ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ (24 ΙΟΥΝΙΟΥ)

Ι. Βασικά στοιχεία

• Θεωρείται κορυφαίο έθιμο της θρακιώτικης παράδοσης, που έχει διαδοθεί σε όλη την ελληνική επικράτεια με κατά τόπους παραλλαγές.

• Το περίεργο όνομα του εθίμου προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ‘κλήδων’ που σημαίνει:

• Μαντικός ψίθυρος

• Οιωνός - σημάδι

• Προφητική φωνή

ΙΙ. Ιστορία του εθίμου

• Πρόκειται για αρχαίο παγανιστικό έθιμο, διότι για τους αρχαίους το άλμα πάνω από τις φλόγες ήταν καθαρτήριο, είχε εξαγνιστικό χαρακτήρα και συμβόλιζε τη μετάβαση στη νέα περίοδο ζωής.

• Μετέπειτα συνδέθηκε με την χριστιανική θρησκεία και συγκεκριμένα με τον Άγιο Ιωάννη του Βαπτιστή, διότι εκείνος προφήτευσε τη Γέννηση του Χριστού.

ΙΙΙ. Περιγραφή του εθίμου 1η ΦΑΣΗ: Αμίλητο νερό

• Είναι ένα έθιμο που αφορά τις ανύπαντρες κοπέλες.

• Το βράδυ της παραμονής της 24ης Ιουνίου, ανύπαντρες κοπέλες συγκεντρώνονται σε ένα σπίτι και αναθέτουν συνήθως σε μια κοπέλα με το όνομα Μαρία, της οποίας οι γονείς πρέπει να είναι στη ζωή, να φέρει από το πηγάδι το «αμίλητο» νερό.

• Το νερό ονομάζεται αμίλητο, επειδή η Μαρία πρέπει να διανύσει τη διαδρομή από το πηγάδι στο σπίτι χωρίς να μιλήσει.

2η ΦΑΣΗ: Κλείδωμα• Στη συνέχεια, η κοπέλα βάζει το νερό σε ένα πήλινο δοχείο και οι

παρευρισκόμενες ρίχνουν στο εσωτερικό του ένα προσωπικό τους αντικείμενο το λεγόμενο «ριζικάρι».

• Το δοχείο σκεπάζεται με ένα κόκκινο πανί και με αυτόν τον τρόπο «κλειδώνεται» με τα εξής λόγια: «Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ’ Αγιαννιού τη χάρη και όποια έχει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει».

• Μετά, το δοχείο μεταφέρεται σε ανοιχτό χώρο, όπου και παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων για να «ξαστριστεί», όπως λέει η παράδοση.

• Το βράδυ αυτό, σύμφωνα με το έθιμο, οι κοπέλες θα δουν το μελλοντικό τους σύζυγο στο όνειρό τους.

3η ΦΑΣΗ: Φωτιές

• Παράλληλα, το ίδιο βράδυ στις γειτονιές ανάβουν φωτιές και μια μεγάλη φωτιά στήνεται στην πλατεία της πόλης.

• Κάθε κάτοικος προσπαθεί να ανάψει τη μεγαλύτερη φωτιά.

• Σύμφωνα με το έθιμο οι κάτοικοι της πόλης πρέπει να πηδήξουν τρεις φορές πάνω από τις φλόγες για να εξαγνιστούν από τα κακά πνεύματα.

4η ΦΑΣΗ: Άνοιγμα• Ανήμερα του Αγίου Ιωάννη και πριν ξημερώσει, η κοπέλα

που έφερε το νερό την προηγούμενη μέρα από το πηγάδι (η Μαρία), φέρνει μέσα στο σπίτι το δοχείο.

• Την ίδια μέρα το μεσημέρι συγκεντρώνονται στο σπίτι και πάλι ανύπαντρες κοπέλες, αλλά αυτή τη φορά με τη συμμετοχή συγγενών και φίλων και παντρεμένων γυναικών και ανδρών.

• Σύμφωνα με το έθιμο, η Μαρία ανοίγει το δοχείο και σιγοτραγουδά: «Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ’ Αγιαννιού τη χάρη και όποια έχει καλό ριζικό, σήμερα να τον πάρει».

5η ΦΑΣΗ: Αποκάλυψη

• Η Μαρία στη συνέχεια, καθισμένη στο κέντρο της ομήγυρης ανασύρει από το δοχείο ένα-ένα τα αντικείμενα («ριζικάρια»), απαγγέλλοντας δίστιχα από συλλογές τραγουδιών.

• Το δίστιχο, που αντιστοιχεί σε κάθε κοπέλα, θεωρείται ότι προμηνύει το μέλλον της και σχολιάζεται από τους παρευρισκόμενους.

• Αφού ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία για την κάθε κοπέλα, καθεμιά πίνει μια γούλια από το αμίλητο νερό και στέκεται στο περβάζι του παραθύρου.

• Εκεί παραμένει μέχρι να ακούσει το πρώτο ανδρικό όνομα, το οποίο πιστεύεται ότι θα είναι το όνομα του μελλοντικού της συζύγου.

ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΘΙΜΟ• Αξίζει να πούμε ότι από αυτό το έθιμο προέρχεται η φράση που

λέμε σε κάποιον ο οποίος σιωπά: «το αμίλητο νερό ήπιες»;

• Επίσης, είναι χαρακτηριστικό ότι σε αυτό το έθιμο υπάρχουν αρκετά παγανιστικά στοιχεία όπως είναι η επίδραση των άστρων και ο εξαγνισμός της φωτιάς.

• Ωστόσο, το έθιμο επιβίωσε έως τις μέρες μας μέσα από την χριστιανική θρησκεία συνδεόμενο με τη μνήμη του Αγίου Ιωάννη.

• Για το λόγο αυτό όπως λέει η παράδοση:

« ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΛΟ΄ΝΑΙ ΝΑ ΓΡΑΦΤΟΥΝΕ ΓΙΑΤΙ ΑΡΓΑ Η ΓΡΗΓΟΡΑ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΘΑ ΧΑΘΟΥΝΕ »

ΧΑΡΤΕΣ ΘΡΑΚΗΣΗ Θράκη έως τον 7ο π.Χ. αιώνα

Η Θράκη 1878-1885

ΠΗΓΕΣ

• http://www.thrakikh-estia.gr/?cat=15

• http://www.paratiritis-news.gr/detailed_article.php?id=154524&categoryid=11

• http://www.syrostoday.gr/News/4205-Oi-foties-tou-Ai-gianni-tou-Klidona.aspx