Ο πολιτισμός που προήλθε από τη σύνθεση των ελληνικών και ανατολικών στοιχείων κατά τους τρεις τελευταίους προχριστιανικούς αιώνες.Απέκτησε οικουμενικό χαρακτήρα που γίνεται φανερός σε όλες τις πολιτιστικές εκφράσεις της καθημερινής ζωής. Από τη γλώσσα και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις μέχρι τα γράμματα, τις επιστήμες και τις τέχνες και οφείλεται:στη συνεχή μετακίνηση ανθρώπων, ιδεών και αγαθών στα όρια εξάπλωσης του Ελληνισμού.στη δημιουργία πόλεων που εξελίχθηκαν σε πολιτιστικά κέντρα (Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια, Πέργαμος).

Τα ελληνιστικά πνευματικά κέντραΟι πόλεις που ιδρύθηκαν από τον Αλέξανδρο και τους διαδόχους του στην Ανατολή: εξελίχθηκαν σε μεγάλα οικονομικά και πολιτιστικά κέντραιδρύθηκαν με οργανωμένο πολεοδομικό σύστημα περιβάλλονταν με τείχη διέθεταν ανάκτορα, αγορές, γυμνάσια, παλαίστρες, στάδια, θέατρα, βιβλιοθήκες και ιερούς χώρους εξωραϊσμένους με αρχιτεκτονικά μνημεία όπως ναούς, στοές και μεγάλους βωμούς. Οι σπουδαιότερες μεγαλουπόλεις που εξελίχθηκαν σε πνευματικά κέντρα, ήταν η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια και η Πέργαμος.

Η Αλεξάνδρεια

Ιδρύθηκε από τον Αλέξανδρο (331 π.Χ) στην περιοχή του Δέλτα του Νείλου, κατοικήθηκε από Έλληνες, Αιγυπτίους και Εβραίους και γρήγορα εξελίχθηκε σε οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο. Η ανάπτυξή της οφειλόταν κυρίως στο μεγάλο λιμάνι, γνωστό από το νησάκι Φάρο που βρισκόταν στην είσοδο του και το προστάτευε.

Σημαντικά οικοδομήματα:

Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας

Η Βιβλιοθήκη

Το Μουσείο

Κατά τον τρίτο π.Χ αιώνα κατασκευάστηκε ένας φάρος προκειμένου να καθοδηγεί τα πλοία με ασφάλεια στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Ήταν ο πρώτος φάρος στον κόσμο και ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου που παρέμεινε στη θέση του για 1.500 χρόνια. Χρειάστηκαν μάλλον 20 χρόνια ώσπου να χτιστεί και ολοκληρώθηκε γύρω στο 280 π.Χ επί βασιλείας του Πτολεμαίου του Β’. Το συνολικό ύψος του φάρου ήταν 117 μέτρα. Τα πλοία μπορούσαν να διακρίνουν τη λάμψη του από 50 χιλιόμετρα μακριά. Κατά το δωδέκατο αιώνα το λιμάνι της Αλεξάνδρειας γέμισε από λάσπη και τα πλοία έπαψαν να το χρησιμοποιούν. Κατά το δέκατο τέταρτο αιώνα ένας σεισμός κατάστρεψε το φάρο.

Στη Βιβλιοθήκη εργάζονταν οι γραμματικοί, άνθρωποι με φιλολογική παιδεία, που κατέγραφαν σε παπύρους (γραφική ύλη που βρισκόταν σε αφθονία στην Αίγυπτο) και σχολίαζαν κείμενα των αρχαίων συγγραφέων. Υπολογισμοί ανεβάζουν τον αριθμό των χειρογράφων της Βιβλιοθήκης σε μισό εκατομμύριο.

Το Μουσείο, ήταν ένα οικοδομικό συγκρότημα αφιερωμένο στις Μούσες, όπου συγκεντρώνονταν πνευματικοί άνθρωποι. Περιελάμβανε βοτανικό, ζωολογικό κήπο και χώρους για αστρονομικές μελέτες.

Η Αντιόχεια

Ιδρύθηκε από το Σέλευκο (300 π.Χ), το βασιλιά της Συρίας, στον Ορόντη ποταμό. Ήταν διαιρεμένη σε τέσσερις συνοικισμούς, γι αυτό ονομαζόταν και Τετράπολις. Ήταν εξωραϊσμένη με λαμπρά οικοδομήματα και αγάλματα.

Την κατοικούσαν Μακεδόνες, Αθηναίοι, Κρήτες και Κύπριοι και άλλες ασιατικές εθνότητες, με αποτέλεσμα να μεταβληθεί βαθμιαία σε πολυπολιτισμικό κέντρο.

Η Πέργαμος

Ήταν η πρωτεύουσα του κράτους των Ατταλιδών στη Μ. Ασία. Η πόλη της Περγάμου ήταν κτισμένη σε οχυρωμένη ακρόπολη και διαρθρωνόταν σε τρεις εξώστες. Ήταν φημισμένη για τη Βιβλιοθήκη της, όπου είχαν συγκεντρωθεί διακόσιες χιλιάδες περίπου χειρόγραφα. Η έλλειψη παπύρου οδήγησε τους Περγαμηνούς στην ανακάλυψη νέας γραφικής ύλης, της περγαμηνής, που προέρχεται από την επεξεργασία του εμβρύου της κατσίκας.Στους Περγαμηνούς αποδίδεται η ιδέα της δημιουργίας Μουσείου, οικοδομήματος δηλαδή που είχε την ίδια λειτουργία με τα σύγχρονα μουσεία.

Η Πέργαμος, ωστόσο, έγινε περισσότερο γνωστή για τον περίφημο βωμό τον Διός. Ήταν μεγάλων διαστάσεων αρχιτεκτονικό έργο που οικοδομήθηκε σε ανάμνηση της απόκρουσης των Γαλατών από τους Περγαμηνούς. Το πρώτο πράγμα που θα αντικρίσουμε είναι τους αρχαίους προγόνους μας να τελούν τις θυσίες τους πάνω στον βωμό του Ναού του Διός στην Πέργαμο. Η αναπαράσταση του Ναού είναι πραγματικά αριστουργηματική. (Μουσείο Περγάμου, Βερολίνο)

Ο αρχαιολογικός χώρος της Περγάμου ήρθε στο φως από Γερμανούς αρχαιολόγους στα τέλη του 19ου αιώνα

Η Γλώσσα

Ελληνιστική επιγραφή από το Δίον, η οποία περιέχει το κείμενο της συνθήκης μεταξύ του Φιλίππου Ε' και των Λυσιμαχέων. 202-201 π.Χ

Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους χρησιμοποιήθηκε από όλο τον τότε γνωστό κόσμο η Κοινή Ελληνική Γλώσσα η οποία δημιουργήθηκε από την ανάγκη των Ελλήνων να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και με τους γηγενείς.

Διαμορφώθηκε από τη συγχώνευση των ελληνικών διαλέκτων στο χώρο της Ανατολής.

Επικράτησε ενιαίο γλωσσικό σύστημα γραπτής και προφορικής επικοινωνίας.

Χρησιμοποιήθηκε και από το λαό και από τους συγγραφείς.Αποτέλεσε όργανο διάδοσης κηρυγμάτων του

χριστιανισμού. Είναι η γλώσσα στην οποία γράφτηκαν τα Ευαγγέλια.

Οι βασικότερες πηγές από όπου αντλούμε πληροφορίες για την ελληνιστική κοινή είναι οι επιγραφές, οι πάπυροι και τα κείμενα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης

Η θρησκεία

Με την εξάπλωση του Ελληνισμού νέα θρησκευτικά δεδομένα διαμορφώθηκαν .

Ανάμειξη θρησκευτικών πεποιθήσεων των Ελλήνων και των λαών της Ανατολής.

Εμφάνιση νέων λατρειών.

Κεφάλι του Σάραπι, Αρχαιολογικό Μουσείο

Θεσσαλονίκης

Στη διαμόρφωση νέων θρησκευτικών πεποιθήσεων εκτός από πνευματικούς λόγους συνέβαλαν :Πολιτικοί. Οι βασιλείς για να γίνουν αποδεκτοί συνεργάστηκαν με τα τοπικά ιερατεία και υιοθέτησαν ντόπιες λατρείες. Κοινωνικοί. Οι άνθρωποι μέσα σε ένα κλίμα αβεβαιότητας στράφηκαν στη θρησκεία γιατί την είδαν ως μέσο για μια καλύτερη μετά θάνατο ζωή.

Ειδώλιο από την Αμφίπολη που απεικονίζει τον Άττι, καθισμένο σε βράχο, να φοράει φρυγικό πίλο και να παίζει το μουσικό όργανο σύριγγα. Υπαίθριο ιερό από τη θέση Κούκλες

Η θρησκεία του ελληνιστικού κόσμου χαρακτηρίστηκε από επικράτηση λατρειών με μυστηριακό χαρακτήρα:

Ελευσίνια Μυστήρια

Διονυσιακές Τελετές

Μυστήρια της Ίσιδας

Μυστήρια του Μίθρα

Μυστήρια της Κυβέλης

Αναθηματικός πήλινος πίνακας του Νιννίου με σκηνές από την

ελευσινιακή λατρεία. Κάτω ο Ίακχος οδηγεί τους

μύστες στη Δήμητρα κατά το προκαταρκτικό στάδιο των

Ελευσίνιων Μυστηρίων. Επάνω η Περσεφόνη οδηγεί

τους μύστες στη Δήμητρα στα 'εν ΄Αγραις Μυστήρια'.

Πρώτο μισό 4ου αιώνα π.Χ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό

Μουσείο

Άποψη του Τελεστηρίου της Ελευσίνας από ανατολικά

Ο Τριπτόλεμος δέχεται σπόρους από σιτάρι από τη Δήμητρα και ευχές από την

Περσεφόνη

Ο θεός Διόνυσος. Γλυπτό του 2ου

αιώνα

Μαρμάρινο άγαλμα της

θεάς Κυβέλης

Θεά ΊσιδαΘεός Μίθρας

Δημιουργία νέων λατρειών όπως του Σάραπη, θεού αντίστοιχου του Πλούτωνα, αλλά και με ιδιότητες άλλων θεοτήτων του Ολυμπιακού πανθέου. Η λατρεία του στην Αίγυπτο επιβλήθηκε από τον Πτολεμαίο αλλά διαδόθηκε και σε άλλες πόλεις του ελλαδικού χώρου κυρίως σε νησιά του ΑιγαίουΟ Σάραπις ένθρονος

Μουσείο Βατικανού, Ρώμη