι laquoη βία γεννά βίαraquo (Widom 1989)

bull Η νεανική βία κατευθύνεται συχνά στους ανηλίκους-θύματα δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο μέσα στον οποίο οι ζωές θυμάτων και θυτών υφίστανται βλάβη

bull Τα θυματοποιημένα κορίτσια μιμούνται την παραβατική συμπεριφορά του ατόμου που τα κακοποίησε και χτυπούν-θυματοποιούν άλλα κορίτσια που βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση Αυτή η συμπεριφορά δίνει στα κορίτσια που παραβιάζουν το νόμο μια εφήμερη αίσθηση δύναμης

bull Τα κακοποιημένα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία στις σχέσεις τους με τους ενήλικες προσκόλληση σε άγνωστα άτομα χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος

bull Τα παιδιά που είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά εμφάνιζαν δυσκολίες στο σχολείο μειωμένη σχολική επίδοση παράξενη σεξουαλική συμπεριφορά κατάθλιψη άγχος επιθετικότητα εκρήξεις θυμού απόπειρες αυτοκτονίας φυγή χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Οι ανήλικοι παραβάτες που εκδηλώνουν βίαιη συμπεριφορά θυματοποιούν άτομα απrsquo όλες τις ηλικίες φυλετικές ομάδες εθνικότητες κατηγορίες και οικονομικό επίπεδο αλλά τείνουν να διαπράττουν βίαιες παραβάσεις εναντίον θυμάτων ίδιας ηλικίας φυλής εθνικότητας κοινωνικοοικονομικής στάθμης

bull Ανήλικοι-θύματα πατρικής βίας ή που ζούσαν σε περιβάλλον με δυσλειτουργίες εκτίθενται περισσότερο σε επιθετική συμπεριφορά από άλλους ανηλίκους που δεν βίωσαν τέτοιες εμπειρίες

bull Οι ανήλικοι δράστες σεξουαλικών αδικημάτων υπήρξαν και οι ίδιοι θύματα σεξουαλικής και σωματικής κακοποίησης (Awad ampSaunders 1989) και συνήθως εμφανίζουν διαταραχές της διαγωγής κατάχρηση ουσιών και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εκούσιος αυτοτραυματισμός

bull Η βίαιη θυματοποίηση των ανηλίκων σχετίζεται άμεσα με εμπλοκή στη βία και σε πράξεις σεξουαλικής συμπεριφοράς κι έχει σχέση με προβλήματα στη ρύθμιση του συναισθήματος και την κοινωνική αλληλεπίδραση του ανηλίκου με τα μέλη της οικογένειάς του και άτομα του κοινωνικού του περίγυρου Η βία που συμβαίνει ενώπιον των ανηλίκων και η επιθετική συμπεριφορά σαφώς αποτελεί δυσμενή παράγοντα στη γενικότερη συμπεριφορά του και την παραβατογένεση

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Οι συνέπειες της θυματοποίησης στην παιδική ηλικία δημιουργούν το πλαίσιο για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά καθώς εμφανίζουν συμπλέγματα κατωτερότητας κάνουν χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών μιμούνται πρότυπα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και εκδηλώνουν δυσπροσαρμοστικότητα

bull Έρευνες σε σωφρονιστικά καταστήματαιδρύματα αγωγής ανηλίκων κατέδειξαν τη σχέση κακοποίησης στην παιδική ηλικία και μετέπειτα παραβατικότητας (Hatzichristou amp Papadatos1993 Koυράκης Μηλιώνη amp συν 1995)

bull Οι ανήλικοι που κακοποιήθηκαν έζησαν σε δυσμενές περιβάλλον και είχαν γονείς παρεκκλίνοντες ή εγκληματίες μετατρέπονται από θύματα σε θύτες

bull Τα παιδιά που εκτίθενται σε οικογενειακή βία εκδηλώνουν παραβατικές συμπεριφορές σε πρώιμη ηλικία και συνήθως διαπράττουν σοβαρότερες παραβατικές πράξεις (Kruttschnitt amp Domfeld1993)

bull Έρευνα Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (1977) μιλά για laquoσυγκοινωνούντα δοχείαraquo και μετέπειτα παραβατικότητα με σοβαρή εγκληματική συμπεριφορά

bull Έρευνες δείχνουν ότι η φυγή από το σπίτι οδηγεί σε παραβατικότητα Τα παιδιά εγκαταλείπουν τα σπίτια τους όχι για να συναντήσουν κάτι αλλά για να φύγουν από κάτι ωστόσο η φυγή από το σπίτι μπορεί να τους εμπλέξει με παραβατικότητα

Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Οι ομάδες συνομηλίκων οι παρέες φίλων και οι συμμορίες ανηλίκων (κυρίως στις ΗΠΑ) οι σχέσεις της οικογένειας του σχολείου και η γενικότερη στάση του ανηλίκου στη ζωή και η εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του είναι καθοριστικοί για τη στάση του ανηλίκου ως προς την παραβατική συμπεριφορά και τις συμμορίες

bull Η παραβατική συμπεριφορά μαθαίνεται στο πλαίσιο αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα μέσω της επικοινωνίας και των διαπροσωπικών σχέσεων

bull laquoΟι παραβατικές ομάδες επιδίδονται κυρίως σε διάπραξη κλοπών ληστειών αρπαγές τσαντών βανδαλισμούς στο χώρο του σχολείου σε βίαιες επιθέσεις με χρήση όπλων σε βάρος άλλων ομάδων ή ακόμη προκαλούν επεισόδια σε αθλητικούς χώρους ή σε συγκεντρώσεις (hooligans) ή ακόμη επιδίδονται στη χρήση και διακίνηση ναρκωτικών

bull Ως προς τη δράση των ομάδων αυτών ο Κουράκης παρατηρεί ότι οι βανδαλισμοί και οι χουλιγκανικές πράξεις δεν εμφανίζουν διέγερση και συγκίνηση όταν ο ανήλικος δρα μόνος του χωρίς τη συντροφιά laquoομοιόχνωτωνraquo φίλων τουraquo

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Για πολλές θεωρίες η ένταξη του νεαρού ατόμου στις παραβατικές ομάδες οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες ο ανήλικος με ελλειμματική κοινωνικοποίηση σχέσεις μειονεκτικότητας με τους συνομηλίκους του και χαμηλό κύρος εντάσσεται στις παραβατικές ομάδεςσυμμορίες προκειμένου να διαμορφώσει ένα ισχυρό ΕΓΩ και νrsquo αποκτήσει ένα ρόλο

bull Για άλλες θεωρίες ευθύνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανηλίκου υπερκινητικότητα ιδιοσυγκρασία και παρορμητικότητα

bull η επιθετική συμπεριφορά οδηγεί στην κοινωνική απόρριψη από ομάδες και ενηλίκους και η απόρριψη από την ομάδα έχει δυο συνέπειες

1 η πρώτη αφορά την τάση του ανηλίκου να ενταχθεί σε παραβατική ομάδα για κοινωνική υποστήριξη και ρόλο

2 η άλλη αφορά την αύξηση της εχθρότητας και της συναισθηματικής αντιδραστικότητας των ανηλίκων η οποία αυξάνει την επιθετικότητα

bull Πορίσματα ερευνών (Glueck και Glueck) έδειξαν ότι το 98 των παραβατικών ανηλίκων έχει παραβατικούς φίλους ενώ οι μη παραβατικοί ανήλικοι είχαν φίλους παραβάτες σε ποσοστό 7

ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Χωριστείτε σε τρεις ομάδεςΑναφέρετε και καταγράψτε επιγραμματικά

ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου και οι στόχοι του στη σύγχρονη κοινωνία

Πληρούνται αυτοί οι στόχοι Αν όχι γιατίΤι μπορεί να γίνει

Ομαδική άσκηση - Συζήτηση

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

laquoΌταν ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακήraquo λέγαμε παλιάhellip σήμερα οι αναλφάβητοι μειώνονται αλλά η εγκληματικότητα αυξάνειraquo

bull το σχολείο σήμερα δεν στέκεται στο ύψος της αποστολής του Πέρα απ τις γραμματικές γνώσεις πρέπει να παρέχει και ήθος να σφυρηλατεί το χαρακτήρα και να ωθεί τα παιδιά στην τάξη στην πειθαρχία στην αποστροφή του ψεύδους και της αδικίας και στην εκμάθηση κοινωνικής συμπεριφοράς

bull η χαμηλή επίδοση στο σχολείο και οι συνέπειές της (στιγματισμός κατάθλιψη περιθωριοποίηση αντιδραστική συμπεριφορά) συνδέεται με παραβατικότητα

bull πρέπει να ανακαλύπτονται έγκαιρα τυχόν ελλείψεις ή μειονεξίες του ανηλίκου για σωστή και αποτελεσματική παρέμβαση χωρίς τιμωρίες και στιγματισμό

bull Η εκπαίδευση μπορεί είτε να μειώσει τα εγκλήματα βαναυσότητας ( φόνοι-βιασμοί-ληστείες) είτε να συμβάλλει στην αύξηση laquoεγγράμματης παραβατικότηταςraquo πχ απάτες διαπλοκή και High Tec διαδικτυακά εγκλήματα

bull Όταν το σχολείο είναι ξεκομμένο από την πραγματική ζωή (παθητικότητα ρουτίνα ανταγωνισμό πίεση υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου) τότε τα παιδιά θα νιώσουν αποκομμένα αναζητώντας αλλού τη δράση τις συγκινήσεις και την περιπέτειαhellip

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Τα ΜΜΕ και ειδικά η τηλεόραση με τον τρόπο που λειτουργούν συμμετέχουν στη δημιουργία και επαύξηση των ανομικών συναισθημάτων στους νέους καθώς δημιουργούν συναισθήματα δυσαναλογίας μεταξύ του laquoεξωπραγματικού κόσμουraquo που παρουσιάζεται και της ανυπαρξίας των μέσων για την κατάκτησή του (διαφημίσεις που καλλιεργούν την ανάγκη αγοράς προϊόντων που δεν είναι απαραίτητα και που αν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει τον αυτοέλεγχό τους καταφεύγουν σε παράνομες πράξεις για να αγοράσουν όσα δεν μπορούν να αποκτήσουν με νόμιμο τρόπο) και κάποιες φορές οργανώνονται σε συμμορίες προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους

bull η μίμηση και η ταύτιση με τους ήρωες των τηλεοπτικών προγραμμάτων που ζουν μέσα στη χλιδή όπου ελάχιστοι εργάζονται σε κανονική εργασία και ο εθισμός στη βία έχουν επακόλουθο την αύξηση του εγκλήματος

bull σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η laquoβιομηχανία ελεύθερου χρόνουraquo που έχει αναπτυχθεί στις προηγμένες κοινωνίες Η κατάσταση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων και τη μετατροπή του σε ανταλλάξιμη σε χρήμα laquoυπηρεσίαraquo

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Τα ΜΜΕ προβάλλουν υπερβολικά μηνύματα ενός γενικότερου κοινωνικού ξεπεσμού συμβάλλοντας στον κυνισμό και στην ανομική στάση των νέων

bull η τηλεόραση υποβαθμίζει τον κόσμο σε είδωλα εμποδίζοντας κριτική αντίδραση

bull Οι ήρωες-πρότυπα της οθόνης επιδρούν στην υιοθέτηση παραβατικών συμπεριφορών καθώς ο ανήλικος έχει να διαλέξει ανάμεσα σε 3 πρότυπα

-το πρότυπο του κακού-δυναμικού (που είναι βίαιος αλλά επιτυχημένος) -το πρότυπο του καλού αλλά παθητικού κι εξωπραγματικού (Σούπερμαν

amp Σπάιντερμαν) -το πρότυπο του καλού-δυναμικού (λειτουργεί εκτός νόμου με σκοπό την

εκδίκηση και τη χρήση βίας για τη βία πχ Power Rangers) bull Έρευνες (ΗΠΑ amp Γερμανία) έδειξαν ότι η παρουσίαση αυτοκτονιών στην

τηλεόραση οδηγεί σε αύξηση των εφηβικών αυτοκτονιών ενώ η συνεχής παρακολούθηση βίας συχνά οδηγεί σε βίαιη κι εγκληματική συμπεριφορά

bull τηλεόραση ταινίες μουσική ραδιόφωνο επηρεάζουν τους νέους καθώς πριν ακόμα αναπτύξουν το δικό τους σύστημα αξιών και κρίσης τα μέσα διαφημίζουν ναρκωτικά σεξ και βία σαν ένα αποδεκτό lifestyle

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull η διαταραχή διαγωγής συνδέεται στενότερα από άλλες με την παραραβατικότητα των ανηλίκων ( 6 έως 9 των ανήλικων αγοριών και 1 έως 2 των ανήλικων κοριτσιών) με αδυναμία συμμόρφωσης σε βασικούς κανόνες της κοινωνικής ζωής

bull αδυνατούν να αποδεχθούν τη σχολική πειθαρχία φεύγουν από το σπίτι περιπλανώνται ψεύδονται με ευκολία υποκρίνονται βάζουν φωτιές βασανίζουν ζώα παραβιάζουν δικαιώματα άλλων (κλοπές πλαστογραφία σεξουαλικές επιθέσεις καυγάδες με χρήση όπλου) αδιαφορούν για την ασφάλειά τους είναι συχνά θύματα ατυχημάτων πίνουν και παίρνουν ουσίες

bull δυσκολεύονται να δημιουργήσουν αυθεντικές συναισθηματικές σχέσεις να ενταχθούν σε ομάδες να διαπαιδαγωγηθούν με το συνηθισμένο τρόπο

bull η κατάθλιψη στην εφηβική ηλικία συνδυάζεται με παρορμητικές επιθετικές αντιδράσεις που μπορεί να τους εμπλέξουν σε παραβατικές δραστηριότητες

bull η επιθετικότητα αποτελεί έκφραση της δυσθυμικής ευερεθιστότητας οι αντιδράσεις εκδραμάτισης μπορεί να συνιστούν προσπάθεια υπέρβασης της καταθλιπτικής διάθεσης ή αυτοκαταστροφική εκδήλωση ή απόπειρα αποκατάστασης της μειωμένης αυτοεκτίμησης

ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Ο όρος laquoΨυχοπάθειαraquo ίσως είναι ο πιο γοητευτικός και ενδιαφέρον εγκληματολογικός όρος Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα αναφερόμενος στους επιθετικούς εγκληματίες που έδρασαν παρορμητικά χωρίς κάποιον εμφανή λόγο ή στόχο (Fink 1938)

Αναφέρεται σε πολλά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά με κύρια συμπτώματαbull αδυναμία συμμόρφωσης ανηλίκου στους κοινωνικούς-νομικούς κανόνες με

συνέπεια την εκδήλωση παραβατικής συμπεριφοράς και υποτροπήςbull πράττει παρορμητικά διότι αδυνατεί να κάνει σχέδια εκ των προτέρων και η

παρορμητικότητα μπορεί να είναι σταθερή στη διάρκεια της ζωής και ισχυρός προγνωστικός παράγοντας για υποτροπή και σεξουαλικού τύπου επιθετικότητα

bull δεν λαμβάνει υπόψη του την ασφάλεια του εαυτού του και των άλλωνbull προσπαθεί να εξαπατήσει άλλα άτομα για να αποκομίσει ίδιον όφελοςbull ασυνεπής στις οικονομικές υποχρεώσειςbull αδυναμία εύρεσης μόνιμης εργασίαςbull έλλειψη τύψεων και απάθεια για την πρόκληση πόνου σε όσους θυματοποίησεbull προσπαθεί να δικαιολογήσει παραβατική πράξη του να επιρρίψει ευθύνες αλλού

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Είτε η ψυχοπάθεια είναι ασθένεια είτε όχι όλοι τη συνδέουν με την εγκληματικότητα Η διαφωνία είναι στο αν αναφέρεται στους ανήλικους όπως και στους ενήλικες

bull ο Yablonsky (1970) υποστηρίζει ότι τα μέλη βίαιων ομάδων είναι τόσο ψυχοπαθή και συναισθηματικά διαταραγμένα άτομα που δεν μπορούν καν να δημιουργήσουν ομάδες αρχικών σταδίων

bull οι Hans amp Eysenck (1978) δίνουν έμφαση στο γεγονός ότι η ψυχοπάθεια είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία (δηλαδή η ψυχοπάθεια ελαττώνεται καθώς κάποιος μεγαλώνει) ο όρος ψυχοπαθητική προσωπικότητα φαίνεται ότι σχετίζεται με την ηλικία

bull η ψυχοπαθητική προσωπικότητα έχει ιδωθεί από πολλούς σαν μια σοβαρή διαταραχή προσωπικότητας που εκδηλώνεται νωρίς στη ζωή και συνήθως παραμένει σε όλη τη ζωή

bull Συσχετίζεται με πλήθος συναισθημάτων και διαπροσωπικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών όπως δυσκολία συναίσθησης των αισθημάτων και δικαιωμάτων των άλλων και σημαντική έλλειψη τύψεων η ενοχών (Shaw 1999)

ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

laquoΘύμα-Δράστης Ένας φαύλος κύκλοςraquo Συμπεράσματα έρευνας Ευτυχίας Κατσιγαράκη σε 90 περιπτώσεις παραβατών σε σωφρονιστικά καταστήματα που ως ανήλικοι είχαν διαπράξει αδικήματα κατά ζωήςσωματικής ακεραιότητας

bull laquoΤο οικογενειακό περιβάλλον ενοχοποιείταιraquo για την παραβατικότητα του παιδιού η οποία καθορίζεται από την ηλικία που θα ξεκινήσει Η πλειονότητα των παραβατικών συμπεριφορών στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής αποτελούν laquoσυμπεριφορικές απαντήσειςraquo σε αυτό που είχαν βιώσει

bull Παιδιά που κακοποιήθηκαν εγκαταλείφθηκαν υπέφεραν οικονομικά συμβίωσαν με γονείς που είχαν παρεκκλίνουσα συμπεριφορά είναι φυσικό επόμενο από θύματα να γίνονται δράστες Ο ανήλικος που έχει ζήσει συγκρούσεις και δεν έχει εφοδιαστεί από το περιβάλλον του με επαρκείς δυνάμεις αποφυγής και χειρισμού των συγκρούσεων αφού περάσει το στάδιο του θύματος γίνεται με τη σειρά του δράστης

bull Οι περισσότερες περιπτώσεις ανηλίκων που έχουν απασχολήσει τους μηχανισμούς κοινωνικού έλεγχου είναι παιδιά ανώριμων απαίδευτων και μη κοινωνικά ενταγμένων γονέων οι οποίοι έχοντας να αντιμετωπίσουν δικά τους ακόμη άλυτα προσωπικά κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα αδυνατούν να τα βοηθήσουν κατά τη κρίσιμη φάση της εφηβείας κι βγαίνουν εκτός ελέγχου

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

Όσο πιο νεαρός ο παραβάτης τόσο περισσότερο πρέπει να αναζητάμε τα αίτια της συμπεριφοράς του στο οικογενειακό του περιβάλλον (Farrington 1998)

bull η κακομεταχείριση (σωματική τιμωρία 955) που είχαν υποστεί από τους γονείς τους συνέβαλε στην εδραίωση συμπεριφορικών προβλημάτων τους

bull η σωματική βία παροδικά μπορεί να καταστείλει την όποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά αλλά το παιδί μαθαίνει ότι όποιος έχει τη δύναμη έχει και το δίκιο

bull Έντονη γονεϊκή παραμέληση (775) Όσο πιο έντονηεπώδυνη η στέρηση της γονεϊκής φροντίδας τόσο πιο πρώιμη ήταν η έναρξη παραβατικής καριέρας

bull Όσα γαλουχήθηκανεξοικειώθηκαν (65) από μικροί με τη βαρβαρότητα και τη βία (κατοχή εξουσίας) παρουσίασαν (78) από νωρίς έντονη τάση μεταφοράς στο κοινωνικό τους περιβάλλον των προτύπων της βίας που βίωσαν

bull Ο ανήλικος με συναισθηματική αστάθεια λόγω της διαβίωσής του σε απειλητικό και ασταθές οικογενειακό περιβάλλον αναπτύσσει δυσπροσαρμοστικότητα στο κοινωνικό του περιβάλλον αστάθεια στις αποφάσεις και τις ενέργειες τους αδιαφορία αδυναμία συγκέντρωσης παντελής έλλειψη αναστολών οξυθυμία μιμητισμός βίαιων συμπεριφορών εχθρική στάση απέναντι στον κοινωνικό του περίγυρο (σχολείο παρέες συνομηλίκων κα) φτάνοντας ακόμα και στο έγκλημα

ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Εκπαιδευτικό υλικό παρουσιάσεων και handbook του προγράμματος eugangsbull Ημερίδα ΚΕΘΕΑ 2012 laquoΔιαψεύδοντας την Κασσάνδραraquo Παραβατικότητα ανηλίκων

και χρήση ουσιών Από τον αποκλεισμό στην κοινωνική ένταξηbull Στοιχεία της Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών

σχετικά με χρήστες ουσιών και υποθέσεις ναρκωτικών που εκδικάσθηκαν κατά το δικαστικό έτος 2010-2011 (Σεπτέμβριος 2010-Ιούλιος 2011)

bull Eλληνική Στατιστική Αρχή httpwwwstatisticsgrbull Υπουργείο Δικαιοσύνης Δικαστήριο Ανηλίκων Αθήνας Υπηρεσία Επιμελητών

Ανηλίκων Στατιστικά Δικαστικού Έτους 1997-1998 1998-1999 1999-2000 2000-2001 2001-2002

bull Υπουργείο Δημόσιας Τάξης Γενική Αστυνομική Αττικής (1999) Στατιστική Επιθεώρηση της Υποδνσης Προστασίας Ανηλίκων έτους 1999

bull Σύνδεσμος Επιμελητών Δικαστηρίων Ανηλίκων httpwwwepimelitesanilikongrlinkshtml

bull EurostatΣτατιστικά εγκλημάτων httpeppeurostateceuropaeustatistics_explainedindexphpCrime_statisticselCE92CEACCF83CEB7_CEB4CEB5CEB4CEBFCEBCCEADCEBDCF89CEBD

bull Η φαινομενολογία της νεανικής παραβατικότητας και η συνδρομή της αστυνομίας στην πρόληψή της ΥποστρΕΛΑΣ Σ Σκότης δντης δνσης Ασφαλείας Αττικής httpwwwelesmegrelesmegrperiodikat30t30_02htm

ΠΗΓΕΣ

bull Κουράκης Ν Παραβατικότητα Εφήβων και Αξίες στη Σύγχρονη Ελλάδα Στο Δασκαλάκη Η Παπαδοπούλου ΠΔ Τσαμπαρλή Δ Τσίγκανου Ι amp Φρονίμου Ε (Επιμ) Εγκληματίες και Θύματα του 21ου Αιώνα 2000 ΕΚΚΕ Αθήνα Βία και αντιβία στο χώρο του σχολείου Η διαμόρφωση των σχέσεων μαθητών-εκπαιδευτικών στο κατώφλι του 21ου αιώνα Πάντειο Πανεπιστήμιο Τμήμα Κοινωνιολογίας Γεωργακόπουλος Ι Αθήνα 2010

bull Νεανική Παραβατικότητα στην Ελλάδα Γιαννοπούλου-Τσομπάνογλου httpwwwencephalosgrfull42-2-02ghtm

bull Ανήλικοι παραβάτες Η περίπτωση της Ρόδου Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σχολή ανθρωπιστικών σπουδών Τμήμα επιστημών προσχολικής αγωγής και εκπαιδευτικού σχεδιασμού Διδακτορική διατριβή Ν Θ Βλάσση Ρόδος 2009

bull The National Association of Social Workers Gangs A Growing Problem in Schools 2011

bull Παραβατικότητα ανηλίκων στην περιφέρεια της πρωτεύουσας Χριστίνα Τάτση Εγκληματολογία 22012 έτος 2ο

bull Συμμορίες Ανηλίκων Θεωρητικές Επισημάνσεις και Ερευνητικά Πορίσματα raquo Θ Μανιουδάκη 2012 paper no 32 httpathena-socialsciencenetdmdocumentsathena-social sciencenet20paper20no2031pdf

ΠΗΓΕΣ

bull Παραβατικότητα ανηλίκων Μια μελέτη περίπτωσης για την Κω Καφασάτρη Βλάσσης Ερούκαλης httpwwwencephalosgrfull44-4-07ghtm

bull Street Gangs Organized Crime Groups and Terrorists Differentiating Criminal Organizations Carter F SmithJeff RushCatherine E Burton wwwInvestigativeSciencesJournalorg Vol5 No1 January 2013

bull Έκταση και ποιότητα της νεανικής παραβατικότητας στη σύγχρονη Ελλάδα-Οι επιπτώσεις από τη δυσλειτουργία των θεσμών Νέστορα Ε Κουράκη 2006

bull Έφηβοι σε ρήξη με το νόμο όψεις της παραβατικότητας ανηλίκων στην Ελλάδα Ιούλιος 2007 Διπλωματική εργασία Αθηνά Χαιράλογλου Πάντειο Πανεπιστήμιο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας

bull Καθημερινή Ανησυχητική η αύξηση εγκλημάτων από ανηλίκους 1342013 httpwwwkathimerinigr35293articleepikairothtaelladaanhsyxhtikh-h-ay3hsh-egklhmatwn-apo-anhlikoys

bull Νέοι και Βία συμμορίες ανηλίκων (httpeglimawordpresscomhttp) amp wwwslinkywizardcomtechnovaindexphp2012-06-21-03-15-38ypokosmos605-neoi-kai-via-symmories-anilikon 15-2-2013

bull Εφημερίδα των Συντακτών σοκ για τα δικαστήρια ανηλίκων Μαρία Δήμα 1142013

ΠΗΓΕΣ

bull Συμμορίες Ανηλίκων στην Ελλάδα Πορίσματα από τις αποφάσεις του Δικαστηρίου Ανηλίκων Αθηνών Εργαστήριο Ποινικών και εγκληματολογικών ερευνών Πανεπιστημίου Αθηνών περιοδικό ΠοινΛογ 2004

bull Ενδοσχολική βία Χωρίς όρια και χωρίς ορίζοντα Γιάννης Πανούσης Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και προστασίας του πολίτη

bull Τι γεννά το βίαιο παιδί - Η οικογένεια το σχολείο οι συμμορίες - η σωματική τιμωρία διδάσκει τη βία Έδρα Εκπαίδευσης Ινστιτούτο Πολιτιστικής και Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας 2006

bull Ενδοσχολική βία παραβατικότητα και παρεμβατικά προγράμματα Φυσικής Αγωγής amp Αθλητισμού (Αντιλήψεις γονέων και εκπαιδευτικών Βθμιας Εκπαίδευσης) ΓΚουμουνδούρος Δντής 6ου Γσίου Ιλίου

bull Ημερησία Έκθεση - σοκ 8 στα 10 Ελληνόπουλα έχουν υποστεί σωματική βία - Στα ύψη η παιδική κακοποίηση και παραμέληση 20102014

bull Έρευνα για την ομαδική παραβατικότητα μαθητών Λυκείου σε σχολεία των Αθηνών 2002-2003Εργαστήριο Ποινικών και Εγκληματολογικών Ερευνών Πανεπιστημίου Αθηνών ΝΚουράκης ΠΖαγούρα Φ Μηλιώνη

bull Πτυχιακή Εργασία 2009 ΤΕΙ Ηρακλείου Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας laquoΤο προφίλ των γονιών των παραβατικών ανηλίκων στην Κρήτη

ΠΗΓΕΣ

• Slide 1
• EUGANGS
• ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ
• EUGANGS
• ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000)
• ΕΡΕΥΝΑ ΕΚΚΕ ΣΕ 5000 ΜΑΘΗΤΕΣ (2000) (2)
• ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔ
• ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝ ΚΡΗΤΗΣ (ΤΜ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ) ΣΕ 305 ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔ (2)
• 5ΕΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ (ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙ
• ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ κύριοι άξονες δράσης των νεανικών συμμοριών
• ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚ
• ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΣΧΕΣΗ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥΣ
• ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ
• ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ndash ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΤΗΣ ΣΥΜΜΟΡΙΑΣ
• ΕΡΕΥΝΑ ΠΑΝΤΕΙΟΥ - ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ
• ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (1999- 20Ο3)
• ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (2009- 2010)
• ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 5Ε
• ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ 2011
• ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2011
• ΕΠΙΜΕΛΗΤΕΣ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 2012
• ΑΝΗΛΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ 2003 - 2012
• Slide 23
• ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ
• ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ
• ΓΙΑΤΙ ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΕΙ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ (2)
• ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ
• ΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΝΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΩΣ ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΝΤ
• Ακόμα και ο Αριστοτέλης μεταξύ άλλων στη laquoΡητορικήraquo του αναφέρε
• ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ndash ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
• Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ
• Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
• Ο ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ
• ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΝΕΑΡΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ
• Η ΦΤΩΧΕΙΑ
• Ομαδική άσκηση - Συζήτηση
• Η ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΝ ΓΟΝΕΩΝ
• ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ ΓΟΝΕΙΣ
• ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
• ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (2)
• ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (3)
• ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (4)
• ΔΙΑΖΥΖΙΟ Η ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΓΟΝΕΑ
• ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
• ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ (2)
• ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ
• ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ
• Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ
• Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ (2)
• Η ΘΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΒΑΤΟΓΕΝΕΣΗΣ (3)
• ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ
• ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΟΜΙΛΗΚΩΝ (2)
• Ομαδική άσκηση - Συζήτηση (2)
• ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΦΟΙΤΗΣΗ
• Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ
• Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ (2)
• ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ
• ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ
• ΨΥΧΟΠΑΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ (2)
• ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ
• ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ (2)
• Slide 62
• ΠΗΓΕΣ
• ΠΗΓΕΣ (2)
• ΠΗΓΕΣ (3)
• ΠΗΓΕΣ (4)