ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ, ΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ, ΣΧΟΛΙΑ

ΚΡΗΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Η λογοτεχνική παραγωγή της Κρήτης κατά τη

διάρκεια της Ενετοκρατίας (1211-1669) είναι

πλούσια ποσοτικά και ποιοτικά.

Η λογοτεχνική άνθηση οφείλεται στην οικονομική

και πνευματική ανάπτυξη την περίοδο αυτή.

Η πρώτη περίοδος ακμής ξεκινά από τα μέσα του

14ου αι. και καταλήγει στο 1580 περίπου.

Ονομάζεται περίοδος της προετοιμασίας.

Η δεύτερη, 1580-1669 (άλωση της Κρήτης από

τους Οθωμανούς), είναι η περίοδος της ακμής, με

φανερή την επίδραση της ιταλικής αναγέννησης.

Περιοδοσ ακμησ 16Ος αι-1669 Αναπτύσσεται ο θεατρικός λόγος.

Τα περισσότερα έργα είναι δραματικά, με εξαίρεση τον Ερωτόκριτο και τη Βοσκοπούλα.

Τα έργα αυτά ακολουθούν κυρίως ιταλικά πρότυπα.

Η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι το κρητικό ιδίωμα.

Περίτεχνη επεξεργασία παρουσιάζεται και στην στιχουργική. Ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, οργανώνεται σε ομοιοκατάληκτα δίστιχα , καθιερώνεται ως φόρμα . (εξαίρεση ο ιαμβικός ενδεκασύλλαβος της Βοσκοπούλας και των χορικών της Ερωφίλης και του Ροδολίνου. )

ΕργαΚαλλιεργήθηκαν όλα τα είδη του θεατρικού λόγου:

η τραγωδία, η κωμωδία, το θρησκευτικό και το

ποιμενικό δράμα.Τραγωδίες

Ερωφίλη, Γ. Χορτάτζης

Ζήνων , αγνώστου συγγραφέα

Βασιλεύς ο

Ροδολίνος, Ιωάννης

Ανδρέας Τρωίλος

ΚΩΜΩΔΙΕΣ

Κατσούρμπος, Γ. Χορτάτζης

Στάθης, ανωνύμου

συγγραφέα

Φορτουνάτος ,

Μάρκος Αντώνιο

Φόσκολος

εργα Ποιμενικό δράμα

Πανώρια

Θρησκευτικό δράμα:

Η Θυσία του Αβραάμ

Ποιμενικό ειδύλλιο:

Η Βοσκοπούλα

Γνωστή και ως Γύπαρης. Το

πρωιμότερο έργο του

Χορτάτζη. Η υπόθεση είναι

παρμένη από την αρχαία

μυθολογία.

Έργο ανώνυμο. Πολλοί το

αποδίδουν στον Κορνάρο.

Αναφέρεται στο ομώνυμο

επεισόδιο της Π. Διαθήκης.

Σύντομο αφηγηματικό ποίημα

αγνώστου συγγραφέα .

Πολλοί οι θαυμαστές του ,

μεταξύ των οποίων και ο Δ.

Σολωμός.

ερωτοκριτος

Ο Ερωτόκριτος είναι ένα εκτενές έμμετρο αφηγηματικό ποίημα με 10052 στ.

Εξιστορεί τον περιπετειώδη έρωτα μεταξύ της Αρετούσας, κόρης του βασιλιά της Αθήνας, και του Ερωτόκριτου, γιου ενός αυλικού.

Βασίζεται στο γαλλικό κείμενο Paris et Vienne,

Αναπλάθει ένα ιπποτικό περιβάλλον με πολλά παραμυθικά στοιχεία.

Περιέχει ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους

στίχους στην Κρητική διάλεκτο.

Για να διαβάσετε το ποίημα ολοκληρωμένο , επιλέξτε τον παρακάτω σύνδεσμο:

http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=20

Υποθεση του εργου

Α. Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηράκλης και η σύζυγός του έχουν μια

κόρη, την Αρετούσα , την οποία ερωτεύεται ο γιος του πιστού

συμβούλου του βασιλιά, Ερωτόκριτος. Τα βράδια πηγαίνει κάτω

από το παράθυρό της και της τραγουδά. Η κοπέλα ερωτεύεται τον

άγνωστο τραγουδιστή. Ο Ηράκλης, όταν μαθαίνει για τον

τραγουδιστή, του στήνει ενέδρα για να τον συλλάβει, ο

Ερωτόκριτος όμως μαζί με τον αγαπημένο του φίλο σκοτώνει τους

στρατιώτες. Ο Ερωτόκριτος απογοητευμένος ταξιδεύει στη Χαλκίδα

. Στο διάστημα αυτό ο πατέρας του αρρωσταίνει και όταν η

Αρετούσα τον επισκέπτεται, βρίσκει στο δωμάτιο του Ερωτόκριτου

μια ζωγραφιά που την απεικονίζει και τους στίχους που της

τραγουδούσε. Όταν εκείνος επιστρέφει , καταλαβαίνει ότι

αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και ότι μπορεί να κινδυνεύει, μένει

στο σπίτι προσποιούμενος ασθένεια και η Αρετούσα του στέλνει για

περαστικά ένα καλάθι με μήλα, ως ένδειξη ότι ανταποκρίνεται στα

συναισθήματά του.

ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Β. Ο βασιλιάς οργανώνει κονταροχτύπημα για να διασκεδάσει την

κόρη του. Παίρνουν μέρος πολλά αρχοντόπουλα και ο Ερωτόκριτος

είναι ο νικητής.

Γ. Το ζευγάρι αρχίζει να συναντιέται κρυφά στο παράθυρο της

Αρετούσας. Η κοπέλα παρακινεί τον Ερωτόκριτο να τη ζητήσει από

τον πατέρα της. Ο βασιλιάς εξοργίζεται με το «θράσος» του νέου και

τον εξορίζει. Ταυτόχρονα φτάνουν προξενιά για την Αρετούσα από το

βασιλιά του Βυζαντίου. Οι δυο νέοι αρραβωνιάζονται κρυφά.

Δ. Η Αρετούσα αρνείται να δεχθεί το προξενιό και ο βασιλιάς τη

φυλακίζει μαζί με την πιστή παραμάνα της.

Έπειτα από τρία χρόνια, όταν οι Βλάχοι

πολιορκούν την Αθήνα, εμφανίζεται ο Ερωτόκριτος

μεταμφιεσμένος από μαγεία. Σε μια μάχη

σώζει τη ζωή του βασιλιά και τραυματίζεται.

Ε. Ο βασιλιάς για να ευχαριστήσει τον τραυματισμένο ξένο του

προσφέρει σύζυγο την κόρη του. Η Αρετούσα αρνείται και αυτόν

τον γάμο και στη συζήτηση με τον μεταμφιεσμένο Ερωτόκριτο

επιμένει στην αρνησή της.

Ο Ερωτόκριτος την υποβάλλει σε δοκιμασίες για να επιβεβαιώσει

την πίστη της και τελικά της αποκαλύπτεται αφού λύνει τα μαγικά

που τον είχαν μεταμορφώσει. Ο βασιλιάς αποδέχεται το γάμο και

συμφιλιώνεται με τον Ερωτόκριτο και τον πατέρα του και ο

Ερωτόκριτος ανεβαίνει στο θρόνο της Αθήνας

ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ-ΑΞΙΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ-

ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Η υπόθεση και τα πρόσωπα του έργου είναι φανταστικά .Μόνο σε μερικά

επεισόδια συναντούμε ιστορικούς υπαινιγμούς, όπως στη μονομαχία του

Κρητικού με τον Καραμανίτη.

Στον Ερωτόκριτο εξυμνούνται οι ιπποτικές αρετές, η παλικαριά, ο έρωτας,

η φιλία, η ιπποτική γενναιοφροσύνη και η σταθερότητα.

Διακρίνονται τα στοιχεία της ελληνικής λαϊκής παράδοσης. Μερικοί στίχοι

του Ερωτόκριτου θυμίζουν στίχους δημοτικών τραγουδιών.

Για να μελετήσετε τα χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών , επιλέξετε

τον εξής σύνδεσμο , στο λήμμα ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/683/4523,20478

Εικόνες από ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟ -

ΑΡΕΤΟΥΣΑ

Δημιουργος ερωτοκριτου

Ο δημιουργός του Ερωτόκριτου είναι ο ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ

ΚΟΡΝΑΡΟΣ , όπως δηλώνει ο ίδιος στον επίλογο του

έργου.

Κ' εγώ δε θε να κουρφευτώ κι αγνώριστο να μ' έχου

μα θέλω να φανερωθώ, κι όλοι να με κατέχου

Βιτσέντζος είν' ο ποιητής και στη γενιά Κορνάρος

που να βρεθή ακριμάτιστος, σα θα τον πάρη ο Χάρος.

Στη Στείαν εγεννήθηκε, στη Στείαν ενεθράφη,

εκεί 'καμε κι εκόπιασεν ετούτα που σας γράφει.

Στο Κάστρον επαντρέυτηκε σαν αρμηνεύγει η φύση,

το τέλος του έχει να γενή όπου ο Θεός ορίσει

Ο ποιητής είναι γόνος της γνωστής Βενετοκρητικής

οικογένειας των Κορνάρων. Πρόκειται για τον Βιτσέντζο

Κορνάρο του Ιακώβου, που γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου

1556 στη Σητεία.

ΒΙΝΤΣΕΤΖΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/06/11062000.pdf

Έζησε στη Σητεία περίπου μέχρι το 1580

Αργότερα εγκαταστάθηκε στον Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο). Εκεί έλαβε χώρα ο γάμος του με την Μαριέτα Ζένο, με την οποία απέκτησε και δύο κόρες, την Ελένη και την Κατερίνα.

Από το 1591 ανέλαβε διοικητικά αξιώματα, ενώ κατά την διάρκεια της πανούκλας (1591-1593) ανέλαβε καθήκοντα υγειονομικού επόπτη.

Υπήρξε επίσης μέλος ενός λογοτεχνικού συλλόγου, της Ακαδημίας των Παράξενων, που είχε ιδρύσει ο αδελφός του Ανδρέας, επίσης συγγραφέας.

Πέθανε στον Χάνδακα το 1613 ή το 1614 από άγνωστη αιτία και θάφτηκε στο μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου.

Γ. 891-936: Διάλογος Ρήγα Ηρακλή και Πεζόστρατου (α΄ απόσπασμα)

Το πρώτο απόσπασμα θίγει το θέμα της κοινωνικής διαφοράς ανάμεσα

στην οικογένεια της Αρετούσας και του Ερωτόκριτου.

ΘΕΜΑ

Ο Πεζόστρατος ζητά από τον βασιλιά να επιτρέψει το γάμο μεταξύ της

κόρης του , Αρετούσας, και του γιου του, Ερωτόκριτου. Ο Ηράκλης

εξοργίζεται, διώχνει τον Πεζόστρατο και διατάζει την εξορία του

Ερωτόκριτου.

ΔΟΜΗ - ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1η (891-898): Η απόφαση του Πεζόστρατου να μιλήσει στον βασιλιά

2η (899-910): Τα επιχειρήματα του Πεζόστρατου στον βασιλιά

3η (911-919): Ο Πεζόστρατος αποκαλύπτει στον βασιλιά την αγάπη των

δύο νέων

4η (920-936): Η οργισμένη αντίδραση του Ηράκλη.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ Πεζόστρατος

Επιχειρήματα

Ο Πεζόστρατος αποφασίζει να μιλήσει στον βασιλιά. Ωστόσο, έχοντας επίγνωση της κατώτερης κοινωνικής του θέσης και της ιδιαιτερότητας του ζητήματος για το οποίο θα μιλήσει στον βασιλιά, καθυστερεί την κουβέντα του και διστάζει. Τελικά όμως παρουσιάζεται ενώπιον του Ηράκλη, μετριοπαθής και συνετός και καταφέρνει να του μιλήσει με τόλμη και ευθύτητα. Υποστηρίζει πως τα πνευματικά και σωματικά χαρίσματα είναι τα βασικά προσόντα ενός ανθρώπου και όχι η καταγωγή του.

ιστορική αναδρομή σε παλαιότερες

εποχές , όταν ζούσαν «μεγάλοι

άνθρωποι»

οι αφέντες και οι βασιλιάδες

παλαιότερων εποχών είχαν άλλες αξίες

στη ζωή τους: την αρετή, τη γνώση, την

ανδρεία και τα κάλλη, πάνω από τα

πλούτη, την εξουσία και τα χρήματα

υπογραμμίζει το ευμετάβλητο του

πλούτου και της εξουσίας, ενώ η αρετή,

η γνώση και η ευγένεια παρουσιάζονται

ως διαχρονικές αξίες.

ο τροχός της τύχης φέρνει άλλοτε

λύπες και άλλοτε χαρές και δεν μπορεί

ποτέ να καταργήσει την αξία της

γνώσης και της αρετής.

Ο Πεζόστρατος με τον λόγο του

εκφράζει τις αξίες και αντιλήψεις της

ανερχόμενης αστικής τάξης.

Χαρακτηρεσ (2)

ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΗΡΑΚΛΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ

Ο βασιλιάς οργίζεται, διώχνει τον Πεζόστρατο και διατάζει να εξοριστεί ο Ερωτόκριτος. Σε

περίπτωση που δε

συμμορφωθούν με τις

διαταγές του, τους απειλεί

με θάνατο. Νιώθει

προσβεβλημένος από το

‘θράσος’ του Πεζόστρατου,

να ζητήσει την κόρη του για

γυναίκα του γιου του.

αυταρχικός, εγωιστής αλαζόναςκαι βίαιος. Εκφράζει την αυθαιρεσία και την αλαζονεία της εξουσίας.

κατέχει την εξουσία, είναι παντοδύναμος και νομίζει πως μπορεί να συμπεριφέρεται απέναντι σε όλους τους υπόλοιπους σαν να ήταν υποχείριά του, έχοντας το δικαίωμα να κάνει ό,τι θέλει.

Πιστεύει πως η καταγωγή είναι απαραίτητη στην επιλογή του συντρόφου, υποτιμώντας άλλες αρετές και χαρίσματα, που μπορεί να έχει ένας άνθρωπος.

Εκφράζει τις αντιλήψεις και αξίες του κατεστημένου – της αριστοκρατίας.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣΕκφραστικά μέσα

Στον Ερωτόκριτο αφθονούν οι ομηρικές παρομοιώσεις, υπάρχει σύνθεση

αντιθέσεων και το στοιχείο της υπερβολής.

Ο αφηγητής-ποιητής & οι διάλογοι των προσώπων

Ο ποιητής άλλοτε παίρνει ο ίδιος τον λόγο (αναλαμβάνει τον ρόλο του

αφηγητή) και μας αφηγείται σε γ΄ πρόσωπο (τριτοπρόσωπη αφήγηση) τα

γεγονότα της ιστορίας, περιγράφει εικόνες, χαρακτηρίζει τα πρόσωπα

και μας παρουσιάζει τις σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους και τις

ψυχικές τους συγκρούσεις. Άλλοτε πάλι αφήνει τα ίδια τα πρόσωπα να

μιλήσουν με τη δική τους φωνή, μέσα από τους διαλόγους.

Ο ποιητής με την εναλλαγή αφήγησης και διαλόγων πετυχαίνει

να διατηρήσει ζωντανό το ενδιαφέρον των αναγνωστών

να δώσει έμφαση στα σημεία της ιστορίας που θέλει (βάζοντας τους

ήρωες να μιλούν οι ίδιοι) και να παρουσιάσει σύντομα άλλα σημεία της

ιστορίας (δίνοντάς τα περιληπτικά μέσα από την τριτοπρόσωπη αφήγηση)

Αφηγηματικες τεχνικες (2)

να μας εξηγήσει καλύτερα κάποιες καταστάσεις, ενσωματώνοντας

σχόλια και κρίσεις του (μέσα στην τριτοπρόσωπη αφήγηση), ώστε να

κατανοήσουμε καλύτερα κάποιες καταστάσεις και συμπεριφορές των

ηρώων.

Έτσι στο έργο υπάρχει μεικτός τρόπος αφήγησης.

Αφήγηση σε γ΄ πρόσωπο: ο ποιητής-αφηγητής παρουσιάζει τα

γεγονότα, περιγράφει εικόνες, χαρακτηρίζει τα πρόσωπα και συνδέει

τους διαλόγους των προσώπων μεταξύ τους.

Διάλογοι των προσώπων (ο κάθε ήρωας μιλά

σε α΄ πρόσωπο): Τα πρόσωπα του έργου

παίρνουν τον λόγο και μιλούν

ΘΕΜΑ

Κατά τη διάρκεια της μάχης μεταξύ Αθηναίων και Βλάχων ο Ερωτόκριτος έφιππος

κατατροπώνει τους Βλάχους και σώζει τους Αθηναίους. Το απόσπασμα αποτελεί μία

ενότητα.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Επικά στοιχεία

Το ηρωικό πνεύμα και τα ανδραγαθήματα του ήρωα μέσα στη μάχη.

Το επικό στοιχείο υπογραμμίζεται με τη χρήση ομηρικών παρομοιώσεων και τη χρήση

κατάλληλων ουσιαστικών και επιθέτων:

Παρομοιώσεις

1013-1018: Ο Ερωτόκριτος παρομοιάζεται με ανεμοστρόβιλο που προκαλεί τρομερό

θόρυβο και τρόμο στον εχθρό.

1025-1034: Ο ήρωας παρομοιάζεται με πεινασμένο λιοντάρι που ορμά να

κατασπαράξει τα θύματά του.

1035-1036: Ο Έρωτόκριτος παρομοιάζεται με αϊτό που ορμά για ν’ αρπάξει τη λεία

του.

Παρατηρούμε ότι όλες οι παρομοιώσεις είναι από τον κόσμο της φύσης, για να είναι

άμεσα κατανοητές από τους αναγνώστες και ταυτόχρονα είναι ιδιαίτερα εκφραστικές

και ζωντανές. Θυμίζουν τις παρομοιώσεις του Ομήρου και χαρακτηρίζονται ομηρικές.

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ- ιλιαδα ΡΑΨ. Η

στ. 251-265Τρύπησ’ η λόγχη η δυνατή την φωτεινήν ασπίδα,

και στον ωραίον θώρακα εμπήχθη πέρα πέρα,

και στο λαγγόνι του αντικρύ του σχίζει τον χιτώνα.

Έσκυψε και τον θάνατον απόφυγεν εκείνος.

Και απ’ τες ασπίδες έσυραν τες λόγχες των και οι δύο.

Με ορμήν επέσαν και όμοιαζαν λεόντων ωμοφάγων,

ή αγριοχοίρων φοβερών που δύσκολα νικιούνται.

Και ο Έκτωρ πρώτος έκρουσε στην μέσην την ασπίδα,

και η λόγχη δεν την έσπασε, ώστ’ εκυρτώθη η άκρη.

Τότε πηδώντας έμπηξε την λόγχην στην ασπίδα

του Έκτορος και απ’ την ορμήν την έκοψεν ο Αίας,

και τον λαιμόν του λάβωσεν η λόγχη κι έσταξ’ αίμα

Και όμως ο Έκτωρ μ’ όλ’ αυτά την μάχην δεν αφήνει.

τραβιέται οπίσω κι απ’ την γην με το τρανό του χέρι

πέτραν σηκώνει ολόμαυρην, μεγάλην και τραχείαν.

Αξιζει να ακουσετε : Μελοποιημένες προτάσεις του έργου του Ερωτόκριτου μπορείτε να

βρείτε ενδεικτικά στις παρακάτω σελίδες:

Β . Παπακωνσταντίνου- Γ. Νταγάκη:

http://www.youtube.com/watch?v=w91CLw2gkDI

Ψαραντώνης :

http://www.youtube.com/watch?v=OaQvcJe-I1w

Γιάννης Χαρούλης :

http://www.youtube.com/watch?v=iMJbjH9ig1A

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%81%CF%89%CF%84%CF%8C%C

E%BA%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%BF%CF%82

http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/2000/06/11062000.pdf

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-

C113/584/3828,16808/

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-

A111/683/4523,20488/

http://www.mikrosapoplous.gr/iliada/BIBLIO_7_244_378.htm

http://www.youtube.com/watch?v=w91CLw2gkDI