ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Δημιουργός : Κέλλη Ειρήνη - kelliteacher.weebly.com

Ήδη από το τέλος του μεσαίωνα ευρωπαίοι έμποροι,

όπως ο βενετός Μάρκο Πόλο, αναζητούσαν χρυσό,

καρυκεύματα και αρώματα στην Ανατολή

ακολουθώντας το δρόμο του μεταξιού.

Μάρκο Πόλο (περ. 1254 - 8

Ιανουαρίου 1324)

Βενετός έμπορος και

εξερευνητής, που ταξίδεψε

στην κεντρική Ασία και την

Κίνα και κατέγραψε τις

εντυπώσεις του στο βιβλίο του

'Τα Ταξίδια του Μάρκο Πόλο'.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΤΩΝ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΩΝ

Οικονομικά κίνητρα : Τον 15ο αιώνα η εδραίωση των Οθωμανών στη δυτική Ασία

έκανε αρκετά δύσκολη, επικίνδυνη, ακριβή και ορισμένες φορές αδύνατη τη μεταφορά

προϊόντων, όπως τα μπαχαρικά, από την Ανατολή στην Ευρώπη. >> >> Οι Πορτογάλοι,

πρώτα, και οι Ισπανοί, λίγο αργότερα, άρχισαν να αναζητούν νέους, θαλάσσιους

δρόμους προς την Ανατολή.

Επιστημονικά κίνητρα : Ο άνθρωπος της Αναγέννησης επιδιώκει να επεκτείνει

συνεχώς τα όρια των γνώσεων και των βιωμάτων του.

Θρησκευτικά κίνητρα : Η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία ήλπιζε, ότι μπορεί να προσηλυτίσει

τους ιθαγενείς πληθυσμούς στον χριστιανισμό.

Πολιτικά κίνητρα : Η φιλοδοξίες ηγεμόνων της Ευρώπης να επεκτείνουν την

επικράτειά τους.

OΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΩΝ

1. Τα μακρινά θαλάσσια ταξίδια γίνονται ασφαλέστερα, χάρη σε

νέα τεχνικά μέσα.

Καθιερώνεται ένας νέος

τύπος ιστιοφόρου πλοίου,

η καραβέλα, που συνδυάζει

χωρητικότητα, ταχύτητα

και ασφάλεια

Τα όργανα ναυσιπλοΐας,

όπως η πυξίδα και ο

αστρολάβος, εξελίσσονται

Σχέδιο πυξίδας από τοσύγγραμμα Epistola de magneteτου Petrus Peregrinus (1269)

Αστρολάβος

Βελτιώνονται οι

χάρτες ναυσιπλοΐας, οι

λεγόμενοι πορτολάνοι.

2. Η αντίληψη ότι η γη είναι σφαιρική κέρδιζε συνεχώς έδαφος

Η σφαιρικότητα της γης ήταν γνωστή στους αρχαίους

Έλληνες, ο Ερατοσθένης από την Κυρήνη μάλιστα είχε

υπολογίσει την περίμετρο της γης με μεγάλη ακρίβεια ήδη από

τον 3ο π.Χ αιώνα. Επίσης στη διάρκεια του Μεσαίωνα οι

Άραβες γεωγράφοι γνώριζαν τη σφαιρικότητα της γης και

είχαν κάνει ακριβείς μετρήσεις σχετικά με το μέγεθός της.

Αντίθετα οι μοναχοί-λόγιοι της μεσαιωνικής Ευρώπης δεν υιοθετούν τις

γεωγραφικές αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων και των Αράβων και δεν κάνουν καμία

προσπάθεια να αποτυπώσουν με ρεαλισμό την εικόνα της γης και του κόσμου.

Στο χάρτη του Μπεάτο της Λιέμπανα (Ισπανία, 776 μ.Χ.) ο κόσμος περιβάλλεται από τον ωκεανό, το σχήμα

των ηπείρων και των χωρών είναι εντελώς συμβατικό, ενώ ο Κήπος της Εδέμ τοποθετείται στην Ασία.

Στον ύστερο μεσαίωνα και στην αρχή της Αναγέννησης εικόνα του κόσμου

αλλάζει. Οι 'παγκόσμιοι χάρτες' γίνονται όλο και πιο ακριβείς και συχνά

αποτυπώνουν την αντίληψη της σφαιρικής γης.

Παγκόσμιος χάρτης, λίγο πριν τις

ανακαλύψεις. Από το βιβλίο

'Κοσμογραφία' του Νικόλαου

Γερμανού, 1467. Η γη είναι ήδη

χωρισμένη σε μεσημβρινούς και

παράλληλους. Η σφαιρικότητά

της υποδηλώνεται από το

γεγονός ότι οι μεσημβρινοί

συγκλίνουν κοντά στους πόλους.

Ο Νικόλαος Γερμανός

κατασκεύασε και την πρώτη

υδρόγειο σφαίρα.

ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΕΞΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΤΑΞΙΔΙΑ

Βάσκο Ντε Γκάμα : Ο περίπλους της

Αφρικής, 1497-1499.

Ο Βάσκο ντα Γκάμα (Vasco da Gama)

ήταν ο μεγάλος Πορτογάλος

θαλασσοπόρος, ο οποίος πρώτος

συνέδεσε μέσω θαλάσσης την Ευρώπη

με την Ινδία πραγματοποιώντας τον

περίπλου της Αφρικής .

Το ταξίδι του Βάσκο ντε Γκάμα

Πορτραίτο του Βάσκο ντε Γκάμα, 1565

Χειρόγραφη σελίδα από το ημερολόγιο του πρώτου

ταξιδιού του Βάσκο ντα Γκάμα το 1497

Ο Χριστόφορος Κολόμβος, ένας ναυτικός

γεννημένος στη Γένοβα της Ιταλίας,

πεπεισμένος ότι η γη είναι σφαιρική,

παρουσίασε ένα πρωτότυπο σχέδιο

υποστηρίζοντας ότι θα μπορούσε να φτάσει

κανείς στην Ασία ταξιδεύοντας δυτικά.

Οι βασιλείς της Ισπανίας του διέθεσαν

τρία πλοία για να επιχειρήσει το ταξίδι.

Πλέοντας δυτικά έφτασε στις ακτές της

Αμερικής, νομίζοντας ότι έχει φτάσει στην

Ασία. Συνολικά πραγματοποίησε τέσσερα

εξερευνητικά ταξίδια, χωρίς, ως το τέλος,

να αντιληφθεί ότι είχε ανακαλύψει μια

καινούρια ήπειρο.

Χριστόφορος Κολόμβος : Η ανακάλυψη της

Αμερικής, 1492-1504

Το 1507, τρία χρόνια μετά το τελευταίο

ταξίδι του Κολόμβου και ένα χρόνο μετά

τον θάνατό του, ένας ναυτικός από τη

Φλωρεντία, ο ιταλός ναυτικός και

εξερευνητής Αμέρικο Βεσπούτσι,

υποστήριξε ότι οι περιοχές στις οποίες

είχε φτάσει ο Κολόμβος δεν ήταν η

ανατολική Ασία, αλλά μια νέα ήπειρος,

εντελώς άγνωστη μέχρι τότε.

Έτσι, η νέα ήπειρος ονομάστηκε ‘Αμερική’

προς τιμή του.

Φερδινάνδος Μαγγελάνος : Ο περίπλους της γης, 1519-1552

Ο Μαγγελάνος ήταν πορτογάλος θαλασσοπόρος

που, στην υπηρεσία του βασιλιά της Ισπανίας ήταν ο

πρώτος που πραγματοποίησε τον περίπλου της

γης.

Με πέντε πλοία και πλέοντας δυτικά διέσχισε τον

Ατλαντικό, έπλευσε προς νότο κατά μήκος των

ακτών της Νοτίου Αμερικής και ήταν ο πρώτος

Ευρωπαίος που περιέπλευσε το νότιο άκρο της

Αμερικής, χρησιμοποιώντας τον πορθμό που πήρε το

όνομά του : πορθμός του Μαγγελάνου. Στη

συνέχεια ήταν ο πρώτος που διέπλευσε τον

Ειρηνικό ωκεανό. Στα νησιά των Φιλιππίνων ωστόσο

σκοτώθηκε σε μια συμπλοκή με τους ιθαγενείς.

Από τα 5 πλοία και τα περίπου

250 ατομα των πληρωμάτων τους

που ξεκίνησαν μαζί με τον

Μαγγελάνο το 1519, μόνο ένα

πλοίο, η καραβέλα Βικτώρια, με 18

μόλις άνδρες πλήρωμα κατάφεραν

να επιστρέψουν στην Ισπανία το

1522, ολοκληρώνοντας έτσι τον

περίπλου. Αρχηγός τους ήταν ο

Ισπανός Χουάν Σεμπάστιαν

Ελκάνο, που ανέλαβε τη διοίκηση

μετά το θάνατο του Μαγγελάνου.

Χουάν Σεμπαστιάν Ελκάνο

Το ταξίδι του Μαγγελάνου και του Ελ Κάνο

Η αποβίβαση του Χριστόφορου Κολόμβου στην

Αμερική, το 1492

Οι Πορτογάλοι και οι Ισπανοί

κατέκτησαν με τη βία τις

περιοχές που ανακάλυψαν.

Ο Κολόμβος παρουσιάζει στους

βασιλείς της Ισπανίας Φερδινάνδο και

Ισαβέλλα ιθαγενείς της Αμερικής

Ειδικότερα οι Ισπανοί,

επιδεικνύοντας απάνθρωπη

σκληρότητα, εξαφάνισαν τους

λεγόμενους προκολομβιανούς

πολιτισμούς της κεντρικής και

νότιας Αμερικής.

Προκολομβιανοί πολιτισμοί :

Αζτέκοι, Μάγια, Ίνκας

Πυραμίδες των Αζτέκων, Μεξικό

Το Μάτσου Πίτσου, πόλη των Ίνκας σε υψόμετρο

2430 μέτρων στις περουβιανές Άνδεις.

Ανάγλυφο των Μάγια

Οι Πορτογάλοι κι οι Ισπανοί μετέτρεψαν τις νέες χώρες σε αποικίες και τις μοίρασαν

μεταξύ τους με τη Συνθήκη της Τορντεζίλας (1494).

Έτσι δημιουργήθηκαν δύο αντίστοιχες αποικιακές αυτοκρατορίες, η πορτογαλική

και η ισπανική.

Από τα τέλη όμως του 16ου

αιώνα η Ολλανδία, η

Αγγλία και η Γαλλία

άρχισαν να διεκδικούν

μερίδιο από τις αποικίες με

αποτέλεσμα να

δημιουργηθούν ανταγωνισμοί

και συγκρούσεις μεταξύ των

ευρωπαϊκών χωρών.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΩΝ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΩΝ

Α. Για την Ευρώπη

Με το άνοιγμα στους ωκεανούς το κέντρο της ευρωπαϊκής οικονομίας μετατοπίστηκε από

τη Μεσόγειο στον Ατλαντικό και τη Βόρεια Θάλασσα, όπου κατέληγαν οι υπερπόντιοι

θαλάσσιοι δρόμοι.

Νέα λιμάνια, όπως της Σεβίλλης, της Λισσαβόνας, της Αμβέρσας, απέκτησαν

μεγαλύτερη οικονομική σπουδαιότητα από εκείνα της Βενετίας και της Γένουας.

Σε καίρια εμπορικά σημεία ιδρύονται

νέες εμπορικές πόλεις ή αναβιώνουν

παλαιές, όπως είναι η Μασσαλία, το

Αμβούργο, η Μπριζ, η Κολωνία, το

Παρίσι, το Λονδίνο. Στη Μεσόγειο, οι

ιταλοί έμποροι της Βενετίας, της

Γένουας και της Πίζας ιδρύουν

εμπορικούς σταθμούς.Λονδίνο 16ος αιώνας

Η εισαγωγή χρυσού και αργύρου

στην Ευρώπη σε μεγάλες ποσότητες

διεύρυνε τις ανταλλαγές και

δημιούργησε νέες οικονομικές

δραστηριότητες, όπως εμπορικές

και τραπεζικές.

Το παλιό δημαρχείο και η τράπεζα του Άμστερνταμ που ιδρύθηκε το 1609

Tο λιμάνι του Άμστερνταμ, 16ος αι.

Από αυτές τις οικονομικές

δραστηριότητες (εμπόριο, τράπεζες)

επωφελήθηκε περισσότερο μια νέα

κοινωνική τάξη, η αστική τάξη.

Η γνωριμία με νέους πολιτισμούς άρχισε να

κλονίζει τις προκαταλήψεις και τις αξίες

παρελθόντος.

Παράλληλα το κλίμα της εποχής ευνόησε την ανάπτυξη ποικίλων

επιστημονικών κλάδων, όπως της γεωγραφίας, της αστρονομίας, της

ζωολογίας, της βοτανικής, της εθνολογίας και άλλων.

Παγκόσμιος χάρτης του Μερκάτορα, 16ος αι.

Η Ευρώπη έγινε κέντρο του παγκόσμιου

εμπορίου.

Νέα προϊόντα έφτασαν, διαδόθηκαν και

άλλαξαν την οικονομία, τη διατροφή και τον

τρόπο ζωής : καπνός, κακάο, πατάτες,

ντομάτες κ.ά.

Παρασκευή ροφήματος σοκολάτας, Ισπανία

Ο σερ Γουόλτερ Ράλεϊ εισάγει στη Βρετανία

τη χρήση του καπνούH πατάτα

Για τους λαούς των νέων χωρών οι επιπτώσεις

των Ανακαλύψεων ήταν αρνητικές.

Οι Ευρωπαίοι επιδόθηκαν στην εντατική

εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών

σε βάρος των ιθαγενών και επέβαλαν την αρχή

των άνισων ανταλλαγών.

Συγχρόνως θεώρησαν τους μη ευρωπαϊκούς λαούς ως υποδεέστερους και

εκμεταλλεύσιμους.

Η πολιτική αυτή κληροδότησε πολλαπλά προβλήματα στον κόσμο, όπως ήταν η

δουλεία, η αποικιοκρατία, η υπανάπτυξη και η φτώχεια των τρίτων χωρών, τα

οποία μας απασχολούν με διάφορες μορφές μέχρι σήμερα.