ΛΑΓΟΥΔΙΑΝΑΚΗΣ-Τα ναμουντάνικα χωριά

Τα ναμουντάνικα χωργιάτση μάννα μας τση Κρήτης

Κωστής Λαγουδιανάκης

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΟΚΙΜΑΚΗΣΗράκλειο 2009

http://www.bigbook.gr/index.php?lang_id=1&mode=bookDetail&book_id=195439

http://www.bigbookdigital.gr/store/library/books/isbn978-960-98766-3-6

© Κωστής Λαγουδιανάκης

Χάληδων 13 712 01 Ηράκλειο

τηλ.: 2810 287518 - 6977015400

Ζωγραφική - Εξώφυλλο: Ειρήνη Μπιρλάκη

Ν. Σπαθαρίου 3Β

τηλ.: 6973929090

Εκδόσεις “ΔΟΚΙΜΑΚΗΣ”

Ταγμ. Τζουλάκη 8 - Ηράκλειο Κρήτης

Τηλ.: 2810-288544, Fax: 2810-285541

www. bigbook.gr

e-mail: [email protected]

Σελιδοποίηση - Εκτύπωση:

Γραφικές Τέχνες ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ

Γ. Καζανάκης Δ/χοι ΑΒΕ

ΒΙΠΕ Ηρακλείου Κρήτης

Τηλ. 2810-382800

e-mail: [email protected]

ISBN: 978-960-88873-9-8

Τα ξόμπλια τα χαρισιμιά τα ζγουραφίζ’ η μπένα’γαπητερά και γκαρδιακά στην ακριβή μου Λένα

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΝΟΜΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Ο Κωστής Λαγουδιανάκης με αυτό του το έργο μάς καλεί να γνωρί-

σουμε τον τόπο μας, όλα τα χωριά και τους οικισμούς της Κρήτης, μέσα

από τη γνήσια κρητική λαλιά, που ο ίδιος με μοναδική, λογοτεχνική χάρη

και ικανότητα ξέρει να χρησιμοποιεί.

Ερχόμαστε σε επαφή με κάθε ένα χωριό μας μέσα από μια κρητική μαν-

τινάδα, ενώ πολύ χρήσιμο, ιδιαίτερα για τους νέους αναγνώστες, είναι και

το εκτεταμένο ερμηνευτικό γλωσσάρι της κρητικής διαλέκτου που περι-

λαμβάνεται στο βιβλίο.

Είναι μια αξιολογότατη προσπάθεια που ευχαριστεί τον αναγνώστη

αλλά και συμβάλει ουσιαστικά στη διαφύλαξη και δημιουργική προβολή

της τοπικής κουλτούρας, γεωγραφίας και ιστορίας, των ηθών και εθίμων

μας, της γλώσσας μας.

Ας κάνουμε λοιπόν αυτό το ταξίδι στα ναμουντάνικα χωργιά τση μάννα

μας τση Κρήτης παρέα με το συγγραφέα και την πρωτότυπη δημιουργική

του γραφή, που αναδεικνύει όλη την ομορφιά, τον πλούτο, τη ζωντάνια,

τη γλαφυρότητα της κρητικής διαλέκτου.

Ευαγγελία Σχοιναράκη-Ηλιάκη

Νομάρχης Ηρακλείου

Η ενδοχώρα και τα χωριά μας με τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα δεν

αποτελούν μόνο σύμβολο και σήμα κατατεθέν της Κρήτης αλλά και της

ψυχής του τόπου μας.

Η καταγραφή όλων των χωριών του νησιού μας στο βιβλίο του Κωστή

Λαγουδιανάκη, «Τα ναμουντάνικα χωργιά τση Μάννα μας τση Κρήτης»,

γραμμένο με γλαφυρό τρόπο στην τοπική διάλεκτο είναι μια καθόλα αξιό-

λογη προσπάθεια συγκρητισμού και διατήρησης της παράδοσης, των αξιών

και του πολιτισμού του τόπου μας, την οποία η ΝομαρχιακήΑυτοδιοίκηση

Χανίων επαινεί και χαιρετίζει.

Γρηγόρης Αρχοντάκης

Νομάρχης Χανίων

Η μεγαλύτερη περιουσία, εμάς των Κρητικών, και η πιο ισχυρή παρα-

καταθήκη για τις νέες γενιές, είναι η ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα του νη-

σιού μας, που κρατούν την περηφάνια μας ψηλά.

Διατηρώντας ζωντανές τις παραδόσεις και τον Πολιτισμό μας επεν-

δύουμε στον τόπο μας και τους ανθρώπους του.Αυτή είναι μια προσπάθεια

δύσκολη και επίπονη και επιτυγχάνεται μέσα από συλλογική και οργανω-

μένη εργασία και ιδιαίτερα από το μεράκι κάποιων συντοπιτών μας, που

καταθέτουν τις γνώσεις τους, την εμπειρία και το χρόνο τους, για να υπη-

ρετήσουν το σκοπό αυτό.

Ένας από αυτούς είναι και ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού, Κωστής

Λαγουδιανάκης, ο οποίος κατέγραψε όλα τα χωριά της Κρήτης, δίνοντας

με μοναδικό τρόπο πληροφορίες που αφορούν στην ιστορία του.

"Τα ναμουντάνικα χωργιά τση μάννα μας τση Κρήτης" συνθέτουν

ένα πρωτότυπο ιστορικό ντοκουμέντο για την ενδοχώρα της Κρήτης και

την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας, που αν μη τι άλλο εγκαινιάζει

μια νέα εποχή στην καταγραφή της ιστορίας και του πολιτισμού μας.

Γιώργης Παπαδάκης

Νομάρχης Ρεθύμνου

Η Κρήτη διατηρεί κώδικες πολιτισμού, οι οποίοι αποτελούν το κατα-

στάλαγμα της μακραίωνης ιστορίας μας και με αυτήν την έννοια είναι καλά

ριζωμένοι στη σκέψη, στην τέχνη και στον καθημερινό μας λόγο.

Έτσι, παρά την επέλαση του χρόνου, η λαϊκή μας κουλτούρα και παρά-

δοση εξακολουθεί να χαρακτηρίζει σημαντικές όψεις των τοπικών μας κοι-

νωνιών.

Το βιβλίο του Εκπαιδευτικού ΚωστήΛαγουδιανάκη «Τα ναμουντάνικα

χωργιά τση μάννας μας τση Κρήτης» αποτελεί ένα αξιόλογο πόνημα,

καθώς αποκαθιστά τους δεσμούς μας με το απώτερο παρελθόν, γονιμο-

ποιώντας τη μνήμη και τα συναισθήματά μας και δημιουργώντας μια αί-

σθηση συνέχειας του ταξιδιού μας μέσα στο χρόνο.

Η εκφραστική του έχει ως αναφορά το παραδοσιακό κρητικό ιδίωμα,

το οποίο χρησιμοποιεί με δεινότητα ποιητική, υπό τη μορφή διστίχων και

μαντινάδων, για να αναδείξει τις ομορφιές των χωριών της Κρήτης μας.

Θα ήθελα να συγχαρώ τον Κωστή Λαγουδιανάκη για το έργο του, στο

οποίο αποτυπώνονται οι βαθύτερες ανησυχίες και η αισθητική του, μετα-

τρέποντας με μαεστρία τη γεωγραφία και την ιστορία μας σε αξία καλλι-

τεχνικά ανεξίτηλη.

Πράγματι, χάρη στο συγγραφέα, έχουμε τη χαρά να μοιραστούμε τις εμ-

πειρίες και τις αυθεντικότερες εκδοχές της κρητικής μας παράδοσης.

Σήφης Αναστασάκης

Νομάρχης Λασιθίου

Τα ναμουντάνικα χωργιάτση μάννα μας τση Κρήτης

Μοσκοφυλάσσει ο λοϊσμός τση Κρήτης μας το νάμι

και ναμουντάνικες χαρές κλουθούνε ντου αντάμι.

Η Κρήτη μας πολύχρονη στση ιστορίας τη στράτα·

τα ξέτελα τζη ξέκορφα, μοσκοροδοκλωνάτα.

Από την άκρη των ακριώ ’σαμέ την άλλη άκρα

τη γ-Κρήτη μας πολύπλουμα τηνέ ξομπλιάζει διάστρα.

Η Κρήτη η ωριόπλουμη μινωικό καράβι

γυρού γυρού παιζογελά η θάλασσα η μπλάβη.

Το χρόνο το μ-παλαιϊνό τον έχει σογκαιρίτη

σύρμα-καντάρι κάλλητα σαφίς τρουλιάζ’ η Κρήτη.

Τάξε ανοίγει ο ουρανός και καλιμέντο βρέχει

σειραδιαστά τα κάλλητα τση Κρήτης και τα έχη:

Τση γλώσσας, του πολιτισμού, τση τέχνης, τσ’ ιστορίας

τση αρχοδιάς, τση αθρωπιάς και τση φιλοξενίας.

Τα έχη και τα κάλλητα πλήσα μονομεριούνε

κι αναμεσώς στσι Κρητικούς εδά και χρόνους ζούνε.

Τα έχη και τα κάλλητα ξετρέχουνε γιατάκι

ρέγουνται, μπεγεντίζουνε τση Κρήτης το κονάκι.

Κονεύγουνε χαιράμενα, πασίχαρα ’ναι μπίτις

στα ναμουντάνικα χωργιά τση μάννα μας τση Κρήτης!

Χωργιά μεγάλα γ-ή μικιά στη γ-κρητική αγκάλη

άλλα τ’ αόρι ρέγουνται κι άλλα το γυρογιάλι.

Κάθα χωργιού μνια μ-πατουχιά είναι τση ζήσης πέι,

στα ναμουντάνικα χωργιά η Κρήτη αναπνέει.

Τα ναμουντάνικα χωργιά πλέκω τα κολαΐνα

μονιταριστά ν’ απολαλούν τσ’ αμάχης τριμιντίνα.

΄Οσα χωργιά εξέτρεξε τσ’ απογραφής η μπένα

τση κολαΐνας σιρμαγιά γενήκανε στη γέννα.

14 KΩΣΤΗΣΛΑΓΟΥΔΙΑΝΑΚΗΣ

Τα αρμηνολοήματα του Στέργιου του Σπανάκη

τση κολαΐνας το «νερό» το βάνουνε στ’ αυλάκι.

Η απογραφή όσα ’γραψε κι αθρώποι όπου ζούνε

η μπένα τα σειράδιασε κι επά μονομεριούνε.

Και α δε ντο κατάφερα σόγεμο το καλάθι

σ’ άλλα καρκατουρέματα ολπίζω δίχως λάθη.

Όλα τση Κρήτης τα χωργιά τα πλέκει η αλφαβήτα

και καθαείς πασίχαρος σειραδιαστά θωρεί τα.

Όλα τση Κρήτης τα χωργιά επά μονομεριούνε

τα χίλια τετρακόσα ετσά σάικα ξεπερνούνε.

Πλήσα τα κρητικά χωργιά, μπαινάμικο αλάι

και σύρμα ο συγκρητισμός ας κάνει το κολάι.

Στου καλιμέντου, στση πρεπιάς, να ραίνουνε τη στράτα

μαξούλια να ’χουν κρητικά, γαρεφαλοχνωτάτα.

Συγκρητισμού ευχαριστώ, αλάργο από αμάχες

πέμπω και για τσι τέσσερις τση Κρήτης μας νομάρχες.

Ο πρόλογος υπογραφή έχει και τω ν-τεσσάρω

Συγκρητισμού ευχαριστώ σαφί δα ροζονάρω.

Στη Σχοιναράκη Βαγγελιώ, του Ηρακλείου νομάρχη

κανίσκι πέμπω ευχαριστώ στη βούργια τζη να τα ’χει.

Για το νομάρχη τω Χανιώ Γρηγόρη Αρχοντάκη

σαφί στο ευχαριστήριο δα ραίνω το σοκάκι.

Στο Γιώργη Παπαδάκη εδά, νομάρχη του Ρεθέμνου

τα ευχαριστώ να βουβαθούν δε θα γενεί ποτέ μου.

Στο Σήφη Αναστασάκη απής, νομάρχη στο Λασίθι

σύρμα-καντάρι ευχαριστώ βγαίνουν’ από τ’ αστήθι.

Ζγουραφιστά ευχαριστώ για τη Μπιρλάκη Ειρήνη

που το βιβλίο ζγουραφιστή έχει ψιμυθοσύνη.

Για τον εκδότη διάχνω εδά, το Δοκιμάκη Αλέκο

γαϊτάνι ευχαριστήριο πολύπλουμο του πλέκω.

Τση Κρήτη μας κάθα χωργιό και κάθε μνια ντου χέρα

σφίγγω και λέω ευχαριστώ ολημερνίς τη μέρα.

Για κάθα ένα Κρητικό, κάθε Κρητικοπούλα

είναι ευχαριστήρια η γκαρδιακή μου βούλα.

Τα “ναμουντάνικα χωργιά” κειονά που τα διαβάζει

τ’ αχείλι μου ευχαριστώ πλήσα τού σειραδιάζει.

Κωστής Λαγουδιανάκης

Ηράκλειο 2009

ΤΑ ΝΑΜΟΥΝΤΑΝΙΚΑ ΧΩΡΓΙΑ ΤΣΗ ΜΑΝΝΑ ΜΑΣ ΤΣΗ ΚΡΗΤΗΣ 15

Συγκεραστά, σημισακά, στου κόσμου το σεΐρι

τη γ-Κρήτη συνορίζουνται τση γης οι τρεις ηπείροι.

Ήπειροι συνορίζουνται, τάξε πως είν’ αθρώποι,

είν’ η Ασία ’πό τη μια και Αφρική κι Ευρώπη.

Κι από τη μια τη σέρνουνε κι από την άλλη χέρα

τη γ-Κρήτη, τση Μεσόγειος τη μορφοθυγατέρα.

Τη γ-Κρήτη που ’ν’ ωριόθωρη και γαϊτανοφρυδάτη

στρογγυλομηλοπρόσωπη, λακουδοπηγουνάτη.

Ρέγουνται, μπεγεντίζου ντη, κλουθού τζη αξωγύρου

γενόκαλα, «περίρρυτος» η Κρήτη του Ομήρου.

Ετεοκρήτες, Δωριείς και Πελασγοί αντάμι

και Κύδωνες και Αχαιοί στο κρητικό το νάμι.

Τα ανεγογυρέματα αρίφνητω αθρώπω

ρέγουνται, ξεδιαλέγουνε το γ-κρητικό το ν-τόπο.

Τα κρητικά τα χώματα, τ’ ανάπλαγα, τ’ αόρια

σαφίς πρωτοφανίστικα, μούδε βολά ’ποφόρια.

Μούδε στο νου να κάμουνε οι αθρώποι σαλιτζάκι

τη γ-Κρήτη ξεδιαλέξανε να στέσουνε κονάκι.

Απήτιμος εμπίτισε η εποχή του σπήλιου

χτίρι-κονάκι ακνογελά εδά στο φως του ήλιου.

Χώμα και πέτρα και νερό άθρωπος έχει ορτάκη

καλάμια, ξύλα, άχερα στο πρώτο ντου κονάκι.

Αγάλι αγάλι ο καιρός, ο ίδρως και το μάθος

χτίζουνε, δε γκρεμίζουνε, φωθιά δεν είναι κι άθος.

Στάκα στον ίδρω ο καιρός, ίδρω πολύ συρώνει

και κατοικιές επά κι εκειέ πλήσες ξεφανερώνει.

Τα κλαψογέλια του καιρού είν’ οι κουμανταδόροι

χωργιά ξετουλουπώνουνε στο γ-κάμπο και στ’ αόρι.

Καμπίτικα, αορίτικα, χωργιά στη γ-κολαΐνα

τσ’ αθρώπους κουρουντίζουνε στη γ-κάθα τριμιντίνα.

Χωργιά που ξεφυτρώνουνε ωσά ντο ν-αμανίτη

και τα θωρεί και χαίρεται, πασίχαρη ’ν’ η Κρήτη.

Σόγεμη κρητικά χωργιά, πλήσο καλαμπαλίκι

βρίχνεις παινάδια πληθερά, δε βρίνεις αϊπλίκι.

Η Κρήτη βλεποφάνερα αποχερίζει γέλια

και κανακίζει τα χωργιά, τα ωριόθωρα κοπέλια.

Και τα χωργιά τη μάννα ντως τη γ-καλοσοντηρούνε

τα διάπαντα τζη πιάνουνε, τα χίλια ξεπερνούνε.


Χούι κι αντέτι κρητικό κάθα χωργιό ’χει πέι

εκειά στα κρητικά χωργιά η Κρήτη αναπνέει.

Κάθα χωργιό αργαστηριού και πέταλο και χτένι

κι η αργαστηροδιάστρουσα η Κρήτη εκειά φαίνει.

Πολύπλουμα ’ναι τα φαντά, τα ξόμπλια και τα φάδια

η Κρήτη αναστένει εκειά τση ζήσης τα παινάδια.

Αργαστηροξομπλιάζουνε χίλια χωργιά τση Κρήτης

κι είναι το κάθα ξόμπλι ντως τση Κρήτης ο καρφίχτης.

Κάθα χωργιό, κι ούλα μαζί, μεγάλο ρεβαΐσι

τση Κρήτης ορδινιάζουνε αλάκερη τη ζήση.

Κάθα χωργιό στη χέρα ντου πλάκα ’χει και κοντύλι

γράφει τα μάθια όσα θωρού κι όσα λαλεί τ’ αχείλι.

Κάθα χωργιό στη χέρα ντου βαστά κοντυλοφόρο

και τα γραφτά ντου χώνουνε το γ-κρητικό το σπόρο.

Δριμώνει το κάθε χωργιό το εδικό ντου νάμι

και συγκερνούν όλα μαζί το κρητικό γιορντάμι.

Τση ιστορίας καρπερό το κρητικό χωράφι

κάθα χωργιό το όργο ντου, τη μ-πάρτη ντου εκειά γράφει.

Τση ιστορίας τα πανιά ψηλά τα στένει ο μύλος

και κουβαλούνε τα χωργιά τ’ άλεσμα συναλλήλως.

Βάνει ο μύλος χερικό, λυτό ’χει το βαστάι

τση Ιστορίας τση Kρητικής πλούσο ’ναι το αξάι.

Τελάλη η Κρήτη νυματά και μεγαλοφωνιάζει

σε πολιτείες και χωργιά και τα μονομεριάζει.

Πέμπει η Κρήτη καλεστή, κάθε χωργιό καλεί το

πιτήδειας μονομέρισης βαστά στη χέρα μίτο.

Συφάμελα, συγκούρμουλα, συγκάρταλα καλεί τα

όλα τα κρητικά χωργιά χεραγκαλιά θωρεί τα.

Όλα τα κρητικά χωργιά το κάλεσμα γροικούνε

σύγκοντας στη συνεπαρσά όλα συμπροπατούνε.

Η συνορoδικολογιά στο κρητικό αλώνι

στένει πυρρίχιο χορό, η Κρήτη ξεφαντώνει.

Όλα τα κρητικά χωργιά στο κρητικό σεργιάνι

καθένα στην ομπρός μερά με τη σειρά ντου πιάνει.

Σειραδιαστά πλήσα χωργιά η Κρήτη ξωλαλεί τα

γελά και αρμηνολογά σειρά η αλφαβήτα.

Χορό στελιώνουν τα χωργιά ωσά γ-και τσι Κουρήτες

το Άλφα μπαίνει στο χορό, μπαίνουν οι Αβδανίτες.

Στο δήμο του Κουλούκωνα έχουνε δικολόικαι Μυλοποταμίτικο οι Αβδανίτες σόι.

Οθέ ντο Μυλοπόταμο κι οθέ ντο ν-Άγιο Μάμααποκρατεί κι οΑβδελλάς, γλακά κι αυτός στο τάμα.

Άφτει ο χορός, κι άλλο χωργιό φέρνει ανελαμπίδιγερά κλουθά και σοντηρά τ’Αβδού του Ξανθουδίδη.

Το Οροπέδιο γελά, κόπους δε γ-κάνει αμόντεςφελά με όλα τα χωργιά, γελά ο Αβρακόντες.

Ο Αγαλιανός στο Ρέθεμνος κουμπίζει αγάλι αγάλιο δήμος Λάμπης ανοιχτή για πάρτη ντου αγκάλη.

Ο δήμος Γεροπόταμου ρέγεται και το θέλειοντέ τ’ αποχερίζουνε τ’Αγγελιανά σκουτέλι.

Στο γ-κάμπο το χανιώτικο, στου Ομαλού τη στράταστην εμπασά ντου η Αγιά* τα πέμπει τα μαντάτα.

Και Μυλοποταμίτικη Αγιά στο χοροστάσιστο δήμο του Κουλούκωνα νερολουσμένη πράσσει.

Του μάκρους κείτεται χωργιό, είν’ η Αγια-ΒαρβάραΒορράς και Νότος βρέχει εκειά και φέρνει κατσιφάρα.

Η διάστρα η βραχασώτικη στένει τη γ-καλαντάραστα ξυφαντίκια-ξέτελα βλογά η Αγια-Βαρβάρα.

Του Λιβυκού του πέλαγου κάθε σταλιά-ντοντίνιπολυπλουμίζει τη γιαλιά και την Αγια-Γαλήνη.

Αγία Ειρήνη, όνομα που σάζει κολαΐναμε τέθοιο όνομα χωργιά είναι μισή ντουζίνα.Σέλινο, Ζίρο, Ηράκλειο, στο Ρέθεμνος χαΐρικαι στο γ-Κρουσώνα τ’ όνομα το ’χει το μαναστήρι.

* ως το 1940 Αγυιά

* άρδαχτος=υπαγόταν στην κοινότητα Αρδάκτου

Όνομα αγιοτικό κι άλλο χωργιό ξαγιάζει

Αγια-Μαρίνα στα Χανιά, «επά κι εγώ», φωνιάζει.

Πάλι το ίδιο όνομα γλακά και σειραδιάζει

στο Τσαλικάκι ηΑγιά Μαρίνα είναι στο Γάζι.

Τσ’ Ελούντας γυροτρίγυρα το νέικο το χτίρι

τσ’Αγίας τση Παρασκευής χτυπά το σημαντήρι.

Για την Αγία Παρασκευή ατζυμπραγό τροπάρι

χωργιό ’ν’ οθέ ντο Άδελε, κι είναι και στο Αμάρι.

Στερουσιανό κατοικηριό, νέικο το μαντάτο

η Αγία η Παρασκευή χτίζει το και βλογά το.

Στο χώμα το βιαννίτικο χτυπά χωργιού κρικέλι

η Αγία η Παρασκευή και πέμπει του σκουτέλι.

Και στο Καστέλλι νοτικά στω Λιλιανώ σεφήδες

εί’ γ-κι η Αγία Παρασκή με θάρρητα κι ολπίδες.

Στα αγιοβασιλιώτικα άρδαχτος* μασουρίζει

Αγία η Παρασκευή βλογά και κλωθαρίζει.

Και στ’ αγιονικολιώτικα για τα χωργιά βαΐζι

κι επά ηΑγιά η Πελαγιά βρίνει και νοματίζει.

Η θάλασσα η ολόμπλαβη ραέτι αμασκάλη

για τηνΑγία Πελαγιά δίδει και γυρογιάλι.

Για την αγία πέτεται και τ’ όνομά τζη το’χει

και είναι τω Σαββαθιανώ εκειά η μονή μετόχι.

Στσι Γουβιανές αθιβολές εδά εδά σιμώνει

και η Αγιά η Πελαγιά και ριζοθεμελιώνει.

Στα αγιοβασιλιώτικα, πρίχου να πας στο Σπήλι,

Αγία Πελαγία επά φορεί χωργιού μανίλι.


* παλαιότ.

** ως το 1961

*** ως το 1928

Βαστά το ποροφάραγγο τση Σαμαριάς σκουτέλι

απής το μ-ποδαρόδρομο είν’ η Αγιά Ρουμέλη.

Τα ζάλα προπατούν’ εδά οθέ ντ’Αρκαλοχώρι

στσι νοτικές τσι βόλιτες τσ’Αγιάς Σεμνής σταθώρι.

Οθέ ντ’Αρκάδι η στραθιά, η φέξη κι η βγοράδα

θάματα ξεπορίζουνε και την Αγιά Τριάδα.

Ατσαλιανά* γ-ή Τσαλιανά** αλλότες φωτεράδα

στ’ αλλαξονοματίσματα φέγγει Αγιά Τριάδα.

Το Τσω***, τση Στείας το χωργιό, άφτει άλλη λαμπάδα

αλλαξονοματίζει το κι αυτό Αγιά Τριάδα.

Το Μονοφάτσι, ο Χάρακας, χαρές δε γ-κάνει ζάφτι

έχει κι εκειά Αγιά Φωθιά, χαρές κεντά και άφτει.

Γεράπετρο, Μακρύ Γιαλό, λούγει το γυρογιάλι

κι αναμεσώς Αγιά Φωθιά θαλασσινή αγκάλη.

Γροικούνται γελοχάχαρα και σόρδινα στη Στεία

παινά το μορφοχώρι τζη, Αγιά Φωθιά ’ν’ αιτία.

Ο δήμος Λάμπης νέικα γκινιάζει φωτολάψα

και στην Αγία Φωτεινή το νάμι έχει κάψα.

Εδά στσι χρόνους τσ’ ύστερους χωργιού παίρνει ξαμάρι

είν’ η Αγία Φωτεινή και πέτεται τ’Αμάρι.

Τόπος γεραπετρίτικος, καλός και βλοημένος

στο νέικο κατοικηριό που ’ν’ ο Αγιασμένος.

Σάικα πλήσες εκκλησές συντρέμουνε αντάμι

κι έχουν οι Αγιές οι Παρασκιές όνομα με το νάμι.


Άγιο Πνεύμα χώματα τα στειακά φωτίζει

και βάνει ομπρός εδά εδά κατοικηριό και χτίζει.

Εκειά που μαρτυρήσανε οι δέκα οι μαρτύροι

τση Γόρτυνας κατάλυμα, Άγιοι Δέκα χτίρι.

Στα Σελινοχανιώτικα οι Αγίοι Θεοδώροι

ακόμη ένα κρητικό ξόμπλι και μορφοχώρι.

Στο Γάζι αλλότες εμιλιά για το γ-Κεφαλογιάννη

Άγιοι Θεόδωροι εδά η εντυμασά που βάνει.

Αλλότες τ’Αποκόρωνα τουΜπαμπαλή το χάνι

στσ’Αγίους Πάντες βάνει εδά το μερτζουβί λιβάνι.

Η στράτα η ρεθεμνιώτικη Χανιά οντέ ξαμώνει

τον Άγιο Αντρέα ογλήγορα θωρεί και κουτελώνει.

Ο Άγιος Αντρέας στειακό και νέικο το χτίρι

ζιμιό σιμώνει στω χωργιώ κι αυτός το πανεγύρι.

Η Κίσσαμος εδά εδά τα χέρια ανεμπουκώνει

τονΆγιο Αντώνιο πιάνει και θεμελιώνει.

Στα νοτικά τση Κίσσαμος κι οθέ ντο Κολυμπάρι

Άγιος Αντώνιος κι εκειά γλεντίζει το Γενάρη.

Τον Άγιο Αντώνιο φιλούν βορνά οι Μοίρες

τονέ σφιχταγκαλιάζουνε με τση φιλιάς ζωστήρες.

Στη Μίλατο και στα βορνά, στση δόξας το σπηλιάρι

ο Άγιος Αντώνιος βλογά και ροζονάρει.

Κουφαλωτός στα ψεσινά για ενούς δεντρού κουφάλα

Άγιος Απόστολος εδά στα νέικα ντου ζάλα.

Ο Άγιος Βασίλειος στση Βιάννου το παπούρι

βγοράδα πλούσα ρέμπεται, τηνέ ξαγιάζει πούρι.


* το 1940 αναφέρεται στην κοιν. Γέρου Λάκκου - Παπαδιανών

Κι άλλο χωργιό που ρέμπεται αρίφνητη βγοράδαο Άγιος Βασίλειος απού ’ναι στη μ-Πεδιάδα.

Και έχει και στο Ρέθεμνος κι εκειά Αϊ-Βασίληκαι επαρχία και χωργιό ξομπλιάζει με τεχρίλι.

Στου Γιούχτα τα βορνά ριζά άθρωπος απού πράσσεικάλλητα ξεχαρτζίζει εκειά, θωρεί τον Αϊ-Βλάση.

Τον Άγιο Γεώργιο η πίστη βαβαλίζειτση Κρήτης πλήσα τα χωργιά απού τα νοματίζει.

Ρέθεμνος, Οροπέδιο, Γεράπετρο, Γραμπούσαο Άγιος Γεώργιος ελέη έχει πλούσα.

ΟΆγιος Γεώργιος αγίου βρίνει ταίριστον Άγιο Νικόλαο έχει χωργιού χαέρι.

ΟΆγιος Γεώργιος εί’ γ-και Γεραπετρίτηςκαι άνεμος φυσά εκειά κι είναι φουσκοδεντρίτης.

Του Γέρου Λάκκου* ο νταερές κονεύγει και θυμιάζειτον Άγιο Γεώργιο και θάματα ξαγιάζει.

Ο Άγιος Γεώργιος ραφώνει στη Γραμπούσακαι διαμοιράζει και βλογά τα ελέη ντου τα πλούσα.

Ο καβαλάρης άγιος πράσσει στο Κολυμπάριο Άγιος Γεώργιος σέβος σκορπά και θάρρη.

Ο δήμος Λάμπης τραγουδεί : «χαρώ τα και καλώς τα»ο Άγιος Γεώργιος άφτει χωργιού τα φώτα.

Στου Νικηφόρου του Φωκά του δήμου τη βγοράδαο Άγιος Γεώργιος άφτει χωργιού λαμπάδα.

Ξέκορφα τ’ Οροπέδιο την εκκλησά ντου χτίζεικι ο Άγιος Γεώργιος χωργιό το νοματίζει.


* ως το 1951

** υψ. 2452 μ.

*** ως το 1951

Ο Άγιος Γεώργιος βλογά ο Ρεθεμνιώτηςκαι του χωργιού τ’ αγίασμα γεμώνει ο καταπότης.

Ο Άγιος Γεώργιος στση Στείας το κηπούλιστο βάχτι τ’ αλλοτεσινό ήτανε οι Τουρτούλοι*.

Κι οΆγιος Δημήτριος κι αυτός χωργιά ξομπλιάζειστη Βιάννο και στο Ρέθεμνος, γροικάται και στο Γάζι.

Με γεννοφάσκια τρίπαλια και χρόνια περασμένατο χώμα τ’Άγιου Θωμά του Λόγιου ’ναι γέννα.

Πρίχου το ποροφάραγγο του Κοτσυφού χωσμένοςο Αϊ-Γιάννης κείτεται, γροικάται και Καημένος.

Τον Αϊ-Γιάννη πέτεται πως έχει και τ’Αμάριη αρχοδιά κι αθρωπιά ’πό κειά παίρνει ξαμάρι.

Ο Αϊ-Γιάννης ξακλουθά ο Μυλοποταμίτηςσουσούμια βενετσάνικα αποκρατεί τση Κρήτης.

Στα δυτικά ’ναι τση Φαιστού κι οθέ ντο Καμηλάριτου Αϊ-Γιάννη και εκειά τ’ όνομα και η χάρη.

Οι Πάχνες** μαδαρίτικο ξέκορφο και νταμπάνικαι στα ριζά το σφακιανό θωρούνεΑϊ-Γιάννη.

Στο Μεραμπέλο τρίπαλιο χωργιό ’ναι το Λουσέστ(ρ)ο***ο Αϊ-Γιάννης στ’ όνομα βάνει εδά λουκέτο.

Γεραπετροανάπλαγα κι οθέ ντο Κουτσουνάριστον Αϊ-Γιάννη και εκειά κι άλλο χωργιό ’χει θάρρη.

Το σημαντήρι νέικο, νέικο το ιμάνιτο χώμα το βιαννίτικο βλογά τον Αϊ-Γιάννη.


Νέικα Χερσονιώτικα γροικούνται τα μαντάταο Αϊ-Γιάννης του χωργιού τα ξέτελα βλογά τα.

Η Νέα Αλικαρνασσός Άγιο Ιωάννηξομπλιάζει κι αποδέχεται χωργιού το τουλουπάνι.

Στο δήμο τω Γουβώ εδά, αλλότες πάνω Βάθειαο Αϊ-Γιάννης σόγεμα χωργιού βαστά καλάθια.

Η εκκλησά η τρίπαλια άφτει κερί, λιβάνικι ο Άγιος ο Κύριλλος τ’ όνομα ετσά βγάνει.

Στα λασιθιώτικα χωργιά μπαινάμικο κι εκείνοτο Οροπέδιο βλογά τον Άγιο Κωσταντίνο.

Άγιο Κωσταντίνο, μπάρεμου, έχει και Ρεθεμνιώτηστου Νικηφόρου του Φωκά το δήμο έχει φώτι.

Ο δήμος τση Νεάπολης παίρνει αδραχτυλίνοκαι σάζει μπάρεμου χωργιό, τον Άγιο Κωσταντίνο.

Στα Μυλοποταμίτικα κι άλλου αγίου τάμα’γαπητερό το όνομα είναι τ’Αγίου Μάμα.

Τα θέμελα κατοικηριού, ο νέικος ο λάκκοςοθέ τζι Μοίρες σκάφτει τα ο Άγιος ο Μάρκος.

Αροδαμούς πολύπλουμους, κατοικηριό τση νιότηςο Άγιος Μάρκος χαίρεται απού ’ναι Ρεθεμνιώτης.

Χωργιό απού ’ναι δίκορφο και ποιος δε ντο γρωνίζειο Άγιος Μύρων Ραύκειος άρχος στο Μαλεβίζι.

Ο Άγιος Νεκτάριος στ’Ασφέντου, στη Μαδάρανέικος και αντήρητος ομπρός στη γ-κατσιφάρα.

ΟΆγιος Νικόλαος στου Λασιθιού το φάλιη λίμνη και η θάλασσα προυκίζουνε τα κάλλη.

ΟΆγιος Νικόλαος νεάζει στ’Ακρωτήρικατοικηριό μπαινάμικο, χανιώτικο χαΐρι.


* ως το 1961

** ως το 1961

*** ως το 1951

**** ως το 1920

***** ως το 1961

Αλλότες το Καϊναρτζέ* ρεθεμνοστραταρίζει

Άγιος Νικόλαος εδά, δήμο Αρκαδιού σταλίζει.

Εδά εδά, στην υστεριά, στση Βιάννου τα κηπούλια

ο Άγιος Νικόλαος βλογά χωργιού μαξούλια.

Ο Άγιος Παντελεήμονας είναι χωρίς ρασίδι

του Λιβυκού στα Στειακά έχει το πανεμίδι.

Άγιος Παντελεήμονας νάμι χωργιού ξομπλιάζει

τσ’ ύστερους χρόνους κατοικιά παντιδερή στο Γάζι.

Στου Μαριδάκη, στη γιαλιά, τση εκκλησάς χατήρι

Άγιος Παντελεήμονας κατοικηριού χαΐρι.

Αλλότες Κατσιβελιανά** στην επαρχία Σελίνου

Άγιο Παύλο οι νέικοι οι χρόνοι τονέ βρίνου.

Ο δήμος Λάμπης σοντηρά, θωρεί οθέ ντα Σαχτούρια

τον Άγιο Παύλο νέικη χωριού να φαίνει βούργια.

Κανένε***, για τσι ρίζες του να μη γατέχει πράμα

τ’ αγιού Σπυρίδου στειακό εδά βαστά το τάμα.

Το Γρας**** παλαιϊνό χωργιό στση Στείας το τεφτέρι

εδά Άγιος Στέφανος στο νέικο σεφέρι.

Θωρού ντα μάθια θάλασσα των αμπελιώ τα φύλλα

κι αναμεσώς ένα χωργιό, τον Άγιο το Σύλλα.

Αλλότες Γεροντομουρί***** στ’ Οροπεδίου τ’ αλώνι

Άγιος Χαράλαμπος εδά με του καιρού τ’ αμόνι.

Στη Στεία, στο Παλαίκαστρο, οντέ ξαμώνουν μάθια

θωρούνε και τον Αγκαθιά γ-ή και αλλιώςΑγκάθια.


Οθέ ντα χερσονιώτικα οι ύστεροι οι χρόνοι

το σπέρνουνε το σπορικό κι Αγκισαράς φυτρώνει.

Η επαρχία Ρεθεμνιανή είναι τ’Αϊ-Βασίλη

εκειά ’ναι τ’Αγκουσελιανά απού παινά τ’ αχείλι.

Στου Νικηφόρου του Φωκά τα νέικα τα ζάλα

εκειά κλουθούνε και τ’Αγνά, χωργιού στένουν τη σκάλα.

Νέικο το κατοικηριό, νέικο το σκουτέλι

ξεπιτηρά εδά εδά η Άγνος στο Καστέλλι.

Στο δήμο τση Νεάπολης χωργιού φυτρώνουν σπόροι

και στα καρπαλωνέματα βιγλίζουν οιΑγόροι.

Ξόμπλια χερισονιώτικα ανταλλαξές δε θένε

ξόμπλια κι άλλα σιμώνουνε, Αγριανά τα λένε.

Στη στράτα του Γενι-Γκαβέ προπατηξά πιτήδεια

συναπαντήχνει και θωρεί πασίχαρη τ’Αγρίδια.

Ο Αγριλές στο Σέλινο βεντέμα έχει παινάδια

και στο παπούρι τσ’ ΄Ελυρος τσ’ αρχαίας είν’ ανάδια.

Το Άδελε με τα λιόφυτα βεντέμα έχει λάδι

γέννησε και το Γιαμπουδή τον ήρωα στ’Αρκάδι.

Ο Κάμπος ο Αδελιανός τσι ύστερους τσι χρόνους

συγκούρμουλους μαζώνει εκειά ξένους, δικούς και γόνους.

Στην άκρα τση ανατολής ξόμπλια τση Κρήτης μάτσοι

με όνομα βυζαντινό εκειά ’ν’ οιΑδραβάστοι.

Μεραμπελιώτικη κοιθιά, κατοικηριού κοντόχι

Αδραβάστος τση Νεάπολης, μεραμπελιό μετόχι.

Αδριανός-Αντριανός του Μεραμπέλου παίνια

αλλότες μια κοινότητα ήτανε με τα Ζένια.


Αέρας κισσαμίτικος, στο μπέτη δροσεράδακαι ξεχαρτζίζει πληθερή ο Αερινός βγοράδα.

Στο Ακρωτήρι ξέκορφα φτερά χωργιού ανοίγειμπροσθιά τ’Αεροδρόμιο στου καμπανού το ζύγι.

Σταλίζει η Φαλάσαρνα η αρχαία στη Γραμπούσασεφή με τον Αζογυρά, αζάτι έχει τα λούσα.

Σογκυματούν στο Σέλινο δεμάθια οι αζογύροικαι θεμελιώνει ο Αζογυρές χωργιού εκειά το χτίρι.

Στην ορταγιά ο Αζογυρές τση χερικώνει θάρρηστο Σέλινο έχει σύνομο και γίνουνται ζευγάρι.

Στη Ζάκρο ο Τραόσταλος* ξέκορφο στη θεότητου Αζοκέραμου εδά ανοιχτό το πανωπόρτι.

Ο Καμαριώτης, οι Γωνιές, είναι συνορατόροιΠιτσουλιανά, Περακιανά, αντάμι Αηδονοχώρι.

Αθάνατοι, αμπελόφυλλα, αλάι για τ’αμάτισπίθια μονοπαντίζουνε εκειά οι Αθανάτοι.

Ο Αϊ Κυρ Γιάννης δυτικά στην άκρα είναι στη γ-Κρήτητον άγιο Ιωάννη σάντολο έχει τον Ερημίτη.

Συμπροπατεί ο Αΐμονας και έχει σιναλίκιστο μυλοποταμίτικο κλουθά καλαμπαλίκι.

Το Διατόνιον βαστά παλιού καιρού ζαμάνιαη γλώσσα λέξες πελεκά, εδά τα λέει Αϊτάνια.

Στο Μονοφάτσι Ακάμωτος στο σημερνό τεφτέρικαι νοματίζει Ακάματο παλαιϊνό σεφέρι.

Αγι-ο-βασιλιώτικα νεδιάζουνε σουσούμιαθωρεί και σοντηρά η μαθιά τα Κούμια γ-ή Ακούμια.

Δυο άκρες έχει το χωργιό, απάνω και η κάτωΑπάνω-ΚάτωΆκρια στση εμιλιάς το πιάτο.


* υψ. 515 μ., ιερό κορυφής

Ακρόπολη έχει τω Χανιώ ο δήμος στ’Ακρωτήριεδά στσι χρόνους στσ’ ύστερους έχει χωργιού σεΐρι.

Θάματα η φύση ξακλουθά κι όσοι ’χου μάθια ζου ντακαι τα θωρού γ-και στη στραθιά που πάει στα Ακτούντα.

Στα πεδιαδίτικα χωργιά σεΐρι και σεργιάνιξεσταίνεσαι οντέ περνάς και στένεσαι στ’Αλάγνι.

Στη Μεσαρά η Αληθινή χωργιό ’ναι του Καινούργιουμε το χαέρι προπατεί και δε γ-κλουθά του ούργιου.

Οι Αλιγοί στο Σέλινο κονεύγουνε παινάδιαέχουνε συνοράτορα και τσι Στροβλές ανάδια.

Ζαέρι κι ο Αλίκαμπος μεγάλο έχει μοιράσι’πό μνια τζ’ αρχής στση λευτεριάς τσ’ επαναστάσες πράσσει.

Ετοτεσάς Αλικιανού, Αλικιανός εδά ’ναιαπό τη στράτα τ’ Ομαλού στο νταερέ ντου πάνε.

Στο γυρογιάλι τω Χανιώ, στου Βάμου κονταρίδαλούγεται με τη θάλασσα κι ήλιο η Αλμυρίδα.

Η Αλμυρίδα όνομα γροικά και δευτερώνειεδά τσι Σίσες ρέγεται κι εκειά κοντοσιμώνει.

Απήτις το Γενί Γκαβέ, στ’ αόρι τ’ ασφεντάμουεκειά και οι Αλόιδες εί’ ντου Μυλοποτάμου.

Κι η Αλφά του Μυλοπόταμου βαστά του άλφα μπένακαι είναι του Μουντόκωστα η ρίζα και η γέννα.

Απής την Αργυρούπολη πολύπλουμες εικόνεςτση φύσης ζγουραφίζουνε θάματα και τσ’Αλώνες.

Τσ’ αγίας Άννας τρίπαλια η εκκλησά κι η χάρηγυρού γυρού γεράντιση ζώνει το Νεφς Αμάρι.

Ριζά στη δύση ψωμερά έχει τ’Αφέντη τ’ όροςεκειά καρπίζει και γεννά τ’Αμαριανού ο σπόρος.


*Περιοχή επί Τουρκοκρατίας, που περιελάμβανε τους οικ.Αγ.Παρασκευή,Αγ. Ιωάννη,Απο-

δούλου, Άρδακτο, Βαθιακό, Κλήμα, Κουρούτες, Λοχριά, Νίθαυρι, Πλάτανο, Ρίζικα, Σάτα

Ριζά στη Δίκτη νοτικά και σε παπούρι απάνωδόξας, θυσίας και τιμής ο Αμιράς στη Βιάννο.

Μισεύγουνε τ’ ανέφαλα στο Γάζι κι η γι-αντάρακαι νέικο κατοικηριό στένει η Αμμουδάρα.

Η αγιονικολιώτικη σόγεμη κανισκάραμε ξόμπλια και με κάλλητα απού ’χ’ η Αμμουδάρα.

Γεραπετροανατολικές τση θάλασσας οι χάρεςκαι τσι συναπαντήχνουνε όλες οι Αμμουδάρες.

Μονομεριάζει εφτά χωργιά κι έχει εκειά τα θάρρητ’Ασκύφου στην ομπρός μερά έχει το Αμμουδάρι.

Στ’Αρκάδι ο τόπος αντρειγιές και ήρωες γεμάτοςφύτρα τση Δασκαλάκαινας εκειά ’ναι ο Αμνάτος.

Μονοπαντίζει η Αμνισός μύθουςκαι ιστορίαγια το Θησέα, το Μίνωα, του Κρατερού τα πλοία.

Το Αμυγδαλοκέφαλο του αοριού αντέλεςπρουκοσακούλα σόγεμη έχει για τσ’Αμουργέλλες.

Στ’Αμάρι δώδεκα χωργιά και στω ν-Τουρκώ το βάχτιγενίτσαρους τση Αμπαδιάς* κιανείς δε γ-κάνει ζάφτι.

Τα Αμπελά των Αρχανώ σκούνε από τα γέλιααπού στα γυροτρίγυρα κάλλη θωρούν κι αμπέλια.

Απανωπρούκι ξομπλιαστό, Ρεθεμνιανό κανάκικοντίνου σ’ όλα τα χωργιά και για το Αμπελάκι.

Η Γαύδος τα χωργιουλάκια τζη πιτήδεια πρεμαζώνειη Άμπελος στο χώμα τζη ρίζες βαθιές απλώνει.

Χωργιό ’ναι απού φαίνεται, δε θέλει κολαούζοκαλοσκαμνίζ’ η Γόρτυνα σύρμα τον Αμπελούζο.


Το Μεραμπέλο ξέμορφα τση γης καληνωρίζειστο δήμο τση Νεάπολης Αμυγδαλιά αθίζει.

Του Μεραμπέλου χαίρουνται τα ξέμορφα τα κάλληκαι οι Απάνω σάικα κι οι Κάτω Αμυγδάλοι.

Παπούρι κισσαμίτικο, παντιδερό κεφάλισιγουρομπερδουκλώνει το τ’Αμυγδαλοκεφάλι.

Μετόχι ο Αμυγδαλόλακκος κοντά στον Αϊ-Αντώνηχώμα μεραμπελιώτικο ξετρέχει και ριζώνει.

Απάνω στ’Αστερούσια, στου Μαρουλιά τ’ αόρισκαλώνει ο Αμύγδαλος κι είναι αρχοντοχώρι.

Ανάληψη* γροικάτ’ εδά του Σβούρου το Μετόχιτα κάλλη τζη και τσ’ ομορφιές σε έπαινος τση το ’χει.

Ο δήμος του Μακρύ Γιαλού χωργιά ’χει κι αναστένειΑνάληψη εδά εδά στην υστεριά πληθιαίνει.

Χωργιό γεραπετρίτικο τον ήλιο αλεκατίζειστ’ ανάπλαγα η Ανατολή φέγγει κι αροδαμίζει.

Τσ’ ύστερους χρόνους στα Χανιά κι οθέ ντο Ακρωτήριαλέθουν Ανεμόμυλοι, εκειά χωργιού ’ναι χτίρι.

Τα γυροχώργια η Κάντανος, ο δήμος, έχει χάκικαι έν’ από τα είκοσι είναι τ’Ανισαράκι.

Χερισονιώτικη εμπασά πρίχου πατήσει ζάλοο Ανισσαράς εδά εδά κανίσκι και ρεγάλο.

Οι χρόνοι οι βενετσάνικοι βαρύ ’τανε γομάριόνομα που αποκρατεί είναι και τ’Αντισκάρι.

Δίπλα στην Παλαιόχωρα, στο Λιβυκό ανάδιαοι Άνυδροι με τα παίνια ντως γεμώνουνε πηγάιδια.


* από το 1981

Τση Βιάννου ανυφαντικό, βιαννίτικη κι η ξύγγλααπού θωρεί και ρέγεται πλήσα η Άνω Βίγλα.

Του Κέντρους τ’Αμαριώτικου πλούσο είναι το θέροςβγοράδα ψηλορείτικη έχει το Άνω Μέρος.

Τση αντρειγιάς, τση εμιλιάς, και τ’ αοριού τα σόγιαστου Ψηλορείτη τα βορνά μονιάζουνε στ’Ανώγεια.

Ανώγεια αορίτικα η Κρήτη πρεμαζώνειποπανωθιό άλλα τέσερα κι ούλα τα καμαρώνει.Τ’Ανώγεια τα Βασιλικά, στοΜεραμπέλο χώριαΡέθεμνος και Γεράπετρος έχουν κι αυτά Ανώγεια.

Η Ανώπολη αποδέχεται τ’ ανώφιλιο του λόγουτ’Αϊ-Γιαννιού τα “γράμματα” έχει του Θεολόγου.

Η σφακιανή Ανώπολη θέτει πρεπιάς γιοργάνιφύτρα τση επανάστασης και του Δασκαλογιάννη.

Η Ανώσκελη αντίκρυτα στσι Βουκολιές αντάμουσομπροπατεί κι είναι κι αυτή πατούλια τση Κισσάμου.

Του Μίνωα ο έγγονας γ-ή του εγκρεμού τ’ αφρύδιφωνιάζει ΄Οαξο γ-ή Αξό και όνομα τση δίδει.

Στα Αστερούσια ριζά ριφνά και σταμπιλιάρειτση Μεσαράς τα κάλλητα διάχνει τ’Απεσωκάρι.

Σόγεμο και πολύπλουμο το στειακό βουργίδικαι στα χωργιά αναμεσώςΜέσα και ΄Οξω Απίδι.

Ο Κουλούκωνας τα νοτικά ριζά κάνει ραέτινα θέτουνε τ’Απλαδιανά, του Απλαδά η σκλέτη.

Αλαργωπά τση θάλασσας, στα ξέκορφα του τρούλουβιγλίζει αμαριώτικες χάρες το Αποδούλου.

Του δήμου ανεμπουκώνουνται του Πλατανιά οι μανίκεςη αγκάλη ντου ορθάνοιχτη είναι για τσ’Αποθήκες.


* 0 κάτ. το 1991

** από το 1940 «τα Απομαρμά»

Ώριο μονοφατσώτικου κομπολογιού ντοντίνισταμπαριστό και διαλεχτό είναι το Αποΐνι.

Στσι Μοίρες ο Απόλυχνος άφτει στο γ-καντηλιέρηαπό λιγού* το λάδι ντου στο νέικο σεφέρι.

Η Απάνω ψηλορείτικη η Ρίζα ντου βγοδώνειτσι ρίζες του ο Απομαρμάς** βρίνει εκειά κι απλώνει.

Του ποταμού το όνομα, του χρόνου η ανέμηΧερισονοβαφτίζουνε κοιθιά τ’Αποσελέμη.

Τ’Αμπού Σελίμ τ’ αραβικό το όνομα συντρέμειμε το Τεφέλι ορταγιά να ’χει τ’Αποσελέμι.

Για των αγίω τα πρεπά, για των αγίω τη σκόληστ’Αμάρι αλάκερο χωργιό σέβους οι Αποστόλοι.

Η εκκλησά η τρίπαλια με δώδεκα σαντόλουςγια τη μ-Πεδιάδα σοθετό χωργιό ’χει τσ’Αποστόλους.

Άπτερα ναμουντάνικη, η τρίπαλια στη Σούδαεδά εδά τα Άπτερα τη σέρνουν απ’ τη γ-κούδα.

Κατάλυμα η Αραδήν η σφακιανή εδά ’ναισήμερο η Αράδαινα με το φαράγγι εκειά ’ναι.

Η Άρβη το βιαννίτικο ρέμπεται γυρογιάλιμε τσι μπανάνες ορταγιά έχει πολλά μεγάλη.

Φαίνει, ξυφαίνει, διάζεται το Σέλινο χαΐριγια τα χωργιά ντου πέτεται, ξομπλιάζει στ’Αργαστήρι.

Ο Αργουλές στα νοτικά τση σφακιανής Μαδάραςμούδε ντηράραι νερουξάς, μούδε τση κατσιφάρας.

Ο Αργουλιδές κατοικηριό έχει το Ακρωτήρικουτσοκορφίζει τ’ άγκριγια, κεντρίζει το χαΐρι.


* υψ. 802 μ.

** από τον πρώτο οικιστή

Στο Μυλοπόταμο Αργουλιό δεν είναι ξεφυσίδιμα κεντρισμένο, ήμερο και καρπερό αργουλίδι.

Φλέγα η Αγία Δύναμη, τρέχουν νερά φουντάναδρόσος η Αργυρούπολη, είναι η νερομάννα.

Στα αγιοβασιλιώτικα, στη στράτα για το Σπήλιο Άρδαχτος παντήχνει εκειά στο κρητικό θρομύλι.

Ο Αμαριώτης Άρδαχτος κι εκείνος μασουρίζεικαι τα καλαμουκάνια ντου πιτήδεια τα γεμίζει.

Πρεπιά ο Αποκόρωνας σόγεμος είναι μπίτιςσ’ ούλα τα πρεσταμέντα ντου συντρέμει ο Αρεβίτης.

Στο Μονοδέντρι*, στα ριζά, βυζαντινό** παινάδικαλίκωση κι εντυμασά φορεί τσι το Αρκάδι.

Η φύτρα η αρχοντική, τ’ αρχοντικό σταθώριπρουκίζουνε πολλά βαρά, πλούσα τ’Αρκαλοχώρι.

Τα Αρμανώγεια νοτικά είναι τ’Απανωσήφηκαι στρώνουνε και θέτουνε μεταξωτό κιλύφι.

Η Αρμάχα στο αρμί αρμί στένει το αρμεγάριτο άρμεμα τζη κρητικό και πλούσο αλαβάρι.

Του Νικηφόρου του Φωκά οι Αρμένιοι οι ξένοικληρονομιά ’χου ντ’ όνομα στη Στεία οι Αρμένοι.

Οι Αρμένοι τ’Αποκόρωνα στο κρητικό σεργιάνιπερβόλια, φλεϊκά νερά, τρέχουνε κι απλατάνοι.

Στα δυτικά ντου τα ριζά του Βρύσινα ξωμένειτον Αρμενόκαμπο προυκί έχουνε οι Αρμένοι.

Κλουθά το Αρμενοχωργιό, στη γ-Κίσσαμο αρμενίζεικάλλητα κισσαμίτικα ρίζει και ξεχαρτζίζει.


* ως το 1955

Ρεμέδιο κάνει το Αρμί στο Σέλινο σταλίκικαι έχει συνοράτορα, σεφή το Κακοδίκι.

Δε βωλοδέρνει ορνικό το Αρνικό στη Στείασυντρέμει και συμπροπατεί στη στειακή αξία.

Γούργουθας ρεθεμνιώτικος στου χαρακιού τ’ αστήθιεδά και χρόνους ξεδιψά όνομα τ’Αρολίθι.

Του Νικηφόρου του Φωκά ο ερχομός καπάροΑρχάγγελο βαφτίζει εδά, ετοτεσάς Βαρβάρω.

Τσι χάρες και τα κάλλητα γεννοβολούνε μάννεςκερδαίνουνε αρίφνητες οι Πάνω οι Αρχάνες.

Πλήσα αμπελοχώραφα ξεραίνουνε το βάτοχαΐρι ξεχαρτζίζουνε και οι Αρχάνες Κάτω.

Πλήσα χωργιά βαφτίζουνε του χρόνου οι καταπότεςΑρχοντική γροικά εδά, Αρκούδαινα αλλότες.

Τ’Αρχοντικό αρχοντικές έχει ανοιχτές τσι πόρτεςεδά γροικάτ’Αρχοντικό, Αλιτζανή* αλλότες.

Κάθα χωργιό ’ναι μυρωδιά ’νούς μυρωδάτου κρίνουΑρχοντικό νεδιάζει εδά στην επαρχία Σελίνου.

Του πρώτου πρώτου χωργιανού οι περασμένοι χρόνοιστσι μπάντες του Ακρωτηριού βαφτίσανε τ’Αρώνι.

Πρεπίζει ο Χαϊνόσπηλιος τσ’Ασή Γωνιάς τα μέρηάρματα και χαΐνηδες, τση λευτεργιάς λημέρι.

Αργαστηρόπηχες μετρά σε ξομπλιαστό κιλίμιπλήσες και μεσαρίτικες το πλουμιστό Ασήμι.

Η Μυσία και ο Άσσος τση και του Φωκά οι λήτεςριζιμιοθεμελιώνουνε Απάνω Κάτω Ασίτες.


* από το 1940 Ασκορδαλός, ως τότε Σκορδαλού

** ως το 1961

Απήτις η προπατηξά πατεί αρχαία Λύττο

οι Ασκοί ξετουλουπώνουνε και ξετυλίγουν μίτο.

Τ’Ασκορδαλού* κηλάιδισμα στο δήμο τω Μουσούρω

την ξεστουμπώνει τη γ-καρδιά και βγάνει τση το σούρο.

Καρές, Γωνί, Κοστό, Πετρές, αντάμι τ’Αμμουδάρι

τ’Ασκύφου μονιταριστό το σφακιανό λογάρι.

Άσπρα και γαλανά Νερά είναι στο Κολυμπάρι

θελά να μη ντα δει κιανείς, άσπρα σαφί μαγάρι.

Το Άσπρο τ’Αποκόρωνα χωργιού παίζει καμπάνα

ετσά ξαναβαφτίστηκε η ψεσινή Κοπράνα.**

Νέικη στο Μακρύγιαλο νεδιάζει η ολπίδα

του Άσπρου Ποταμού εκειά γροικάτ’ η ποταμίδα.

Ο Ασπρόλιθος στα στειακά τα νέικα μαντάτα

γαλανερός, πασίχαρος ξεπιτηρά στη στράτα.

Για τη Γεωργιούπολη η στράτα οντέ σε βγάνει

στα μάθια ξεπορίζουνε ομπρός κι οι Ασπρουλιάνοι.

Ο ουρανός ο κρητικός φέρνει καλό χαμπέρι

εκειά και το ρεθεμνιανό τση φέξης το Αστέρι.

Οι Αστρακοί στρουφίζουνε στημονερά τη βάνα

φλέγα Νεραϊδόσπηλιου τρέχει νερό φουντάνα.

Ο Αστράτηγος στα δυτικά στο κρητικό σεργιάνι

στα νοτικά του Ροδωπού τσι διάτες εκειά βγάνει.

Και ξακλουθά προπατηξά στα δυτικά τση λήτης

νεδιάζει και ξεπιτηρά Άστρικας Κισσαμίτης.


Στο δήμο το ν-Τυλισανό άστρο εδά βγορίζει

το Αστρινό κατοικηριό άστρο που λαμπυρίζει.

Σόγεμο και ολόδροσο το κρητικό σαρνίτσι

νεσέρνει και δροσολογά μ’ ετσά νερό τ’Αστρίτσι.

Παπούρι ψηλορείτικο το εδικό ντου χάκι

χορό μαλεβιζώτικο στένει το Αστυράκι.

Ασφεντιλιάς στο Σέλινο ρίζες πολλές στο χώμα

φυτρώνει ο Ασφεντιλές στση εμιλιάς το στόμα.

Χωργιό στο ποροφάραγγο στέκει του Κουρταλιώτη

ο Ασώματος στσι Τσουδερούς βάφτισης δίδει φώτι.

Τα βαροκαμπανίσματα με τσι πολλές οκάδες

στο Μονοφάτσι μουστερή έχουνε τσ’Ατσιπάδες.

Τσίπα σταλιά δεν είχανε αλλοτινοί αγάδες

κι επόμεινε το όνομα, στο Ρέθεμνο Ατσιπάδες.

Τ’ ανάπλαγα μια ν-αγλακιά του Ρέθεμνους παπούρα

είναι για τ’Ατσιπόπουλο παντιδερή θεσούρα.

Η μπένα η βενετσάνικη Ευγενική τη γράφει

και ρίζωσε Αυγενική στου χρόνου το χωράφι.

Η Αυλή μονοφατσώτικα περβόλια αυλακιάζει

του ποταμού τ’Αυλιώτικου νερό τα χαχαλιάζει.

Στη Σπάθα του Ακρωτηριού σπιτονοικοκεράτα

διαρμίζουντ’ αγαθόκαλα και κάθουνται τ’Αφράτα.

Το Αφρατί βιαννίτικα γενόκαλα ξαφρίζει

μαγεροτσικαλιάζει τα και τα ονοστιμίζει.

Στα αποκορωνιώτικα φυτρώνουν αρχατζίκοι

μήμπας και τση Αχατζηκιάς κρέμετ’ εκειά το λίκι;


Τσ’ όχεντρας φιλιοτσίστικα τ’Αχεντριά παινάδια

έγγαλα ναμουντάνικα, βουκόλοι και κουράδια.

Δεν έχει οπίσω την ορά, ομπρός έχει βγοράδα

στ’ αόρι το Βασιλικό κείτεται η Αχλάδα.

Ξεχερισεύγουν’ αγκρεμούς και δέτες κι αγριάδες

κι αγκουτσακοκεντρίζουνε χανιώτικες Αχλάδες.

Στο Μυλοπόταμο Αχλαδές πατεί και σέρνει αχνάρι

και έχει τση καρπόδεσης και τσ’ ανοιξης τα θάρρη.

Δεν είν’ απίδια ονόστιμα, μόνο χωργιό τ’Αχλάδια

απού καμώνει ολοχρονίς τα στειακά παινάδια.

Μοστρέρνουνε στο Σέλινο τσι κρητικές τσι βράκες

τη γ-κρητική εντυμασά φορούν οι Αχλαδιάκες.

Το γυρογιάλι του Ορνού κι οι ύστεροι οι χρόνοι

κοινάτο καλορίζικο Αχλιά ξετουλουπώνει.


ΛΑΓΟΥΔΙΑΝΑΚΗΣ-Τα ναμουντάνικα χωριά

Art & Photos

Transcript of ΛΑΓΟΥΔΙΑΝΑΚΗΣ-Τα ναμουντάνικα χωριά