«Πάντα πλήρη θεών»Γιώργου Σεφέρη

Τοπίο με αρχαία ερείπια Μιχαήλ Αξελού

Συνάντηση με το Γιώργο Σεφέρη http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/george_seferis/

Το δοκίμιο αυτό του Γ. Σεφέρη ανήκει στις Δοκιμές (1944). Στα δοκίμια αυτής της συλλογής ο Σεφέρης παραθέτει τις απόψεις του για θέματα της γλώσσας και λογοτεχνίας. Συγκεκριμένα έγραψε για τον Κάλβο, τον Δάντη, τον Παλαμά, τον Σικελιανό, τον Μακρυγιάννη, τον Καβάφη, τον Έλλιοτ.

Με βάση όσα είπαμε και διαβάσατε για το χαρακτήρα του δοκιμίου, να εξηγήσετε γιατί ο Σεφέρης ονόμασε τη συλλογή αυτή Δοκιμές.

Λεξιλογικές παρατηρήσεις• ρεκλάμα (γαλ.λέξη): διαφήμιση, επίδειξη ανύπαρκτων προσόντων• θυμηδία: φαιδρότητα που τη χαρακτηρίζει ειρωνική διάθεση• σοφολογιότατος: λόγιος, και πολυμαθής, οπαδός της

καθαρεύουσας, κυρίως στα μετεπαναστατικά χρόνια στην Ελλάδα. Ο όρος έχει ειρωνική χροιά και απαντάται ο τύπος του στην κωμωδία του Δημ. Βυζάντιου « Βαβυλωνία».

• πουριτανική «φιλανθρωπία»: η αυστηρή, η συντηρητική, η σκληρή∙ ο πουριτανισμός είναι μία θρησκευτική τάση στους κόλπους της Αγγλικανικής Εκκλησίας που πρεσβεύει την απλούστευση της λατρείας και την αυστηρότητα των ηθών. Δίνει τόση βαρύτητα στην ατομική ηθική ώστε φτάνει στον ακραίο ηθικισμό και συντηρητισμό.

• το ποιόν: η ποιότητα, ο χαρακτήρας, τα ποιοτικά γνωρίσματα ενός ανθρώπου ή αντικειμένου κλπ.

• σηκός: ο κυρίως ναός, στον οποίο φυλάσσεται το άγαλμα του τιμώμενου θεού, το κοίλωμα στο οποίο τοποθετείται ένα άγαλμα, ένα αγγείο κλπ.

• Από το όνομα της πόλης Σύβαρης και εξαιτίας του τρυφηλού και μαλθακού των κατοίκων της, έμεινε στην ιστορία ο όρος συβαριτισμός,για να δηλώνει την παράδοση στην καλοπέραση και την ηδονή.

• σαρίδια: τα σκουπίδια (από το σάρωθρον= σκούπα)

Γνωριμία με τα πρόσωπα και τους τόπους

Ο Θαλής ο Μιλήσιος (624π.Χ-546 π.Χ), είναι ο αρχαιότερος προσωκρατικός φιλόσοφος, ο πρώτος των επτά σοφών της αρχαιότητας, μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, μηχανικός, μετεωρολόγος και ιδρυτής της Ιωνικής Σχολής της φυσικής φιλοσοφίας στη Μίλητο.

Ψηφιδωτή παράσταση 3ου αι. μ.Χ. στην Ηλιούπολη

Ο Μακρυγιάννης (1797- 1864) ήταν ένας από τους κορυφαίους αγωνιστές του ’21, στρατηγός και πολιτικός, πρωτεργάτης του κινήματος της 3ης Σεπτεμβρίου και σας είναι γνωστός από τα Απομνημονεύματά του.

Ο Εβλιά Τσελεμπή (1611 - 1681) ήταν Τούρκος περιηγητής που ταξίδεψε σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου, κρατώντας σημειώσεις για τις συνήθειες, τις ασχολίες των κατοίκων, για τα διάφορα μνημεία και τις παραδόσεις κάθε τόπου που επισκεπτόταν. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του έγραψε ένα δεκάτομο έργο, εκθέτοντας όλες τις εντυπώσεις του από τη μακροχρόνια περιήγησή του. Το έργο αυτό είναι ανακριβές από ιστορική άποψη, περιέχει όμως χρήσιμες πληροφορίες για τη λαογραφία.

O Φραντσέσκο Μοροζίνι ήταν δόγης της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας από το 1688 έως το 1694, κατά τη διάρκεια του έκτου Ενετοτουρκικού πολέμου, που είχε αρχίσει από το 1645 με την επιδρομή των Τούρκων κατά της Κρήτης. Πήρε μέρος σε πολλές πολεμικές επιχειρήσεις και στην προσπάθεια ανακατάληψης της Αθήνας στα 1687, όπου όμως μία βόμβα από τα κανόνια του, επέπεσε στον Παρθενώνα, που είχε μεταβληθεί σε μπαρουταποθήκη και κατέστρεψε μεγάλο μέρος του.

Μετά την ανατίναξη του Παρθενώνα από τα πυρά των Βενετών, ένα νέο τζαμί οικοδομήθηκε στο εσωτερικό του ερειπίου τον 18ο αιώνα, το οποίο απεικονίζεται εδώ σε πίνακα του J. Skene (1838).

Ο λόρδος Έλγιν ήταν Βρετανός διπλωμάτης, Πρεσβευτής της Βρετανίας στην Οθωμανική Κωνσταντινούπολη, ο οποίος εκμεταλλευόμενος την ιδιότητά του, απέσπασε πολυάριθμα γλυπτά από την Αθήνα το 1803 και το 1812, τα οποία αφαίρεσε από τον Παρθενώνα, από τον ναό της Απτέρου Νίκης και από άλλους αρχαιολογικούς χώρους. Την πράξη του αυτή στιγμάτισαν επιφανείς προσωπικότητες των γραμμάτων και της τέχνης σε όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και ο Λόρδος Βύρων (Lord George Gordon Byron VI) στα ποιήματα του "Τσάιλντ Χάρολντ" (Childe Harold's Pilgrimage) και "Κατάρα της Αθηνάς" (The Curse of Minerva). Τα γλυπτά, που έμειναν γνωστά με την ονομασία Ελγίνεια Μάρμαρα, τα αγόρασε από τον Έλγιν η αγγλική κυβέρνηση το 1816 και από τότε βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Η επιστροφή των Μαρμάρων είναι ένα πάγιο αίτημα της ελληνικής πλευράς, με την υποστήριξη πολλών προσωπικοτήτων από το εξωτερικό.

1801, Η εικόνα της αφαίρεσης της πρώτης

μετόπης από τον Παρθενώνα

Η Ποσειδωνία, αρχαία ελληνική αποικία της Κάτω Ιταλίας, στην περιοχή της Καμπανίας κοντά στις ακτές της Τυρρηνικής θάλασσας, ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. από Έλληνες αποίκους της Σύβαρης (Νότια Ιταλία- Magna Graecia) και εξελίχθηκε στο πιο σημαντικό οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της περιοχής, διαθέτοντας όλα τα χαρακτηριστικά μιας αναπτυγμένης πόλης.

Αρχαίος ελληνικός ναός δωρικού ρυθμού, αφιερωμένος στην Ήρα, αποκαλούμενος και Βασιλική (Basilica) διότι λανθασμένα θεωρήθηκε δημόσιο ρωμαϊκό κτίριο.

Σούνιο ονομάζεται το ακρωτήριο που βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο στην εσχατιά του νομού Αττικής, στο οποίο βρίσκεται δωρικός ναός του Ποσειδώνα.

Η Φιγαλεία ήταν αρχαία Αρκαδική πόλη, που σήμερα ανήκει στον νομό Ηλείας.

Ο ναός του Επικουρίου Απόλλωνα στη Φιγαλεία

Στην αρχαιότητα, Φαιδριάδες πέτρες καλούνταν δύο βραχώδη απόκρημνα υψώματα που βρίσκονται στη νότια πλευρά του Παρνασσού πάνω ακριβώς από το Μαντείο των Δελφών και την Κασταλία πηγή και αποτελούσαν τόπο θανατικής εκτέλεσης βεβήλων του Μαντείου των Δελφών, οι οποίοι και κατακρημνίζονταν από αυτές.

Το όρος Κίρφη βρίσκεται απέναντι από τους Δελφούς, ανάμεσα στον Παρνασσό και στον Ελικώνα, στα όρια των νομών Βοιωτίας και Φωκίδας.

Σημ. Τα στοιχεία και οι εικόνες αντλήθηκαν από το διαδίκτυο.

Δελφοί François Pouqueville 1836,διακρίνονται οι Φαιδριάδες πέτρες

Φύλλο εργασίας

Ασκήσεις σχολικού βιβλίου

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C130/652/4164,19423/indexc_04.html

Λίγες πρόσθετες ασκήσεις 1.Το δοκίμιό μας ανήκει στην κατηγορία

των στοχαστικών. Να τεκμηριώσετε αυτήν τη θέση παραθέτοντας εκείνα τα στοιχεία που το αποδεικνύουν (οργάνωση, γλώσσα, τρόποι πειθούς, πρόθεση δοκιμιογράφου) και καταγράφονται στη θεωρία του βιβλίου μας.

2.Στη σελ. 112 του σχολικού μας βιβλίου, το δοκίμιο χαρακτηρίζεται διδακτικό είδος, εννοώντας πως μας ενημερώνει, μας πληροφορεί, πλουτίζει τις γνώσεις μας, οξύνει την κρίση μας, καλλιεργεί την ευαισθησία μας. Πως θα ιεραρχούσατε αυτούς τους επιμέρους στόχους στο συγκεκριμένο δοκίμιο; Ποιος είναι ο πρωταρχικός στόχος; Πως διαφοροποιείται ο διδακτισμός του από το διδακτισμό μιας πανεπιστημιακής παράδοσης σχετικά με την αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική;

3.Να δικαιολογήσετε τη χρήση εισαγωγικών στον τίτλο του δοκιμίου. Ποιο είναι το νόημά του; Επίσης στις λέξεις «τουριστοκρατία», «φιλανθρωπία»και «καλύβα».

«Ο Στοχαστής» Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

4.Ποιο είναι το νόημα των στίχων από τον Ερωτόκριτο που παρατίθενται εδώ;

με του καιρού τα αλλάματα, που αναπαημό δεν έχου, μα στο καλό κι εις το κακό περιπατούν και τρέχου

Ακούστε το απόσπασμα σε μια διαφορετική εκτέλεση με τη φωνή του Μάνου Κατράκη: https://www.youtube.com/watch?v=VfbfkWPmcbg

5.Γράφει ο Σεφέρης: «...δεν έχω διόλου στο νου τόσους επιστήμονες που με θαυμαστή γνώση και με λεπτότατες αισθήσεις αναλώθηκαν στην εξερεύνηση του αρχαίου κόσμου, αλλά εκείνους που βλέπουν ένα κόσμο τελειωτικά παρωχημένο, που ξεψύχησε, ένα περίτεχνο φέρετρο. Το φέρετρο εύκολα το μετακινάει κανείς, αλλά τους ζωντανούς είναι πολύ δύσκολο, γιατί πονούν, να τους αλλάξει, ή να τους ξεριζώσει για να τους μεταφυτέψει.» Να εξετάσετε κατά πόσο μια τέτοια άποψη και στάση κυρίως, απαντάται στη σχέση μας με την παράδοση γενικά.

Αργώ Νίκου Εγγονόπουλου

6.Πως αντιλαμβάνεσθε τον όρο «σωματική» ή γλυπτική αρχιτεκτονική»;

7.Διαβάζουμε στην 15η παρ.: «...Σε τούτο το αστάθμητο ερώτημα, θα ήταν πιο απλό αν αποκρινόμασταν: "οι θεοί δεν το θέλουν" -ό,τι κι αν τούτο σημαίνει. Εκτός αν προτιμούμε να περιμένουμε ώσπου ν’ απογυμνωθούμε ολωσδιόλου, και δε μας μένει πια τίποτε άλλο παρά να ξυλιάσουμε στη διαπλανητική παγωνιά.» Να αποδώσετε το νόημα του αποσπάσματος σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων.

8.Στο δοκίμιο πλεονάζει ο μεταφορικός λόγος. Να εντοπίσετε μεταφορικές εκφράσεις και να αναφερθείτε στη λειτουργία τους.

9.Να συσχετίσετε την κεντρική ιδέα του δοκιμίου με το απόσπασμα

Χαμένη η αίσθηση του «ιερού» Χρήστου Γιανναρά Καθημερινή 8-6-2008

H λέξη «ιερό» δεν παραπέμπει αποκλειστικά σε θρησκευτικές προσλαμβάνουσες. Δήλωνε πάντα και ό,τι προκαλεί κοινό αίσθημα δέους, το σέβας όλων ή των πολλών.

[…]Δύσκολο να οριστεί με έννοιες η «αίσθηση του ιερού» και ακόμη δυσκολότερο να καταστεί κοινό κτήμα. Χρειάζεται μακρά διαδοχή γενεών, ίσως για αιώνες πολλούς, προκειμένου να φτάσει να λειτουργεί σε μια κοινωνία η «αίσθηση του ιερού». Και αρκούν ελάχιστα χρόνια για να χαθεί αυτή η «αίσθηση». Από την αρχαία κιόλας εποχή και για αναρίθμητους ανθρώπους σε κάθε γωνιά του πλανήτη, η Αττική ήταν τοπίο ιερό: Εδώ γεννήθηκε το άθλημα της «πόλεως» και η «πολιτική» κοινωνία, άνθησε η κριτική σκέψη και η τέχνη η αποκαλυπτική του «αληθούς». Το φως, η βλάστηση, το χώμα και η θάλασσα δέθηκαν οργανικά με τα αρχαία χτίσματα και αγάλματα, με τους περιώνυμους τόπους των συλλογικών κατορθωμάτων -υπέβαλαν πανανθρώπινη την αίσθηση της ιερότητας. Άρκεσε μία και μόνη γενιά Νεοελλήνων με χαμένη την αίσθηση του ιερού (η γενιά της «ανοικοδόμησης» μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο) και η Αττική δεν υπάρχει πια ούτε σαν ιστορικό τοπίο ούτε σαν βιώσιμο φυσικό περιβάλλον.

10. Να προστρέξετε στην ενότητα «Οι ελληνικοί τόποι και τα μνημεία τους» στο Βιβλίο των Θεματικών σας Κύκλων και, αφού διαβάσετε με προσοχή το δοκίμιο «Ο ελληνικός τόπος και η ελληνική τέχνη» του Χρήστου Καρούζου (σ.294-297), να απαντήσετε στις ερωτήσεις που το συνοδεύουν.

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C130/601/3949,17603/

Φίλιπποι

«Μία απλή ματιά δεν μπορούσε να αγκαλιάσει τον ναό απέξω κι όταν μπήκαμε μέσα του, τίποτε δεν προσφερόταν απλώς στη θέα μας… Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του ναού εξαϋλώθηκαν. Το αποσπασματικό εξαφανίστηκε. Χωρικές εκτάσεις και μέτρα συμπυκνώθηκαν σ’ έναν μοναδικό τόπο. Άρχισε να ενεργοποιείται η δύναμη περισυλλογής του ναού. Μέσα σε μιαν ασύλληπτη λάμψη όλο το κτίριο άρχισε να αιωρείται αλλά και να αποκτά σταθερά οριοθετημένη παρουσία, συγγενική με τον φέροντα βράχο. Την παρουσία πληρούσε η ερήμωση του ιερού. Μέσα στην ερήμωση αυτή πλησίαζε αδιόρατα η παρουσία της διαφυγούσης θεάς». Μάρτιν Χάιντεγκερ, 1962

Γιάννη Σταύρου Καλοκαίρι στην Ακρόπολη