ιστορια της κυπρου - ;ύλη παγκύπριων εξετάσεων

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Επιμέλεια: Μαρία Μαρσέλου Φιλόλογος

1

ΑΓΓΛΟΚΡΑΤΙΑ 1878 – 1960

Από την Τουρκοκρατία στην Αγγλοκρατία

Στις 12/07/1878 ξεκίνησε η Αγγλοκρατία στην Κύπρο

α. Κατάληψη της Κύπρου από τους Άγγλους: συμφωνήθηκε και υπογράφτηκε στο συνέδριο του

Βερολίνου με τη συνθήκη Αμυντικής Συμφωνίας μεταξύ Αγγλίας και Τουρκίας (4/06 – 1/07 1878)

Αναγνώριση της συνθήκης μεταβίβασης από τις μεγάλες δυνάμεις έγινε όταν ο ναύαρχος Hay είχε

ήδη καταπλεύσει στη Λάρνακα.

Αντίδραση Κυπριακού λαού: ευνοϊκή αντιμετώπιση καθώς πίστευαν το χριστιανικό και πολιτισμένο

έθνος όπως παραχώρησε τα Επτάνησα στην Ελλάδα θα προχωρήσει και στην παραχώρηση της

Κύπρου στην Αγγλία.

1878 – 1914: ειδικό καθεστώς για την Κύπρο. Η Συνθήκη την όριζε ως αντικείμενο νομής και κατοχής

από τη Βρετανία.

1914: Α’ Παγκόσμιος πόλεμος όπου η Τουρκία πολέμησε στο πλευρό της Γερμανίας και η Αγγλία

προσάρτησε την Κύπρο

1925: Συνθήκη της Λωζάνης: παραίτηση της Τουρκίας από τα δικαιώματα της Κύπρου και επίσημη

ανακήρυξη της Κύπρου ως Βρετανική αποικία.

ΕΘΝΙΚΕΣ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ

1878 – 1931

Από την ίδρυση του ελεύθερου ελληνικού κράτους (1830) ο εθνισμός των Κυπρίων και η επιθυμίας

της ένωσης με την Ελλάδα ήταν πολύ έντονα.

α. Το ενωτικό ιδεώδες

Με την κατάληψη της Κύπρου από τους Άγγλους η θρησκευτική ηγεσία του νησιού δήλωνε στον

Ύπατο αρμοστή ότι η αγγλική κατοχή γινόταν δεκτή ως μεταβατική κατάσταση καθώς ανέμεναν την

Ένωση τους με την Ελλάδα (όπως πραγματοποιήθηκε με τα Επτάνησα ).


2

Ενωτικός Αγώνας

1. μορφή ψηφισμάτων, υπομνημάτων και εθνικών πρεσβειών που αποστέλλονταν στο Λονδίνο

με σκοπό να προβάλλουν το δίκαιο αίτημα και να κινητοποιήσουν τη βρετανική κοινή γνώμη

2. συμμετοχή Κυπρίων εθελοντών στους πολέμους που αναλάμβανε η Ελλάδα (Ελληνοτουρκικός

πόλεμος 1897, Βαλκανικοί, Παγκόσμιος, Μικρασιατική εκστρατεία)

Η επίσημη Βρετανική κυβέρνηση απέρριπτε το αίτημα διπλωματικά με την πρόφαση ότι δεν της

άνηκε επίσημα η Κύπρος.

β. Η Αγγλία προσφέρει την Κύπρο στην Ελλάδα (1915)

Η Αγγλική κυβέρνηση το 1915 πρόσφερε την Κύπρο στην Ελλάδα με σκοπό να πετύχει την είσοδό

της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. ώστε να υποστηριχτεί η Σερβία που δεχόταν βουλγαρική εισβολή.

Η κυβέρνηση Ζαΐμη (φιλογερμανική που πίστευε ότι η Γερμανία θα νικούσε στον πόλεμο και θα

προσέφερε αυτή την Κύπρο στην Ελλάδα) αρνήθηκε.

Δικαιολογία: η ουδετερότητα της Ελλάδας ήταν πιο χρήσιμη για τους συμμάχους

Όταν η Ελλάδα εισήχθη στον πόλεμο το 1917 και παρόλο που στάλθηκαν 13.000 κύπριοι εθελοντές, η

προσφορά δεν ίσχυε

ΓΙΑΤΙ η Βρετανία ήθελε την Κύπρο για να τη χρησιμοποιεί ως ναυτική και αεροπορική βάση για τον

έλεγχο των πετρελαίων της Εγγύς και Μέσης Ανατολής .

ΓΙ’ ΑΥΤΟ με τη συνθήκη της Λωζάνης η Κύπρος ανακηρύχτηκε επίσημα Αγγλική αποικία.

Το κίνημα του 1931

Αίτια

Οι στόχοι της αποικιοκρατικής κυβέρνησης

δημιουργία κυβερνητικού κόμματος

καλλιέργεια κυπριακής συνείδησης μέσα από τα αναλυτικά προγράμματα της

Δημοτικής εκπαίδευσης

Οικονομική εξαθλίωση της αγροτικής και εργατικής τάξης

η απογοήτευση των Κυπρίων επειδή η εργατική κυβέρνηση της Αγγλίας δεν άλλαξε πολιτική

στο θέμα της Κύπρου απορρίπτοντας το αίτημα για ένωση.


3

Αφορμή

Επιβολή, με εκτελεστικό διάταγμα, αύξησης των τελωνειακών δασμών, αν και το Νομοθετικό

Συμβούλιο τον είχε καταψηφίσει κατά πλειοψηφίαν (ένας Τουρκοκύπριος Βουλευτής

συνεργάστηκε με τους 9 Ελληνοκυπρίους Βουλευτές).

Δήλωση του Βρετανού Υπουργού Οικονομικών στο Βρετανικό Κοινοβούλιο ότι τα

πλεονάσματα από το φόρο υποτελείας των Κυπρίων χρησιμοποιήθηκαν για την αποπληρωμή

των τόκων του οθωμανικού δανείου.

Γεγονότα

17/10/1931: Παραιτήσεις των Ελληνοκυπρίων βουλευτών (πρώτος παραιτήθηκε ο

Νικόδημος Μυλωνάς εξέδωσε διάγγελμα κηρύσσοντας την ένωση και καλώντας σε

ανυπακοή προς τους κατακτητές)

18/10/1931: προκήρυξη της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης Κύπρου που γνωστοποιούσε την

ίδρυση και τους στόχους της οργάνωσης

Ογκώδεις συγκεντρώσεις σε διάφορες πόλεις με κορύφωση στην Λευκωσία (21η Οκτωβρίου)

πλήθη λαού ξεκίνησαν από την Εμπορική Λέσχη με επικεφαλής τον Αρχιμανδρίτη Διονύσιο

Κυκκώτη για να φτάσουν στο κυβερνείο και να παραδώσουν στον Κυβερνήτη Ρόναλντ Στορς

ενωτικό ψήφισμα

Άρνηση κυβερνήτη με απαίτηση την απομάκρυνση των διαδηλωτών καλώντας μεγάλη

αστυνομική δύναμη

Σφοδρός λιθοβολισμός του κυβερνείου, φωτιά σε 4 κυβερνητικά αυτοκίνητα φτάνοντας μέχρι

το κτίριο του κυβερνείου

Πυροβολισμοί της αστυνομίας εναντίον των άοπλων διαδηλωτών

Συνέπειες

Δεκαπέντε νεκροί και εξήντα τραυματίες

Πυρπόληση του Κυβερνείου και εκτεταμένες ζημιές σε κυβερνητικές εγκαταστάσεις

Επιβολή προστίμου, συλλήψεις, φυλακίσεις, εκτοπισμοί και απελάσεις (απελάθηκαν 10

ηγετικά στελέχη)

Εγκαθίδρυση στυγνής δικτατορίας (Παλμεροκρατία, 1933 – 1939. Νέος Κυβερνήτης ο

στρατιωτικός σερ Χέρμπερτ Ρίτσμοντ Πάλμερ)


4

Στάση της Ελλάδας

Ιδρύθηκε η «Κεντρική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα» από προσωπικότητες διεθνούς

ακτινοβολίας κρατώντας το κυπριακό πρόβλημα ζωντανό στο ελληνικό και διεθνές προσκήνιο

Η επίσημη κυβέρνηση του Βενιζέλου ακολούθησε την πολιτικής της φρόνιμης αναμονής και

της αποκατάστασης των Κυπρίων « διά των διαδοχικών σταδίων»

η Ελλάδα και η Αγγλία, ως σύμμαχες χώρες, θα μπορούσαν να φτάσουν σε λύση του εθνικού

ζητήματος της Κύπρου όταν θα παρουσιάζονταν οι κατάλληλες συνθήκες και θα βρίσκονταν

στην εξουσία Άγγλοι πολιτικοί, που θα ήθελαν να κάνουν αυτή την προσφορά στην Ελλάδα…

Από το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο στην Ανεξαρτησία

Στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η Ελλάδα τάχθηκε στο πλευρό της Βρετανίας και των συμμάχων.

Αισιόδοξα σημάδια

η αναγνώρισης της ελληνικής προσφοράς στη συντριβή του άξονα με ικανοποίηση των

εδαφικών διεκδικήσεων

οι μεγαλόστομες υποσχέσεις του πρωθυπουργού της Βρετανίας Τσόρτσιλ ότι ο ελεύθερος

κόσμος δε θα λησμονούσε τις θυσίες του ελληνικού λαού

ΌΜΩΣ μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρεόυ

αλλά και οι υπόλοιποι ακολούθησαν πολιτική που στηριζόταν στη συμμαχία με την Αγγλία.

Κινήσεις Κυπρίων

→ Απέστειλαν πρεσβεία στο Λονδίνο για να ζητήσουν την Ένωση επιστρέφοντας όμως με

αρνητική απάντηση (Μητροπολίτης Πάφου Λεόντιος)

→ Διασκεπτική: Συνεκλήθη το 1947 από τον κυβερνήτη λόρδο Γουίνστερ, για να προλάβει τις

αντιδράσεις από την απόρριψη του αιτήματος για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Στόχος της Διασκεπτικής ήταν η προσφορά μορφής αυτοκυβέρνησης.

Στη Διασκεπτική έλαβαν μέρος:

♦ Εκπρόσωποι της Αριστεράς

♦ Κάποιοι ανεξάρτητοι παράγοντες

♦ Εκπρόσωποι των Τουρκοκυπρίων

Οι συμμετέχοντες από ελληνοκυπριακής πλευράς απέρριψαν τη

βρετανική πρόταση.

Η τουρκοκυπριακή πλευρά πρόβαλε τις δικές της αξιώσεις.

Αποτελέσματα Διασκεπτικής


5

Το σύνταγμα του Λόρδου Γουίνστερ

Σε μια προσπάθεια διάσωσης της Διασκεπτικής ο λόρδος Γουίνστερ κατέθεσε τις συνταγματικές

προτάσεις της βρετανικής κυβέρνησης. Απορρίφθηκε ομόφωνα

Το ενωτικό δημοψήφισμα

Απόφαση της εθναρχίας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Β’

Διενεργήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 1950

Το 95,5% τωνΕλλήνων της Κύπρου ψήφισαν ένωση με την Ελλάδα

Υπέρ ψήφισαν και μερικοί Τουρκοκύπριοι και Αρμένιοι

Δεν έφερε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα

Λόγοι Αδιαλλαξίας της Βρετανίας

Υπουργός εξωτερικών σερ Άντονυ Ήντεν και Υπουργός αποικιών Χόπκινσον

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Κύπρου που ήταν το ότι βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών

ηπείρων (Μέση Ανατολή όπου σοβιετική επιρροή κέρδιζε έδαφος – Περίοδος ψυχρού

πολέμου).

Μετά το θάνατο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου του Β΄, ανέρχεται στον αρχιεπισκοπικό θρόνο ο

τότε μητροπολίτης Κιτίου Μακάριος ο Γ΄ (20 Οκτωβρίου 1950)

Πρώτη προσφυγή στον ΟΗΕ

Ο Έλληνας πρωθυπουργός στρατηγός Παπάγος καταθέτει το 1954 προσφυγή στον ΟΗΕ, ως

εντολοδόχος του κυπριακού λαού. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ πίεζε την Ελλάδα να περιμένει προδίκαζε

και το αποτέλεσμα της προσφυγής.

Η συζήτηση αναβλήθηκε μέχρι την επόμενη σύνοδο

για να δοθεί χρόνος στις κυβερνήσεις

της Αγγλίας και της Ελλάδας να εξετάσουν το θέμα μεταξύ τους


6

Ο αγώνας του 1955 – 1959

Τα πολιτικά αδιέξοδα εξώθησαν τον κυπριακό λαό στην ανάληψη απελευθερωτικού αγώνα. Τον

αγώνα ανέλαβε η μυστική Οργάνωση ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών).

Ηγέτες Πολιτικός Αρχηγός: Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄

Στρατιωτικός Αρχηγός: Γεώργιος Γρίβας Διγενής

Σκοπός: Αγώνας μέχρι την τελική απελευθέρωση της Κύπρου

Πυρήνας: Οργανώσεις ΟΧΕΝ (Ορθόδοξος Χριστιανική Ένωσις Νέων / Νεανίδων),

ΠΕΚ (Παναγροτική Ένωσις Κύπρου), ΠΕΟΝ (Παγκύπρια Εθνική Οργάνωσις Νεολαίας)

Χαρακτήρας: Συνωμοτικός, απόλυτη μυστικότητα, τυφλή πειθαρχία στον Αρχηγό.

Οργάνωση

Στρατιωτική Πολιτική

* Συγκρότηση μαχητικών ομάδων

* Κατανομή οπλισμού στις ομάδες Αγώνα)

* Εκπαίδευση μαχητών και στελεχών

* Οργάνωση δικτύου πληροφοριών και

συνδέσμων

* Αναλαμβάνει η ΠΕΚΑ (Πολιτική Επιτροπή

Κυπριακού

* Κύριος στόχος της ΠΕΚΑ ήταν για ένοπλη δράση

και δολιοφθορές η διαφώτιση και καθοδήγηση του

κυπριακού λαού, ώστε να εξυψωθεί το εθνικό

φρόνημα και να διατηρηθεί το εσωτερικό μέτωπο

αδιάσπαστο από την προπαγάνδα του κατακτητή.

Χάρη στις επιτυχείς ενέργειές της, όπως η

μαθητική αντίσταση, κερδήθηκε «η μάχη του

πληθυσμού», δηλαδή η συμμετοχή και η

συμπαράσταση του λαού στον Αγώνα.


7

Ενέργειες

Έναρξη του ένοπλου την 1η

Απριλίου αγώνα 1955.

Εκρήξεις βομβών ,

συγκλονίζουν τις κυριότερες

πόλεις της Κύπρου.

Ανατινάχθηκαν κυβερνητικές

εγκαταστάσεις όπως η

Αρχιγραμματεία,

ο Ραδιοφωνικός σταθμός, το

Διοικητήριο Λάρνακας κ.ά.

Διεξαγωγή ένοπλου αγώνα με

κυρίαρχες μορφές τους Γρηγόρη

Αυξεντίου, Κυριάκο Μάτση,

Μιχαλάκη Καραολή, Ευαγόρα

Παλληκαρίδη, Μάρκο Δράκο,

Φώττη Πίττα κ.ά.

Μαζικές λαϊκές

κινητοποιήσεις (διαδηλώσεις

εθνικά μνημόσυνα

παθητική αντίσταση)

Βρετανών

Προσωποκρατήσεις χωρίς δίκη χιλιάδων πολιτών σε κρατητήρια

Επικηρύξεις αγωνιστών

Εξονυχιστικές έρευνες

Φρικτά βασανιστήρια στους κρατούμενους

Επιβολή κατ’ οίκον περιορισμού «κέρφιου»

Απαγχονισμός αγωνιστών

Ισχυροποίηση της αστυνομίας και δημιουργία του επικουρικού

σώματος αποτελούμενου από Τουρκοκυπρίους

Τουρκοκυπρίων

Ένταξη τους στις δυνάμεις ασφαλείας του νησιού ως επικουρικοί

αστυνομικού

Οργάνωση και κινητοποίηση της μυστικής οργάνωσης ΤΜΤ η οποία

προέβαινε σε βιαιοπραγίες εναντίον των Ελληνοκυπρίων

Αντιδράσεις


8

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

♦ Εγκαινιάζεται η πολιτική της Διεθνοποίησης του κυπριακού προβλήματος με την προσφυγή (1954)

στη Γενική συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

♦ Κατά τη διάρκεια του Αγώνα κατατίθενται τέσσερις προσφυγές στον ΟΗΕ από τις ελληνικές

κυβερνήσεις, που δρούσαν πάντοτε ως εντολοδόχοι του κυπριακού λαού. Μέχρι την προσφυγή του

1957 το αίτημα των προσφυγών ήταν Αυτοδιάθεση (Ένωση). Στην τελευταία προσφυγή του 1958,

το αίτημα για Αυτοδιάθεση (Ένωση) μετατράπηκε σε αίτημα για Ανεξαρτησία. Η στροφή που

επιχειρεί ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος οφειλόταν αφενός στον κίνδυνο να επιβληθεί το διχοτομικό

σχέδιο Μακμίλλαν (1958), που είχε απορριφθεί, και αφετέρου στην αποτυχία να εξασφαλιστεί στον

ΟΗΕ ψήφισμα που να είναι σύμφωνο με τους εθνικούς πόθους των Κυπρίων.

♦ Το ΝΑΤΟ προσπαθεί για εξεύρεση λύσης και κατάπαυση του πυρός μέσα στο πλαίσιο της

Συμμαχίας.

ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ (1955)

Συνεκλήθη από τη Βρετανία στο Λονδίνο, τον Αύγουστο του 1955, με συμμετοχή της

Βρετανίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας.

Ο άμεσα ενδιαφερόμενος κυπριακός λαός αγνοήθηκε.

Η Ελλάδα αποδεχόμενη την πρόσκληση έπεσε στην παγίδα των Βρετανών, καθώς από εκείνη

τη στιγμή η Τουρκία επιβαλλόταν ως ισότιμος συνομιλητής στο Κυπριακό

Το Κυπριακό παύει να θεωρείται ως αποικιακό πρόβλημα, στο οποίο πρέπει να δώσει λύση η

Βρετανία και μεταβάλλεται σε διεθνές ζήτημα.

Τελικά, η Τριμερής Διάσκεψη οδηγήθηκε σε αδιέξοδο, καθώς η Ελλάδα απέρριψε τις

εισηγήσεις που κατατέθηκαν.


9

ΣΧΕΔΙΑ ΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Μετά την απόρριψη των εισηγήσεων στην τριμερή διάσκεψη από την Ελληνική κυβέρνηση η

προσπάθεια εξεύρεσης λύσης συνεχίστηκε το 1956 και μετά με μια σειρά σχέδια λύσης.

ΣΧΕΔΙΟ ΧΑΡΤΙΝΓΚ (1956)

→ Αγγλοκυπριακές συνομιλίες ανάμεσα στον νέο Κυβερνήτη της Κύπρου, στρατάρχη Χάρντιγκ

και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο

→ Και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να επεξεργαστούν ένα σχέδιο εσωτερική αυτοκυβέρνησης.

→ Οι διαφορές ήταν τέτοιες που τελικά οδήγησαν σε αδιέξοδο.

→ Μετά την αποτυχία των συνομιλιών ο Μακάριος εξορίστηκε στις Σεϋχέλες μαζί με το

μητροπολίτη Κυρήνειας Κυπριανό , τον Παπασταύρο Παπαγαθαγγέλου και τον Πολύκαρπο

Ιωαννίδη.

Παρέμειναν μέχρι το Μάρτη του 1957. Ο Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο την 1η Μαρτίου 1959,

μετά την υπογραφή της Συνθήκης Ζυρίχης – Λονδίνου

ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΡΑΝΤΚΛΙΦ (1956)

→ Γνωστοποιήθηκε στο Μακάριο όσο ήταν εξόριστος

→ Για πρώτη φορά εισήγαγε την αρχή της διχοτόμησης

→ Το ενδεχόμενο αυτό αποτελεί μέχρι και σήμερα εφιαλτική λύση

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΚΜΙΛΛΑΝ (1958)

→ Προτάθηκε από τον Άγγλο πρωθυπουργό Μακμίλλαν το 1958

→ Στηριζόταν σε 2 άξονες: τριπλή συγκυριαρχία (Αγγλία, Ελλάδα, Τουρκία)

αρχή της μείζονος κοινοτικής αυτονομίας (ίσες εξουσίες και

στις δυο πλευρές)

→ Καθιέρωνε θεσμικά την ισότητα εξουσιών και το διαχωρισμό ανάμεσα στις δύο κοινότητες

ξεχωριστή υπηκοότητα

απουσία ενιαίας βουλής

λειτουργία δύο αυτόνομων κοινοτικών βουλών

→ Το σχέδιο απορρίφθηκε λόγω:

1. των διαιρετικών στοιχείων που περιείχε

2. καθιστούσε την Τουρκία συγκυρίαρχο στο νησί


10

Προκειμένου να ενισχυθεί η κοινή θέση των Βρετανών και των Τούρκων ότι η

διχοτόμηση είναι λύση ανάγκης και ότι τα δύο σύνοικα στοιχεία ήταν αδύνατο

να συμβιώσουν, η τουρκοκυπριακή πλευρά προκάλεσε τις διακοινοτικές

ταραχές του 1958.

Στροφή προς λύση της Ανεξαρτησίας

Λόγοι:

α) ο κίνδυνος να επιβληθεί το διχοτομικό σχέδιο Μακμίλλαν

β) η αποτυχία εξασφάλισης ψηφίσματος στον ΟΗΕ σύμφωνου με τους εθνικούς πόθους των

Κυπρίων

Διαφοροποίηση της Κυπριακής διεκδίκησης και μελέτη λύσης με σκοπό την

Ανεξαρτησία. α) λύση που υποστήριζαν οι Αδέσμευτοι

β) δεν την απέρριπταν οι Νατοϊκοί κύκλοι

Μετά από το μεγάλο συμβιβασμό, την εγκατάλειψη δηλαδή της γραμμής της Ένωσης, ο δρόμος ήταν

ελεύθερος για ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις, αυτές που οδήγησαν στις συμφωνίες Ζυρίχης –

Λονδίνου.

ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΖΥΡΙΧΗΣ - ΛΟΝΔΙΝΟΥ (1959)

Στις 18 Δεκεμβρίου 1958 έγινε στο Παρίσι σύνοδος του ΝΑΤΟ στη διάρκεια της οποίας η Αγγλία, η

Ελλάδα και η Τουρκία συζήτησαν λύση Ανεξαρτησίας που να αποκλείει την Ένωση και τη

Διχοτόμηση

Η τελική συμφωνία υπογράφτηκε στη Ζυρίχη από τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας, Καραμανλή και

της Τουρκίας, Μεντέρες στις 11 Φεβρουαρίου 1959

Τα κείμενα που υπέγραψαν ο Καραμανλής και ο Μεντέρες ήταν τέσσερα:

1. Βασικά άρθρα του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Κύπρου.

2. Συνθήκη Εγγύησης μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας και Κύπρου. Με βάση τη συνθήκη αυτή

καθεμιά από τις τρεις χώρες ή από κοινού θα μπορούσαν να επέμβουν στρατιωτικά, για να

απομακρύνουν κάθε κίνδυνο που θα απειλούσε την ακεραιότητα του κράτους. (Αυτήν ακριβώς τη

συνθήκη πρόβαλε η Τουρκία ως δικαιολογία για την εισβολή της στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974).

3. Συνθήκη Συμμαχίας μεταξύ της Κύπρου, Ελλάδας και Τουρκίας.

4. Συμφωνία Κυρίων.

Δικοινοτικές

ταραχές


11

Η Συμφωνία Ζυρίχης θα επικυρωνόταν στο Λονδίνο από τους αντιπροσώπους της

ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής ηγεσίας.

Συσκέψεις μεταξύ Μακαρίου + Εθναρχικών συμβούλων διαφάνηκαν αντιθέσεις κυρίως από

την πλευρά των αγωνιστών αναφορικά με την παρουσία τουρκιών στρατευμάτων στο νησί

Ο Αρχιεπίσκοπος ανέλαβε την υποχρέωση να αγωνιστεί για να βελτιωθούν οι όροι των

Συνθηκών

Στις συνεδρίες που έγιναν στο Λάνγκαστερ Χάους του Λονδίνου στις 17 κ 18 Φεβρουαρίου η

ελληνοκυρπιακή πλευρά δεν μπόρεσε να αλλάξει σημεία της συμφωνίας

Στην εκπνοή της προθεσμίας ο Μακάριος αναγκάστηκε να δώσει την έγκρισή του.

Στις 16 Αυγούστου 1960 ανακηρύσσεται επίσημα η Κυπριακή Δημοκρατία με πρώτο πρόεδρο

τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο τον Γ΄ και πρώτο αντιπρόεδρο τον Δρα Φαζίλ Κουτσιούκ.

Τελευταίος Κυβερνήτης της Κύπρου ήταν ο σερ Χιου Φουτ

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΖΥΡΙΧΗΣ - ΛΟΝΔΙΝΟΥ

1. Καθιέρωναν ένα συνεταιρισμό Ελλήνων και Τούρκων στη διοίκηση δυσανάλογο προς την

πληθυσμιακή τους αναλογία (82% Ελληνοκύπριοι και 18% Τουρκοκύπριοι).

2. Οι Τουρκοκύπριοι κέρδισαν το 30% στη Βουλή, το Υπουργικό Συμβούλιο και τη Δημόσια

Υπηρεσία.

3. Οι Τουρκοκύπριοι κέρδισαν το 40% στο Στρατό και την Αστυνομία.

4. Ο Έλληνας πρόεδρος και Τούρκος αντιπρόεδρος είχαν δικαίωμα veto (αρνησικυρίας) για

πολιτικά οικονομικά και αμυντικά ζητήματα.

5. Προνοούσαν διαχωρισμό των Δημαρχείων στις κυριότερες πόλεις.

6. Προνοούσαν χωριστή ψηφοφορία και πλειοψηφία των βουλευτών κάθε κοινότητας στη

Βουλή για την ψήφιση του Προϋπολογισμού του κράτους.

7. Δημιουργήθηκαν δύο Κοινοτικές Συνελεύσεις, μια ελληνική και μια τουρκική, που η καθεμιά

είχε ευθύνη για τα θρησκευτικά, εκπαιδευτικά και πολιτιστικά θέματα της Κοινότητάς τους.

8. Το Σύνταγμα προνοούσε ρύθμιση του θέματος των χωριστών δημαρχείων από τις δύο

Κοινοτικές Συνελεύσεις.

9. Με βάση τη συνθήκη Συμμαχίας εγκαταστάθηκε στην Κύπρο ελληνική στρατιωτική δύναμη

(ΕΛΔΥΚ) 950 ανδρών και τουρκική (ΤΟΥΡΔΥΚ) 650.

10. Διατηρούνται στην Κύπρο οι κυρίαρχες βρετανικές στρατιωτικές βάσεις.


12

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ

Μετά την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης - Λονδίνου, ο κυπριακός λαός ευελπιστεί να απολαύσει

μια ειρηνική ζωή σε συνθήκες δημοκρατίας και ελευθερίας.

ΟΜΩΣ το δοτό σύνταγμα, παρά το γεγονός ότι διασφάλιζε τις βασικές ελευθερίες και τα δικαιώματα

των πολιτών, εμπεριείχε διαιρετικά στοιχεία τα οποία έθεταν σε κίνδυνο την ομαλή πορεία και

εξέλιξη του νέου κράτους.

Ως διαιρετικά στοιχεία επισημαίνονται τα εξής:

Το σύνταγμα αντιμετώπιζε τους κατοίκους του νησιού ως μέλη των δύο κοινοτήτων,

ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής, παρέχοντας στου Τουρκοκύπριους αυξημένα

δικαιώματα σε σχέση με την πληθυσμιακής του αναλογία. (πρώτη χώρα στον κόσμο της

οποίας το σύνταγμα αρνιόταν τη διακυβέρνηση στην πλειοψηφία)

Οι κίνδυνοι που πηγάζουν από τις Συνθήκες Συμμαχίας και Εγγυήσεως (δικαίωμα μονομερούς

επέμβασης των τριών εγγυητριών δυνάμεων: Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας).

Θεσμική συγκρότηση του νεοσύστατου κράτους

Πρώτος Ελληνοκύπριος Πρόεδρος: Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄

Πρώτος Τουρκοκύπριος Αντιπρόεδρος: Φαζίλ Κουτσιούκ

Υπουργικό Συμβούλιο: Επτά (7) Ελληνοκύπριοι Τρεις (3) Τουρκοκύπριοι

Σύνθεση πρώτου Κοινοβουλίου: Μετά από τις εκλογές στις 31/07/1960. Τριάντα πέντε (35)

Ελληνοκύπριοι Δεκαπέντε (15) Τουρκοκύπριοι.

Τα πρώτα Διεθνή βήματα της Κύπρου

Η Κύπρος έγινες δεκτή ως το 99ο κράτος – μέλους του ΟΗΕ

Το 1961 έγινες μέλος της Κοινοπολιτείας και του Συμβουλίου της Ευρώπης

Το 1961 εντάχθηκε στο κίνημα των Αδεσμεύτων

Έγινες η πρώτη επίσημη απογραφή του πληθυσμού

Προβλήματα που προέκυπταν

Έντονη ανταγωνιστική προσπάθεια Ελλήνων και Τούρκων να αξιοποιήσουν τα

πλεονεκτήματα και να εξουδετερώσουν τα μειονεκτήματα που ρους πρόσφερε το σύνταγμα

της Ζυρίχης


13

Πλεονεκτήματα περισσότερα για την Τουρκοκυπριακή πλευρά: δικαίωμα

αρνησικυρίας, δικαιώματα αντιπροέδρου, χωριστές πλειοψηφίες στη Βουλή, εκλογή

χωριστών δημοτικών συμβουλίων στις πόλεις κ.α

Στόχοι του νεοσύστατου κράτους

Βασικός άξονας της εσωτερικής πολιτικής ήταν η

οργάνωση ενός ενωμένου ,ανεξάρτητου κράτους

Βασικός άξονας της εξωτερικής πολιτικής που

χαράσσει ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος με

επισκέψεις του σε διάφορες χώρες είναι:

• Ο αδέσμευτος χαρακτήρας της Κύπρου

• Η διατήρηση στενών σχέσεων με τη Δύση

• Η σύναψη φιλικών σχέσεων με τις χώρες της

Ανατολής αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο.

Η Κυπριακή δημοκρατία θα εδραιωθεί σε

Διεθνές επίπεδο

Οι πρώτες αντιδράσεις των δύο Κοινοτήτων

Ελληνοκυπριακή Κοινότητα

Εμμένει στην ιδέα της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι ένα τέτοιο

ενδεχόμενο αφενός αποκλείεται ρητά από τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου και αφετέρου

συγκεντρώνει τις Ελλαδικές και Τουρκικές αντιδράσεις.

Τουρκοκυπριακή Κοινότητα

1. Μεθοδεύει συστηματικά την εφαρμογή όλων των ευνοϊκών για την τουρκοκυπριακή πλευρά

διαιρετικών στοιχείων του Συντάγματος, με αποτέλεσμα να παρατηρείται δυστοκία στη λήψη

αποφάσεων και γενικότερα δυσλειτουργία σε επίπεδο Βουλής και κυβέρνησης του κράτους.

2. Προβαίνει σε μυστικές στρατιωτικές προετοιμασίες. Η μυστική τρομοκρατική οργάνωση ΤΜΤ,

που ελεγχόταν από εξστρεμιστικά στοιχεία της Τουρκοκυπριακής ηγεσίας, προσπαθεί να

φιμώσει, να εξουδετερώσει στην τουρκοκυπριακή πλευρά τις προοδευτικές εκείνες φωνές που

εργάζονταν για την οικοδόμηση κλίματος εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ των δύο

κοινοτήτων.

Διχοτομικές στοχεύσεις των Τούρκων οι οποίοι θεωρούσαν τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου

ως ενδιάμεσο σταθμό για τις μελλοντικές διεκδικήσεις τους.


14

ΤΑ ΔΕΚΑΤΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ

Βασικά προβλήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας

1. Επιμονή τουρκικής πλευράς για ξεχωριστά δημοτικά συμβούλια στις πέντε πόλεις.

2. Άρνηση Τουρκοκυπρίων βουλευτών να ψηφίσουν τους φορολογικούς και άλλους νόμους του

κράτους.

3. Δυσκολίες σε στρατιωτικά θέματα καθώς και στην εφαρμογή της αναλογίας 70%

Ελληνοκύπριοι – 30% Τουρκοκύπριοι σε ό, τι αφορά τις προσλήψεις Δημοσίων Υπαλλήλων.

Τα πιο πάνω προβλήματα καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για την Ελληνοκυπριακή πλευρά να

επιδιώξει τροποποίηση του Συντάγματος, ώστε να καταργηθούν ή να περιοριστούν τα διαιρετικά και

αρνητικά στοιχεία.

Προθέσεις Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ για αντιμετώπιση των προβλημάτων:

Αλλαγή – τροποποίηση του Συντάγματος, η οποία, όμως, θα προέλθει:

α. Μετά από συνομιλίες με την Τουρκοκυπριακή πλευρά

β. Με τη σύμφωνη γνώμη των εγγυητριών δυνάμεων Στάση Εγγυητριών Δυνάμεων στις προθέσεις

του Μακαρίου Γ΄

Στάση εγγυητριών δυνάμεων

Τουρκία: Ήταν αρνητική στις προθέσεις της ελληνοκυπριακής πλευράς για αναθεώρηση του

Συντάγματος.

Μεγάλη Βρετανία: Αν και υπάρχουν διάφορες εκτιμήσεις για τη στάση της Μ. Βρετανίας εντούτοις ο

Ύπατος Αρμοστής στην Κύπρο Άρθουρ Κλαρκ ενθαρρύνει τον Μακάριο να προχωρήσει στην

υποβολή προτάσεων για τροποποίηση ενώ όπως μαρτυρείται είχε και άμεση ανάμειξη στην τελική

διατύπωση των προτάσεων που έμειναν γνωστές ως «δεκατρία σημεία».

Ελλάδα: Αλλαγή κυβέρνησης με ανάδειξη τον Γεώργιο Παπανδρέου ο οποίος υποσχόταν κάθε

βοήθεια στην Κύπρο και παράλληλα συμβούλευε την κυπριακή ηγεσία να αποφύγει οποιαδήποτε

μονομερή ενέργεια.


15

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ 1963

Τουρκικές αντιδράσεις:

→ Απόρριψη των προτάσεων για τροποποίηση του Συντάγματος

→ Διατύπωση απειλών για στρατιωτική επέμβαση σε περίπτωση διατάραξης της ισορροπίας στο

νησί

Όμως οι υπουργοί εξωτερικών της Ελλάδας (Σοφοκλής Βενιζέλος) της Κύπρου (Σπύρος Κυπριανού)

και της Τουρκίας (Φεριντούν Ερκίν) σε συνάντησή τους στο Παρίσι ( 19 Δεκεμβρίου) συμφώνησαν

να επιδιωχθεί διαπραγμάτευση των προτάσεων Μακαρίου ανάμεσα στις ηγεσίες των δύο

κοινοτήτων.

Οι διακοινοτικές ταραχές του 1963» ή «η τουρκοκυπριακή ανταρσία».

Ένα τυχαίο επεισόδιο πυροδότησε την πρώτη σοβαρή ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα στις δύο

κοινότητες, με απρόβλεπτες για το μέλλον συνέπειες, ανατρέποντας την ίδια στιγμή και τις

προσπάθειες για ειρηνική διευθέτηση του προβλήματος όπως αυτές διαφάνηκαν στο Παρίσι.

Συγκεκριμένα ξημερώματα της 21ης Δεκεμβρίου 1963 μια αστυνομική περίπολος

σταμάτησε για έλεγχο αυτοκίνητο Τουρκοκυπρίων.

Ακολούθησε συμπλοκή με αποτέλεσμα το θάνατο δύο Τουρκοκυπρίων και τον τραυματισμό

ενός Ελληνοκυπρίου.

Οι συγκρούσεις αυτές συνεχίστηκαν ως το τέλος του Δεκέμβρη του 1963 και έμειναν γνωστές

στην ιστορία ως «Οι διακοινοτικές ταραχές του 1963» ή ως «η τουρκοκυπριακή

ανταρσία».

Συνέπειες διακοινοτικών ταραχών του 1963

1. Χαράσσεται από τους Άγγλους η γραμμή αντιπαράταξης μεταξύ των θέσεων των Ελλήνων και

των Τούρκων, η οποία ονομάστηκε «πράσινη γραμμή» μέτρο που εξυπηρέτησε σε μεγάλο

βαθμό τα μακροπρόθεσμα τουρκικά σχέδια για τον εδαφικό διαμελισμό του νησιού.

2. Μεταφορά χιλιάδων Τουρκοκυπρίων από τα χωριά τους σε αμιγείς τουρκοκυπριακές περιοχές

δημιουργώντας έξι (6) τουρκοκυπριακούς θύλακες.

3. Έξοδος της ΤΟΥΡΔΥΚ από το στρατόπεδό της και έλεγχος του δρόμου Λευκωσίας – Κερύνειας

μέσω Κιόνελι (δημιουργία προγεφυρώματος για την ενδεχόμενη τουρκική εισβολή και τη

διχοτόμηση).

4. Αποχώρηση από την κυβέρνηση των Τουρκοκυπρίων Υπουργών (3), Αντιπροέδρου,

Βουλευτών (15) και όλων των δημοσίων υπαλλήλων. από τότε οι Τουρκοκύπριοι σε

συμμετέχουν στη διακυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας.


16

5. Σύσταση και Οργάνωση ξεχωριστών διοικητικών οργάνων: Ίδρυση το 1964 της «Γενικής

Επιτροπής» με «εκτελεστική» και «νομοθετική» εξουσία, η οποία το 1967 ονομάστηκε

«Προσωρινή Τουρκοκυπριακή Διοίκηση».

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 1964 – 1967

Το 1964 υπήρξε έτος πολλών σημαντικών εξελίξεων και γεγονότων που σημάδεψαν καθοριστικά την

ιστορική πορεία της Κύπρου.

1. Η Μεγάλη Βρετανία με την ενθάρρυνση του ΝΑΤΟ ανέλαβε μεσολαβητικό ρόλο για

επαναδιαπραγμάτευση του κυπριακού προβλήματος ανάμεσα στις δύο κοινότητες

α) σύγκληση στο Λονδίνο νέας πενταμερούς διάσκεψη με συμμετοχή των τριών εγγυητριών

δυνάμεων τον Ιανουάριο του 1964 απέτυχε

β) αρχές Φεβρουαρίου υποβλήθηκε αγγλοαμερικανικό σχέδιο λύσης απόρριψη από την

κυπριακή κυβέρνηση ως διχοτομικό

συνέχιση διακοινοτικών ταραχών και απειλών της Τουρκίας για στρατιωτική επέμβαση

2. Το κυπριακό πρόβλημα οδηγήθηκε στο Συμβούλιο ασφαλείας του ΟΗΕ

α) Στις 4/03/1964το συμβούλιο Ασφαλείας ενέκρινε ομόφωνα τη ψήφισμα 186 που

αναγνώριζε την κυρίαρχη Δημοκρατία της Κύπρου και τη νόμιμη κυβέρνησή της ( είχε την

ευθύνη για την επαναφορά του νόμου και της τάξης)

β) με το ίδιο ψήφισμα: αποστολή στην Κύπρο ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ και διορισμού

ενός μεσολαβητή για την προώθηση ειρηνευτικής επίλυσης του κυπριακού προβλήματος.

Στις 15/03/1964 έφτασε στην Κύπρο η διεθνής ειρηνευτική δύναμη (UNFICYP)

με στρατεύματα από την Αυστρία, τον Καναδά, της Δανία,

τη Φιλανδία, την Ιρλανδία, τη Σουηδία, τη Βρετανία

3. Στρατιωτική ενίσχυση Κυπριακής Δημοκρατίας για την αντιμετώπιση της διαρκώς

εντεινόμενης τουρκικής απειλής γα στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο ίδρυση εθνικής

Φρουράς με αρχηγό τον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα


17

4. Αποστολή από την ελληνική κυβέρνηση μυστικής μεραρχίας στρατού (8 – 10.000) καθώς και

αριθμό Ελλήνων αξιωματικών. Στόχος: να καταστεί η Κύπρος αμυντικά αυτοδύναμη

έντονες τουρκικές αντιδράσεις

→ οι συνεχείς απειλές της Τουρκίας για επέμβαση

→ το ορατό ενδεχόμενο ελληνοτουρκικού πολέμου

δραστηριοποίηση αμερικανικού παράγοντα: Τον Ιούνιο του 1964 επισκέφτηκε

την Ουάσιγκτον ο Έλληνας πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου όπου

συναντήθηκε με τον Αμερικανό πρόεδρο Λύντον Τζόνσον απόρριψη

αμερικάνικων πιέσεων για απευθείας ελληνοτουρκικές συνομιλίες λόγω του

κινδύνου μιας πιθανής αποτυχίας.

5. Νέες διπλωματικές προσπάθειες για λύση του κυπριακού με την ανάληψη σχετικών

πρωτοβουλιών από την κυβέρνηση των ΗΠΑ ο πρώην υπουργός εξωτερικών της Αμερικής

Ντην Άτσεσον ανέλαβε ρόλο μεσολαβητή και υπέβαλε στα ενδιαφερόμενα μέρη σχέδιο λύσης

του κυπριακού: ένωση Κύπρου και Ελλάδας με παραχώρηση μεγάλης στρατιωτικής βάσης

στην Τουρκία στην περιοχή της Καρπασίας κ.α) απόρριψη ως διχοτομικό

Συγκρούσεις Τηλλυρίας

Πολεμικές συγκρούσεις ξέσπασαν στις αρχές Αυγούστου στην περιοχή της Τηλλυρίας.

7/08/1964: η Εθνική Φρουρά , λόγω των συνεχών προκλήσεων που αντιμετώπιζε,

προσπάθησε να εξουδετερώσει τον ισχυρό θύλακα Μανσούρας – Κόκκινων

Οι συγκρούσεις κράτησαν 4 μέρες στη διάρκεια των οποίων τουρκικά βομβαρδιστικά

αεροπλάνα βομβάρδιζαν θέσεις της Εθνικής φρουράς αλλά και κατοικημένες περιοχές.

(σκοτώθηκαν 53 ελληνοκύπριοι και Ελλαδίτες και τραυματίστηκαν 125)

Τερματίστηκαν με παρέμβαση του συμβουλίου ασφαλείας (9 / 08 /1964 απόφαση για

εκεχειρία)

Προκάλεσαν την έντονη αντίδραση της Σοβιετικής Ένωσης η οποία έκανε έντονο διάβημα

στην τουρκική κυβέρνηση καλώντας την να τερματίσει τις πολεμικές ενέργειες εναντίον της

Δημοκρατίας της Κύπρου.

6. Η σοβιετική ανάμειξη στο κυπριακό ανησύχησε τον αμερικανικό παράγοντα: υποβολή από την

αμερικανική πλευρά προς τις κυβερνήσεις της Ελλάδα και τους Τουρκίας νέο σχέδιο Άτσεσον


18

με κάποιες βελτιωμένες για την ελληνική πλευρά εισηγήσεις απορρίφθηκε και από τις δύο

πλευρές.

7. 26/03/1965:υποβλή της επίσημης έκθεσης του μεσολαβητή του Γκάλο Πλάζα στο Γενικό

γραμματέα του ΟΗΕ Ου Θαντ.

διαπίστωνε το ανεφάρμοστο των συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου

απέκλειε την ιδέα του εδαφικού διαχωρισμού του νησιού

ζητούσε από την ελληνοκυπριακή πλευρά να αυτοπεριορίσει το δικαίωμα του λαού της

Κύπρου για αυτοδιάθεση

πρότεινε τη δημιουργία ενός πλήρως ανεξάρτητου και δημοκρατικού κράτους η οποία

θα πηγάζει από την ελεύθερη απόφαση της κυβέρνησης και του λαού και όχι από την

επιβολή.

Ελληνική πλευρά: έβλεπε θετικά στοιχεία τα οποία ήταν έτοιμη να τα διαπραγματευτεί στα πλαίσια

ενός διακοινοτικού διαλόγου

Τουρκική πλευρά: απέρριψε την έκθεση και κατηγόρησε τον Πλάζα ότι κάνει υπέρβαση των όρων

εντολής και απαίτησε τον τερματισμό των υπηρεσιών του.

ΈΤΣΙ η κρίση στην Κύπρο συνεχίστηκε.

Η ΕΝΩΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΩΣ ΤΟ 1967

Η αποτυχημένη κατάληξη των μεσολαβητικών προσπαθειών και η διάσταση που είχαν πάρει τα

γεγονότα του 1964 οδήγησαν την ελληνική πλευρά σε νέες σκέψεις και αποφάσεις για την παραπέρα

πορεία του κυπριακού προβλήματος.

Το 1965 αναβίωσε η ιδέα της πολιτικής της ένωσης από τις κυβερνήσεις της Ελλάδας και της

Κύπρου. Η κυπριακή βουλή ενέκρινε στις 27/06/1967 ψήφισμα που υποστήριζε τον αγώνα μέχρι

την ένωση

Από το 1965 η κατάσταση στην Ελλάδα επιδεινωνόταν με τα Ιουλιανά μέχρι και την επιβολή της

δικτατορίας των συνταγματαρχών η οποία σηματοδότησε μια νέα περίοδο.

Η κατάσταση στην Κύπρο οξυνόταν καθώς με την άνοδο της χούντας στην εξουσία

ενθαρρύνθηκαν οι αντιμακαριακοί κύκλοι οι οποίοι με το σύνθημα της ένωσης άρχιζαν να

προετοιμάζουν το έδαφος για ανατροπή του Μακαρίου.

Η έκρηξη του αραβοϊσραηλινού πολέμου τον Ιούνιο του 1967 ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τη

στρατηγική σημασία της Τουρκίας δυσχεραίνοντας ταυτόχρονα την υλοποίηση των στόχων της

ελληνικής πλευράς.


19

Η δικτατορική κυβέρνηση της Αθήνας προωθούσε την αμερικανική πρόταση για απευθείας

ελληνοτουρκικό διάλογο.

Στις 9 /08/1967 ο αρχηγός της Χούντας επισκέφθηκε την Κύπρο με σκοπό

α) να διερευνήσει τις προθέσεις του Μακάριου για το ενδεχόμενο της επίτευξης συμφωνίας ανάμεσα

στην Ελλάδα και την Τουρκία για μια διχοτομημένη ένωση.

β) δημιουργία ενωτικής ατμόσφαιρας στην Κύπρο και την Ελλάδα εν όψει των συνομιλιών του

Έβρου πρόθεση χουντικής κυβέρνησης να συμφωνήσει με την Τουρκία ένα σχέδιο λύσης που θα

προέβλεπε την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Οι συνομιλίες που έγιναν στις 9 και 10/09/1967 κατέληξαν σε παταγώδη αποτυχία αφού η

Τουρκία απέρριψε κατηγορηματικά το ενδεχόμενο ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.

Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΦΙΝΟΥ

Έναρξη γεγονότων (14 Νοεμβρίου 1967): Η Εθνική Φρουρά και η Αστυνομία εξαπέλυσαν

συνδυασμένη επίθεση εναντίον θέσεων Τουρκοκυπρίων στην Κοφίνου, χωριό της επαρχίας

Λάρνακας.

Να παρεμποδιστεί η δημιουργία τουρκικού θύλακα – καντονίου στην περιοχή Κοφίνου –

Αγ. Θεοδώρου. Ήδη οι Τούρκοι είχαν οργανωθεί και δημιουργούσαν διάφορα

προβλήματα στη βασική συγκοινωνιακή αρτηρία Λευκωσία – Λεμεσού.

Αντιδράσεις

Τουρκία

Απειλεί με στρατιωτική

Δικτάτορες

Πανικοβάλλονται και

ανακαλούν το Γ. Γρίβα από την

αρχιστρατηγία με το

αιτιολογικό της κατάχρησης

εξουσίας και υπέρβασης

οδηγιών

ΟΗΕ – Διεθνής Κοινότητα

Εκφράζουν τη δυσφορία τους

επέμβαση

Στόχος


20

Εκτόνωση κρίσης

Η κρίση αποσοβήθηκε με την παρέμβαση του συμμαχικού και ιδιαίτερα του αμερικάνικου παράγοντα

και του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ.

Πρόταση (φόρμουλα) Σάυρους Βανς

Ετοιμάστηκε από τον αμερικανό απεσταλμένο Σάυρους Βανς σε μια προσπάθεια αποκλιμάκωσης της

κρίσης, που προκλήθηκε από τα γεγονότα της Κοφίνου και την τουρκική προκλητικότητα που

ακολούθησε.

Η πρόταση αυτή προνοούσε:

1. Αποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων από την Κύπρο

2. Ακύρωση των σχεδίων της Τουρκίας για απόβαση στην Κύπρο

3. Διάλυση της Εθνικής Φρουράς

4. Διεύρυνση του ειρηνευτικού ρόλου της UNFICYP, για εποπτεία του αφοπλισμού όλων των

δυνάμεων που συγκροτήθηκαν μετά το 1963 και κατοχύρωση της εσωτερικής ασφάλειας.

Οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας αποδέχτηκαν την πιο πάνω πρόταση, ενώ η Κυπριακή

κυβέρνηση την απέρριψε λόγω των δύο τελευταίων προνοιών της.


21

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1968 – 1974

Από το 1968 σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις που θα επηρέαζαν σε μεγάλο βαθμό την πορεία του

κυπριακού προβλήματος.

Α] Από τον Ιανουάριο του 1968 ο πρόεδρος Μακάριος και η ελληνική πλευρά υιοθέτησαν τη γραμμή

του εφικτού επίσημη και οριστική εγκατάλειψη της πολιτικής της ένωσης και εμμονή στην

ανεξαρτησία, που η Ζυρίχη είχα εγκαθιδρύσει στην Κύπρο από το 1960.

Β] Προεδρικές εκλογές 25 Φεβρουαρίου 1968: εγκαθιδρύθηκε πανηγυρικά η γραμμή του εφικτού και

από την πλειοψηφία του κυπριακού ελληνισμού ο οποίος επανεξέλεξε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο με

ποσοστό 95,45%

Γ] Έναρξη ενδοκυπριακών διαπραγματεύσεων (24 Ιουνίου 1968) που υλοποιούσε τη σχετική

απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας ύστερα από την κρίση στην Κοφίνου.

Ο διακοινοτικός διάλογος γινόταν ανάμεσα στον πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής, Γλαύκο Κληρίδη,

και στον Τουρκοκύπριο ηγέτη, Ραούφ Ντενκτάς.

Βάσεις των συνομιλιών:

Συμφωνήθηκε και από τις δύο πλευρές οι συνομιλητές να διερευνήσουν τις διάφορες

πιθανότητες για τη λύση του συνταγματικού προβλήματος πάνω στη βάση ενός ανεξάρτητου,

ακέραιου και κυρίαρχου κράτους

Οι προτάσεις που είχε καταθέσει ο πρόεδρος Μακάριος στο Γ.Γ του ΟΗΕ, Ου Θαντ οι οποίες

στηρίζονταν στις εξής αρχές:

1. Αρχή του ενιαίου κράτους

2. Αρχή της προστασίας της μειονότητας

3. Αρχή παροχής εγγυήσεων για την τήρηση των προνοιών του νέου συντάγματος

Οι ενδοκυπριακές διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν μέχρι το 1974 και είχε σημειωθεί σημαντική

πρόοδος χωρίς όμως να οδηγήσουν το κυπριακό στη λύση του.


22

Πολιτική και οικονομική ανάπτυξη

Πολιτικός Τομέας

Το πολιτικό σκηνικό στην Κύπρο αρχίζει να διαφοροποιείται με την ίδρυση και τη λειτουργία νέων

πολιτικών κομμάτων. Εκτός από το ΑΚΕΛ ποτ λειτουργούσε από το 1941 ιδρύονται:

Δημοκρατικό Εθνικό Κόμμα (Τάκης Ευδόκας – ανθυποψήφιος του Μακάριου στις προεδρικές

εκλογές του 1968)

Ενιαίο Κόμμα (Γλαύκος Κληρίδης)

Ενιαία Δημοκρατική Ένωση Κέντρου (ΕΔΕΚ – μετονομάστηκε σε Σοσιαλιστικό Κόμμα ΕΔΕΚ)

(Βάσος Λυσσαρίδης)

Προοδευτική Παράταξη (Οδ. Ιωαννίδης)

Προοδευτικό Κόμμα (Νικόλαος Σαμψών – μετέπειτα πρόεδρος της πραξικοπηματικής

κυβέρνησης της 15ης Ιουλίου 1974)

Ωστόσο η πολιτική ζωή της Κύπρου δε μεταβλήθηκε ουσιαστικά καθώς σχεδόν όλες οι

δραστηριότητες του τόπου κατευθύνονταν από το Μακάριο.

Οικονομικός Τομέας

Παρατηρείται ανάπτυξη της οικονομίας σε όλους τους εξαιτίας της εργατικότητας του κυπριακού

λαού και της καλής διοικητικής οργάνωσης. Υλοποιούνται σημαντικά έργα ανάπτυξης και

υποδομής.

Το εθνικό μέτωπο

Το Εθνικό μέτωπο ήταν παράνομη, μυστική Οργάνωση που εμφανίστηκε το Μάρτιο του 1969

προκαλώντας ρήγματα, με τη δράση του, στο εσωτερικό της ελληνοκυπριακής πλευράς.

Προβάλλοντας ως πρόσχημα την ενωτική συνθηματολογία προέβαινε σε εγκληματικές πράξεις

(δολοφονικές απόπειρες κατά κυβερνητικών στελεχών, απαγωγές, δολιοφθορές κ.ά.).

Αυτοδιαλύθηκε το Μάιο του 1970. Τα ηγετικά του στελέχη συνελήφθηκαν και καταδικάστηκαν. Τα

συνωμοτικά σχέδια εναντίον της Κύπρου συνεχίστηκαν με τις αλλεπάλληλες δολοφονικές απόπειρες

εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, τη δολοφονία του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη και την

αποκάλυψη του πραξικοπηματικού σχεδίου επιβολής στρατιωτικού καθεστώτος στην Κύπρο.


23

Η ΕΟΚΑ Β’

Ο Γεώργιος Γρίβας επέστρεψε μυστικά στην Κύπρο και ίδρυσε τη μυστική και παράνομη οργάνωση

ΕΟΚΑ Β΄ με στόχο τη συνέχιση του ενωτικού αγώνα μέχρι τέλους.

Ρήξη με Μακάριο: Πριν την έλευση του Γρίβα, είχαν βουλευτικές εκλογές κατά τις οποίες το ενιαίο

κόμμα εξασφάλισε την πλειοψηφία των εδρών ενώ το ΑΚΕΛ βγήκε ενισχυμένο. Η άνοδος αυτή του

ΑΚΕΛ προκάλεσε την αντίδραση του Γρίβα ο οποίος κατηγόρησε τον Μακάριο ότι συνεργάζεται με

τους κομουνιστές

Σχέση με την Ελλάδα: Οι σχέσεις των κυβερνήσεων της Ελλάδας και της Κύπρου βρίσκονταν σε

διαρκή όξυνση

→ Η χούντα αμφισβητούσε με κάθε τρόπο το δικαίωμα του Κύπριου προέδρου να έχει

πρωτοβουλίες ή τον τελευταίο λόγο σε σχέση με τα σχέδια λύσης του κυπριακού προβλήματος

→ Συνομολόγησε στη Λισσαβώνα (Ιούνιος 1971) μυστική συμφωνία με την Τουρκία για τον

τρόπο επίλυσης του κυπριακού

→ Κατηγορούσε το Μακάριο ότι υπονόμευε με τη στάση του τις ενδοκυπριακές συνομιλίες

→ Απείλησε την κυβέρνηση της Κύπρου ότι θα λάβει εναντίον της πικρά μέτρα αν δε

συμμορφωθεί με τις απόψεις και τις αποφάσεις της αναφορικά με τη διαδικασία και τον

τρόπο επίλυσης του κυπριακού προβλήματος

Δράση της ΕΟΚΑ Β’: Διενέργεια τρομοκρατικών επιθέσεων όπως ανατινάξεις αστυνομικών σταθμών,

κλοπές όπλων από την Εθνική Φρουρά, δολοφονίες πολιτών κ.ά. με απώτερο στόχο την παράλυση

του κράτους και τον εξαναγκασμό του Μακαρίου σε παραίτηση.

Η Κυπριακή Βουλή τον Ιανουάριο του 1974 με ψήφισμά της καταδικάζει τη βία και καλεί το Γ.

Γρίβα να διαλύσει την παράνομη Οργάνωσή του και να παραδώσει τον οπλισμό.

Παράλληλα ιδρύεται ειδικό αστυνομικό σώμα, το εφεδρικό, το οποίο επιτυγχάνει να

εξαρθρώσει την παράνομη αυτή Οργάνωση και να συλλάβει τα περισσότερα στελέχη της.

Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος καταδίκασε τη δράση της ΕΟΚΑ Β’ αλλά ο Δημήτρης

Ιωαννίδης ο οποίος επικράτησε μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου διαμήνυσε τη

συμπαράστασή του στο Γρίβα.

Τον Ιανουάριο του 1974 ανακοινώθηκε ο θάνατος του Γρίβα και η Βουλή με ψήφισμά της τον

ανακήρυξε «άξιο της πατρίδας» και σε μια προσπάθεια εκτόνωσης της κατάσταση

παραχώρησε αμνηστία στα φυλακισμένα στελέχη.


24

Όμως η δράση της συνεχίστηκε ακόμα και μετά το θάνατο του αρχηγού της Γ. Γρίβα (Ιανουάριος

1974). Πολλά μάλιστα στελέχη και μέλη της είχαν ενεργό συμμετοχή στο πραξικόπημα της 15ης

Ιουλίου του 1974, παρόλο που δε φαίνεται να συμμετείχαν στο σχεδιασμό του.

«Εκκλησιαστικό πραξικόπημα»

Οι Μητροπολίτες Πάφου Γενάδιος, Κιτίου Άνθιμος και Κυρηνείας Κυπριανός, απαίτησαν την

παραίτηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, θεωρώντας ασυμβίβαστο το προεδρικό αξίωμα με το

ιεραρχικό του σχήμα. Η προσπάθειά τους αυτή εντασσόταν στους ευρύτερους σχεδιασμούς της

Χούντας των Αθηνών για παραμερισμό του Μακαρίου. Οι τρεις προχώρησαν μάλιστα στην καθαίρεση

του Μακαρίου από το αρχιεπισκοπικό αξίωμα. Τον Ιούλιο του 1973 συνεκλήθη από το Μακάριο

«Μείζων και Υπερτελής Σύνοδος», η οποία αποφάσισε την καθαίρεση των τριών Μητροπολιτών.

Το πραξικόπημα

Σχέσεις Ελλάδας – Κύπρου

Στις 3 Ιουλίου του 1974 ο Μακάριος έστειλε επιστολή στον έλληνα πρόεδρο, στρατηγό

Φαίδωνα Γκιγκίζη, με την οποία κατηγορούσε τη στρατιωτική κυβέρνηση των Αθηνών ότι

συνωμοτούσε για τη δολοφονία του και την ανατροπή της κυβέρνησής του

Στις 15 Ιουλίου του 1974 ημέρα Δευτέρα στις 8:20 π.μ: Τα τανκς της εθνικής φρουράς και της

ΕΛΔΥΚ βγήκαν από τα στρατόπεδά τους και άρχισαν να χτυπούν το προεδρικό μέγαρο

Ο πρόεδρος Μακάριος κατάφερε να διαφύγει και να μεταβεί στην Πάφο και με διάγγελμά του

προς τον κυπριακό λαό τον πληροφορούσε ότι βρισκόταν στη ζωή. Ταυτόχρονα απηύθυνε

έκκληση στις μεγάλες δυνάμεις και στις φίλες χώρες της Κύπρου για βοήθεια και

συμπαράσταση

Η έλλειψη οργανωμένου σχεδίου + ο αιφνιδιαστικός τρόπος με τον οποίο εκδηλώθηκε = τελική

επικράτηση των πραξικοπηματιών παρά την ισχυρή αντίσταση που προβλήθηκε.

Πραξικοπηματίες: όργιο βίας και τρομοκρατίας, Πολλοί νεκροί και τραυματίες, πολλοί υποστηριχτές

του Μακάριου συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν.


25

Χούντα: Τοποθέτησε στη θέση του προέδρου της πραξικοπηματικής κυβέρνησης τον Ελληνοκύπριο

δημοσιογράφο και αγωνιστή της ΕΟΚΑ, Νικόλαο Σαμψών

παρέμεινε στην εξουσία για 8 μόνο ημέρες

δεν είχε ενεργό ρόλο στην προετοιμασία ή τη διενέργεια του

πραξικοπήματος

με διάγγελμά του στον κυπριακό λαό προσπάθησε να

δικαιολογήσει το πραξικόπημα και να διασκεδάσει τις διεθνείς

αντιδράσεις

προσπάθησε να κατευνάσει τον τουρκικό παράγοντα ο οποίος

αντιμετώπισε το πραξικόπημα ως ευκαιρία υλοποίησης των

επεκτατικών του σχεδίων επικαλούμενος το άρθρο 3 της Συνθήκης

Εγγυήσεως

Διεθνείς αντιδράσεις: Τα περισσότερα κράτη καταδίκασαν την πραξικοπηματική ενέργεια της

χούντας και δήλωσαν ότι εξακολουθούν να αναγνωρίζουν τον πρόσεδρο Μακάριο ως το νόμιμο

πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας .

Στόχοι Πραξικοπήματος

1. Πρωταρχικός στόχος του η εξόντωση του Μακάριου που αποτελούσε εμπόδιο στα σχέδια της

χούντας για την Κύπρο

2. Διχοτόμηση και διπλή ένωση

Με το πραξικόπημα δίνεται το πρόσχημα στην Τουρκία, που επί χρόνια ανέμενε, να εισβάλει στο νησί

στις 20 Ιουλίου του 1974.


26

Η τουρκική εισβολή άρχισε τα ξημερώματα του Σαββάτου 20 / 07/1974.

Ο πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ που έμεινε γνωστός ως πρωθυπουργός της εισβολής αφού

απέτυχε να πείσει την τρίτη εγγυήτρια δύναμη ( Μεγάλη Βρετανία) για μια ενδεχόμενη

αγγλοτουρκική επέμβαση στην Κύπρου, έδωσε το πράσινο φως για την τουρκική εισβολή

επικαλούμενος τις πρόνοιες της Συνθήκης εγγυήσεως και το επιχείρημα της προστασίας των

Τουρκοκυπρίων.

ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ

Α’ ΦΑΣΗ

20 – 22 Ιουλίου 1974

Κατάληψη Κερύνειας και δημιουργία

προγεφυρώματος προς της

Λευκωσία μέσω Κιονέλι

Β΄ΦΑΣΗ

14 – 16 Αυγούστου 1974

Κατάληψη Αμμοχώστου, Καρπασίας,

Μόρφου και πολλών χωριών που

βρίσκονται στη βόρεια περιοχή του

νησιού παρά την εκεχειρία που είχε

συμφωνηθεί μεταξύ των δύο πλευρών

από τις 22 Ιουλίου

Διπλωματικές εξελίξεις στο μεσοδιάστημα Α΄ και Β΄ Φάσης

Έκδοση του ψηφίσματος 353 (20 Ιουλίου 1974) από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για

κατάπαυση του πυρός.

Κήρυξη εκεχειρίας στις 22 Ιουλίου 1974.

Κατάρρευση της Χούντας στις 22 Ιουλίου 1974 υπό το βάρος του εγκλήματος και της

προδοσίας της Κύπρου.

Κατάρρευση κυβέρνησης Σαμψών και ανάληψη της προεδρίας από το Γλαύκο Κληρίδη.

Σύγκληση της διάσκεψης της Γενεύης (25-30 Ιουλίου) με τη συμμετοχή των Υπουργών

Εξωτερικών των εγγυητριών δυνάμεων. Στόχος η διευθέτηση του κυπριακού προβλήματος

στη βάση του Συντάγματος του 1960 και του ψηφίσματος 353, που ενέκρινε το Συμβούλιο

Ασφαλείας στις 20 Ιουλίου 1974.

Επανασύγκληση της διάσκεψης της Γενεύης (8 Αυγούστου 1974) με συμμετοχή

Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων εκπροσώπων, η οποία οδηγήθηκε τελικά σε ναυάγιο.


27

Αποτελέσματα της τουρκικής εισβολής

Κατάληψη του 36,4% του κυπριακού εδάφους από τα τουρκικά στρατεύματα.

Χιλιάδες νεκροί, αιχμάλωτοι, εγκλωβισμένοι και εκατοντάδες αγνοούμενοι.

Σε διακόσιες περίπου χιλιάδες υπολογίζονται οι εκτοπισμένοι που αναγκάστηκαν να

εγκαταλείψουν τις εστίες τους.

Σοβαρότατα πλήγματα στην οικονομία του τόπου.

Εποικισμός των κατεχομένων με στόχο την αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα του

νησιού.

Η Τουρκία ελέγχει στρατιωτικά, οικονομικά και διοικητικά τα κατεχόμενα.

Προσπάθειες για εξεύρεση λύσης του κυπριακού προβλήματος (Συμφωνίες Κορυφής)

Ο Μακάριος συνέχισε να βρίσκεται στο πηδάλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας για άλλα τρία χρόνια ως

το θάνατό του (3 Αυγούστου 1977).

Υπογραφή Συμφωνίας Μακαρίου – Ντενκτάς (1977): Περιλάμβανε βασικές κατευθυντήριες γραμμές

για επίλυσης του κυπριακού μέσω διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του Γεν. Γραμματέα του ΟΗΕ.

Υπογραφή συμφωνίας Κυπριανού – Ντενκτάς (1979) :Ύστερα από διαπραγματεύσεις υπό την

αιγίδα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, η οποία επαναβεβαίωσε και συμπλήρωσε τις βασικές

κατευθυντήριες Γραμμές που συμφωνήθηκαν από τον Μακάριο και τον Ντενκτάς.

Η ανακήρυξη του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους (1983) :Σημαντικό γεγονός με καθοριστική

σημασία στην εξέλιξη του κυπριακού προβλήματος. Η μονομερής αυτή ενέργεια καταδικάστηκε από

τον ΟΗΕ ως αποσχιστική και παράνομη.

Οι προσπάθειες της Κυπριακής Δημοκρατίας για λύση του προβλήματος συνεχίζονται αδιάλειπτα

μέχρι σήμερα.

ιστορια της κυπρου - ;ύλη παγκύπριων εξετάσεων

Education

Transcript of ιστορια της κυπρου - ;ύλη παγκύπριων εξετάσεων