Οι Λαοί της Θάλασσας

«Οι Λαοί της Θάλασσας έκαναν συμμαχία και συνωμοτούν. Έχουν σκοπό να βάλουν στο χέρι όλα τα εδάφη της γης. Κανείς δεν μπορεί να τους αντιμετωπίσει. Των Χετταίων καταστράφηκαν ταυτόχρονα η Καντί (Κιλικία), η Καρχεμίς, η Αρζάβα και η Αλασγία. Το στρατόπεδό τους είναι κάπου στο Αμουρρού. Επιτίθενται και καταστρέφουν τα μέρη σαν να μην είχαν ποτέ υπάρξει. Ήρθαν, έβαλαν φωτιά και είπαν: "Εμπρός για την Αίγυπτο". Σύμμαχοί τους ήταν οι Πελεσέτ, οι Τζεκέρ, οι Σεκελές, οι Ντενυέν και οι Βεσές» Ραμσής Γ.

ΟΙ ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΟΙ ΛΑΟΙ…Ταξιδεύοντας στον χώρο και τον χρόνο, στην ιστορία αλλά και μύθο που παραμένει αθάνατος γεννημένος μέσα από τα στόματα ανθρώπων που ήταν καθισμένοι γύρω από μεγάλες φωτιές και έλεγαν ιστορίες για θεούς και τέρατα, πολεμιστές με απέραντη δύναμη και θάρρος, για ανθρώπους λοιπόν που έζησαν πολύ πιο μπροστά από εμάς, για αυτό το ταξίδι θα πρέπει να πάμε πίσω στο εκρηκτικό φινάλε του 17ου π.Χ. και να συναντήσουμε αχανείς έκτασης Γής, ατελείωτα δάση και μακρινά ταξίδια σε θάλασσες πέρα από τον χρόνο.. Πειρατές αλλά και Μυκηναίους, Αιγύπτιους Φαραώ ταριχευμένους να βαδίζουν αιώνια στο μονοπάτι του άλλου κόσμου..

Από επιστημονική πλευρά..Με τον όρο Λαοί της Θάλασσας χαρακτηρίζουν οι σύγχρονοι ιστορικοί διάφορους αλλά και συγκεκριμένους λαούς της εποχής του Νέου βασιλείου της Αρχαίας Αιγύπτου. Τους λαούς αυτούς οι Αιγύπτιοι τους ονόμαζαν «Ξένους» καθώς δεν τους ήταν οικείοι. Στις αρχές του 12ου αιώνα π.Χ. οι επονομαζόμενοι Λαοί της Θάλασσας είχαν γίνει σοβαρή πολεμική απειλή για την Αίγυπτο, και οι μαζικές εισβολές τους κατέστρεψαν την αυτοκρατορία των Χετταίων και άλλα κράτη της Μέσης Ανατολής. Πιθανώς πρόκειται για τους ίδιους πολεμιστές που είχαν επιτεθεί και στην Ουγκαρίτ το 1192 π.Χ. χωρίς αυτό να έχει εξακριβωθεί.

Κατά τέλος της Εποχής του Χαλκού, άρχισαν σημαντικές μεταβολές στο ναυτιλιακό εμπόριο της Μεσογείου . Οι Χετταίοι γύρω στο 1210 αντιμετώπιζαν κάποιες δυσκολίες λόγω πτώσης της οικονομίας τους και ζήτησαν τη βοήθεια των Αιγυπτίων, για να τους προμηθεύσουν με σιτηρά και άλλες ύλες.

Δυστυχώς όμως δεν κατάφεραν να βελτιώσουν την κατάσταση τους και έτσι λίγα χρόνια μετά οι Χετταίοι αναγκάστηκαν να βρουν καινούργια εδάφη προς κατοίκηση. Τα αρχαιολογικά ευρήματα και αρχαία κείμενα δείχνουν συνολικά ότι το εμπόριο την εποχή αυτή είχε αρχίσει να παραλύει σε μεγάλο βαθμό , κάνοντας ζημιά στους τότε πολιτισμούς μέχρι και στο Αιγαίο.

Επίσης άρχισαν να γίνονται μαζικές μετακινήσεις λαών από τη δύση για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Ανάγλυφα της νεκρόπολης Μέντινετ Χάμπου, που βρέθηκαν κοντά στις Θήβες της Αιγύπτου, δείχνουν πολλά καραβάνια από οικογένειες φορτωμένες με όλα τα υπάρχοντά τους και με άμαξες από ζώα να εγκαταλείπουν τα εδάφη τους. Οι μετανάστες λαοί αυτοί είχαν για αρχικό προορισμό τους τις μικρασιατικές περιοχές του Χάττι και της Κιζζουβάτνας, και αργότερα την περιοχή του Λεβάντε και την Κύπρο.

Την περίοδο της παρακμής και κρίσης αυτής σχηματίστηκε μια συμμαχία μεταξύ ναυτικών δυνάμεων και κατοίκων της ξηράς όπου απειλούνταν από αφανισμό λόγω παρακμής και άρχισαν καταστροφικές επιθέσεις σε εύπορες παραλιακές κατοικημένες περιοχές στην ανατολική Μεσόγειο.

Οι τελευταίες επιστολές από την Ουγκαρίτ αναφέρουν αιματηρές, χωρίς έλεος και σεβασμό στα ήθη και παραδόσεις της εποχής μάχες με πολλές απώλειες των Χετταίων αρχόντων στις περιοχές της Παμφυλίας, Λυκαονίας, Πισιδίας και της Λυκίας. Την ίδια εποχή γραπτά κείμενα από την Αλασγία αναφέρουν επιδρομές άγνωστης ταυτότητας λαών στην Κύπρο, την οποία όμως εγκατέλειψαν προς άγνωστη κατεύθυνση. Οι Χετταίοι ζήτησαν την βοήθεια του πολεμικού ναυτικού της Ουγκαρίτ για να μπορέσουν να προστατεύσουν τα νότια παράλια της Μικράς Ασίας. Επίσης στρατεύματα της Ουγκαρίτ μετακινήθηκαν στα κεντρικά εδάφη των Χετταίων για να συνδράμουν στην άμυνα . Με αποτέλεσμα όμως να αφήσουν την Ουγκαρίτ ανυπεράσπιστη με συνέπεια να δεχτούν την καταστροφική επίθεση των Λαών της Θάλασσας χωρίς να μπορούν να προβάλουν ισχυρή αντίσταση.

Προσπάθεια προσδιορισμού προέλευσης..

Η ερμηνεία της προέλευσης των Λαών της Θάλασσας είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα και περίπλοκα ζητήματα της σύγχρονης αρχαιολογικής έρευνας, καθώς δεν έχουμε γραπτά κείμενα που να αναφέρουν την προέλευση τους, παρά μόνον κάποιες επιστολές-κείμενα από πόλεις που δέχτηκαν επίθεση από αυτούς τους λαούς και κάνουν λόγο αποκλειστικά για τις δράσεις τους.. Πολλά έχουν ειπωθεί, κάποιοι αποδίδουν την καταγωγή τους όχι από κάποια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή αλλά από διάφορες περιοχές θεωρώντας πως ήταν ένα είδος συνασπισμού-συμμαχίας. Άλλοι πάλι κάνουν αναφορά στους βόρειους λαούς της Νορμανδίας και της Νορβηγίας τους επονομαζόμενους Βίκινγκ. Ενώ τέλος δεν είναι και λίγοι αυτοί που θεωρούν τον-τους λαούς αυτούς ως τους πολίτες της Χαμένης Ατλαντίδος.. Οι θεωρίες (αλλά και η παραφιλολογία) δεν σταματάνε εδώ στο συγκεκριμένο ζήτημα.

Σίγουρα είναι «ενδιαφέρουσες» όλες αυτές οι θεωρίες άλλωστε ποιος δεν θα ήθελε να πιστεύει πως ο λαός της Ατλαντίδος υπήρξε στην Ελλάδα και να ξεφύγει από την πεζή άθλια πραγματικότητα… Δυστυχώς όμως η αλήθεια είναι πεζή και όχι τόσο « ενδιαφέρουσα».

Πολλοί ιστορικοί , γλωσσολόγοι μελετητές και αρχαιολόγοι υπέθεσαν αρχικά ότι οι Λαοί της Θάλασσας ήταν κάποια Ινδοευρωπαϊκά Ιλλυρικά φύλλα (από την Αρχαία Ελληνική Ιλλυρία ή Ἰλλυρίς, λατινικά: Illyria, κατά την κλασσική αρχαιότητα, ήταν περιοχή στο δυτικό μέρος της σημερινής βαλκανικής χερσονήσου, η οποία κατοικούνταν από τις φυλές των Ιλλυριών, οι οποίοι μιλούσαν τις Ιλλυρικές διαλέκτους) που με την κάθοδό τους επέφεραν το τέλος του Μυκηναϊκού πολιτισμού στην Πύλο και στις Μυκήνες.

Ινδοευρωπαϊκή Προέλευση

Πειρατές και Μυκηναίοι Άλλοι είπαν, ότι οι Λαοί της Θάλασσας ήταν απλά πειρατές. Μερικοί επιστήμονες όπως π.χ. ο Έμπερχαρντ Τσάγκερ υπέθεσαν ότι οι πολεμιστές αυτοί ήταν Μυκηναίοι .

Ο πόλεμος της ΤροίαςΜια άλλη θεωρία λέει ότι μετά από τον Τρωικό πόλεμο, ο Μενέλαος έχασε τον δρόμο του και πέρασε από την Αίγυπτο. Ακόμα και ο μύθος του Μόψου, που πήγε στην Αφρική, λένε ότι μπορεί να είναι μια μια ένδειξη ανάμειξης στον πόλεμο αυτό. Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, ο Τρωικός Πόλεμος υπήρξε ‘δίκαιος’, αμυντικός πόλεμος από την πλευρά των Ελλήνων, και δεν είχε ως στόχο την κατάκτηση και καταστροφή της πόλης που έλεγχε το πέρασμα προς τον Εύξεινο Πόντο. Στην “Ανατολική υπόθεσή ότι δηλαδή η Μικρασία και δε η Τροία δίνει το κλειδί για να κατανοήσουμε την εποχή, ο Eberhard Zangger προκάλεσε αίσθηση, αλλά και αντιδράσεις, όταν ταύτισε την Τροία με την Ατλαντίδα. Η άποψή του είναι πως ο Πλάτων χρησιμοποίησε μια αιγυπτιακή εκδοχή τής ιστορίας σχετικά με την Τροία όταν έκανε την περίφημη αναφορά του στην Ατλαντίδα. Για να στηρίξει το επιχείρημά του αυτό, συνέκρινε τον μυκηναϊκό πολιτισμό με την αφήγηση του Πλάτωνα σχετικά με την αναμέτρηση των πολιτισμών Ελλάδας και Ατλαντίδας, και παραλλήλισε τις αναμνήσεις τού Τρωικού Πολέμου κι εκείνου που υποτίθεται πως διεξήχθη μεταξύ Ελλήνων και Ατλάντων.

Σε παλαιούς γαρ καιρούς οι Έλληνες…

Ακόμα και ο Όμηρος κάνει αναφορά σε μια επίθεση των Αχαιών στο δέλτα του Νείλου. Επίσης παίρνοντας υπόψη τούς συνεχείς τσακωμούς ανάμεσα στις μεγάλες μυκηναϊκές βασιλικές οικογένειες, η υπόθεση πως ίσως να αυτοκαταστράφηκαν ολοκληρωτικά είναι πιθανή έχει διατυπωθεί από παλιά και υπέρ της φαίνεται να συνηγορεί ο ιστορικός Θουκυδίδης:«Σε παλαιούς γαρ καιρούς οι Έλληνες και οι βάρβαροι των ακτών και των νησιών… υπέκυπταν στον πειρασμό να στραφούν στην πειρατεία, υπό την καθοδήγηση των πιο ισχυρών ανδρών τους… Εξαπέλυαν επιδρομές σε πόλεις απροστάτευτες από τείχη… και τις λεηλατούσαν… αφού τέτοιου είδους κατορθώματα δεν θεωρούνταν τότε ατιμωτικά, αλλά αντίθετα μπορούσαν να χαρίσουν και κάποια δόξα.»

Το ζήτημα παραμένει….Κλείνοντας, διαπιστώνουμε πως αυτή η οικονομική κρίση που ξέσπασε θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολεμικές συγκρούσεις μεγάλου μεγέθους όπως, περιγράφονται στην Ιλιάδα και τις οποίες βλέπουμε από τις συνεχείς εκστρατείες των Χετταίων προς τα δυτικά. Στη συνέχεια αυτός ο πόλεμος καθώς μπορεί να επεκτάθηκε και οι Χετταίοι δεν κατάφεραν να αναχαιτίσουν τους αντιπάλους τους.. Μια ήττα των Χετταίων θα μπορούσε εύκολα να προκαλέσει αναταραχές, όπως και πιθανόν έγινε. Με τους Χετταίους νικημένους, χωρίς δύναμη μπορούμε να φανταστούμε την αταξία που ακολούθησε και πόσο εύκολα ήταν για ένοπλες ομάδες να λεηλατήσουν και να κατακτήσουν τεράστιες εκτάσεις γης.

Τέλος, θεωρώ ,χωρίς να απορρίπτω καμιά από τις άλλες θεωρίες, πως οι Λαοί της θάλασσας ήταν ένα είδος συμμαχίας της εποχής ανάμεσα στους λαούς που κινδύνευαν να εξαφανιστούν και όχι κάποιο φύλο με συγκεκριμένη καταγωγή και προέλευση. Σίγουρα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην κάμψη της εποχής του Χαλκού και αποτέλεσε την εναρκτήρια οδό προς την μεσόγειο του Κλασσικού πνεύματος..

Βιβλιογραφία:

• http://perialos.blogspot.gr• http://el.wikipedia.org • John Chadwick «Ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός»

Ευχαριστώ για την προσοχή σας. Ραφαήλ Μπελενιώτης Α4