ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ

ΙΑΤΡΙΚΕΣΙΑΤΡΙΚΕΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ

ΚΑΙΚΑΙ

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ

ΘΕΩΡΗΣΕΙΣΘΕΩΡΗΣΕΙΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΑΠΚΑΣΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΑΠΚΑΣ

ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗΣ ΑΝ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗΣ

ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

Παρά το γεγονός ότι οι μεταμοσχεύσεις οργάνων έχουν γίνει, λίγο πολύ,

υποθέσεις ρουτίνας, έστω και αν υπάρχει μεγάλη έλλειψη μοσχευμάτων, συνεχίζεται η παρεξήγηση γύρω απ΄αυτές, σε σημείο

που πολλοί να αμφιβάλλουν για τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις που

απαιτούνται για να ληφθούν τα όργανα ενός νεκρού.

Χάος και αμφισβήτηση επικρατούν ακόμη και όσον αφορά τον καθορισμό του

θανάτου. Από τα πιο συζητημένα θέματα στο χώρο των μεταμοσχεύσεων είναι ο

εγκεφαλικός θάνατος. Η ομιλία που ακολουθεί, επιχειρεί να δώσει τις

απαραίτητες απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα γύρω από το ζήτημα αυτό, που περιβάλλονται από μύθους και αμφιβολίες.

Ως γνωστόν, ζούμε στην εποχή όχι μόνον του Ως γνωστόν, ζούμε στην εποχή όχι μόνον του παράλογου, αλλά και της υπερ-παράλογου, αλλά και της υπερ-

παραπληροφόρησης και ως εκ τούτου, του παραπληροφόρησης και ως εκ τούτου, του πλήρους αποπροσανατολισμού. Καθημερινά, πλήρους αποπροσανατολισμού. Καθημερινά,

ενημερωνόμαστε, μέσα από έναν συνεχή ενημερωνόμαστε, μέσα από έναν συνεχή καταιγισμό αντιφατικών μηνυμάτωνκαταιγισμό αντιφατικών μηνυμάτων και και πληροφοριών για οικονομικά, πολιτικά, πληροφοριών για οικονομικά, πολιτικά,

κοινωνικά, ιατρικά και διάφορα άλλα θέματα και κοινωνικά, ιατρικά και διάφορα άλλα θέματα και προβλήματα, που έχουν ‘άμεση επίπτωση στη προβλήματα, που έχουν ‘άμεση επίπτωση στη

ζωή μας και των οποίων η αντιμετώπιση θα ζωή μας και των οποίων η αντιμετώπιση θα καθορίσει καθορίσει

το Είναι και το Μέλλον.το Είναι και το Μέλλον.

Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε τόση Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε τόση πρόσβαση πρόσβαση στην πληροφορίαστην πληροφορία . Οι πληροφορίες, όμως . Οι πληροφορίες, όμως

χωρίς υπεύθυνη διασταύρωση και χωρίς υπεύθυνη διασταύρωση και συνθετική επεξεργασία τους, οδηγούν συνθετική επεξεργασία τους, οδηγούν

στο αντίθετο από αυτό στο οποίο στο αντίθετο από αυτό στο οποίο υποτίθεται ότι αποσκοπούν. υποτίθεται ότι αποσκοπούν.

Παραφράζοντας τον Έλιοτ, «Παραφράζοντας τον Έλιοτ, « χάσαμε τη χάσαμε τη σοφία για την γνώση και τη γνώση για σοφία για την γνώση και τη γνώση για

την πληροφορίατην πληροφορία ». ».

Οι μεταμοσχεύσειςΟι μεταμοσχεύσεις αποτελούν ένα από τα αποτελούν ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα της πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα της σύγχυσης που επικρατεί. Η γνώση του σύγχυσης που επικρατεί. Η γνώση του κόσμου γύρω από αυτόν τον ευαίσθητο κόσμου γύρω από αυτόν τον ευαίσθητο

τομέα στηρίζεται, κυρίως, σε μύθους, παρά τομέα στηρίζεται, κυρίως, σε μύθους, παρά στην πραγματικότητα. στην πραγματικότητα. Αγνοούνται βασικά Αγνοούνται βασικά

πράγματα για τις συνθήκες και τις πράγματα για τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να προϋποθέσεις που απαιτούνται για να

γίνουμε δότες ιστών και οργάνωνγίνουμε δότες ιστών και οργάνων . Χάος και . Χάος και αμφισβήτηση επικρατούν όσον αφορά τον αμφισβήτηση επικρατούν όσον αφορά τον

καθορισμό του θανάτου, λόγω μη καθορισμό του θανάτου, λόγω μη κατανόησης των κριτηρίων πιστοποίησης κατανόησης των κριτηρίων πιστοποίησης

του.του.

Ένα από τα περισσότερο πολυσυζητημένα Ένα από τα περισσότερο πολυσυζητημένα θέματα στο χώρο της μεταμόσχευσης είναι ο θέματα στο χώρο της μεταμόσχευσης είναι ο εγκεφαλικός θάνατος.εγκεφαλικός θάνατος. Επειδή τόσο η ιατρική Επειδή τόσο η ιατρική όσο και η νομική επιστήμη έχουν καταλήξει όσο και η νομική επιστήμη έχουν καταλήξει

και αποδεχθεί μία σαφώς καθορισμένη και αποδεχθεί μία σαφώς καθορισμένη έννοια έννοια εγκεφαλικού θανάτου,εγκεφαλικού θανάτου, η οποία δεν η οποία δεν αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας, η αφήνει κανένα περιθώριο παρερμηνείας, η διευκρίνηση του θέματος είναι απαραίτητη διευκρίνηση του θέματος είναι απαραίτητη

πριν από κάθε συζήτηση για τα πριν από κάθε συζήτηση για τα οποιαδήποτε άλλα προβλήματα των οποιαδήποτε άλλα προβλήματα των

μεταμοσχεύσεων.μεταμοσχεύσεων.

Πριν από μερικές δεκαετίες Πριν από μερικές δεκαετίες ο θάνατος του ο θάνατος του ανθρώπουανθρώπου διαπιστωνόταν εύκολα και διαπιστωνόταν εύκολα και

συνέπιπτε με τη μη αναστρέψιμη διακοπή συνέπιπτε με τη μη αναστρέψιμη διακοπή των ζωτικών λειτουργιών της αναπνοής και των ζωτικών λειτουργιών της αναπνοής και

της κυκλοφορίας. της κυκλοφορίας. Σε λίγα λεπτά Σε λίγα λεπτά επακολουθούσε η οριστική καταστροφή του επακολουθούσε η οριστική καταστροφή του εγκεφάλου.εγκεφάλου. Σημειωτέον ότι και παλαιότερα, Σημειωτέον ότι και παλαιότερα,

όπως και τώρα, ιατρικά, ο θάνατος όπως και τώρα, ιατρικά, ο θάνατος ταυτιζόταν πάντοτε με την ανεπανόρθωτη, ταυτιζόταν πάντοτε με την ανεπανόρθωτη,

καθολική βλάβη του εγκεφάλου.καθολική βλάβη του εγκεφάλου.

Ο θάνατος ήταν ξεκάθαρος στο μυαλό των Ο θάνατος ήταν ξεκάθαρος στο μυαλό των ανθρώπων και δεν άφηνε περιθώρια ανθρώπων και δεν άφηνε περιθώρια

αμφιβολιών, εν αντιθέσει με τη σύγχυση που αμφιβολιών, εν αντιθέσει με τη σύγχυση που δημιουργούν, σήμερα, διάφοροι δυσνόητοι δημιουργούν, σήμερα, διάφοροι δυσνόητοι

όροι, όπως όροι, όπως κλινικός θάνατος, κλινικός θάνατος,

εγκεφαλικός θάνατος, εγκεφαλικό στέλεχος, εγκεφαλικός θάνατος, εγκεφαλικό στέλεχος,

φλοιώδης θάνατος,φλοιώδης θάνατος, ή «φυτό»,ή «φυτό»,

καρδιακός και βιολογικός θάνατος.καρδιακός και βιολογικός θάνατος.

Η παρούσα ομιλία, πιστεύω ότι θα συμβάλει Η παρούσα ομιλία, πιστεύω ότι θα συμβάλει στην αποσαφήνιση αυτών των εννοιών.στην αποσαφήνιση αυτών των εννοιών.

Επί διακοπής της καρδιακής λειτουργίας Επί διακοπής της καρδιακής λειτουργίας (ανακοπή)(ανακοπή) ,,από έμφραγμα του μυοκαρδίου, από έμφραγμα του μυοκαρδίου,

από μεγάλο φόβο, από έντονο πόνο κ.τ.λ. το από μεγάλο φόβο, από έντονο πόνο κ.τ.λ. το άτομο δίνει την εντύπωση του νεκρού άτομο δίνει την εντύπωση του νεκρού

(κλινικός θάνατος),(κλινικός θάνατος), διότι δεν χτυπάει η διότι δεν χτυπάει η καρδιά του, δεν αναπνέει και χάνει τις καρδιά του, δεν αναπνέει και χάνει τις

αισθήσεις του.αισθήσεις του.

ΣεΣε περίπτωση που αποκατασταθεί η καρδιακή περίπτωση που αποκατασταθεί η καρδιακή λειτουργία εντός λεπτών, ο ασθενής συνέρχεται λειτουργία εντός λεπτών, ο ασθενής συνέρχεται χωρίς κανένα αξιόλογο κλινικό κατάλοιπο χωρίς κανένα αξιόλογο κλινικό κατάλοιπο εγκεφαλικής βλάβης. (Διότι εγκεφαλικής βλάβης. (Διότι ο φλοιός του εγκεφάλου ο φλοιός του εγκεφάλου μπορεί να παραμείνει χωρίς οξυγόνο μόνο μέχρι μπορεί να παραμείνει χωρίς οξυγόνο μόνο μέχρι λεπτάλεπτά , χωρίς να πάθει μη αναστρέψιμες , χωρίς να πάθει μη αναστρέψιμες αλλοιώσεις, αν και αυτό δεν είναι απόλυτο). αλλοιώσεις, αν και αυτό δεν είναι απόλυτο).

Εάν αποκατασταθεί η καρδιακή λειτουργία Εάν αποκατασταθεί η καρδιακή λειτουργία μετά το πέρας του διαστήματος τούτου, αλλά μετά το πέρας του διαστήματος τούτου, αλλά

σε χρόνο όχι περισσότερο από 6-7 λεπτά σε χρόνο όχι περισσότερο από 6-7 λεπτά από την αρχή της διακοπής τηςαπό την αρχή της διακοπής της , τότε ο , τότε ο

ασθενής επανέρχεται μεν, υπό την έννοια ασθενής επανέρχεται μεν, υπό την έννοια ότι μπορεί να αναπνέει και πάλι μόνος του, ότι μπορεί να αναπνέει και πάλι μόνος του,

αλλά με καταστραμμένο το φλοιό του αλλά με καταστραμμένο το φλοιό του εγκεφάλου και, επομένως, εγκεφάλου και, επομένως, χωρίς συνείδησηχωρίς συνείδηση

((φλοιώδης θάνατος ή «φυτό»φλοιώδης θάνατος ή «φυτό» ).).

Εάν δεν επιτευχθεί η επάνοδος της καρδιακής Εάν δεν επιτευχθεί η επάνοδος της καρδιακής λειτουργίας μέσα λειτουργίας μέσα στο ανωτέρω χρονικό στο ανωτέρω χρονικό

διάστημα, τότε αποδιοργανώνεται διάστημα, τότε αποδιοργανώνεται ολόκληρος ο εγκέφαλοςολόκληρος ο εγκέφαλος (εγκεφαλικά (εγκεφαλικά ημισφαίρια, εγκεφαλικό στέλεχος και ημισφαίρια, εγκεφαλικό στέλεχος και

παρεγκεφαλίδα) και οι γιατροί παρεγκεφαλίδα) και οι γιατροί εγκαταλείπουν κάθε περαιτέρω προσπάθεια εγκαταλείπουν κάθε περαιτέρω προσπάθεια ανάνηψης, διότι το άτομο είναι ανάνηψης, διότι το άτομο είναι οριστικώς και οριστικώς και αμετακλήτως νεκρό, αφού επήλθε η πλήρης αμετακλήτως νεκρό, αφού επήλθε η πλήρης

καταστροφή του εγκεφάλουκαταστροφή του εγκεφάλου ( ( εγκεφαλικός εγκεφαλικός θάνατοςθάνατος ).).

ΑμέσωςΑμέσως μετά τον εγκεφαλικό θάνατο μετά τον εγκεφαλικό θάνατο επακολουθεί, λόγω μη οξυγόνωσης, και η επακολουθεί, λόγω μη οξυγόνωσης, και η

νέκρωση των υπόλοιπων οργάνων του νέκρωση των υπόλοιπων οργάνων του σώματοςσώματος , με της εξής σειρά, λόγω , με της εξής σειρά, λόγω

διαφορετικής ευαισθησίας τους στην έλλειψη διαφορετικής ευαισθησίας τους στην έλλειψη οξυγόνου (ανοξία): οξυγόνου (ανοξία):

καρδιά, νεφροί, πνεύμονες, ήπαρ, καρδιά, νεφροί, πνεύμονες, ήπαρ,

υπόλοιπα όργανα και, τελικά, το δέρμα υπόλοιπα όργανα και, τελικά, το δέρμα (( βιολογικός θάνατοςβιολογικός θάνατος ).).

Σ’ αυτήν την περίπτωση Σ’ αυτήν την περίπτωση εγκεφαλικού θανάτουεγκεφαλικού θανάτου και, πολύ και, πολύ περισσότερο, επί περισσότερο, επί βιολογικού θανάτουβιολογικού θανάτου , που επήλθε από , που επήλθε από προηγηθείσα διακοπή της καρδιακής και αναπνευστικής προηγηθείσα διακοπή της καρδιακής και αναπνευστικής λειτουργίας, λειτουργίας, δεν μπορεί να γίνει μεταμόσχευση ζωτικών δεν μπορεί να γίνει μεταμόσχευση ζωτικών (συμπαγών) οργάνων(συμπαγών) οργάνων (καρδιά, πνεύμονες, ήπαρ κ.τ.λ.), διότι (καρδιά, πνεύμονες, ήπαρ κ.τ.λ.), διότι αυτά τα όργανα είναι πια καταστραμμένα από την ανοξία. Για αυτά τα όργανα είναι πια καταστραμμένα από την ανοξία. Για τον τον κλινικά νεκρό και το «φυτό»κλινικά νεκρό και το «φυτό» δεν τίθεται θέμα προς δεν τίθεται θέμα προς συζήτηση, διότι είναι εν ζωή. συζήτηση, διότι είναι εν ζωή.

Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να συμβεί το Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να συμβεί το αντίστροφο, να αντίστροφο, να προηγηθεί, δηλαδή, ο προηγηθεί, δηλαδή, ο θάνατος του εγκεφάλου και να θάνατος του εγκεφάλου και να επακολουθήσει η διακοπή της επακολουθήσει η διακοπή της αναπνευστικής και καρδιακής λειτουργίας,αναπνευστικής και καρδιακής λειτουργίας, όπως συμβαίνει σε βαριές κρανιο-όπως συμβαίνει σε βαριές κρανιο-εγκεφαλικές κακώσεις από τροχαία εγκεφαλικές κακώσεις από τροχαία ατυχήματα, αυτόματη εγκεφαλική αιμορραγία ατυχήματα, αυτόματη εγκεφαλική αιμορραγία κ.τ.λ.κ.τ.λ.

Εάν ο θάνατος του ατόμου από αυτές τις αιτίες Εάν ο θάνατος του ατόμου από αυτές τις αιτίες επέλθει ακαριαίωςεπέλθει ακαριαίως ή πριν προλάβουν να το ή πριν προλάβουν να το

μεταφέρουν σε Μονάδα εντατικής Θεραπείας μεταφέρουν σε Μονάδα εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και πάλι δεν υπάρχει θέμα δωρεάς (ΜΕΘ) και πάλι δεν υπάρχει θέμα δωρεάς ζωτικών οργάνων, διότι ζωτικών οργάνων, διότι τα όργανα αυτά, τα όργανα αυτά,

εφόσον δεν αιματώνονται (δεν εφόσον δεν αιματώνονται (δεν οξυγονώνονται), καταστρέφονταιοξυγονώνονται), καταστρέφονται σε πολύ σε πολύ

σύντομο χρονικό διάστημα και, ως εκ σύντομο χρονικό διάστημα και, ως εκ τούτου, είναι ακατάλληλα προς τούτου, είναι ακατάλληλα προς

μεταμόσχευση.μεταμόσχευση.

Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, ο ασθενής Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, ο ασθενής μεταφέρεται σε ΜΕΘ ναι μεν μεταφέρεται σε ΜΕΘ ναι μεν σε κώμα, αλλά σε κώμα, αλλά ζωντανόςζωντανός ακόμα. Εν τω μεταξύ, η εγκεφαλική ακόμα. Εν τω μεταξύ, η εγκεφαλική αιμορραγία συνεχίζεται, το εγκεφαλικό οίδημα αιμορραγία συνεχίζεται, το εγκεφαλικό οίδημα επιδεινώνεται και συχνά, τελικά, επέρχεται επιδεινώνεται και συχνά, τελικά, επέρχεται η η καταστροφή ολοκλήρου του εγκεφάλου, με καταστροφή ολοκλήρου του εγκεφάλου, με επακόλουθο τη διακοπή της αναπνοής και της επακόλουθο τη διακοπή της αναπνοής και της κυκλοφορίαςκυκλοφορίας ..

Στα άτομα αυτά παρέχεται σήμερα Στα άτομα αυτά παρέχεται σήμερα η δυνατότητα η δυνατότητα διατήρησης της αναπνοής και της κυκλοφορίας, για διατήρησης της αναπνοής και της κυκλοφορίας, για

λίγες ώρες ή μερικά 24ωρα, με τεχνητά μέσαλίγες ώρες ή μερικά 24ωρα, με τεχνητά μέσα (αναπνευστήρας, οροί, φάρμακα). Αφού (αναπνευστήρας, οροί, φάρμακα). Αφού

αποκλειστούν άλλες συνυπάρχουσες αναστρέψιμες αποκλειστούν άλλες συνυπάρχουσες αναστρέψιμες καταστάσεις, που μπορούν να δημιουργήσουν καταστάσεις, που μπορούν να δημιουργήσουν άπνοια, όπως δηλητηρίαση από βαρβιτουρικά άπνοια, όπως δηλητηρίαση από βαρβιτουρικά φάρμακα, υποθερμία, υπερβολική κατανάλωση φάρμακα, υποθερμία, υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος κ.τ.λ., υπάρχει οινοπνεύματος κ.τ.λ., υπάρχει απόλυτη ένδειξηαπόλυτη ένδειξη

εγκεφαλικού θανάτουεγκεφαλικού θανάτου και και ακολουθούν ειδικές ακολουθούν ειδικές κλινικές και εργαστηριακές δοκιμασίεςκλινικές και εργαστηριακές δοκιμασίες για την για την

επιβεβαίωσή του.επιβεβαίωσή του.

Οι κλινικές δοκιμασίες είναι απολύτως ασφαλείς και επαρκείς Οι κλινικές δοκιμασίες είναι απολύτως ασφαλείς και επαρκείς στη διάγνωση του στη διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτουεγκεφαλικού θανάτου , υπό την , υπό την προϋπόθεση ότι θα τηρηθούν με σχολαστική ακρίβεια οι προϋπόθεση ότι θα τηρηθούν με σχολαστική ακρίβεια οι διαδικασίες που απαιτούνται για να διεκπεραιωθούν. Οι διαδικασίες που απαιτούνται για να διεκπεραιωθούν. Οι εργαστηριακές δεν είναι απαραίτητες. εργαστηριακές δεν είναι απαραίτητες. Οι δοκιμασίες αυτές Οι δοκιμασίες αυτές επιτελούνται τουλάχιστον 24 ώρες μετά την έναρξη του επιτελούνται τουλάχιστον 24 ώρες μετά την έναρξη του κώματος και μάλιστα δύο φορές, για να αποκλειστεί και η κώματος και μάλιστα δύο φορές, για να αποκλειστεί και η παραμικρή πιθανότητα λάθουςπαραμικρή πιθανότητα λάθους , και το χρονικό διάστημα , και το χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο ελέγχων δεν μπορεί να είναι μικρότερο των 8 μεταξύ των δύο ελέγχων δεν μπορεί να είναι μικρότερο των 8 ωρών.ωρών.

Η διάγνωση του Η διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτουεγκεφαλικού θανάτου τίθεται τίθεται από τρεις γιατρούς ειδικούς και έμπειρους σ’ από τρεις γιατρούς ειδικούς και έμπειρους σ’ αυτό το θέμα, οι οποίοι δεν ανήκουν σε αυτό το θέμα, οι οποίοι δεν ανήκουν σε καμία μεταμοσχευτική ομάδα και οι οποίοι καμία μεταμοσχευτική ομάδα και οι οποίοι είναι: είναι:

α) ο θεράπων ιατρός (εντατικολόγος) του α) ο θεράπων ιατρός (εντατικολόγος) του «ασθενούς», «ασθενούς»,

β) ένας νευρολόγος ή νευροχειρουργός β) ένας νευρολόγος ή νευροχειρουργός

γ) ένας αναισθησιολόγος.γ) ένας αναισθησιολόγος.

Η ομόφωνη γνώμη αυτών των γιατρών στη Η ομόφωνη γνώμη αυτών των γιατρών στη διάγνωση του διάγνωση του εγκεφαλικού θανάτουεγκεφαλικού θανάτου είναι εκ είναι εκ

των ων ουκ άνευ. Η διάγνωση του των ων ουκ άνευ. Η διάγνωση του εγκεφαλικού εγκεφαλικού θανάτου ταυτίζεται με τη διάγνωση του θανάτου ταυτίζεται με τη διάγνωση του

θανάτου του εγκεφαλικού στελέχουςθανάτου του εγκεφαλικού στελέχους και γι ’ και γι ’ αυτό οι κλινικο-εργαστηριακές δοκιμασίες αυτό οι κλινικο-εργαστηριακές δοκιμασίες

ελέγχουν ακριβώς τη λειτουργικότητα αυτού ελέγχουν ακριβώς τη λειτουργικότητα αυτού του καθοριστικής σημασίας, για τη ζωή, του καθοριστικής σημασίας, για τη ζωή,

τμήματος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.τμήματος του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος.

Το εγκεφαλικό στέλεχοςΤο εγκεφαλικό στέλεχος , στο οποίο, μεταξύ άλλων, , στο οποίο, μεταξύ άλλων, έχει την έδρα του και το κέντρο της αναπνοής, έχει την έδρα του και το κέντρο της αναπνοής, βρίσκεται μεταξύ του προσθίου (του κυρίως) βρίσκεται μεταξύ του προσθίου (του κυρίως) εγκεφαλικού και του νωτιαίου μυελού. Το εγκεφαλικού και του νωτιαίου μυελού. Το εγκεφαλικό στέλεχος αποτελείται από: α) το μέσο εγκεφαλικό στέλεχος αποτελείται από: α) το μέσο εγκέφαλο, β)τη γέφυρα του εγκεφάλου και γ) τον εγκέφαλο, β)τη γέφυρα του εγκεφάλου και γ) τον προμήκη μυελό.προμήκη μυελό.

««Ο θάνατος του εγκεφαλικού στελέχουςΟ θάνατος του εγκεφαλικού στελέχους είναι συνθήκη επαρκής και αναγκαία είναι συνθήκη επαρκής και αναγκαία

για να χαρακτηριστεί ολόκληρος ο για να χαρακτηριστεί ολόκληρος ο εγκέφαλος νεκρόςεγκέφαλος νεκρός », όπως καθορίζει η », όπως καθορίζει η απόφαση 9 της 21ης Ολομέλειας του απόφαση 9 της 21ης Ολομέλειας του

Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (Κ.Ε.Σ.Υ.), που συνήλθε στις 20/3/85(Κ.Ε.Σ.Υ.), που συνήλθε στις 20/3/85 και η οποία, μεταξύ άλλων, καθόρισε και η οποία, μεταξύ άλλων, καθόρισε

τα κριτήρια ελέγχου της τα κριτήρια ελέγχου της λειτουργικότητας του εγκεφαλικού λειτουργικότητας του εγκεφαλικού

στελέχους.στελέχους.

Επομένως, ο θάνατος του Επομένως, ο θάνατος του εγκεφαλικού στελέχους δεν πρέπει να εγκεφαλικού στελέχους δεν πρέπει να

συγχέεται με την προαναφερθείσα συγχέεται με την προαναφερθείσα «φυτική κατάσταση«φυτική κατάσταση » (φλοιώδης » (φλοιώδης

θάνατος), κατά την οποία ναι μεν θάνατος), κατά την οποία ναι μεν υπάρχει απώλεια των «υψηλότερων»υπάρχει απώλεια των «υψηλότερων»

εγκεφαλικώνεγκεφαλικών λειτουργιών, αλλά το λειτουργιών, αλλά το εγκεφαλικό στέλεχος εξακολουθεί να εγκεφαλικό στέλεχος εξακολουθεί να

λειτουργεί και να συντηρεί την λειτουργεί και να συντηρεί την αναπνοή και την κυκλοφορία.αναπνοή και την κυκλοφορία.

Το άτομο – «φυτό», εφόσον μπορεί να Το άτομο – «φυτό», εφόσον μπορεί να

αναπνέει από μόνο του, δεν θεωρείται αναπνέει από μόνο του, δεν θεωρείται

νεκρό και νεκρό και οι γιατροί θα προσπαθήσουν οι γιατροί θα προσπαθήσουν

να το κρατήσουν στη ζωήνα το κρατήσουν στη ζωή όσο είναι όσο είναι

δυνατόν, με όλα τα μέσα που διαθέτουν.δυνατόν, με όλα τα μέσα που διαθέτουν.

Βεβαίως, Βεβαίως, ύστερα από κάποιο χρονικό ύστερα από κάποιο χρονικό

διάστημα, ο ασθενής θα καταλήξει σε θάνατοδιάστημα, ο ασθενής θα καταλήξει σε θάνατο

από πνευμονική εμβολή, υποστατική πνευμονία από πνευμονική εμβολή, υποστατική πνευμονία

και πλήθος άλλων επιπλοκών, στις οποίες και πλήθος άλλων επιπλοκών, στις οποίες

προδιαθέτει η «φυτική» κατάσταση. Επίσης, προδιαθέτει η «φυτική» κατάσταση. Επίσης,

κατ’ ουδένα τρόπο πρέπει ο εγκεφαλικά νεκρός κατ’ ουδένα τρόπο πρέπει ο εγκεφαλικά νεκρός

να αποκαλείται (όπως συνήθως ακούμε) να αποκαλείται (όπως συνήθως ακούμε)

κλινικά νεκρός.κλινικά νεκρός.

Ενώ λοιπόν, για την ιατρική και τη νομική επιστήμη, ο Ενώ λοιπόν, για την ιατρική και τη νομική επιστήμη, ο θάνατος θάνατος

είναι ένας και ορίζεται ως «η ανεπανόρθωτη απώλεια της είναι ένας και ορίζεται ως «η ανεπανόρθωτη απώλεια της

ικανότητας για συνείδηση, σε συνδυασμό με την ανεπανόρθωτη ικανότητας για συνείδηση, σε συνδυασμό με την ανεπανόρθωτη

απώλεια της ικανότητας για αυτόματη αναπνοή»,απώλεια της ικανότητας για αυτόματη αναπνοή», για τον για τον

περισσότερο κόσμο υπάρχουν αμφιβολίες, διότι η δυνατότητα, σε περισσότερο κόσμο υπάρχουν αμφιβολίες, διότι η δυνατότητα, σε

μερικές περιπτώσεις, τεχνητής υποστήριξης αναπνοής – μερικές περιπτώσεις, τεχνητής υποστήριξης αναπνοής –

κυκλοφορίας δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι ο άνθρωπος κυκλοφορίας δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι ο άνθρωπος

εξακολουθεί να ζει.εξακολουθεί να ζει.

Δεν είναι, ομολογουμένως, εύκολο Δεν είναι, ομολογουμένως, εύκολο να να

κατανοήσει ο μη γιατρός ότι είναι νεκρό ένα κατανοήσει ο μη γιατρός ότι είναι νεκρό ένα

άτομο του οποίου το σώμα είναι ζεστό,άτομο του οποίου το σώμα είναι ζεστό, η η

αναπνοή του διατηρείται, έστω και τεχνητά, αναπνοή του διατηρείται, έστω και τεχνητά,

και η καρδιά του συνεχίζει να χτυπά.και η καρδιά του συνεχίζει να χτυπά.

Η σύνδεση του ήδη φορτισμένου συναισθηματικά Η σύνδεση του ήδη φορτισμένου συναισθηματικά

όρου «εγκεφαλικός θάνατος» με τις μεταμοσχεύσειςόρου «εγκεφαλικός θάνατος» με τις μεταμοσχεύσεις

δημιούργησε νέες αμφιβολίες και πρόσθεσε νέα δημιούργησε νέες αμφιβολίες και πρόσθεσε νέα

ερωτήματα. Όμως, ο δρόμος για τις μεταμοσχεύσεις ερωτήματα. Όμως, ο δρόμος για τις μεταμοσχεύσεις

άνοιξε μόνο με αυτή τη δυνατότητα της σύγχρονης άνοιξε μόνο με αυτή τη δυνατότητα της σύγχρονης

ιατρικής, δηλαδή μετά τη ιατρικής, δηλαδή μετά τη δημιουργία των ΜΕΘ, όταν δημιουργία των ΜΕΘ, όταν

για πρώτη φορά διαπιστώθηκε το φαινόμενο να είναι για πρώτη φορά διαπιστώθηκε το φαινόμενο να είναι

δυνατή η διατήρηση της αναπνοής και της δυνατή η διατήρηση της αναπνοής και της

κυκλοφορίας για κάποιο μικρό χρονικό διάστημακυκλοφορίας για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα , σε , σε

ορισμένες περιπτώσεις θανάτου.ορισμένες περιπτώσεις θανάτου.

Στα ιατρικά χρονικά δεν υπάρχει ούτε μια περίπτωση Στα ιατρικά χρονικά δεν υπάρχει ούτε μια περίπτωση

επανόδου στη ζωή ατόμου που χαρακτηρίστηκε επανόδου στη ζωή ατόμου που χαρακτηρίστηκε

εγκεφαλικά νεκρό.εγκεφαλικά νεκρό. Εφόσον τεθεί η διάγνωση του Εφόσον τεθεί η διάγνωση του

εγκεφαλικού θανάτου, δεν έχει κανένα νόημα η εγκεφαλικού θανάτου, δεν έχει κανένα νόημα η

περαιτέρω σύνδεση του νεκρού με τον αναπνευστήρα, περαιτέρω σύνδεση του νεκρού με τον αναπνευστήρα,

εκτός από την περίπτωση που υπάρχει συναίνεση των εκτός από την περίπτωση που υπάρχει συναίνεση των

συγγενών για δωρεά οργάνων του θανόντος, οπότε η συγγενών για δωρεά οργάνων του θανόντος, οπότε η

αποσύνδεση μπορεί να καθυστερήσει, για λίγες ώρες αποσύνδεση μπορεί να καθυστερήσει, για λίγες ώρες

ακόμα έως ότου γίνει η αφαίρεση των οργάνων.ακόμα έως ότου γίνει η αφαίρεση των οργάνων.

Η αποσύνδεση από τον αναπνευστήρα σε αυτή Η αποσύνδεση από τον αναπνευστήρα σε αυτή

την περίπτωση, δεν έχει καμία σχέση με την την περίπτωση, δεν έχει καμία σχέση με την

ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ, όπως πολλοί θεωρούν, διότι δεν ΕΥΘΑΝΑΣΙΑ, όπως πολλοί θεωρούν, διότι δεν

μπορεί να γίνει «ευθανασία» σε ένα ήδη νεκρό μπορεί να γίνει «ευθανασία» σε ένα ήδη νεκρό

άτομο.άτομο.

Τέτοιο θέμα είναι δυνατόν να προκύψει (;!)Τέτοιο θέμα είναι δυνατόν να προκύψει (;!) σε άλλες σε άλλες

περιπτώσεις μηχανικής (τεχνητής) υποστήριξης της περιπτώσεις μηχανικής (τεχνητής) υποστήριξης της

αναπνοής,αναπνοής, όπως π.χ. στην πλήρη, μη αναστρέψιμη, όπως π.χ. στην πλήρη, μη αναστρέψιμη,

τετραπληγία, από διατομή του νωτιαίου μυελού, τετραπληγία, από διατομή του νωτιαίου μυελού,

οποιασδήποτε αιτιολογίας, στο ύψος στης αυχενικής οποιασδήποτε αιτιολογίας, στο ύψος στης αυχενικής

μοίρας της σπονδυλικής στήλης, η οποία έχει ως μοίρας της σπονδυλικής στήλης, η οποία έχει ως

επακόλουθο την παράλυση του ασθενούς από τον επακόλουθο την παράλυση του ασθενούς από τον

αυχένα και κάτω και, ως εκ τούτου, την αυχένα και κάτω και, ως εκ τούτου, την απόλυτη απόλυτη

αδυναμία του για αυτόνομη αναπνοή, λόγω παράλυσης αδυναμία του για αυτόνομη αναπνοή, λόγω παράλυσης

και των αναπνευστικών μυών.και των αναπνευστικών μυών.

Όμως, ο πάσχων από τετραπληγία είναι Όμως, ο πάσχων από τετραπληγία είναι

βαρύτατα ασθενής και όχι νεκρός, βαρύτατα ασθενής και όχι νεκρός, διότι ο διότι ο

εγκέφαλός του (στον οποίο έχει τη βιολογική της εγκέφαλός του (στον οποίο έχει τη βιολογική της

έδρα η ανθρώπινη προσωπικότητα),έδρα η ανθρώπινη προσωπικότητα), εφόσον εφόσον

είναι ανέπαφος, εξακολουθεί να λειτουργεί.είναι ανέπαφος, εξακολουθεί να λειτουργεί.

Το πρόβλημα της ευθανασία (είτε «ενεργητικής» είτε Το πρόβλημα της ευθανασία (είτε «ενεργητικής» είτε

«παθητικής») που κατά καιρούς έρχεται στο «παθητικής») που κατά καιρούς έρχεται στο

προσκήνιο, είναι σύνθετο και πολύπλοκοπροσκήνιο, είναι σύνθετο και πολύπλοκο και δεν και δεν

μπορεί να λυθεί εύκολα με ένα ναι ή όχι. Τα υπέρ και μπορεί να λυθεί εύκολα με ένα ναι ή όχι. Τα υπέρ και

κατά της επιχειρηματολογίας που προβάλλεται από κατά της επιχειρηματολογίας που προβάλλεται από

τους υποστηρικτές της κάθε άποψης είναι πολλά και τους υποστηρικτές της κάθε άποψης είναι πολλά και

σοβαρά και αποτελούν αντικείμενο ξεχωριστό. σοβαρά και αποτελούν αντικείμενο ξεχωριστό.

Θα παραθέσω μόνο τα Θα παραθέσω μόνο τα ΑΚΟΛΟΥΘΑ:ΑΚΟΛΟΥΘΑ:

Ο γιατρός, βεβαίως, είναι ταγμένος, μέχρι την Ο γιατρός, βεβαίως, είναι ταγμένος, μέχρι την

τελευταία στιγμή, να δίνει τις μάχες του τελευταία στιγμή, να δίνει τις μάχες του

εναντίον της αρρώστιας και του θανάτουεναντίον της αρρώστιας και του θανάτου , ,

εξαντλώντας κάθε δυνατότητα που του εξαντλώντας κάθε δυνατότητα που του

προσφέρει η επιστήμη του, ακόμα και όταν έχει προσφέρει η επιστήμη του, ακόμα και όταν έχει

χαθεί πλέον κάθε ελπίδα για τον ασθενή.χαθεί πλέον κάθε ελπίδα για τον ασθενή.

Από την άλλη πλευρά, όμως η εξέλιξη της ιατρικής τεχνολογίας Από την άλλη πλευρά, όμως η εξέλιξη της ιατρικής τεχνολογίας

ιδίως τα τελευταία χρόνια, έχει οδηγήσει στην πλήρη ιδίως τα τελευταία χρόνια, έχει οδηγήσει στην πλήρη

«ΙΑΤΡΙΚΟΠΟΙΗΣΗ»«ΙΑΤΡΙΚΟΠΟΙΗΣΗ» του θανάτου. Κανείς δεν πεθαίνει πια στο του θανάτου. Κανείς δεν πεθαίνει πια στο

σπίτι του, έχοντας τη συμπαράσταση των συγγενών και των σπίτι του, έχοντας τη συμπαράσταση των συγγενών και των

φίλων του, αλλά μέσα σε ψυχρούς θαλάμους ΜΕΘ, γεμάτους με φίλων του, αλλά μέσα σε ψυχρούς θαλάμους ΜΕΘ, γεμάτους με

μηχανήματα και συναγερμούς που θυμίζουν εργαστήρια της μηχανήματα και συναγερμούς που θυμίζουν εργαστήρια της

NASANASA ..

Η τεχνοκρατική ιατρική είναι δυνατόν, πολλές φορές να Η τεχνοκρατική ιατρική είναι δυνατόν, πολλές φορές να

κρατήσει στη ζωή , για μέρες ή μήνες, ασθενείς οι κρατήσει στη ζωή , για μέρες ή μήνες, ασθενείς οι

οποίοι είναι, πέραν πάσης αμφιβολίας, καταδικασμένοι οποίοι είναι, πέραν πάσης αμφιβολίας, καταδικασμένοι

σε θάνατοσε θάνατο , υποβάλλοντας όχι μόνον αυτούς, αλλά και , υποβάλλοντας όχι μόνον αυτούς, αλλά και

τους συγγενείς τους σε φοβερές, απίστευτες τους συγγενείς τους σε φοβερές, απίστευτες

ταλαιπωρίες (όχι σπάνια, κυριολεκτικά, διαλύονται ταλαιπωρίες (όχι σπάνια, κυριολεκτικά, διαλύονται

οικογένειες) με συνέπεια να εγείρονται ηθικά, οικογένειες) με συνέπεια να εγείρονται ηθικά,

φιλοσοφικά, κοινωνικά και πολλά άλλα προβλήματα.φιλοσοφικά, κοινωνικά και πολλά άλλα προβλήματα.

Οι γιατροί, ιδίως οι νοσοκομειακοί, βιώνοντας συνεχώς Οι γιατροί, ιδίως οι νοσοκομειακοί, βιώνοντας συνεχώς

τον ανθρώπινο πόνο, βρίσκονται, σχεδόν καθημερινά, τον ανθρώπινο πόνο, βρίσκονται, σχεδόν καθημερινά,

απέναντι σε αυτό το δίλημμα. απέναντι σε αυτό το δίλημμα. Ποια είναι η ποιότητα Ποια είναι η ποιότητα

της ζωής αυτού του ασθενούς, η αξιοπρέπειά του ως της ζωής αυτού του ασθενούς, η αξιοπρέπειά του ως

ατόμου,ατόμου, που υποφέρει διάφορους καθετήρες τρέφεται που υποφέρει διάφορους καθετήρες τρέφεται

παρεντερικά, υποβάλλεται σε απανωτές χειρουργικές παρεντερικά, υποβάλλεται σε απανωτές χειρουργικές

επεμβάσεις, ακτινοβολίες, χημειοθεραπείες και μύρια επεμβάσεις, ακτινοβολίες, χημειοθεραπείες και μύρια

όσα αλλά μαρτύρια, με μόνο σκοπό μια πολύ μικρή όσα αλλά μαρτύρια, με μόνο σκοπό μια πολύ μικρή

παράταση της ζωής του;παράταση της ζωής του;

Η παρεμβατική ιατρική κάνει θαύματαΗ παρεμβατική ιατρική κάνει θαύματα σε πολλές σε πολλές

άλλες περιπτώσειςάλλες περιπτώσεις . Οι μεταμοσχεύσεις ιστών και . Οι μεταμοσχεύσεις ιστών και

οργάνων, οι επεμβάσεις παράκαμψης (οργάνων, οι επεμβάσεις παράκαμψης ( by-pass)by-pass) , η , η

αιμοκάθαρση και πλείστες όσες άλλες θεραπευτικές αιμοκάθαρση και πλείστες όσες άλλες θεραπευτικές

παρεμβάσεις αποκατάστασης και υποκατάστασης παρεμβάσεις αποκατάστασης και υποκατάστασης

τα αποδεικνύουν καθημερινά.τα αποδεικνύουν καθημερινά.

Πρέπει, όμως, ή δεν πρέπει Πρέπει, όμως, ή δεν πρέπει να υπάρξουν όρια να υπάρξουν όρια

στην παρέμβαση στις ανίατες καταστάσειςστην παρέμβαση στις ανίατες καταστάσεις , ,

ποιος θα τα καθορίσει, με ποια κριτήρια και ποιος θα τα καθορίσει, με ποια κριτήρια και

ποιος θα μας προφυλάξει από την κατάχρηση ποιος θα μας προφυλάξει από την κατάχρηση

και την υπέρβαση, παρά τις όποιες καλές και την υπέρβαση, παρά τις όποιες καλές

προθέσεις του νομοθέτη;προθέσεις του νομοθέτη;

Πολλές φορές οι συγγενείς συγκατατίθενται στη δωρεά Πολλές φορές οι συγγενείς συγκατατίθενται στη δωρεά

οργάνων οργάνων αμέσως μετά την επέλευση του καρδιακού αμέσως μετά την επέλευση του καρδιακού

θανάτου, αλλά τότε είναι πια αργά, διότι τα όργανα θανάτου, αλλά τότε είναι πια αργά, διότι τα όργανα

είναι ακατάλληλα προς μεταμόσχευση.είναι ακατάλληλα προς μεταμόσχευση. Σε αυτή την Σε αυτή την

περίπτωση μόνο κερατοειδείς χιτώνες, δερματικά και περίπτωση μόνο κερατοειδείς χιτώνες, δερματικά και

οστικά μοσχεύματα μπορούν να ληφθούν.οστικά μοσχεύματα μπορούν να ληφθούν.

Επομένως, πρέπει να καταστεί σαφές ότι το χρονικό διάστημα, των Επομένως, πρέπει να καταστεί σαφές ότι το χρονικό διάστημα, των

λίγων ωρών ή ημερών, λίγων ωρών ή ημερών, μεταξύ του εγκεφαλικού θανάτου, από μεταξύ του εγκεφαλικού θανάτου, από

πρωτοπαθή εγκεφαλική βλάβηπρωτοπαθή εγκεφαλική βλάβη (ρήξη εγκεφαλικού ανευρύσματος (ρήξη εγκεφαλικού ανευρύσματος

κ.τ.λ.), και τ ις επερχόμενης, αναπόφευκτης διακοπής της καρδιακής κ.τ.λ.), και τ ις επερχόμενης, αναπόφευκτης διακοπής της καρδιακής

λειτουργίας δεν αποτελεί κάποια λειτουργίας δεν αποτελεί κάποια «γκρίζα ζώνη» διαβαθμίσεων «γκρίζα ζώνη» διαβαθμίσεων

θανάτουθανάτου , κατά την οποία ο νεκρός είναι «τόσο νεκρός» όσο , κατά την οποία ο νεκρός είναι «τόσο νεκρός» όσο

χρειάζεται, για επιτραπεί η αφαίρεση των ιστών και οργάνων, προς χρειάζεται, για επιτραπεί η αφαίρεση των ιστών και οργάνων, προς

μεταμόσχευση, αλλά όχι και «τόσο πολύ νεκρός», εάν δεν τεθεί μεταμόσχευση, αλλά όχι και «τόσο πολύ νεκρός», εάν δεν τεθεί

θέμα προσφοράς μοσχευμάτων.θέμα προσφοράς μοσχευμάτων.

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ, Ο ΘΑΝΑΤΟΣ,

όπως προαναφέρθηκε, είναι ένας, και όπως προαναφέρθηκε, είναι ένας, και

μόνο οι συνθήκες επέλευσης τους και τα μόνο οι συνθήκες επέλευσης τους και τα

κριτήρια της πιστοποίησης του διαφέρουν κριτήρια της πιστοποίησης του διαφέρουν

ανάλογα με την προηγηθείσα αιτία ανάλογα με την προηγηθείσα αιτία

θανάτου.θανάτου.

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, που Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, που ο θάνατος επέρχεται από ο θάνατος επέρχεται από

προηγηθείσα διακοπή της καρδιακής λειτουργίαςπροηγηθείσα διακοπή της καρδιακής λειτουργίας , από οιαδήποτε , από οιαδήποτε

αιτ ία, η πιστοποίηση του γίνεται κυρίως με το αιτ ία, η πιστοποίηση του γίνεται κυρίως με το

ηλεκτροκαρδιογράφημα, το οποίο συνεχίζει να δείχνει καρδιακή ηλεκτροκαρδιογράφημα, το οποίο συνεχίζει να δείχνει καρδιακή

παύλα, δηλαδή ευθεία παύλα, δηλαδή ευθεία (ισοηλεκτρική) γραμμή(ισοηλεκτρική) γραμμή , παρά τις , παρά τις

προσπάθειας ανάνηψης , τουλάχιστον για δέκα λεπτά της ώρας.προσπάθειας ανάνηψης , τουλάχιστον για δέκα λεπτά της ώρας.

Στις περιπτώσεις που ο ασθενείς απεβίωσε σε Στις περιπτώσεις που ο ασθενείς απεβίωσε σε

ΜΕΘ από ΜΕΘ από πρωτοπαθή εγκεφαλική βλάβηπρωτοπαθή εγκεφαλική βλάβη , ο , ο

θάνατος πιστοποιείται ή πρέπει πάντοτε να θάνατος πιστοποιείται ή πρέπει πάντοτε να

πιστοποιείται με τις δοκιμασίες (πιστοποιείται με τις δοκιμασίες ( tests),tests), που που

ελέγχουν τη λειτουργικότητα του εγκεφάλου, ελέγχουν τη λειτουργικότητα του εγκεφάλου,

ανεξάρτητα από το εάν θα επακολουθήσει ή όχι ανεξάρτητα από το εάν θα επακολουθήσει ή όχι

μεταμόσχευση.μεταμόσχευση.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ, δυνητικός δότης ιστών και ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ, δυνητικός δότης ιστών και

συμπαγών οργάνων και μόνο το άτομο που συμπαγών οργάνων και μόνο το άτομο που

απεβίωσε από πρωτοπαθή εγκεφαλική βλάβη και απεβίωσε από πρωτοπαθή εγκεφαλική βλάβη και

την ώρα του θανάτου του βρισκόταν σε ΜΕΘτην ώρα του θανάτου του βρισκόταν σε ΜΕΘ , ,

δηλαδή το νεκρό άτομο, του οποίου τα υπόλοιπα δηλαδή το νεκρό άτομο, του οποίου τα υπόλοιπα

όργανα, πλην του εγκεφάλου, εξακολουθούν για όργανα, πλην του εγκεφάλου, εξακολουθούν για

λίγο χρονικό διάστημα να ζουν, διότι αιματώνονται λίγο χρονικό διάστημα να ζουν, διότι αιματώνονται

(οξυγονώνονται) με τεχνητά μέσα.(οξυγονώνονται) με τεχνητά μέσα.

Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις θανάτουΣε όλες τις άλλες περιπτώσεις θανάτου – από – από

οποιαδήποτε αιτία και σε οποιονδήποτε άλλον, οποιαδήποτε αιτία και σε οποιονδήποτε άλλον,

πλην της ΜΕΘ χώρο – πλην της ΜΕΘ χώρο – δεν τίθεται θέμα δωρεάς δεν τίθεται θέμα δωρεάς

οργάνων, παρά μόνον ιστών,οργάνων, παρά μόνον ιστών, οι οποίοι όμως οι οποίοι όμως

πρέπει να αφαιρεθούν εντός 8-10 ωρών, αν και πρέπει να αφαιρεθούν εντός 8-10 ωρών, αν και

αυτό είναι πρακτικά ανέφικτο, για διάφορους αυτό είναι πρακτικά ανέφικτο, για διάφορους

λόγους.λόγους.

Ο ΔΟΤΗΣ δεν πρέπει να συγχέεται με το Ο ΔΟΤΗΣ δεν πρέπει να συγχέεται με το

ΔΩΡΗΤΗΔΩΡΗΤΗ . Δωρητής είναι το άτομο που έχει . Δωρητής είναι το άτομο που έχει

δηλώσει γραπτώς της επιθυμία του να γίνει δηλώσει γραπτώς της επιθυμία του να γίνει

δότης ιστών και οργάνων ύστερα από το θάνατό δότης ιστών και οργάνων ύστερα από το θάνατό

του, εφόσον υπάρξουν οι κατάλληλες του, εφόσον υπάρξουν οι κατάλληλες

προϋποθέσεις και , ως εκ τούτου, είναι κάτοχος προϋποθέσεις και , ως εκ τούτου, είναι κάτοχος

της σχετικής κάρτας.της σχετικής κάρτας.

Από εκατοντάδες δωρητές, τελικά, Από εκατοντάδες δωρητές, τελικά, ένας θα ένας θα

γίνει δότηςγίνει δότης (η αναλογία δεν είναι 1 προς 1), (η αναλογία δεν είναι 1 προς 1),

διότι η πιθανότητα θανάτου, κάτω από τις διότι η πιθανότητα θανάτου, κάτω από τις

προαναφερθείσες συνθήκες, είναι, σχετικά, προαναφερθείσες συνθήκες, είναι, σχετικά,

πολύ μικρή.πολύ μικρή.

Επίσης, Επίσης, πολλοί δότες δεν υπήρξαν ποτέ πολλοί δότες δεν υπήρξαν ποτέ

τυπικά, δωρητέςτυπικά, δωρητές . Έγιναν δότες διότι οι . Έγιναν δότες διότι οι

συγγενείς έδωσαν τη συγκατάθεσή τους, συγγενείς έδωσαν τη συγκατάθεσή τους,

θεωρώντας ότι το προσφιλές πρόσωπο που θεωρώντας ότι το προσφιλές πρόσωπο που

απεβίωσε (και του οποίου γνώριζαν τις απεβίωσε (και του οποίου γνώριζαν τις

φιλοσοφικές και τις άλλες περί ζωής απόψεις φιλοσοφικές και τις άλλες περί ζωής απόψεις

του) δεν θα είχε αντίρρηση στην προσφορά του) δεν θα είχε αντίρρηση στην προσφορά

μοσχευμάτων.μοσχευμάτων.

Οι δότες οργάνων, οι οποίοι απεβίωσαν σε ΜΕΘ από Οι δότες οργάνων, οι οποίοι απεβίωσαν σε ΜΕΘ από

εγκεφαλική βλάβη και των οποίων η καρδιακή εγκεφαλική βλάβη και των οποίων η καρδιακή

λειτουργία συντηρείται, τεχνητά, αποκαλούνται λειτουργία συντηρείται, τεχνητά, αποκαλούνται

διεθνώς διεθνώς heart-beating-donorsheart-beating-donors ,, δηλαδή οι δότες των δηλαδή οι δότες των

οποίων η καρδιά «χτυπά».οποίων η καρδιά «χτυπά».

Δότες που χτυπά η καρδιά τους ….Δότες που χτυπά η καρδιά τους ….

Σε πολλές χώρες, τα τελευταία χρόνια, Σε πολλές χώρες, τα τελευταία χρόνια,

καταβάλλονται προσπάθειες για καταβάλλονται προσπάθειες για

χρησιμοποίηση νεφρών και από χρησιμοποίηση νεφρών και από δότεςδότες που που

πεθαίνουν σε νοσοκομεία όχι μόνον από πεθαίνουν σε νοσοκομεία όχι μόνον από

εγκεφαλική βλάβη, αλλά και από άλλες αιτίες εγκεφαλική βλάβη, αλλά και από άλλες αιτίες

και των οποίων η και των οποίων η καρδιακή λειτουργίακαρδιακή λειτουργία δεν δεν

μπορεί να διατηρηθεί με μπορεί να διατηρηθεί με τεχνητό τρόπο τεχνητό τρόπο non-non-

heart-beating-donors.heart-beating-donors.

Αυτή η εναλλακτική λύση, η οποία μπορεί να αυξήσει κατά πολύ τις μεταμοσχεύσεις Αυτή η εναλλακτική λύση, η οποία μπορεί να αυξήσει κατά πολύ τις μεταμοσχεύσεις νεφρού (διότι ε ίναι κοινωνικά ευκολότερα αποδεκτή και προκαλεί λιγότερους νεφρού (διότι ε ίναι κοινωνικά ευκολότερα αποδεκτή και προκαλεί λιγότερους

προβληματισμούς και ηθικού ενδοιασμούς για δωρεά οργάνων στους συγγενείς των προβληματισμούς και ηθικού ενδοιασμούς για δωρεά οργάνων στους συγγενείς των δοτών) – και η οποία δεν ισχύει για τα υπόλοιπα ζωτικά όργανα – απαιτεί πολλές δοτών) – και η οποία δεν ισχύει για τα υπόλοιπα ζωτικά όργανα – απαιτεί πολλές

προϋποθέσεις, μεταξύ των οποίων προϋποθέσεις, μεταξύ των οποίων 1) η άρτια οργάνωση του μεταμοσχευτικού 1) η άρτια οργάνωση του μεταμοσχευτικού προγράμματος της χώρας και 2) η ευαισθητοποίηση του ιατρικού – παραϊατρικού προγράμματος της χώρας και 2) η ευαισθητοποίηση του ιατρικού – παραϊατρικού

προσωπικού,προσωπικού, διότι οι νεφροί του δότη πρέπει να αφαιρεθούν αμέσως μετά τη διότι οι νεφροί του δότη πρέπει να αφαιρεθούν αμέσως μετά τη διακοπή της καρδιακής λειτουργίας του, διαφορετικά καταστρέφονται πολύ γρήγορα διακοπή της καρδιακής λειτουργίας του, διαφορετικά καταστρέφονται πολύ γρήγορα

από την έλλειψη οξυγόνου.από την έλλειψη οξυγόνου.

Εξυπακούεται ότι Εξυπακούεται ότι στην περίπτωση του στην περίπτωση του

δυνητικού δότη θα γίνει κλινικός και δυνητικού δότη θα γίνει κλινικός και

εργαστηριακός έλεγχοςεργαστηριακός έλεγχος για να αποκλειστούν για να αποκλειστούν

τυχόν άλλες συνυπάρχουσες παθολογικές τυχόν άλλες συνυπάρχουσες παθολογικές

καταστάσεις, όπως νεοπλάσματα, καταστάσεις, όπως νεοπλάσματα, AIDSAIDS και και

διάφορα άλλα μεταδιδόμενα και μη νοσήματα, διάφορα άλλα μεταδιδόμενα και μη νοσήματα,

που αποτελούν απόλυτη αντένδειξη για δωρεά που αποτελούν απόλυτη αντένδειξη για δωρεά

οργάνων και ιστών.οργάνων και ιστών.

Επίσης, Επίσης, από τις μεταμοσχευτικές ομάδες θα από τις μεταμοσχευτικές ομάδες θα

κριθεί, βάσει παρακλινικών εξετάσεων, η κριθεί, βάσει παρακλινικών εξετάσεων, η

καταλληλότητα ή όχι των προσφερόμενων καταλληλότητα ή όχι των προσφερόμενων

οργάνων.οργάνων. Ένας βαρύς καπνιστής, 50 ετών, Ένας βαρύς καπνιστής, 50 ετών,

π.χ., μπορεί να είναι ακατάλληλος για δωρεά π.χ., μπορεί να είναι ακατάλληλος για δωρεά

ήπατος, παγκρέατος, νεφρών και ιστών.ήπατος, παγκρέατος, νεφρών και ιστών.

Τα συμπαγή όργανα μετά την αφαίρεσή τους Τα συμπαγή όργανα μετά την αφαίρεσή τους

μεταφέρονται κάτω από συνθήκες ασηψίας και μεταφέρονται κάτω από συνθήκες ασηψίας και

κατάλληλης θερμοκρασίας και μεταμοσχεύονται κατάλληλης θερμοκρασίας και μεταμοσχεύονται

εντός καθορισμένου χρονικού διαστήματοςεντός καθορισμένου χρονικού διαστήματος , ,

διαφορετικά αφ’ ενός δεν πρόκειται να διαφορετικά αφ’ ενός δεν πρόκειται να

λειτουργήσουν και αφ’ ετέρου θα οδηγήσουν λειτουργήσουν και αφ’ ετέρου θα οδηγήσουν

στο θάνατο του λήπτες καρδιάς, πνευμόνων και στο θάνατο του λήπτες καρδιάς, πνευμόνων και

ήπατος ή θα θέσουν σε πολύ μεγάλο κίνδυνο ήπατος ή θα θέσουν σε πολύ μεγάλο κίνδυνο

τη ζωή των ληπτών νεφρού ή παγκρέατος.τη ζωή των ληπτών νεφρού ή παγκρέατος.

Συγκεκριμένα, η καρδιά και οι πνεύμονες μεταμοσχεύονται εντός Συγκεκριμένα, η καρδιά και οι πνεύμονες μεταμοσχεύονται εντός

2-5 ωρών, το ήπαρ σε 8-10 ώρες και οι νεφροί μέχρι 48 ώρες το 2-5 ωρών, το ήπαρ σε 8-10 ώρες και οι νεφροί μέχρι 48 ώρες το

ανώτερο. Πάντως, ανώτερο. Πάντως, όσο πιο γρήγορα γίνεται η μεταμόσχευση, τόσο όσο πιο γρήγορα γίνεται η μεταμόσχευση, τόσο

καλύτερη είναι η ποιότητα του μοσχεύματοςκαλύτερη είναι η ποιότητα του μοσχεύματος . Τα ιστικά . Τα ιστικά

μοσχεύματα (δερματικά, οστικά, κερατοειδείς), ύστερα από μοσχεύματα (δερματικά, οστικά, κερατοειδείς), ύστερα από

κατάλληλη επεξεργασία τους, μπορούν να συντηρηθούν επ’ κατάλληλη επεξεργασία τους, μπορούν να συντηρηθούν επ’

αόριστον.αόριστον.

Κατά καιρούς έρχονται στο φως της Κατά καιρούς έρχονται στο φως της

δημοσιότητας διάφορα απίθανα και δημοσιότητας διάφορα απίθανα και

ανατριχιαστικά πράγματα για ανατριχιαστικά πράγματα για εγκληματικές εγκληματικές

ενέργειεςενέργειες εναντίον ατόμων σε ερημικές εναντίον ατόμων σε ερημικές

τοποθεσίες και άλλα πολλά, τοποθεσίες και άλλα πολλά, για αφαίρεση για αφαίρεση

οργάνωνοργάνων , τα οποία εν συνεχεία διατηρούνται , τα οποία εν συνεχεία διατηρούνται

σε ειδικούς «καταψύκτες», σε ειδικούς «καταψύκτες», για να πουληθούνγια να πουληθούν

και να μεταμοσχευθούν.και να μεταμοσχευθούν.

Εκατοντάδες άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο σε ΜΕΘ Εκατοντάδες άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο σε ΜΕΘ

από από βαριά εγκεφαλική βλάβηβαριά εγκεφαλική βλάβη , των οποίων τα όργανα , των οποίων τα όργανα

θα μπορούσαν να σώσουν πολλούς από βέβαιο θα μπορούσαν να σώσουν πολλούς από βέβαιο

θάνατο και άλλους να βελτιώσουν κατά πολύ την θάνατο και άλλους να βελτιώσουν κατά πολύ την

ποιότητα της ζωής τους.ποιότητα της ζωής τους.

Η έκκληση για προσφορά δεν προκαλεί πρόσθετο Η έκκληση για προσφορά δεν προκαλεί πρόσθετο

πόνο στους συγγενείς. Εκτεταμένες έρευνες έχουν πόνο στους συγγενείς. Εκτεταμένες έρευνες έχουν

αποδείξει ότι ισχύει, τουλάχιστον μακροπρόθεσμα, αποδείξει ότι ισχύει, τουλάχιστον μακροπρόθεσμα,

το αντίθετο. το αντίθετο. Η αίσθηση ότι τα όργανα του Η αίσθηση ότι τα όργανα του

αγαπημένου τους προσώπου που απεβίωσε, αγαπημένου τους προσώπου που απεβίωσε,

δίνουν δυνατότητα ζωής στον πάσχοντα δίνουν δυνατότητα ζωής στον πάσχοντα

συνάνθρωπο απαλύνει τον πόνο τους.συνάνθρωπο απαλύνει τον πόνο τους.

Είμαστε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε ανθρωποθυσία στον Είμαστε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε ανθρωποθυσία στον

Μολώχ της ασφάλτου, με 2 – 2,5 χιλιάδες νεκρούςΜολώχ της ασφάλτου, με 2 – 2,5 χιλιάδες νεκρούς κάθε χρόνο, κάθε χρόνο,

από τροχαία δυστυχήματα, και οι τελευταίοι στις μεταμοσχεύσεις. από τροχαία δυστυχήματα, και οι τελευταίοι στις μεταμοσχεύσεις.

Η ακατανόητη αυτή απώλεια, ιδίως νέων ατόμων, θα ήταν Η ακατανόητη αυτή απώλεια, ιδίως νέων ατόμων, θα ήταν

λιγότερο άσκοπη αν ξεπερνούσαμε τις προκαταλήψεις μας και λιγότερο άσκοπη αν ξεπερνούσαμε τις προκαταλήψεις μας και

δίναμε τη συγκατάθεσή μας για δωρεά ιστών και οργάνων (20-δίναμε τη συγκατάθεσή μας για δωρεά ιστών και οργάνων (20-

30% αυτών των νεκρών πληρούν τα κριτήρια του δυνητικού δότη 30% αυτών των νεκρών πληρούν τα κριτήρια του δυνητικού δότη

και θα υπερκάλυπταν τις μεταμοσχευτικές ανάγκες της χώρας).και θα υπερκάλυπταν τις μεταμοσχευτικές ανάγκες της χώρας).

Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ, Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ,

ο ινδουισμός, ο βουδισμός, ο ιουδαϊσμός και ο ινδουισμός, ο βουδισμός, ο ιουδαϊσμός και

πολλές άλλες θρησκείες θεωρούν τη δωρεά πολλές άλλες θρησκείες θεωρούν τη δωρεά

οργάνων μεγάλη συνεισφορά στο βωμό της οργάνων μεγάλη συνεισφορά στο βωμό της

αγάπης προς το συνάνθρωπο και προσωπική αγάπης προς το συνάνθρωπο και προσωπική

απόφασή μας να γίνουμε δότες.απόφασή μας να γίνουμε δότες.

Στην ΕΛΛΑΔΑ Στην ΕΛΛΑΔΑ

αποδεκτές είναι μόνον οι αποδεκτές είναι μόνον οι μεταμοσχεύσεις που γίνονται μεταμοσχεύσεις που γίνονται

αφιλοκερδώς, από υγιείς δωρητές εν αφιλοκερδώς, από υγιείς δωρητές εν ζωή, και αφορούν είτε διάφορους ζωή, και αφορούν είτε διάφορους

ιστούς είτε τον ένα νεφρό, τμήμα του ιστούς είτε τον ένα νεφρό, τμήμα του ήπατος ή των πνευμόνων.ήπατος ή των πνευμόνων.

Οι προαναφερθείσες μεταμοσχεύσεις Οι προαναφερθείσες μεταμοσχεύσεις προϋποθέτουν, οπωσδήποτε, την προϋποθέτουν, οπωσδήποτε, την

ελεύθερη συγκατάθεση του δωρητή,ελεύθερη συγκατάθεση του δωρητή, αφού προηγηθεί ενημέρωση για τις αφού προηγηθεί ενημέρωση για τις

πιθανές βραχυπρόθεσμες ή πιθανές βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της

δωρεάς.δωρεάς.

Η χώρα μαςΗ χώρα μας

είναι από τις πρώτες χώρες σ’ αυτού του είναι από τις πρώτες χώρες σ’ αυτού του είδους τις μεταμοσχεύσεις, οι οποίες είδους τις μεταμοσχεύσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλό αίσθημα χαρακτηρίζονται από υψηλό αίσθημα

φιλαλληλίας και αγάπης για τον πάσχονταφιλαλληλίας και αγάπης για τον πάσχοντα συνάνθρωπο. Είναι αξιοπρόσεκτο το συνάνθρωπο. Είναι αξιοπρόσεκτο το

γεγονός ότι σε πρόσφατη έκκληση από τα γεγονός ότι σε πρόσφατη έκκληση από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης προσφέρθηκαν Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης προσφέρθηκαν τέσσερις εθελοντές να δωρίσουν τμήμα του τέσσερις εθελοντές να δωρίσουν τμήμα του ήπατός τους σε παιδάκι που το είχε άμεση ήπατός τους σε παιδάκι που το είχε άμεση

ανάγκη.ανάγκη.

Με έκπληξη, όμως, οι υποψήφιοι Με έκπληξη, όμως, οι υποψήφιοι δωρητές πληροφορήθηκαν ότι δωρητές πληροφορήθηκαν ότι ο ο ισχύων νόμος της χώρας μας, ισχύων νόμος της χώρας μας,

ο 2737/1999, ο 2737/1999,

δεν επιτρέπει μεταμοσχεύσεις από μη δεν επιτρέπει μεταμοσχεύσεις από μη συγγενείς δωρητές.συγγενείς δωρητές.

Οι μεταμοσχεύσεις, όμως, από Οι μεταμοσχεύσεις, όμως, από «εγκεφαλικώς νεκρούς» προσκρούουν σε «εγκεφαλικώς νεκρούς» προσκρούουν σε

διάφορα διάφορα ιατρικά – κοινωνικά και ιατρικά – κοινωνικά και θρησκευτικά διλήμματαθρησκευτικά διλήμματα . Βέβαια, κάθε . Βέβαια, κάθε

κοινωνία είναι δυνατόν να νομοθετεί και να κοινωνία είναι δυνατόν να νομοθετεί και να μεταθέτει τα όρια της ζωής και του θανάτου μεταθέτει τα όρια της ζωής και του θανάτου κατά το δοκούν, με την προϋπόθεση, όμως, κατά το δοκούν, με την προϋπόθεση, όμως, ότι έχει ενημερώσει επαρκώς τους πολίτες ότι έχει ενημερώσει επαρκώς τους πολίτες της και έχει εξασφαλίσει τη συγκατάθεσή της και έχει εξασφαλίσει τη συγκατάθεσή

τους. τους.

Οι προτάσεις που έχουν γίνει για Οι προτάσεις που έχουν γίνει για νομοθετική νομοθετική ρύθμισηρύθμιση της αγοραπωλησίας και άλλων της αγοραπωλησίας και άλλων οικονομικών συναλλαγών, που αφορούν την οικονομικών συναλλαγών, που αφορούν την διάθεση ανθρωπίνων οργάνων, ίσως δεν είναι οι διάθεση ανθρωπίνων οργάνων, ίσως δεν είναι οι σοβαρότερες συνέπειες.σοβαρότερες συνέπειες.

Σε διάφορες χώρες έχει ήδη Σε διάφορες χώρες έχει ήδη νομοθετηθεί η νομοθετηθεί η «τεκμαιρόμενη «τεκμαιρόμενη

συναίνεση»,συναίνεση», ενώ υποστηρίζεται και η ενώ υποστηρίζεται και η άποψη ότι άποψη ότι τα όργανα των πολιτών τα όργανα των πολιτών

αποτελούν «εθνικό πλούτο»αποτελούν «εθνικό πλούτο» και και επομένως είναι στη διάθεση, με την επομένως είναι στη διάθεση, με την

καθιέρωση σχετικής νομοθεσίας, των καθιέρωση σχετικής νομοθεσίας, των εκάστοτε κρατούντων.εκάστοτε κρατούντων.

Η πρόσφαταΗ πρόσφατα εφαρμοζόμενη πρακτική των εφαρμοζόμενη πρακτική των μεταμοσχεύσεων από μεταμοσχεύσεων από «ΔΩΡΗΤΕΣ»«ΔΩΡΗΤΕΣ» των οποίων έχει των οποίων έχει

σταματήσει η καρδιακή λειτουργία (σταματήσει η καρδιακή λειτουργία ( non-heart non-heart beating donorsbeating donors ) ) είτε αυτόματα (χωρίς να έχει γίνει είτε αυτόματα (χωρίς να έχει γίνει

προσπάθεια καρδιοαναπνευμονικής προσπάθεια καρδιοαναπνευμονικής αναζωογόνησης) είτε κατόπιν άρσης της αναζωογόνησης) είτε κατόπιν άρσης της

θεραπευτικής αγωγής του ασθενούς (με τη θεραπευτικής αγωγής του ασθενούς (με τη συγκατάθεση του ίδιου ή του περιβάλλοντός του) συγκατάθεση του ίδιου ή του περιβάλλοντός του)

συνιστά στην πραγματικότητα μία συγκεκαλυμμένη συνιστά στην πραγματικότητα μία συγκεκαλυμμένη μορφή ευθανασίαςμορφή ευθανασίας σε συνδυασμό με την σε συνδυασμό με την «τεκμαιρόμενη συναίνεση», σε ορισμένες «τεκμαιρόμενη συναίνεση», σε ορισμένες

τουλάχιστον περιπτώσεις.τουλάχιστον περιπτώσεις.

Εάν, τέλος, επικρατήσει, όπως διαφαίνεται, Εάν, τέλος, επικρατήσει, όπως διαφαίνεται, ως κριτήριο ως κριτήριο «ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ»«ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ» η θεωρούμενη απώλεια των ανώτερων η θεωρούμενη απώλεια των ανώτερων

διανοητικών λειτουργιών και της διανοητικών λειτουργιών και της προσωπικότητας του ανθρώπου, τότε θα προσωπικότητας του ανθρώπου, τότε θα

χαρακτηρίζουμε νεκρούς – και θα χαρακτηρίζουμε νεκρούς – και θα χρησιμοποιούνται ως χρησιμοποιούνται ως «αναλώσιμα υλικά»«αναλώσιμα υλικά» - -

ακόμη και ασθενείς που έχουν δική τους ακόμη και ασθενείς που έχουν δική τους αυτόματη αναπνοή.αυτόματη αναπνοή.

Ήδη, άλλωστε, ο όρος «Ήδη, άλλωστε, ο όρος « ΥΛΙΚΟΥΛΙΚΟ » άρχισε » άρχισε να χρησιμοποιείται για τα έμβρυα, με να χρησιμοποιείται για τα έμβρυα, με

σκοπό τη νομική κάλυψη των σκοπό τη νομική κάλυψη των πειραμάτων για δημιουργία οργάνων πειραμάτων για δημιουργία οργάνων

με την τεχνική της με την τεχνική της

Θεραπευτικής Κλωνοποίησης.Θεραπευτικής Κλωνοποίησης.