ΜΑΣΤΙΧΑ ΧΙΟΥ

Σίγουρα πολλοί από μας κάποια στιγμή έχουμε δοκιμάσει το γνωστό γλύκισμα «υποβρύχιο», που είχε τη χαρακτηριστική γεύση Μαστίχας Χίου, ή θα έχουμε μασήσει μια σχετική τσίχλα με άρωμα μαστίχας. Οι πιο μεγάλοι βέβαια μπορεί να έχετε δοκιμάσει και ένα ηδύποτο (γλυκό ποτό) μαστίχας.

Η Μαστίχα όμως έχει πάρα πολλές χρήσεις ακόμα που ίσως να μην μας είναι και τόσο γνωστές. Ας γνωρίσουμε λοιπόν μερικά πράγματα για την προέλευση και την παραγωγή της.

Ποτό μαστίχας

Η μαστίχα είναι μια αρωματική ρητίνη η οποία προέρχεται από το Μαστιχόδεντρο και είναι το σπουδαιότερο προϊόν της Χίου, το οποίο στηρίζει και την τοπική οικονομία. Το Μαστιχόδεντρο είναι μια ιδιαίτερη ποικιλία του Σχίνου που λέγεται Μαστιχοφόρος Σχίνος ή Πιστακιά. Ενώ ο Σχίνος κανονικά ευδοκιμεί σε πολλά μέρη της Μεσογείου, η συγκεκριμένη ποικιλία παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει δεν ήταν δυνατόν να ευδοκιμήσει πουθενά αλλού παρά μόνο στη Χίο.

Το Μαστιχόδεντρο

Η ρητίνη αυτή είναι η επουλωτική ουσία που εκκρίνει το Μαστιχόδεντρο όταν πληγωθεί, για να επουλώσει την πληγή του. Οι μαστιχοπαραγωγοί της Χίου περί τα τέλη Ιουνίου ή αρχές Ιουλίου ανάλογα με τον καιρό, καθαρίζουν πρώτα και ισοπεδώνουν έναν κυκλικό χώρο γύρω από το δέντρο που λέγεται «τραπέζι» και τον σκεπάζουν με ψιλοκοσκινισμένο άσπρο χώμα πάνω στο οποίο θα πέσει η μαστίχα, για να μπορεί να στεγνώνει και να μαζευτεί ευκολότερα.

Μετά χαράζουν τον κορμό του δέντρου με ειδικά εργαλεία που τα λένε κεντητήρια, για να αρχίσει να στάζει, «να δακρύζει», η πολύτιμη αυτή ρητίνη, η Μαστίχα.

Το Σεπτέμβριο, τις ημέρες που η μαστίχα πήζει, οι παραγωγοί αρχίζουν το μάζεμα της μαστίχας. Το μάζεμα γίνεται πολύ νωρίς το πρωί γιατί μόλις ζεστάνει η μέρα η μαστίχα μαλακώνει. Στην αρχή μαζεύουν τα μεγάλα κομμάτια, τις «πίτες». Τη μαζεύουν με ειδικά εργαλεία που λέγονται τιμητήρια, σε μικρά πλεκτά πανεράκια και κατόπιν την ρίχνουν σε μεγάλα πανέρια ή κασόνια, ρίχνοντας μαζί και άφθονο ασπρόχωμα για να μην κολλήσει.

Αργότερα μαζεύουν και τα μικρότερα ψιχουλάκια ένα ένα, ή ξύνουν απαλά το δέντρο για να ρίξουν ό,τι δεν έχει πέσει μόνο του.

Το Νοέμβριο αρχίζει το καθάρισμα της μαστίχας. Μια κοπιαστική, λεπτή και μακροχρόνια εργασία, που αφαιρεί από τη μαστίχα τα ξένα σώματα . Το καθάρισμα γίνεται συνήθως σε παρέες γυναικών, για να βοηθάει η μια την άλλη. Μετά το καθάρισμα η μαστίχα πλένεται με νερό και σαπούνι, εργασία απαραίτητη, που θα την κάνει λαμπερή σαν διαμάντι. Μετά το πλύσιμο, απλώνεται να στεγνώσει σε δροσερό μέρος.

Έτσι είναι έτοιμη να παραδοθεί στην Ένωση Μαστιχοπαραγωγών, όπου θα επεξεργαστεί για να χρησιμοποιηθεί, εκτός από τις χρήσεις που αναφέραμε στην αρχή και στην φαρμακευτική, στην οδοντιατρική, στην παρασκευή καλλυντικών και αρωμάτων, στη ζαχαροπλαστική, στη ζωγραφική αλλά και στην υφαντουργία ως σταθεροποιητής χρωμάτων.

Είναι επίσης πολύ γνωστές από την αρχαιότητα οι ευεργετικές ιδιότητες της Μαστίχας στην υγεία. Θεωρείται ισχυρό αντιμικροβιακό, αντιοξειδωτικό, αντιφλεγμονώδες, επουλωτικό τραυμάτων, ενδείκνυται για τη στοματική υγιεινή και διάφορες παθήσεις του πεπτικού συστήματος, προστατεύει από εγκαύματα και αναζωογονεί την επιδερμίδα.

Σύμφωνα με την παράδοση της Χίου, οι Σχίνοι άρχισαν να βγάζουν την ρητίνη αυτή της Μαστίχας, όταν μαρτύρησε ο Άγιος Ισίδωρος από τους Ρωμαίους κατά το 250 μ.Χ. ,κατά τους διωγμούς εναντίον των Χριστιανών. Ο Άγιος Ισίδωρος βαριά τραυματισμένος από τους Ρωμαίους κατέφυγε στα χωριά της νότιας Χίου και κάθισε κάτω από έναν Σχίνο.

Ο Σχίνος τον λυπήθηκε για τα βασανιστήρια που υπέφερε και «δάκρυσε».Όταν ο Άγιος Ισίδωρος τελικά μαρτύρησε, τα δάκρυα ευωδίασαν και σχημάτισαν αυτήν την ρητίνη που από τότε άρχισαν να μαζεύουν οι κάτοικοι της νότιας Χίου. Συνηθίζουν μάλιστα να αποκαλούν τη Μαστίχα «Το δάκρυ του Αγίου Ισιδώρου», σαν μια αναγνώριση της ευεργεσίας του Αγίου Ισιδώρου προς το νησί τους.

Μαρία ΚρυσάφηΕλευθερία Νταβώνη

ΣΤ’2 88ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών