ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΜΕΡΟΥΣ

ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, Άξονας Προτεραιότητας 2, Μέτρο 2.1

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΗ

∆Ι∆ΑΚΤΙΚΗ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ

Επιµορφωτικό υλικό

για την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιµόρφωσης

Τεύχος 1: Γενικό Μέρος

Αρχική Έκδοση

(04.05.2008)

Τοµέας Ειµόρφωσης & Κατάρτισης

Πάτρα, Μάιος 2008

2

Επιµορφωτικό υλικό για την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών - Τεύχος 1 (Γενικό Μέρος)

ΕΑΙΤΥ - Τοµέας Επιµόρφωσης και Κατάρτισης (ΤΕΚ)

Το παρόν εκπονήθηκε στο πλαίσιο

του Υποέργου 4 «Εκπόνηση επιµορφωτικού υλικού»

της Πράξης «Επιµόρφωση εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην

εκπαιδευτική διδακτική διαδικασία»

(Γ’ ΚΠΣ, ΕΠΕΑΕΚ, Μέτρο 2.1, Ενέργεια 2.1.1, Κατηγορία Πράξεων 2.1.1 θ)

που συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση / Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο

Φορέας Υλοποίησης και Τελικός ∆ικαιούχος

Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων

Ειδική Υπηρεσία Εφαρµογής Προγραµµάτων ΚΠΣ

Φορέας Λειτουργίας

Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων

∆ιεύθυνση Συµβουλευτικής, Επαγγελµατικού Προσανατολισµού και Εκπαιδευτικών ∆ραστηριοτήτων

Επιστηµονικοί Τεχνικοί Σύµβουλοι

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

Ερευνητικό Ακαδηµαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών

Υπεύθυνος Πράξης

Προϊστάµενος Μονάδας Α1-Ειδική Υπηρεσίας Εφαρµογής Προγραµµάτων ΚΠΣ-ΥπΕΠΘ

3



Περιεχόµενα Προοίµιο.................................................................................................................... 4

Περιγραφή του διδακτικού υλικού .............................................................................. 6

Τρόπος χρήσης του διδακτικού υλικού ...................................................................... 7

Ενότητα 1.1 ............................................................................................................... 8 Ο ρόλος των ΤΠΕ στη δόµηση της κοινωνίας της Γνώσης. .................................... 8

Ενότητα 1.2 ............................................................................................................. 17 Μοντέλα εισαγωγής ΤΠΕ στην εκπαίδευση.......................................................... 17

Ενότητα 2.1 ............................................................................................................. 25 Σύγχρονες θεωρήσεις για τη µάθηση ................................................................... 25

Ενότητα 2.2 ............................................................................................................. 38 Σύγχρονες προσεγγίσεις στη ∆ιδακτική ............................................................... 38

Ενότητα 2.3.1 & 2.3.2.............................................................................................. 49 Xρήση και υποστήριξη Κοινοτήτων Πρακτικής και Μάθησης................................ 49

Ενότητα 3.1 ......................................................................................................... 67

To ∆ιαδίκτυο ως πηγή πληροφοριών ................................................................... 67

Ενότητα 3.2 ............................................................................................................. 75 Αξιοποίηση– Αξιολόγηση ιστοσελίδων, ιστοχώρων και πυλών ............................ 75

Ενότητα 3.3 ............................................................................................................. 85 Σχεδίαση µαθηµάτων µε τη χρήση του ∆ιαδικτύου............................................... 85

Ενότητα 3.4 ............................................................................................................. 94 ∆ηµιουργία µαθησιακού υλικού πολυµέσων και υπερµέσων................................ 94

Ενότητα 3.5 ........................................................................................................... 106 Συστήµατα ∆ιαχείρισης Μάθησης (CMS, LMS): Γνωριµία και χρήση ................. 106

Ενότητα 3.6.1 ........................................................................................................ 115 ∆ιδάσκοντας µε τη βοήθεια επεξεργαστή κειµένου............................................. 115

Ενότητα 3.6.2 ........................................................................................................ 123 ∆ιδάσκοντας µε τη βοήθεια λογισµικού υπολογιστικών φύλλων......................... 123

Ενότητα 3.6.3 ........................................................................................................ 131 ∆ιδάσκοντας µε τη βοήθεια λογισµικού παρουσιάσεων...................................... 131

Ενότητα 4.1 ........................................................................................................... 135 Βασικές κατηγορίες λογισµικού .......................................................................... 135

Ενότητα 4.2 ........................................................................................................... 147 Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισµικού ............................................................... 147

Ενότητα 4.3 ........................................................................................................... 160 Συνοπτική παρουσίαση υφιστάµενου εκπαιδευτικού λογισµικού και λογισµικού

Ανοιχτού Κώδικα................................................................................................ 160

Ενότητα 5.1 & 5.2.................................................................................................. 165 Σχολικό εργαστήριο πληροφορικής και εισαγωγή στα θέµατα ασφάλειας .......... 165

4



Προοίµιο

Το επιµορφωτικό υλικό για την επιµόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης

Επιµόρφωσης, στο πλαίσιο της Πράξης «Επιµόρφωση Εκπαιδευτικών στη χρήση και

αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διδακτική διαδικασία» του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, Γ’

ΚΠΣ, περιλαµβάνει 5 τεύχη: ένα τεύχος για το γενικό µέρος και τέσσερα ακόµη τεύχη

για τους 4 κλάδους του ειδικού µέρους. Το κείµενο του Τεύχους 1 που ακολουθεί

περιλαµβάνει το επιµορφωτικό υλικό για το Γενικό Μέρος της επιµόρφωσης

εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιµόρφωσης (ΚΣΕ) και εκπονήθηκε µε βάση

το σχετικό:

«Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών για την Επιµόρφωση Εκπαιδευτικών στη χρήση

και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διδακτική διαδικασία – Β’ επιπέδου –

Γενικό Μέρος»

Το υλικό του παρόντος τεύχους δηµιουργήθηκε από συγγραφική οµάδα µε

επικεφαλής τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Πανεπιστηµίου Μακεδονίας Βασίλειο

∆αγδιλέλη και συνεργάτη τον Παπαδόπουλο Ιωάννη, Εκπαιδευτικό της

Πρωτοβάθµιας, Μαθηµατικό, έχοντας ως γνώµονα το προαναφερόµενο πρόγραµµα

σπουδών, το γενικό πλαίσιο της επιµόρφωσης των Εκπαιδευτικών και ακολουθώντας

τις γενικές γραµµές του Επιµορφωτικού υλικού1 για την εκπαίδευση των

επιµορφωτών στα Πανεπιστηµιακά Κέντρα Επιµόρφωσης, στο πλαίσιο της Πράξης

«Επιµόρφωση Εκπαιδευτικών στη χρήση και αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική

διδακτική διαδικασία» του ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, Γ’ ΚΠΣ. Ένα τµήµα του Επιµορφωτικού υλικού

χρησιµοποιήθηκε ως πρωτογενές για την παραγωγή του παρόντος ∆ιδακτικού

υλικού.

Η πρόταση αυτή συντάχθηκε στο πλαίσιο των αρµοδιοτήτων της ειδικής

επιστηµονικής επιτροπής, αποτελούµενης από τους:

• Χαράλαµπο Ζαγούρα, Καθηγητή του Πανεπιστηµίου Πατρών, ο οποίος έχει

την ευθύνη συντονισµού των εργασιών της επιτροπής

1 Για το Γενικό Μέρος του Επιµορφωτικού Υλικού για τα ΠΑΚΕ συνεργάστηκαν και οι Καψάλης Αχιλλέας, Καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Μακεδονίας, Παπαδόπουλος Ιωάννης, Εκπαιδευτικός της Πρωτοβάθµιας, Μαθηµατικός, Φαχαντίδης Νικόλαος, Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήµιο ∆υτικής Μακεδονίας.

5



• Βασίλειο ∆αγδιλέλη, Αναπληρωτή Καθηγητή Πανεπιστηµίου Μακεδονίας

• Βασίλειο Κόµη, Επίκουρο Καθηγητή Πανεπιστηµίου Πατρών

• ∆ηµήτριο Κουτσογιάννη, Επίκουρο Καθηγητή Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου

Θεσσαλονίκης

• Χρόνη Κυνηγό, Καθηγητή Πανεπιστηµίου Αθηνών

• ∆ηµήτριο Ψύλλο, Καθηγητή Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης

Όλοι οι ανωτέρω είναι µέλη της δεκαεξαµελούς Επιστηµονικής Επιτροπής της

Πράξης, που έχει ορισθεί στην υπ’ αριθµ. 5|20-9-05 συνεδρίαση της ΚΕΕΒΕΠ.

Την επιµέλεια του κειµένου έκαναν ο Γεώργιος Πανόπουλος, Μηχανικός Η/Υ και

Πληροφορικής και η ∆ήµητρα Εγγάρχου, Φυσικός, MSc Πληροφορικής και

Επικοινωνιών, στελέχη του Τοµέα Επιµόρφωσης και Κατάρτισης του εαΙΤΥ.

Το παρόν επιµορφωτικό υλικό αποτελεί ιδιοκτησία του ΥπΕΠΘ και καλύπτεται από

την ισχύουσα νοµοθεσία για την προστασία των πνευµατικών δικαιωµάτων.

6



Περιγραφή του διδακτικού υλικού Το παρόν διδακτικό υλικό προορίζεται κατά κύριο λόγο να υποστηρίξει το Ειδικό

Μέρος (το διδακτικό υλικό κατά ειδικότητα), αλλά ταυτόχρονα να αποτελέσει ένα

ερέθισµα για θέµατα τα οποία ενδεχοµένως δε θα θιγούν σε βάθος στο Ειδικό

Μέρος – αναφέρονται για παράδειγµα το Web2.0 και οι ιστοεξερευνήσεις

WebQuests, οι διδακτικές χρήσεις των λεγοµένων «εφαρµογών γραφείου», όπως

οι επεξεργαστές κειµένου κλπ. Επίσης στο παρόν διδακτικό υλικό περιλαµβάνονται

ορισµένα θέµατα τα οποία πρέπει να εξεταστούν από µια γενικότερη σκοπιά – όπως

για παράδειγµα το θέµα της εγκυρότητας των πληροφοριών που ανευρίσκονται

στο ∆ιαδίκτυο κ.ά.

Το εύρος των θεµάτων που εξετάζονται, καθιστά εκ προοιµίου αδύνατη την

διαπραγµάτευση τους σε βάθος – αρκεί να αναφερθεί ότι οι θεωρίες µάθησης, η

σύγχρονη διδακτική µεθοδολογία και η συµβολή των ΤΠΕ, αντιµετωπίζονται στα

πλαίσια ενός κεφαλαίου στο οποίο αντιστοιχεί διδασκαλία διαρκείας 4 ωρών. Ως εκ

τούτου, τα σχετικά θέµατα εξετάζονται ακροθιγώς και από όσα τµήµατα της

σχετικής θεµατολογίας θα µπορούσαν να περιληφθούν, επελέγησαν εκείνα τα

οποία συνδέονται µε τον πιο άµεσο τρόπο µε το Ειδικό Μέρος αλλά και τις ανάγκες

της πρακτικής εφαρµογής τους στην τάξη.

Το παρόν διδακτικό υλικό εκπονήθηκε µε την προοπτική να διδαχθεί συνολικά σε

18 ωριαία µαθήµατα. Η διαίρεση του σε ενότητες ωριαίας διάρκειας υπαγορεύθηκε

από 2 λόγους:

(1) προσαρµογή στα προγράµµατα επιµόρφωσης. Επειδή οι επιµορφώσεις στα

Επιµορφωτικά κέντρα (Κέντρα Στήριξης Επιµόρφωσης) δεν έχουν αυστηρή

και προκαθορισµένη δοµή, προτιµήθηκε αυτή η λύση ώστε το υλικό να

µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε τρίωρες, τετράωρες ή άλλου τύπου

διδασκαλίες.

(2) Άρθρωση και επικαιροποίηση. Το διδακτικό υλικό νοείται ως αρθρωτό.

Αποτελείται δηλαδή από ενότητες οι οποίες αποτελούν ένα όλο, αλλά

µπορούν να τροποποιηθούν ακόµη και ριζικά, χωρίς ωστόσο να επηρεαστεί

το υπόλοιπο υλικό.

Υπάρχουν µόνο 2 εξαιρέσεις (2 ενότητες δηλαδή, διάρκειας 2 ωρών κάθε µια), οι

οποίες υπαγορεύτηκαν από την ιδιαίτερη φύση του περιεχοµένου των ενοτήτων.

Σε κάθε ενότητα περιλαµβάνονται

• Ο τίτλος της ενότητας

• Μια εισαγωγή λίγων γραµµών για το περιεχόµενο της ενότητας

• Μερικές παράγραφοι µε το περιεχόµενο αναλυτικά (συνήθως τρεις).

• Προτεινόµενες δραστηριότητες οι οποίες απαιτούν ένα σχετικά σηµαντικό χρόνο

διεκπεραίωσης και στοχεύουν, κατά κάποιο τρόπο, στην επέκταση του

περιεχοµένου της ενότητας

7



• Ερωτήσεις οι οποίες δεν έχουν ως σκοπό την αυτοαξιολόγηση των

επιµορφουµένων, αλλά θίγουν, κατά κανόνα, θέµατα τα οποία συχνά

απασχολούν τους εκπαιδευτικούς ή αποτελούν αντικείµενα διαφωνιών.

• Ασκήσεις οι οποίες είναι σχετικά σύνθετες και έχουν ως στόχο τη µεγαλύτερη

εξοικείωση των επιµορφουµένων στις έννοιες που εξετάζονται.

• ∆ικτυογραφία και βιβλιογραφία η οποία µπορεί να χρησιµοποιηθεί από τους

επιµορφουµένους για περαιτέρω µελέτη.

Το περιλαµβανόµενο υλικό σε µια ενότητα, προκειµένου να µελετηθεί πλήρως,

πολλές φορές απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο από το συµβατικό χρόνο της µιας

διδακτικής ώρας. Οι προτεινόµενες δραστηριότητες, ασκήσεις και ερωτήσεις

απαιτούν κατά κανόνα πολύ χρόνο και η προτεινόµενη δικτυογραφία-βιβλιογραφία

απαιτεί ακόµη περισσότερο. Ωστόσο, ο ρόλος του διδακτικού αυτού υλικού είναι να

προσφέρει την ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς που θα το χρησιµοποιήσουν για µια

πιο εµβριθή µελέτη, ανάλογα µε τις ανάγκες τους.

Τρόπος χρήσης του διδακτικού υλικού Οι επιµορφωτές Β’ επιπέδου που θα χρησιµοποιήσουν το παρόν διδακτικό υλικό

είναι πεπειραµένοι, γνωρίζουν τους τρόπους µε τους οποίους θα το

χρησιµοποιήσουν. Ωστόσο, είναι ίσως σκόπιµο να χρησιµοποιηθούν (ηλεκτρονικές)

διαφάνειες για την παρουσίαση των κεντρικών εννοιών κάθε ενότητας και στη

συνέχεια οι επιµορφούµενοι να εργαστούν υπό την καθοδήγηση του επιµορφωτή.

Οι επιµορφούµενοι, καλό θα ήταν να διαθέτουν τις σχετικές ενότητες και σε

ηλεκτρονική µορφή – έτσι ώστε να ακολουθούν τους υπερδεσµούς που είναι

ενσωµατωµένοι στο κείµενο χωρίς να είναι αναγκασµένοι να τους πληκτρολογούν.

8 Ο ρόλος των ΤΠΕ στη δόµηση της κοινωνίας της Γνώσης



Ενότητα 1.1

Ο ρόλος των ΤΠΕ στη δόµηση της κοινωνίας της Γνώσης.

Η ένταξη των ΤΠΕ στα πλαίσια των στόχων της εκπαίδευσης για το 2010.

1. Εισαγωγή

Το µάθηµα αποτελεί µια πολύ σύντοµη ενηµερωτική εισαγωγή στις Ευρωπαϊκές πολιτικές σχετικά µε την ενσωµάτωση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και, µε ένα γενικότερο τρόπο, σχετικά µε το ρόλο που καλούνται να διαδραµατίσουν οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση και την ακόλουθη αναγκαιότητα επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών στην παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ. Στα πλαίσια του µαθήµατος δίδονται σχετικές πηγές στους επιµορφουµένους, ώστε να έχουν τη δυνατότητα πληρέστερης πληροφόρησης, ανάλογα µε τις ανάγκες τους. Θα πρέπει βέβαια να επισηµανθεί ότι λόγω των διαρκών διεθνών εξελίξεων, οι σχετικές πηγές εµπλουτίζονται διαρκώς και, σε κάποιο µέτρο, αλλάζουν περιεχόµενο πολύ συχνά και ως εκ τούτου ο διαρκής έλεγχος των αναφορών (µέσω υπερδεσµών) είναι αναγκαίος.

∆ιδακτικοί Στόχοι

• Η βασική ενηµέρωση γύρω από τις Ευρωπαϊκές πολιτικές που σχετίζονται µε τις εκπαιδευτικές χρήσεις των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών

2. Γενικά στοιχεία για τις πολιτικές ενσωµάτωσης των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση

Οι ΤΠΕ στα

Εκπαιδευτικά

συστήµατα

Όλο και περισσότερες χώρες ασχολούνται µε την εισαγωγή και

ενσωµάτωση των ΤΠΕ στα εκπαιδευτικά τους συστήµατα,

γεγονός που δείχνει το σηµαντικό ρόλο που µπορούν να

διαδραµατίσουν οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Αυτή η προσπάθεια

περιλαµβάνει από τη µια την ανάπτυξη δεξιοτήτων σε σχέση µε

τη χρήση των Η.Υ. και των Νέων Τεχνολογιών γενικότερα




(χειρισµός, προγραµµατισµός κλπ) από όλον τον πληθυσµό και

από την άλλη συντελεί στον ανασχηµατισµό των εκπαιδευτικών

συστηµάτων, αφού η εισαγωγή των Η.Υ. και γενικότερα των

ΤΠΕ, επιφέρει µια σειρά από αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας,

στο ρόλο που καλείται να παίξει ο εκπαιδευτικός σε αυτό το νέο

πλαίσιο και στα αναλυτικά προγράµµατα που θα πρέπει να είναι

προσαρµοσµένα στα νέα δεδοµένα.

Η Ευρωπαϊκή

Ένωση και οι

πολιτικές

εκπαιδευτικών

χρήσεων των ΤΠΕ

Με ένα γενικό τρόπο, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνωρίζει πολύ

γρήγορα (από τις αρχές της δεκαετίας του 1990) την

αναγκαιότητα της ενσωµάτωσης των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και

ταυτόχρονα την ανάγκη της απόκτησης προηγµένων γνώσεων

και δεξιοτήτων χειρισµού Η.Υ. και χρήσης των ΤΠΕ από το

σύνολο των πολιτών. Έτσι από πολύ νωρίς θέτει σε εφαρµογή

projects και προγράµµατα που υποστηρίζουν και προωθούν τα

σχετικά θέµατα, όπως τα γνωστά Socrates, Minerva, GRUNDVIG

και άλλα (σχετική πληροφόρηση για όλα υπάρχει στη

διεύθυνση:

http://ec.europa.eu/education/programmes/socrates/socrates_

en.html και ειδικότερα για το καθένα σε άλλες ιστοσελίδες,

όπως http://ec.europa.eu/education/index_en.html για το

Erasmus).

Την προσπάθεια αυτή σε ευρωπαϊκό επίπεδο σηµατοδοτεί η

σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου της Λισσαβόνας το

2000, που θέτει ως ορόσηµο το 2010, τη χρονιά κατά την

οποία η Ευρώπη θα (πρέπει να) καταστεί η πλέον

ανταγωνιστική δύναµη διεθνώς και αυτό µέσα από το

µετασχηµατισµό (µεταξύ των άλλων) των εκπαιδευτικών της

δοµών. Στο Λουξεµβούργο, αργότερα, τα κράτη µέλη

απεφάσισαν για τον τρόπο µε τον οποίο θα επιτευχθεί ο στόχος

αυτός, δηλαδή τη σύγκλιση των εθνικών πολιτικών στην

υλοποίηση συγκεκριµένων στόχων

3. Εξειδίκευση των Ευρωπαϊκών πολιτικών




Συγκεκριµενοποίηση

των Ευρωπαϊκών

πολιτικών

Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται στο Συµβούλιο της Στοκχόλµης,

όπου αρχίζουν να διαφαίνονται πιο συγκεκριµένες προθέσεις

προς την κατεύθυνση αυτή:

• Ποιοτική αλλαγή των δοµών της εκπαίδευσης

• ∆ιευκόλυνση της πρόσβασης στην εκπαίδευση και την

κατάρτιση

• ∆ιεύρυνση των «οριζόντων» των εκπαιδευτικών

συστηµάτων

Ποιοτική αλλαγή

των δοµών της

εκπαίδευσης

Η αλλαγή αυτή έχει να κάνει µε πρωτοβουλίες που αφορούν

στη βελτίωση των υποδοµών και των ουσιαστικών και τυπικών

προσόντων σε εκπαιδευόµενους, εκπαιδευτικούς και

εκπαιδευτές. Αυτές οι πρωτοβουλίες µπορεί να περιλαµβάνουν

τον υπάρχοντα εξοπλισµό και την υποδοµή σε µια σχολική

µονάδα, τον τρόπο αξιοποίησης των διαθέσιµων τεχνολογικών

πόρων, την επάρκεια σε εξειδικευµένο προσωπικό (τεχνικό και

επιστηµονικό). Περιλαµβάνεται επίσης και µια σειρά από

επιµέρους υπο-στόχους που άπτονται της ποιότητας της

εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Για παράδειγµα, πρέπει να

προσδιοριστούν οι επιθυµητές δεξιότητες των εκπαιδευτικών και

στη συνέχεια να ληφθούν αντίστοιχα µέτρα ώστε να τις

αναπτύξουν (για παράδειγµα µε την αναµόρφωση

προγραµµάτων σπουδών των αντίστοιχων Πανεπιστηµιακών

Τµηµάτων). Επίσης, θα πρέπει να αποφασιστεί το πως οι

δεξιότητες αυτές συνδυαζόµενες µε τις παραδοσιακές δεξιότητες

µπορούν να ενσωµατωθούν στα αναλυτικά προγράµµατα, µε

έµφαση τώρα πια στη δια βίου µάθηση, όπως και στα άτοµα µε

ειδικές ανάγκες. Ακόµη, πρέπει να εξασφαλιστεί η επάρκεια του

εξοπλισµού και των υποδοµών γενικότερα, ώστε να θεωρηθεί

δεδοµένη η πρόσβαση στις υποδοµές αυτές.

∆ιευκόλυνση της

πρόσβασης στην

εκπαίδευση και

την κατάρτιση

Στόχος είναι η δυνατότητα πρόσβασης όλων των πολιτών στα

συστήµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης και κατ’ επέκταση η

δυνατότητα µετακίνησης από ένα σύστηµα σε κάποιο άλλο

πάντα στα πλαίσια της δια βίου µάθησης. Αυτό σηµαίνει πως θα

πρέπει να τεθούν και άλλοι, ενδιάµεσοι στόχοι, όπως το να

εξασφαλιστούν ίσες ευκαιρίες στα πλαίσια της κοινωνικής

συνοχής και τα προγράµµατα αυτά να σχεδιάζονται, ώστε να

ανταποκρίνονται στις ανάγκες των συγκεκριµένων κοινωνικών

οµάδων στις οποίες απευθύνονται.




∆ιεύρυνση των

«οριζόντων» των


συστηµάτων

Πρόκειται ουσιαστικά για την απόπειρα ενιαιοποίησης

(οµογενοποίησης) και ενοποίησης (δηµιουργίας ενός

µοναδικού) χώρου εκπαίδευσης-κατάρτισης-επιµόρφωσης.

Όπως γίνεται αντιληπτό, για την επίτευξη του στόχου αυτού

προϋποτίθεται η υπέρβαση άλλων εµποδίων, όπως οι εθνοτικές,

γλωσσικές και πολιτισµικές διαφορές. Επιπλέον, τα επιµέρους

περιφερειακά ή εθνικά προγράµµατα θα πρέπει σταδιακά να

αποκτήσουν ένα διευρυµένο σύνολο σκοπών και στόχων, ώστε

να συνδεθούν µε την επονοµαζόµενη Κοινωνία της

Πληροφορίας και τώρα πλέον, την Κοινωνία της Γνώσης. Θα

πρέπει, για παράδειγµα, να συνδεθούν µε την κουλτούρα, αλλά

και την αγορά εργασίας όλης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να

λαµβάνουν υπόψη τους τις τοπικές, περιφερειακές αλλά και τις

διεθνείς εξελίξεις και να ενσωµατώνουν την ιδέα της υπερ-

τοπικότητας.

4. ∆ράσεις για τη συγκεκριµενοποίηση των στόχων σε Επίπεδο εκπαιδευτικών συστηµάτων

Ψηφιακές πηγές

πληροφόρησης για

τις σχετικές

ενέργειες και το

σχεδιασµό της

Ευρωπαϊκής

Ένωσης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναπτύξει πολλά projects για την

υλοποίηση των παραπάνω στόχων, όπως είναι η δηµιουργία

δικτύων σχολείων, η ενθάρρυνση για την υλοποίηση δράσεων

για συγκεκριµένες θεµατικές (περιβάλλον, επιχειρηµατικότητα,

ισότητα κ.ά) και η δηµιουργία πολλών υποστηρικτικών

µηχανισµών (ψηφιακών, διοικητικών, χρηµατοδοτικών).

Ο ιστοχώρος για το ευρωπαϊκό δίκτυο σχολείων European

Schoolnet έχει πολλές σχετικές πληροφορίες

(http://www.eun.org/portal/index.htm) για τις δράσεις της

Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει βέβαια

την επικοινωνία µεταξύ των σχολείων και των παραγόντων των

εκπαιδευτικών συστηµάτων (µαθητών, εκπαιδευτικών,

διοίκησης, στελεχών) και γενικά τις δραστηριότητες, που

βοηθούν στη διάδοση της ιδέας του «Ευρωπαίου πολίτη». Το

http://myeurope.eun.org/ww/en/pub/myeurope/home/resourc

es/los.cfm για παράδειγµα περιλαµβάνει µια σειρά από απλά

παιχνίδια και κουίζ στην ελληνική γλώσσα, µε θέµα την

Ευρωπαϊκή Ένωση, την ιστορία της και τους στόχους της.

Επίσης το πρόγραµµα eTwinning (πληροφορίες στη διεύθυνση:




http://www.etwinning.net/ww/el/pub/etwinning/index2006.ht

m στην ελληνική γλώσσα και

http://www.etwinning.net/ww/el/pub/etwinning/areyounew.ht

m) αποσκοπεί στις συνεργασίες µεταξύ σχολείων για

οποιοδήποτε µάθηµα. Είναι ένα πολύ διαδεδοµένο πρόγραµµα

(το καλοκαίρι του 2007 συµµετείχαν άνω των 30 000 σχολεία

από όλη την ΕΕ) που χρησιµοποιεί πολύ τις ΤΠΕ (δες σχετικές

οδηγίες που υπάρχουν στο:

http://www.etwinning.net/shared/data/etwinning/general/guid

elines_el.pdf). Εκτός από αυτό όµως η Ευρωπαϊκή Ένωση

στηρίζει και µια σειρά άλλων στρατηγικών επιλογών, που

συνδέουν την εκπαίδευση και τις ΤΠΕ. Έτσι, για παράδειγµα, η

Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει τις καινοτόµες εκπαιδευτικές χρήσεις

των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση (για παράδειγµα: το project

Xperimania, είναι ένα καινοτόµο πρόγραµµα, το οποίο στοχεύει

στη χρήση των ΤΠΕ

http://www.xperimania.net/ww/en/pub/xperimania/homepage.

htm για τη διάδοση ιδεών και γνώσεων επιστηµονικών) –

µάλιστα η ΕΕ αναγνωρίζει την ανάγκη για περισσότερους νέους

ερευνητές στις θετικές επιστήµες και υποστηρίζει εκδηλώσεις

(φεστιβάλ, διαγωνισµούς κλπ) µέσα στο πνεύµα αυτό

http://ec.europa.eu/news/culture/070403_1_el.htm. Ακόµη η

Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί το eLearning στην Ευρωπαϊκή

Ένωση µε διάφορους τρόπους

(http://elearningawards.eun.org/ww/en/pub/elearning_awards

_2007/homepage.htm), όπως και τις επιχειρηµατικές δράσεις

της νεολαίας µε τη βοήθεια των ΤΠΕ µέσω (και) του

εκπαιδευτικού συστήµατος – στις ανώτερες βαθµίδες (Λύκειο,

Πανεπιστήµιο, δες για παράδειγµα τα προγράµµατα νεανικής

Επιχειρηµατικότητας). Αντίστοιχα, η ΕΕ προωθεί προγράµµατα

διαφόρων τύπων για την προώθηση της Πληροφορικής

εγγραµµατοσύνης των πολιτών, την ψηφιοποίηση των

υπηρεσιών και το e-commerce. To πρόγραµµα «∆ικτυωθείτε»

(go online) για παράδειγµα, περιλαµβάνει πολύ καινοτόµες

δράσεις για την κατάρτιση ιδιοκτητών πολύ µικρών

επιχειρήσεων στις ψηφιακές τεχνολογίες. Έτσι, οι δράσεις της

ΕΕ για τις ΤΠΕ στην Εκπαίδευση και την Εκπαίδευση στις ΤΠΕ

είναι πολυσχιδείς και καθολικές, και καλύπτουν όλη την




εκπαίδευση, µε πολλούς τρόπους.

H νέα πολιτική της ΕΕ για τις ΤΠΕ, αποκαλούµενη i2010,

European Information Society 2010

(http://www.eurescom.de/message/messageOct2005/i2010_T

he_EUs_new_ICT_strategy.asp), αποτελεί µια επέκταση της

Στρατηγικής της Λισσαβόνας (στην οποία δεξιότητες στη χρήση

της ψηφιακής τεχνολογίας θεωρήθηκαν απαραίτητες: digital

competence involves the confident and critical use of

information society technology (IST) and thus basic skills in

information and communication technology αναφέρει επί λέξει

η ΕΕ για να προσδιορίσει τις δεξιότητες αυτές) η οποία, όπως,

υιοθετήθηκε πολύ πρόσφατα σχετικώς, το 2005, και λειτουργεί

συµπληρωµατικά

(http://europa.eu/scadplus/glossary/infoso_media_policy_guid

elines_el.htm), περιλαµβάνει πολλές και διάφορες δράσεις. Στο

http://europa.eu/scadplus/leg/el/s19000.htm υπάρχει µια

σχετικά πλήρης αναφορά σε πολλά σχετικά ντοκουµέντα και

αποφάσεις της ΕΕ. Σε άλλους ιστοχώρους (όπως

http://ec.europa.eu/education/policies/2010/doc/it-

technologies_en.pdf) υπάρχουν ενδιάµεσες αναφορές και

εκθέσεις για την πρόοδο στην επίτευξη των στόχων που είχαν

τεθεί.

Η επιµόρφωση των


Όλα τα παραπάνω όµως αναδεικνύουν τη µεγάλη σπουδαιότητα

της επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών στα πλαίσια πάντα της δια

βίου µάθησης. Η επιµόρφωση αποτελεί εργαλείο για την

επαγγελµατική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών προκειµένου να

αναπτύξουν περαιτέρω δεξιότητες, όπως: την ικανότητα να

οργανώνουν δυναµικά περιβάλλοντα µάθησης, να αξιοποιούν

τις ΤΠΕ προκειµένου να διδάξουν το αντικείµενό τους, να

συντελούν στην οργάνωση του σχολικού προγράµµατος και να

το προσαρµόζουν, όταν απαιτείται, στις συγκεκριµένες ανάγκες

των µαθητών τους, να µπορούν να επικοινωνούν ουσιαστικά µε

γονείς και κοινωνικούς εταίρους, να µπορούν να ικανοποιήσουν

τις απαιτήσεις εκείνες που θέτει το πλαίσιο της δια βίου µάθησης

ή το πλαίσιο της ειδικής αγωγής των παιδιών µε ειδικές

ανάγκες.

Έτσι, ένα επιµορφωτικό πρόγραµµα (ιδιαίτερα όσα σχετίζονται

µε τις ΤΠΕ στην Εκπαίδευση), πρέπει να καθιστά τους




εκπαιδευτικούς ικανούς να µπορούν να παρακολουθούν τα

τεκταινόµενα στο χώρο των τεχνολογικών εξελίξεων και στη

συνέχεια αυτές τις νέες εξελίξεις να µπορούν να τις

προσαρµόζουν και να τις ενσωµατώνουν στις ανάγκες των

µαθηµάτων ή των µαθητών τους µε έναν κριτικό τρόπο.

Πιο συγκεκριµένα για το Πρόγραµµα της επιµόρφωσης Β

επιπέδου θα µπορούσαν να αναφερθούν επιλεκτικά ως

αναµενόµενες δεξιότητες που θα αναπτύξουν οι συµµετέχοντες

εκπαιδευτικοί οι εξής:

• Να αντιλαµβάνονται εκείνους τους τρόπους µε τους οποίους

µπορούν να αξιοποιηθούν οι ΤΠΕ προκειµένου να

εξυπηρετήσουν τις διδακτικές προθέσεις του διδάσκοντα και

κάτω από ποιες προϋποθέσεις µπορεί να γίνει αυτή η

αξιοποίηση.

• Να είναι σε θέση να εµπλέκουν ενεργητικά τους µαθητές στη

διαδικασία µάθησης µε τη χρήση της τεχνολογίας

• Να µπορούν να παρακολουθούν τις εξελίξεις στο χώρο των

συγκεκριµένων λογισµικών που προσφέρονται για

εκπαιδευτική χρήση και να µπορούν να τα αξιοποιούν

αποτελεσµατικά.

• Να µπορούν να εφαρµόζουν συγκεκριµένες αρχές που θα

διέπουν το σχεδιασµό εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων ώστε

αυτές να αξιοποιούν κατά παιδαγωγικά ορθό τρόπο τις ΤΠΕ

στην τάξη.

5. Προτεινόµενες ∆ραστηριότητες

∆ραστηριότητα 1η

Προτείνεται η επίσκεψη των πλέον σηµαντικών ιστοχώρων από

τους αναφερόµενους και ο εντοπισµός των βασικών ορισµών

και κατευθύνσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την

ενσωµάτωση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση και την εκπαίδευση των

Ευρωπαίων πολιτών στις ΤΠΕ.


Αναζητήστε στο ∆ιαδίκτυο και επισκεφθείτε τις κατάλληλες

ιστοσελίδες προκειµένου να αντλήσετε πληροφορίες για την

πολιτική που ακολουθούν χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και

αντίστοιχα χώρες εκτός Ευρώπης στο θέµα της εισαγωγής των

ΤΠΕ στην εκπαίδευση. Εντοπίστε θετικά και αρνητικά σηµεία

των πολιτικών αυτών και στη συνέχεια συγκρίνετε τι πολιτικές




αυτές µεταξύ τους.

6. Ερωτήσεις

1. Θεωρείτε ότι η ενιαιοποίηση και η οµογενοποίηση των

εκπαιδευτικών συστηµάτων τελικά θα αποβεί προς όφελος των

πολιτών, καθώς θα διευρύνει την «οπτική» των εκπαιδευτικών

συστηµάτων ή αντίθετα θα προκαλέσει µια απώλεια σηµαντικών

εθνικών, ιστορικών ή πολιτισµικών χαρακτηριστικών και άρα

ενδεχοµένως θα λειτουργήσει αρνητικά;

7. Ασκήσεις

∆εν προτείνονται ασκήσεις

8. Βιβλιογραφία - ∆ικτυογραφία

Ενδεικτικές

ψηφιακές πηγές

πληροφόρησης

http://rights.apc.org/handbook/index.shtml Μια πολύ

κατατοπιστική σελίδα σχετικά µε θέµατα που αφορούν την

πολιτική ΤΠΕ.

http://www.ictpolicy.edna.edu.au/sibling/page1.html Βάση

δεδοµένων για την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση και την

επιµόρφωση της αυστραλιανής κυβέρνησης

http://www.unescobkk.org/index.php?id=496 Project της

UNESCO σχετικό µε την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση

http://www.ncte.ie/AbouttheNCTE/ICTPolicy/ Πολιτική ΤΠΕ

στην εκπαίδευση της Ιρλανδικής κυβέρνησης.

http://www.edusud.org/spip.php?rubrique88 Σελίδα µε

συνδέσµους σε διεθνείς οργανισµούς που ενεργοποιούνται στο

χώρο της πολιτικής ΤΠΕ στην εκπαίδευση.

http://www.infodev.org/en/Project.11.html Project σε εξέλιξη

σε σχέση µε την πολιτική ΤΠΕ στην εκπαίδευση

(Ηµεροµηνία τελευταίας επίσκεψης: 18 Απριλίου 2008)

Ενδεικτική

βιβλιογραφία

Βιβλιογραφία

Watson, D. (2004). Pedagogy before Technology: Re-thinking




the Relationship between ICT and Teaching, Education and

Information Technology, 6(4), 251-266. Η εργασία παρουσιάζει

την άλυτη διχογνωµία της σκοπιµότητας εισαγωγής των ΤΠΕ

στην εκπαίδευση.

Reynolds, D. & Trip, H. (20033). ICT The hopes and the reality.

Britissh Journal of Educational Policy, 34(2), 151-167.

Παρουσιάζει τους λόγους αισιοδοξίας για το ενδεχόµενο οι ΤΠΕ

να δώσουν ώθηση στα επιτεύγµατα των µαθητών.

Hepp, K.P. (2003). Critical factors for an ICT in education policy in

developing countries. Information Technology: Research and

Education, 2003. Proceedings. ITRE2003. 501- 505. Σε µικρή

κλίµακα αρκετά project πέτυχαν καλά αποτελέσµατα στην

εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση παρέχοντας ένδειξη ότι οι

ΤΠΕ µπορούν να παίξουν ρόλο ως µοχλός αλλαγής.

Kozma, R. (2005). National policies that connect ICT-based

education reform to economic and social development. Human

Technology, 1(2), 117-156. Περιγράφει ένα συστηµικό πλαίσιο

παραγόντων ανάπτυξης και τύπους ανάπτυξης που µπορούν να

χρησιµοποιηθούν για την ανάλυση εθνικών πολιτικών για τις

ΤΠΕ στην εκπαίδευση για την αναµόρφωση εθνικών στόχων

αναµόρφωσης της οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

17 Μοντέλα εισαγωγής ΤΠΕ στην εκπαίδευση



Ενότητα 1.2

Μοντέλα εισαγωγής ΤΠΕ στην εκπαίδευση

1. Εισαγωγή

Το µάθηµα αποτελεί µια πολύ σύντοµη ενηµερωτική εισαγωγή σχετικά µε τα µοντέλα εισαγωγής των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση, τόσο στο µακροεπίπεδο του εκπαιδευτικού συστήµατος, όσο και στο µικροεπεπίπεδο της σχολικής µονάδας

∆ιδακτικοί Στόχοι • Βασικές γνώσεις σχετικά µε τα µοντέλα ένταξης των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση.

2. Σηµασία της εισαγωγής των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση

Είναι γνωστό ότι οι ΤΠΕ ενσωµατώνονται στην Εκπαίδευση σε

όλα τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήµατα.

Οι λόγοι για την επιταχυνόµενη αυτή ενσωµάτωση των ΤΠΕ

στην Εκπαίδευση είναι πολλαπλοί:

• Η «πληροφοριοποίηση» της κοινωνίας δηµιουργεί, έµµεσα,

στους µαθητές την ανάγκη να αποκτήσουν ένα είδος

«πληροφορικής κουλτούρας» που θα τους επιτρέψει να

ενσωµατωθούν καλύτερα στη σηµερινή κοινωνία. Η

ενσωµάτωση αυτή µπορεί να σηµαίνει µια πιο ολοκληρωµένη

συµµετοχή στα κοινά (ενεργοί πολίτες) και γενικότερα πιο

ουσιαστική συµµετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

• Η αυξανόµενη πολυπλοκότητα του εκπαιδευτικού

συστήµατος (για παράδειγµα το γεγονός ότι τα σχολεία

εµπλέκονται πλέον και σε Ευρωπαϊκά προγράµµατα), αλλά

και η γενική κρίση του εκπαιδευτικού συστήµατος καθιστούν

αναγκαία την εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, καθώς

θεωρείται ότι µπορούν να συµβάλλουν ουσιαστικά στη

βελτίωση των διαδικασιών διδασκαλίας και εκµάθησης, αλλά

και γενικότερα να δηµιουργήσουν περιβάλλοντα για την




ανάπτυξη ιδιαίτερων δεξιοτήτων και την απόκτηση νέων

γνώσεων.

• Οι γνώσεις της Πληροφορικής µπορούν να είναι εξαιρετικά

χρήσιµες για την αυριανή επαγγελµατική πρόοδο των

σηµερινών µαθητών.

Τι ακριβώς σηµαίνει

η εισαγωγή των

ΤΠΕ στην

Εκπαίδευση

Η εισαγωγή των Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση µπορεί να σηµαίνει:

i. Χρήση των Τ.Π.Ε. στη διοίκηση της Εκπαίδευσης

ii. Τις ΤΠΕ ως αυτόνοµο γνωστικό αντικείµενο (διδασκαλία των

βασικών δεξιοτήτων χειρισµού Η.Υ., ψηφιακός γραµµατισµός

ή διδασκαλία της Πληροφορικής)

iii. Τις ΤΠΕ ως µέσο για τη διδασκαλία άλλων αντικειµένων

(κυρίως εκπαιδευτικά λογισµικά και εκπαιδευτικά

περιβάλλοντα)

iv. Τις ΤΠΕ ως µέσο επικοινωνίας.

Σε κάθε περίπτωση, η εισαγωγή στης Πληροφορικής στην

διδασκαλία, απαιτεί µια συντονισµένη, συστηµική σχεδόν

αλλαγή, αφού απαιτούνται ριζικοί µετασχηµατισµοί στα

παρακάτω:

• Εξοπλισµοί (υλικό και λογισµικό) και υψηλής ποιότητας

δικτυακή υποδοµή και συντήρηση/αναβάθµισή τους και

προσαρµογή τους στα διεθνή standards.

• Αλλαγή θεσµικού πλαισίου (αλλαγή σχετικής νοµοθεσίας)

• Παραγωγή ειδικού λογισµικού, δηµιουργία εκπαιδευτικών

περιβαλλόντων και συντήρηση τους, δηµιουργία

κατάλληλου εκπαιδευτικού υλικού (διδακτικού ύλης

ψηφιακής µορφής και βιβλίου) και διαρκής επικαιροποίησή

τους.

• Ενσωµάτωση των αλλαγών στο πρόγραµµα σπουδών των

µελλοντικών εκπαιδευτικών («καθηγητικές σχολές»,

παιδαγωγικά Τµήµατα κλπ)

• Επιµόρφωση εκπαιδευτικών και στελεχών (διευθυντών,

προϊσταµένων, συµβούλων κλπ)

• Προσαρµογή των διοικητικών δοµών στις απαιτήσεις των

ψηφιακών µέσων

• Αλλαγή µιας γενικότερης «νοοτροπίας»

Η εισαγωγή της Πληροφορικής και των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση,




λοιπόν, δεν είναι πάντοτε απλή. Σε πολλές περιπτώσεις

Εκπαιδευτικές πολιτικές οι οποίες δεν έλαβαν υπόψή τους το

σύνολο των παραµέτρων που πρέπει να συνεκτιµηθούν

γνώρισαν µια σχετική αποτυχία. Για παράδειγµα, οι χώρες

Γαλλία και Μ. Βρετανία, πρωτοπορώντας, εισήγαγαν µε

συστηµατικό τρόπο την Πληροφορική τη δεκαετία του 1980,

στα σχολεία τους, µε Η.Υ. δικής τους σχεδίασης, (Η.Υ.

σχεδιασµένους από την αρχή για εκπαιδευτική χρήση), αλλά

εγκατέλειψαν σταδιακά το πλάνο τους, καθώς (λόγω

ανυπαρξίας αγοράς και οικονοµικού κινήτρου, κατά κύριο λόγο)

δεν υπήρξε ούτε πρόοδος στο υλικό, ούτε στο λογισµικό

(hardware, software). Τα αντίστοιχα προϊόντα του εµπορίου

(κυρίως PC του τέλους της δεκαετίας του 1980) τα οποία

εξελίσσοντο µε πολύ γρήγορους ρυθµούς, απαξίωσαν τους Η.Υ.

των σχολείων και τους κατέστησαν ουσιαστικά

απηρχαιωµένους. Για το ρόλο του οικονοµικού παράγοντα

υπάρχει σχετικός διεθνής διάλογος εδώ και αρκετά χρόνια (για

παράδειγµα:

http://portal.acm.org/citation.cfm?id=269014&dl=ACM&coll=G

UIDE).

Οι απαιτήσεις που περιγράφονται παραπάνω περιπλέκονται

επίσης από την οικονοµία της αγοράς, η οποία επιβάλλει ενίοτε

αλλαγές µοντέλων για λόγους καθαρά

εµπορικούς/οικονοµικούς. Επιπλέον ο συντονισµός, ο χρονισµός

των ανωτέρω ενεργειών είναι πολύ σηµαντικός: αν για

παράδειγµα δεν επικαιροποιηθεί εγκαίρως και

προγραµµατισµένα το εκπαιδευτικό λογισµικό, µπορεί να πάψει

να είναι συµβατό µε νεότερες εκδόσεις Η.Υ. ή λειτουργικών

συστηµάτων. Πολύ συχνά εξάλλου, η τεχνολογία φαίνεται να

υπαγορεύει τις εξελίξεις. Η ίδια η UNESCO έχει επισηµάνει

µερικά επαναλαµβανόµενα και σηµαντικά λάθη στην

εκπαιδευτική πολτική που συνδέεται µε τις ΤΠΕ:

(http://www.unescobkk.org/index.php?id=1539). Τέτοια λάθη

είναι η θεώρηση της δικτύωσης (και γενικά της τεχνολογικής

υποδοµής) ως ενός αυτόνοµου σκοπού καθεαυτόν (δες µια

σχετική προβληµατική στο:

http://portal.acm.org/citation.cfm?id=204871), η επικέντρωση

στους διαθέσιµους (οικονοµικούς) πόρους και όχι στις




εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες, η έλλειψη πρόβλεψης για

το κόστος συντήρησης, επικαιροποίησης, αναβάθµισης των ΤΠΕ

που εγκαθίστανται στην υπηρεσία ενός εκπαιδευτικού

συστήµατος. Η παγκόσµια διαµάχη γύρω από τους «φθηνούς»

προσωπικούς Η.Υ. (µε επίκεντρο τον «Η.Υ. των 100 δολαρίων)

δείχνει επίσης την πολυπλοκότητα του θέµατος.

3. Μοντέλα εισαγωγής των Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση

Τεχνοκρατικό,

ολιστικό,

πραγµατολογικό

µοντέλο

Στο διεθνή χώρο, τρία είναι τα κυρίαρχα µοντέλα εισαγωγής

των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση:

• το τεχνοκρατικό/τεχνοκεντρικό – που δίνει µεγαλύτερη

σηµασία στην τεχνολογία των ΗΥ Χαρακτηρίζεται από έναν

«τεχνολογικό ντετερµινισµό», δηλαδή δίνει σχεδόν απόλυτη

αξία στα χρησιµοποιούµενα συστήµατα και την εκµάθηση

της λειτουργίας τους, θεωρώντας ότι η χρήση τους θα είναι

αρίστη (σχεδόν αναγκαστικά, ντετερµινιστικά η ορθή χρήση

προκύπτει άµεσα από τις σχετικές δεξιότητες).

• το ολιστικό – που δίνει σηµασία στην διαθεµατική και

ολιστική προσέγγιση της γνώσης. Η ενσωµάτωση των ΤΠΕ

γίνεται σταδιακά σε όλα τα γνωστικά αντικείµενα, η

Πληροφορική δηλαδή «διαχέεται» κατά κάποιο τρόπο, στο

σύνολο των µαθηµάτων και των σχολικών δραστηριοτήτων.

Η υιοθέτηση αυτού του µοντέλου προκαλεί και τις

µεγαλύτερες ανατροπές στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστηµα.

• το πραγµατολογικό – που αποτελεί ένα συνδυασµό των δυο

άλλων. Το µοντέλο αυτό χαρακτηρίζεται από τη

συνδυασµένη διδασκαλία µαθηµάτων «αµιγούς»

Πληροφορικής και την ταυτόχρονη ένταξη των ΤΠΕ ως

µέσου στήριξης της µαθησιακής διαδικασίας στα διάφορα

γνωστικά αντικείµενα.

Η Ελλάδα, όπως και πολλά άλλα κράτη, ακολούθησε διαδοχικά

αρχικά το πρώτο µοντέλο, ενώ σταδιακά προσαρµόστηκε στο

δεύτερο και το τρίτο, κυρίως από τα µέσα της δεκαετίας του

1990.




4. ∆υο διαφορετικές προσεγγίσεις

Η Πληροφορική

«ευχέρεια» και ο

Πληροφορικός/

Ψηφιακός

γραµµατισµός

Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι τα τελευταία χρόνια έχουν

αναπτυχθεί διεθνώς δυο ιδιαίτερες προβληµατικές, που

αντιµετωπίζουν το πρόβληµα σε µια διαφορετική βάση.

• Η έννοια των βασικών δεξιοτήτων στην Πληροφορική,

δηλαδή στη διαχείριση της πληροφορίας, υποκαταστάθηκε

σταδιακά από τις δεξιότητες χειρισµού Η.Υ. Τούτο όµως

τείνει να υποκατασταθεί σήµερα από την Πληροφορική

«ευχέρεια» (fluency) – δηλαδή από δεξιότητες που είναι και

πολύ πιο διευρυµένες, αλλά και πολύ πιο βαθειές. (για µια

αναλυτική προσέγγιση:

http://www7.nationalacademies.org/bose/Horwitz_Think_Pi

ece.pdf ή και:

http://www7.nationalacademies.org/bose/ICT%20Fluency_Lear

ning_for_21st_Century_Article.pdf). Στα πλαίσια αυτά, λόγω

της γενίκευσης των χρήσεων των ΤΠΕ στον κόσµο της

οικονοµίας και της εργασίας, η ενσωµάτωση των ΤΠΕ στην

εκπαίδευση και η σχετική κατάρτιση των πολιτών αποτελεί

κοµβικό σηµείο και έτσι αποτελεί σταθερό στοιχείο στον

προγραµµατισµό όλων των φορέων της ελληνικής κοινωνικής

ζωής (για παράδειγµα: σταθερή αναφορά από τα περισσότερα

κόµµατα).

• Επίσης το µοντέλο της προσέγγισης (ολιστικής ή

πραγµατολογικής) τείνει σήµερα να αναχθεί στην

προβληµατική του Πληροφορικού ή ψηφιακού γραµµατισµού

(για παράδειγµα: http://www.ictliteracy.info/

http://www.21stcenturyskills.org/index.php?Itemid=33&id

=31&option=com_content&task=view ) και

µέσα στα θεωρητικά πλαίσια των πολυγραµµατισµών:

(ενδεικτικά:

http://www.usq.edu.au/course/material/EDU5472/content/mod

08.htm).






Αναζητήστε στοιχεία για τις πολιτικές ένταξης των Τ.Π.Ε. στην

εκπαίδευση. Προσπαθείστε να δηµιουργήσετε µια

«χρονογραµµή» (timeline) που να συσχετίζει ις πολιτικές αυτές

µε την τεχνολογική πρόοδο ή άλλες παραµέτρους


∆ιερεύνηση σε µεγαλύτερη έκταση και βάθος της

προβληµατικής της «πληροφορικής ευχέρειας» (fluency).

Eπίσης του Πληροφορικού γραµµατισµού.


1. Θα µπορούσατε να συγκρίνετε τα πλεονεκτήµατα και τα

µειονεκτήµατα των τριών µοντέλων εισαγωγής των ΤΠΕ στην

Εκπαίδευση σε σχέση µε τις ιδιαιτερότητες κάθε περίπτωσης (για

παράδειγµα τυπική και µη-τυπική εκπαίδευση, επαγγελαµτική

κατάρτιση, εκπαιδευση ενηλίκων και δια βίου µάθηση,

τεχνολογική και επαγγελµατική εκπαίδευση κλπ);

7. Ασκήσεις

1. ∆ιερευνήστε τα στοιχεία που παρατίθενται στην αρχή ως προς

τις απαιτούµενες µεταβολές που είναι απαραίτητες για µια πλήρη

ενσωµάτωση των ΤΠΕ στο εκπαιδευτικό σύστηµα.





• Βοσνιάδου, Σ. (2006). Παιδιά, σχολεία και υπολογιστές,

Αθήνα: GUTENBERG.

• Βοσνιάδου, Σ. (2006). Σχεδιάζοντας περιβάλλοντα µάθησης

υποστηριζόµενα από τις Σύγχρονες Τεχνολογίες, Αθήνα:

GUTENBERG.

• Κεκκές, Ι. (2004). Οι Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση,

Ζητήµατα Σχεδιασµού και Εφαρµογών: Φιλοσοφικές-

Κοινωνικές προεκτάσεις, Αθήνα: Ένωση Ελλήνων Φυσικών.

Ατραπός.

• Κουτλής, Μ., Μεγάλου, Ε., Παρασκευάς, Μ., Ρενιέρη, Ν.,

Κυνηγός, Π., Κοµνηνός, Θ., Ζαγούρας, Χ., Μπούρας, Χ., &

Σταµατίου, Γ. (2005). Θα µας κρίνει τελικά όλους το




µέλλον... Οι τεχνολογίες της Πληροφορίας και της

Επικοινωνίας στη σχολική πραγµατικότητα, Αθήνα: Ελληνικά

Γράµµατα.

• Neil Postman (1998) ∆ιασκέδαση µέχρι θανάτου. Ο

δηµόσιος λόγος στην εποχή του θεάµατος. Εκδόσεις

∆ροµέας.

• Larry Cuban (2002) Oversold and Undrused Harvard

University Press

• Nicolαs C. Burbules et als (2000) Watch IT! The Risks and

Promises of Information Technologies for Education.

Westview press.

• Sara Baase (1997) A Gift of Fire: Social, Legal and Ethical

issues in Computing. Prentice Hall.

• Sara Kiesler. Editor (1997) Culture of the Internet.

Lawrence Erlbaum Associates, Publishers.

• Toru Ishida- Katherine Ishiber(editors) (2000) Digital Cities,

Springer

• William J. Mitchell (1998) City of Bits. Space, Place, and the

Infobahn. MIT Press.

• Sherry Turkle (1996) Life on the Screen. Identity in the Age

of the Internet. Simon and Schuster.

• Seymour Papert (1991). Νοητικές θύελλες Παιδιά,

ηλεκτρονικοί υπολογιστές και δυναµικές ιδέες, Αθήνα:

Οδυσσέας.

• Richard S. Rosenberg (1997) The Social Impact of

Computers. Academic Press.

• Andy Hargreaves (2003) Teaching in the Knowledge

Society. Open University Press.

• Κουτσογιάννης, ∆. (2002). Ελληνική γλώσσα και

πληροφορική τεχνολογία: πρόταση για τη διαµόρφωση

εκπαιδευτικής πολιτικής. Παιδαγωγική Επιθεώρηση 34: 26-

43.

• Τζιµογιάννης, Α. (2002). Προετοιµασία του Σχολείου της

Κοινωνίας της Πληροφορίας. Προς ένα Ολοκληρωµένο

Μοντέλο Ένταξης των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και

της Επικοινωνίας στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστηµα.

Σύγχρονη Εκπαίδευση, 122, σελ. 55-65.

• Kress, G. (2000a). Σχεδιασµός του γλωσσικού




προγράµµατος σπουδών µε βάση το µέλλον. Γλωσσικός

Υπολογιστής 2:111-124. (www.greek-language.gr).

25 Σύγχρονες θεωρήσεις για τη µάθηση



Ενότητα 2.1

Σύγχρονες θεωρήσεις για τη µάθηση

1. Εισαγωγή

Πρόκειται για ένα µάθηµα γνωριµίας µε τα χαρακτηριστικά των πλέον διαδεδοµένων θεωρήσεων για τη µάθηση. Το πεδίο των θεωριών µάθησης και των τρόπων µε τους οποίους αυτές συντελούν στη διαµόρφωση της διδασκαλίας, είναι πολύ ευρύ. Στο παρόν µάθηµα παρουσιάζονται µε εξαιρετικά συνοπτικό τρόπο µερικές από τις θεωρίες µάθησης και τα χαρακτηριστικά τους και παρατίθενται αναφορές σε πηγές (ψηφιακές και έντυπες), προκειµένου να διευκολυνθεί µια περαιτέρω µελέτη των θεωρήσεων αυτών.


• Στοιχειώδεις γνώσεις γύρω από τις πλέον διαδεδοµένες σύγχρονες θεωρήσεις για τη µάθηση, προκειµένου να εξοικειωθούν οι επιµορφούµενοι µε τη σχετική ορολογία, µε τα κύρια ρεύµατα σκέψης και τη βασική βιβλιογραφία

• Κατανόηση των σχέσεων που υφίστανται ανάµεσα στις θεωρίες µάθησης και τις διδακτικές µεθόδους

2. Γενικά στοιχεία για τη µάθηση

Ορισµός της

µάθησης

Ένας τυπικός ορισµός της µάθησης θεωρεί τη µάθηση ως µια

διαδικασία η οποία οδηγεί σε µια διαρκή µεταβολή της

συµπεριφοράς ενός ατόµου και η οποία προκύπτει ως

αποτέλεσµα εµπειρίας ή άσκησης. Η µάθηση έτσι, ως αίτιο της

µεταβολής της συµπεριφοράς ενός ατόµου, αντιδιαστέλλεται από

άλλα αίτια όπως η βιολογική ωρίµανση, η κόπωση κλπ. Η

µάθηση µπορεί λοιπόν να είναι αποτέλεσµα µιας οργανωµένης

διαδικασίας (διδασκαλίας, εκπαίδευσης), αλλά να προέρχεται

επίσης και αποκλειστικά από την εν γένει εµπειρία του ατόµου.

Ο ορισµός αυτός της µάθησης υπονοεί ότι η µεταβολή της

συµπεριφοράς όχι µόνο είναι διαρκής, αλλά έχει ένα σχετικά

µόνιµο χαρακτήρα. Ο ορισµός αυτός επίσης υπονοεί έµµεσα ότι

τα αποτελέσµατα της µάθησης είναι παρατηρήσιµα. Ωστόσο,

υπάρχουν και άλλοι ορισµοί της µάθησης, ευρύτεροι, που




θεωρούν τη µάθηση ως τη µεταβολή της κατανόησης, των

στάσεων, των γνώσεων, των πληροφοριών, των δεξιοτήτων και

των ικανοτήτων του άτοµου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εντάσσονται

στις διαδικασίες της µάθησης και µεταβολές, οι οποίες

αναφέρονται στις γνώσεις, στις δεξιότητες, στις συνήθειες του

ατόµου και γίνεται, κατά τον τρόπο αυτό, µια αναφορά και σε

εσωτερικές διεργασίες του ατόµου, µη-παρατηρήσιµες. Όπως

θα αναφερθεί και στις επόµενες παραγράφους, οι ορισµοί αυτοί

αντιστοιχούν σε οµόλογες θεωρίες για τη µάθηση.

∆εν υφίσταται λοιπόν ένας ορισµός της µάθησης ο οποίος να

είναι γενικά αποδεκτός, αλλά στο επίκεντρο των σύγχρονων

θεωρήσεων για τη µάθηση, βρίσκεται η απόκτηση γνώσεων και

η µεταβολή των γνωστικών δοµών και όχι µόνον η

παρατηρήσιµη συµπεριφορά. Ένας ορισµός πιο συµβατός µε τις

σύγχρονες αντιλήψεις είναι ο εξής:

Μάθηση είναι η απόκτηση και η µεταβολή γνώσεων, δεξιοτήτων,

στρατηγικών, πεποιθήσεων, στάσεων και διαφόρων µορφών

συµπεριφοράς, δηλ. η διαδικασία κατά την οποία αλλάζει το

γνωστικό δυναµικό του ατόµου, ως αποτέλεσµα των ποικίλων

εµπειριών τις οποίες το άτοµο επεξεργάζεται.

3. Σύγχρονες θεωρίες για τη µάθηση

Τα ρεύµατα και οι θεωρίες για τη µάθηση είναι πολυπληθή.

Μεταξύ αυτών, οι σχολές που θεωρούν τη µάθηση ως µια

διαδικασία πρόσκτησης της γνώσης (θεωρίες που συνδέονται µε

το συµπεριφορισµό), εκείνες που θεωρούν τη µάθηση ως

διαδικασία δηµιουργίας της γνώσης (και συνδέονται µε τον

κονστρουκτιβισµό) και τέλος εκείνες που θεωρούν τη µάθηση

ως αποτέλεσµα της συµµετοχής σε κοινωνικές οµάδες (και

συνδέονται µε τις κοινωνικοπολιτισµικές θεωρίες) είναι από τις

πλέον διαδεδοµένες.




Συµπεριφοριστικές

θεωρίες µάθησης,

Μάθηση µέσω

ενίσχυσης

Κυριότεροι εκπρόσωποι των συµπεριφοριστικών θεωριών

µάθησης είναι οι J. B. Watson, E. L. Thorndike, B. F. Skinner και

ο γνωστός για τα πειράµατά του Ι. Pavlov.

Οι θεωρίες του µπηχεϋβιορισµού (συµπεριφορισµού) λαµβάνουν

υπόψη µόνο τις µεταβολές, τις µετατροπές της εξωτερικά

παρατηρούµενης συµπεριφοράς. Καθώς οι εσωτερικές νοητικές

διεργασίες του µανθάνοντος υποκειµένου δεν προσφέρονται

στην παρατήρηση, δε µπορούν να µελετηθούν άµεσα – πάντοτε

σύµφωνα µε τους µπηχεϋβιοριστές. Για το λόγο αυτό, οι

συµπεριφοριστές µελετούν συστηµατικά µόνο τις εξωτερικές

αντιδράσεις των ατόµων και απορρίπτουν τις υποθέσεις ή τις

ερµηνείες που στηρίζονται στις εσωτερικές νοητικές διεργασίες

των ανθρώπων.

Κατά κάποιο τρόπο, το µανθάνον υποκείµενο, για το

συµπεριφορισµό, είναι ένα «µαύρο κουτί» του οποίου αγνοούµε

το περιεχόµενο. Αυτό που ενδιαφέρει είναι µόνο το εξωτερικό

ερέθισµα από το περιβάλλον προς το άτοµο και η ανταπόκριση

του ατόµου στο δοσµένο ερέθισµα. Η µάθηση σηµαίνει τη

σύνδεση ερεθισµάτων-ανταπόκρισης. Οι επαναλήψεις ενισχύουν

τις συνδέσεις και άρα τη µάθηση. Επίσης οι θετικές ενισχύσεις

(όπως οι ανταµοιβές) ενισχύουν µια συγκεκριµένη «µάθηση»,

ενώ οι αρνητικές την αποδυναµώνουν. Κάθε είδος µάθησης,

κατά τους συµπεριφοριστές, όσο πολύπλοκη και αν είναι, µπορεί

πάντοτε να αναλυθεί σε στοιχειωδέστερα τµήµατα, τα οποία µε

τη σειρά τους µπορούν να αναλυθούν σε ακόµη πιο απλά κ.ο.κ.

µέχρις ότου η προς µετάδοση γνώση µπορεί να

«αποσυναρµολογηθεί» σε τµήµατα απλά, µικρά, τα οποία το

άτοµο µπορεί εύκολα να µάθει. Η γνώση λοιπόν είναι µια

οντότητα η οποία µπορεί να µεταδοθεί.

Το µάθηµα που βασίζεται στο συµπεριφορισµό, προϋποθέτει

βέβαια την ενεργή συµµετοχή του µαθητή. Η προς διδασκαλία

ύλη αναλύεται σε επιµέρους τµήµατα, τα οποία διδάσκονται µε

βαθµιαία πρόοδο από τα πλέον απλά τµήµατα της ύλης προς τα

πλέον σύνθετα και δυσνόητα. Στα µαθήµατα αυτά, στις

απαντήσεις των µαθητών, πρέπει να υπάρχει ταχεία

ανατροφοδότηση – θετική ή αρνητική, ανάλογα µε την

απάντηση. Όσες ερωτήσεις δεν απαντώνται σωστά από τους

µαθητές, τίθενται εκ νέου (ενδεχοµένως µε άλλη σειρά και




διαφορετική διατύπωση) και ξανά, έως ότου ο µαθητής

απαντήσει σωστά.

Βασισµένα πάνω στις θεωρίες αυτές έχουν αναπτυχθεί αρκετά

µοντέλα διδασκαλίας από την προγραµµατισµένη διδασκαλία (B.

F. Skinner), ως το ∆ιδακτικό Σχεδιασµό (Instructional Design,

R. M. Gagné). O ∆ιδακτικός Σχεδιασµός θεωρήθηκε επί µακρόν

ως µια αξιόπιστη διαδικασία για την προετοιµασία

προγραµµάτων και µαθηµάτων κατάρτισης. Περιλαµβάνει 5

στάδια: Ανάλυση του στοχευόµενου κοινού και των αναγκών

του, Σχεδίαση των µαθηµάτων, Ανάπτυξη του διδακτικού

υλικού, Εφαρµογή, Αξιολόγηση και επιστροφή στο πρώτο στάδιο

(AΣΑΕΑ, ή ADDIE = Analyze, Design, Develop, Implement,

Evaluate).

Το µοντέλο αυτό ταιριάζει πολύ καλά µε τη διαδικασία

ανάπτυξης λογισµικού µε διδακτικό χαρακτήρα (tutorials) και

χρησιµοποιήθηκε εκτεταµένα κατά τη δηµιουργία

περιβαλλόντων αυτού του τύπου.

Ένα πολύ σηµαντικό τµήµα του υφιστάµενου σήµερα

εκπαιδευτικού λογισµικού έχει δηµιουργηθεί µε τις αρχές του

συµπεριφορισµού (παρόλο που οι θεωρίες του συµπεριφορισµού

είναι σε υποχώρηση) – ίσως γιατί οι θεωρίες αυτές διευκολύνουν

πολύ το σχεδιασµό των εκπαιδευτικών λογισµικών. Τα λογισµικά

καθοδήγησης, διδασκαλίας (tutorials) και πρακτικής και

εξάσκησης (drill and practice), κατά κανόνα βασίζονται πάνω

στις θεωρίες αυτές. Τα λογισµικά αυτά είναι κατάλληλα κυρίως

για την εξάσκηση δεξιοτήτων χαµηλού επιπέδου (όπως είναι η

εκτέλεση πράξεων, η αποµνηµόνευση κ.ά), για την αξιολόγηση

των µαθητών, για εποπτική διδασκαλία. Ωστόσο, ο

συµπεριφορισµός επέδρασε µε ένα γενικότερο τρόπο στη

σχεδίαση και τη χρήση των εφαρµογών των ΤΠΕ, καθώς έδωσε

µεγάλη έµφαση στη διαρκή και ενεργό συµµετοχή του µαθητή,

στην ενθάρρυνση του, στην εξάσκηση, στο ρόλο της ταχείας

ανάδρασης.

Γνωστικές θεωρίες µάθησης -

Κονστρουκτιβισµός

Οι γνωστικές θεωρίες και ιδιαίτερα ο κονστρουκτιβισµός

αποδίδουν πολύ µεγάλη σηµασία στις εσωτερικές, νοητικές

διεργασίες του ατόµου. Η µάθηση στις θεωρίες αυτές δε

µεταδίδεται, αλλά είναι µια διαδικασία προσωπικής κατασκευής




της γνώσης, η οποία εδράζεται πάνω σε προγενέστερες γνώσεις

(οι οποίες φυσικά τροποποιούνται κατάλληλα ώστε να

συζευχθούν µε τη νέα γνώση). Η µάθηση απαιτεί δηλαδή την

αναδιάταξη και αναδόµηση των νοητικών δοµών του ατόµου,

έτσι ώστε αυτές να προσαρµοστούν µε τη νέα γνώση, αλλά και

να “προσαρµόσουν” τη νέα γνώση στις υφιστάµενες νοητικές

δοµές.

Ο εποικοδοµισµός του J. Piaget, θεωρεί ότι η ανάπτυξη της

λογικής και επιστηµονικής σκέψης του παιδιού είναι µια

εξελικτική διαδικασία µε διάφορα στάδια. Η θεωρία του J. Piaget

είναι ουσιαστικά στον αντίποδα του συµπεριφορισµού, καθώς

ξεκινά µε την υπόθεση ότι ο κάθε µαθητής κατασκευάζει τη

γνώση µε το δικό του τρόπο, ενεργητικά και δεν αποτελεί απλά

έναν παθητικό υποδοχέα πληροφοριών και «γνώσεων». Άρα ο

µαθητής πρέπει να µαθαίνει σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε

ποικίλα εξωτερικά ερεθίσµατα, το οποίο να δίνει τη δυνατότητα

στο µαθητή να αλληλεπιδρά µαζί του.

Ο J. Bruner πρότεινε ως βασική θεωρία για τη µάθηση, την

ανακαλυπτική µάθηση. Οι µαθητές ανακαλύπτουν τη γνώση

(κανόνες, αρχές, ανάπτυξη δεξιοτήτων) µέσα από

ανακαλυπτικές διαδικασίες – µε το πείραµα, τη δοκιµή, την

επαλήθευση ή τη διάψευση. Η σταδιακή ανακάλυψη των

εσωτερικών δοµών, αρχών και νόµων που διέπουν ένα

φαινόµενο συντελούν στη βαθύτερη κατανόηση του από το

µαθητή. Αυτό, η ιδέα της σταδιακής ανακάλυψης της γνώσης,

µπορεί να αποτελέσει ένα ιδιαίτερα σηµαντικό κίνητρο για το

µαθητή, τον οποίο ο εκπαιδευτικός µπορεί να βοηθήσει ή και να

καθοδηγήσει ακόµη (καθοδηγούµενη ανακάλυψη). Σύµφωνα µε

τις θεωρίες του Bruner, o εκπαιδευτικός έχει το ρόλο του

εµψυχωτή, του διευκολυντή, του καθοδηγητή στη διαδικασία

της ανακάλυψης: ο µαθητής έρχεται αντιµέτωπος µε

προβλήµατα τα οποία καλείται να επιλύσει και ο εκπαιδευτικός

τον υποστηρίζει στην προσπάθεια του αυτή, την οποία ο

µαθητής όµως πραγµατοποιεί µε το δικό του ρυθµό και µε βάση

τις δικές του αποφάσεις και επιλογές. Ο J. Bruner, µε νεότερες

θεωρίες του, έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στον

κοινωνιοπολιτισµικό παράγοντα, πλησιάζοντας έτσι τη σχολή

των κοινωνιοπολιτισµικών θεωριών µάθησης.




Στην ίδια σχολή (των γνωστικών θεωριών µάθησης)

εντάσσονται και άλλες θεωρίες, όπως η θεωρία της επεξεργασίας

της πληροφορίας και γενικότερα όλες οι νεότερες απόψεις που

στηρίζονται στις σύγχρονες προόδους της Βιολογίας και της

νευροφυσιολογίας.

Τα εκπαιδευτικά λογισµικά και περιβάλλοντα που σχεδιάζονται

λαµβάνοντας υπόψη τις γνωστικές θεωρίες µάθησης, πρέπει να

ενθαρρύνουν µια σειρά από διαδικασίες και να υποστηρίζουν τη

δηµιουργία διδακτικών καταστάσεων µε τα ακόλουθα (µεταξύ

άλλων) χαρακτηριστικά:

• Τα εκπαιδευτικά λογισµικά και περιβάλλοντα πρέπει να

υποστηρίζουν την ιδέα της οικοδόµησης της γνώσης από τον

ίδιο το µαθητή, καθώς αυτός προσπαθεί να επιλύσει

προβλήµατα και στην προσπάθεια του αυτή αλληλεπιδρά µε

το υλικό περιβάλλον (στο οποίο εντάσσεται το εκπαιδευτικό

λογισµικό), τους συµµαθητές του και τον εκπαιδευτικό. Ο

µαθητής διερευνά, ανακαλύπτει σταδιακά, κάνει υποθέσεις

τις οποίες επαληθεύει ή διαψεύδει και το εκπαιδευτικό

περιβάλλον πρέπει να στηρίζει αυτή την πορεία του µαθητή.


ενθαρρύνουν την προσωπική έκφραση των µαθητών και να

υποστηρίζουν την προσωπική τους εµπλοκή, λαµβάνοντας

επίσης υπόψη το γενικότερο πλαίσιο µέσα στο οποίο

λαµβάνουν χώρα οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις των

µαθητών.


παρέχουν, στο µέτρο του δυνατού, πολλαπλές

αναπαραστάσεις των εννοιών, σχέσεων και των οντοτήτων

που είναι υπό διαπραγµάτευση σε κάθε µάθηµα. Ακόµη, τα

περιβάλλοντα, δεν πρέπει να υποδεικνύουν στο µαθητή τις

ορθές διαδικασίες, αλλά αντίθετα να τον αφήνουν να

εκφράζει τις απόψεις του (έστω και λαθεµένες) και να

υποστηρίζουν τη διαδικασία την κοινωνιογνωστικής

σύγκρουσης, κατά την οποία τα ίδια τα γεγονότα ή τα

επιχειρήµατα άλλων µαθητών ανατρέπουν τις ενδεχόµενες

λανθασµένες αντιλήψεις του µαθητή.

Η οικογένεια των περιβαλλόντων Logo, αποτελεί δηµιούργηµα




του S. Papert, ο οποίος υλοποίησε και επεξέτεινε τις ιδέες του J.

Piaget µε έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Τα περιβάλλοντα αυτής της

κατηγορίας αποτελούν την πλέον διαδεδοµένη κατηγορία

λογισµικών, και η ευρύτερη κλάση των ανοιχτών µικρόκοσµων

(στην οποία εντάσσονται και τα περιβάλλοντα Logo),

στηρίζονται πάνω ακριβώς στις ιδέες αυτές και αποτελούν τα

πλέον τυπικά παραδείγµατα εκπαιδευτικών λογισµικών, που

είναι κατασκευασµένα µε βάση τις γνωστικές θεωρίες.

Κοινωνιοπολιτισµικές

θεωρήσεις για τη

µάθηση

Τα τελευταία χρόνια, στις θεωρίες µάθησης επικρατεί όλο και

περισσότερο η γενική ιδέα ότι ο κοινωνιοπολιτισµικός

παράγοντας παίζει έναν ουσιώδη ρόλο στη µάθηση. Η µάθηση,

σύµφωνα µε τις θεωρίες αυτές, συντελείται µέσα σε

συγκεκριµένα πολιτισµικά πλαίσια (γλώσσα, στερεότυπα,

αντιλήψεις) και ουσιαστικά δηµιουργείται από την

αλληλεπίδραση του ατόµου µε άλλα άτοµα, σε συγκεκριµένες

επικοινωνιακές περιστάσεις και µέσω της υλοποίησης κοινών

δραστηριοτήτων (activities). Οι θεωρίες µάθησης αυτής της

κατηγορίας δηλαδή, προσδίδουν ένα σηµαντικό ρόλο στην

κοινωνική αλληλεπίδραση, καθώς, σύµφωνα µε τις απόψεις

τους, το µανθάνον υποκείµενο δνε κατασκευάζει την προσωπική

του γνώση µέσα σε ένα πολιτισµικό και επικοινωνιακό «κενό»,

αλλά πάντοτε µέσα σε ευρύτερα πλαίσια, µέσα στο οποία η

γνώση, δηµιουργείται και σηµατοδοτείται.

Bασικοί εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας θεωριών είναι ο L.

Vygotsky, οι Doise και Mugny, που υποστηρίζουν τις

κοινωνιογνωστικές θεωρίες µάθησης και νεότεροι ερευνητές

όπως ο Ε. Wenger, θεωρητικός των Κοινοτήτων Πρακτικής και

Μάθησης (µια εκτενέστερη αναφορά στη θεωρία του υπάρχει

στην παράγραφο 2.3).

Κατά κάποιο τρόπο, ο κοινωνικός εποικοδοµισµός δεν είναι

ασύµβατος µε τις γνωστικές θεωρίες, όπως είναι ο

συµπεριφορισµός, αλλά λειτουργεί, σε ορισµένο επίπεδο, ακόµη

και συµπληρωµατικά µε τις θεωρίες αυτές.

Οι θεωρίες του L. Vyotsky και άλλων ψυχολόγων της Σοβιετικής

σχολής Ψυχολογίας, ιδιαίτερα σηµαντικές για τις

κοινωνιοπολιτιστικές θεωρίες µάθησης, αποδίδουν πολύ µεγάλη

σηµασία στη γλώσσα, ως παράγοντα για τη µάθηση και

στηρίζονται στην υπόθεση της ζώνης εγγύτερης (ή επικείµενης)




ανάπτυξης: η ζώνη αυτή αποτελεί ένα σύνολο γνώσεων τις

οποίες ο µαθητής µπορεί να δηµιουργήσει µε τη βοήθεια του

περιβάλλοντος – αλλά όχι ακόµη µόνος. Έτσι, ο ρόλος του

εκπαιδευτικού και γενικότερα του σχολείου και του

περιβάλλοντος µέσα στο οποίο ζει και µαθαίνει ο µαθητής, είναι

ιδιαίτερα σηµαντικός.

Οι θεωρίες της δραστηριότητας (activity theory) και οι θεωρίες

της εγκαθιδρυµένης µάθησης και της κατανεµηµένης νόησης

(situated cognition, distributed cognition) είναι νεότερες

θεωρίες, οι οποίες επίσης εντάσσονται στη γενικότερη οµάδα

των κοινωνιοπολιτισµικών και κοινωνιογνωστικών θεωριών.

Είναι σαφές ότι οι κοινωνιοπολιτισµικές θεωρίες υποστηρίζουν τη

συνεργατική µάθηση σε όλες τις µορφές της και εποµένως ένα

µάθηµα οργανωµένο έτσι ώστε να λαµβάνει υπόψή του τις

θεωρίες αυτές, πρέπει να είναι προσεκτικά σχεδιασµένο, έτσι

ώστε να ενθαρρύνει τη συνεργασία µεταξύ των µαθητών και

γενικότερα την κοινωνική αλληλεπίδραση.

Οι κοινωνιοπολιτισµικές θεωρίες µάθησης είναι συµβατές µε όλη

την νέα γενιά εκπαιδευτικών περιβαλλόντων, τα οποία

ενσωµατώνουν ένα πλήθος δυνατοτήτων αλληλεπίδρασης και

επικοινωνίας των µαθητών και επιπλέον παρέχουν ένα πολύ

συγκροτηµένο θεωρητικό πλαίσιο για τη διδακτική εκµετάλλευση

των δυνατοτήτων που προσφέρει το λεγόµενο Web2.0 και η

κοινωνική δικτύωση.

Υπάρχουν σχετικώς λίγα αυτόνοµα λογισµικά που σχεδιάστηκαν

µε βάση τις κοινωνιοπολιτισµικές θεωρίες. Ωστόσο, όπως

αναφέρθηκε και παραπάνω, όλα τα σύγχρονα εκπαιδευτικά

λογισµικά και περιβάλλοντα περιλαµβάνουν υπηρεσίες

επικοινωνίας και συνεργασίας. Επιπλέον, οι κοινωνιοπολιτισµικές

θεωρίες επηρέασαν σε σηµαντικό βαθµό τον τρόπο µε τον οποίο

τα εκπαιδευτικά λογισµικά εντάσσονται στη διδασκαλία – καθώς

ευνοήσανε το µοντέλο του µαθητών που συνεργάζονται µε τη

βοήθεια των Τ.Π.Ε. (µε πολλαπλούς τρόπους), αντί να

προσπαθούνε ατοµικά να επιλύσουν τα προτεινόµενα

προβλήµατα.

4. Σύνοψη




Από τις τρεις βασικές σχολές θεωριών µάθησης, ο

συµπεριφορισµός, που δίνει σηµασία στην παρατηρούµενη

συµπεριφορά, µάλλον βρίσκεται σε υποχώρηση, παρόλο που,

αναµφίβολα, ένα πολύ σηµαντικό ποσοστό των εκπαιδευτικών

λογισµικών που έχουν παραχθεί, στηρίχθηκαν στις

συµπεριφοριστικές θεωρίες. Ορισµένες κατηγορίες

δραστηριοτήτων πάντως (όπως της εξάσκησης) βασίζονται στο

συµπεριφορισµό. Οι γνωστικές και οι κοινωνιοπολιτισµικές

θεωρίες από την άλλη πλευρά, βρίσκονται στο επίκεντρο των

σύγχρονων ερευνών και είναι γενικότερα αποδεκτές. Οι θεωρίες

αυτές είναι συµβατές µεταξύ τους και µάλιστα, σε κάποιο µέτρο,

λειτουργούν συµπληρωµατικά. Παρέχουν έτσι ένα ενιαίο πλαίσιο

όχι µόνο για τη σχεδίαση και τα χαρακτηριστικά των

εκπαιδευτικών λογισµικών και περιβαλλόντων, αλλά και για τον

τρόπο χρήσης τους, τον τρόπο δηλαδή µε τον οποίο οι ΤΠΕ

πρέπει να ενσωµατώνονται στο µάθηµα.

Οι θεωρίες αυτές υποστηρίζουν ότι ο µαθητής µαθαίνει

αναπροσαρµόζοντας τις νοητικές του δοµές ανάλογα µε την

αλληλεπίδραση που έχει µε το περιβάλλον του. Η γνώση δε

«µεταβιβάζεται» στο µαθητή, αλλά δηµιουργείται από το µαθητή

ο οποίος δρα και επικοινωνεί µέσα σε συγκεκριµένα κοινωνικά

και πολιτισµικά πλαίσια. Το περιβάλλον του µαθητή

περιλαµβάνει τόσο την υλικοτεχνική υποδοµή, µέρος της οποίας

αποτελεί και το χρησιµοποιούµενο λογισµικό, όσο και τους

υπόλοιπους µαθητές, τους εκπαιδευτικούς – ενδεχοµένως και

άλλα άτοµα. Το περιβάλλον, µε µια γενική έννοια, περιλαµβάνει

επίσης τον τρόπο µε τον οποίο είναι οργανωµένα όλα αυτά τα

στοιχεία. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού λοιπόν είναι να οργανώσει

διδακτικές καταστάσεις και µαθήµατα, στα πλαίσια των οποίων ο

µαθητής έχει τη δυνατότητα να εκφραστεί, να διερευνήσει και

να αλληλεπιδράσει µε το περιβάλλον του προκειµένου να

οικοδοµήσει τη γνώση του.






Με τη βοήθεια µηχανών αναζήτησης, εντοπίστε πληροφορίες για

θεωρίες µάθησης οι οποίες αναφέρονται στις προηγούµενες

παραγράφους, χωρίς να αναπτύσσονται και προσπαθήστε να

βρείτε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.


1). Θεωρείτε ότι η γνώση βασικών θεωριών µάθησης µπορεί να

υποστηρίξει ουσιαστικά το διδακτικό σας έργο ή ότι αποτελεί

µια γνώση χωρίς, σε τελευταία ανάλυση, πρακτικά

αποτελέσµατα;

7. Ασκήσεις

1) Υπάρχουν στο ∆ιαδίκτυο αρκετοί ιστοχώροι οι οποίοι

αναφέρονται σε συγκρίσεις ανάµεσα στις σηµαντικότερες

θεωρίες µάθησης, για παράδειγµα ποιος είναι ο ρόλος του

εκπαιδευτικού σύµφωνα µε την κάθε θεωρία, ποια είναι η βασική

επιστηµολογική υπόθεση κάθε θεωρίας κλπ. Εντοπίστε έναν

τέτοιο ιστοχώρο και εξετάστε τις διαφορές αυτές.


Ενδεικτικές ψηφιακές πηγές

∆ικτυογραφία

Οι Νέες Τεχνολογίες στη ∆ιδακτική και τη Μαθησιακή ∆ιαδικασία

http://www.etpe.gr/files/proceedings/uploads/eisigisi2.pdf

∆ιδασκαλία και Μάθηση µε τη βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών

http://www.etpe.gr/files/proceedings/uploads/p125raptis.pdf

Εγκέφαλος, µάθηση και µνήµη

http://www.cs.phs.uoa.gr/el/courses/neuroscience/brain-

learning-memory.pdf

Θεωρίες Μάθησης και Τ.Π.Ε.

http://www.netschoolbook.gr/epimorfosi/theories.html

Ψυχολογία της µάθησης: από το βιβλίο του Εµµ.. Κολιάδη

"Γνωστικές Θεωρίες"

http://paroutsas.jmc.gr/psychol.htm

Μάθηση µέσω δράσης µε τη βοήθεια Λογισµικών Παιχνιδιών

http://conta.uom.gr/conta/publications/html/Mathisi%20Meso

%20Drasis.htm

Περί… εκπαιδεύσεως ο λόγος




http://ekpaideusi.blogspot.com/

Θεωρίες µάθησης

http://users.hol.gr/~digiavri/theories%20mathisis%20perix.ht

m

Σύγχρονες θεωρίες µάθησης

http://www.aegean.gr/culturaltec/vandoulakis/Courseware06/p

age7.html

Ο Σχεδιασµός µιας ∆ιαδικασίας Μάθησης µέσω του ∆ικτύου

Υπολογιστών

http://hyperion.math.upatras.gr/tea/Bb.html#B15

Υποστηρικτικό υλικό για θεωρίες µάθησης

http://www.e-yliko.gr/htmls/langyliko/langyl1.aspx

Θεωρίες και Μορφές Μάθησης

www.cs.phs.uoa.gr/el/courses/introduction_psychology/Learnin

g.revised.ppt

Μάθηση

www.cs.phs.uoa.gr/el/courses/introduction_psychology/Learnin

g.revised.ppt

∆ραστηριότητες Μάθησης µέσω Υπολογιστή


Τεχνικές Θετικής και Αρνητικής Ενίσχυσης

http://www.ibrt.gr/ekpaideysi/2_enisxisi.pdf

Θεωρίες µάθησης και Τεχνολογίες Πληροφορικής

http://dtps.unipi.gr/files/notes/2003-

2004/eksamino_6/ekpaideysh_apo_apostash/learningtheories.p

pt

Εφαρµογές των νέων Τεχνολογιών στη διδασκαλία και µάθηση

www.mtee.net/Comenius1/Nees_Texnologies.ppt






Ενδεικτική βιβλιογραφία


• Βοσνιάδου, Σ. (2006). Παιδιά, σχολεία και υπολογιστές,

Αθήνα: GUTENBERG.

• Bigge, M. (1990). Θεωρίες µάθησης για εκπαιδευτικούς.

Μτφρ. Α. Κάντας & Α. Χαντζή. Αθήνα, Πατάκης

• Eisenstadt, M. & Wason, P. (1985). Μάθηση και εκπαίδευση

ΙΙ. Μτφρ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, Κουτσουµπός

• Κολιάδης, Ε. (1991). Θεωρίες µάθησης και εκπαιδευτική

πράξη. τ. α΄ Συµπεριφοριστικές θεωρίες. Αθήνα.





πράξη. τ. β΄ Κοινωνικογνωστικές θεωρίες. Αθήνα.


πράξη. τ. γ΄ Γνωστικές θεωρίες. Αθήνα.

• Κολιάδης, Ε. (2002). Γνωστική Ψυχολογία, Γνωστική

Νευροεπιστήµη και Εκπαιδευτική Πράξη. Μοντέλο

Επεξεργασίας Πληροφοριών. τ. δ΄. Αθήνα.

• Κόµης Β. (2004) Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές εφαρµογές

των Τεχνολογών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών,

Μεταίχµιο

• ∆έσποινα Μακρίδου-Μπούσιου (2003) Θέµατα Μάθησης και

∆ιδακτικής, Εκδόσεις Πανεπιστηµίου Μακεδονίας

• DiSessa, A. (2000) Changing minds, M.I.T. Press.

• Robert M .Gagné, Walter W. Wager, Katharine C. Golas,

John M. Keller (2005), Principles of Instructional Design,

Thomson Wadsworth

• Ελένη Α. Νηµά, Αχ. Γ. Καψάλης (2002) Σύγχρονη ∆ιδακτική,

Εκδόσεις Πανεπιστηµίου Μακεδονίας.

• Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α. (2006). Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην

Κοινωνία της Πληροφορίας, Τόµος Α’ Ολική προσέγγιση.

Αθήνα: Έκδοση συγγραφέων.

• Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α. (2006). Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην

Κοινωνία της Πληροφορίας, Τόµος Β’ Παιδαγωγικές

∆ραστηριότητες. Αθήνα: Έκδοση συγγραφέων.

• Helen Cowie et als. Editors. (2000) Social Interaction in

Learning and Instruction. Pergamon – Earli.

• Sharon E. Smaldino, James D. Russell, Robert Heinich,

Michael Molenda (2005), Instructional Technology and

Media for Learning, Pearson Merrill, Prentice Hall.

• Timothy J. Newby, Donald A. Stepich, James D. Lehman,

James D. Russell (2006), Educational Technology for

Teaching and Learning, Pearson, Merrill Prentice Hall3.

• Anne-Marie Armstrong Editor. (2004) Instructional Design in

the Real World. A View from the Trenches. Iidea Group, Inc.

• Artigue, M., Kynigos, C., Mariotti, A., Cerulli, M., Lagrange,

J. B., Bottino, R. M., Haspekian, M. & Cazes, C. (2006).

Methodological Tools for Comparison of Learning Theories in

Technology Enhanced Learning in Mathematics, interim

report of the Kaleidoscope European Research Team




‘Technology Enhanced Learning of Mathematics,

(www.itd.cnr.it/telma).

38 Σύγχρονες προσεγγίσεις στη ∆ιδακτική



Ενότητα 2.2

Σύγχρονες προσεγγίσεις στη ∆ιδακτική

1. Εισαγωγή

Το µάθηµα περιλαµβάνει την άκρως συνοπτική παρουσίαση

µερικών από τις σύγχρονες προσεγγίσεις στη ∆ιδακτική.

Παρουσιάζεται επίσης, πάντοτε συνοπτικά, το θεωρητικό

πλαίσιο για τη δηµιουργία εκπαιδευτικού υλικού,

εκπαιδευτικών σεναρίων και δραστηριοτήτων

∆ιδακτικοί Στόχοι • Στοιχειώδεις γνώσεις γύρω από τη βασική ορολογία της Σύγχρονης ∆ιδακτικής

• Βασικές γνώσεις για ορισµένες από τις σύγχρονες διδακτικές µεθόδους σε συνδυασµό µε τις ΤΠΕ

2. Βασικές έννοιες και ορολογία

Μέθοδοι

διδασκαλίας

Ως µέθοδος διδασκαλίας θεωρείται ένα πρότυπο (pattern)

οργάνωσης του µαθήµατος και συµπεριφοράς του εκπαιδευτικού,

ένα οργανωµένο σύνολο διδακτικών στοιχείων, που εφαρµόζεται µε

συστηµατικό τρόπο σε µια σειρά µαθηµάτων. Μια µέθοδος

διδασκαλίας µπορεί προφανώς να υιοθετηθεί και από µια ευρύτερη

οµάδα εκπαιδευτικών. Οι στρατηγικές διδασκαλίας αποτελούν µια

ευρύτερη έννοια από εκείνη της µεθόδου διδασκαλίας, καθώς

περιλαµβάνουν, ενδεχοµένως, περισσότερες από µια µεθόδους και

συνιστούν διδακτικές παρεµβάσεις συγκροτηµένες σε µια ακολουθία

µε βάση συγκεκριµένες αρχές. Ευρύτερη από την έννοια αυτή είναι

και η έννοια του µοντέλου διδασκαλίας που αποτελεί µια διδακτική

πρόταση η οποία περιλαµβάνει την ιεράρχηση των εκπαιδευτικών

προτεραιοτήτων, συγκεκριµένες διδακτικές διαδικασίες και

προσδιορίζει τον τρόπο µε τον οποίο οργανώνεται η τάξη και

γενικότερα η διδασκαλία.

Πολύ συχνά πάντως, στη βιβλιογραφία, οι τρεις όροι, ή παραλλαγές

τους, χρησιµοποιούνται περίπου ως συνώνυµα και δηµιουργείται µια

σχετική ασάφεια.

3. Σύγχρονες διδακτικές µέθοδοι και ΤΠΕ




Πολλές από τις διδακτικές µεθόδους που αποκαλούνται σύγχρονες

(κυρίως για τα ελληνικά δεδοµένα, δεδοµένου ότι στη διεθνή

βιβλιογραφία και σε ξένα εκπαιδευτικά συστήµατα συναντώνται εδώ

και αρκετά χρόνια) εφαρµόζονται µε πολύ ικανοποιητικό τρόπο µε τη

βοήθεια των ΤΠΕ, δηλαδή η εφαρµογή τους ευνοείται ιδιαίτερα από

τη χρήση των ΤΠΕ. Στην πραγµατικότητα, η ίδια η ύπαρξη των ΤΠΕ

στη διδασκαλία «ακυρώνει» εµπράκτως ορισµένες παραδοσιακές

µεθόδους διδασκαλίας καθώς διανοίγει νέες δυνατότητες που δεν

είναι δυνατόν να αγνοηθούν. Έτσι, για παράδειγµα, η πρόσβαση των

µαθητών στο ∆ιαδίκτυο καθιστά πολύ πιο εύκολη την πρόσβαση σε

ένα τεράστιο απόθεµα πληροφοριών για οιοδήποτε σχεδόν θέµα από

αυτά που περιλαµβάνονται στη σχολική ύλη. Η χρήση λοιπόν των

ΤΠΕ, είναι διδακτικά «ασύµβατη» µε ορισµένες από τις παραδοσιακές

µεθόδους διδασκαλίας, ενώ αντίθετα φαίνεται να είναι πολύ πιο

ταιριαστή µε ορισµένες άλλες. Το δυναµικό εξάλλου των ΤΠΕ

επέτρεψε, σε ορισµένες περιπτώσεις, τη δηµιουργία και άλλων

µοντέλων και µεθόδων διδασκαλίας (για παράδειγµα: eClip) και

µάλιστα ορισµένες από αυτές (όπως τα WebQuests:

http://www.webquests.org, για παράδειγµα) βρήκαν σε σύντοµο

χρονικό διάστηµα µεγάλη απήχηση διεθνώς.

Οµαδοσυνεργατική

µάθηση

Οι σύγχρονες θεωρίες µάθησης που αποδίδουν µεγάλη σηµασία στον

κοινωνιοπολιτισµικό παράγοντα, συνηγορούν υπέρ της οργάνωσης

µαθηµάτων στα οποία να ευνοείται η κοινωνική αλληλεπίδραση και η

συνεργατική, η οµαδική µάθηση. Ταυτόχρονα, τα περισσότερα

σύγχρονα περιβάλλοντα εργασίας όπως και τα εκπαιδευτικά

λογισµικά, προσφέρουν πολλές δυνατότητες για επικοινωνία και

συνεργασία: άµεση, σύγχρονη επικοινωνία (µε ήχο, εικόνα, γραπτό

κείµενο), συνεπεξεργασία κειµένων, εικόνων και ντοκουµέντων

πάσης φύσεως, από κοινού επίλυση προβληµάτων, διαµοίραση

ψηφιακών πόρων, παιχνίδια ρόλων και συλλογικών κατασκευών,

συµµετοχή σε Κοινότητες, ιστολόγια και wikis, ασύγχρονες

επικοινωνίας.

Μέσα στα πλαίσια αυτά, οι µέθοδοι που αποκαλούνται µε το γενικό

όρο οµαδοσυνεργατικές φαίνονται να προσφέρουν πολλά διδακτικά

πλεονεκτήµατα.

Η οργάνωση των µαθητών σε οµάδες έχει κάποιο διδακτικό

«κόστος»: ο εκπαιδευτικός είναι υποχρεωµένος να λάβει µερικές

αποφάσεις που είναι σηµαντικές. Κατ΄αρχάς, αφού αποφασίσει γα

την οργάνωσης της τάξης σε οµάδες, θα πρέπει να εκτιµήσει τα

µεγέθη των οµάδων, τον τρόπο µε τον οποίο θα σχηµατισθούν, τον

τρόπο µε τον οποίο θα αλληλεπιδρούν οι οµάδες, τα αναµενόµενα

αποτελέσµατα, όπως και µια σειρά άλλων παραγόντων όπως είναι ο

λεγόµενος διδακτικός θόρυβος (παράγοντες των οποίων η

πολυπλοκότητα αυξάνει λόγω του νέου τρόπου οργάνωσης), η

διαχείριση του χρόνου κ.ά.

Σχέδια Με την αυστηρή έννοια του όρου οι εργασίες και τα σχέδια




συνεργατικής

έρευνας -

µέθοδος project

συνεργατικής έρευνας (στο εξής: projects) δεν αποτελούν µεθόδους

διδασκαλίας, µολονότι οδηγούν σε αποτελέσµατα µάθησης. Τα

projects δίνουν στον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να µεταδώσει

στους µαθητές του ένα τόσο ευρύ φάσµα γνώσεων και δεξιοτήτων,

αλλά από την άλλη µπορούν να οδηγήσουν σε µεγάλη σπατάλη

χρόνου και άλλων πόρων.

Ως projects θεωρούνται οµαδικές εργασίες που εκτελούνται σε

σχετικά µεγάλο χρονικό διάστηµα (για την ακρίβεια: µεγαλύτερο από

µια διδακτική ώρα – αλλά η ολοκλήρωση τους µπορεί να απαιτήσει

και µήνες), τα οποία αποσκοπούν στην παραγωγή ενός τελικού

προϊόντος, το οποίο και αξιολογείται από τα µέλη της οµάδας. Κατά

κανόνα, τα projects αποσκοπούν στην από κοινού διερεύνηση ενός

ανοιχτού προβλήµατος, αλλά κατ’ επέκταση µε τον όρο projects

αποκαλούνται και όλες οι εργασίες που πραγµατοποιούνται οµαδικά

και έχουν όλα τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά των projects (τελικό

προϊόν, αξιολόγηση κλπ). Τα projects έχουν πολλά πλεονεκτήµατα

καθώς αναµφίβολα δίνουν στο µαθητή την ευκαιρία να

χρησιµοποιήσει ένα ευρύ σύνολο γνώσεων, δεξιοτήτων και

ικανοτήτων. Του δίνουν επίσης την ευκαιρία να χρησιµοποιήσει

ανώτερες µορφές µάθησης και νοητικών δεξιοτήτων, π.χ.

δηµιουργικότητα, πλάγια σκέψη, ανάλυση, σύνθεση, αξιολόγηση και

τον ασκούν στην αυτοπειθαρχία.

Έτσι, τρία σηµαντικά πλεονεκτήµατα του project είναι:

• τονίζει την σηµασία που έχει η διαδικασία της µάθησης και όχι το

αποτέλεσµα,

• βοηθάει τους µαθητές και τους µαθαίνει να θέτουν στόχους,

• στηρίζεται στην οµαδική εργασία και στην συνεργασία.

Η ολοκλήρωση µιας εργασίας και η εκτέλεση ενός σχεδίου

συνεργατικής έρευνας αποτελούν µία δηµιουργική διαδικασία.

Μερικά βήµατα ωστόσο είναι απαραίτητα σε µία τέτοια διαδικασία:.

* επιλογή του θέµατος

* συγκεκριµενοποίηση των στόχων,

* συνεργατικός σχεδιασµός,

* αναζήτηση πηγών,

* εκτέλεση,

* παρουσίαση του τελικού προϊόντος,

* αξιολόγηση.

Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι εκπαιδευτικοί οι οποίοι

οργανώνουν την διδασκαλία τους γύρω από σχέδια κοινών

ερευνητικών προσπαθειών εξασφαλίζουν στους µαθητές τους

περιβάλλοντα µάθησης τα οποία είναι ιδεώδη για την

αυτοκατευθυνόµενη διερεύνηση.

Η επιτυχία των projects οφείλεται στο γεγονός ότι η όλη εργασία

των µαθητών κατευθύνεται από εσωτερικά κίνητρα µάθησης. Οι

υποστηρικτές τους µάλιστα διατείνονται ότι τα εσωτερικά κίνητρα




µάθησης δεν είναι ένα στοιχείο το οποίο σχετίζεται µε το θέµα

διδασκαλίας και µάθησης ούτε µε τις προδιαθέσεις του µαθητή ούτε

τέλος αποτελεί αποκλειστική ευθύνη του εκπαιδευτικού. Αντίθετα

δέχονται ότι τα εσωτερικά κίνητρα µάθησης υποστηρίζονται,

γεννιούνται και διατηρούνται (ευδοκιµούν) σε ένα περιβάλλον

µάθησης, στο οποίο εκπαιδευτικός και µαθητές αναγνωρίζουν και

αποδέχονται ότι το καθένα από τα στοιχεία αυτά έχει να παίξει έναν

σηµαντικό ρόλο, το καθένα από µόνο του ωστόσο δεν επαρκεί.

Tα projects έχουν δύο συστατικά στοιχεία που τα διακρίνει από

άλλες, συναφείς µεθόδους: α. οργανώνονται γύρω από ένα κεντρικό

ερώτηµα ή πρόβληµα, το οποίο βοηθάει να οργανωθούν και να

τεθούν σε ενέργεια οι δραστηριότητες της τάξης, β. απαιτούν ένα

συγκεκριµένο προϊόν ή ένα αποτέλεσµα, το οποίο αποτελεί κατά

κάποιον τρόπο την απάντηση ή την λύση στο αρχικό κεντρικό

ερώτηµα ή πρόβληµα.

Eπίλυση

προβληµάτων –

problem solving

Οι σύγχρονες θεωρίες µάθησης, θέτουν το πρόβληµα και την

επίλυση προβληµάτων (µε τη γενική έννοια του όρου «πρόβληµα»)

στο επίκεντρο των µαθησιακών δραστηριοτήτων. Πρόβληµα

αποκαλείταισυνήθως µια κατάσταση κατά την οποία το άτοµο

προσπαθεί να επιτύχει έναν συγκεκριµένο σκοπό και πρέπει να βρει

τα µέσα και τους τρόπους, ώστε να τον επιτύχει. Κατά συνέπεια η

επίλυση προβληµάτων αναφέρεται στις προσπάθειες που καταβάλλει

ένα άτοµο, προκειµένου να επιτύχει έναν σκοπό, για τον οποίον δεν

έχει έτοιµη µια λύση.

Οι ειδικοί διακρίνουν συνήθως δύο είδη προβληµάτων, τα σαφώς και

τα ασαφώς διατυπωµένα προβλήµατα. Σαφώς διατυπωµένα είναι τα

προβλήµατα τα οποία δίνουν στον λύτη όλες τις απαραίτητες

πληροφορίες, δηλ. πληροφορίες

α. για την αρχική κατάσταση,

β. για την τελική κατάσταση (στόχο),

γ. για επιτρεπόµενους ή µη επιτρεπόµενους χειρισµούς.

Στα ασαφώς διατυπωµένα προβλήµατα αντίθετα δεν δίνονται

καθόλου ή δεν δίνονται επαρκείς πληροφορίες για όλα αυτά. Παρά-

δειγµα: πως θα επιλυθεί ένα οικολογικής φύσεως πρόβληµα µιας

περιοχής; Το πρόβληµα αυτό δεν είναι σαφώς διατυπωµένο. Το

τελικό αποτέλεσµα δεν είναι σαφές, µπορεί να επιλυθεί µε πολλές

στρατηγικές και επιδέχεται πολλές σωστές λύσεις. Συγγενής είναι και

η έννοια των ανοιχτών προβληµάτων, τα οποία όχι µόνο επιδέχονται

πολλές λύσεις αλλά συχνά δεν προσδιορίζουν καν τις αποδεκτές

λύσεις µε σαφή τρόπο.

Για την επίλυση σαφώς διατυπωµένων προβληµάτων

χρησιµοποιούµε συνήθως αλγορίθµους, δηλ. σταθερούς κανόνες ή

διαδικασίες οι οποίες εξασφαλίζουν την σωστή απάντηση, αν τις

ακολουθήσουµε σωστά. Σε αντίθεση τα ασαφώς διατυπωµένα

προβλήµατα απαιτούν ευριστικές προσεγγίσεις (heuristics), άτυπες

δηλ. διαισθητικές, πρωτότυπες στρατηγικές, οι οποίες κάποιες φορές




αποδίδουν και κάποιες άλλες όχι. Οι ευριστικές προσεγγίσεις δεν

εγγυώνται λύσεις, όπως οι αλγόριθµοι, αλλά εφαρµόζονται σε ένα

ευρύτερο φάσµα προβληµάτων και επιτρέπουν στους ανθρώπους να

εφευρίσκουν µόνοι τους τις λύσεις.

Η πιο σοβαρή προσπάθεια ερµηνείας της διαδικασίας επίλυσης

προβληµάτων και αντίστοιχων προσπαθειών ανάδειξης και

καλλιέργειας σχετικών ικανοτήτων έγινε από την Λειτουργική

Ψυχολογία. Σύµφωνα µε τους κύριους εκπροσώπους της Ε.

Claparède (1873-1940) και J. Dewey (1859-1952), κάθε µέρα ο

άνθρωπος καλείται να λύσει µικρά ή µεγάλα προβλήµατα και κατά

βάση η εκπαίδευση αυτόν τον σκοπό εξυπηρετεί, να εφοδιάσει τους

µαθητές µε τρόπους, στρατηγικές και µεθόδους επίλυσης

προβληµάτων.

Μια προσέγγιση για την επίλυση προβληµάτων είναι εκείνη που

πρότεινε πριν από µερικές δεκαετίες ο G. Polya, o οποίος διακρίνει

τέσσερα βήµατα τα οποία ακολουθεί συνήθως το άτοµο το οποίο

επιλύει προβλήµατα, α. κατανόηση του προβλήµατος, β.

κατάστρωση ενός σχεδίου επίλυσης του προβλήµατος, γ. εκτέλεση

του σχεδίου και δ. ανασκόπηση και αξιολόγηση.

Η συµβολή των

ΤΠΕ

Η συµβολή των ΤΠΕ στην εφαρµογή των σύγχρονων διδακτικών

µεθόδων, είναι ουσιαστική σε τουλάχιστον 3 διαφορετικά επίπεδα:

(α) το επίπεδο του περιεχοµένου: το ψηφιακό υλικό (είτε εντοπίζεται

µέσω ∆ιαδικτύου, είτε έχουν σε αυτό πρόσβαση οι µαθητές µέσω

άλλου τρόπου – π.χ. CD), αυξάνει πρακτικά απεριόριστα τις

δυνατότητες για ανεύρεση και συνδυασµό πληροφοριών για διάφορα

θέµατα. Υπάρχει λοιπόν υλικό, το οποίο οι µαθητές καλούνται να

εντοπίσουν, να ελέγξουν (ως προς την εγκυρότητά του, την

επικαιρότητά του, τη νοµιµότητά του, την πληρότητά του), να

µορφοποιήσουν και να συνδυάσουν έτσι ώστε να επιλύσουν κάποιο

πρόβληµα ή να επεξεργαστούν λύσεις προς µια κατεύθυνση.

(β) στο επίπεδο διεκπεραίωσης και οργάνωσης των δεδοµένων,

πληροφοριών και γενικά των στοιχείων που είναι απαραίτητα για την

επεξεργασία ενός θέµατος. Για παράδειγµα, αν ένα θέµα πρέπει να

τεθεί προς «ισότιµη», Online συζήτηση, µπορεί να τεθεί σε µια

discussion list ή σε ένα e-forum (για τις µεταξύ τους διαφορές δες

στην ενότητα 3), εφόσον είναι επιθυµητή µια ασύγχρονη συζήτηση,

ή να τεθεί σε ένα chat room για µια online σύγχρονη συζήτηση. Σε

περίπτωση όµως που πρόκειται µια οµάδα µαθητών να «εκθέσει»

ορισµένα στοιχεία – εκτεταµένα σχετικά – και είναι επιθυµητός ο

σχολιασµός τους, τότε ίσως µια σελίδα ιστολογίου (blog) να είναι

καταλληλότερο εργαλείο. Αν τέλος πρόκειται για ένα

οµαδοσυνεργατικό project, η χρήση σελίδων wikis είναι ίσως πιο

ενδεδειγµένη.

(γ) στο επίπεδο προέκτασης των πρακτικών αυτών και άλλων

καινοτόµων πρακτικών. Οι ΤΠΕ παρέχουν πάρα πολλές νέες

δυνατότητες, σε πολλά επίπεδα επεξεργασίας δεδοµένων και




επικοινωνίας, και κατά τον τρόπο αυτό καθιστούν δυνατή την

επέκταση των πρακτικών αυτών ή και τη δηµιουργία άλλων. Ένα

τυπικό παράδειγµα διδακτικής µεθοδολογίας που βασίζεται στις ΤΠΕ,

µε πολύ µεγάλη διάδοση στον Αγγλοσαξωνικό χώρο είναι τα Web

Quests. Υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγµατα και θεωρητικά κείµενα

για τα Web Quests (για παράδειγµα: http;//www/webquests.org).

Τα Webjects αποτελούν µια επέκταση των Web Quests σε projects

σχετικά µεγάλης διάρκειας (πρακτικά µερικών µηνών).

4. ∆ιδακτικά σενάρια και διαθεµατικότητα

Ως διδακτικό σενάριο, θεωρούµε την περιγραφή µιας διδασκαλίας µε

εστιασµένο γνωστικό(ά) αντικείµενο(α), συγκεκριµένους

εκπαιδευτικούς στόχους, διδακτικές αρχές και πρακτικές. Ένα

διδακτικό σενάριο µπορεί να έχει διάρκεια περισσότερων από µια

διδακτικών ωρών.

Το σχέδιο µαθήµατος είναι µια έννοια πολύ συγγενική µε το σενάριο

και αντιστοιχεί σε µια λεπτοµερή περιγραφή µιας διδασκαλίας – από

την οποία ωστόσο ενίοτε µπορεί να απουσιάζει η περιγραφή της

κοινωνικής αλληλεπίδρασης µεταξύ µαθητών-εκπαιδευτικού (ή

εκπαιδευτικών, αν είναι περισσότεροι). Κατά κάποιο τρόπο, ιστορικά,

ο όρος σχέδιο µαθήµατος είναι παλιότερος και έχει συνδεθεί µε µια

µηχανιστική ή µάλλον µπηχεβιοριστική περιγραφή µιας διδασκαλίας

(περιγραφή των φάσεων ή σταδίων µιας διδασκαλίας, όπως

αφόρµηση, ανάπτυξη, ανακεφαλαίωση κλπ). Στα διδακτικά σενάρια,

αντίθετα, περιλαµβάνονται και στοιχεία όπως η αλληλεπίδραση και οι

ρόλοι των συµµετεχόντων, οι αντιλήψεις των µαθητών και τα

ενδεχόµενα διδακτικά εµπόδια και γενικότερα όλα εκείνα τα στοιχεία

που θεωρούνται σηµαντικά στη σύγχρονη θεωρία. Στη σύγχρονη

∆ιδακτική πάντως, οι δυο όροι τείνουν να ταυτιστούν και πρακτικά

µπορούµε να θεωρήσουµε ότι ταυτίζονται (µε την έννοια ότι σήµερα

ένα σχέδιο µαθήµατος πρέπει να περιλαµβάνει και την

αλληλεπιδραστική και συνεργατική διάσταση της διδασκαλίας κλπ).

Ένα διδακτικό σενάριο υλοποιείται, κατά κανόνα, µέσα από µια σειρά

εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Η δοµή και ροή κάθε

δραστηριότητας καθώς και οι ρόλοι του διδάσκοντα-διδασκοµένων

(οι οποίοι διδασκόµενοι, κατά περίπτωση µπορεί να είναι µαθητές,

σπουδαστές, αλλά και επιµορφούµενοι κλπ) και η αλληλεπίδρασή

τους µε τα όποια χρησιµοποιούµενα µέσα και υλικό, περιγράφονται

στα πλαίσια του διδακτικού σεναρίου. Οι δραστηριότητες λοιπόν είναι

τµήµατα του σεναρίου, εντάσσονται µέσα σε αυτό και µπορούν να

είναι από απλές έως πιο προηγµένες, σύνθετες, κλπ. Το διδακτικό

σενάριο ή διδακτική κατάσταση αντίθετα είναι πολύ πιο σύνθετα

αντικείµενα και εστιάζονται σε έννοιες. Έχουν ένα χαρακτήρα

«ευρύ», καθώς η κυρίαρχη λογική τους είναι η λογική της υπό

διδασκαλίας εννοίας. Σε µια τέτοια διδασκαλία µπορούν να




συνδυάζονται περισσότεροι διδακτικοί πόροι, όπως π.χ. περισσότερα

το ενός λογισµικά, σηµειώσεις, sites, όργανα (π.χ. εργαστηριακά,

πίνακας, διαβήτης,…), προκειµένου να επιτευχθεί ένα µαθησιακό

αποτέλεσµα. Τονίζεται και πάλι ότι η διάρκεια τους µπορεί να

επεκτείνεται και πέρα από τη 1 διδακτική ώρα.

Πολύ συχνά, στη διάρκεια της διδασκαλίας, η επίλυση ενός

προβλήµατος απαιτεί την αντιµετώπιση του από πολλές,

διαφορετικές οπτικές γωνίες, µε τα εργαλεία πολλών και διαφόρων

επιστηµονικών κλάδων. Η διαθεµατικότητα και η

διεπιστηµονικότητα, αποτελούν δυο µεθόδους προσεγγίσεων

προβληµάτων, αλλά και διδασκαλίας, των οποίων η ανάλυση θα

απαιτούσε πολύ χώρο και ως εκ τούτου παρατίθενται δυο

συνοπτικότατοι ορισµοί:

Η διεπιστηµονικότητα είναι η εµπλοκή περισσοτέρων από µια

γνωστικών περιοχών στην µελέτη ενός φαινοµένου (για παράδειγµα

το Πυθαγόρειο θεώρηµα µπορεί να µελετηθεί από καθαρά

µαθηµατική άποψη, αλλά και από γλωσσική-γλωσσολογική).

Η διαθεµατικότητα είναι η επέκταση της ανάλυσης ενός υπό µελέτη

αντικειµένου σε σφαίρες που επεκτείνονται πέρα από τα αυστηρά

όρια της µιας γνωστικής περιοχής, προκειµένου η µελέτη αυτή να

εγγραφεί σε ένα γενικότερο πλαίσιο και να διασυνδεθεί µε άλλες

έννοιες. Για παράδειγµα µια διαθεµατική προσέγγιση του

Πυθαγόρειου θεωρήµατος θα εξέταζε και την ιστορία του, το ρόλο

που έπαιξε στα Μαθηµατικά, αλλά ενδεχοµένως και σε άλλους τοµείς

ανθρωπίνων δραστηριοτήτων κλπ. Η διάταξη της διδακτέας ύλης στο

σχολείο µε βάση τα επιµέρους µαθήµατα βλέπει συνήθως τις γνώσεις

ως µωσαϊκό και η σχολική εργασία γίνεται µε την ελπίδα ότι η

ενσωµάτωση των ειδικών γνώσεων, η οποία µπορεί να οδηγήσει σε

µια γενική µόρφωση, γίνεται αυτοµάτως στο µυαλό του µαθητή.

Αυτό το πρόβληµα έρχεται να επιλύσει η διαθεµατική διδασκαλία.

Αυτό που προέχει δεν είναι βέβαια η κατάργηση των επιµέρους

µαθηµάτων, αλλά µια νέα σχέση ανάµεσα στην µάθηση µε βάση

ειδικά µαθήµατα και σε προσπάθειες για υπέρβαση των ορίων που

θέτουν τα επιµέρους µαθήµατα µε βάση την διαθεµατική

προσέγγιση.

Στην εφαρµογή της η διαθεµατική προσέγγιση παρουσιάζει διάφορα

προβλήµατα όπως αυτά που προκύπτουν από τον κάθετο και τον

οριζόντιο συντονισµό των διδακτικών ενοτήτων.

Η διαθεµατική προσέγγιση ευνοεί εργασία τύπου σχεδίων

συνεργατικής έρευνας (project). Ευνοεί επίσης την συζήτηση στην

τάξη. Οι µαθητές αναγκάζονται να επιχειρηµατολογούν λογικά και

κριτικά, να θέτουν ερωτήσεις, να κάνουν προγνώσεις, και µε την

βοήθεια του εκπαιδευτικού να ελέγχουν και να αξιολογούν την

καταλληλότητα και την εγκυρότητα των απαντήσεών τους.

Μέσα στα πλαίσια αυτά, ως διδακτικό και επιµορφωτικό υλικό




θεωρείται οτιδήποτε υλικό (έντυπο, ψηφιακό αλλά και αντικείµενα

όπως αφίσες, χάρτες κλπ) πρόκειται να χρησιµοποιηθεί στη

διδασκαλία. Υπάρχει µια διάκριση ανάµεσα στο επιµορφωτικό και το

διδακτικό υλικό. Η διάκριση βασίζεται στο εξής: το επιµορφωτικό

υλικό εξ ορισµού απευθύνεται σε υποκείµενα επιµόρφωσης και

εποµένως προσδιορίζει τα επιθυµητά χαρακτηριστικά ενός

µαθήµατος, χωρίς ωστόσο να το προσδιορίζει σε όλες του τις

λεπτοµέρειες. Θεωρούµε επίσης ότι το επιµορφωτικό υλικό έχει έναν

«µη-υποχρεωτικό» χαρακτήρα και αποτελεί ένα σώµα υλικού, ενώ το

διδακτικό υλικό είναι πιο «αυστηρό» στη µορφή του, είναι πιο

αυστηρά δοµηµένο. Επίσης το διδακτικό υλικό δε συνοδεύεται

γενικώς από εκτεταµένες επεξηγήσεις, ενώ το επιµορφωτικό υλικό

αναµένεται να συνοδεύεται. Κατά κανόνα επίσης, το επιµορφωτικό

υλικό είναι πλουσιότερο από το διδακτικό (για το ίδιο µάθηµα, για

την ίδια διδασκαλία).



Εκτός από τις αναφερόµενες µεθόδους διδασκαλίας, υπάρχουν

πολλές ακόµη που στηρίζονται σε κάποια µορφή συνεργασίας, όπως

οι λεγόµενες εταιρικές, οι καταιγισµοί ιδεών κ.ά. Βρείτε µερικές από

αυτές και τα βασικά τους χαρακτηριστικά. Θα µπορούσατε να τις

χρησιµοποιήσετε στις διδασκαλίες σας; Με ποιο τρόπο συνδέονται µε

τις ΤΠΕ;


Εντοπίστε στο ∆ιαδίκτυο πηγές που αναφέρονται στις WebQuests

(ιστοεξερευνήσεις), δείτε τα χαρακτηριστικά τους. Θα είχαν

εφαρµογή στις δικές σας διδασκαλίες;


1. Εκτιµάτε ότι οι προτεινόµενες οµαδοσυνεργατικές µέθοδοι

διδασκαλίας προσιδιάζουν στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα;

Θεωρείτε ότι υπάρχουν ορισµένα γνωστικά αντικείµενα στα οποία θα

ήταν πιο αποτελεσµατικές;

2. Θεωρείτε ότι τα διδακτικά σενάρια προσφέρουν ουσιαστική

στήριξη στο διδακτικό έργο ή είναι, κατά την άποψή σας, περιττά για

τους πεπειραµένους εκπαιδευτικούς – δεδοµένου µάλιστα ότι σε

πραγµατικές συνθήκες, σπανίως εφαρµόζονται επακριβώς.

7. Ασκήσεις

1. Εντοπίστε ψηφιακές πηγές στο ∆ιαδίκτυο που σχετίζονται µε την

οµαδοσυνεργατική διδασκαλία και αξιολογείστε τα πλεονεκτήµατα

και τα µεινεκτήµατά της.








∆ιδακτικές Μέθοδοι

http://kpe-edess.pel.sch.gr/prosegiseis.htm

Συνεργατική Μάθηση: από τη θεωρία στην πράξη

http://www.geocities.com/pee2000mac/symbosio/neofytf.doc

Η συνεργατική µάθηση στο ελληνικό σχολείο

http://epirus.sch.gr/educonf-1/ksinogianopoulou-giepis.pdf








∆ιδασκαλία και Μάθηση µε τη βοήθεια των Νέων Τεχνολογιών





• Αναγνωστοπούλου, Μ. Σ. (2005). Οι διαπροσωπικές σχέσεις

εκπαιδευτικών και µαθητών στη σχολική τάξη. Θεωρητική

ανάλυση και εµπειρική προσέγγιση. Θεσσαλονίκη, Κυριακίδης

• Στο βιβλίο δίνονται οι βασικές προϋποθέσεις για την εφαρµογή

της οµαδικής εργασίας στην σχολική τάξη.

• Eisenstadt, M. & Wason, P. (1985). Μάθηση και εκπαίδευση ΙΙ.

Μτφρ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, Κουτσουµπός

• Μολονότι κάπως παλιό, πρόκειται για καλό βιβλίο, γραµµένο µε

επιστηµονικότητα αλλά και ευκολία κατανόησης, αν και αυτό

είναι προτέρηµα σχεδόν άγνωστο σε µεταφρασµένα σχετικά

βιβλία.

• Avouris, N., Dimitracopoulou, A., & Komis, V. (2003). On

analysis of collaborative problem solving: An object-oriented

approach. Computers in Human Behavior, Vol. 19, Issue 2,

March, pp. 147-167.

• Scardamalia, Μ. & Bereiter, C. (1994). Computer Support for




Knowledge – Building Communities, The Journal of the Learning

Sciences, 3(3), pp. 265-283.

• Frey, K. (1986). H «µέθοδος project». Μια µορφή συλλογικής

εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη. Μτφρ. Κ. Μάλλιου.

Θεσσαλονίκη, Κυριακίδης

• Πρόκειται για κλασικό βιβλίο για την εφαρµογή της µεθόδου των

σχεδίων συνεργατικής έρευνας στο σχολείο.

• Holloway, C. (1985). Μάθηση και εκπαίδευση. τ. Α΄. Μτφρ. Γ.

Κονδύλης. Αθήνα, Κουτσουµπός

• Είναι συµπληρωµατικό του βιβλίου των Eisenstadt, M. & Wason,

P. (1985).

• Johnson, D. W. & Johnson, R. Τ. (1999). Learning Together and

Alone. Cooperative, Competitive, and Individualistic Learning.

5th ed. Boston, Allyn and Bacon

• Είναι διεθνώς το βασικό βιβλίο στο οποίο στηρίζεται η εφαρµογή

της οµαδικής και οµαδοσυνεργατικής διδασκαλίας και µάθησης.

• Kahney, H. (1997). Λύση προβληµάτων. Μτφρ. Π. Ρούσος.

Αθήνα, ελληνικά γράµµατα

• Το βιβλίο δίνει µια γενική ενηµέρωση για τα θέµατα της επίλυσης

προβληµάτων, όχι βεβαίως στα στενά πλαίσια του σχολείου.

• Νηµά, Ε. & Καψάλης, Α. (2002). Σύγχρονη ∆ιδακτική.

Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Πανεπιστηµίου Μακεδονίας

• Πρόκειται για βασικό εγχειρίδιο για υποψήφιους και µάχιµους

εκπαιδευτικούς, το οποίο δίνει κυρίως έµφαση σε θέµατα

σχεδιασµού, εκτέλεσης και αξιολόγησης της διδασκαλίας.

• Φράγκος, Χ. (1977). Ψυχοπαιδαγωγική. Θέµατα Παιδαγωγικής

Ψυχολογίας, παιδείας, ∆ιδακτικής και µάθησης. Αθήνα,

Παπαζήσης

• Επίσης χρήσιµο βιβλίο, από τα πρώτα βιβλία Παιδαγωγικής

Ψυχολογίας στην Ελλάδα µε έµφαση στις εφαρµογές των

θεωριών της µάθησης και των ψυχολογικών δεδοµένων στην

εκπαιδευτική πράξη.

• Borich, G. D. (2004). Effective Teaching Methods. 5th ed. Upper

Saddle River, Pearson.

• Gage, N. L. & Berliner, D. C. (1998). Educational Psychology.

6th ed. Boston, Houghton Mifflin.

• de Jong, T. & Sarti. L. (ed., 1994). Design and Production of

Multimedia and Simulation-based Learning Material. Dordrecht,




Kluwer

• Mietzel, G. (2001). Pädagogische Psychologie des Lernens und

Lehrens. 6. Aufl. Göttingen, Hogrefe

• Slavin, R. (2000). Educational Psychology. Theory and Practice.

6th editon. Boston, Allyn and Bacon Κυνηγός, Χ., Φράγκου, Σ.

(2000). Πτυχές της Παιδαγωγικής Αξιοποίησης της Τεχνολογίας

Ελέγχου στην Σχολική Τάξη. Πρακτικά 2ου Πανελλήνιου

Συνεδρίου ‘Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας

στην Εκπαίδευση’. Επιµέλεια Β. Κόµης, Εκδόσεις Νέων

Τεχνολογιών, 83-91.

• Αγγελή, Χ. & και Βαλανίδης, Ν. (2004). Μία Προσέγγιση

∆ιδακτικού Σχεδιασµού για την Ενσωµάτωση Εργαλείων των

Τ.Υ.Π.Ε. στη ∆ιδακτική- Μαθησιακή ∆ιαδικασία, Πρακτικά 4ου

Πανελληνίου Συνεδρίου Ε.Τ.Π.Ε., Παν/µιο Αθήνας, Οκτώβριος

2004, Τόµος Α, σελ.3-13..

49 Χρήση και υποστήριξη Κοινοτήτων Πρακτικής και Μάθησης



Ενότητα 2.3.1 & 2.3.2

Xρήση και υποστήριξη Κοινοτήτων Πρακτικής και Μάθησης ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

1. Εισαγωγή

Το µάθηµα περιλαµβάνει την άκρως συνοπτική παρουσίαση ορισµένων βασικών εννοιών που σχετίζονται µε τις Κοινότητες Πρακτικής και Μάθησης καθώς και την παρουσίαση µερικών ευρέως διαδεδοµένων περιβαλλόντων για την υποστήριξη, δηµιουργία, συντήρηση και συµµετοχή σε κοινότητες αυτού του είδους.

∆ιδακτικοί Στόχοι • Στοιχειώδεις γνώσεις γύρω από την έννοια των Κοινοτήτων Πρακτικής και Μάθησης

• Βασικές γνώσεις για τα περιβάλλοντα υποστήριξης των διαφόρων τύπων Κοινοτήτων Πρακτικής και Μάθησης

2. Βασικές έννοιες και ορολογία

Η έννοια της

Κοινότητας

Η Κοινότητα, στην ευρύτερη της έννοια, αποτελεί ένα σύνολο

ανθρώπων οι οποίοι έχουν κοινά (κοινωνικά) χαρακτηριστικά.

Ωστόσο, αυτός ο ορισµός δεν είναι πολύ λειτουργικός, καθώς

είναι εξαιρετικά ευρύς. Στην πραγµατικότητα, τα µέλη µιας

κοινότητας, εφόσον είναι ενεργά, εφόσον συµµετέχουν δηλαδή

στην κοινότητα, έστω και παθητικά, σταδιακά δηµιουργούν (και

αναπτύσσουν συνεχώς και αναπροσαρµόζουν) µια κοινή

ορολογία, ενδεχοµένως κοινές απόψεις για ορισµένα θέµατα ή

ακόµη και κοινές αξίες, νοοτροπίες και στάσεις καθώς και κοινές

πρακτικές. Τα µέλη µιας κοινότητας επικοινωνούν µεταξύ τους,

ενδεχοµένως συνεργάζονται και µέσα από τις ανταλλαγές τους

συνδιαµορφώνουν τελικά δεσµούς και διαµορφώνουν κοινά

στοιχεία υποκειµενικότητας, κοινά στοιχεία της ταυτότητάς τους.

Η κοινότητα έχει παρελθόν, παρόν, µέλλον και τα µέλη της έχουν

ενδεχοµένως προσδοκίες. Η κοινότητα έχει µια διάρκεια, µια




ενδεχόµενη σταθερότητα, µια κινητικότητα στα µέλη της.

Η έννοια της

Κοινότητας

Πρακτικής και

Μάθησης

Τα µέλη της Κοινότητας αναπτύσσουν, κατά κανόνα, δεσµούς

µεταξύ τους. Σταδιακά, εκτός από τις διαπροσωπικές σχέσεις που

δηµιουργούνται, εµφανίζεται και αναπτύσσεται ένα είδος

κοινωνικού κεφαλαίου: τα µέλη των κοινοτήτων συγκροτούν ένα

είδος κοινωνικού ιστού, ένα είδος δικτύου στο οποίο οι δεσµοί

αποκτούν ένα πιο γενικευµένο χαρακτήρα (όχι απρόσωπο, αλλά

γενικευµένο). Για παράδειγµα, ένα πρόβληµα που θα

απασχολήσει ένα µέλος, ένα ερώτηµα, κατά κανόνα

αντιµετωπίζεται µέσα στα πλαίσια της κοινότητας – ακόµη και

όταν δεν είναι εκ των προτέρων γνωστό το συγκεκριµένο άτοµο

ή τα άτοµα που θα επιχειρήσουν να το επιλύσουν. Εκτός από το

κοινωνικό κεφάλαιο όµως, αναπτύσσεται και ένα γνωσιακό

κεφάλαιο: η κατανεµηµένη γνώση, η διεσπαρµένη επιθυµία για

επίλυση προβληµάτων που απασχολούν την Κοινότητα, η

συλλογική προσπάθεια για απάντηση στα τιθέµενα ερωτήµατα

εµπλουτίζουν τόσο το ατοµικό γνωστικό απόθεµα των µελών της

Κοινότητας, όσο και το κοινό της αποθεµατικό.

Ορισµένοι ερευνητές (Etienne Wenger 1999) θεωρούν ότι αυτή η

συµµετοχή σε Κοινότητες, τις Κοινότητες Πρακτικής, όπως τις

ονοµάζει, αποτελούν το βασικό παράγοντα µάθησης. Σε πολλές

περιπτώσεις, η γνώση, η µάθηση και το συλλογικό γνωστικό

κεφάλαιο είναι µε έναν εµφανή τρόπο απότοκα της κοινής

δραστηριότητας: µια χορωδία, οι σύγχρονες επιστηµονικές

ανακαλύψεις, η κοινωνικοποίηση, η διαµοίραση και

διαπραγµάτευση κοινωνικών στερεοτύπων, αποτελούν

παραδείγµατα παραγωγής και διαµοίρασης της γνώσης –

πρακτικής και θεωρητικής. Αλλά ακόµη και όταν η συµµετοχή σε

κοινότητες δεν είναι τόσο εµφανώς ο βασικός παράγοντας για την

παραγωγή νέων γνώσεων και ατοµικής µάθησης, πάλι µια πιο

ενδελεχής µελέτη θα αναδείξει τον πρωτεύοντα ρόλο της

συλλογικότητας. Η συµµετοχή σε κοινότητες δεν είναι µόνο η

βάση για τη µάθηση, αλλά και ο ουσιαστικότερος παράγοντας για

την παραγωγή νοήµατος: η νοηµατοδότηση δηλαδή της γνώσης,

η αξία της και η χρηστικότητά της επαναπροσδιορίζεται συνεχώς

για το κάθε µέλος της κοινότητας µέσα ακριβώς από τις

διαδικασίες συµµετοχής. Oι Κοινότητες Πρακτικής αποτελούν




Κοινότητες Μάθησης.

Οι Ψηφιακές

Κοινότητες.

Online

Κοινότητες και

Εικονικές

(Virtual)

Κοινότητες

Με τον όρο Ψηφιακές Κοινότητες, ή Online Κοινότητες, νοούνται

κοινότητες οι οποίες στηρίζονται στην ψηφιακά διαµεσολαβηµένη

επικοινωνία. Mε τον όρο Online Κοινότητες ή Ψηφιακές

Κοινότητες δηλαδή, περιγράφεται ένα φαινόµενο δηµιουργίας και

εξάπλωσης κοινοτήτων οι οποίες έχουν ψηφιακή υπόσταση –

δηλαδή υφίστανται χάρη στην ύπαρξη πληροφορικών δικτύων,

δηµιουργούνται και λειτουργούν χάρη στα δίκτυα Η.Υ (για µια

θεωρητική εισαγωγή:

http://www.fullcirc.com/community/communitytypes.htm). Οι

κοινότητες αυτές αποκαλούνται και «εικονικές» (virtual

communities http://en.wikipedia.org/wiki/Virtual_community)

και «δικτυακές» (για µια συλλογή θεωρητικών κειµένων:

http://www.uiowa.edu/~commstud/resources/digitalmedia/digit

alcommunities.html).

Θα πρέπει βέβαια να επισηµανθεί ότι οι Η.Υ. δεν αποτελούν

απλώς µέσα επικοινωνίας, αλλά έχουν µια διαµεσολαβητική

λειτουργία: η ύπαρξη τους σηµαίνει ότι πολλές από τις οικείες και

κοινότυπες διαδικασίες κοινωνικής αλληλεπίδρασης πρέπει να

µετασχηµατιστούν σε ψηφιακά τους ισοδύναµα –

µετασχηµατισµός που σε ορισµένες περιπτώσεις είναι αδύνατος.

Μεταβάλλεται έτσι, κατ’ ανάγκη, η οικονοµία της συµµετοχής, της

επικοινωνίας, της οργάνωσης και της ιεραρχίας, της διαµοίρασης

των γνώσεων και του «συνανήκειν». Ορισµένες από τις µορφές

κοινωνικής αλληλεπίδρασης εξασθενούν, άλλες ενισχύονται και

δηµιουργούνται, ενδεχοµένως, µερικές νέες. Ακόµη, ρόλοι

(κοινωνικοί) που είχαν νόηµα και ύπαρξη στις «φυσικές»

κοινότητες, ενδεχοµένως παύουν να υπάρχουν και στη θέση τους

αναφύονται άλλες (όπως του «κατόχου», του «διαµεσολαβητή»,

του «διαχειριστή» στις ψηφιακές κοινότητες – ownwer και

moderator).

Ορισµένοι ερευνητές θεωρούν ότι η ίδια µας η ταυτότητα

επηρεάζεται βαθεια από τη συµµετοχή µας σε Online Κοινότητες.

Η πρακτική της συµµετοχής σε εικονικές κοινότητες και κατ’

επέκταση σε εικονικούς κόσµους, εγείρει ερωτήµατα όχι µόνο σε

σχέση µε την κοινοτική µας ζωή, αλλά και σε σχέση µε την

προσωπικότητά µας, την ταυτότητά µας. Κάθε νέα τεχνολογία η

οποία υπεισέρχεται στις κοινωνικές µας πρακτικές ως εργαλείο




συνυφαίνεται µε υποκειµενικά συνεπακόλουθα, µας αλλάζει ως

ανθρώπους, επηρεάζει τις σχέσεις µας αλλά και την αυτοεικόνα

µας (Sherry Turkle, 1996).

Μέσα στα πλαίσια αυτά, όπως αναφέρθηκε και σε προηγούµενες

παραγράφους, αναπτύχθηκε και η έννοια των Κοινοτήτων

Πρακτικής, οι οποίες στην αρχή (αρχές της δεκαετίας του 1990)

παρέπεµπαν κυρίως σε εργασιακά περιβάλλοντα (όπως τα µέλη

µιας µεγάλης πολυεθνικής εταιρείας, για παράδειγµα). Σταδιακά

όµως, ο όρος µετεξελίχθηκε και σήµερα παραπέµπει σε κάτι

ευρύτερο, στην ύπαρξη κοινοτήτων ατόµων µε κοινές κοινωνικές

πρακτικές. Έτσι, για παράδειγµα, οι καθηγητές Μαθηµατικών της

δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης – ή ακριβέστερα ορισµένοι

καθηγητές Μαθηµατικών της δευτεροβάθµιας – θα µπορούσαν να

αποτελούν µέλη µιας τέτοιας κοινότητας (επαγγελµατικής)

πρακτικής.

Η wikipedia περιλαµβάνει πολλά άρθρα µε σχετικά θέµατα, τα

οποία έχουν παραποµπές σε πρωτογενείς και έγκυρες πηγές (αν

υποτεθεί ότι τα κείµενα της wikipedia δεν είναι απολύτως

έγκυρα). Οι σχετικές αναφορές σχετίζονται τόσο µε τις κοινότητες

πρακτικής

(http://en.wikipedia.org/wiki/Community_of_practice αλλά και

http://www.ewenger.com/theory/ και επίσης:

http://www.co-i-l.com/coil/knowledge-garden/cop/index.shtml)

όσο και µε τις online κοινότητες (σχετικά άρθρα στη wikipedia για

τα κοινωνικά δίκτυα:

http://en.wikipedia.org/wiki/Social_network).

Ορισµένες από τις Online Κοινότητες είναι πολύ µεγάλες (το

MySpace έχει άνω των εκατό εκατοµµυρίων µέλη, δηλαδή αν

ήταν κράτος, θα ήταν το 6ο κράτος στη Γή – ανάλογα είναι και τα

µεγέθη άλλων κοινοτήτων online). H θεµατική των Online

κοινοτήτων είναι επίσης ποικίλη: µπορούν να αποτελούν

κοινότητες µε κοινά επαγγελµατική ενδιαφέροντα, οικογενειακά

γκρουπ, «εικονικούς χώρους» κοινωνικής οργάνωσης (κόµµατα,

µη-κυβερνητικές οργανώσεις, οµάδες πολιτικού ακτιβισµού),

εθνοτικά δίκτυα, οµάδες ατόµων µε γεωγραφική διασύνδεση ή

ακόµη και οµάδες ανάπτυξη λογισµικού (όπως οι οµάδες

ανάπτυξης ελεύθερου/ανοιχτού λογισµικού). Eπίσης, σε

ορισµένες περιπτώσεις η έννοια της «κοινότητας» είναι πολύ




χαλαρή, αφού στην πραγµατικότητα πρόκειται για θέµατα τα

οποία µπορούν να σχολιαστούν από οιονδήποτε έχει πρόσβαση

στο ∆ιαδίκτυο (για παράδειγµα στον ιστοχώρο του ΟΤΕ µπορεί

κανείς να βρεί πολλές τέτοιες κοινότητες:

http://apopsis.otenet.gr/).

Οι κοινότητες στις οποίες κάνει κάποιος εγγραφή (άρα

αυτοβούλως και ρητά αποφασίζει να συµµετάσχει µε συστηµατικό

τρόπο) και ακολουθεί συγκεκριµένες προδιαγραφές για την

επικοινωνία µέσα σε αυτές, είναι σηµαντικές για την εκπαιδευτική

κοινότητα.

Για µια σειρά θεωρητικών και πρακτικών προβληµάτων που

συνδέονται µε τη διαχείριση και τα διδακτικά οφέλη των Online

κοινοτήτων, υπάρχει µια σχετικά µεγάλη αρθρογραφία.

Για σειρά κοινοτήτων αυτού του είδους (που λειτουργούν µε τις

πλατφόρµες των discussion groups, δηλαδή στηρίζονται στο

ηλεκτρονικό ταχυδροµείο), οι παρακάτω διευθύνσεις

παραπέµπουν σε «λίστες λιστών», δηλαδή σε καταλόγους µε

Online κοινότητες που παρουσιάζουν εκπαιδευτικό ενδιαφέρον

(στην Αγγλική γλώσσα). Ελληνικές κοινότητες αυτού του είδους

λειτουργούν στα πλαίσια ειδικών θεσµών (για παράδειγµα στα

Πανεπιστηµιακά ιδρύµατα, σε σχολεία όπως τα Σχολεία ∆εύτερης

Ευκαιρίας καθώς και στο Πανελλήνιο Σχολικό ∆ίκτυο).

http://www.lsoft.com/scripts/wl.exe?qL=education&F=L&F=T

http://www.h-net.org/lists/

http://www.shef.ac.uk/scharr/ir/email.html#r

(οι διευθύνσεις ελέγχθηκαν τον Απρίλιο του 2008, αλλά οι

σχετικές λίστες δεν ελέγχθηκαν, καθώς είναι αρκετές δεκάδες)

3. Ψηφιακές Κοινότητες: περιβάλλοντα




Κοινωνική

∆ικτύωση Web2.0

και Εκπαίδευση2.0

Οι Online Κοινότητες στηρίζονται σε ψηφιακά περιβάλλοντα τα

οποία επιτρέπουν την επικοινωνία µεταξύ των µελών. Σε

ορισµένες περιπτώσεις, τα περιβάλλοντα αυτά επιτρέπουν τη

σύγχρονη επικοινωνία µε ήχο, βίντεο (όπως το σύστηµα Skype

http;//www.skype.com ή το σύστηµα επικοινωνίας MSN) ή

κείµενο (για παράδειγµα, πλατφόρµες που υποστηρίζουν άµεση

γραπτή επκοινωνία – chat). Σε άλλες περιπτώσεις, τα

περιβάλλοντα αυτά υποστηρίζουν την ασύγχρονη επικοινωνία,

είτε µε το µοντέλο των «οµίλων ψηφιακών συζητήσεων»

(discussion lists), είτε µε το µοντέλο των e-forae. Οι δυο

κατηγορίες έχουν τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα τους

κάθε µια.

Σε κάθε περίπτωση οι Online Κοινότητες είναι εξαιρετικά

σηµαντικές για τους εκπαιδευτικούς, καθώς προσφέρουν µια

σειρά από δυνατότητες:

• ∆υνατότητα επικοινωνίας χωρίς όρια χρονικά ή γεωγραφικά.

Η επικοινωνία µπορεί να είναι σύγχρονη ή ασύγχρονη,

κειµενική ή πολυµεσική, µε ήχο ή/και βίντεο. Να αφορά δυο

µόνο άτοµα ή µια ολόκληρη οµάδα, να είναι «ενός προς

πολλούς» ή πολλών προς πολλούς» • ∆υνατότητα πληροφόρησης – και µάλιστα στοχευµένης,

ανάλογα µε τη φύση της Online Kοινότητας

• ∆υνατότητα διαµοίρασης και συνεργατικής επεξεργασίας

διαφόρων ντοκουµέντων, µε ελεγχόµενη πρόσβαση. Ακόµα

διαµοίραση ψηφιακών πόρων – όπως για παράδειγµα

Bookmarks

• Σχεδίαση και υλοποίηση οµαδοσυνεργατικών projects –ειδικά

για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

Η σηµασία των Online Kοινoτήτων είναι τόσο µεγάλη, ώστε

σήµερα γίνεται αναφορά σε Κοινωνική δικτύωση. Τα νέα

περιβάλλοντα έχουν επιφέρει µεγάλες αλλαγές στον τρόπο µε τον

οποίο διατίθενται οι πόροι του ∆ιαδικτύου και έχει έτσι επινοηθεί

ο όρος Web2.0. Καθώς εκτιµάται ότι τα νέα δεδοµένα θα

επηρεάσουν µε πολύ ριζικό τρόπο, µεταξύ άλλων, και την

Εκπαίδευση, γίνεται λόγος – ίσως µε µια δόση υπερβολής – για

Eκπαίδευση2.0 (Education2.0)




4. Mερικά σηµαντικά στοιχεία από Κοινότητες Πρακτικής και Μάθησης

Επιστηµονικές Ενώσεις

Υπάρχουν πολλές Επιστηµονικές Ενώσεις, (όπως και Ερευνητικά

Ινστιτούτα και Εργαστήρια, Κέντρα Ερευνών, Προγράµµατα

Προπτυχιακών και Μεταπτυχιακών Σπουδών, Εθνικά ή Ευρωπαϊκά

προγράµµατα και γενικά θεσµοί και ιδρύµατα) που σχετίζονται µε

τις εκπαιδευτικές εφαρµογές των Τ.Π.Ε., µε άµεσο ή έµµεσο

τρόπο (ο όρος «Ενώσεις» είναι φυσικά ενδεικτικός – δεν

αντιστοιχεί στο πραγµατικό τους νοµικό πρόσωπο). Πολλές από

αυτές τις Ενώσεις υπάγονται σε κάποιο κρατικό ή κυβερνητικό

οργανισµό, αλλά τις περισσότερες φορές είναι ανεξάρτητες. Οι

Ενώσεις αυτές έχουν µια σειρά δράσεων οι οποίες αποσκοπούν

στη µελέτη των εκπαιδευτικών εφαρµογών των Τ.Π.Ε. και συχνά

παράγουν σχετικό υλικό. Μεταξύ των πιο συχνών υπηρεσιών και

δράσεων των Ενώσεων αυτών (και των υπολοίπων σχηµατισµών

που αναφέρονται παραπάνω) αναφέρονται τα εξής:

Αποτελούν «χώρους» συνάντησης και συγκρότησης ακαδηµαϊκών

ή επαγγελµατικών Κοινοτήτων, συγκεντρώνουν ερευνητές,

επαγγελµατίες και ενδιαφεροµένους για τα θέµατα που

σχετίζονται µε τις ΤΠΕ και τις εκπαιδευτικές τους εφαρµογές.

Στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων διατηρούν

ιστοχώρους, οι οποίοι λειτουργούν ως κοινό σηµείο

πληροφόρησης και συλλογικής έκφρασης των µελών της

αντίστοιχης Ένωσης.

∆ιοργανώνουν εκδηλώσεις (Συνέδρια, Ηµερίδες, Workshops,

Συµπόσια) σχετικά µε τις ΤΠΕ και τις εκπαιδευτικές τους

εφαρµογές και εκδίδουν σχετικά Πρακτικά

Εκδίδουν επιστηµονικά περιοδικά σε έντυπη ή ψηφιακή µορφή –

µε συχνότητα που ποικίλλει από τη µια ηµέρα έως ένα έτος.

Στηρίζουν ή χορηγούν µαθήµατα εξ αποστάσεως (σε διάφορες

µορφές) ή σεµιναριακά µαθήµατα «κλασικού τύπου» (πρόσωπο-

µε-πρόσωπο) στα πλαίσια διαφόρων δράσεων και προγραµµάτων.

Παράγουν υλικό πάσης φύσεως (όπως e-books και γενικά




ψηφιακά βιβλία, παρουσιάσεις, e-yliko κ.ά)

Έχουν νέα σχετικά µε τις ΤΠΕ και τις εκπαιδευτικές τους

εφαρµογές, πολλές φορές από το διεθνή χώρο και έχουν

υπηρεσίες πληροφόρησης των µελών τους ποικίλων τύπων -

όπως RSS).

Σε πολλές περιπτώσεις εκδίδουν έντυπα υλικό πάσης φύσεως

ειδικού ενδιαφέροντος. Για παράδειγµα η ISTE (International

Society for Technology in Education) παράγει συστηµατικά τη

σειρά ΝETS (National Educational technology Standards) για

Εκπαιδευτικούς, Μαθητές, Συµβούλους Εκπαίδευσης.

Συγκροτούν και υποστηρίζουν οµάδες εργασίες σε ειδικά θέµατα

(στη διεθνή ορολογία έχουν την ονοµασία SIG (Special Interest

Group, Οµάδες Ειδικού Ενδιαφέροντος).

Προσφέρουν υπηρεσίες Ψηφιακών Βιβλιοθηκών (διατήρηση,

ταξινόµηση, πρόσβαση σε ψηφιακό υλικό).

Υποστηρίζουν τη δηµιουργία ψηφιακών online Κοινοτήτων

(συνήθως ∆ιεθνούς χαρακτήρα) είτε χρησιµοποιώντας e-forae,

είτε χρησιµοποιώντας τις τεχνικές των discussion lists.

∆ιοργανώνουν τοπικούς ή διεθνείς διαγωνισµούς για την

ανάδειξη ιδεών, ταλέντων, ευρεσιτεχνιών που σχετίζονται µε

διάφορες όψεις των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση.

Το πλήθος των σχετικών Εταιρειών είναι εξαιρετικά µεγάλο και ο

όγκος των παραγοµένων πληροφοριών πρακτικά ανεξάντλητος.

Για παράδειγµα, η ψηφιακή βιβλιοθήκη της AACE (Association for

the Advancement of Computing in Education) εµπλουτίζεται

ετησίως µε άνω των 2000 άρθρα. Η επιστηµονική αυτή ένωση

πραγµατοποιεί τουλάχιστον 4 διεθνή Συνέδρια ετησίως και εκδίδει

αρκετά περιοδικά (τα οποία σχετίζονται όλα µε τις εφαρµογές των

ΤΠΕ στην Εκπαίδευση).

Όπως είναι εύλογο, είναι πρακτικά αδύνατο, και ίσως άνευ

σηµασίας, η ενδελεχής διερεύνηση όλου αυτού του υλικού. Σε

όσα ακολουθούν, περιγράφονται µερικές από τις πλέον

σηµαντικές (µε γνώµονα την «απήχηση» που έχουν στη διεθνή

Κοινότητα) στον Ελλαδικό και το διεθνή χώρο.

Ελληνικές Επιστηµονικές Ενώσεις

Υπάρχουν αρκετές ελληνικές Επιστηµονικές Ενώσεις που




σχετίζονται µε τις ΤΠΕ και τις εφαρµογές τους στην Εκπαίδευση.

Αναφέρονται µερικές από τις σηµαντικότερες.

Ελληνική Επιστηµονική Ένωση Τεχνολογιών Πληροφορίας &

Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση, συντοµογραφικά ΕΤΠΕ:

http://www.etpe.gr. Στο σχετικό ιστοχώρο λειτουργεί και

ψηφιακή βιβλιοθήκη. Πραγµατοποιεί ένα τουλάχιστον Συνέδριο

ανά διετία για τις ΤΠΕ στην Εκπαίδευση και συµµετέχει στη

διοργάνωση άλλων, όπως των Συνεδρίων για τη ∆ιδακτική της

Πληροφορικής.

Ελληνική Εταιρεία Επιστηµόνων και Επαγγελµατιών

Πληροφορικής και Επικοινωνιών, συντοµογραφικά ΕΠΥ:

http://www.epy.gr. Η ΕΠΥ πραγµατοποιεί ένα τουλάχιστον

Συνέδριο ανά διετία και συνδιοργανώνει ένα Βαλκανικό Συνέδριο

Πληροφορικής µε την ίδια συχνότητα.

Ελληνική Ένωση για την αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση,

συντοµογραφικά e-diktyo:http://www.e-diktyo.eu.

Πραγµατοποιεί Συνέδριο σε τακτά χρονικά διαστήµατα.

Παιδαγωγική Εταιρεία Ελλάδος, συντοµογραφικά ΠΕΕ,

http://www.pee.gr

Πραγµατοποιεί ένα τουλάχιστον Συνέδριο κάθε χρόνο.

Επιστηµονικές Ενώσεις διαφόρων γνωστικών κλάδων.

Αναφέρονται για παράδειγµα η Ελληνική Μαθηµατική Εταιρεία

(http://www.hms.gr), η Ένωση Ελλήνων Φυσικών

(http://www.eef.gr) και η Πανελλήνια Ένωση Εκπαιδευτικών για

την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστηµών

«ΜΙΧΑΛΗΣ ∆ΕΡΤΟΥΖΟΣ» (http://ekped.gr/), των Εκπαιδευτικών

της Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης (http://www.pekp.gr/). Οι

επιστηµονικές αυτές ενώσεις, κατά κανόνα, πραγµατοποιούν

συστηµατικά εκδηλώσεις ακαδηµαϊκού χαρακτήρα (όπως τακτικά

Συνέδρια, ηµερίδες κλπ), στα πλαίσια των οποίων

περιλαµβάνονται και µέρη που σχετίζονται µε τις ΤΠΕ στην

Εκπαίδευση.

Επαγγελµατικές Ενώσεις τοπικού ή πανελληνίου χαρακτήρα.

Αναφέρονται δειγµατικά οι ενώσεις που σχετίζονται µε τη

διδασκαλία της Πληροφορικής:

http://dide.flo.sch.gr/Links/clubs.html. Συχνά διοργανώνουν

εκδηλώσεις ακαδηµαϊκού χαρακτήρα, στα πλαίσια των οποίων

περιλαµβάνονται και τµήµατα που σχετίζονται µε τις ΤΠΕ στην





Το Πανελλήνιο Σχολικό ∆ίκτυο (http://www.sch.gr) αποτελεί µια

από τις πλέον πλούσιες πηγές υλικού σχετικού µε τις ΤΠΕ στην


Το Ελληνικό ∆ίκτυο Ανοιχτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης

(http://www.opennet.gr/) έχει επίσης υλικό σχετικό κυρίως µε

την Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Επιµόρφωση Ενηλίκων.

∆ιεθνείς Επιστηµονικές Ενώσεις

Υπάρχουν πάρα πολλές διεθνείς Επιστηµονικές Ενώσεις που

σχετίζονται µε τις ΤΠΕ. Αναφέρονται ενδεικτικά µερικές από τις

πλέον σηµαντικές:

Association for the Advancement of Computing in Education,

συντοµογραφικά AACE: http://www.aace.org

Πραγµατοποιεί αρκετά ∆ιεθνή Συνέδρια ετησίως, εκδίδει

περιοδικά (διεθνώς αναγνωρισµένα), διαθέτει ψηφιακή

βιβλιοθήκη µε δεκάδες χιλιάδων άρθρα που σχετίζονται µε τις

ΤΠΕ στην Εκπαίδευση.

International Society for Technology in Education,

συντοµογραφικά ISTE, http://www.iste.org

Υποστηρίζει Συνέδρια µε ∆ιεθνή απήχηση, εκδίδει περιοδικά

(διεθνώς αναγνωρισµένα), διαθέτει ψηφιακή βιβλιοθήκη,. Εκδίδει

τακτικά τα ΝΕΤS (National Educational technology Standards) για

διάφορες κατηγορίες χρηστών και υποστηρίζει διάφορες Οµάδες

Ειδικού Ενδιαφέροντος (SIG).

Αssociation for Computing Machinery, συντοµογραφικά ACM,

ίσως η µεγαλύτερη Ένωση πληροφορικών παγκοσµίως. Εκδίδει

πολλά περιοδικά, διοργανώνει πολλά ∆ιεθνή Συνέδρια ετησίως,

υποστηρίζει ένα µεγάλο αριθµό Οµάδων Ειδικού Ενδιαφέροντος

(SIG). ∆ιαθέτει µια µεγάλη ψηφιακή βιβλιοθήκη.

Ιnstitut of Electrical and Electronic Engineers, συντοµογραφικά

ΙΕΕΕ, http://www.ieee.org

Ένωση Μηχανικών από όλο τον κόσµο µε ∆ιεθνή ακτινοβολία και

στην πραγµατικότητα περιλαµβάνει µια σειρά επί µέρους

ενώσεων. Εκδίδει πολλά περιοδικά, διοργανώνει πολλά ∆ιεθνή

Συνέδρια ετησίως, υποστηρίζει ένα µεγάλο αριθµό Οµάδων

Ειδικού Ενδιαφέροντος (SIG). ∆ιαθέτει µια µεγάλη ψηφιακή

βιβλιοθήκη.




Αναφέρεται τέλος µια διεθνής ένωση που σχετίζεται µε την

Ανοιχτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση: http://www.icde.org

Ελληνικά Συνέδρια και τα Πρακτικά τους (έντυπα ή ψηφιακά)

Το τακτικό Συνέδριο της ΕΤΠΕ. Πραγµατοποιείται κάθε δυο

χρόνια Τα πρακτικά του (ελεύθερη πρόσβαση) υπάρχουν σε

ψηφιακή µορφή στη διεύθυνση:

http://www.etpe.gr/modules.php?name=Downloads&d_op=view

download&cid=1

Το Συνέδριο του e-∆ικτύου (Σύρος). Τα πρακτικά του (ελεύθερη

πρόσβαση) υπάρχουν σε ψηφιακή µορφή στη διεύθυνση:


download&cid=1 και στη διεύθυνση της Ένωσης (αναφορά

παραπάνω):

http://e-

diktyo.eu/index.php?option=com_content&task=view&id=18&Ite

mid=32 ή στη διεύθυνση:

http://e-

diktyo.eu/index.php?option=com_content&task=view&id=19&Ite

mid=33

Συνέδρια της Ελληνικής Παιδαγωγικής Εταιρείας. Σε έντυπη

κυρίως µορφή (διαθέσιµα µε συµβολικό αντίτιµό ή δωρεάν).

Άλλα Συνέδρια: πολλά διαθέτουν τα Πρακτικά τους σε ψηφιακή

µορφή στη διεύθυνση:


download&cid=1

∆ιεθνή Συνέδρια και τα Πρακτικά τους

Τα ∆ιεθνή Συνέδρια οργανώνονται κυρίως από τις αντίστοιχες

Επιστηµονικές Ενώσεις που αναφέρονται παραπάνω. Σε όλες

σχεδόν τις περιπτώσεις, τα πρακτικά υπάρχουν και σε ψηφιακή

µορφή στις ψηφιακές βιβλιοθήκες των Ενώσεων.

Είναι προσβάσιµα είτε στα µέλη τους, είτε µέσω Ακαδηµαϊκών

ιδρυµάτων (για παράδειγµα µέσω της Βιβλιοθήκης του

Πανεπιστηµίου Μακεδονίας: http://www.lib.uom.gr/).




Περιοδικά Ελληνικά

Παρατίθενται ορισµένα Εκπαιδευτικά Περιοδικά µε ψηφιακή

«παρουσία»

Θέµατα στην εκπαίδευση

(http://www.primary.edu.uoi.gr/themes/index.html) Περιοδικό

που εκδίδεται από την Leader Books s.a.

(http://www.leaderbooks.gr/)

Σύγχρονη Εκπαίδευση

(http://www.rhodes.aegean.gr/gr/Filoks/se/SE.htm) ∆ίµηνη

Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεµάτων (ο ιστοχώρος είναι χωρίς

πρόσφατη ενηµέρωση).

"Ανοικτή Εκπαίδευση" (http://www.opennet.gr/) - το

περιοδικό για την Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση και την

Εκπαιδευτική Τεχνολογία

Mέντορας (http://www.pi-schools.gr/publications/mentor/) ,

περιοδικό του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεµάτων (http://www.pi-

schools.gr/publications/epitheorisi/) , περιοδικό του

Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Παιδαγωγική Επιθεώρηση

(http://www.pee.gr/enimerosi_10_11_03/ped_epitheor/paidago

giki_epitheorisi.htm), το περιοδικό της Ελληνικής Παιδαγωγικής

Εταιρείας

Επιστήµες της Αγωγής

(http://ediamme.edc.uoc.gr/magazine.htm), περιοδικό του

Παιδαγωγικού Τµήµατος ∆.Ε. του Πανεπιστηµίου της Κρήτης.

Μακεδνόν (http://www.auth.gr/eled-fl/menu_gr.htm), το

περιοδικό της Παιδαγωγικής Σχολής Φλώρινας, του

Πανεπιστηµίου ∆υτικής Μακεδονίας

Περιοδικά ∆ιεθνή

Είναι προσβάσιµα είτε στα µέλη τους, είτε µέσω Ακαδηµαϊκών

ιδρυµάτων (για παράδειγµα µέσω της Βιβλιοθήκης του

Πανεπιστηµίου Μακεδονίας:

http://www.lib.uom.gr/).

Παραδείγµατα περιοδικών ελεύθερης πρόσβασης:

(http://www.ifets.info/) και

The International Review of Research in Open and Distance




Learning (http://www.irrodl.org/index.php/irrodl).

Tα ελεύθερης πρόσβασης περιοδικά συνιστούν επίσης µια επιλογή

για πολλούς οργανισµούς, θεσµούς και επιστηµονικές ενώσεις

(για παράδειγµα δες: http://www.icaap.org/).

Ψηφιακές Κοινότητες (on line) – e-forae και discussion lists

Discussion lists

Ιδιαίτερα µνεία γίνεται για τους οµίλους του CEDEFOP

(http://www.trainingvillage.gr/etv/default.asp)

Ενδεικτικά, αναφέρεται ο «όµιλος ψηφιακών οµίλων» L-Soft

(http://www.lsoft.com/) καθώς και οι

http://www.h-net.org/

Yahoo! (http://www.yahoo.com)

Google (http://www.google.com)

MySpace (http://www.Myspace.com).

Ένας σχετικός «όµιλος ψηφιακών οµίλων», µαζί µε οδηγίες για

τον τρόπο µε τον οποίο λειτουργούν, υπάρχει στον ιστοχώρο του

Παν. του Sheffield (Μ. Βρετανία,

http://www.shef.ac.uk/scharr/ir/email.html#r).

http://www.h-net.org/~edweb/).

Ελληνικοί ιστοχώροι που σχετίζονται µε την Εκπαίδευση και τις ΤΠΕ

AlfaVita (http://www.alfavita.gr/)

Esos (http://www.esos.gr)

Έδρα Εκπαίδευσης (http://www.edra.gr/)

Θρανίο (http://www.thranio.gr/)

Plefsis (http://www.plefsis.gr/)

eduportal (http://eduportal.gr/)

ΠΥΛΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ

(http://users.lar.sch.gr/georgeatha/)

Ανάπλους (http://anaplous.tripod.com/)

e-Πρωτοβάθµια (http://www.hellenic-schools.gr/)

e-paideia.net (http://www.e-paideia.net/)

e-πύλη εκπαίδευσης (http://www.pekp.gr/)

Πανελλήνιο Σχολικό ∆ίκτυο (http://www.sch.gr/)

e-Πύλη Εκπαίδευσης (http://www.pe.sch.gr/pe)




∆ηµοτικό (http://www.dimotiko.gr/)

Εκπαιδευτική Πύλη Ν. Ηλείας (http://edu.bravepages.com/)

Ελληνική Εκπαιδευτική Πύλη (http://www.greekedu.net/)

∆άσκαλος (http://www.daskalos.edu.gr/)

Εκπαιδευτική Πύλη Νοτίου Αιγαίου (http://www.epyna.gr/)

Η Εκπαιδευτική Πύλη του ΥΠΕΠΘ (http://www.e-yliko.sch.gr/)

Τετράδιο (http://www.tetradio.gr/)

Πανελλήνιο ∆ίκτυο για την εκπαίδευση (http://www.edunet.gr/)

Πύλη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

(http://www.kpe.gr/links.asp)

Γέφυρες Παιδείας (http://www.simotas.org/)

Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση στην κοινωνία της πληροφορίας

(http://www.de.sch.gr/kvoutsin)

Παιδεία. Ο ελληνικός εκπαιδευτικός web server

(http://www.pedia.gr/)

Αντίβαρο (http://www.antibaro.gr/)

∆ιεθνείς ιστοχώροι που σχετίζονται µε την Εκπαίδευση και τις ΤΠΕ

Αναφέρονται ενδεικτικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε αρχική

σελίδα:

http://www.eep-edu.org/InnService/InnHome.htm

Λοιπό ψηφιακό υλικό και ψηφιακές υπηρεσίες

Ψηφιακά βιβλιοπωλεία

Παράδειγµα: http://www.amazon.com

∆ιεθνείς εκδοτικοί οίκοι

Παράδειγµα: http://www.igi-pub.com/about/ και

http://www.tandf.co.uk/journals/

Μαθήµατα online

http://www.w3schools.com

(http://www.sch.gr)

http://www.e-yliko.gr/

Ψηφιακές δράσεις

Το κίνηµα του Ανοιχτού Λογισµικού/λογισµικού Ανοιχτού Κώδικα:




http://www.open-source.gr/ και http://www.ellak.gr/

OLPC (Ένας Φορητός για Κάθε Παιδί): http://olpc.ellak.gr/

Ψηφιακό χάσµα: http://www.digitaldivide.net/

Ασφαλής πλοήγηση στο ∆ιαδίκτυο:

http://www.wiredsafety.org/ και

http://www.educaunet.org

Κατάλογοι διευθύνσεων:

http://www.cpe.gr/modules.php?name=Content&pa=showpage

&pid=35

http://www.alfavita.gr/links.htm



Επισκεφθείτε µερικά ιστολόγια ( blogs) που έχουν σχέση µε την

Εκπαίδευση: Tα ιστολόγια (blogs) µπορούν να είναι οι χώροι

στους οποίους αναρτώνται οµαδοποιηµένες πληροφορίες που

αφορούν στο µάθηµα – γενικά ή ειδικά.

Τα blogs προσφέρονται επίσης ιδιαιτέρως για την ανάρτηση

εργασιών και την υποβολή σχολίων (όλων δηµοσίων) από τα

υπόλοιπα µέλη των οµάδων-της κοινότητας

http://www.blogcatalog.com/directory/education_and_training

http://e-filologos.blogspot.com

http://pake26.blogspot.comhttp://pake31.blogspot.com

http://aibaliotis.blogspot.com/

Εντοπίστε στο ∆ιαδίκτυο πηγές οι οποίες αναφέρονται στις

εκπαιδευτικές εφαρµογές των ιστολογίων και εξετάστε αν τα

ιστολόγια θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν στα πλαίσια των

µαθηµάτων σας.


Τα wikis αποτελούν εργαλεία καταλληλότερα µάλλον για τη

στήριξη οµαδικών δραστηριοτήτων, για την επίτευξη κοινών

στόχων. http://sdem.pbwiki.com/

Επισκεφθείτε σχετικούς ιστοχώρους και εξετάστε αν οι

προτεινόµενες εκπαδευτικές-διδακτικές δραστηριότητες θα είχαν

εφαρµογή στη δική σας διδασκαλία.


Ιστοχώροι και υπηρεσίες για Web2.0 – Education2.0

http://del.icio.us/

http://www.flickr.com/

http://el.wikipedia.org/

http://www.technorati.com/




http://www.facebook.com/

http://www.myspace.com/

http://www.youtube.com/

Επισκεφθείτε τους παραπάνω ιστοχώρους και εξετάστε τη

δυνατότητα να χρησιµοποιήσετε τις υπηρεσίες που προσφέρουν

στα πλαίσια της διδασκαλίας σας.


Eπισκεφθείτε το http://www.google.com και δηµιουργείστε ένα

νέο Google Account σύµφωνα µε τις οδηγίες των εκπαιδευτών

σας – εάν δεν έχετε. ∆ιερευνείστε τις δυνατότητες του Google,

για δηµιουργία µιας Κοινότητας (Google Group), για διαµοίραση

αρχείων (Google Docs) καθώς και για τη δηµιουργία προσωπικού

ιστολογίου.

∆ηµιουργείστε προσωπικό ιστολόγιο (blog) και εξετάστε αν θα

µπορούσατε να το χρησιµοποιήσετε στη διάρκεια της

επιµόρφωσης.

Συγκρίνετε τις υπηρεσίες για τη δηµιουργία Κοινοτήτων του

Google, µε άλλες, ανάλογες (για παράδειγµα του Yahoo!).


1. Κατά τη γνώµη σας όλες οι νέες υπηρεσίες στα πλαίσια του

Web2.0 θα επηρεάσουν κατά τρόπο ουσιαστικό την Εκπαίδευση;

2. Κατά τη γνώµη σας, οι Οnline Kοινότητες θα µπορούσαν να

χρησιµοποιηθούν στα πλαίσια της διδασκαλίας σας (για

παράδειγµα να δηµιουργήσετε µια τέτοια κοινότητα για τους

µαθητές σας);

3. Πολλές από τις Online Kοινότητες στην πραγµατικότητα

στηρίζονται πάνω σε φανταστικούς κόσµους και ένα είδος

παιχνιδιού. Το πλέον γνωστό παράδειγµα αποτελεί το περιβάλλον

Second Life. Ορισµένα εκπαιδευτικά Ιδρύµατα (για παράδειγµα

Αµερικανικά Πανεπιστήµια) αποπειρώνται να χρησιµοποιήσουν τα

περιβάλλοντα αυτού του είδους για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

Κατά τη γνώµη σας εγχειρήµατα αυτού του είδους έχουν κάποια

χρησιµότητα για την Εκπαίδευση; Θα ενσωµατώνατε εσείς

δραστηριότητες αυτού του είδους στις διδασκαλίες σας;




7. Ασκήσεις

1. ∆ηµιουργείστε ή σχεδιάστε ένα µάθηµα της ειδικότητάς σας

στο οποίο να ενσωµατώνετε τις υπηρεσίες του Web2.0















• K. Ι. Γιαννακόπουλος (2005) Εικονικές Κοινότητες, Εκδόσεις

Παπαζήση

• Avouris, N., Dimitracopoulou, A., & Komis, V. (2003). On

analysis of collaborative problem solving: An object-oriented

approach. Computers in Human Behavior, Vol. 19, Issue 2,

March, pp. 147-167.

• Scardamalia, Μ. & Bereiter, C. (1994). Computer Support for

Knowledge – Building Communities, The Journal of the

Learning Sciences, 3(3), pp. 265-283.

• Frey, K. (1986). H «µέθοδος project». Μια µορφή συλλογικής

εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη. Μτφρ. Κ.

Μάλλιου. Θεσσαλονίκη, Κυριακίδης

• Johnson, D. W. & Johnson, R. Τ. (1999). Learning Together

and Alone. Cooperative, Competitive, and Individualistic

Learning. 5th ed. Boston, Allyn and Bacon

• Palloff R. M., Pratt K. (1999) Building Learning Communities

in Cybespace, Jossey-Bass Publishers.

• Turkle Sherryl (1996) Life on the Screen, Simon & Schuster,




USA

• Vassilios Dagdilelis, “Critical eLiteracy and Online

communties: some considerations”, Conference eLit 2006

• Wenger Etienne (1998) Communities of Practice, Cambridge

University Press.

67 Το ∆ιαδίκτυο ως πηγή πληροφοριών



Ενότητα 3.1

To ∆ιαδίκτυο ως πηγή πληροφοριών

1. Εισαγωγή

Πρόκειται για ένα µάθηµα γνωριµίας µε τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της αναζήτησης πληροφοριών στο ∆ιαδίκτυο. Εξετάζονται επίσης και τεχνικές για την ασφαλή και αποτελεσµατική αναζήτηση πληροφοριών µε επιθυµητά χαρακτηριστικά (όπως είναι η αξιοπιστία, η επικαιρότητα, η πληρότητα των πληροφορικών κ.ά). Ωστόσο, η αναζήτηση, επεξεργασία και αναµετάδοση των πληροφοριών συντελείται µέσα σε ένα συγκεκριµένο σχολικό περιβάλλον και µε σκοπό τη διδακτική αξιοποίηση των πληροφοριών αυτών. Έτσι η παρουσίαση των τεχνικών αναζήτησης πληροφοριών εντάσσεται µέσα σε ένα διδακτικό πλαίσιο.


• Η υλοποίηση αναζητήσεων µέσα από µηχανές αναζήτησης, αρχειοκαταλόγους, και εργαλεία µετα-αναζήτησης.

• Η εκµάθηση βασικών τεχνικών και µεθόδων για την αποτελεσµατική χρήση του ∆ιαδικτύου ως πηγής πληροφορίας

2. Πλεονεκτήµατα από τη χρήση του ∆ιαδικτύου για την αναζήτηση πληροφοριών

Σε επίπεδο πηγών

• Υπάρχει πληθώρα πληροφοριών (που περιλαµβάνουν µεγάλο

εύρος από media).

• Οι µαθητές καθίστανται «ερευνητές πληροφοριών» λόγω της

εύκολης πρόσβασης σε δεδοµένα

• Οι µηχανές αναζήτησης είναι γρήγορες, αποτελεσµατικές Κι

εύκολες στη χρήση τους.

Σε επίπεδο επικοινωνίας

• ∆υνατότητα άµεσης σύνδεσης µε µέρη και ανθρώπους

• Παγκόσµια διάχυση της πληροφορίας

• Κίνητρο να µοιραστούν οι µαθητές online τη δουλειά τους µε

άλλους οπουδήποτε.

Εξεικόνιση

• Ευκολότερη κατανόηση πληροφοριών που αφορούν




(Visualization) και µοντελοποίηση

πολύπλοκα αντικείµενα µε τη χρήση εξεικονιστικών

αναπαραστάσεων.

• Περισσότερος έλεγχος µάθησης από µέρους των µαθητών

(εποικοδοµητισµός) αφού από µόνοι τους ανακαλύπτουν,

παρά βλέπουν και αποµνηµονεύουν.

3. Επιφυλάξεις και σηµεία για επισήµανση σε σχέση µε τη διδακτική χρήση του ∆ιαδικτύου

Σε επίπεδο πηγών

• Υπάρχει πολύ µεγάλος όγκος πληροφορίας για κάθε

συγκεκριµένο θέµα (Υπερφόρτωση πληροφορίας)

• Είναι επιτακτική η ανάγκη ποιοτικού ελέγχου στα δεδοµένα

που βρίσκουν και χρησιµοποιούν οι µαθητές. Oι πληροφορίες

σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι αξιόπιστες, δεν είναι

πλήρεις, δεν είναι επίκαιρες ή, ενδεχοµένως, παρουσιάζουν

πολύ µεγάλες αποκλίσεις από τα αποδεκτά κοινωνικά

πρότυπα, ενδεχοµένως εµπεριέχουν µηνύµατα σεξιστικά,

ρατσιστικά, αντικοινωνικά. Θα πρέπει τα ενδεχόµενα αυτά να

ληφθούν υπόψη από τους διδάσκοντες, σε συνδυασµό µε το

γεγονός ότι οι µαθητές δεν έχουν εκείνο το γνωστικό και

πολιτισµικό υπόβαθρο που θα τους επέτρεπε να ελέγξουν

την ποιότητα των πληροφοριών που βρίσκουν στο

∆ιαδίκτυο.

• Πολλές µηχανές αναζήτησης παρουσιάζουν αποτελέσµατα µιας

αναζήτησης µε βάση εµπορικά και οικονοµικά κριτήρια αντί

για ακαδηµαϊκά και κοινωνικά.

• Είναι ανεπαρκής ο χρόνος εκπαίδευσης για να επιτευχθεί µια

αποτελεσµατική χρήση των µηχανών.

• Θα πρέπει να επισηµανθούν τα προβλήµατα που δηµιουργεί η

χρήση πηγών πληροφοριών που προστατεύονται από

κάποιου είδους πνευµατικά δικαιώµατα. Επίσης, οι µαθητές

πρέπει να εθισθούν στην αναφορά των πηγών που

χρησιµοποιούν από το ∆ιαδίκτυο.

• Θα πρέπει οι µαθητές να ασκηθούν στην εκµετάλλευση, την

κριτική σύνθεση πληροφοριών και όχι στην απλή παράθεσή

τους (“copy-paste”).

• Οι µαθητές θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούν στους «κανόνες»

του νέου τρόπου επικοινωνίας µέσω δικτύων Η.Υ., ιδιαιτέρως




του ∆ιαδικτύου, να σέβονται τη λεγόµενη netiquette – για

παράδειγµα να συνειδητοποιήσουν ότι, παρά την αµεσότητα

της ψηφιακής επικοινωνίας, πρόκειται τελικά για γραπτή

επικοινωνία και άρα καλόν είναι να παρουσιάζονται όταν

ξεκινούν µια επικοινωνία µε κάποιο άτοµο.

Σε επίπεδο επικοινωνίας

• Η ταχύτητα επικρατεί της ποιότητας

• Ελλοχεύει ο κίνδυνος µεγέθυνσης του χάσµατος µεταξύ

αυτών που έχουν και αυτών που δεν έχουν πρόσβαση στην

πληροφορία.

• Αναδύονται θέµατα πνευµατικών δικαιωµάτων (οι

εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι σίγουροι ότι οι µαθητές

ακολουθούν και σέβονται σχετικούς κανόνες)

Εξεικόνιση (Visualization) και µοντελοποίηση

• Είναι πολύ εύκολο να θεωρηθεί ότι έχοντας µια επιφανειακή

γνώση αυτό συνεπάγεται πραγµατική κατανόηση

• Είναι πολύ εύκολο να παρερµηνευτούν δεδοµένα που

βρίσκονται σε µορφή γραφικών

• ∆ηµιουργείται µια τάση προς την τακτική «κάνε κλικ και

µάντεψε» παρά «σκέψου πρώτα».

4. Τεχνικές Αναζήτησης στο ∆ιαδίκτυο

Χρήση Αρχειοκαταλό γων (Directories)

Πρόκειται για χρήσιµες σελίδες ταξινοµηµένες σε µια ιεραρχική δοµή βασισµένη σε συγκεκριµένα θέµατα (Yahoo, in.gr, dmoz.org)

Χρήση µηχανών αναζήτησης

Θέτεις ένα ερώτηµα µε λέξεις κλειδιά, η µηχανή το συνταιριάζει µε τις εγγραφές που έχει στη βάση δεδοµένων της και




παρουσιάζει µια λίστα πιθανών κειµένων που ικανοποιούν την απαίτησή σου (Google, Yahoo, MSN, Lycos, ...)

Εργαλεία µετα-αναζήτησης

Πρόκειται για ταυτόχρονη πρόσβαση σε πολλαπλές µηχανές αναζήτησης (metacrawler, dogpile, webcrawler,...)

Άλλες παράµετροι αποτελεσµατικής αναζήτησης

• Για το σωστό προσδιορισµό τη αναζητούµενης πληροφορίας

βοηθούν τα ερωτήµατα: α) Ποιος ή Τι είναι αυτό(ς) που

αναζητώ, β) πού βρίσκεται, γ) πότε συνέβη, δ) πώς συνέβη,

ε) γιατί.

• Σχεδόν πάντα χωρίς εξαίρεση οι κεντρικές λέξεις-κλειδιά

πρέπει να είναι ουσιαστικά

• Οι λέξεις κλειδιά να εκφράζουν µε σαφήνεια την

αναζητουµένη πληροφορία. Αν λοιπόν ζητώ πληροφορίες για

την πολική αρκούδα πρέπει να είµαι σαφής και να αποφύγω

τον γενικό όρο «ζώο», ή τον όρο «αρκούδα» στην

αναζήτηση. ∆είτε τι µου δίνει αριθµητικά το Google για κάθε

όρο: «ζώο»: 237.000, «αρκούδα»: 149.000, «πολική

αρκούδα»: 11.900. Όσο πιο σαφής γίνοµαι τόσο ελαττώνεται

ο όγκος της διαθέσιµης πληροφορίας.

• Πολλές φορές η χρήση συνώνυµων καλύπτει τις απαιτήσεις

µιας αναζήτησης.

• Χρήση φράσεων όπου απαιτείται. Μια απλή αναζήτηση µε

τους όρους «εν τούτω νίκα» δίνει 9.880 αποτελέσµατα.

Αναζητώντας όµως µε βάση την ακριβή φράση στη σχετική

επιλογή έχουµε µόλις 509 αποτελέσµατα.




• Αναζήτηση µε βάση Boolean τελεστές (χρήση AND, OR,

NOT). Η χρήση του AND σηµαίνει: «Θέλω κείµενα που να

περιλαµβάνουν και τους δυο όρους». Η χρήση του OR δίνει

κείµενα που περιλαµβάνουν τον έναν ή τον άλλο όρο, ενώ

το ΝΟΤ αποκλείει την εµφάνιση συγκεκριµένων όρων στο

αναζητούµενο κείµενο.

• Προσοχή στην ορθογραφία. Είναι τόσο προφανές που πολλές

φορές δε σχολιάζεται. Κι όµως µπορεί να σε αποκλείσει από

πληροφορίες ή να σε στείλει σε παραπλανητικά κείµενα.

∆είτε αποτελέσµατα στο Yahoo:

• Είναι καλό να χρησιµοποιείται περιορισµένος αριθµός

λέξεων-κλειδιά (6 ως 8 το πολύ).

• Όταν περιορίζεται η έρευνα σε πολύ συγκεκριµένη

κατεύθυνση είναι καλό να γίνεται χρήση φίλτρων. Ένα είδος

φίλτρων είναι η απόληξη του URL. Έτσι έχουµε απολήξεις:

com για εταιρείες και εµπορικές σελίδες, edu για

εκπαιδευτικά ιδρύµατα, gov για κρατικούς οργανισµούς, mil

για στρατιωτικούς οργανισµούς, net για παροχείς υπηρεσιών

Internet, org για µη κερδοσκοπικούς οργανισµούς κλπ.






Χρησιµοποιείστε µια µηχανή αναζήτησης για να αντλήσετε

πληροφορίες για το µύθο της χαµένης Ατλαντίδας

χρησιµοποιώντας ως λέξη κλειδί α)τη λέξη «Ατλαντίδα», β) τις

λέξεις «ήπειρος Ατλαντίδας» (όλες τις λέξεις) και γ) τη λέξη

«Ατλαντίδα» χωρίς τις λέξεις «αποστολή», «ταινία», «φίλµ».

Συγκρίνετε τα αποτελέσµατα που έχουν προκύψει


Στη µηχανή αναζήτησης Google κάνετε µια αναζήτηση όπου θα

είναι πιο αποτελεσµατικό να αποφύγετε την αναζήτηση «Με όλες

τις λέξεις» και να χρησιµοποιήσετε ως εργαλείο την «ακριβή

φράση» και την επιλογή «Παρόµοιες σελίδες».


Έχετε να αντλήσετε πληροφορίες πχ για τις εξερευνήσεις του

Κολόµβου (ή οποιοδήποτε θέµα της δικής σας επιλογής).

Ανατρέξτε σε αρχειοκαταλόγους (directories) ή σε κάποια

µηχανή αναζήτησης προκειµένου να πετύχετε πληροφορίες που

να έχουν τη βάση τους α) στην Ιστορία, β) στην κουλτούρα και

την παράδοση άλλων λαών, γ) στη χρήση χαρτών, δ) στην

εύρεση στατιστικών και οικονοµικών δεικτών. Προβλέψτε κακές

στρατηγικές αναζήτησης από µέρους των µαθητών και

προετοιµάστε τις υποδείξεις που θα κάνετε προς τη σωστή

χρήση των τεχνικών αναζήτησης που έχουν παρουσιαστεί


∆ιαλέξτε έναν όρο και κάνετε µια σχετική αναζήτηση

χρησιµοποιώντας ταυτόχρονα δυο διαφορετικές µηχανές

αναζήτησης. Συγκρίνετε τα αποτελέσµατα που θα σας δώσουν οι

δυο µηχανές. ∆ώστε πιθανές ερµηνείες για τον διαφορετικό

αριθµό αποτελεσµάτων και για τη διαφορετική σειρά µε την

οποία εµφανίζονται τα αποτελέσµατα στις δυο µηχανές

βασιζόµενοι στα κριτήρια που νοµίζετε πως υιοθετεί η κάθε µία

από αυτές.





1). Για να πραγµατοποιήσετε µια αναζήτηση που πρέπει να

περιλαµβάνει υποχρεωτικά δύο λέξεις, χρησιµοποιείτε τον

τελεστή AND / OR / NOT;

2) Μπορείτε να αναφέρετε µερικά πλεονεκτήµατα και

µειονεκτήµατα της αναζήτησης πληροφοριών στο ∆ιαδίκτυο –

προκειµένου να χρησιµοποιηθούν για διδακτικούς σκοπούς;

3) Μπορείτε να αναφέρετε µερικούς τρόπους µε τους οποίους θα

ενσωµατώνατε στη διδασκαλία την αναζήτηση πληροφοριών στο

∆ιαδίκτυο;

7. Ασκήσεις

1. Αναζητείστε σελίδες µε βιογραφικό υλικό για έναν λογοτέχνη

που θέλετε να παρουσιάσετε στο µάθηµα. Γενικότερα, βρείτε

βιογραφικό υλικό για µια προσωπικότητα γνωστή στον

επιστηµονικό σας κλάδο και εντοπίστε χαρακτηριστικά της

προσωπικότητας αυτής ή γεγονότα της ζωής της, που θα

µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν στη διδασκαλία.

2. Βρείτε χρησιµοποιώντας µια µηχανή αναζήτησης θεατρικές

παραστάσεις που ανεβάζονται στην πόλη σας προκειµένου να

οργανώσετε µια επίσκεψη µε την τάξη σας.

3. Σε έναν θεµατικό κατάλογο αναζητείστε πληροφορίες για

ξενοδοχεία σε ένα νησί που αποτελεί τον προορισµό της Γ’

Λυκείου για την πενθήµερη εκδροµή.


Σελίδες που ασχολούνται µε τα πλεονεκτήµατα και τις δυσκολίες από τη χρήση του ∆ιαδικτύου στη σχολική τάξη

http://www.princeton.edu/~soccomp/edu/sides.html

http://www.vroma.org/~bmcmanus/presentation/loyola.html

http://www.dso.iastate.edu/asc/academic/elearner/advantage.

html

http://library.mcneese.edu/tutorial/advantages.htm#advantage

si

(Ηµεροµηνία τελευταίας επίσκεψης: 18 Μαρτίου 2008)

Σελίδες που ασχολούνται µε το θέµα των τεχνικών της ασφαλούς αναζήτησης

http://www.library.jhu.edu/researchhelp/general/evaluating/

http://lib.nmsu.edu/instruction/evalcrit.html

http://www.educationworld.com/a_tech/tech078.shtml




πληροφοριών στο ∆ιαδίκτυο

http://www.pacificwebsites.com/lesson_example.htm

http://www.cnr.edu/home/bmcmanus/internetassign.html

http://www.vuw.ac.nz/staff/alastair_smith/searching/eval.htm

http://www.internet4classrooms.com/search.htm

http://webquest.sdsu.edu/searching/specialized.html



Montelpare, W. & Williams, A. (2000). Web-based learning:

Challenges in using the Internet in the undergraduate

curriculum. Education and Information Technology, 5(2), 85-

101. Εργασία που συζητά το θεωρητικό πλαίσιο που πρέπει να

διέπει την ανάπτυξη συνιστωσών του ∆ιαδικτύου σε χρήση

µαθηµάτων

Wiesenmayer, R. & Koul, R. (1998). Integrating Internet

Resources into the Science Classroom: Teachers' Perspectives.

Journal of Science Education and Technology,, 7(3), 271-277.

Εργασία που µελετά τον ενθουσιασµό των δασκάλων αλλά και

τον προβληµατισµό σχετικά µε τη φύση του ∆ιαδικτύου και τους

περιορισµούς στη σχολική χρήση.

Bilal, D. (2000). Children's use of the Yahooligans! Web search

engine: I. Cognitive, physical, and affective behaviors on fact-

based search tasks. Journal of the American Society for

Information Science, 51(7), 646-665. Άρθρο που αναφέρεται

στη συµπεριφορά µαθητών καθώς χρησιµοποιούν τη µηχανή

αναζήτησης Yahooligans! Προκειµένου να βρουν συγκεκριµένες

πληροφορίες για κάποιο θέµα.

75 Αξιοποίηση – αξιολόγηση ιστοσελίδων



Ενότητα 3.2

Αξιοποίηση– Αξιολόγηση ιστοσελίδων, ιστοχώρων και πυλών

1. Εισαγωγή

Πρόκειται για ένα µάθηµα γνωριµίας µε τους τρόπους µε τους οποίους µπορεί να διερευνηθεί και να αξιοποιηθεί εκπαιδευτικά µια ιστοσελίδα, όπως επίσης και τα κριτήρια που πρέπει να χρησιµοποιηθούν προκειµένου να αξιολογηθεί µια ιστοσελίδα (από εκπαιδευτική/διδακτική σκοπιά). Η γνώση των τρόπων αυτών αποτελεί σηµαντική δεξιότητα, δεδοµένης της εξάπλωσης των ∆ιαδικτύου και της θέσης που κατέχει στις σύγχρονες κοινωνίες. Υπάρχουν σήµερα µια σειρά από τελευταίας γενιάς δηµοσιευµένες σελίδες στο ∆ιαδίκτυο, των οποίων η αξιοποίηση ωστόσο εξαρτάται από µια σειρά τεχνικών αξιολόγησης που πρέπει να διαθέτει είτε ο εκπαιδευτικός, είτε ο µαθητής, προκειµένου να µπορεί να εκτιµήσει το υλικό που του προσφέρεται µέσα από τη σελίδα (ακριβέστερα να εκτιµήσει τη διδακτική αξία του υλικού αυτού).


• Η εκµάθηση τεχνικών για την αποτελεσµατική διδακτική αξιοποίηση του ∆ιαδικτύου.

• Η δηµιουργία ενός συνόλου γενικής φύσεως κριτηρίων, µε τα οποία θα είναι δυνατόν να εκτιµώνται οι πληροφορίες που παρέχονται σε διάφορες ιστοσελίδες και ιστοχώρους.

2. ∆ιερεύνηση και αξιοποίηση ιστοσελίδων από εκπαιδευτικούς και µαθητές

∆υνατοί τρόποι αξιοποίησης ιστοσελίδων και ισττοχώρων

Το ∆ιαδίκτυο µπορεί να χρησιµοποιηθεί στη διδασκαλία µε

πολλούς τρόπους. Αναφέρονται παρακάτω ορισµένοι από

αυτούς:

• Προετοιµασία µαθήµατος από τον εκπαιδευτικό. Ο

εκπαιδευτικός επισκέπτεται ιστοσελίδες και πύλες

προκειµένου είτε να συλλέξει πληροφορίες, είτε να βρει

πηγές στις οποίες µπορεί (για παράδειγµα) να παραπέµψει

τους µαθητές του, προκειµένου εκείνοι να συλλέξουν και να




αξιοποιήσουν τις σχετικές πληροφορίες.

• ∆ηµοσίευση στο WWW (από τον εκπαιδευτικό). Ο

εκπαιδευτικός αναρτά πληροφορίες, υποδείξεις, γνώµες ή

εργασίες των µαθητών του στο ∆ιαδίκτυο.

• Συλλογή πληροφοριών από τους µαθητές. Οι µαθητές

συλλέγουν πληροφορίες επισκεπτόµενοι σελίδες στο δίκτυο

για την επιτέλεση εργασιών που τους έχουν ανατεθεί στο

πλαίσιο του µαθήµατος – είτε υπό την καθοδήγηση του

καθηγητή, είτε χωρίς καθοδήγηση. Τα WebQuests

(ιστοεξερευνήσεις είναι ο πλέον συγγενής ελληνικός όρος),

αποτελούν µια µεθοδολογία εργασίας πολύ διαδεδοµένη

(http://webquest.org/index.php για περισσότερες

πληροφορίες) - στην επόµενη ενότητα υπάρχουν

περισσότερες λεπτοµέρειες.

• ∆ηµοσίευση στο WWW (από τους µαθητές). Οι µαθητές

προβάλλουν και δηµοσιεύουν τη δουλειά τους. Τους

ανατίθεται η ενασχόληση µε ένα πολύ συγκεκριµένο θέµα

και έτσι γίνονται «ειδικοί» στο θέµα αυτό και στη συνέχεια

δηµοσιεύουν τα ευρήµατα τους στο ∆ιαδίκτυο. Για

παράδειγµα, τα blogs (ιστολόγια) συχνά χρησιµοποιούνται

στην εκπαιδευτική διαδικασία µε τον τρόπο αυτό - στην

επόµενη ενότητα υπάρχουν περισσότερες λεπτοµέρειες.

3. Αξιοποίηση της τελευταίας γενιάς δηµοσιευµένων σελίδων στο ∆ιαδίκτυο

Α. Έµφαση στα τεχνικά χαρακτηριστικά

Blogs (Ιστολόγια)

Πρόκειται για σελίδες στις οποίες κάποιος(-οιοι) γράφει (-ουν)

περιοδικά για πράγµατα που τον (τους) ενδιαφέρει(ουν) (πχ.

http://www.tpe.gr/ - τελευταία επίσκεψη 18/3/2008). Οι

επισκέπτες της σελίδας µπορούν να προσθέτουν σχόλια στα

δηµοσιευµένα άρθρα. Οι συγγραφείς του blog µπορούν να




επιλέξουν το πώς θα χειριστούν τα σχόλια.

Wikis

Πρόκειται για ένα γκρουπ ιστοσελίδων όπου οι χρήστες και όχι

µόνο ο δηµιουργός επιτρέπεται να προσθέτουν ή να

επεξεργάζονται τα σχόλια. Η πιο φηµισµένη είναι η γνωστή

Wikipedia (http://wikipedia.org/ Τελευταία επίσκεψη

18/3/2008).

Β. Έµφαση στη διδακτική αξιοποίηση

Webquests

∆ραστηριότητες µε έντονο το χαρακτήρα της αναζήτησης, στις

οποίες όλη ή η περισσότερη από την απαιτούµενη πληροφορία

που θα χρησιµοποιήσουν οι µαθητές θα µεταφορτωθεί από το

∆ιαδίκτυο. Πρόκειται για οργανωµένη δραστηριότητα όπου

υπάρχουν όλα τα βήµατα από την αρχή (η συλλογή

πληροφοριών, η διαδικασία, η αξιολόγηση), ενσωµατωµένα σε

µια ενιαία συλλογή. Μερικά παραδείγµατα που µπορούν να

αναφερθούν:

http://www.collier.k12.fl.us/weblessons/cookiewq/index.htm

http://www.thematzats.com/radio/

(τελευταία επίσκεψη στις 18/03/2008)




E-Portfolio (Ηλεκτρονικός χαρτοφύλακας)

Ο ηλεκτρονικός φάκελος (e-portfolio) είναι µια νέα προσέγγιση

για την αξιολόγηση στην τάξη, η οποία βασίζεται στις ΤΠΕ. Η

αξιολόγηση των µαθητών µέσω του ηλεκτρονικού φακέλου

υλικού επιτρέπει στους διδάσκοντες να αξιολογήσουν την

πρόοδο των µαθητών κατά τη διάρκεια χρονικών περιόδων που

εκτείνονται έως και αρκετά έτη. Ένα e-portfolio είναι ένα

σύστηµα διαχείρισης πληροφοριών που βασίζεται στον Ιστό

Παγκόσµιας Εµβέλειας (Web). Ο µαθητής συλλέγει και

οργανώνει ψηφιακά τα αντικείµενα της εργασίας του.

Παραδείγµατα αντικειµένων είναι: έγγραφα, φωτογραφίες,

βίντεο, σύνθεση µουσικής, παρουσιάσεις, εργασία που γίνεται

έξω από την τάξη (οµαδική εργασία, δουλειές, εκτός διδακτέας

ύλης δραστηριότητες κ.λπ.), δείγµα γραφικού χαρακτήρα (από

σαρωτή), δείγµα ανάγνωσης (καταγραφή της ανάγνωσης

µαθητών µεγαλοφώνως), πειράµατα, γραφικά, λύσεις ασκήσεων

κλπ.

Εικονικό Εποπτικό Υλικό – Εικονικά εργαστήρια, µουσεία, «εκπαιδευτικοί χώροι»

Αντικατάσταση πολλών δραστηριοτήτων που θα ήταν επιθυµητό

να υλοποιηθούν στην τάξη και που δεν γινόταν γιατί ήταν




απαγορευτική η όλη διαδικασία προετοιµασίας της σχετικής

εποπτείας.

4. Τεχνικές αξιολόγησης σελίδων

Πιθανές τεχνικές που θα µπορούσαν να εφαρµοστούν για την αξιολόγηση µιας ιστοσελίδας

• Λόγω του ότι υπάρχει πληθώρα πληροφοριών και επειδή

αυτές ενδεχοµένως εµφανίζονται ως «ανώνυµες», είναι

απαραίτητο να αναπτύξει ο µαθητής δεξιότητες αξιολόγησης

αυτών που βρίσκει. Μια αναζήτηση σε µια βιβλιοθήκη, για

παράδειγµα, ή σε ένα περιοδικό σηµαίνει αυτόµατα ότι το

υλικό αυτό έχει ήδη αξιολογηθεί από άλλους πριν το δει ο

µαθητής. Όµως δεν συµβαίνει το ίδιο όταν χρησιµοποιεί

γενικότερα σελίδες στο ∆ιαδίκτυο. ∆εν υπάρχουν φίλτρα µε

απόλυτη ισχύ. Οποιοσδήποτε µπορεί να γράψει µια σελίδα µε

κείµενα χείριστης ποιότητας σε οποιοδήποτε πεδίο. Οι πιο

κατάλληλες πηγές βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο

διαθεσιµότητας µε τις χειρότερες.

• Τεχνικές αξιολόγησης που θα µπορούσαν να τεθούν υπό

µορφή ερωτηµάτων είναι:

Πρόκειται για προσωπική σελίδα; Μια προσωπική σελίδα

δεν είναι απαραίτητα κακή, όµως χρειάζεται προσοχή.

∆εν υπάρχει η εγγύηση του εκδότη ή του κατόχου του

domain για τις πληροφορίες στη σελίδα.

Από τι τύπο domain προέρχεται η πληροφορία στη

σελίδα; (εκπαιδευτικό, µη κερδοσκοπικό, εµπορικό,

κυβερνητικό....) (βλ. .gov, .edu, .org,...) Είναι η αρµόδια

για να δώσει µια σχετική πληροφορία µε το θέµα;

Ποιος έγραψε τη σελίδα; (όνοµα συγγραφέα,

οργανισµού, ιδρύµατος, e-mail, πληροφορίες

επικοινωνίας). Όλες οι σελίδες δηµιουργούνται µε κάποιο

σκοπό, είτε ο δηµιουργός τους είναι φυσικό πρόσωπο,

είτε ένας οργανισµός, µια αντιπροσωπεία κλπ. Μια

διεύθυνση e-mail για παράδειγµα, χωρίς επιπλέον

πληροφορίες για το συγγραφέα, δεν είναι αρκετή για να

εκτιµήσουµε τα διαπιστευτήρια του συγγραφέα.

Είναι η σελίδα ενηµερωµένη; (πχ στατιστικά δεδοµένα

που δεν είναι ενηµερωµένα δεν είναι καλύτερα από

ανώνυµα δεδοµένα). Επίσης για κάποια θέµατα κάποιος

θέλει την τρέχουσα πληροφορία, ενώ για άλλα χρειάζεται

ενδεχοµένως µια πληροφορία που δηµοσιεύτηκε τον

καιρό που υπήρχε το θέµα σε εξέλιξη. Σε κάποιες

περιπτώσεις η σπουδαιότητα της ενηµέρωσης της σελίδας




έγκειται στο να πληροφορήσει κατά πόσο ο συγγραφέας

συνεχίζει να διατηρεί ένα ενδιαφέρον για τη σελίδα ή την

έχει παρατήσει.

Υπάρχει τεκµηρίωση στις πληροφορίες που δίνονται; (µε

άλλους συνδέσµους σε πρωτότυπες πηγές-σελίδες, σε

βιβλία ή περιοδικά κλπ).

Αν είναι αναπαραγωγή από άλλη πηγή, µήπως έχει

υποστεί αλλοιώσεις; Μπορεί να χρειάζεται να βρεθεί η

αρχική πηγή για να διαπιστωθεί κατά πόσον η αντιγραφή

είναι πλήρης. Αν, για παράδειγµα, πρόκειται για νόµιµη

αναπαραγωγή ενός άρθρου από ένα έγκριτο περιοδικό,

θα πρέπει να συνοδεύεται από µια δήλωση σχετικά µε τα

πνευµατικά δικαιώµατα ή την χορήγηση άδειας

αναπαραγωγής του υλικού.

Αν υπάρχουν σύνδεσµοι προς άλλες σελίδες,

λειτουργούν; Είναι αντιπροσωπευτικοί µιας σφαιρικής

θεώρησης των πραγµάτων ή είναι µονόπλευροι;

∆είχνουν µήπως µία προκατάληψη; Πολλές σελίδες

προσφέρουν συνδέσµους σε άλλες σελίδες ανάλογου

περιεχοµένου και καλούν τον επισκέπτη να συγκρίνει τη

δική τους πληροφορία µε αυτήν των άλλων σελίδων.

Όταν αυτή η παρακίνηση γίνεται προς σελίδες µε

αντίθετο περιεχόµενο, είναι πιθανό η αρχική σελίδα να

είναι πιο ισορροπηµένη και χωρίς προκαταλήψεις.

Είναι διαθέσιµες οι πληροφορίες της σελίδας και σε άλλες

γλώσσες; (Για παράδειγµα σκεφτείτε µια σελίδα ενός

κρατικού οργανισµού που παρέχει υπηρεσίες. Είναι οι

πληροφορίες αυτές προσβάσιµες σε µέλη µειονοτήτων

που µένουν στη χώρα;)

Υπάρχει δυνατότητα να γίνει προβολή της σελίδας µε

τροποποίηση στην εµφάνισή της, ώστε να διευκολύνει

άτοµα που έχουν συγκεκριµένες ανάγκες; (Για

παράδειγµα σε άτοµα µε δυσκολίες στην όραση θα ήταν

σηµαντικό να µπορούν να προβάλλουν τη σελίδα µε

διαφορετική γραµµατοσειρά και αλλαγές στο µέγεθος της

γραµµατοσειράς).

Υπάρχουν διαφηµίσεις στη σελίδα; Πρόκειται για άµεση ή

έµµεση διαφήµιση;

Το κείµενο που παρουσιάζεται στη σελίδα είναι άρτιο

γλωσσικά; Υπάρχουν λάθη γραµµατικά, συντακτικά,

ορθογραφικά;

Είναι το περιεχόµενο της σελίδας σύµφωνο µε τα

κοινωνικά και πολιτισµικά πρότυπα της κοινωνίας στης




οποίας τα µέλη απευθύνεται; Αισθητικώς είναι αποδεκτή;



Επισκεφτείτε τη σελίδα:

http://oncampus.richmond.edu/academics/education/projects/

webquests/rome/ )Τελευταία επίσκεψη στις 18/3/2008).

Πρόκειται για ένα αξιόλογο webquest που αφορά την αρχαία

Ρώµη. Παρατηρείστε τη δοµή του, τον τρόπο που είναι

οργανωµένα τα βήµατά του, τις κατευθύνσεις που δίνει στους

µαθητές, τους επιµέρους στόχους που θέτει και στη συνέχεια

σχεδιάστε τον κορµό για ένα ανάλογο webquest σε σχέση µε

την αρχαία Ελλάδα. Στήστε το σκηνικό της δραστηριότητας (την

ιστορία, το ζητούµενο), αναζητείστε και βρείτε τους

κατάλληλους ιστότοπους στους οποίους θα παραπέµψετε τους

µαθητές σας για να βρουν τις απαιτούµενες πληροφορίες,

σκεφτείτε πώς θα αξιολογηθεί η δουλειά κάθε οµάδας.


Χρησιµοποιείστε το Google, ή όποια µηχανή αναζήτησης

προτιµάτε, για να υλοποιήσετε µια αναζήτηση πάνω σε ένα

επίµαχο επίκαιρο θέµα ή σε θέµα της προτίµησής σας. Ανοίξτε

κάποια (ή κάποιες) από τις σελίδες που θα σας προτείνει η

µηχανή. Στη συνέχεια χρησιµοποιείστε το checklist που

ακολουθεί προκειµένου να αξιολογήσετε συστηµατικά (και µε

βάση όσα έχουν ήδη προηγηθεί σχετικά µε την αξιολόγηση

ιστοσελίδων) τη σελίδα (ή τις σελίδες) που επισκέπτεστε.

ΦΥΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙ∆ΑΣ

Τίτλος της σελίδα που επισκέπτεστε:

……………………………………….

Προσωπική σελίδα; ~ ή % ή users ή members....

Τύπος domain; Κατάλληλος για το συγκεκριµένο περιεχόµενο;

com org/net edu gov mil non-US άλλο

Ποιος έγραψε τη σελίδα; e-mail Όνοµα

Ενηµερωµένη; Τελευταία Ηµεροµηνία……




Ικανοποιητική;

Καλά τεκµηριωµένες πηγές;

Σε περίπτωση µεταφοράς πληροφορίας από άλλη πηγή έχει υποστεί αλλοιώσεις;

Σύνδεσµοι σε άλλες πηγές;

Λειτουργούν;

Σφαιρικότητα σε ιδεολογία;

Προκαταλήψεις;

Ποιοι συνδέονται µε τη σελίδα αυτή;

Υπόδ: σε µια αναζήτηση για τη σελίδα αυτή στο Google

Πολλοί; Λίγοι; Η γνώµη τους;

Έχει η σελίδα αυτή υψηλή βαθµολογία (rating) σε κάποιον αρχειοφάκελο;

http://lii.org ή http://infomine.ucr.edu ή http://about.com

Ψάξε για το συγγραφέα της σελίδας στο Google

Ποιος ο λόγος ύπαρξης της σελίδας αυτής στο ∆ιαδίκτυο;

Πληροφορία, γεγονότα, δεδοµένα

εξηγεί

προσπαθεί να πείσει

Να πουλήσει

Να δελεάσει

Να µοιραστεί ή να αποκαλύψει

Άλλο

Είναι διαθέσιµες οι πληροφορίες και σε άλλες γλώσσες;

Είναι διαθέσιµη η τροποποίηση στον τρόπο προβολής της σελίδας ώστε να εξυπηρετεί άτοµα µε συγκεκριµένες ανάγκες;

Υπάρχουν διαφηµίσεις; Ναι Όχι

Άµεσες Έµµεσες

Ποιότητα γλωσσικού επιπέδου Επαρκής Ανεπαρκής

Γραµµατικά λάθη

Συντακτικά λάθη

Ορθογραφικά λάθη




Συµφωνεί το περιεχόµενο της σελίδα µε τα κοινωνικά πρότυπα;

Είναι η σελίδα τελικά τόσο καλή όσο και κάτι αντίστοιχο που θα

βρίσκατε σε άρθρο κάποιου περιοδικού (ή σε άλλη δηµοσιευµένη

βιβλιογραφία) από αυτά που δεν κυκλοφορούν ελεύθερα στο

∆ιαδίκτυο;


Στη διεύθυνση: http://www.ert-archives.gr/wpasV2/public/b06-ddc-digiarch.aspx µπορείτε να βρείτε αρχειακό υλικό της ελληνικής ραδιοφωνίας

και τηλεόρασης σε ψηφιακή µορφή. Αφού επισκεφθείτε τον

σχετικό ιστοχώρο και εξοικειωθείτε µε τα περιεχόµενα του και

τον τρόπο πρόσβασης σε αυτά, προσπαθήστε να βρείτε τρόπους

µε τους οποίους αυτό το υλικό θα µπορούσε να αξιοποιηθεί

διδακτικά.


1) Το WebQuest είναι µια µορφή µαθήµατος µε προσανατολισµό

προς την έρευνα, όπου η περισσότερη αν όχι όλη η πληροφορία

µε την οποία θα εργαστούν οι µαθητές προέρχεται από το

∆ίκτυο. Σας φαίνεται ότι η πρόταση αυτή ανταποκρίνεται στην

αλήθεια;

2) Θα µπορούσατε να βρείτε τρόπους ώστε να ενσωµατώσετε τα

κριτήρια για την αξιολόγηση ιστοσελίδων στην καθηµερινή

διδακτική σας πρακτική;

7. Ασκήσεις

1. Επισκεφτείτε τη σελίδα http://googleblog.blogspot.com/

και δηµιουργείστε το προσωπικό σας ιστολόγιο (blog).

2. Εντοπίστε στο ∆ιαδίκτυο τρόπους για να χρησιµοποιήσετε

wikis/blogs στη διδασκαλία σας.





Σελίδες που ασχολούνται µε την αξιοπιστία της πληροφορίας στο ∆ιαδίκτυο και την ασφαλή της αναζήτηση

http://www.library.jhu.edu/researchhelp/general/evaluating/

http://lib.nmsu.edu/instruction/evalcrit.html

http://www.educationworld.com/a_tech/tech078.shtml

http://www.pacificwebsites.com/lesson_example.htm

http://www.cnr.edu/home/bmcmanus/internetassign.html

http://www.vuw.ac.nz/staff/alastair_smith/searching/eval.htm

http://www.internet4classrooms.com/search.htm

http://moon.ouhsc.edu/kboyce/sdms/otherlinks/spidap.htm

(Ηµεροµηνία τελευταίας επίσκεψης: 18 Μαρτίου 2008) Σελίδα µε πολλούς συνδέσµους που βοηθούν τους εκπαιδευτικούς στην αποτελεσµατική χρήση του ∆ιαδικτύου

http://www.internet4classrooms.com/teacher.htm



Alexander, Jan, and Marsha Tate. "Teaching Critical Evaluation

Skillsfor World Wide Web Resources." Computers in Libraries

16, no. 10 (November/December 1996): 49-55. Εξετάζει τα

παραδοσιακά κριτήρια αξιολόγησης (ακρίβειας, αυθεντικότητας

κλπ) όπως εφαρµόζονται στα µοναδικά χαρακτηριστικά των

ιστοσελίδων.

Cooke, A. (1999). A guide to finding quality information on the

net: Selection and evaluation strategies. London: Library

Association Publishing. Βιβλίο σχετικό µε στρατηγικές για την

επιλογή και αξιολόγηση πληροφορίας στο ∆ιαδίκτυο.

Schlein, A. M. (2000). Find it online: The complete guide to

online research. (2nd ed.). Tempe, AZ: Facts on demand Press.

Βιβλίο σχετικό µε στρατηγικές για την επιλογή και αξιολόγηση

πληροφορίας στο ∆ιαδίκτυο.

85 Σχεδίαση µαθηµάτων µε τη χρήση του ∆ιαδικτύου



Ενότητα 3.3

Σχεδίαση µαθηµάτων µε τη χρήση του ∆ιαδικτύου

1. Εισαγωγή

Πρόκειται για ένα µάθηµα γνωριµίας µε ορισµένες θεωρητικές αρχές που πρέπει να διέπουν τη σχεδίαση µαθηµάτων µε τη χρήση του διαδικτύου. Οι αρχές αυτές στηρίζονται σε ένα θεωρητικό µοντέλο το οποίο δεν είναι το µοναδικό που µπορεί να χρησιµοποιηθεί, αλλά είναι σχετικά πλήρες. Η σχεδίαση µαθηµάτων µε τη βοήθεια του ∆ιαδικτύου πρέπει να λαµβάνει υπόψη της την παιδαγωγική διάσταση των µαθηµάτων, την τεχνολογική, τη θεσµική, την ηθική, τη σχεδίαση της διεπαφής, θέµατα αξιολόγησης, διαχείρισης και πρόσθετης υποστήριξης των µαθηµάτων αυτών. Η υλοποίηση τέτοιων µαθηµάτων παρουσιάζει πλεονεκτήµατα αλλά και µειονεκτήµατα.


• Κατανόηση των αρχών που διέπουν ένα µάθηµα

(επιµόρφωσης ή διδασκαλίας) µε τη χρήση του ∆ιαδικτύου

και των χαρακτηριστικών της ηλεκτρονικής µάθησης

γενικότερα e-learning).

• Παρουσίαση της σύγχρονης προβληµατικής σχετικά µε τα

πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα του e-learning.

2. Ένα γενικό, θεωρητικό πλαίσιο εργασίας για το e-Learning

Το παρουσιαζόµενο πλαίσιο στηρίζεται πάνω στο µοντέλο που

έχει αναπτυχθεί από ερευνητές (ιδιαίτερα από τον Badrul Khan,

δες σχετική βιβλιογραφία) και αποβλέπει σε µια σχετικά πλήρη




περιγραφή των παραγόντων που πρέπει να ληφθούν υπόψη

προκειµένου να αναπτυχθούν όχι τόσο συγκεκριµένα,

µεµονωµένα µαθήµατα, αλλά προγράµµατα εκπαίδευσης ή

επιµόρφωσης που στηρίζονται στο ∆ιαδίκτυο.

Όπως είναι φανερό, στην ανάπτυξη συνόλων µαθηµάτων µε

επιµορφωτικό ή γενικότερα εκπαιδευτικό χαρακτήρα, δεν αρκεί

να ληφθεί υπόψη µόνο η παιδαγωγική ή διδακτική διάσταση των

µαθηµάτων (η οποία αναλύεται διεξοδικά σε άλλη ενότητα),

αλλά και το γενικότερο πλαίσιο, µέσα στο οποίο

πραγµατοποιούνται τα µαθήµατα αυτά. Ο γενικός όρος που

χρησιµοποιείται για τα µαθήµατα αυτά είναι ηλεκτρονική ή

ψηφιακή µάθηση (e-learning). Πρέπει να σηµειωθεί ότι ο όρος

αυτός γενικότερα καλύπτει και µαθήµατα που δε στηρίζονται στο

∆ιαδίκτυο).

Ο σχεδιασµός, η ανάπτυξη, η εφαρµογή και η αξιολόγηση

ανοικτών, ευέλικτων και κατανεµηµένων µαθησιακών

συστηµάτων απαιτεί προσεκτική ανάλυση και έρευνα των

τρόπων χρήσης των χαρακτηριστικών και των πηγών του

∆ιαδικτύου και των ψηφιακών τεχνολογιών, σε συµφωνία µε

αρχές διδακτικού σχεδιασµού και µε άλλα θέµατα σηµαντικά σε

σχέση µε τις ποικίλες διαστάσεις των online µαθησιακών

περιβαλλόντων.

Παιδαγωγική ∆ιάσταση

Ο παράγοντας αυτός του e-learning αναφέρεται στη διδασκαλία

και τη µάθηση. Καταπιάνεται µε θέµατα όπως

o Ανάλυση του περιεχοµένου

o Ανάλυση του ακροατηρίου, της οµάδας-στόχου

o Ανάλυση των στόχων

o Ανάλυση των χρησιµοποιούµενων µέσων

o Σχεδίαση προσέγγισης

o Οργάνωση

o Μέθοδοι και στρατηγικές (Παρουσίαση, έκθεση,

επεξήγηση, εξάσκηση και προγύµναση - drill and practice

- tutorials, παιχνίδια, αφήγηση ιστοριών, προσοµοιώσεις,

παιχνίδι ρόλων, συζήτηση, αλληλεπίδραση,

µοντελοποίηση, διευκόλυνση, συνεργασία, µελέτη

περιπτώσεων, ...)




Τεχνολογική ∆ιάσταση

Η διάσταση αυτή αναφέρεται σε θέµατα τεχνολογικής υποδοµής

στο περιβάλλον του e-learning.

o Σχεδιασµός υποδοµής (τεχνολογικό σχέδιο, standards,

µεταδεδοµένα, προσβασιµότητα, µαθησιακά αντικείµενα).

o Υλικό (hardware)

o Λογισµικό (software)

Σχεδίαση ∆ιεπαφής (Interface Design)

Αναφέρεται σε µια γενική θεώρηση περιβάλλοντος των

µαθηµάτων και σχετίζεται µε τους τρόπους µε τους οποίους οι

χρήστες επικοινωνούν µε το σύστηµα. Περιλαµβάνει θέµατα

όπως:

o Σχεδίαση σελίδων

o Σχεδίαση της παρουσίασης του περιεχοµένου

o Πλοήγηση στο υλικό

o Προσβασιµότητα

o Έλεγχος ευχρηστίας (usability testing)

Αξιολόγηση Περιλαµβάνει

o Αξιολόγηση των επιµορφούµενων (µαθητών)

o Αξιολόγηση της διδασκαλίας και του µαθησιακού

περιβάλλοντος

o Αξιολόγηση του όλου συστήµατος

∆ιαχείριση Αναφέρεται στη:

o Συντήρηση του µαθησιακού περιβάλλοντος (maintenance)

και στην

o Κατανοµή της πληροφορίας

Πρόσθετες υποστηρικτικές πηγές

Η διάσταση αυτή του e-learning εξετάζει τις πηγές που

απαιτούνται για την ανάπτυξη ενός ουσιαστικού µαθησιακού

περιβάλλοντος:

o Online support

o ∆ιδακτική/συµβουλευτική υποστήριξη

o Τεχνική υποστήριξη

o Υπηρεσίες συµβουλευτικής επαγγελµατικής σταδιοδροµίας

o Άλλες online υποστηρικτικές υπηρεσίες

o Υποστηρικτικές υπηρεσίες offline




Ηθική ∆ιάσταση Περιλαµβάνει θέµατα όπως:

o Κοινωνική και πολιτική επίδραση

o Πολιτισµική διασπορά

o Προκατάληψη

o Γεωγραφική διασπορά

o Ψηφιακή διανοµή

o Κανόνες συµπεριφοράς

o Ιδιωτικότητα

o Λογοκλοπή (plagiarism)

o Πνευµατικά δικαιώµατα

Θεσµική ∆ιάσταση

o Θέµατα διαχειριστικά: αξιολόγηση αναγκών, αξιολόγηση

αµεσότητας (οικονοµικής, υποδοµών, περιεχοµένου),

οργάνωση και αλλαγή (αποδοχή και εφαρµογή

καινοτοµιών), χρηµατοδότηση και απόσβεση της

επένδυσης, συνεργασία µε άλλα ιδρύµατα, κατάλογος

πληροφοριών προγράµµατος και µαθηµάτων (ακαδηµαϊκό

ηµερολόγιο, πρόγραµµα µαθηµάτων, marketing, παροχή

οικονοµικής βοήθειας, εγγραφή, δίδακτρα και πληρωµές,

διδακτικός σχεδιασµός και υπηρεσίες µέσων, έγγραφα

αποφοίτησης).

o Θέµατα ακαδηµαϊκά: επικύρωση τίτλων, διδακτική

ποιότητα, επιστηµονικό προσωπικό, µέγεθος τµηµάτων,

φόρτος εργασίας και αποζηµίωση, δικαιώµατα πνευµατικής

ιδιοκτησίας.

o Παροχή Υπηρεσιών στους εκπαιδευόµενους: Υπηρεσίες

πριν την εισαγωγή τους στο πρόγραµµα, κατευθύνσεις,

τοµείς επιστηµονικού και λοιπού προσωπικού,

συµβουλευτική, επαγγελµατικός προσανατολισµός,

ανάπτυξη µαθησιακών δεξιοτήτων, υπηρεσίες για µαθητές

µε ειδικές ανάγκες, βιβλιοθήκη, υπηρεσίας tutorial, δίκτυο

κοινωνικής υποστήριξης, µαθητικό newsletter, υπηρεσίες

εύρεσης εργασίας, κλπ.

3. Μερικά πλεονεκτήµατα της χρήσης συστηµάτων e-learning




• Ευκαµψία σε επίπεδο πρόσβασης, µεθόδων διανοµής,

ταχύτητας και στρατηγικών διδασκαλίας.

• Οι µαθητές έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν µαθησιακό

υλικό ανάλογα µε το επίπεδο γνώσης και τα ενδιαφέροντά

τους.

• Η µελέτη µπορεί να γίνεται οπουδήποτε υπάρχει

υπολογιστής µε σύνδεση στο δίκτυο.

• Ο µαθητής εργάζεται µε βάση προσωπικούς ρυθµούς

εργασίας και απόδοσης.

• Ασύγχρονη, οπουδήποτε-οποτεδήποτε και σε πραγµατικό

χρόνο αλληλεπίδραση µε συν-εκπαιδευόµενους και

διδάσκοντες, έλεγχος πάνω στη µαθησιακή διαδικασία.

• Προσαρµόζει διαφορετικά µαθησιακά στυλ και διευκολύνει τη

µάθηση µέσα από µια ποικιλία δραστηριοτήτων.

• Αναπτύσσει γνώση σχετικά µε το ∆ιαδίκτυο και δεξιότητες

στη χρήση του υπολογιστή, προσόν χρήσιµο για την

µετέπειτα ζωή και καριέρα τους.

• Αναπτύσσει αυτοπεποίθηση και ενθαρρύνει τους µαθητές να

αναλαµβάνουν ευθύνες για την ίδια τους τη µάθηση.

• Οι µαθητές µπορούν να περάσουν γρήγορα ύλη που ήδη

γνωρίζουν και να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στο

να αποκτήσουν περιοχές µε νέες γνώσεις ή δεξιότητες.

4. Μερικά µειονεκτήµατα της χρήσης του e-learning

• Μαθητές µε µειωµένο κίνητρο ή άσχηµες συνήθειες µελέτης

θα µείνουν πίσω σε σχέση µε τους άλλους.

• Χωρίς την αλγοριθµική δοµή των παραδοσιακών µαθηµάτων,

οι µαθητές µπορεί να µπερδευτούν σχετικά µε τις

δραστηριότητες που έχουν να αντιµετωπίσουν.

• Οι µαθητές µπορεί να αισθάνονται αποµονωµένοι από τον

διδάσκοντα και τους συµµαθητές.

• Ο διδάσκων πιθανά να µην είναι πάντα διαθέσιµος, όταν οι

µαθητές µελετούν ή χρειάζονται βοήθεια.

• Χαµηλές ταχύτητες στο δίκτυο η παλαιάς τεχνολογίας

υπολογιστές πιθανόν να αποθαρρύνουν την πρόσβαση στο

µαθησιακό υλικό.

• Η διαχείριση αρχείων ή online λογισµικού µπορεί κάποιες

φορές να φαίνεται πολύπλοκη σε µαθητή που βρίσκεται στο




επίπεδο του αρχαρίου σε σχέση µε τις υπολογιστικές

δεξιότητες.



Επισκεφτείτε µερικές ή όλες από τις παρακάτω σελίδες, που

παρέχουν εκπαίδευση βασισµένη στο/ υποστηριζόµενη από το

∆ιαδίκτυο (ηµεροµηνία τελευταίας επίσκεψης για όλες τις

σελίδες 19/3/2008):

Πανεπιστήµιο Μακεδονίας

http://telemathea.uom.gr Πρόκειται για ένα περιβάλλον

ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης που προσφέρει ηλεκτρονική

υποστήριξη στα µαθήµατα ξένων γλωσσών και τα µαθήµατα

σεµιναριακού τύπου αλλά και προγράµµατα για την απόκτηση

βασικών δεξιοτήτων που στηρίζονται σε Ανοιχτό Λογισµικό και

προσφέρονται από το Πανεπιστήµιο Μακεδονίας. Βασίζεται στο

λογισµικό ανοικτού κώδικα Moodle.

http://eos.uom.gr/~bsolist/ πρόκειται για ψηφιακό κέντρο για

τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας, µε ψηφιακό και άλλο

περιεχόµενο.

http://compus.uom.gr/ Σύστηµα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης

του πανεπιστηµίου Μακεδονίας, µε διαθέσιµα µαθήµατα ανά

Τµήµα.

Massachusetts Institute of Technology

http://ocw.mit.edu/OcwWeb/web/home/home/index.htm

Πρόκειται για ελεύθερη πρόσβαση σε 1700 µαθήµατα που

διδάσκονται στο ΜΙΤ. Το υλικό περιλαµβάνει οµιλίες,

παραδόσεις, συλλογές προβληµάτων, ύλη εργαστηρίου, βίντεο

κλπ και αφορά µεγάλη ποικιλία αντικειµένων.

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήµιο

http://www.eap.gr Πρόκειται για τη σελίδα του ανοικτού

πανεπιστηµίου που βασίζεται στην εκπαίδευση από απόσταση,

παρέχοντας προπτυχιακή και µεταπτυχιακή εκπαίδευση και

επιµόρφωση.

e-school




http://www.e-school.com/ Προσφέρει εκπαίδευση από

απόσταση σε µεγάλη ποικιλία αντικειµένων, µε έµφαση στην

εκπαίδευση ενηλίκων.

Full Web Building Tutorials

http://www.w3schools.com/ Η σελίδα προσφέρει πάρα πολλά

web-building tutorials, από basic HTML και XHTML µέχρι XML,

SQL, Βάσεις δεδοµένων, Πολυµέσα και WAP.

Αφού επισκεφτείτε όλες ή κάποιες από τις σελίδες αυτές

εντοπίστε τις σχεδιαστικές αρχές που τις διέπουν. Βρείτε τα υπέρ

και τα κατά στην κάθε σελίδα. Παρατηρείστε τυχόν οµοιότητες ή

διαφορές µεταξύ τους (για παράδειγµα σε επίπεδο διεπαφής ή

ευχρηστίας κλπ).

Βρείτε πληροφορίες για ανοικτά θέµατα όπως: δίνουν αυτοί οι

φορείς πτυχία και στην περίπτωση που δίνουν πόσο έγκυρα

είναι;

Εργαζόµενοι σε οµάδες, υλοποιείστε το σχεδιασµό µιας τέτοιας

υπηρεσίας παροχής εκπαίδευσης από απόσταση. Αρκεστείτε στο

να περιγράψετε τα βασικά στοιχεία που θα διέπουν τη

φιλοσοφία σχεδιασµού του εγχειρήµατος σύµφωνα µε το

µοντέλο που έχει παρουσιαστεί. Όπου νοµίζετε, µπορείτε να

διαφοροποιείστε από το µοντέλο δίνοντας τη σχετική

τεκµηρίωση.


1) Κάνοντας την υπόθεση ότι ένα σηµαντικό τµήµα των

εκπαιδευτικών πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης

έχει τις προαπαιτούµενες δεξιότητες για την παρακολούθηση

µαθηµάτων βασισµένων στο ∆ιαδίκτυο, ποια θα ήταν, κατά τη

γνώµη σας, η αξία ενός συστήµατος διαρκούς αυτεπιµόρφωσης

αυτής της µορφής;

2) Θα µπορούσατε να σχεδιάσετε µερικά µαθήµατα βασισµένα

στο ∆ιαδίκτυο για ένα συγκεκριµένο θέµα της ειδικότητάς σας;

Ποια θα ήταν, κατά τη γνώµη σας, τα σηµαντικότερα

προβλήµατα που θα αντιµετωπίζατε;




7. Ασκήσεις

1. Αναζητήστε στο ∆ιαδίκτυο σελίδες που προσφέρουν online

µαθήµατα σχετικά µε την ειδικότητά σας.

2. Ορισµός E-Learning: Όρος που καλύπτει µια ευρεία γκάµα

εφαρµογών και διαδικασιών όπως µάθηση µέσω του Web,

µάθηση µέσω του υπολογιστή, εικονικές τάξεις και ψηφιακή

συνεργασία. Περιλαµβάνει διανοµή περιεχοµένου µέσω Internet,

µέσω ήχου και βίντεο, µέσω δορυφορικής εκποµπής,

διαδραστικής τηλεόρασης, CD-ROM κ.α.


Συλλογή από πηγές για το σχεδιασµό και τη διαχείριση e-learning projects

http://www.e-learningcentre.co.uk/eclipse/Resources/pm.htm

(ηµεροµηνία τελευταίας επίσκεψης 19/3/2008)

Σελίδα µε βιβλιογραφία σχετική µε το e-learning

http://www.chartula.com/isdarticles.htm


Σελίδα του Harvard που χρησιµοποιεί το µοντέλο του Khan

http://www.gse.harvard.edu/~dedech/502/


Σελίδα του πανεπιστηµίου Towson που χρησιµοποιεί το µοντέλο του Khan

http://mywebpages.comcast.net/atkinson/framework.html



Khan, B. (2000). A framework for e-learning. Distance

Education Report, 24(3), p.3-8. Άρθρο που αναφέρεται στο

γνωστό µοντέλο του Khan.

Garrison, D., Anderson, T. and Garrison, R. (2003). E-Learning

in the 21st Century: A Framework for Research and Practice.

Routledge, New York, NY, 10001.

Clegg, S., Hudson, A. and Steel, J. (2003). The Emperor's new




clothes: globalisation and e-learning in Higher Education.

British Journal of Sociology in Education, 24(1), 39-53.

Singh, G., O’Donoghue, J., and Worton, H. (2005). A study into

the effects of e-learning on higher education. Journal of

University Teaching and Learning Practice, 2(1), 13-24

94 ∆ηµιουργία µαθησιακού υλικού πολυµέσων και υπερµέσων



Ενότητα 3.4

∆ηµιουργία µαθησιακού υλικού πολυµέσων και υπερµέσων

1. Εισαγωγή

Πρόκειται για ένα µάθηµα γνωριµίας µε τα πολυµέσα (multimedia) και ιδιαίτερα τα πολυµέσα σε σχέση µε τη διδασκαλία και τη µάθηση. Εξετάζονται ιδιαίτερα το σύνολο των µερών που συνιστούν το πολυµεσικό υλικό και τα εργαλεία για την επεξεργασία του πολυµεσικού υλικού, η οποία είναι απαραίτητη προκειµένου το υλικό αυτό να χρησιµοποιηθεί στις λεγόµενες πολυµεσικές εφαρµογές. Λαµβάνοντας υπόψη την ανάγκη για την προτυποποίηση των µαθησιακών τεχνολογιών, παρουσιάζονται πληροφορίες για το κείµενο, την εικόνα, την κινούµενη εικόνα, το βίντεο και τον ήχο ως συνιστώσες των πολυµεσικών παρουσιάσεων και αναφέρονται στοιχεία για την ανάλυση, τη σχεδίαση, την ανάπτυξη, τον έλεγχο και τη διανοµή ως τα απαραίτητα βήµατα για την πλήρη παραγωγή µιας πολυµεσικής εφαρµογής.


• Κατανόηση της φύσης των επιµέρους συνιστωσών που απαρτίζουν µια πολυµεσική εφαρµογή.

• Γνωριµία µε τα βήµατα που απαιτούνται για τη δηµιουργία και αξιολόγηση µιας πολυµεσικής εφαρµογής

2. Αναγκαιότητα προτυποποίησης µαθησιακών τεχνολογιών

Όπως υποδηλώνει η ίδια η ονοµασία τους, οι εφαρµογές που

συνήθως αποκαλούνται µε το γενικό όνοµα πολυµέσα

(multimedia) συνδυάζουν πολλαπλά µέσα (δηλαδή τρόπους

αναπαράστασης και εκφοράς της πληροφορίας) σε µια ενιαία

παραγωγή, σε µια ενιαία εφαρµογή. Παλιότερα υπήρχε µια

αρκετά σαφής διάκριση ανάµεσα στα πολυµέσα και τα υπερµέσα,

δηλαδή εκείνες τις εφαρµογές που επέτρεπαν τη µη-γραµµική

υπερσύνδεση ανάµεσα σε δύο µέσα. Σήµερα αυτή η διάκριση

τείνει να γίνει λιγότερο σαφής. Κείµενο, εικόνα, ήχος, βίντεο,

γραφικά, κινούµενη εικόνα και διαλογικότητα µε το χρήστη




συνθέτουν τον κόσµο των πολυµέσων. Ο όρος «πολυµέσα»

µπορεί να αναφέρεται τόσο σε προγράµµατα εφαρµογών όσο και

στη δηµιουργία εφαρµογών. Η διαθέσιµη πληροφορία σε µια

πολυµεσική εφαρµογή µπορεί να προσπελαύνεται από τον τελικό

χρήστη είτε γραµµικά (προκαθορισµένη διαδροµή χωρίς κανέναν

έλεγχο από το χρήστη) είτε µη-γραµµικά, χάρη στη διάδραση

χρήστη-εφαρµογής (ο χρήστης δηλαδή καθορίζει τη σειρά

πρόσβασης στο υλικό µε βάση τις προσωπικές του προτιµήσεις).

Τα πολυµέσα κατηγοριοποιούνται ανάλογα µε τον τρόπο µε τον

οποίο οργανώνουν και «διαθέτουν» την πληροφορία και

ανάλογα µε τον τρόπο χρήσης των σχετικών εφαρµογών. Ως

προς τον τρόπο διάθεσης/διανοµής της πληροφορίας

διακρίνονται σε εφαρµογές διαθέσιµες σε οπτικούς δίσκους, σε

κιόσκια, στα πολυµέσα πραγµατικού χρόνου και στα πολυµέσα

προασπελάσιµα/χρησιµοποιούµενα µέσω ∆ιαδικτύου. Η επιλογή

του τρόπου διανοµής κάθε φορά προσδιορίζεται από

συγκεκριµένους παράγοντες όπως το κόστος (του µέσου και της

εγγραφής των δεδοµένων), η αποθηκευτική ικανότητα, η

δυνατότητα επανεγγραφής, οι οµάδες κοινού στις οποίες

απευθύνεται και οι υψηλές απαιτήσεις σε ταχύτητες που

απαιτούνται ακριβώς λόγω της φύσης του υλικού. Ως προς τη

χρήση των εφαρµογών, τα πολυµέσα διακρίνονται σε όσα είναι

πρόσφορα για ψυχαγωγία, εκπαίδευση (εγκυκλοπαίδειες,

λεξικά), πληροφόρηση (ηλεκτρονικοί κατάλογοι προϊόντων,

µουσεία, κλπ) ή για επιχειρηµατικούς σκοπούς (επιµόρφωση

στελεχών, προβολή προϊόντων κλπ)

Ο εξοπλισµός υλικού πολυµέσων συνήθως περιλαµβάνει οθόνη




που να υποστηρίζει συγκεκριµένες αναλύσεις και µε το ίδιο

σκεπτικό κάρτα γραφικών, επιταχυντή γραφικών, κάρτα ήχου,

συσκευές σύλληψης εικόνων (scanner, ψηφιακή φωτογραφική

µηχανή), συσκευές σύλληψης βίντεο, σύλληψης ήχου,

περιφερειακά µέσα για αποθήκευση (σκληρός δίσκος, CD, DVD)

και ηχεία.

Αναφέρθηκε παραπάνω ότι τα πολυµέσα τα συνθέτουν η

συνύπαρξη κειµένου, εικόνας, βίντεο, γραφικών και κινούµενης

εικόνας. Τα συστατικά αυτά των πολυµέσων θα παρουσιαστούν

στη συνέχεια πιο διεξοδικά.

Κείµενο

Το κείµενο είναι απαραίτητο συστατικό για την ακριβή

περιγραφή µιας έννοιας. Τα πολυµέσα καινοτοµούν τώρα µε τη

χρήση του υπερκειµένου που ουσιαστικά τεµαχίζει το συνολικό

κείµενο σε επιµέρους τµήµατα που συνδέονται µεταξύ τους µε

συνδέσµους, οι οποίοι ενεργοποιούνται µέσω συγκεκριµένων

λέξεων, εικόνων ή φράσεων. Το κείµενο εισάγεται µε

πληκτρολόγηση, µε οπτική ανάγνωση χαρακτήρων έπειτα από

σάρωση (OCR), ή µε αναγνώριση οµιλίας. Αξίζει να σηµειωθεί

ότι πρέπει πάντοτε να λαµβάνεται µέριµνα για ορθή χρήση του

κειµένου στις πολυµεσικές εφαρµογές (σωστή επιλογή λέξεων,

κατάλληλη µορφοποίηση, γραµµατοσειρά κλπ).

Εικόνες - Γραφικά

Η εικόνα είναι ένα στοιχείο που δε µπορεί να λείπει από καµιά

σχεδόν εφαρµογή. Η εικόνα στις πολυµεσικές εφαρµογές

αποτελεί ένα σηµαντικότατο παράγοντα για τη µετάδοση




πληροφοριών και µηνυµάτων και συνιστά ένα από τα καλύτερα

εποπτικά µέσα στη διδασκαλία. Στον υπολογιστή η εικόνα δεν

είναι παρά ένα σύνολο από εικονοστοιχεία, τα οποία δεν φέρουν

καµιά πληροφορία για τη δοµή των εικονιζόµενων αντικειµένων,

σε αντίθεση µε τα γραφικά, τα οποία δεν αποτελούν απλώς

σύνολο από εικονοστοχεία αλλά ένα σύνολο από (γραφικά)

αντικείµενα. Ανάλογα µε τον τρόπο κατασκευής τους, οι εικόνες

διακρίνονται σε ψηφιογραφικές και διανυσµατικές.

Οι ψηφιογραφικές αποτελούνται από έναν πίνακα

εικονοστοιχείων και τα χαρακτηριστικά τους είναι η ανάλυση

(εικονοστοιχεία ανά ίντσα), το βάθος χρώµατος (διαθέσιµα bit

σε κάθε εικονοστοιχείο µε πληροφορία για το χρώµα του), το

µέγεθος (αποθηκευτικός χώρος που καταλαµβάνουν) και οι

διαστάσεις τους. Τέτοιες εικόνες πετυχαίνουµε µε τη χρήση

έτοιµων εικόνων από συλλογές, µε σάρωση, ψηφιακή

φωτογραφική µηχανή, σύλληψη από βιντεοκάµερα ή από την

οθόνη του υπολογιστή κλπ. Τύποι τέτοιων εικόνων είναι όσες

έχουν επέκταση JPG, BMP, GIF, TIF κλπ. Οι διανυσµατικές

παράγονται µε τη χρήση γεωµετρικών σχηµάτων και

χαρακτηριστικά τους είναι οι διαστάσεις τους, το µικρό τους

µέγεθος και η αδυναµία να αποδώσουν εικόνες µε

φωτορεαλιστικό τρόπο. Τύποι τέτοιων αρχείων έχουν επεκτάσεις

ΑΙ, DXF, CDR, EPS, WNF κλπ. Όπως και στο κείµενο, έτσι και

στην εικόνα χρειάζεται προσοχή στον αριθµό των χρωµάτων και

στο ποια θα επιλεγούν.

Κινούµενη εικόνα

Πρόκειται για µια διαδοχή εικόνων που επιτελείται τόσο γρήγορα

(20-30 καρέ το δευτερόλεπτο) ώστε να δίνει την αίσθηση της

κίνησης. Υπάρχουν πολλά µοντέλα για τη δηµιουργία

κινουµένων εικόνων (animation). Ο χρήστης µπορεί να επέµβει

στην κίνηση κάποιου αντικειµένου, να µετατρέψει τα γραφικά σε

βίντεο, να επεξεργαστεί το φωτισµό ή τον τρόπο εµφάνισης των

αντικειµένων.




Βίντεο

Το βίντεο αποτελεί πολύ σηµαντικό παράγοντα στη δυναµική

των πολυµέσων. Ο αριθµός των καρέ, ο ρυθµός προβολής τους

(καρέ ανά δευτερόλεπτο), τα χρώµατα και ο φωτισµός είναι

κάποια από τα βασικά συστατικά ενός βίντεο. Το βίντεο που θα

χρησιµοποιηθεί µπορεί είτε εξ αρχής να είναι σε ψηφιακή µορφή

(πχ βίντεο που έχει ληφθεί µε ψηφιακή βιντεοκάµερα) είτε σε

αναλογική µορφή, οπότε στην περίπτωση αυτή πρέπει να

ψηφιοποιηθεί µε την κατάλληλη διαδικασία (απαραίτητη κάρτα

βίντεο). Λόγω του υπερβολικού µεγέθους των αρχείων βίντεο

χρησιµοποιούνται αλγόριθµοι συµπίεσης των αρχείων αυτών

ώστε να καταλαµβάνουν µικρότερο χώρο. Γνωστοί αλγόριθµοι

είναι οι MPEG, MJPEG, DVI. Μια σχετικά νεότερη τεχνική

συµπίεσης αρχείων ψηφιακού βίντεο, το DivX, µπορεί να

συµπιέσει ένα αρχείο στο 10% του αρχικού µεγέθους του. Οι

πλέον γνωστοί τύποι ψηφιακού βίντεο είναι οι MPEG, AVI, MOV.

Το ψηφιακό βίντεο εξασφαλίζει πολύ καλή ποιότητα στην

αντιγραφή, δυνατότητα πλοήγησης σε οποιοδήποτε σηµείο της

ταινίας, είναι επεξεργάσιµο και µεταδίδεται µέσω του ∆ιαδικτύου

(streaming video).

Ήχος Σε µια πολυµεσική εφαρµογή ο ήχος µπορεί να περιλαµβάνεται

µε τη µορφή µουσικής, οµιλίας ή ηχητικών εφέ. Το πόσο

αποτελεσµατική θα είναι η συµβολή του στους στόχους της

εφαρµογής εξαρτάται από την ποιότητα του ήχου, τη χρονική

του διάρκεια, το συνταίριασµά του µε τα άλλα µέσα που

συνυπάρχουν µαζί του και τη σωστή υποστήριξη του θέµατος

της εφαρµογής. Η παρουσία ηχητικού υλικού προϋποθέτει την

ύπαρξη κάρτας ήχου στον υπολογιστή. Στις υποδοχές της

συνδέονται συσκευές αναπαραγωγής ήχου ή όργανα µουσικής

που επικοινωνούν µε τον υπολογιστή µε τη βοήθεια ενός

συγκεκριµένου προτύπου (MIDI). Η αποθήκευση ηχητικού




υλικού σηµαίνει πρώτα ψηφιοποίησή του. Αυτή γίνεται αυτόµατα

µε τη χρήση ενός µετατροπέα που διαθέτει η κάρτα ήχου. Τα

γνωστότερα και πλέον δηµοφιλή αρχεία ήχου έχουν επεκτάσεις

WAV, MIDI. Η χρήση του ψηφιοποιηµένου ήχου δίνει τη

δυνατότητα επεξεργασίας, µεταφοράς και αντιγραφής του

διατηρώντας το επίπεδο ποιότητας του ήχου, καθώς και

δυνατότητα µετάβασης σε οποιοδήποτε σηµείο του αρχείου

θέλουµε. Για τον περιορισµό του απαιτούµενου χώρου

αποθήκευσης έχουν αναπτυχθεί και για την περίπτωση του ήχου

τεχνικές συµπίεσης. Το δηµοφιλέστερο πρότυπο συµπίεσης είναι

σίγουρα το MP3 το οποίο συνδυάζει καλή ποιότητα ήχου και

εύκολη µεταφορά των ηχητικών αρχείων. Βέβαια από τη στιγµή

που ένα αρχείο ήχου θα µετατραπεί σε MP3 δεν θα είναι δυνατή

η αναπαραγωγή του µε οποιονδήποτε media player.

3. Λογισµικά Ανάπτυξης πολυµεσικών εφαρµογών

Εργαλεία ∆ηµιουργίας Παρουσιάσεων

Πολυµεσικό χαρακτήρα µπορεί να πάρει ένα αρχείο

δηµιουργηµένο µε µια εφαρµογή για κατασκευή παρουσιάσεων

(PowerPoint, Impress κλπ), στο οποίο θα ενσωµατωθούν µια

σειρά από αντικείµενα-συνιστώσες πολυµεσικών εφαρµογών.




Εργαλεία Συγγραφής (Authoring Tools)

Πρόκειται για προγράµµατα συγγραφής πολυµεσικών

εφαρµογών. Ανάλογα µε το πώς οργανώνεται, δοµείται και

παρουσιάζεται το υλικό, µπορεί να είναι εργαλείο συγγραφής

βασισµένο σε κάρτες, σε εικονίδια ή στο χρόνο.

Τα εργαλεία συγγραφής βασισµένα σε κάρτες θυµίζουν ένα

βιβλίο και ο χρήστης µετακινείται από µια σελίδα σε µια άλλη. Οι

σελίδες αυτές περιέχουν τα διάφορα πολυµεσικά αντικείµενα.

Τα εργαλεία συγγραφής βασισµένα σε εικονίδια βασίζονται σε

ένα διάγραµµα ροής όπου αποτυπώνονται οι ενέργειες που

επιτελεί το πρόγραµµα και αφού ολοκληρωθεί το διάγραµµα

ροής ακολουθεί η προσθήκη του περιεχοµένου.

Τα εργαλεία συγγραφής που βασίζονται στο χρόνο

χρησιµοποιούν τη µεταφορική έννοια µιας χρονογραµµής στην

οποία τοποθετούνται και οργανώνονται τα πολυµεσικά

αντικείµενα.

Και στα εργαλεία συγγραφής πρέπει να υπάρχει µια ισορροπία

στη συµµετοχή των διαφορετικών πολυµεσικών αντικειµένων

και να επιλέγονται εργαλεία µε κριτήρια το βαθµό ανταπόκρισής

τους στον εκάστοτε τιθέµενο στόχο, στη δυνατότητα δηλαδή

διαχείρισης µεγάλων αρχείων, στο κόστος, στην παρεχόµενη

τεχνική υποστήριξη κλπ

4. Βήµατα για το σχεδιασµό και την παραγωγή πολυµεσικών εφαρµογών




Προκειµένου να σχεδιαστεί και να παραχθεί µια πολυµεσική

εφαρµογή πρέπει να ακολουθηθεί η εξής σειρά από στάδια:

• Ανάλυση

• Σχεδίαση

• Ανάπτυξη

• Έλεγχος

• ∆ιανοµή

Ανάλυση

Στο στάδιο αυτό απαιτείται να προσδιοριστεί η βασική ιδέα της

εφαρµογής και να συγκεντρωθούν εκείνες οι πληροφορίες που

θα καθορίσουν την περαιτέρω πορεία σχετικά µε τον αν

υπάρχουν οι δυνατότητες να υλοποιηθεί η εφαρµογή, τι αρχεία

απαιτούνται και τι υπάρχει διαθέσιµο. Να αποσαφηνιστεί η

οµάδα των χρηστών στους οποίους απευθύνεται, να ελεγχθεί

κατά πόσο -µε βάση το τι είναι επιθυµητό και τι είναι διαθέσιµο-

µπορεί να υλοποιηθεί η συγκεκριµένη εφαρµογή, να γίνει η

κατανοµή των εργασιών, να αποφασιστούν τα διάφορα στάδια

υλοποίησης του έργου και η χρονική διάρκεια κάθε σταδίου και

να τοποθετηθούν αυτά µε τη χρονική σειρά που θα διαδέχεται το

ένα το άλλο. Να συγκροτηθεί η οµάδα εργασίας που θα

αποτελείται από τον υπεύθυνο της οµάδας αυτής, το συγγραφέα

του σεναρίου, το σχεδιαστή του περιβάλλοντος της διεπαφής,

τους ειδικούς για τον ήχο, την εικόνα, τα γραφικά, την

κινούµενη εικόνα, το βίντεο, να επιλεγούν εκείνοι από τους

διαθέσιµους πόρους που θα συντελέσουν στην υλοποίηση, και

να γίνει η κοστολόγηση του έργου.

Σχεδίαση Το στάδιο αυτό περιλαµβάνει τη σύνθεση όλων των επιµέρους

τµηµάτων και υλικού που αποτελούν την εφαρµογή. Σχεδιάζεται

ο χάρτης πλοήγησης του τελικού χρήστη, ώστε να µπορεί αυτός

εύκολα να κινείται ανάµεσα στο περιεχόµενο της εφαρµογής, και

στήνεται το διάγραµµα ροής της εφαρµογής. Σχεδιάζεται το

περιβάλλον διεπαφής αρχικά στο χαρτί και έπειτα στην οθόνη,

φροντίζοντας να ικανοποιούνται κάποιες βασικές προδιαγραφές

όπως να είναι απλό, να υιοθετεί παντού την ίδια ορολογία, να

παρέχει βοήθεια στο χρήστη και να δίνει στο χρήστη τη

δυνατότητα να ακυρώνει ενέργειες.




Ανάπτυξη Στο στάδιο αυτό συγκεντρώνεται όλο το υλικό που θα

χρησιµοποιηθεί στην εφαρµογή. Το υλικό αυτό είτε θα συλλεχθεί

από διάφορες πηγές (πχ φωτογραφίες από το δίκτυο) είτε θα

κατασκευαστεί από την αρχή (πχ συγκεκριµένα γραφικά). Όλο

αυτό το υλικό υφίσταται τη σχετική επεξεργασία και

ψηφιοποιείται, αν δεν είναι ήδη σε ψηφιακή µορφή. Στη

συνέχεια αυτά τα στοιχεία αρχίζουν να ενσωµατώνονται στην

εφαρµογή µε τη βοήθεια του εργαλείου συγγραφής που έχει

επιλεγεί ή κάποιας γλώσσας προγραµµατισµού. ∆ιορθώνονται τα

όποια σφάλµατα και αδυναµίες εντοπιστούν.

Έλεγχος Μετά από κάθε στάδιο ελέγχου η οµάδα διορθώνει και

επανασχεδιάζει την εφαρµογή ολοκληρώνοντας έτσι την

προσπάθεια και φτάνοντας στο τελικό προϊόν.

∆ιανοµή Η ολοκληρωµένη εφαρµογή εγγράφεται σε κάποιο αποθηκευτικό

µέσο. Προφανώς, για ευνόητους λόγους, κρατούνται αντίγραφα

ασφαλείας. Πρέπει να εξασφαλιστούν στο βήµα αυτό τα

πνευµατικά δικαιώµατα των δηµιουργών (κλείδωµα,

κρυπτογράφηση) ώστε να αποτραπεί η αντιγραφή της

εφαρµογής. Γράφεται το εγχειρίδιο του χρήστη που

περιλαµβάνει οδηγίες σχετικές µε την εγκατάσταση του

προϊόντος όπως και βοήθεια για όλα τα πιθανά προβλήµατα που

θα αντιµετωπίσει ο χρήστης κατά την εκτέλεση της εφαρµογής.

Τελευταία ενέργεια στην πορεία αυτή είναι η συσκευασία του

προϊόντος. Για την περίπτωση που αυτό έχει εγγραφεί σε έναν

οπτικό δίσκο αποµένει η αναπαραγωγή του. Για την περίπτωση

που θα διατίθεται µέσω του ∆ιαδικτύου, απλά απαιτείται ένας

αποθηκευτικός χώρος και να εγκατασταθεί στον server.

5. Πολυµέσα και εκπαίδευση

Οι εκπαιδευτικές πολυµεσικές εφαρµογές µπορούν να

χρησιµοποιηθούν αποτελεσµατικά αφού ο ρόλος που µπορούν

να παίξουν είναι διπλός. Συµβάλλουν όχι µόνο στη διαδικασία

κατανόησης του διδακτικού αντικειµένου από τη µεριά του

εκπαιδευόµενου/επιµορφούµενου, αλλά υποστηρίζουν και τον

επιµορφωτή, προκειµένου να καταστήσει το διδακτικό του




αντικείµενο πιο σαφές, λεπτοµερές και πλήρες.

Στο πεδίο της εκπαίδευσης, πολλές φορές οι πολυµεσικές

εφαρµογές χρησιµοποιούνται ως πλήρη ή και ως αυτόνοµα

διδακτικά συστήµατα. Άλλες πάλι φορές οι πολυµεσικές

εφαρµογές µπορεί να απευθύνονται σε πολύ µικρά παιδιά.

Πολυµεσικής φύσης µπορούν πια να είναι οι εγκυκλοπαίδειες

(Encarta, Grolier κλπ – ενώ η Wikipedia αποτελεί τυπικό δείγµα

µιας συλλογής πληροφοριών οργανωµένης µε τη µορφή

εγκυκλοπαιδείας, δηµιουργηµένης από µη-πιστοποιηµένους

συγγραφείς, διαθέσιµης δωρεάν µέσω ∆ιαδικτύου). Αυτές οι

εγκυκλοπαίδειες παρέχουν από τη µια ένα ευρετήριο για τους

όρους κάνοντας την αναζήτηση πολύ εύκολη, ενώ από την άλλη

µπορούν οι ίδιοι οι χρήστες να προσθέτουν λέξεις επιπλέον για

να διευκολύνουν την αναζήτησή τους.

Τέλος µπορούν να αναφερθούν και τα λεξικά που βασίζονται σε

πολυµέσα. Πολύ καλά παραδείγµατα είναι τα λεξικά Oxford και

Longman που συνδυάζουν την κλασική όψη ενός λεξικού

ενισχυµένη από την παρουσία συχνά ήχου και εικόνας.






Υλοποιήστε µια απλή πολυµεσική εφαρµογή µε τη χρήση

λογισµικού παρουσίασης (Power Point). Η εφαρµογή θα πρέπει

να περιλαµβάνει τουλάχιστον κείµενο, ήχο, εικόνα και βίντεο.

(Προφανώς θα πρέπει, όπως αναφέρθηκε και αρχικά, να είναι

εφοδιασµένος ο υπολογιστής µε ένα τουλάχιστον σχετικό

πρόγραµµα επεξεργασίας για καθένα από τα υλικά αυτά). Το

πρωτογενές υλικό µπορεί να αναζητηθεί διαδικτυακά ή να έχει

από πριν ετοιµαστεί (είτε από δραστηριότητα µέσα στη διάρκεια

της επιµόρφωσης µε µια ψηφιακή φωτογραφική µηχανή ή

κάµερα βίντεο είτε να µεταφερθεί από το σπίτι). Στην τελευταία

περίπτωση πρέπει να προηγηθεί σχετική ενηµέρωση.


1) Τα πολυµέσα συνδυάζουν κείµενο, ήχο, εικόνα, προσοµοίωση

κίνησης και βίντεο σε µια διαλογική µε το χρήστη µορφή.

Θεωρείτε ότι η οργάνωση αυτών των εφαρµογών µπορεί να

παίξει ένα σηµαντικό ρόλο στη διδασκαλία σας – ή µόνον έναν

σχετικά δευτερεύοντα ρόλο;

2. Οι συνήθεις τρόποι οργάνωσης των πολυµεσικών εφαρµογών

βασίζονται σε οικείες µεταφορικές έννοιες (διαδοχικές κάρτες,

χρονογραµµή κλπ). Θα µπορούσατε να προσδιορίσετε

εναλλακτικούς τρόπους οργάνωσης των εφαρµογών αυτών;

8. Ασκήσεις

1. Βρείτε στο ∆ιαδίκτυο πληροφορίες σχετικά µε εφαρµογές των

πολυµέσων στην εκπαίδευση και ετοιµάστε µια εφαρµογή µε

λογισµικό παρουσίασης προκειµένου να παρουσιάσετε το υλικό

αυτό.

2. Σχεδιάστε µία τουλάχιστον πολυµεσική εφαρµογή σχετική µε

ένα γνωστικό αντικείµενο που διδάσκετε.





http://www.nime.ac.jp/en/ Η σελίδα του Εθνικού Ινστιτούτου

πολυµεσικής εκπαίδευσης στην Ιαπωνία.

http://www.merlot.org/merlot/index.htm Σελίδα πολυµεσικών

εκπαιδευτικών πόρων για την online µάθηση και διδασκαλία.

http://www.uen.org/curriculum/multimedia_resources.shtml

Πολυµεσικοί πόροι για εκπαιδευτικούς και σπουδαστές από το

εκπαιδευτικό δίκτυο της UTAH

http://www.agocg.ac.uk/mmedia.htm Σελίδα µε τεχνικές

αναφορές για διάφορα θέµατα και µεταξύ αυτών, για τα

πολυµέσα στην εκπαίδευση

(Ηµεροµηνία τελευταίας επίσκεψης 19/3/2008)



Schar, S. & Krueger, H. (2000). Using new learning

technologies with multimedia. Multimedia, IEEE, 7(3), 40-51.

Παρουσιάζει πέντε παράγοντες για την ανάπτυξη

υποστηριζόµενης από τον υπολογιστή µάθησης, µεταξύ των

οποίων και τα πολυµέσα.

Ivers, K.S., & Barron, A.E. (2002). Multimedia Projects in

Education. Designing, Producing and Assessing. Libraries

Unlimited. Το βιβλίο αξιοποιεί τα πλεονεκτήµατα που παρέχει η

ανάπτυξη των πολυµεσικών εφαρµογών και εφοδιάζει τους

εκπαιδευτές µε στρατηγικές ιδέες για την ενσωµάτωση των

πολυµεσικών εφαρµογών στο αναλυτικό πρόγραµµα.

Solomon, M. (1994). What’s wrong with multimedia in higher

education?. IALL Journal of Language Learning Technologies,

27(2), 27-32. Ερευνά τα εµπόδια στη χρήση πολυµεσικών

µαθηµάτων στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση και τους παράγοντες

που απαιτούνται για να ευδοκιµήσουν τα πολυµέσα στο

περιβάλλον αυτό.

Hede, A. (2002). Integrated Model of Multimedia Effects on

Learning. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia.

11 (2), pp. 177-191 Προτείνεται ένα µοντέλο που θεωρείται

χρήσιµο στο να υπογραµµίσει την πολυπλοκότητα της φύσης

των αποτελεσµάτων των πολυµέσων στη µάθηση και στο να

ενισχύσει το διδακτικό σχεδιασµό που θα µπορούσε να

αντιµετωπίσει αυτήν την πολυπλοκότητα.

106 Συστήµατα ∆ιαχείρισης Μάθησης



Ενότητα 3.5

Συστήµατα ∆ιαχείρισης Μάθησης (CMS, LMS): Γνωριµία και χρήση

1. Εισαγωγή

Πρόκειται για ένα µάθηµα γνωριµίας µε τις αρχές σχεδίασης και φιλοσοφίας που διέπουν τα διάφορα συστήµατα διαχείρισης του διδακτικού περιεχοµένου (υλικού) και τα συστήµατα διαχείρισης µάθησης, όπως επίσης και µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που τα ξεχωρίζουν µεταξύ τους


• Χρήση ενός συγκεκριµένου συστήµατος διαχείρισης της µάθησης ανάλογα µε τον σκοπό για τον οποίο το χρειάζονται

• Ανάπτυξη δεξιότητας στην επιλογή του κατάλληλου συστήµατος µε βάση τους στόχους τους και τις δυνατότητες των συστηµάτων αυτών

(

2. ∆ιάκριση µεταξύ CMS και LMS

Στα συστήµατα διαχείρισης περιεχοµένου/διαχείρισης µάθησης

(όπως είναι τα Blackboard, Joomla, Moodle, e-class, PostNuke,

Drupal κ.ά. τα οποία θα αποκαλούνται Σ∆Π/Σ∆Μ στο εξής),

υπάρχει µια σύγχυση σε σχέση µε τις πραγµατικές λειτουργίες

του CMS (Content Management System) και του LMS (Learning

Management System). Πηγή αυτής της σύγχυσης είναι οι

οµοιότητες των δυο συστηµάτων. Και τα δυο επιτελούν

λειτουργίες εγγραφής σπουδαστών, επικοινωνίας µε αυτούς,

αποτίµησης της απόδοσης και ενεργοποίησης µαθησιακού

υλικού, αλλά έχουν και ορισµένες διαφορές µεταξύ τους.

CMS

(Content Management System)

Επιτρέπουν στο διδάσκοντα να δηµιουργήσει ένα δικτυακό

µάθηµα, όπου µπορούν να «ανεβούν» (upload) κείµενα σε έναν

από τους συνήθεις τύπους (όπως κειµένου, παρουσίασης, ήχου)

κλπ. χωρίς να χρειάζεται να µετατρέπονται σε web format

δηλαδή να µετατραπούν σε υλικό για ιστοσελίδες (ενσωµάτωση

στον κώδικα της ιστοσελίδας). Απαιτεί σχετικά περιορισµένες




δεξιότητες και αυτό το καθιστά δηµοφιλή επιλογή. Καλύπτει

συνήθως τα εξής χαρακτηριστικά:

• Online ανάρτηση υλικού µαθηµάτων

• Αξιολόγηση σπουδαστή. Η αξιολόγηση αυτή µπορεί να

υλοποιηθεί µε online ερωτήσεις, τεστ κλπ

• Φόρουµ συζητήσεων (e-forum). Οι συζητήσεις µπορούν να

διεξάγονται µε την επίβλεψη µιας οµάδας προκειµένου να

ανταλλάσσονται σηµειώσεις και να συζητώνται συγκεκριµένα

θέµατα στο ενδιάµεσο των µαθηµάτων.

Ως µειονεκτήµατα θα µπορούσαν να θεωρηθούν: • Μειωµένη ευελιξία. Τα ονόµατα των συγκεκριµένων

τµηµάτων που αποτελούν ένα CMS σπάνια µπορούν να

αλλάξουν ή να µεταβληθούν.

• Ανεπαρκής παροχή διαδραστικού e-learning. Το διαδραστικό

e-learning µέσα από εργαλεία συγγραφής όπως το

Dreamweaver, ή το Flash, δεν µπορεί να διανεµηθεί µέσω

των CMS. Για το σκοπό αυτό οι διδάσκοντες απαραίτητα

θέτουν συνδέσµους προς το αποµονωµένο υλικό που έχουν

δηµιουργήσει και που βρίσκεται αποθηκευµένο αλλού.

• Αδυναµία στον έλεγχο και την καταγραφή. ∆εν µπορεί να

επαληθεύσει την ταυτότητα των σπουδαστών που

λαµβάνουν µέρος στην εξέταση ούτε µπορεί να σώσει το

τεστ πριν το υποβάλλει ο µαθητής στον διδάσκοντα

LMS

(Learning Management System)

Σύστηµα που διανέµει και διαχειρίζεται όλες τις µαθησιακές

ανάγκες. Είναι αναγκαίο στο σηµείο αυτό να διευκρινιστεί ότι η

διαχείριση αναφέρεται περισσότερο στην πληροφορία που

συντελεί στη µάθηση και όχι σε αυτήν καθεαυτή τη µάθηση.

Καθιστά διαθέσιµα τα µαθήµατα, κάνει εγγραφές σπουδαστών

και προχωρά στην επιβεβαίωση αυτών των εγγραφών, ελέγχει

την καταλληλότητα των σπουδαστών, δηµιουργεί υπενθυµίσεις

για το πρόγραµµα µαθηµάτων, καταγράφει την ολοκλήρωση

των µαθηµάτων, δηµιουργεί τεστ, ανακοινώνει την ολοκλήρωση

του µαθήµατος στο διδάσκοντα και ακολούθως ενηµερώνει και

το σπουδαστή. Παράγει αναφορές για τον αριθµό των

σπουδαστών που έχουν εγγραφεί σε ένα συγκεκριµένο µάθηµα,

ή συγκεντρώνει τη βαθµολογία απόδοσης των σπουδαστών σε

συγκεκριµένα µαθήµατα.




Οι βασικές λειτουργίες ενός τέτοιους συστήµατος λοιπόν

περιλαµβάνουν:

• Εγγραφή σπουδαστών

• Παρακολούθηση συµµετοχής στο µάθηµα

• Εξέταση

• ∆ιεξαγωγή συζητήσεων

• Μεταφορά πληροφορίας σε άλλα συστήµατα

• Προγραµµατισµό µαθηµάτων

Ως µειονεκτήµατα θα µπορούσαν να θεωρηθούν: • Ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας. Σύντοµα ένα τέτοιο

σύστηµα καθίσταται πλεονάζον ή περιττό εξαιτίας της

επερχόµενης τεχνολογίας που περιλαµβάνεται στις νεότερες

εκδόσεις του.

• Προβλήµατα προσαρµογής. Οι διαφορετικές ανάγκες των

διαφόρων οργανισµών που θα υιοθετήσουν ένα τέτοιο

σύστηµα δηµιουργεί προβλήµατα προσαρµογής στις ανάγκες

αυτές. Το σύστηµα επιδέχεται περιορισµένες αλλαγές.

Εκτεταµένες αλλαγές µπορεί να κάνουν περισσότερη ζηµιά

παρά να ωφελήσουν.

• Aπαραίτητη η σχετική εκπαίδευση των χρηστών στη χρήση

του συστήµατος

Παρόλο λοιπόν που και τα δυο συστήµατα ενσωµατώνουν

δυνατότητες για ηλεκτρονική µάθηση, εν τούτοις το ένα

σύστηµα δεν µπορεί να αντικαταστήσει το άλλο, λόγω των

ανόµοιων µαθησιακών δραστηριοτήτων που υποστηρίζουν.

Είναι απαραίτητο να γίνει κατανοητό ότι η εκπαίδευση κερδίζει

σε µακροπρόθεσµη γνώση ενώ η επιµόρφωση κερδίζει γνώση

για άµεση εφαρµογή. Συνεπώς, το CMS υποστηρίζει καλύτερα

µακροπρόθεσµες συνεδρίες µαθηµάτων ενώ το LMS υποστηρίζει

έναν αριθµό από σύντοµα επιµορφωτικά γεγονότα – φυσικά, θα

πρέπει να επισηµανθεί ότι αυτές οι διαφορές δεν έχουν απόλυτο

χαρακτήρα, αλλά είναι πολύ σχετικές.

3. Μερικά Συστήµατα ∆ιαχείρισης Μάθησης




BlackBoard

http://www.blackboard.com/us/index.Bb

(Τελευταία επίσκεψη 19/3/2008)

∆υνατότητες του BlackBoard

• Εργαλεία συγγραφής περιεχοµένου

• Προκατασκευασµένο υλικό µαθηµάτων

• Προσαρµοστικότητα. Ο διδάσκων καθορίζει την πορεία

µάθησης ορίζοντας ή απορρίπτοντας την πρόσβαση κάποιου

σπουδαστή σε συγκεκριµένο υλικό

• ∆ηµιουργία πολλαπλών φόρουµ συζήτησης

• Online αξιολόγηση και επισκόπηση της προόδου ενός µαθητή

• Σύστηµα έγκαιρης προειδοποίησης (κατατάσσει τους µαθητές

σταδιακά σε profiles µε βάση τη συµµετοχή και τις επιδόσεις

τους και ειδοποιεί τον διδάσκοντα προκειµένου αυτός να

επιλέξει την πορεία µάθησης)

• ∆ηµιουργία µαθησιακές κοινότητες µε online συζητήσεις

• Εύκολη ανάρτηση πληροφορίας χωρίς γνώση HTML

• Ηλεκτρ. Εµπόριο. Τα ιδρύµατα µπορούν να χρεώνουν online

• Επιτρέπει στους χρήστες να δηµιουργούν blogs

• ∆ηµιουργία portfolio και δυνατότητα προσωπικών ρυθµίσεων

στην εµφάνιση του Portfolio

• Templates για κάθε είδους υλικό

• ∆ηµιουργία αναφορών

• Κατάλογος µαθησιακών αντικειµένων (για αναζήτηση)

Joomla

http://www.joomla.org/

http://www.joomla.gr/


• Εύκολο στην εγκατάσταση

• Επεξεργασία του περιεχοµένου µόνο µε απλή γνώση word

• ∆ιαθέσιµη συλλογή πολυµεσικών αρχείων και αρχείων

εικόνας




• ∆υνατότητα ηλ. εµπορίου

• Χώρος για φόρουµ και συζητήσεις

• ∆υνατότητα δηµιουργίας blogs

• Email Newsletters

• Συλλογή δεδοµένων και δηµιουργία αναφορών

• Υπηρεσίας συνδροµητικής εγγραφής

• ∆ηµιουργία καταλόγων περιεχοµένου

Moodle

http://moodle.org/


• ∆υνατότητα εγγραφής των χρηστών µε δηµιουργία δικού

τους λογαριασµού και επιβεβαίωση των διευθύνσεων e-

mail.

• Έλεγχος του διδάσκοντα στο περιεχόµενο του µαθήµατος και

δυνατότητα ποικιλίας στις δραστηριότητες σχετικά µε το

µάθηµα (φόρουµ, κουίζ, εργασίες)

• Συγκεντρωτική παρουσίαση βαθµολογίας

• Γραφική απεικόνιση της κίνησης των χρηστών

• Υποστηρίζει πολύγλωσση υποστήριξη κειµένων

• Έλεγχος των εργασιών. Ο διδάσκων µπορεί να επιλέξει αν θα

εµποδίσει εκπρόθεσµες υποβολές εργασιών, αν θα επιτρέψει

να υποβληθούν εκ νέου ή αν θα λάβει προειδοποιητικό email

όταν οι µαθητές προσθέτουν κάτι στην υποβληθείσα εργασία

ή ενηµερώνουν το περιεχόµενό της

• Επιτρέπει τη διεξαγωγή συζητήσεων online

• Επιτρέπει τη δηµιουργία λίστας ορισµών σε τύπο λεξικού

• Επιτρέπει στο διδάσκοντα να δηµιουργεί ποικιλόµορφα τεστ

(πολλαπλή επιλογή, κενά σε προτάσεις, αντιστοίχιση, ...)

• ∆ηµιουργία blogs και wikis

• Μέθοδοι εγγραφής και ταυτοποίησης χρηστών

• Φίλτρα περιεχοµένου




E-class

http://www.eclass.net/pub/EClass_Web_Site_1.htm


• Έχει απλή διεπαφή

• Αποδοχή πολλών φορµάτ περιεχοµένου (word, pdf,

powerpoint, flash, windows media, κλπ)

• Εύκολη οργάνωση του περιεχοµένου (µετακινήσεις,

αντιγραφές)

• Εµφάνιση ανάλογη µε τους γνωστούς browsers για

διευκόλυνση των χρηστών

• FTP Publishing

• Visual HTML Editing

• Ενσωµατωµένη µηχανή αναζήτησης

• Γρήγορη και εύκολη παραγωγή αυτοβαθµολογούµενων

διαγωνισµάτων

• Πολύγλωσση υποστήριξη

PostNuke

http://www.postnuke.com/


• Εγγραφή χρηστών και άδεια εισόδου στο σύστηµα

(διαχείριση χρηστών)


• Έλεγχος προσβασιµότητας. Μπορεί να προσαρµοστεί ώστε

ορισµένα µέλη να έχουν πρόσβαση µόνο για ν α προσθέσουν

συγκεκριµένο υλικό χωρίς πρόσβαση σε άλλα µέρη της

σελίδας.

• Στατιστικές αναφορές για όλα τα δεδοµένα

• FAQ. Βάση δεδοµένων µε τις συχνότερες ερωτήσεις που

θέτουν οι χρήστες

• Λίστα µελών για όλους που έχουν εγγραφεί

• Ανταλλαγή προσωπικών µηνυµάτων µεταξύ των χρηστών

• ∆υνατότητα δηµοσίευσης άρθρων σε σχέση µε την τρέχουσα

επικαιρότητα

• Μηνύµατα του διαχειριστή απευθυνόµενα σε συγκεκριµένες

οµάδες χρηστών




• TopList µε τα πιο δηµοφιλή περιεχόµενα της σελίδας

• Αναζήτηση εντός της σελίδας

Drupal

http://drupal.org/

• Συνεργατική συγγραφή βιβλίου µε επιλεκτική άδεια

πρόσβασης στους συνεργάτες που θα γράψουν

• Online Βοήθεια

• Το περιεχόµενο και η προβολή του µπορούν να

εξατοµικευθούν σύµφωνα µε τις προτιµήσεις του χρήστη

• Όλο το περιεχόµενο είναι διαθέσιµο σε αναζήτηση

• Εγγραφή και ταυτοποίηση χρηστών

• ∆ιαθέσιµα templates για κάθε περιεχόµενο

• Επιτρέπει τη διεξαγωγή συζητήσεων

• ∆ηµιουργία blogs


• Καταγραφή και στατιστικές αναφορές σχετικά µε το πόσο

δηµοφιλές είναι το περιεχόµενο και µε την πλοήγηση των

χρηστών



Με βάση τις πιο πάνω περιγραφές των συγκεκριµένων

συστηµάτων διαχείρισης και αφού επισκεφθείτε τις σελίδες που

έχουν αναφερθεί (ή, αν προτιµάτε, και άλλες που θα βρείτε στο

∆ιαδίκτυο), καταγράψτε πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα των

πιο πάνω συστηµάτων


Ας υποθέσουµε ότι µε βάση την ειδικότητά σας θέλετε να

δηµιουργήσετε µια online κοινότητα συναδέλφων σας µε τους

οποίους θα µοιράζεστε συγκεκριµένα πράγµατα. Η πρόθεση και

η δική σας οπτική γωνία θα προσδιορίσει εκείνα από τα

χαρακτηριστικά του συστήµατος διαχείρισης µάθησης που θα

αξιοποιήσετε. Επιλέξτε ένα σύστηµα και ένα θέµα και µε βάση

αυτά εντοπίστε εκείνες τις παραµέτρους που θα χρησιµοποιήσετε

για τη δηµιουργία της κοινότητάς σας





1) Υπάρχουν ιδιαίτερα ή πρόσθετα χαρακτηριστικά (σε σχέση µε

τη διαχείριση, τις δυνατότητες ή τη διεπαφή τους) τα οποία θα

έπρεπε να συµπεριληφθούν στα συστήµατα CMS και LMS.

2) Θεωρείτε ότι Σ∆Π/Σ∆Μ αποτελούν περιβάλλοντα περισσότερο

κατάλληλα για «µετάδοση» γνώσεων και λιγότερο για

κονστρουκτιβιστικού τύπου µαθησιακές δραστηριότητες ή

αντιθέτως θεωρείτε ότι µπορούν να να χρησιµοποιηθούν εξίσου

καλά και στις δυο περιπτώσεις;

6. Ασκήσεις

1. Εντοπίστε στο ∆ιαδίκτυο διαθέσιµα µαθήµατα σχετικά µε τη

δηµιουργία και λειτουργία συστηµάτων διαχείρισης της µάθησης


http://www.steptwo.com.au/papers/kmc_opensource/index.html Ένα πολύ καλό δοκίµιο του James Robertson (2004) που ασχολείται µε τα δυνατά και αδύνατα σηµεία των ανοικτών CMS, και τις αποφάσεις κλειδιά σε µια επικείµενη χρήση τους. http://www.opensourcecms.com/ Σελίδα που δίνει την ευκαιρία σε κάποιον να δοκιµάσει ορισµένα ανοικτά CMS προκειµένου να αποφασίσει ποιο είναι κατάλληλο για τις ανάγκες του. (Ηµεροµηνία τελευταίας επίσκεψης 18/3/2008)


Corkill, D. (1991). The characteristics and potential of blackboard systems. AI Expert, 6(9), 40-47. Άρθρο που αναφέρεται στα χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες του BlackBoard.

Dougiamas, M. & Taylor, P. (2003). Moodle: Using Learning Communities to Create an Open Source Course Management System. In D. Lassner & C. McNaught (Eds.), Proceedings of World Conference on Educational Multimedia, Hypermedia and Telecommunications 2003 (pp. 171-178). Chesapeake, VA: AACE

Graf, H. (2006). Building websites with Joomla. Packt Publishing. Το βιβλίο αναφέρεται στα βασικά χαρακτηριστικά του Joomla και δίνει µια γενική θεώρηση του πως µπορεί να εφαρµοστεί το πρόγραµµα σε πραγµατικές καταστάσεις.

Hirzallah, N. (2007). An authoring tool for as-in-class e-lectures in e-;earning systems. American Journal of Applied Sciences, 4(9), 686-692. Μελέτη που ασχολείται µε τα βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να διακρίνουν κάθε σύστηµα e-learning.

Romero, C., Ventura, S. & Garcia, E. (2007). Data mining in course management systems: Moodle case study and tutorial. Computers and Education (In press).

115 ∆ιδάσκοντας µε τη βοήθεια επεξεργαστή κειµένου



Ενότητα 3.6.1

∆ιδάσκοντας µε τη βοήθεια επεξεργαστή κειµένου

1. Εισαγωγή

Στο παρόν κεφάλαιο περιγράφονται «καλές πρακτικές» που µπορούν να εφαρµοστούν στη χρήση επεξεργαστή κειµένου για τη διδασκαλία διαφόρων γνωστικών αντικειµένων. Θα παρουσιαστούν συγκεκριµένες τεχνικές και παραδείγµατα, µε κύριο σκοπό να υλοποιηθούν στο εργαστήριο δραστηριότητες που θα τις αξιοποιούν διδακτικά.


• Η εκµάθηση τεχνικών και µεθόδων για τη χρήση του επεξεργαστή κειµένου στη διδασκαλία.

2. Θεωρητικά στοιχεία και αντίλογος

Ο επεξεργαστής κειµένου αποτελεί ένα πολύ ισχυρό µέσο («εργαλείο») διδασκαλίας, καθώς µπορεί να χρησιµοποιηθεί στη διδασκαλία µε πολλούς και ποικίλους τρόπους. Έτσι, η χρήση του επεξεργαστή κειµένου µπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα για µια διδασκαλία ή να αποτελέσει το πεδίο για δραστηριότητες προγύµνασης και εξάσκησης (drill and practice). Θα πρέπει να αναφερθεί ότι το Word είναι ένα λογισµικό το οποίο χρησιµοποιείται ευρέως στην εκπαίδευση. Θα πρέπει να τονιστεί ότι αποτελεί ένα εµπορικό προϊόν. Υπάρχουν ωστόσο λογισµικά µε τις ίδιες περίπου δυνατότητες, που ανήκουν στην κατηγορία του Ελεύθερου και Ανοιχτού Λογισµικού, όπως το πρόγραµµα Write του ολοκληρωµένου πακέτου OpenOffice. Έχουν διατυπωθεί αρκετές επιφυλάξεις για τη χρήση των επεξεργαστών κειµένου: σε πολλές περιπτώσεις χρησιµοποιείται για διεκπεραίωση εργασιών γραµµατειακού χαρακτήρα (όπως οργάνωση και δηµιουργία τεστ και ανάθεση εργασιών για το σπίτι). Γίνεται κατ’ αυτόν τον τρόπο χρήση ενός πολύ µικρού µέρους των δυνατοτήτων του επεξεργαστή κειµένου, γεγονός που σηµαίνει ότι δε χρησιµοποιείται το πλήρες «διδακτικό του δυναµικό».

3. Πρακτικές συµβουλές για τη χρήση του επεξεργαστή κειµένου




Όταν χρησιµοποιούνται κείµενα που απευθύνονται στους

µαθητές (όπως τα φύλλα εργασίας), θα πρέπει να ληφθούν

υπόψη ορισµένοι παράγοντες:

• Προσοχή στο κείµενο: µέγεθος, γραµµατοσειρά και γενικά

µορφοποίηση. Το κείµενο καθαυτό πρέπει επίσης να είναι

ανάλογο της τάξης στην οποία απευθύνεται και των

αναγνωστικών ικανοτήτων των µαθητών, δηλ. τόσο αραιό

ώστε να µην είναι δυσανάγνωστο (αν προορίζεται για µικρές

ηλικίες), µε προσεκτικά επιλεγµένο λεξιλόγιο.

• Έλεγχος των υπερδεσµών (εάν υπάρχουν) ώστε να είναι

ενεργοί-επικαιροποιηµένοι (δηλαδή να «κατευθύνουν» στα

αρχεία ή τις ιστοσελίδες που πρέπει).

• Οι ήχοι, οι εικόνες, η διακόσµηση και τα παντός είδους εφέ

είναι εργαλεία και ως τέτοια πρέπει να χρησιµοποιούνται

(δηλαδή µε φειδώ και µόνο εκεί που εξυπηρετούν κάποιο

σκοπό)

4. Τεχνικές και παραδείγµατα

Τεχνικές • Παρακολούθηση αλλαγών (µια τεχνική που διευκολύνει τη

συνεργατική συγγραφή κειµένων)

• Χρήση ορθογραφικού – γραµµατικού ελέγχου και Θησαυρός

(διευκολύνει τη δηµιουργία κειµένων χωρίς πολλά

ορθογραφικά-γλωσσικά λάθη)

• Εισαγωγή σχολίων (διευκολύνει τη συνεργατική συγγραφή)

• Χρήση εξωτερικών και εσωτερικών υπερδεσµών (για χρήση

εξωτερικών πηγών πληροφόρησης)

• Αξιοποίηση πινάκων (για πινακοποίηση πληροφοριών)

• Συνδυασµός εικόνας και κειµένου

Παράδειγµα http://www.schoolhistory.co.uk/lessons/cromwell/cromwell_les

son.html

Στη σελίδα αυτή θα βρείτε µια διδακτική πρόταση για το µάθηµα

της Ιστορίας για τη ζωή και το χαρακτήρα του Cromwell µε τη

χρήση του επεξεργαστή κειµένου (Τελευταία επίσκεψη

20/3/2008)





∆ραστηριότητα 1η Παρακολούθηση αλλαγών

Ανατίθεται στους µαθητές να υποβάλουν στη διεύθυνση του

σχολείου ένα κείµενο που θα περιλαµβάνει µια πρόταση για µια

σχολική εκδήλωση που πρόκειται να αναλάβουν.

Το κείµενο περνά σταδιακά από τον ένα µαθητή στον άλλο (ή

ανά οµάδες από τη µια στην άλλη) προκειµένου να προταθούν

βελτιώσεις ή τροποποιήσεις στο υπάρχον κείµενο οι οποίες θα

είναι ορατές µέσα από την παρακολούθηση αλλαγών (Track

changes). Κάθε µαθητής (ή οµάδα) είναι σε θέση να βλέπει το

σχολιασµό του προηγούµενου, να ανταποκρίνεται σε αυτόν ή να

προσθέτει δικό του σχολιασµό

∆ραστηριότητα 2η Εισαγωγή σχολίων και ιστορικές αναφορές

Με διαθέσιµο ένα κείµενο σε ψηφιακή µορφή (µια σύντοµη

ιστορία ή απόσπασµα από ένα βιβλίο).

Κάνετε Highlight στο δύσκολο λεξιλόγιο και χρήση του Insert

Comments ή τη δυνατότητα Screen Tips (ανάλογα µε τη

version που χρησιµοποιείτε) κατά την εισαγωγή υπερδεσµών για

να δώσετε τον ορισµό τους. Μετά οι µαθητές διαβάζοντας και

βλέποντας τις εντοπισµένες λέξεις, χωρίς κλικ, µπορούν σε

αναδυόµενα παράθυρα να βλέπουν το υποστηρικτικό υλικό που

έχετε παραθέσει.

Οι µαθητές µπορούν επίσης να εισαγάγουν σχόλια ορίζοντας τις

λέξεις που αυτοί θεωρούν δύσκολες, χρησιµοποιώντας ένα

online λεξικό - επιλογή που εξοικειώνει τους µαθητές µε τη

χρήση τέτοιων λεξικών και παρέχει υποστήριξη για µελλοντική

συγγραφή εργασιών.

Η ιδέα µπορεί να επεκταθεί στο να δοθούν επίσης (αν το κείµενο

προσφέρεται) ιστορικές αναφορές. Για παράδειγµα, σε ένα

κείµενο του Μακρυγιάννη να δοθούν πρόσθετες αναφορές (πέρα

από τις άγνωστες λέξεις), σε πληροφορίες για πρόσωπα που

παρουσιάζονται στο κείµενο ή να παραπέµπει το σχόλιο σε

συγκεκριµένη σελίδα στο ∆ιαδίκτυο κλπ. χωρίς να διακόπτεται η

ροή του κειµένου.




Επίσης η τακτική αυτή µπορεί να υιοθετηθεί σε περιπτώσεις στις

οποίες οι µαθητές κρίνουν την εργασία συµµαθητών τους.

∆ραστηριότητα 3η Χρήση υπερδεσµών

Σε πολλές περιπτώσεις, όταν δίνεται υλικό για κάποιο θέµα

στους µαθητές, αυτό συνοδεύεται από οδηγίες για πρόσβαση σε

πληροφορίες που δεν θα µπορούσαν να συµπεριλαµβάνονται

στο φυλλάδιο. Οι οδηγίες αυτές µπορεί να είναι υπό τη µορφή

προτεινόµενης βιβλιογραφίας ή κάποιες διευθύνσεις στο δίκτυο

κλπ.

Η χρήση των υπερδεσµών µπορεί να φέρει τους µαθητές σε

άµεση επαφή µε µια σειρά από πηγές των οποίων η πρόσβαση

αλλιώς θα ήταν από δύσκολη µέχρι απαγορευτική.

Σε ένα µάθηµα ιστορίας µπορεί να δοθεί ένα κείµενο σχετικό µε

το πρόσωπο ή το γεγονός που είναι υπό µελέτη (όπως το

µάθηµα της ηµέρας) για να βοηθηθούν οι µαθητές.

Μπορεί να εισαχθούν υπερδεσµοί σε εικόνες σχετικές µε το θέµα

(προσωπογραφίες του ήρωα, πίνακες ζωγραφικής που

αναφέρονται στο γεγονός) ή ακόµη και σε ηχητικά ντοκουµέντα

αν το θέµα έχει να κάνει µε τη νεότερη ιστορία (ανακοινωθέντα,

διαγγέλµατα, κλπ)

Αν στο κείµενο γίνονται αναφορές για ένα µέρος το οποίο

πολλοί µαθητές δεν έχουν επισκεφτεί, είναι εύκολο να υπερ-

συνδεθεί το όνοµα αυτό άµεσα µε µια σχετική διεύθυνση στο

δίκτυο. Το ίδιο µπορεί να γίνει µε έναν συγγραφέα και µε άµεση

σύνδεση σε µια βιογραφία του κλπ.

Ο υπερδεσµός µπορεί να αναφέρεται επίσης σε αυθεντικές πηγές

(αυθεντικά χειρόγραφα ή ψηφιοποιηµένο υλικό βιβλίων)




∆ραστηριότητα 4η Χρήση του Word Art

Ζητείται να χρησιµοποιηθούν τα εργαλεία Σχεδίασης και

WordArt προκειµένου να δηµιουργηθεί µια σελίδα οριζόντιου

προσανατολισµού, χωρισµένη σε 4 στήλες, ένα διαφηµιστικό

φυλλάδιο για έναν οποιοδήποτε ταξιδιωτικό προορισµό.

Το φυλλάδιο θα πρέπει σε κάθε στήλη να περιέχει

συγκεκριµένες πληροφορίες:

Μια περιγραφή του ταξιδιωτικού προορισµού (1η στήλη)

Προτάσεις για δραστηριότητες αναψυχής – ψυχαγωγίας που

προσφέρονται στην περιοχή (2η στήλη).

Τι εφόδια πρέπει να έχει µαζί του ο ταξιδιώτης (3η στήλη).

Συστάσεις µετακίνησης: (Πληροφορίες για το πως µπορεί να

φτάσει στον προορισµό και αφού φτάσει εκεί στη συνέχεια

πληροφορίες για τις µετακινήσεις του στη γύρω περιοχή) (4η

στήλη).


1) Θα µπορούσατε να σκεφθείτε συνδυασµένες χρήσεις του

επεξεργαστή κειµένου µε άλλα λογισµικά (για παράδειγµα

λογιστικά φύλλα ή ένα πρόγραµµα σχεδίασης), έτσι ώστε να

δηµιουργήσετε ένα πιο ολοκληρωµένο κείµενο;

2) Βρίσκετε χρήσιµο να εξασκήσετε τους µαθητές σας ώστε να

δηµιουργούν κείµενα µε βάση συγκεκριµένα πρότυπα (είτε

περιεχοµένου, είτε µορφής);




7. Ασκήσεις

1. Κατασκευή ηµερολογίου

Κατασκευή ενός πίνακα που τα κελιά του θα χρησιµεύσουν ως

χώρος για κάθε µέρα του µήνα. Σε κάθε κελί θα µπει η

αντίστοιχη ηµεροµηνία και αντίστοιχα µια εικόνα ή ένα µικρό

κείµενο για ένα γεγονός που συνδέεται µε τη συγκεκριµένη µέρα

(εορταζόµενος άγιος, µια εθνική γιορτή, ένα παλαιότερο γεγονός

που έγινε την ίδια µέρα, µια διοργάνωση, το γενέθλιο µιας

µεγάλης προσωπικότητας). Το κείµενο ή η εικόνα θα είναι

σύνδεσµος προς µια άλλη σελίδα, εικόνα, χάρτη, αρχείο ήχου ή

video κλπ. Παραλλαγή της πιο πάνω ιδέας θα µπορούσε να είναι

ένα αντίστοιχο ηµερολόγιο που να περιλαµβάνει τις γενέθλιες

ηµέρες όλων των µαθητών του τµήµατος ή τις ηµέρες της

ονοµαστικής εορτής τόσο των µαθητών όσο και των καθηγητών

τους.

2. ∆ηµιουργία εφηµερίδας Μπορεί να χρησιµοποιηθεί για την παρακίνηση των µαθητών

προς τη δηµοσιογραφία «εκδίδοντας» µια εφηµερίδα γραµµένη

από αυτούς.

Χρήσιµα εργαλεία θα µπορούσαν να είναι µια ψηφιακή

φωτογραφική µηχανή, τα ρεπορτάζ που µπορούν να πάρουν οι

ίδιοι οι µαθητές, το διαδίκτυο.

Μια οµιλία που θα γίνει στο χώρο του σχολείου, για παράδειγµα,

είναι καλή αφορµή για να γράψουν για το τι είδαν (ποιος, τι,

που, πότε, γιατί). Κάποιοι µπορούν να πάρουν µια σύντοµη

συνέντευξη από τον οµιλητή.

Ένα γεγονός της επικαιρότητας (πχ οι πρόσφατες πυρκαγιές)




µπορεί επίσης να αποτελέσει αφορµή για την πρώτη σελίδα της

εφηµερίδας (πληροφορίες από το δίκτυο, σχετικές φωτογραφίες,

έκκληση για συγκέντρωση σχολικών ειδών που θα σταλούν σε

µαθητές των περιοχών κλπ).

Αξιοποίηση των δυνατοτήτων των πινάκων, πλαισίου κειµένου,

υπερδεσµών (για περίπτωση online εφηµερίδας).

3. Κατασκευή λεξικού όρων

Μετά το πέρας µιας ενότητας, έστω στη γεωµετρία, µπορεί να

γίνει µια συγκεντρωτική παρουσίαση όλων των σχετικών όρων

της ενότητας (για παράδειγµα έννοιες όπως ύψος, βάση,

διάµεσος, διχοτόµος, ισόπλευρο τρίγωνο, ισοσκελές κλπ) µε τη

µορφή κειµένου ενός «λεξικού» όρων.

Τοποθετούνται οι νέοι όροι σε αλφαβητική σειρά. Για κάθε έναν

υπάρχει παρακάτω στο κείµενο η ερµηνεία του. Με τη χρήση

σελιδοδεικτών εισάγεται σε κάθε λέξη υπερδεσµός, ο οποίος µε

την ενεργοποίησή του µεταφέρει τον αναγνώστη σε εκείνη τη

θέση του κειµένου όπου βρίσκεται η ερµηνεία του όρου.

Το λεξικό αυτό εµπλουτίζεται κατά τη διάρκεια της σχολικής

χρονιάς, κάθε φορά που έχει ολοκληρωθεί µια ενότητα, µε την

προσθήκη νέων όρων


http://www.fsdb.k12.fl.us/rmc/tutorials/office.html Σελίδα µε

πλούσιο υλικό σχετικά µε τη χρήση των λογισµικών του

Microsoft Office.

http://teach.fcps.net/talk/index2.asp?nav=content Σχέδια

µαθηµάτων εκ των οποίων πολλά είναι βασισµένα στη χρήση

του Word.

http://t4.jordan.k12.ut.us/t4/index.php?option=com_content&t

ask=view&id=85&Itemid=35 Κάποιες ιδέες για το πώς µπορεί

κανείς να χρησιµοποιήσει το Word στην τάξη και σύνδεσµοι σε

άλλες σχετικές σελίδες.



Bangert-Drowns, R. (19930. The Word processor as an

instructional tool: a meta-analysis of Word processing in writing

instruction. Review of Educational Research Vol. 63, No. 1, pp.




69-93. Μελέτη που αναδεικνύει τη συµβολή του επεξεργαστή

κειµένου στη βελτίωση της ποιότητας του γραπτού λόγου των

µαθητών.

Lam, F. S., & Pennington, M. (1995). The computer vs. the

pen: a comparative study of Word processing in a Hong Kong

secondary classroom. Computer Assisted Language Learning,

v.8(1), pp. 75-92. Μελέτη µαθητών της δευτεροβάθµιας

εκπαίδευσης για την συµβολή του επεξεργαστή κειµένου στην

έκθεση ως προς το περιεχόµενο, την οργάνωση, το λεξιλόγιο, τη

χρήση της γλώσσας.

123 ∆ιδάσκοντας µε τη βοήθεια υπολογιστικών φύλλων




∆ιδάσκοντας µε τη βοήθεια λογισµικού υπολογιστικών φύλλων

1. Εισαγωγή

Στο παρόν κεφάλαιο περιγράφονται «καλές πρακτικές» που µπορούν να εφαρµοστούν στη χρήση υπολογιστικών φύλλων για τη διδασκαλία διαφόρων γνωστικών αντικειµένων. Θα παρουσιαστούν συγκεκριµένες τεχνικές και παραδείγµατα, µε κύριο σκοπό να υλοποιηθούν στο εργαστήριο δραστηριότητες που θα τις αξιοποιούν διδακτικά.


• Η εκµάθηση τεχνικών και µεθόδων για τη χρήση των υπολογιστικών φύλλων στη διδασκαλία.


Το λογισµικό υπολογιστικών φύλλων µπορεί να αποτελέσει ένα πολύ ισχυρό µέσο («εργαλείο») διδασκαλίας, καθώς µπορεί να χρησιµοποιηθεί στη διδασκαλία µε πολλούς και ποικίλους τρόπους. Έτσι η χρήση των υπολογιστικών φύλλων µπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα για µια διδασκαλία ή να αποτελέσει το πεδίο για δραστηριότητες προγύµνασης και εξάσκησης (drill and practice). Θα πρέπει να αναφερθεί ότι το Excel ίσως είναι ένα λογισµικό το οποίο δεν χρησιµοποιείται ευρέως στην εκπαίδευση – πέραν των Μαθηµατικών και των περιπτώσεων πινακοποίησης δεδοµένων. Ωστόσο αποτελεί ένα πολύ ισχυρό υπολογιστικό εργαλείο. Θα πρέπει να τονιστεί ότι το Εxcel αποτελεί ένα εµπορικό προϊόν. Υπάρχουν ωστόσο λογισµικά µε τις ίδιες περίπου δυνατότητες, που ανήκουν στην κατηγορία του Ελεύθερου και Ανοιχτού Λογισµικού, όπως το πρόγραµµα Calc του ολοκληρωµένου πακέτου OpenOffice. Έχουν διατυπωθεί αντιρρήσεις για τη χρήση των λογιστικών φύλλων: ότι για παράδειγµα αποκρύπτει τη µαθηµατική διάσταση των προβληµάτων όταν οι µαθητές τα λύνουν στο περιβάλλον του. Πολλοί εξ άλλου θεωρούν τη χρήση υπολογιστικών φύλλων ως κάτι που δύσκολα µπορεί να εφαρµοστεί στην τάξη.

3. Πρακτικές συµβουλές για τη χρήση των υπολογιστικών φύλλων




• Έλεγχος στη χρήση των συναρτήσεων ώστε να λειτουργούν,

ειδικά όταν προέρχονται από αντιγραφή και επικόλληση.

• Η εισαγωγή εικόνων και διακόσµησης να γίνεται µε φειδώ,

Είναι εργαλεία και ως τέτοια πρέπει να χρησιµοποιούνται

• Μια εργασία πρώτα σχεδιάζεται στο χαρτί (έστω ένα

σκαρίφηµα) και µετά υλοποιείται στο σχετικό περιβάλλον

(λογισµικό).

• Μια εργασία στηρίζει το µάθηµα: δεν είναι το µάθηµα

4. Τεχνικές και παραδείγµατα

Τεχνικές

• ∆ηµιουργία γραφηµάτων σε µια ποικιλία διαφορετικών

µορφών.

• Επίλυση προβλήµατος µε χρήση fill down µενού και χρήση

συναρτήσεων

• Χρήση συνάρτησης αθροίσµατος

• Μέσος όρος και ερµηνεία γραφήµατος

• Χρήση της γραµµής εργαλείων σχεδίασης

Παράδειγµα

Πρόκειται για εντυπωσιακή εργασία στο περιβάλλον του Excel µε

θέµα την κατανοµή του πληθυσµού σε διάφορες χώρες σε σχέση

µε την ηλικία και το φύλλο. Μπορείτε να ανοίξετε (ή να

κατεβάσετε) το συνοδευτικό αρχείο που υπάρχει στον πιο κάτω

σύνδεσµο για να µελετήσετε το παράδειγµα.

http://sunsite.univie.ac.at/Projects/demography/



∆ραστηριότητα 1η Συλλογή δεδοµένων- ∆ηµιουργία γραφηµάτων

Πρόκειται για την πραγµατοποίηση µιας έρευνας µέσα στην τάξη

σε σχέση µε το δηµοφιλές άθληµα ανάµεσα στους συµµαθητές

τους. Οι µαθητές ερωτώνται, οι προτιµήσεις καταµετρώνται και

στο Excel δηµιουργείται φύλλο εργασίας µε τα αριθµητικά

δεδοµένα.




Στη συνέχεια δηµιουργείται γράφηµα (µπάρες) και δίνονται

απαντήσεις σε ερωτήσεις όπως: Ποιο άθληµα είναι το

δηµοφιλέστερο; Το λιγότερο δηµοφιλές; Είναι κάποια εξίσου

δηµοφιλή;

Βέβαια σε ένα τέτοιο επίπεδο η δραστηριότητα φαντάζει αρκετά

απλή και περιορισµένη. Έτσι σε ένα δεύτερο επίπεδο µπορεί να

αυξηθεί η πολυπλοκότητα µε περισσότερα δεδοµένα µέσα από

απαντήσεις µαθητών και άλλων τάξεων. Το νέο γράφηµα θα

δείχνει ταυτόχρονα τις προτιµήσεις για όλες τις τάξεις.

Τώρα µπορούν να τεθούν ερωτήσεις όπως: Σε ποια τάξη ένα

συγκεκριµένο άθληµα είναι το λιγότερο δηµοφιλές; Ποιο το

συνολικό νούµερο για τους οπαδούς ενός αθλήµατος; Ποιο

άθληµα πήρε έναν συγκεκριµένο αριθµό προτιµήσεων;

Προτιµούν τα περισσότερα παιδιά το Α και το Β άθληµα µαζί ή το

Γ και το ∆;

∆ηµοφιλή Αθλήµατα

Τέννις Πόλο Βόλεϊ Ποδόσφ Μπάσκετ Σκι χόκεϊ καγιάκ πάλη

Τµήµα Γ1 Τµήµα Γ2 Τµήµα Γ3

∆ραστηριότητα 2η Επίλυση προβλήµατος – χρήση fill down menu (λαβή συµπλήρωσης)

To Excel µπορεί να αποτελέσει τον πρόδροµο της σύνδεσης µε

την αλγεβρική σκέψη και την εισαγωγή στις έννοιες της

εξίσωσης και των µεταβλητών.

Πρόβληµα

Τρεις οµάδες παιδιών µοιράζονται 100 σοκολάτες. Η 2η οµάδα

πάίρνει 4 φορές περισσότερες απ’ ότι η 1η. Η 3η οµάδα παίρνει

10 σοκολάτες παραπάνω από τη 2η. Πόσες έχει κάθε µια;

Α B C D 1 ΟΜΑ∆Α1 ΟΜΑ∆Α2 ΟΜΑ∆Α3 ΣΥΝΟΛΟ 2 =4*Α2 =Β2+10 =Α2+Β2+C2




∆ραστηριότητα 3η Χρήση αθροίσµατος

Τα κελιά ενός φύλλου εργασίας αποτελούν έναν χρήσιµο τρόπο

αναπαράστασης του εµβαδού και της περιµέτρου ειδικά αν

κανείς βάψει το εσωτερικό των κελιών. Μπορεί να γίνει σύνδεση

µε παραστάσεις της καθηµερινότητας όπως διαδροµές

περιπάτου, πάρκα, κήποι, έτσι ώστε οι µαθητές να δουν τη

σύνδεση µε την δική τους καθηµερινή ζωή. Σηµαντική είναι η

δυνατότητα πολλαπλών λύσεων. Ένας πιθανός τρόπος

υπολογισµού είναι ο τεµαχισµός της περιοχής σε µικρότερα

ορθογώνια (στην περίπτωση αυτή, κάθε φορά που επιλέγουµε

µια τέτοια περιοχή, πάνω αριστερά βλέπουµε τις διαστάσεις του

ορθογωνίου και έτσι υπολογίζουµε το εµβαδόν του). Άλλος

τρόπος είναι µε την προηγούµενη στρατηγική να υπολογίσουµε

το εµβαδόν ενός µεγάλου ορθογωνίου που εµπεριέχει την

περιοχή που αναζητούµε και µε την ίδια στρατηγική να

αφαιρέσουµε τις περιοχές που περισσεύουν. Τρίτος τρόπος είναι

η χρήση της εντολής SUM. Κάθε φορά που επιλέγουµε µια

περιοχή µέσω της εντολής (και δεδοµένου ότι έχουµε βάλει

µονάδες µέσα στα κελιά) παίρνουµε ανά γραµµή ή στήλη το

εµβαδόν της και µε νέα χρήση της ίδια εντολής υπολογίζοµε το

ολικό εµβαδόν. Με αφορµή την δραστηριότητα που έχει

προηγηθεί µπορούµε να επεκτείνουµε µε χρήση what if

ερωτηµάτων. Αλλαγές στο κόστος πλακιδίων, διαστάσεων

πάρκου, άµµου κλπ. ποιες άλλες αλλαγές επιφέρουν;

Αποτελεσµατική εδώ µπορεί να είναι για τα επιπλέον κόστη µια

κατάλληλη χρήση του fill down µενού





1) Θεωρείτε ότι η χρήση των λογιστικών φύλλων µπορεί να

συντελέσει στην «έκπτωση» ορισµένων δεξιοτήτων των

µαθητών (όπως η εκτέλεση πράξεων «µε το µυαλό»);

2) Τα λογιστικά φύλλα έχουν εξαιρετικές δυνατότητες στη

στατιστική επεξεργασία δεδοµένων (σε στοιχειώδες ή και πιο

προηγµένο επίπεδο) και την γραφική τους αναπαράσταση. Το

σύνολο αυτών των δυνατοτήτων είχε κάποια χρησιµότητα στη

διδασκαλία σας;

7. Ασκήσεις

1) να µελετηθούν τα χαρακτηριστικά της µεταβολής της µέσης

ετήσιας θερµοκρασίας σε τοπικό επίπεδο τα τελευταία 50 χρόνια

(µεµονωµένα ανά χρόνο είτε οµαδοποιηµένα ανά πενταετία ή

δεκαετία). Η αναζήτηση των αριθµητικών δεδοµένων µπορεί να

γίνει δικτυακά. Να σχεδιαστεί το φύλλο εργασίας (τι θα

περιλαµβάνει η κάθε στήλη), να εφαρµοστούν τύποι όπου αυτό

απαιτείται (πχ µέσοι όροι) και να δηµιουργηθούν σχετικά

γραφήµατα. Στη συνέχεια να ερµηνευτούν τα δεδοµένα µε βάση

ερωτήσεις όπως: Α) Υπάρχουν αλλαγές στην πορεία αυτών των

ετών; Β) Θεωρείτε ότι οι αλλαγές αυτές είναι σηµαντικές ή όχι;

Γ) Ποιοι µπορεί να είναι οι πιθανοί λόγοι που µπορούν να

ερµηνεύσουν αυτήν την εξέλιξη του γραφήµατος; ∆)

Παρουσιάζει κάποια κανονικότητα το γράφηµα; Ε) Μπορούν µε

βάση το γράφηµα να γίνουν προβλέψεις για την εξέλιξη του

φαινοµένου στα επόµενα χρόνια;

2) Η χρονογραµµή µπορεί να χρησιµοποιηθεί προκειµένου να

αναπαραστήσει πληροφορίες σε διάφορα µαθήµατα. Μπορεί έτσι

να χρησιµοποιηθεί στη φυσική, τα µαθηµατικά, για να δείξει τις

αλλαγές που έχουν επέλθει µε την πάροδο του χρόνου στα µέσα

µεταφοράς, στην τεχνολογία, στα διαστηµικά ταξίδια, κλπ.

Μπορεί να αποτελέσει επίσης έναν τρόπο για να απεικονίσουµε

την πορεία της ζωής των ανθρώπων. Με το Excel µπορούν να

µάθουν οι µαθητές να δηµιουργούν ελκυστικές χρονογραµµές

χρησιµοποιώντας εικόνες και κείµενο προκειµένου να

αποδώσουν πιστά µια περίοδο την οποία µελετούν και να

αναδείξουν τους σηµαντικούς της σταθµούς.

Υλοποιήστε για παράδειγµα µια χρονογραµµή που να

παρουσιάζει την εξέλιξη της τεχνολογίας (εικόνα από το site της




Microsoft) ή µια µέρα από τη ζωή σας. Άλλες ιδέες µπορούν να

δανεισθούν από την ιστορία (πχ εξέλιξη των γεγονότων της

ελληνικής επανάστασης το 1821), τα φυσιογνωστικά µαθήµατα

(πχ εξέλιξη στο ζωικό βασίλειο) κλπ.


http://epublications.bond.edu.au/ejsie/ Spreadsheets in

Education. Online περιοδικό αφιερωµένο σε µελέτες για το ρόλο

που µπορούν να παίξουν τα υπολογιστικά φύλλα στην

εκπαίδευση

http://www.teacherlink.org/content/math/interactive/interactiv

eexcel.html Σελίδα µε interactive projects βασισµένα στο Excel.

http://www2.ups.edu/community/tofu/lev1f/conframe.htm

Αξιοποίηση σειράς χαρακτηριστικών του Excel για την

προσέγγιση µαθηµατικών εννοιών.

http://www.sabine.k12.la.us/class/excel_resources.htm

Οδηγίες, εξάσκηση, εφαρµογές και σχέδια µαθηµάτων µε τη




χρήση του Excel.

http://www.amphi.com/~psteffen/excel.html Ιδέες για την

ενσωµάτωση των υπολογιστικών φύλλων στην τάξη.

http://www.internet4classrooms.com/on-line_excel.htm

Σύνδεση του Excel µε µια ποικιλία θεµάτων.

http://its.leesummit.k12.mo.us/excel.htm Σύνδεσµοι σε άλλες

σελίδες µε ιδέες και σχέδια µαθηµάτων.

http://jc-schools.net/tutorials/excel-activities.htm Ιδέες για την

εισαγωγή του Excel στην τάξη.

http://www.teachingandlearningresources.co.uk/resourcesexcel

.shtml Ιδέες που συνδυάζουν το Excel µε γλωσσικά µαθήµατα.

http://www.suelebeau.com/spreadsheets.htm Συλλογή ιδεών

και άλλων πηγών για δραστηριότητες µε το Excel.

http://www.madison.k12.al.us/compserv/Spreadsheets/spreads

heetresources.htm Χρησιµοποιώντας το Excel στην τάξη.

http://academic.pgcc.edu/~ssinex/excelets/ Μαθηµατικά

παραδείγµατα διαδραστικού Excel.

http://www.catawba.k12.nc.us/pages/techtrac/techtrac10/bren

da/ssdef.htm Σελίδα που βοηθά τους µαθητές να κατανοήσουν

την ορολογία τη σχετική µε τα υπολογιστικά φύλλα.

http://www.usd.edu/trio/tut/excel/ Οnline tutorial που βοηθά

στην κατανόηση γενικά των υπολογιστικών φύλλων.

http://aitt.acadiau.ca/tutorials/Excel2000/Excel2000tests/index

.htm Χρήσιµη σελίδα που παρουσιάζει πώς να χρησιµοποιεί

κάποιος το Excel προκειµένου να δηµιουργήσει τεστ




Abramovich, S. & Sugden, S. (2005). Spreadsheets in

Education: A Peer-reviewed Medium for Active Learning. In

Proceedings of World Conference on Educational Multimedia,

Hypermedia and Telecommunications 2005 (pp. 4542-4547).

Chesapeake, VA: AACE. Οι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι τα

υπολογιστικά φύλλα διευκολύνουν τη µετάβαση από την

ενέργεια στην ερµηνεία, την ανάδραση και την περεταίρω δράση

από τη µεριά του µαθητή. Τονίζουν επίσης ότι η γνώση του

λογισµικού καθίσταται ζωτικός παράγων για την προώθηση της

χρήσης του και σε άλλα γνωστικά αντικείµενα.




Neuwirth, E. (1996). Spreadsheets: Helpful for Understanding

Mathematical Structures. Mathematics Teacher, v89 n3 p252-

54. Περιγράφει τη χρήση υπολογιστικών φύλλων για την

προσέγγιση µαθηµατικών εννοιών, χωρίς όµως τη χρήση

αλγεβρικών συµβολισµών.

Stanton, M., Baer, E. & Abramovich, S. (2002). What Are Billy’s

Chances? Computer Spreadsheet as a Learning Tool for

Younger Children and Their Teachers Alike. Journal of

Computers in Mathematics and Science Teaching. 21 (2), pp.

127-145. Μελετά το πώς τα πολλαπλά χαρακτηριστικά των

υπολογιστικών φύλλων ενισχύουν τη µαθηµατική σκέψη των

µαθητών στην περιοχή της ανάλυσης δεδοµένων και των

πιθανοτήτων.

Sutherland, R. & Rojano, T. (1993). A Spreadsheet Approach to

Solving Algebra Problems. Journal of Mathematical Behavior,

v12 n4 p353-83. Μελέτη µαθητών της Β Γυµνασίου που

χρησιµοποίησαν υπολογιστικά φύλλα για να απεικονίσουν και να

λύσουν αλγεβρικά προβλήµατα συσχετίζοντάς τα µε την

προηγούµενη αριθµητική τους εµπειρία. Το περιβάλλον των

υπολογιστικών φύλλων υποστήριξε τους µαθητές στη µετάβαση

από τη συγκεκριµένη σκέψη στη γενικευµένη.

131 ∆ιδάσκοντας µε τη βοήθεια λογισµικού παρουσιάσεων




∆ιδάσκοντας µε τη βοήθεια λογισµικού παρουσιάσεων

1. Εισαγωγή

Στο παρόν κεφάλαιο περιγράφονται «καλές πρακτικές» που µπορούν να εφαρµοστούν στη χρήση λογισµικού παρουσιάσεων σε σχέση µάλιστα µε το ρόλο του «οπτικού γραµµατικού» ή του «γραµµατισµού των µέσων» (media literacy), για τη διδασκαλία διαφόρων γνωστικών αντικειµένων. Θα παρουσιαστούν συγκεκριµένες τεχνικές και παραδείγµατα, µε κύριο σκοπό να υλοποιηθούν στο εργαστήριο δραστηριότητες που θα τις αξιοποιούν διδακτικά.


• Εκµάθηση βασικών τεχνικών για τη χρήση λογισµικού παρουσιάσεων στη διδασκαλία.


Το λογισµικό παρουσιάσεων µπορεί να αποτελέσει ένα πολύ ισχυρό µέσο («εργαλείο») διδασκαλίας, καθώς οι παρουσιάσεις µπορούν να υποστηρίξουν διδασκαλίες µε πολλούς και ποικίλους τρόπους. Οι παρουσιάσεις όµως µπορούν να έχουν και πολύ ευρύτερες χρήσεις: για παράδειγµα, µια παρουσίαση µπορεί να αποτελέσει τον πυρήνα για µια διδασκαλία ή να αποτελέσει το πεδίο για δραστηριότητες προγύµνασης και εξάσκησης (drill and practice). Θα πρέπει να αναφερθεί ότι το PowerPoint είναι ένα λογισµικό το οποίο χρησιµοποιείται ευρέως στην εκπαίδευση - ίσως περισσότερο από κάθε άλλο λογισµικό. Έχουν ωστόσο διατυπωθεί και αντιρρήσεις για τη χρήση του: τελικά ευνοεί πάρα πολύ την εικόνα (ενδεχοµένως και τον ήχο) έναντι του κειµένου ως τρόπο έκφρασης και µετάδοσης ιδεών. Πολλές φορές δηλαδή γίνεται κατάχρηση των περιφερειακών στοιχείων (εφέ, χρώµατα, φόντο, στυλ και γενικά γραφιστικά στοιχεία) έναντι της πληροφορίας που πρέπει να παρέχει, στη λογική δηλαδή του MacLuhan «το µέσο είναι το µήνυµα». Επίσης πολλές φορές φαίνεται ότι ευνοεί µία «τηλεοπτική» αντίληψη για την οργάνωση της ύλης (γρήγορη εναλλαγή εικόνων, µικρά και «εύπεπτα» κείµενα κλπ). Θα πρέπει να τονιστεί ότι το PowerPoint αποτελεί ένα εµπορικό προϊόν. Υπάρχουν ωστόσο λογισµικά µε τις ίδιες περίπου δυνατότητες, που ανήκουν στην κατηγορία του Ελεύθερου και Ανοιχτού Λογισµικού, όπως το πρόγραµµα Impress του ολοκληρωµένου πακέτου OpenOffice.




3. Πρακτικές συµβουλές για τη χρήση των παρουσιάσεων

• Ο συνδυασµός των χρωµάτων (π.χ. φόντο και χαρακτήρες

κειµένου) πρέπει να βοηθάει την ανάγνωση και όχι να τη

δυσχεραίνει. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η παρουσίαση

µπορεί να λάβει χώρα σε συνθήκες δυνατού φωτισµού. Επί

πλέον, ο βιντεπροτζέκτορας σπανίως αποδίδει τα χρώµατα

που φαίνονται στην οθόνη του Η.Υ. µε την ίδια καθαρότητα.

• Προσοχή στο κείµενο: ποσότητα (σε κάθε διαφάνεια),

µέγεθος, γραµµατοσειρά. Το κείµενο πρέπει να είναι αρκετά

αραιό ώστε να µην είναι δυσανάγνωστο.

• Έλεγχος των υπερδεσµών (εάν υπάρχουν) ώστε να είναι

ενεργοί-επικαιροποιηµένοι (δηλαδή να «κατευθύνουν» στα

αρχεία ή τις ιστοσελίδες που πρέπει).

• Χρονοµέτρηση της παρουσίασης ώστε να µην απαιτηθεί

χρόνος µεγαλύτερος από το διατιθέµενο.

• Οι ήχοι, οι εικόνες, η διακόσµηση και τα παντός είδους εφέ

είναι εργαλεία και ως τέτοια πρέπει να χρησιµοποιούνται –

δηλαδή φειδωλά και µόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητα.

• Μια παρουσίαση πρώτα σχεδιάζεται στο χαρτί (έστω ένα

σκαρίφηµα) και µετά υλοποιείται στο σχετικό περιβάλλον

(λογισµικό).

• Μια παρουσίαση στηρίζει το µάθηµα - δεν είναι το µάθηµα.

4. Τεχνικές

Τεχνικές

Ενδεικτικά αναφέρονται ορισµένες στοιχειώδεις τεχνικές στις

ηλεκτρονικές παρουσιάσεις:

• Αποκάλυψη – Επικάλυψη εικόνων (µε σταδιακή ολοκλήρωση

µιας εικόνας ή αποκάλυψη µερών ή στρώσεων: για

παράδειγµα η «αποκάλυψη» του εσωτερικού του

ανθρωπίνου σώµατος)

• Συγχρονισµός ήχου, κειµένου και εικόνας.

• Ψευδοκίνηση- ψευδο-animation: επιτυγχάνεται όταν σε µια

σειρά διαδοχικών διαφανειών υπάρχουν εικόνες µε µικρή

παραλλαγή και πραγµατοποιείται ταχεία αλλαγή διαφανειών

κατά την παρουσίαση (περίπου µε την ίδια αρχή που




λειτουργεί ο κινηµατογράφος)

• Αυτόµατη επίδειξη διαφανειών

• Απλή επίδειξη εικόνων – ενσωµάτωση τεχνικών animation –

video

• Χρήση εξωτερικών υπερδεσµών

Προηγµένες τεχνικές Χρήση VBA και πλήκτρων (Buttons).



Να δηµιουργηθούν παρουσιάσεις που να εκµεταλλεύονται την

επικάλυψη-αποκάλυψη και την «ψευδοκίνηση» - για διάφορα

γνωστικά αντικείµενα – για να παρουσιάσουν «εξέλιξη

φαινοµένων»


Να δηµιουργηθεί τουλάχιστον µία παρουσίαση που να

χρησιµοποιηθεί ως «κέντρο» ενός µαθήµατος - ενσωµατώνοντας

και υπερδεσµούς µε ιστοχώρους, κείµενα, εφαρµογές, άλλα

αρχεία παρουσιάσεων κλπ.


1) Θεωρείτε ότι τα λογισµικά παρουσιάσεων συνιστούν ένα είδος

«κινδύνου» για τη διδασκαλία, καθώς τείνουν να

οµογενοποιήσουν όλα τα µαθήµατα σε ένα κοινό µοντέλο, µία

διαδοχή πληροφοριών που τελικά υπαγορεύεται από το ίδιο το

λογισµικό;

7. Ασκήσεις

1) Nα χρησιµοποιηθεί το µοντέλο drill-and-practice για

«εξάσκηση» σε ένα αντικείµενο, όπως η Γεωγραφία (στην

πρωτοβάθµια εκπαίδευση), η Iστορία κλπ.





http://www.youtube.com/watch?v=HLpjrHzgSRM Ένα µικρό

βίντεο για τη χρήση του PowerPoint. Συνοπτικά, αλλά πολύ

χαρακτηριστικά, από ένα ζωντανό (;) τηλεοπτικό σώου, ένας

κωµικός επισηµαίνει, στην Αγγλική, µερικά σηµαντικά σφάλµατα

στη χρήση του PowerPoint (όπως η λέξη-προς-λέξη ανάγνωση

του κειµένου µιας διαφάνειας από τον παρουσιαστή-διδάσκοντα,

τα λάθη – ορθογραφικά ή άλλα – κλπ: How NOT To Use

Powerpoint By Comedian Don McMillan στο YouTube (!!)

http://youtube.com/watch?v=OC1OixM_118 Ένα σχετικά

µεγάλο βίντεο (20 λεπτά περίπου, στην Αγγλική), πολύ

κατατοπιστικό, πάνω στη χρήση του PowerPoint.

http://www.youtube.com/watch?v=hq-

JaaUkcSw&feature=related Ένα µουσικό βίντεοκλίπ (!!) στην

Αγγλική, πάνω στις δυνατότητες του PowerPoint


Adams, C. (2007). On the 'informed use' of PowerPoint:

rejoining Vallance and Towndrow Journal of curriculum studies,

39(2), 229-233. Κείµενο που εξετάζει κριτικά το ρόλο του

PowerPoint στη διδασκαλία.

Szabo, A. & Hastings, N. (2000). Using IT in the undergraduate

classroom: should we replace the blackboard with PowerPoint?.

Computers and Education, 35(3), 175-187. Τρεις µελέτες για

την αποτελεσµατικότητα της χρήσης του PowerPoint στην τάξη.

Bartch, R. & Cobern, K. (2003). Effectiveness of PowerPoint

presentations in lectures. Computers & Education, 41(1), 77-

86. Έρευνα για το κατά πόσο άρεσε στους µαθητές και έµαθαν

περισσότερα χρησιµοποιώντας PowerPoint αντί των

συνηθισµένων προβολών διαφανειών.

135 Βασικές κατηγορίες λογισµικού



Ενότητα 4.1

Βασικές κατηγορίες λογισµικού

1. Εισαγωγή

Στο παρόν µάθηµα παρουσιάζονται ορισµένες γενικές κατηγορίες λογισµικού και γίνονται επίσης σχετικές παραποµπές για περαιτέρω ανάλυση. Παρουσιάζεται ακόµη η γενικότερη προβληµατική που αφορά στις κατηγοριοποιήσεις αυτές και στον όρο ακόµη «εκπαιδευτικό λογισµικό», ο οποίο βρίσκεται υπό συνεχή αναθεώρηση,


• H γνώση µερικών βασικών κατηγοριών εκπαιδευτικού λογισµικού και εκπαιδευτικών περιβαλλόντων γενικότερα και κριτήρια για την κατηγοριοποίηση αυτή.

• Γνωριµία µε το γενικότερο θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η κατηγοριοποίηση του εκπαιδευτικού λογισµικού

2. Κατηγοριοποίηση εκπαιδευτικού λογισµικού

Όσον αφορά στην κατηγοριοποίηση του εκπαιδευτικού

λογισµικού δεν υφίσταται µια και µόνη αποδεκτή

κατηγοριοποίηση, αλλά περισσότερες, οι οποίες σε µεγάλο

βαθµό συναρτώνται, όπως είναι φυσικό, µε τα κριτήρια που

θέτει κανείς. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόµη και ο όρος

«εκπαιδευτικό λογισµικό» είναι σήµερα υπό κριτική

αναθεώρηση, καθώς

(α) γίνεται αναφορά µάλλον σε «εκπαιδευτικά περιβάλλοντα»

(οντότητες κατά πολύ ευρύτερες των εκπαιδευτικών

λογισµικών) παρά σε µεµονωµένα λογισµικά

(β) υπάρχει συνεχής εξέλιξη και εµφάνιση νέου είδους

υπηρεσιών και προϊόντων, τα οποία δύσκολα µπορούν να

κατηγοριοποιηθούν – να ενταχθούν δηλαδή στις υφιστάµενες

ήδη κατηγορίες και




(γ) ένας µεγάλος όγκος υλικού, λογισµικού και περιβαλλόντων

(από τα λογιστικά φύλλα ως τα wikis και από τις web κάµερες

ως το Skype) τα οποία δε µπορούν να χαρακτηριστούν ως

«εκπαιδευτικά», δηλαδή δε σχεδιάστηκαν αρχικά για

εκπαιδευτική χρήση, αλλά, παρόλα αυτά, χρησιµοποιούνται για

εκπαιδευτικούς-διδακτικούς λόγους

Πριν από την αναλυτικότερη παρουσίαση των κατηγοριών

εκπαιδευτικού λογισµικού και εκπαιδευτικών παραγόντων, θα

πρέπει λοιπόν να υπογραµµίσουµε το γεγονός ότι η σχετική

πολυπλοκότητα του εκπαιδευτικού λογισµικού δεν επιτρέπει

πάντοτε ούτε την µονοσήµαντη κατηγοριοποίηση, ούτε την

απόλυτη αξιολόγηση. Τα όρια ανάµεσα στις διάφορες κατηγορίες

και στα κριτήρια αξιολόγησης µερικές φορές δεν είναι

αρκούντως σαφή και είναι ενδεχόµενο η αξιολόγηση ενός

λογισµικού να µην είναι απολύτως ακριβής και η

κατηγοριοποίησή του τελείως ασαφής (για παράδειγµα ένα

λογισµικό να χρησιµοποιείται µε τελείως διαφορετικούς τρόπους

και έτσι να υπάγεται ταυτοχρόνως σε περισσότερες από µια

κατηγορίες). Άρα η κατηγοριοποίηση του λογισµικού δεν πρέπει

να θεωρηθεί ως µια διαίρεση σε αµοιβαία αποκλειόµενες οµάδες,

αλλά µάλλον ως µια περιγραφή κλάσεων δυνατοτήτων. Κατ’

αυτόν τον τρόπο, ένα λογισµικό που µπορεί να χρησιµοποιηθεί

κατά πολλούς διαφορετικούς τρόπους θα θεωρείται αντίστοιχα

ότι αντιστοιχεί σε περισσότερες από µια κατηγορίες – η θεώρηση

αυτή φαίνεται να είναι πιο ρεαλιστική – πιο κοντά στη σύγχρονη

πραγµατικότητα – και πιο λειτουργική. Το βασικό ερώτηµα στην

κατηγοριοποίηση του Εκπαιδευτικού λογισµικού είναι η οµάδα

των κριτηρίων που θα χρησιµοποιηθούν ακριβώς για την

κατηγοριοποίηση. Για παράδειγµα, θα µπορούσαν να υπάρχουν

κριτήρια που σχετίζονται µε το ποιος (ο µαθητής ή ο διδάσκων)

έχει τον έλεγχο στη χρήσης ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος

(αν είναι µαθητοκεντρικό ή δασκαλοκεντρικό). Σε ορισµένες

περιπτώσεις επίσης, τα χαρακτηριστικά της διεπαφής ή τα

τεχνικά χαρακτηριστικά ενός περιβάλλοντος µπορούν να

χρησιµοποιηθούν ως κριτήρια κατηγοριοποίησης, αλλά

θεωρητικά πλαίσια όπως η θεωρία των Mindτools (νοητικών

εργαλείων) τoυ D. Jonassen (2000), κεντρικό σηµείο αποτελεί η

υπόθεση ότι τα λογισµικά µπορούν και πρέπει να λειτουργούν




ως εργαλεία στην υπηρεσία του µαθητή προκειµένου αυτός να

αναπτύξει κριτική σκέψη, όπως και δεξιότητες και γνώσεις

υψηλού επιπέδου (σχετικά sites:

http://members.aol.com/Mind2Ls/mindtool.htm ή ακόµη

http://www.quasar.ualberta.ca/edpy485/edtech/mindtool.htm).

Είναι φανερό ότι στην κατηγορία αυτών των λογισµικών

µπορούν να περιληφθούν λογισµικά για διάφορα γνωστικά

αντικείµενα, για διαφορετικές εκπαιδευτικές βαθµίδες και µε

διαφορετικά τεχνικά χαρακτηριστικά ή διεπαφή. Εποµένως

υπάρχουν δυο διαφορετικά πλαίσια, δυο διαφορετικά σύνολα

κριτηρίων και έτσι η κατηγοριοποίηση των εκπαιδευτικών

περιβαλλόντων θα είναι τελείως διαφορετική στις δυο αυτές

περιπτώσεις.

Έχουν προταθεί λοιπόν διάφορες οµάδες κριτηρίων. ∆υο από τις

πλέον διαδεδοµένες (για παράδειγµα, Β. Κόµης, 2004, σελίδες

112-134) είναι η κατηγοριοποίηση µε βάσεις τις υποκείµενες

θεωρίες µάθησης και τις συνεπαγόµενες διδακτικές πρακτικές

και η κατηγοριοποίηση µε βάση τις τεχνολογίες ανάπτυξης και

τα παιδαγωγικά ρεύµατα. Στην πρώτη διακρίνουµε τα

εκπαιδευτικά λογισµικά στις εξής κατηγορίες:

Καθοδηγούµενης (από το σύστηµα) διδασκαλίας – διδασκαλίας

(tutorials) – πρακτικής και εκγύµνασης (drill and practice, που

στηρίζονται κυρίως σε θεωρίες µάθησης συµπεριφορικές και

γνωστικές)

Καθοδηγούµενης ανακάλυψης και διερεύνησης (που στηρίζονται

κυρίως σε θεωρίες µάθησης γνωστικές και κονστρουκτιβιστικές)

Έκφρασης, επικοινωνίας, Συνεργασίας, ∆ηµιουργίας (που

στηρίζονται κυρίως σε θεωρίες µάθησης κονστρουκτιβιστικές και

κοινωνικοπολιτιστικές).

Στη δεύτερη διακρίνουµε τα εκπαιδευτικά λογισµικά στις εξής

κατηγορίες:

Λογισµικά στα οποία το πληροφορικό σύστηµα λειτουργεί ως

«δάσκαλος»


«µαθητής»





«συνεργάτης» του µαθητή ή ως εργαλείο µάθησης.

Στις κατηγορίες που αναφέρονται παρακάτω, ακολουθείται µια

µικτή κατηγοριοποίηση. Περιλαµβάνονται έτσι κατηγορίες µε

διάφορα κριτήρια και όχι µόνο τα εκπαιδευτικά λογισµικά και

περιβάλλοντα, αλλά και τα πιο διαδεδοµένα περιβάλλοντα που

χρησιµοποιούνται ευρέως στην εκπαίδευση (διδασκαλία-

µάθηση). Το βασικό κριτήριο που χρησιµοποιήθηκε για τη

συγκρότηση, θεώρηση και παρουσίαση µιας κατηγορίας, είναι η

ύπαρξη ενός αριθµού λογισµικών ή περιβαλλόντων µε µια κοινή

προβληµατική ή ένα κοινό χαρακτηριστικό, το οποίο να είναι

σηµαντικό από διδακτική / µαθησιακή άποψη. Οι παρατιθέµενοι

υπερδεσµοί παραπέµπουν συνήθως στην αρχική ιστοσελίδα του

αντίστοιχου λογισµικού ή περιβάλλοντος και όχι σε

δευτερεύουσες (όπως για παράδειγµα ιστοσελίδες του

Παιδαγωγικού Ινστιτούτου – αυτές αναφέρονται πλήρως σε

άλλη υποενότητα). ∆ε γίνεται διάκριση ανάµεσα σε λογισµικά

που λειτουργούν σε µεµονωµένους Η.Υ., (stand alone), σε

εφαρµογές που λειτουργούν δικτυακά και σε εφαρµογές που

λειτουργούν online. Μερικές από τις πλέον συνήθεις κατηγορίες

λογισµικού είναι οι εξής:

Λογισµικά και

περιβάλλοντα

που

λειτουργούν ως

απλές πηγές

πληροφόρησης

Το ίδιο το ∆ιαδίκτυο, µπορεί να θεωρηθεί ως µια πηγή

πληροφοριών. Ωστόσο υφίστανται και ειδικότερες άλλες πηγές

πληροφόρησης είτε στο ∆ιαδίκτυο οργανωµένες µε µορφή

«εγκυκλοπαίδειας», λεξικών, ευρετηρίων, «θησαυρών» (µε

πλέον γνωστή τη wikipedia, http://www.wikipedia.org), βάσεων

δεδοµένων (για παράδειγµα, http://www.eric.ed.gov/),

ψηφιακών βιβλιοθηκών, εξειδικευµένων πυλών ή ακόµη και µε

τη µορφή θεµατικών ή εξειδικευµένων ιστοχώρων (για

παράδειγµα: http://www.aace.org και http://www.iste.org ).

Υπάρχουν ένας πολύ σηµαντικός αριθµός σχετικών πηγών

πληροφοριών και πληροφόρησης στην ελληνική γλώσσα (στην

Ελλάδα και την Κύπρο). Παρόµοιες είναι και οι online υπηρεσίες

συστηµατικής ή περιστασιακής αποδελτίωσης εκπαιδευτικών

νέων (πχ: http://www.apo.gr/oldsite/showrecords.php).

Σηµαντικά στοιχεία σε αυτές τις πηγές αποτελούν η ευκολία

πρόσβασης, η «στόχευση» της πληροφορίας (όπως για

παράδειγµα portals µε αποκλειστικά εκπαιδευτικό περιεχόµενο),




η οργάνωση, η «δόµηση» της πληροφορίας και η «διδακτική

πρόθεση» της, η ευκολία αναζήτησης και εντοπισµού

πληροφοριών, το κόστος (οικονοµικό) πρόσβασης και χρήσης

της πληροφορίας, το εύρος και το βάθος της πληροφορίας, η

εγκυρότητα της πληροφορίας και η δυνατότητα

επικαιροποίησης, ανανέωσης της πληροφορίας

Λογισµικά για

διδασκαλία

(Tutorials,

διδακτισµικά)

Αποτελούν µια πολύ διαδεδοµένη κατηγορία λογισµικού. Πολλές

φορές δεν έχουν αποκλειστικά σχολική χρήση και έτσι υπάρχουν

πολλά στο ελεύθερο εµπόριο (για παράδειγµα προοριζόµενα για

παιδιά προσχολικής ηλικίας ή µε περιεχόµενο καλλιτεχνικό,

αφιερωµένο σε µεγάλα µουσεία ή σε συγκεκριµένους

καλλιτέχνες). Τυπικό παράδειγµα αποτελεί το online «σχολείο»

για τον προγραµµατισµό του ∆ιαδικτύου µε δεκάδες

διαφορετικών µαθηµάτων (http://www.w3schools.com).

Περιβάλλοντα πρακτικής και εκγύµνασης (Drill and practice)

Πρόκειται για τα πιο δηµοφιλή και διαδεδοµένα εκπαιδευτικά

προγράµµατα – ίσως γιατί είναι τα απλούστερα στην κατασκευή

τους ή γιατί εύκολα µπορούν να παρουσιάσουν κάποιου είδους

«αποτελέσµατα» (βελτίωσης συγκεκριµένων δεξιοτήτων). Θα

µπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι ένα µεγάλο µέρος των

εµπορικών εκπαιδευτικών λογισµικών υπάγονται στην κατηγορία

αυτή (πχ http://www.superkids.com/aweb/tools/math/ ). Σε

ορισµένες µάλιστα γνωστικές περιοχές στις οποίες η

αποµνηµόνευση παίζει σηµαντικό ρόλο (όπως η Βιολογία ή η

Ιστορία), σε πολλές περιπτώσεις οι ασκήσεις πρακτικής και

εκγύµνασης περιλαµβάνουν κυρίως ερωτήσεις πολλαπλής

επιλογής – για παράδειγµα υπάρχουν συστήµατα επιλογής και

διαµόρφωσης ερωτήσεων που στηρίζονται σε µεγάλες βάσεις

δεδοµένων και δηµιουργούν τεστ ελέγχου γνώσεων για

φοιτητές ιατρικής και υποψηφίους ιατρικών σχολών – πολλές

από τις οποίες είναι online

(http://score95.com/screenshots.html# ). Συνήθως υπάρχει

καταγραφή της προόδου των σπουδαστών, εξάσκηση για

βελτίωση των χρόνων και µια σειρά πρόσθετων δυνατοτήτων

για την καλύτερη προγύµναση και εξάσκηση των σπουδαστών.

Σε ορισµένα από τα πιο προηγµένα συστήµατα της κατηγορίας

αυτής, η εξάσκηση και προγύµναση µπορεί να είναι

«καθοδηγούµενη» από το σύστηµα (το οποίο παίζει ένα ρόλο e-

µέντορα ή ψηφιακού ειδικού).




Περιβάλλοντα

διαχείρισης

πολυµεσικού

υλικού και

δηµιουργίας

απλών

εφαρµογών

παρουσίασης

Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται απλά περιβάλλοντα παρουσίασης, όπως το Impress ή το PowerPoint


προσοµοίωσης

Τα περιβάλλοντα αυτά έχουν γνωρίσει πολύ µεγάλη ανάπτυξη

καθώς οι προσοµοιώσεις είναι πλέον πολύ ρεαλιστικές. Σε

πολλές περιπτώσεις (για παράδειγµα: εξοµοιωτές πτήσεως) η

προσοµοίωση περιλαµβάνει και ειδική υποδοµή, αλλά σε άλλες

περιπτώσεις η προσοµοίωση πραγµατοποιείται εξ ολοκλήρου

στην οθόνη του Η.Υ. (ιατρικές επεµβάσεις στο:

http://www.newmediamedicine.com/medical-elearning.html

και virtual τοµή βατράχου για το µάθηµα της Βιολογίας

http://www.froguts.com/flash_content/index.html ). Tα

περιβάλλοντα εικονικής πραγµατικότητας (Virtual reality),

επιτρέπουν την προσοµοίωση περιβαλλόντων µε πιστότητα

υψηλού βαθµού (χάρη σε ειδικό εξοπλισµό). Επιτρέπουν ακόµη

και την προσοµοίωση περιβαλλόντων που δεν υφίστανται – των

οποίων όµως είναι διαθέσιµη η περιγραφή ή οι «προδιαγραφές».

Τα περιβάλλοντα προσοµοίωσης επιτρέπουν συχνά την

ανάπτυξη στρατηγικών επίλυσης προβληµάτων (problem

solving) και υποστηρίζουν, κατά κανόνα, τις διερευνητικές

δραστηριότητες. Στην ίδια κατεύθυνση µε τις προσοµοιώσεις

(ένα βήµα πιο πέρα ίσως) αποτελούν τα λογισµικά και

περιβάλλοντα διαχείριση πραγµατικών εργαστηρίων ή

επεξεργασίας πραγµατικών δεδοµένων (για παράδειγµα

http://passporttoknowledge.com/hst/video/video3s.html ή

συστήµατα εξ αποστάσεως διαχείρισης ροµποτικών βραχιόνων ή

άλλων οντοτήτων).

Εργαλεία

γενικής χρήσης

Εκτός από τις εκπαιδευτικές χρήσεις των λεγοµένων «γενικών

εφαρµογών» (εφαρµογών γραφείου), υπάρχουν λογισµικά

απλοποιηµένα, τα οποία εκτελούν ανάλογες εργασίες. Για

παράδειγµα, υπάρχουν λογισµικά που λειτουργούν µε τη λογική

των βάσεων δεδοµένων (λογισµικό Τabletop και Tabletop Jr.

http://www.smartkidssoftware.com/lcdlec3.htm ), ή ακόµη και




λογισµικά για την οργάνωση ιδεών, projects

(http://cmap.ihmc.us/ και

http://www.smartdraw.com/specials/concept-

map.htm?id=201189 ή http://www.inspiration.com/ για

αντίστοιχα εµπορικά προϊόντα)

Προγράµµατα

προσωπικής

έκφρασης,

δηµιουργικότητα

ς και φαντασίας

Περιλαµβάνονται προγράµµατα τα οποία υποστηρίζουν τη

δηµιουργικότητα των παιδιών – ή και των ενηλίκων. Η

δηµιουργικότητα αυτή µπορεί να σχετίζεται µε όλες τις µορφές

γραπτού λόγου (αφήγηση, ποίηση ή άλλη), την καλλιτεχνική

δηµιουργία (ζωγραφική, µουσική, βίντεο,..). Τυπικά

προγράµµατα αυτής της κατηγορίας είναι το KidPix (λογισµικό

για τη ζωγραφική http://www.kidpix.com , αλλά και στη

wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Kid_Pix) , το ελληνικό

πακέτο «Πήγασος»

(http://www.cc.uoa.gr/~araptis/Home.html), το HyperStudio

(http://www.mackiev.com/hyperstudio/index.html) και, σε

κάποιο µέτρο, το ανάλογο του (αλλά πιο σύνθετο) Microworlds

(http://www.microworlds.com/solutions/mwex.html ). Τα δυο

αυτά τελευταία λογισµικά (εκ των οποίων το Microworlds έχει

ήδη εξελληνιστεί και προωθήθηκε στα σχολεία), µπορούν να

θεωρηθούν επίσης ότι ανήκουν και στην κατηγορία των

περιβαλλόντων δηµιουργίας πολυµεσικών εφαρµογών. Είναι

σαφές όµως ότι πρόθεση των κατασκευαστών είναι να βάλουν

το µαθητή στη θέση του δηµιουργού (και όχι µόνο του χρήστη)

και για το λόγο αυτό συµπεριελήφθησαν στην κατηγορία αυτή.

Ανοιχτοί

µικρόκοσµοι

Αποτελούν την κατηγορία λογισµικών που είναι οι πλέον

διερευνηµένοι και θεωρούνται, από πολλούς ερευνητές, ως τα

πλέον σηµαντικά εκπαιδευτικά λογισµικά. Στην κατηγορία αυτή

εντάσσονται µερικά γνωστά λογισµικά ∆υναµικής Γεωµετρίας

(Cabri, Geometer’s Sketchpad), Άλγεβρας και Αριθµητικής

(FunctionProbe και Excel), Φυσικής (Interactive Physics),

µοντελοποίησης (Modellus), όπως και η γλώσσα Logo και οι

κλάδοι της. Τα λογισµικά αυτή της κατηγορίας είναι τα πλέον

διαδεδοµένα διεθνώς (ως κατηγορία λογισµικών). Οι

µικρόκοσµοι αποτελούν ανοιχτά περιβάλλοντα στα οποία

υφίστανται µερικές βασικές οντότητες (όπως η χελώνα της Logo

ή το «Ευκλείδειο» επίπεδο της Γεωµετρίας) και ο χρήστης µπορεί

να δηµιουργήσει εκ του µηδενός ή συνδυαστικά, συνθετικά,




νέες οντότητες, νέα «αντικείµενα», σχέσεις µεταξύ των

αντικειµένων και να µελετήσει τις αλληλεπιδράσεις τους.

Υπάρχει µια εκτεταµένη βιβλιογραφία γύρω από τα σχετικά

θέµατα. Στην ίδια ίσως κατηγορία θα πρέπει να εντάξουµε και τα

προϊόντα (λογισµικού αλλά και υλικού – hardware) της

εκπαιδευτικής ροµποτικής, ενός κλάδου ο οποίος έχει γνωρίσει

µεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια (για παράδειγµα:

http://mindstorms.lego.com/. Η εκπαιδευτική ροµποτική,

ιδιαιτέρως εκείνη που συνδυάζει κατασκευή και προγραµµατισµό

αυτόµατων µηχανισµών και ροµπότ (σε αντιδιαστολή µε τα

προσοµοιούµενα ροµπότ στην οθόνη του Η.Υ., µέσω

εξειδικευµένου λογισµικού), εξ αιτίας της φύσης της αποτελεί

έναν πολύ ιδιαίτερο κλάδο εφαρµογής των ΤΠΕ στην

εκπαίδευση, καθώς συνδυάζει πολλές επιστηµονικές περιοχές

(µαθηµατικά, προγραµµατισµό, µηχανολογία, φυσική,…) και

γνωρίζει ιδιαίτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια.

Λογισµικά και

εκπαιδευτικά

περιβάλλοντα

επικοινωνίας

Τα προγράµµατα επικοινωνίας µέσω του ∆ιαδικτύου σε διάφορες

µορφές (e-mail, πλοήγηση µε φυλλοµετρητές, εικόνες, βίντεο

και ήχος µέσω ∆ιαδικτύου) αποτελούν τις πιο δηµοφιλείς από τις

εφαρµογές των ΤΠΕ – αυτό ισχύει και για την Εκπαίδευση. Στη

γενική αυτή κατηγορία εντάσσονται λογισµικά και περιβάλλοντα

πολλών υποκατηγοριών. Αναφέρονται ενδεικτικά 2 κατηγορίες,

ιδιαίτερα σηµαντικές:

Λογισµικά επικοινωνίας και πρόσβασης σε κατανεµηµένους

ψηφιακούς πόρους. Υπάρχει µια ανεξάντλητη ποικιλία

λογισµικών για πρόσβαση στο ∆ιαδίκτυο, η οποία έχει διεξοδικώς

αναλυθεί σε άλλη ενότητα. Οι εκπαιδευτικές χρήσεις όλων των

σύγχρονων συστηµάτων επικοινωνίας (από το Video On demand

και το Skype, ως το e-mail και τα συστήµατα online

“συζητήσεων”) είναι ιδιαίτερα σηµαντικές και απαιτούν µια

ιδιαίτερη µελέτη. Τα τελευταία 2 χρόνια έχουν αναπτυχθεί πολύ

οι εκπαιδευτικές εφαρµογές που σχετίζονται µε το λεγόµενο

Web2.0 – όπως sites της ονοµαζόµενης «κοινωνικής

δικτύωσης» (social networking) που σχετίζονται µε wikis, blogs

και µια σειρά υπηρεσιών νέας γενιάς (ενδεικτικά αναφέρονται τα

sites: http://del.icio.us για social bookmarking,

http://www.imbee.com/ για νεαρούς µαθητές και

http://kathyschrock.net/web20/ για τους εκπαιδευτικούς, αλλά




και τα ευρέως χρησιµοποιούµενα sites ΥouTube και MySpace:

http://www.youtube.com/ και http://www.myspace.com/).

Λογισµικά διευκόλυνσης της πρόσβασης: στην κατηγορία αυτή

υπάγονται ειδικά λογισµικά, εργαλεία και περιβάλλοντα τα οποία

διευκολύνουν την πρόσβαση σε ψηφιακούς πόρους σε άτοµα µε

ιδιαίτερες ανάγκες. Ως απλό παράδειγµα αναφέρονται τα

λογισµικά τα οποία επιτρέπουν την αυτόµατη µεγέθυνση των

χαρακτήρων που εµφανίζονται στην οθόνη (ανεξάρτητα από την

εσωτερική τους αναπαράσταση) προκειµένου να διευκολυνθούν

άτοµα µε ελαττωµένη όραση. Στην ίδια ίσως κατηγορία πρέπει

να περιληφθούν και οι αυτόµατοι µεταγλωττιστές ιστοσελίδων,

οι οποίοι µετατρέπουν τα περιεχόµενα ιστοχώρων από ένα

γλωσσικό περιβάλλον σε ένα άλλο, επιτρέποντας έτσι την

πρόσβαση στην πληροφορίας σε άτοµα µε διαφορετικές

γλωσσικές καταβολές και δυνατότητες.


ανάπτυξης

εφαρµογών –

Προγραµµατισµό

ς µε γλώσσες

προγραµµατισµο

ύ

H κατηγορία αυτή περιλαµβάνει τα περιβάλλοντα ανάπτυξης

εκπαιδευτικών εφαρµογών, όπως οι «τυπικές» γλώσσες

προγραµµατισµού (όπως η C++ ή η γλώσσα Java), αλλά και

περιβάλλοντα ανάπτυξης όπως το Flash

(http://www.adobe.com/products/flash/). Όπως είναι

αναµενόµενο, φαίνεται να υπάρχει ένα «συνεχές φάσµα», από

τις γλώσσες προγραµµατισµού, σε περιβάλλοντα ανάπτυξης

όπως το Flash, αλλά και το Αβάκιο, ή περιβάλλοντα όπως το

HyperStudio και το Microworlds. Aκόµη και λογισµικά

παρουσιάσεων, όπως το Impress ή το PowerPoint έχουν µια

υβριδική µορφή, αφού επιτρέπουν τη δηµιουργία scripts και

επέκταση των δυνατοτήτων του περιβάλλοντος (για παράδειγµα,

το PowerPoint επιτρέπει τη χρήση της VBA, Visual Basic for

Application).

Λοιπές

κατηγορίες

Περιλαµπβανονται τέλος όλα τα είδη εκπαιδευτικού λογισµικού ή

κατηγοριών εκπαιδευτικών εφαρµογών και περιβαλλόντων, τα

οποία δεν έχουν αναφερθεί στις προηγούµενες κατηγορίες

καθώς είναι πολύ σύγχρονα και δεν έχει ακόµη αναπτυχθεί ένα

επαρκές σώµα κριτηρίων για την κατηγοριοποίηση τους. Σε αυτή

την άτυπη κατηγορία εντάσσονται τα εκπαιδευτικά παιχνίδια

και παίγνια καθώς και οι εφαρµογές e-learning (που είναι

ιδιαιτέρως σηµαντικές και απαιτούν µια ιδιαίτερη και πολύ

αναλυτική προσέγγιση σε συνδυασµό µε την εξ αποστάσεως




εκπαίδευση) και m-learning (οι οποίες είναι επαρκώς

ανεπτυγµένες αλλά δεν έχουν ακόµη ευρύ φάσµα εφαρµογών

στην Ελλάδα).

3. Προτεινόµενες δραστηριότητες


Εντοπίστε ιστοχώρους που σχετίζονται µε τις διάφορες οµάδες

κριτηρίων και τις κατηγορίες του εκπαιδευτικού λογισµικού.

Επισκεφτείτε επίσης τους ιστοχώρους που ήδη αναφέρονται

µέσα στο κείµενο.


Προσδιορίστε εκπαιδευτικά λογισµικά ή περιβάλλοντα σύµφωνα

µε τη θεωρία των νοητικών εργαλείων (Mind Tools, Jonassen

2000) και αναλύστε τα χαρακτηριστικά τους χάρη στα οποία

εντάσσονται στην κατηγορία αυτή. Η θεωρία αυτή, κατά τη

γνώµη σας, προσδιορίζει µια κατηγορία λογισµικών ή µια

κατηγορία χρήσεων των λογισµικών για εκπαιδευτικούς

σκοπούς;


Υπάρχουν διάφορες οµάδες κριτηρίων για την κατηγοριοποίηση

του εκπαιδευτικού λογισµικού και των εκπαιδευτικών

περιβαλλόντων, όπως οι θεωρίες µάθησης και οι διδακτικές

πρακτικές ή οι τεχνολογίες ανάπτυξης και τα παιδαγωγικά

ρεύµατα. Με βάση τις διάφορες οµάδες κριτηρίων για την

κατηγοριοποίηση του εκπαιδευτικού λογισµικού επιχειρήστε µια

(µερική) ταξινόµηση ορισµένων λογισµικών


1) Θεωρείτε ότι τα λογισµικά που αποκαλούνται «διδακτικά»

(tutorials) έχουν κάποια σηµαντική θέση στο ελληνικό

εκπαιδευτικό σύστηµα; Σε ποιες περιπτώσεις;

2) Σε ποιες κατηγορίες λογισµικών υφίστανται µερικές βασικές

οντότητες και ο χρήστης µπορεί να δηµιουργήσει νέες

οντότητες, νέα «αντικείµενα», και να δηµιουργήσει σχέσεις

µεταξύ των αντικειµένων; Εκτιµάτε ότι η δυνατότητα αυτή είναι

σηµαντική για τη διδασκαλία και αν «ΝΑΙ» σε ποιες περιπτώσεις;

5. Ασκήσεις

∆ηµιουργείστε περιγραφές διδασκαλιών ενός θέµατος, που

χρησιµοποιούν διαφορετικές προσεγγίσεις, µε χρήση ωστόσο




του ιδίου λογισµικού.


http://www.ncte.ie/SpecialNeedsICT/ResourcesAdvice/Software

Categories/ Σελίδα µε αναφορά σε διάφορες κατηγορίες

εκπαιδευτικού λογισµικού

http://www.sun-associates.com/resources/categories.html

Σελίδα µε αναφορά σε διάφορες κατηγορίες εκπαιδευτικού

λογισµικού

http://en.wikipedia.org/wiki/Educational_software Σελίδα µε

αναφορά σε διάφορες κατηγορίες εκπαιδευτικού λογισµικού

(Ηµεροµηνία τελευταίας επίσκεψης για όλες τις σελίδες που

αναφέρονται στην ενότητα αυτή: 21/3/2008)



D. Jonassen (2000) Computers as Mindtools for Schools:

Engaging Critical Thinking, Prentice Hall.

F. Bellemain (1992) Conception, réalisation et expérimentation

d'un logiciel d'aide à l'enseignement de la géométrie: Cabri-

géomètre, στη Γαλλική γλώσσα, Αγγλικός τίτλος: Design,

implementation and experimentation of a computer

environment for teaching/learning geometry: Cabri-géomètre,

∆ιδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήµιο Grenoble I, Joseph

Fourier, Γαλλία. Η διατριβή είναι διαθέσιµη είτε από το

συγγραφέα (ηλεκτρονική µορφή), είτε από τη σχετική υπηρεσία

του Πανεπιστηµίου.

Hoyles, C. (1993) Microworlds / Schoolworlds: the

Transformation of an Innovation. In W. Dorfler, C. Keitel & K.

Ruthven (Eds), Learning fromComputers: Mathematics

Education and Technology, pp. 1-17. Berlin: Springer - Verlag.

Kynigos, C. (in press) Half-baked Microworlds in use in

Challenging Teacher Educators’ Knowing, International Journal

of Computers for Mathematical Learning. Kluwer Academic

Publishers, Netherlands.

Α. Ράπτης και Α. Ράπτη (2004) Μάθηση και διδασκαλία στην




Εποχή της Πληροφορίας, Τόµος Α’ και Β’, αυτοέκδοση.

Β. Κόµης (2004) Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές εφαρµογές των

Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών, Εκδόσεις Νέων

Τεχνολογιών

∆αγδιλέλης Β., «Ο ρόλος της διεπαφής και των

αναπαραστάσεων στο σύγχρονο εκπαιδευτικό λογισµικό» στο

Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση, Ι.Ι. Κεκές (επιµ.), εκδόσεις

ΑΤΡΑΠΟΣ, Αθήνα, 2004.

∆ηµητρακοπούλου, A. (1998). Σχεδιάζοντας εκπαιδευτικά

λογισµικά - Από τις εµπειρικές προσεγγίσεις στη διεπιστηµονική

θεώρηση. Σύγχρονη Εκπαίδευση. No 100 & Νο 101, σελ. 114-

123 & 95-103.

Κυνηγός, Χ. (2002). Νέες Πρακτικές µε Νέα Εργαλεία στην

Τάξη. Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα: Παιδαγωγική

Αξιοποίηση της Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της

Εκπαιδευτικής Πρακτικής. Επιµέλεια: Κυνηγός, Χ. & ∆ηµαράκη.

Β., Εκδ. Καστανιώτη, 27-53.

Ξένου Ν. (2002) ∆υνατότητες αξιοποίησης

πολυαναπαραστασιακών λογισµικών στη διδασκαλία των

συναρτήσεων. Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα:

Παιδαγωγική Αξιοποίηση της Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη

Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής. Επιµέλεια: Κυνηγός,

Χ. & ∆ηµαράκη. Β., Εκδ. Καστανιώτη, 198-232.

Τ. Μικρόπουλος (2000) Εκπαιδευτικό Λογισµικό, Εκδόσεις

Κλειδάριθµος.

Χ. Παναγιωτακόπουλος, Χ. Πιερρακέας, Π. Πιντέλας (2003) Το

εκπαιδευτικό λογισµικό καιη αξιολόγησή του, εκδόσεις

Μεταίχµιο.

147 Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισµικού



Ενότητα 4.2

Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισµικού

1. Εισαγωγή

Στο παρόν µάθηµα παρουσιάζονται, µε συνοπτικό τρόπο, τα

κριτήρια αξιολόγησης του εκπαιδευτικού λογισµικού και των

εκπαιδευτικών περιβαλλόντων γενικότερα. Εκτός από τα

κριτήρια αυτά καθαυτά, παρουσιάζεται επίσης, πάντοτε µε

συνοπτικό τρόπο, η γενικότερη προβληµατική της αξιολόγησης

του εκπαιδευτικού λογισµικού, οι διάφορες δηλαδή παράµετροι

(όπως µεθοδολογικές, οικονοµικές, τεχνικές, παιδαγωγικές ή

διεπαφής) οι οποίες πρέπει να λαµβάνονται υπόψη για την

δηµιουργία και εφαρµογή των κριτηρίων αξιολόγησης.

∆ιδακτικοί

Στόχοι

• Γνωριµία µε τα κριτήρια για την αξιολόγηση του

εκπαιδευτικού λογισµικού.

• Εξοικείωση µε τα προβλήµατα και το γενικότερο

θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται η αξιολόγηση

του εκπαιδευτικού λογισµικού.

2. Εργαλεία και ιστοχώροι µε αξιολογήσεις εκπαιδευτικού λογισµικού

Η

πολυπλοκότητα

των

διαδικασιών

αξιολόγησης


λογισµικών και

περιβαλλόντων

Η σχετική πολυπλοκότητα του εκπαιδευτικού λογισµικού δεν

επιτρέπει πάντοτε την αξιολόγηση κατά µια «απόλυτη» έννοια.

Τα όρια ανάµεσα στα κριτήρια αξιολόγησης µερικές φορές δεν

είναι αρκούντως σαφή και είναι ενδεχόµενο η αξιολόγηση ενός

λογισµικού να µην είναι απολύτως ακριβής. Άρα τα κριτήρια

αξιολόγησης του εκπαιδευτικού λογισµικού ενδεχοµένως δε

µπορούν πάντοτε να εφαρµοστούν µε απόλυτη ακρίβεια και




Φορείς

πιστοποίησης

Πιστοποίηση

δεξιοτήτων

Πληροφορικής

∆ιαδικασίες


κοινωνικού

χαρακτήρα

εγκυρότητα σε όλες τις περιπτώσεις, ή δεν περιλαµβάνουν

εφαρµογές πολύ σύγχρονες (για παράδειγµα, δε φαίνεται να

έχει αναπτυχθεί ένα πλήρες, διεξοδικό σύστηµα αξιολόγησης

λογισµικού/περιβαλλόντων για το mobile learning).

Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού λογισµικού, συνδέεται, σε

ορισµένες περιπτώσεις, µε την πιστοποίηση του λογισµικού,

δηλαδή µε την επίσηµη επικύρωση της ποιότητάς του. Στην

Ελλάδα τα λογισµικά µπορούν να πιστοποιούνται από τον

Ελληνικό Οργανισµό Τυποποίησης (ΕΛΟΤ,

http://www.elot.gr/home.htm) αλλά την επίσηµη πιστοποίηση

για τα εκπαιδευτικά λογισµικά (προκειµένου δηλαδή να

χρησιµοποιηθούν σε δηµόσια σχολεία) τη χορηγεί το

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (http://www.pi-schools.gr ). Στο

παρελθόν και άλλοι οργανισµοί και προγράµµατα προέβησαν σε

αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισµικού και περιβαλλόντων, όπως,

για παράδειγµα, τα λογισµικά τα οποία παρήχθησαν στα πλαίσια

του έργου «Ο∆ΥΣΣΕΙΑ», αξιολογήθηκαν µε συστηµατικό τρόπο

από το ΕΑΙΤΥ (τότε:ΙΤΥ). Ωστόσο, επίσηµος φορέας

πιστοποίησης παραµένει το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το οποίο

αξιολογεί τα εκπαιδευτικά λογισµικά σε τρεις φάσεις: τεχνική

(εργαστηριακή) αξιολόγηση της λειτουργικότητας και των

τεχνικών χαρακτηριστικών ενός λογισµικού, παιδαγωγική-

διδακτική αξιολόγηση από Επιτροπή εµπειρογνωµόνων και

τελική αξιολόγηση σε πραγµατικές συνθήκες (χρήση µέσα σε

σχολική τάξη).

Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο αξιολογεί αποκλειστικά εκπαιδευτικά

λογισµικά και περιβάλλοντα των οποίων η παραγωγή (έµµεσα ή

άµεσα) σχετίζεται µε το ίδιο το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο – δε

λειτουργεί δηλαδή ως ελεύθερος φορέας ο οποίος θα

αξιολογούσε οιαδήποτε εκπαιδευτικά λογισµικά ή περιβάλλοντα

θα υποβαλλόταν προς αξιολόγηση. Σε ορισµένες χώρες, στις

οποίες η τυποποίηση των προϊόντων και υπηρεσιών είναι πολύ

διαδεδοµένη και ισχυρή (θεσµικά και κοινωνικά), όπως για

παράδειγµα στις Η.Π.Α., η διαδικασία της πιστοποίησης είναι

πολύ σηµαντική, καθώς το εκπαιδευτικό λογισµικό µπορεί να

χρησιµοποιείται από πολλούς εκπαιδευτικούς θεσµούς

(δεδοµένης της αποκέντρωσης του εκπαιδευτικού συστήµατος)

ή ακόµη και να πωλείται στο ελεύθερο εµπόριο. Στην




αξιολόγηση και πιστοποίηση λοιπόν του εκπαιδευτικού

λογισµικού, υπεισέρχεται ενδεχοµένως και ένας

εξωεκπαιδευτικός, οικονοµικός παράγοντας. Η Ελλάδα δεν έχει

µεγάλη αγορά, αλλά πρόσφατα, το θέµα έχει τεθεί µε µια άλλη

µορφή: θεωρώντας, µε την ευρεία έννοια, ως εκπαιδευτικά τα

περιβάλλοντα τα οποία χρησιµοποιούνται για τις διάφορες

πιστοποιήσεις δεξιοτήτων επαγγελµατικού τύπου (όπως οι

πιστοποιήσεις δεξιοτήτων χρήσης Η.Υ.), τα τελευταία έτη έχει

επεκταθεί η ανάπτυξη και χρήση περιβαλλόντων online

µετεκπαίδευσης/επιµόρφωσης/κατάρτισης αλλά και

αξιολόγησης. Καθώς το σχετικό οικονοµικό διακύβευµα είναι

σηµαντικό, υπάρχει µια προβληµατική που αναπτύσσεται και η

οποία σχετίζεται τόσο µε την αξιοπιστία και ποιότητα των

περιβαλλόντων αυτών, όσο και µε το γενικότερο πρόβληµα της

εµπορικής τους χρήσης.

Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ανάπτυξη του λεγόµενου

Web2.0, έχει ευνοήσει την ανάπτυξη διαδικασιών κοινωνικού

χαρακτήρα ακόµη και στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού

λογισµικού και των εκπαιδευτικών περιβαλλόντων. Έτσι, σε

χώρες όπως οι Η.Π.Α., αλλά και διεθνώς, έχει αναπτυχθεί ένα

ευρύ δίκτυο από sites, οµάδες µε ειδικό ενδιαφέρον, επιτροπές

εµπειρογνωµόνων, ειδικές υπηρεσίες και άλλες πηγές, οι οποίες

αξιολογούν εκπαιδευτικά προϊόντα (και λογισµικά ή εκπαιδευτικά

περιβάλλοντα) βασιζόµενα κατά κύριο λόγο στη γνώµη των

χρηστών.

«Εργαλεία» για

την αξιολόγηση

του

εκπαιδευτικού


Στο ∆ιαδίκτυο υπάρχουν πολλοί ιστοχώροι µε αξιολογήσεις

εκπαιδευτικού λογισµικού. Παρατίθενται ορισµένες διευθύνσεις

που παρέχονται στο

http://school.discoveryeducation.com/schrockguide/sci-

tech/scicom.html

• Childrens' Software Revue: Software Evaluation Instrument

http://www.childrenssoftware.com/rating.html

• Criteria for Evalutating Computer Courseware

(http://www.evalutech.sreb.org/criteria/courseware.asp )

• Educator's Guide for Evaluating Software

(http://www.ncrel.org/tech/claims/ )

• ESL Software Evaluation Form

(http://www-writing.berkeley.edu/TESL-




EJ/ej06/mr2/mr2app1.html )

• ISTE: Educational Software Evaluation Form

(http://www.iste.org/inhouse/nets/cnets/teachers/web/t_form_

software-eval.html )

• Kathy Schrock's Software Evaluation Form

(http://kathyschrock.net/1computer/page4.htm )

• Software Evaluation Form

(http://seamonkey.ed.asu.edu/emc300/software/evalform.html

• Waynesville (MO) Schools: Software Evaluation Form

(http://waynesville.k12.mo.us/Media/forms/software%20eval%

20form.pdf )

Ιστοχώροι για

την αξιολόγηση

εκπαιδευτικού


• California Learning Resource Network

(http://clrn.org/home/)

• Multimedia & Internet@Schools : Product Reviews in Brief

(http://www.mmischools.com/Categories/ProductReviews.aspx)

• LearningWare: Reviews

(http://www.learningwarereviews.com/reviews.htm)

• School House Software Review

(http://www.worldvillage.com/wv/school/html/scholrev.htm)

• Superkids Software Reviews

(http://www.superkids.com/)

• Nova Scotia Software Evaluation Reports

(http://lrt.ednet.ns.ca/softeval.shtml)

• Ohio SchoolNet Software Review Project

(http://imrc.osn.state.oh.us/imrc/home/usr_search_all.asp?typ

e=software)

• ReviewZone: CD-ROM Reviews

(http://www.thereviewzone.com/)

• School House Software Review

(http://www.worldvillage.com/wv/school/html/scholrev.htm)

• Technology and Learning Magazine's Software Reviews

(http://www.techlearning.com/review.html)




3. Αξιολόγηση εκπαιδευτικού λογισµικού

Το εκπαιδευτικό λογισµικό και γενικότερα τα εκπαιδευτικά

περιβάλλοντα (στα οποία περιλαµβάνονται οι υπόλοιπες

ψηφιακές πηγές διδακτικού υλικού, όπως οι ιστοχώροι) µπορούν

να αξιολογηθούν από πολλές πλευρές. Αν πρόκειται για

«λογισµικό διδασκαλίας» (tutorial), το µόνο ουσιαστικό

αποτέλεσµα που έχει πραγµατικό ενδιαφέρον είναι βέβαια η

διδακτική του αποτελεσµατικότητα, το µέτρο στο οποίο βοηθά

τους χρήστες (µαθητές ή σπουδαστές) να «µάθουν καλύτερα».

Ωστόσο, η εκτίµηση του διδακτικού αποτελέσµατος είναι πολύ

δύσκολη, όπως ακριβώς είναι δύσκολη η εκτίµηση της ποιότητας

και τελικά της διδακτικής αποτελεσµατικότητας οιουδήποτε

εκπαιδευτικού υλικού ή προϊόντος, όπως, για παράδειγµα, ενός

διδακτικού εγχειριδίου.

Ένα εκπαιδευτικό λογισµικό και γενικότερα ένα εκπαιδευτικό

περιβάλλον µπορεί να εκτιµηθεί αρχικά από τεχνική πλευρά και

να αξιολογηθούν χαρακτηριστικά όπως η αξιοπιστία του, η

«ρωµαλεότητά» του (πόσο «αντιστέκεται» σε µη-προβλεπόµενες

καταστάσεις, όπως το αναπάντεχο πάτηµα ενός πλήκτρου), ο

βαθµός ανταπόκρισης στις προδιαγραφές του, η δυνατότητα να

συνεργάζεται µε άλλα λογισµικά – όπως για παράδειγµα τα

σύγχρονα περιβάλλοντα γραφείου. Επίσης µπορεί να

αξιολογηθεί από την άποψη του ενδιαµέσου, της διεπαφής: αν

αυτή είναι ρητής έκφρασης, άµεσης διαχείρισης, κάποιου άλλου

είδους ή µεικτή, αν είναι συνεπής και φιλική στο χρήστη. Αν το

λογισµικό έχει κάποιου είδους περιεχόµενο, µπορεί να εξεταστεί

η ποιότητα του περιεχοµένου (γλώσσα, πολιτισµικά στοιχεία), το

πόσο σύγχρονο (και επικαιροποιηµένο) είναι το περιεχόµενο και

πόσο γρήγορα µπορεί να ανανεωθεί. Φυσικά, ένα εκπαιδευτικό

λογισµικό πρέπει να εκτιµηθεί κατά πρώτον και κυρίως από

διδακτική/παιδαγωγική άποψη. Στην επόµενη παράγραφο

παρατίθενται αναλυτικότερα στοιχεία για την αξιολόγηση του

λογισµικού.

Αν η αξιολόγηση οριστεί γενικά ως η συλλογή, η ανάλυση και η

ερµηνεία δεδοµένων που αποσκοπούν στην εκτίµηση της

αποτελεσµατικότητας του και της αποδοτικότητας του

λογισµικού (Χ. Παναγιωτακόπουλος κ. ά, 2003), τότε θα πρέπει




αρχικά να προσδιοριστεί ένα γενικότερο πλαίσιο για την

πραγµατοποίηση µιας συστηµατικής αξιολόγησης. Θα πρέπει να

εξεταστούν στοιχεία όπως τα ακόλουθα:

• Ποιο είναι το γενικό θεωρητικό-εννοιολογικό πλαίσιο της


• Ποιοι είναι οι αντικειµενικοί στόχοι της αξιολόγηση (τόσο της

τεχνικής, όσο και της εκπαιδευτικής-παιδαγωγικής): για

παράδειγµα αν αξιολογείται η αποτελεσµατικότητα ενδεχοµένων

νέων τεχνολογιών ή καινοτοµιών που χρησιµοποιούνται, ο

βαθµός καταλληλότητάς του λογισµικού, ο λόγος κόστους προς

απόδοση (διδακτική ή άλλη απόδοση).

• Ποιους αφορά η αξιολόγηση, µε άλλα λόγια ποιοι θα είναι οι

τελικοί αποδέκτες των αποτελεσµάτων της αξιολόγησης;

• Ποιοι θα αποτελούν τους αξιολογητές και µε ποιο τρόπο θα

επιλεγούν;

• Ποια κατηγορία (στρατηγική) αξιολόγησης επιλέγεται:

αναλυτική ή συνοπτική, ποσοτική, ποιοτική, διευκρινιστική,

συνδυασµένη κλπ

• Το είδος της αξιολόγησης που επιλέγεται: διαµορφωτική,

τελική, ερµηνευτική ή σύµφωνη µε διάφορα άλλα µοντέλα,

(όπως το µοντέλο Lawton – δες σχετική βιβλιογραφία).

Μια συστηµατική αξιολόγηση στηρίζεται φυσικά σε µια σειρά

δεδοµένων, τα οποία έχουν συλλεγεί και καταγραφεί, είτε µε

συστηµατικό τρόπο (στα πλαίσια µιας έρευνας ποσοτικής ή

ποιοτικής) είτε µε µη-συστηµατικό τρόπο, για παράδειγµα

εκτιµώντας την εµπειρία και τις προσωπικές εντυπώσεις

εκπαιδευτικών, οι οποίοι χρησιµοποίησαν το υπό αξιολόγηση

λογισµικό ή εκπαιδευτικό περιβάλλον. Η συλλογή δεδοµένων

µπορεί να περιλαµβάνει: ερωτηµατολόγια, συνεντεύξεις

(δοµηµένες ή αδόµητες), αυτοµατοποιηµένες µετρήσεις (για

παράδειγµα αυτόµατη καταγραφή δεδοµένων από το ίδιο το

περιβάλλον, την ώρα της λειτουργίας του), µελέτες πεδίου –

δηλαδή παρατήρηση και καταγραφή της χρήσης του λογισµικού

σε συνθήκες πραγµατικής χρήσης. Στις περιπτώσεις αυτές

εφαρµόζονται προφανώς όλες οι σχετικές τεχνικές και µέθοδοι

της ποιοτικής και ποσοτικής ανάλυσης.




4. Κριτήρια Αξιολόγησης εκπαιδευτικού λογισµικού

Αξιολόγηση του

περιεχοµένου

(εφόσον

υφίσταται)

Το περιεχόµενο µπορεί να εκτιµηθεί από πολλές απόψεις, όπως

από την άποψη του όγκου του, της επιστηµονικής εγκυρότητάς

του, της δόµησης και της παρουσίασής του, της πληρότητάς του,

του τρόπου παρουσίασης του, της γλώσσας και της αισθητικής

του, της συµφωνίας του µε τα πολιτιστικά και κοινωνικά

δεδοµένα της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται. Στο σηµείο

αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι σε πολλά και ευρέως διαδεδοµένα

εκπαιδευτικά περιβάλλοντα δεν υφίσταται κάποιο είδος

περιεχοµένου: για παράδειγµα τα λογισµικά προσοµοίωσης ή οι

µικρόκοσµοι δεν έχουν «περιεχόµενο» (τα περιβάλλοντα Logo-

like, τα λογισµικά ∆υναµικής Γεωµετρίας, το Interactive Physics,

αλλά και το Excel αποτελούν τυπικά παραδείγµατα λογισµικών

και εκπαιδευτικών περιβαλλόντων χωρίς «περιεχόµενο»). Στις

περιπτώσεις αυτές είναι απαραίτητο να εκτιµηθούν ορισµένες

παράµετροι που προσιδιάζουν σε κάθε λογισµικό. Για

παράδειγµα, στα περιβάλλοντα ∆υναµικής Γεωµετρίας

υφίστανται άρρητοι κανόνες διαχείρισης, οι οποίοι πρέπει να

αξιολογηθούν – και µάλιστα να περιληφθούν στις σχετικές

οδηγίες προς τους εκπαιδευτικούς. Ως τυπικό παράδειγµα µπορεί

να αναφερθεί το εξής: Στα περιβάλλοντα ∆υναµικής Γεωµετρίας

ένα σηµείο µπορεί να είναι «ορατό», αλλά να

µην «υφίσταται» τυπικά. Έτσι η τυπική φράση της Ευκλείδειας

γεωµετρίας «έστω Λ το σηµείο τοµής των ευθειών α και β», στο

περιβάλλον της ∆υναµικής Γεωµετρίας σηµαίνει ότι ακόµη

και αν οι ευθείες α και β τέµνονται στην οθόνη του Η.Υ., το

σηµείο τοµής τους πρέπει να οριστεί ρητά (να γίνει

συγκεκριµένη επιλογή από λίστα επιλογών) και στη συνέχεια να

ονοµαστεί «Λ».

Αξιολόγηση της

παιδαγωγικής ή

διδακτικής

µεθόδου

Η αξιολόγηση της παιδαγωγικής ή διδακτικής µεθόδου βασίζεται επί

της ουσίας στην αξιολόγηση της θεωρίας µάθησης µε την οποία

µπορεί να συσχετιστεί ένα εκπαιδευτικό λογισµικό ή περιβάλλον.

Προφανώς δεν υπάρχει ένας και µοναδικός τρόπος χρήσης ενός

λογισµικού και η οργάνωση ενός µαθήµατος µπορεί να είναι

τελείως σύµφωνη µε µια προγραµµατισµένη διδασκαλία, στα




πλαίσια της οποίας οι µαθητές να αποστηθίζουν ορισµούς και

γεγονότα, ακόµη και αν ο εκπαιδευτικός χρησιµοποιεί ένα

ανοιχτό περιβάλλον. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις, τα

εκπαιδευτικά λογισµικά ή περιβάλλοντα έχουν δηµιουργηθεί µε

βάση κάποια παιδαγωγική ή διδακτική θεώρηση, µε βάση κάποια

θεωρία µάθησης. Έτσι, για να δοθεί ένα ακραίο παράδειγµα, ένα

πολυµεσικό λογισµικό στο οποίο υπάρχουν µόνο ασκήσεις µε

µονοσήµαντη απάντηση, δύσκολα θα µπορούσε να θεωρηθεί

σύµφωνο µε τις κονστρουκτιβιστικές θεωρίες. Άρα, στην

περίπτωση αυτή, δεν αξιολογείται η παιδαγωγική µέθοδος του

εκπαιδευτικού λογισµικού ή περιβάλλοντος (η οποία δεν

υφίσταται καθεαυτή), αλλά µάλλον οι δυνατότητες που

προφέρονται για ενσωµάτωση του λογισµικού σε µάθηµα

συγκεκριµένου είδους. Επίσης η αξιολόγηση της παιδαγωγικής ή

της διδακτικής µεθόδου µπορεί να περιλάβει και θέµατα που

έχουν σχέση µε τη στήριξη του µαθητή, του εκπαιδευτικού και

του µαθήµατος. Είναι σκόπιµο επίσης να αξιολογηθεί η

συµβατότητα του λογισµικού ή περιβάλλοντος µε το αναλυτικό

πρόγραµµα της εκπαιδευτικής βαθµίδας για την οποία

προορίζεται και µε το γενικότερο εκπαιδευτικό πλαίσιο στο οποίο

θα ενταχθεί.

Αξιολόγηση της

διεπαφής

(διεπιφάνειας)

συστήµατος –

χρήστη

(interface)

Η αξιολόγηση της διεπαφής αποτελεί ένα πολύ σηµαντικό σηµείο

στη συνολική αξιολόγηση ενός λογισµικού. Αν το λογισµικό έχει

κάποιο περιεχόµενο, κάποιου είδους διδακτικό υλικό, τότε, αυτό

το υλικό πρέπει να είναι άρτιο στην εµφάνιση του (για

παράδειγµα καλή ποιότητα εικόνων, φωτογραφιών και βίντεο).

Η διεπαφή δεν πρέπει ωστόσο να εξεταστεί µόνο από

εργονοµική άποψη (για παράδειγµα αν τα περιεχόµενα των

µενού είναι ορθολογικά κατανεµηµένα), αλλά και από καθαρά

διδακτική. Τα σχετικά βίντεο, οι εικόνες και οι φωτογραφίες (για

να αναφερθούµε στο ίδιο υλικό) δεν πρέπει να είναι µόνο καλής

ποιότητας, αλλά να στηρίζουν τη µάθηση: να προκαλούν

ερωτήσεις και απορίες, να υποδεικνύουν «δρόµους» αναζήτησης

και διερεύνησης, να διεγείρουν το ενδιαφέρον των µαθητών.

Επίσης, η διεπαφή θα πρέπει να είναι προσανατολισµένη στη

διδασκαλία και να λαµβάνει υπόψη της τις τρέχουσες απόψεις

της Παιδαγωγικής και των ∆ιδακτικών των διαφόρων

επιστηµονικών κλάδων. Για παράδειγµα, τα περιβάλλοντα




άµεσης διαχείρισης (όπως της ∆υναµικής Γεωµετρίας) και τα

περιβάλλοντα ρητής διατύπωσης εντολών (όπως είναι η

οικογένεια των Logo-περιβαλλόντων) παρουσιάζουν µεταξύ τους

σηµαντικότατες διαφορές µε επιπτώσεις στη διδασκαλία (τον

τρόπο που οργανώνεται το µάθηµα) και τη µάθηση. Τα

εκπαιδευτικά λογισµικά µπορούν να βοηθήσουν πολύ στη

διεξαγωγή ενός µαθήµατος, αλλά να εισαγάγουν επίσης και

παρανοήσεις ή εσφαλµένες αντιλήψεις: τα περιβάλλοντα

∆υναµικής Γεωµετρίας (λόγω του ιδιαιτέρου interface που

έχουν) µπορούν, για παράδειγµα, να ευνοήσουν αντιλήψεις των

γεωµετρικών σχηµάτων ως «ελαστικών» («λαστιχένια

ευθύγραµµα τµήµατα»). Αντιλήψεις αυτού του είδους έχουν

καταγραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία, αλλά δεν έχουν

διερευνηθεί συστηµατικά (F. Bellemain, 1987). Η «αντίδραση»

του συστήµατος στις ενέργειες ή τα «αιτήµατα» του χρήστη θα

πρέπει να είναι επίσης πολύ σαφής και ανάλογη µε το «προφίλ»

του χρήστη: για παράδειγµα ένα µήνυµα λάθους στη γλώσσα

Logo πρέπει να είναι σε απλή, κατανοητή γλώσσα και να βοηθάει

το χρήστη – λαµβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι ο χρήστης θα

είναι µάλλον ένας µαθητής της Πρωτοβάθµιας ή της

∆ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης και όχι ένας πεπειραµένος

προγραµµατιστής Η.Υ. Η ευκολία εκµάθησης του περιβάλλοντος

και η ευκολία στη διαχείρισή του αποτελούν επίσης σηµαντικά

στοιχεία της διεπαφής που πρέπει να αξιολογηθούν.

Αξιολόγηση

µαθητή και

µαθησιακού

αποτελέσµατος

(«διδακτική

αποτελεσµατικότ

ητα»)

Όπως είναι φανερό, η αξιολόγηση του τελικού µαθησιακού

αποτελέσµατος είναι ίσως η πιο σηµαντική και η πιο πολύπλοκη

– δεδοµένου ότι και µόνο ο προσδιορισµός της «µάθησης»

αποτελεί αντικείµενο συζήτησης της αντίστοιχης επιστηµονικής

κοινότητας εδώ και πολλά χρόνια. Ως παράδειγµα, θα µπορούσε

να αναφερθεί η δυσκολία που υπάρχει να διαπιστωθεί η

βελτίωση των ικανοτήτων των µαθητών να επιλύουν γεωµετρικά

προβλήµατα, η οποία οφείλεται στη χρήση ενός συγκεκριµένου

λογισµικού ∆υναµικής Γεωµετρίας.

Στήριξη της

διδασκαλίας

Η ύπαρξη µιας σχετικής βιβλιογραφίας για τη χρήση των

εκπαιδευτικών περιβαλλόντων δεν αποτελεί βέβαια ενδογενές

χαρακτηριστικό ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος ή λογισµικού,

αλλά µπορεί να συνεκτιµηθεί σε ορισµένες περιπτώσεις όπως,




για παράδειγµα, στην περίπτωση επιλογής ανάµεσα σε µια σειρά

οµοειδή ή ισοδύναµα (από διδακτική άποψη) προϊόντα.

Σηµαντική είναι ωστόσο η ύπαρξη εγχειριδίων και λοιπού

υποστηρικτικού υλικού είτε συνοδευτικού, είτε ενσωµατωµένου

στο ίδιο το λογισµικό. Στο υλικό αυτό θα πρέπει να

περιλαµβάνεται µια σαφής περιγραφή των στόχων του

λογισµικού, αλλά και ενδεικτικά ή πλήρη µαθήµατα ή διδακτικές

δραστηριότητες στα πλαίσια του λογισµικού. Ανάλογη πρέπει να

είναι και η εκτίµηση της στήριξης του µαθητή: ποιότητα και

ταχύτητα µηνυµάτων προς το µαθητή (που σχετίζεται και µε τη

διεπαφή), δυνατότητα παροχής βοήθειας προσαρµοσµένης στις

ανάγκες του κάθε χρήστη, δυνατότητα πρακτικής εξάσκησης

(διαφόρων βαθµών δυσκολίας, µη-επαναλαµβανόµενης),

δυνατότητα διασύνδεσης µε ∆ιαδίκτυο, µε ηλεκτρονικό φάκελο

υλικού (e-portfolio), δυνατότητα διασύνδεσης µε άλλους

χρήστες για συνεργασία. Μπορεί επίσης να αξιολογηθεί η

παροχή δυνατοτήτων για τη διευκόλυνση του έργου του

διδάσκοντος, όπως ηµερολόγιο µαθηµάτων, αξιολόγησης,

δυσκολιών και προόδου των µαθητών, προγράµµατα και

«εργαλεία» διαχείρισης της τάξης, διαχείρισης εκπαιδευτικών

σεναρίων και ασκήσεων.

Αξιολόγηση

κόστους

Είναι απαραίτητη µια εκτίµηση του απαιτούµενου κόστους για

την προµήθεια/προσαρµογή σε τοπικές συνθήκες (για

παράδειγµα, ελληνοποίηση ενός αλλόγλωσσου περιβάλλοντος) ή

τη δηµιουργία ενός εκπαιδευτικού λογισµικού, την εγκατάσταση,

τη χρήση, τη συντήρηση και την ενδεχόµενη αναβάθµισή του

(σε αυτό πρέπει να συνεκτιµηθεί η ενδεχόµενη απαραίτητη

υλικοτεχνική υποδοµή, η επιµόρφωση των εκπαιδευτικών και

άλλοι συναφείς παράγοντες).

Τεχνική

αξιολόγηση

Στον τεχνικό τοµέα αξιολογούνται η λειτουργικότητα και η

διαλειτουργικότητα του εκπαιδευτικού λογισµικού ή

περιβάλλοντος, όπως η αξιοπιστία, η ευχρηστία, αποδοτικότητα,

η ασφάλεια αλλά και η συµβατότητα του µε άλλα λογισµικά,

λειτουργικά συστήµατα και σύγχρονα περιβάλλοντα εργασίας

Λοιπά θέµατα Αξιολογούνται τέλος και όψεις των εκπαιδευτικών λογισµικών

και περιβαλλόντων που δεν περιλαµβάνονται ενδεχοµένως στις

παραπάνω κατηγορίες.




Τα παραπάνω συνιστούν (µερικές από τις) γενικές

κατευθυντήριες γραµµές για την αξιολόγηση εκπαιδευτικών

λογισµικών και γενικότερα εκπαιδευτικών περιβαλλόντων. Η

σταδιακή τους εξειδίκευση, ανάλογα µε τους επιδιωκόµενους

στόχους, η «εκλέπτυνσή» τους οδηγεί σταδιακά σ ένα σύνολο

ερωτήσεων, τεστ και ελέγχων ποσοτικής και ποιοτικής φύσεως

πολύ λεπτοµερείς. Για παράδειγµα, ένα σχετικά πλήρες σύστηµα

ελέγχου, ερωτηµατολογίων και σχετικών δεικτών, µπορεί να

περιλαµβάνει τελικά εκατοντάδες στοιχείων. Η σχετική

βιβλιογραφία και οι άφθονες πηγές στο ∆ιαδίκτυο παρέχουν

πολλά δείγµατα από λίστες ελέγχου (check lists),

ερωτηµατολόγια κλπ.



Προτείνεται η ανεύρεση ιστοχώρων που σχετίζονται µε τα

κριτήρια αξιολόγησής του καθώς και επίσκεψη επίσης των

ιστοχώρων που ήδη αναφέρονται µέσα στο κείµενο.


1. Ποιους από τους παράγοντες που αφορούν την αξιολόγηση

των εκπαιδευτικών λογισµικών και περιβαλλόντων θεωρείτε ως

πλέον σηµαντικούς;

5. Ασκήσεις

1. Επιλέξτε δυο λογισµικά που έχουν παρόµοια λειτουργία (για

παράδειγµα δυο λογισµικά γεωµετρίας) και προσπαθήστε να

επισηµάνετε τις διαφορές τους χρησιµοποιώντας τα κριτήρια που

αναπτύχθηκαν παραπάνω.


http://www.library.cornell.edu/olinuris/ref/research/webeval.ht

ml Ιστοχώρος του Cornell University, USA, µε κριτήρια

αξιολόγησης ιστοχώρων και ιστοσελίδων

http://www.library.cornell.edu/olinuris/ref/webcrit.html

Αποτελεί ένα είδος «σύνοψης» των προηγουµένων κριτηρίων.

http://www.lib.berkeley.edu/TeachingLib/Guides/Internet/Evalu




ate.html Κριτήρια αξιολόγησης ιστοχώρων και ιστοσελίδων από

ερευνητές του Πανεπιστηµίου του Berkeley CA, USA.

http://www.lesley.edu/library/guides/research/evaluating_web.

html Κριτήρια αξιολόγησης ιστοχώρων και ιστοσελίδων από τη

βιβλιοθήκη του Πανεπιστηµίου Lesley, USA.

(Ηµεροµηνία τελευταίας επίσκεψης για όλες τις σελίδες της

ενότητας αυτής 21/03/2008)



D. Jonassen (2000) Computers as Mindtools for Schools:

Engaging Critical Thinking, Prentice Hall.

F. Bellemain (1992) Conception, réalisation et expérimentation

d'un logiciel d'aide à l'enseignement de la géométrie: Cabri-

géomètre, στη Γαλλική γλώσσα, Αγγλικός τίτλος: Design,

implementation and experimentation of a computer

environment for teaching/learning geometry: Cabri-géomètre,

∆ιδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήµιο Grenoble I, Joseph

Fourier, Γαλλία. Η διατριβή είναι διαθέσιµη είτε από το

συγγραφέα (ηλεκτρονική µορφή), είτε από τη σχετική υπηρεσία

του Πανεπιστηµίου.

Hoyles, C. (1993) Microworlds / Schoolworlds: the

Transformation of an Innovation. In W. Dorfler, C. Keitel & K.

Ruthven (Eds), Learning fromComputers: Mathematics

Education and Technology, pp. 1-17. Berlin: Springer - Verlag.

Kynigos, C. (in press) Half-baked Microworlds in use in

Challenging Teacher Educators’ Knowing, International Journal

of Computers for Mathematical Learning. Kluwer Academic

Publishers, Netherlands.

Α. Ράπτης και Α. Ράπτη (2004) Μάθηση και διδασκαλία στην

Εποχή της Πληροφορίας, Τόµος Α’ και Β’, αυτοέκδοση.

Β. Κόµης (2004) Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές εφαρµογές των

Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών, Εκδόσεις Νέων

Τεχνολογιών

∆αγδιλέλης Β., «Ο ρόλος της διεπαφής και των

αναπαραστάσεων στο σύγχρονο εκπαιδευτικό λογισµικό» στο

Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση, Ι.Ι. Κεκές (επιµ.), εκδόσεις

ΑΤΡΑΠΟΣ, Αθήνα, 2004.

∆ηµητρακοπούλου, A. (1998). Σχεδιάζοντας εκπαιδευτικά

λογισµικά - Από τις εµπειρικές προσεγγίσεις στη διεπιστηµονική




θεώρηση. Σύγχρονη Εκπαίδευση. No 100 & Νο 101, σελ. 114-

123 & 95-103.

Κυνηγός, Χ. (2002). Νέες Πρακτικές µε Νέα Εργαλεία στην

Τάξη. Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα: Παιδαγωγική

Αξιοποίηση της Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της

Εκπαιδευτικής Πρακτικής. Επιµέλεια: Κυνηγός, Χ. & ∆ηµαράκη.

Β., Εκδ. Καστανιώτη, 27-53.

Ξένου Ν. (2002) ∆υνατότητες αξιοποίησης

πολυαναπαραστασιακών λογισµικών στη διδασκαλία των

συναρτήσεων. Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα:

Παιδαγωγική Αξιοποίηση της Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη

Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής. Επιµέλεια: Κυνηγός,

Χ. & ∆ηµαράκη. Β., Εκδ. Καστανιώτη, 198-232.

Τ. Μικρόπουλος (2000) Εκπαιδευτικό Λογισµικό, Εκδόσεις

Κλειδάριθµος.

Χ. Παναγιωτακόπουλος, Χ. Πιερρακέας, Π. Πιντέλας (2003) Το

εκπαιδευτικό λογισµικό καιη αξιολόγησή του, εκδόσεις

Μεταίχµιο.

160 Σχολικό εργαστήριο πληροφορικής

και εισαγωγή στα θέµατα ασφάλειας



Ενότητα 4.3

Συνοπτική παρουσίαση υφιστάµενου εκπαιδευτικού λογισµικού και λογισµικού Ανοιχτού Κώδικα

1. Εισαγωγή

Στο µάθηµα αυτό παρουσιάζεται το διαθέσιµο εκπαιδευτικό λογισµικό από το ΥΠΕΠΘ και οι δυνατότητες των λογισµικών αυτών.


• Η ενηµέρωση για τα πλέον σηµαντικά εκπαιδευτικά λογισµικά, που είναι εγκεκριµένα από το ΥΠΕΠΘ

2. Παρουσίαση εκπαιδευτικού λογισµικού

Στο λογισµικό που διατίθεται από το ΥΠΕΠΘ περιλαµβάνονται τα

εξής:

Παιδαγωγικό

Ινστιτούτο

το λογισµικό που έχει παραχθεί από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

(http://www.pi-schools.gr).

Ιδιαίτερα στη διεύθυνση:

http://pi-schools.sch.gr/logismika1/dimotiko/

υπάρχουν τα νεότερα λογισµικά για την Πρωτοβάθµια


ΕΑΙΤΥ

Το λογισµικό που έχει παραχθεί από το ΕΑΙΤΥ. Παρουσίαση των

λογισµικών που έχουν αναπτυχθεί ή εξελληνιστεί στα πλαίσια

διαφόρων υποέργων της Ο∆ΥΣΣΕΙΑΣ (όπως NAYΣΙΚΑ,

ΣEΙΡΗΝΕΣ, ΚΙΡΚΗ, ΠΗΝΕΛΟΠΗ κά.), υπάρχει στη διεύθυνση:

http://edsoft.cti.gr/edsoft/index.html και ορισµένα στοιχεία

τους στο http://odysseia.cti.gr/action-logismiko/. Ανάλογα,

υπάρχει παρουσίαση λογισµικών που έχουν παραχθεί στα





πλαίσια του υποέργου ΧΡΥΣΑΛΛΙ∆ΕΣ (http://pleiades.cti.gr ).

Σχολικό ∆ίκτυο

e-yliko

Εκπαιδευτικό υλικό που χρησιµοποιεί το λογισµικό αυτό (αλλά

και λογισµικό ανοιχτό, όπως και βασικές εφαρµογές γραφείου

και άλλο λογισµικό) υπάρχει στο Πανελλήνιο Σχολικό ∆ίκτυο

(http://www.sch.gr/ ), στο e-yliko του ΥΠΕΠΘ (http://www.e-

yliko.gr/ ) και επίσης διαθέσιµο ανάλογο υλικό θα υπάρξει (όταν

ολοκληρωθεί η διαδικασία αξιολόγησης του) στα πλαίσια του

υποέργου ΝΗΡΗΙ∆ΕΣ (http://pleiades.cti.gr ).

Επιλεγµένοι

τίτλοι λογισµικών

Cabri Geometry II (Γεωµετρία), The Geometer’s Sketchpad

(Γεωµετρία), Modellus (Μαθηµατικά, Φυσική), Function Probe

(Μαθηµατικά, Φυσική), Interactive Physics (Φυσική),

Ταξινοµούµε (Στατιστική, γεωγραφία, ιστορία, κλπ για

κατανόηση εννοιών διαχείρισης πληροφορίας και δεδοµένων),

Γαία ΙΙ (για διδασκαλία φαινοµένων που σχετίζονται µε τη γη),

Χελωνόκοσµοι (Μαθηµατικά), Πρωτέας (Πιθανότητες –

Στατιστική), Γλώσσα η ελληνική (θεωρητικές επιστήµες),

Microworlds Pro (µαθηµατικά, πληροφορική), κλπ

Λογισµικό

Ανοιχτού Κώδικα

Υπάρχει ένα ευρύ φάσµα εφαρµογών που ανήκει στην

κατηγορία του ΕΛ/ΛΑΚ (Ελεύθερου Λογισµικού/Λογισµικού

Ανοιχτού Κώδικα), που µερικές φορές αναφέρεται και ως

λογισµικό «Ανοιχτού Κώδικα». Σε προηγούµενες παραγράφους

έχουν αναφερθεί µερικές ευρέως διαδεδοµένες εφαρµογές αυτής

της κατηγορίας. Αναφέρονται εδώ συγκεντρωτικά οι πλέον

διαδεδοµένες:

Λογισµικό «εφαρµογών γραφείου»: http://www.openoffice.org/

Φυλλοµετρητές και λογισµικό διαχείρισης e-mail:

http://www.mozilla-europe.org/el/products/firefox/ και

http://www.mozilla-europe.org/el/products/thunderbird/

Λογισµικά δηµιουργίας ιστοσελίδων και διαχείρισης ιστοχώρων:

http://nvudev.com/index.php και έναν απλό δηµιουργό

ιστοσελίδων: http://www.kompozer.net/ (αν και δεν είναι

ακόµη τελειοποιηµένος)

Λογισµικό καθαρά εκπαιδευτικού χαρακτήρα: θα αναφερθεί κατά





περίπτωση (στις διδασκαλίες των ειδικοτήτων). Αναφέρονται

ενδεικτικά το Geogebra (Μαθηµατικών):

http://www.geogebra.org/cms/ καθώς και το περιβάλλον

προγραµµατισµού squeakland:

http://www.squeakland.org/. Επίσης η MSWLogo, είναι µια

ελεύθερη έκδοση της Logo:

http://www.softronix.com/logo.html

Γενικές Πληροφορίες για ΕΛ/ΛΑΚ µπορούν να βρεθούν στον

ιστοχώρο: http://www.ellak.gr/

Ιδιαίτερη µνεία θα πρέπει επίσης να γίνει και για το ελληνικό site

του λεγόµενου «Η.Υ. των 100 δολαρίων»:

http://www.ellak.gr/index.php?option=com_openwiki&Itemid=

103&id=ellak:ellhnopoihsh_ma8htikou_ypologisti.txt/



Επισκεφθείτε τους ιστοχώρους που αναφέρονται παραπάνω,

επιλέξτε µερικά από τα παρουσιαζόµενα λογισµικά και δοκιµάστε

να τα κατηγοριοποιήσετε σύµφωνα µε τα κριτήρια που έχουν

αναπτυχθεί στην παράγραφο 4.1


1) Τα λογισµικά που αναφέρονται είναι είτε εξελληνισµένα, είτε

καθ’ ολοκληρία λογισµικά που έχουν παραχθεί στην Ελλάδα.

Θεωρείτε ότι ορισµένα λογισµικά θα έπρεπε να παραχθούν

αποκλειστικά στην Ελλάδα (για παράδειγµα σχετικά µε την

Ιστορία, τη γλώσσα κλπ) ή εκτιµάτε ότι ο τόπος παραγωγής δεν

παίζει ρόλο; Με ένα γενικότερο τρόπο, πιστεύεται ότι το

ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα έχει ιδιαιτερότητες οι οποίες

επιβάλλουν την παραγωγή διδακτικού υλικού ή εκπαιδευτικών

περιβαλλόντων;

2) Θεωρείτε ότι η τάση για ΕΛ/ΛΑΚ θα επηρεάσει κατά τρόπο

ουσιώδη το χώρο της εκπαίδευσης ή εκτιµάτε ότι πρόκειται

µάλλον για περιθωριακές δραστηριότητες, οι οποίες τελικά δε θα

παίξουν σηµαντικό ρόλο;

5. Ασκήσεις





1) Με βάση το λογισµικό που έχει περιγραφεί και παρουσιαστεί

στις προηγούµενες ενότητες, τις γενικές θεωρίες µάθησης και

την προβληµατική της χρήσης των περιβαλλόντων και

λογισµικών, δοκιµάστε να περιγράψετε ένα λογισµικό το οποίο

θα σας βοηθούσε στη διδασκαλία ενός αντικειµένου της

ειδικότητάς σας.


Πέρα από όσες έχουν ήδη αναφερθεί παραπάνω µπορείτε να

επισκεφτείτε (ενδεικτικά) και:

http://cmap.ihmc.us/ Λογισµικό CMAP (ελεύθερο λογισµικό)

για τη δηµιουργία και διαχείριση εννοιολογικών Χαρτών

www.greek-language.gr ∆. Κουτσογιάννης (2007). Η αξιοποίηση

των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στη

διδασκαλία των φιλολογικών µαθηµάτων και κυρίως στη

διδασκαλία της ελληνικής. Έρευνα στους φιλολόγους –

επιµορφωτές στο πλαίσιο του έργου ‘Οδύσσεια’. Στην Πύλη για

την ελληνική γλώσσα και τη γλωσσική εκπαίδευση



Laborde C. (2001). Integration of technology in the design of

geometry tasks with Cabri-geometry. International Journal of

Computers for Mathematical Learning, 6, 283-317

Papadopoulos, I. & Dagdilelis, V. (2005). Computer as a tool of

verification in a geometry problem-solving context. In Novotna

J. (Ed),SEMT' 05, International Symposium Elementary Maths

Teaching Proceedings, (pp.260-268). Charles University,

Faculty of Education. Prague. The Czech Republic.

Papadopoulos, I. & Dagdilelis, V.: (2006). The Theory of

Transactional Distance as a Framework for the Analysis of

Computer Aided Teaching of Geometry, The International

Journal for Technology in Mathematics Education (IJTME),

13(4), 175-182

Κυνηγός, Π. (2007). Το Μάθηµα της ∆ιερεύνησης, Παιδαγωγική

αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών για τη διδακτική των

µαθηµατικών, Από την έρευνα στη σχολική τάξη, Αθήνα:

Ελληνικά Γράµµατα

Μικρόπουλος, Τ. (2000). Εκπαιδευτικό λογισµικό. Θέµατα

σχεδίασης και αξιολόγησης λογισµικού υπερµέσων. Αθήνα:





Κλειδάριθµος

Νικολοπούλου Κ. Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των

Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στην προσχολική εκπαίδευση:

βιβλιογραφική επισκόπηση αναφορικά µε τη χρήση των ΤΠΕ από

νήπια, Θέµατα στην Εκπαίδευση, 7 (2), 197-221, 2006

Σολοµωνίδου, Χ. (2001). Σύγχρονη Εκπαιδευτική Τεχνολογία.

Υπολογιστές και µάθηση στην Κοινωνία της Γνώσης.

Θεσσαλονίκη: Κώδικας.





Ενότητα 5.1 & 5.2

Σχολικό εργαστήριο πληροφορικής και εισαγωγή στα θέµατα ασφάλειας

1. Εισαγωγή

Το µάθηµα περιλαµβάνει την άκρως συνοπτική παρουσίαση

θεµάτων που σχετίζονται µε το Σχολικό εργαστήριο

Πληροφορικής και ιδιαιτέρως µε τα θέµατα ασφαλείας.

∆ιδακτικοί Στόχοι • Στοιχειώδεις γνώσεις για ον τρόπο λειτουργίας των σχολικών εργαστηρίων

• Βασικές γνώσεις για την ασφάλεια των σχολικών δικτύων και Η.Υ.

2. Βασικές έννοιες ∆ικτύων

Το ∆ιαδίκτυο διασυνδέει µια µεγάλη ποικιλία συστηµάτων και

αποτελεί το µέσο επικοινωνίας για µια ακόµη µεγαλύτερη

ποικιλία εφαρµογών. Το πρότυπο αναφοράς TCP/IP έπαιξε ένα

σηµαντικό ρόλο στην επικράτηση του. Το πρότυπο αναφοράς

του ∆ιαδικτύου µπορεί να οργανωθεί σε τέσσερα επίπεδα:

• Επίπεδο φυσικού µέσου-διασύνδεσης

• Επίπεδο δικτύου

• Επίπεδο µεταφοράς

• Επίπεδο εφαρµογών.

Το πρότυπο αναφοράς αυτό αποτελείται από δυο πρωτόκολλα

επικοινωνίας το πρωτόκολλο ελέγχου µεταφοράς (TCP) και το

πρωτόκολλο ∆ιαδικτύου (IP). Σε κάθε κόµβο του ∆ιαδικτύου

έχει αντιστοιχισθεί µια διαφορετική διεύθυνση (διεύθυνση ΙP), η

οποία έχει τη µορφή Χ.Υ.Ζ.W, όπου κάθε γράµµα αντιστοιχεί σε

έναν ακέραιο από 0 έως 255. Το Σύστηµα Ονοµασίας Περιοχών

(DNS, Domain Name System), επιτρέπει την αντιστοίχιση µιας





ΙΡ διεύθυνσης µε ένα συµβολικό όνοµα (για παράδειγµα τη

διεύθυνση 194.177.193.129 µε το συµβολικό όνοµα

www.pi-schools.gr, που αντιστοιχεί στο Παιδαγωγικό

Ινστιτούτο).

Η ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ Η.Υ. πραγµατοποιείται µε τη

βοήθεια πακέτων δεδοµένων που αποτέλλονται προς το δίκτυο,

δροµολογούνται και παραδίδονται στον παραλήπτη, ενώ

ελέγχεται και η ακεραιότητα των δεδοµένων.

Οι ΙΡ διευθύνσεις διακρίνονται σε διευθύνσεις τάξης-Α, τάξης-B,

τάξης-C, τάξης-D.

Eκτός των άλλων, το πρότυπο αναφοράς καθορίζει µια µοναδική

διεύθυνση για κάθε εφαρµογή που καταχωρίζεται σε κάθε

σταθµό εργασίας και έτσι εξασφαλίζεται ότι κάθε

δροµολογούµενο πακέτο αντιστοιχείται µε την ορθή εφαρµογή.

Οι διευθύνσεις αυτές αποκαλούνται θύρες (ports).

Για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των δικτύων

χρησιµοποιούνται και µια σειρά από ενδιάµεσες συσκευές και

διατάξεις:

Η γέφυρα διαχειρίζεται τη διακίνηση της πληροφορίας ανάµεσα

σε τοπικά δίκτυα µε τον ίδιο τύπο πρωτοκόλλου.

Η πύλη διακίνηση της πληροφορίας ανάµεσα σε δίκτυα που

έχουν ενδεχοµένως διαφορετικό τύπο πρωτοκόλλου.

Ο δροµολογητής διαβιβάζει πακέτα δεδοµένων στον προορισµό

τους.

3. Θέµατα ασφαλείας





«Κακόβουλα»

λογισµικά

Ο µεγαλύτερος κίνδυνος για τους Η.Υ. προέρχεται από τα

λεγόµενα «κακόβουλα» λογισµικά όπως οι ιοί και οι ∆ούρειοι

Ίπποι (Trojan Horses), τα worms. Τα κακόβουλα λογισµικά

περιλαµβάνουν επίσης τις κατηγορίες spyware, adware,

tracking cookies, dialers. Με τον όρο “spyware”

χαρακτηρίζουµε συνήθως το λογισµικό που εγκαθίσταται

λαθραία, χωρίς τη γνώση ή την άδεια του χρήστη, µε στόχο να

υποκλέψει πληροφορίες ή να ελέγξει τη λειτουργία του Η/Υ.

Αντίθετα προς τους ιούς (virus, worms), τα spyware δεν

διαδίδονται µε πολλαπλασιασµό, δηλαδή δεν αντιγράφουν τον

εαυτό τους. Ένας Η/Υ που έχει προσβληθεί από spyware, δεν

µεταδίδει-εξαπλώνει τη «µόλυνσή του» µέσω του δικτύου.

Συνήθως η εγκατάσταση του spyware πραγµατοποιείται µε

εξαπάτηση του χρήστη κατά την επίσκεψή του σε ιστοσελίδες. Ο

χρήστης µπορεί να δώσει τη συγκατάθεσή του για την εκτέλεση

µιας λειτουργίας, κατά την επίσκεψη σε ιστοσελίδα, που όµως

το µήνυµα είναι παραπλανητικό, ενώ η λειτουργία αντιστοιχεί

στην εγκατάσταση του spyware. Σε άλλη περίπτωση µπορεί το

λογισµικό που προσφέρεται στο χρήστη να µεταφέρει µαζί και

spyware ή κατά την εγγραφή σε υπηρεσίες P2P ο χρήστης να

οδηγείται και στη λήψη spyware.

Ένα spyware πρόγραµµα σπανίως συναντάται µόνο του.

Συνήθως σε ένα «µολυσµένο» Η/Υ συνυπάρχουν πολλά

spyware-adware, το οποία επηρεάζουν αισθητά την απόδοση

του Η/Υ, επιβαρύνουν το φόρτο εργασίας του σκληρού δίσκου

και αυξάνουν την κίνηση του δικτύου. Επίσης µπορούν να

υπάρξουν και προβλήµατα ευστάθειας του συστήµατος, ενώ τα

«συµπτώµατα» να είναι παραπλανητικά και να οδηγούν ακόµη

και σε ενδείξεις προβλήµατος hardware.

Spyware Προγράµµατα για τη διαγραφή ή προστασία του Η/Υ ενάντια σε

spyware έχουν αναπτυχθεί, αντίστοιχα προς τη λειτουργία των

προγραµµάτων anti-virus

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα spyware και adware

προγράµµατα δεν είναι πάντοτε επικίνδυνα για τη λειτουργία

του Η/Υ. Σε κάθε περίπτωση όµως δεν παύουν να επιβαρύνουν

τη λειτουργία του Η/Υ και του δικτύου, κυρίως στέλνοντας

πληροφορίες στο δηµιουργό τους. Κάποιες από τις κακόβουλες

ενέργειες είναι :

• Υποκλέπτουν πληροφορίες που διακινεί ο χρήστης µέσω του

∆ιαδικτύου.

• Συντοµεύσεις και εικονίδια δικτυακών τόπων τοποθετούνται

στην επιφάνεια εργασίας, χωρίς τη συγκατάθεση του

χρήστη.

• ∆ιαδικτυακοί τόποι καταχωρούνται στη λίστα των

επιθυµητών διευθύνσεων, χωρίς τη συγκατάθεση του





χρήστη.

• Η δραστηριότητα του φυλλοµετρητή (browser)

παρακολουθείται και καταγράφεται.

• Μεταβάλλουν τη διεύθυνση και δροµολογούν το

φυλλοµετρητή σε δικές τους τοποθεσίες.

• Εµφανίζουν αναδυόµενα διαφηµιστικά παράθυρα (pop-ups

ads)

• Γραµµές εργαλείων και εργαλεία αναζήτησης προστίθενται

στο φυλλοµετρητή, χωρίς τη συγκατάθεση του χρήστη.

• Προτιµήσεις και προσωπικές πληροφορίες, αποκτώνται και

διοχετεύονται προς τρίτους, χωρίς τη συγκατάθεση του

χρήστη.

• Η σελίδα έναρξης, καθώς και άλλες ρυθµίσεις

τροποποιούνται, µη επιτρέποντας τη διόρθωσή τους από το

χρήστη.

• Εµποδίζουν - καθυστερούν τη λειτουργία του Η/Υ.

• ∆εσµεύουν χώρο του σκληρού δίσκου

• Αυξάνουν τη δικτυακή κίνηση

• Εγκαθιστούν επιπλέον λογισµικά.

Adware Ο όρος adware χρησιµοποιείται περισσότερο για κάθε

πρόγραµµα που εµφανίζει διαφηµιστικά µηνύµατα. Ακόµα και

ένα πρόγραµµα διαχείρισης ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, που

διανέµεται χωρίς χρέωση και ως αντάλλαγµα εµφανίζει

διαφηµιστικά µηνύµατα, συγκαταλέγεται στην κατηγορία

adware. Εντούτοις και τα adware µπορούν να θεωρηθούν ως

spyware, όταν η λειτουργία τους βασίζεται σε πληροφορίες που

συλλέγουν κατασκοπεύοντας τον Η/Υ στον οποίο έχουν

εγκατασταθεί.

Τα cookies (web cookies ή HTTP cookies ή tracking cookies)

µπορούν να θεωρηθούν ως τα λιγότερο κακόβουλα, αφού τις

περισσότερες φορές είναι απαραίτητα για την ευκολότερη

περιήγησή µας. Για παράδειγµα η αυτόµατη αναγνώριση του

χρήστη κατά την είσοδό του σε ένα τόπο. Παρόλα αυτά κάποια

προγράµµατα προστασίας τα χαρακτηρίζουν ως αντικείµενα µε

στόχο την προώθηση ή διαφήµιση και γι’ αυτό τα

περιλαµβάνουν στη λίστα προς αποµάκρυνση

Dialers Οι dialers είναι λογισµικά που δηµιουργούν µια νέα dial-up

(τηλεφωνική) σύνδεση στον Η/Υ και κάνουν κλήσεις, από αυτή,

σε αριθµούς υψηλής χρέωσης (π.χ. 090…), που δεν ανήκουν σε

εταιρίες παροχής πρόσβασης στο ∆ιαδίκτυο. Είναι η χειρότερη

περίπτωση κακόβουλου λογισµικού, τουλάχιστον από

οικονοµικής πλευράς, αφού το ύψος του τηλεφωνικού

λογαριασµού µπορεί να φτάσει σε εκατοντάδες ή χιλιάδες ευρώ.

Οι dialers, ακόµη και αν υπάρχουν στον Η/Υ, δεν µπορούν να

λειτουργήσουν αν ο Η/Υ δεν συνδέεται στο τηλεφωνικό δίκτυο





µέσω PSTN (απλή τηλεφωνική γραµµή) ή ISDN γραµµής. Οι

dialers ανιχνεύονται και αφαιρούνται µε anti-virus και anti-

spyware προγράµµατα ή και µε ειδικά anti-dialers προγράµµατα

(dialerSpy). Μπορούν να ανιχνευτούν όµως εύκολα και από το

χρήστη, µε έλεγχο των dial-up συνδέσεων δικτύου του Η/Υ.

Επίσης µπορεί να ζητηθεί η συνδροµή της τηλεφωνικής

εταιρίας, µε στόχο τον έλεγχο των κλήσεων και του ύψους του

λογαριασµού.

Spam Είναι τα email µε ενοχλητικό περιεχόµενο. Στο spam

(http://www.go-

online.gr/ebusiness/specials/article.html?article_id=641) mail

συγκαταλέγονται ανεπιθύµητες διαφηµίσεις για προϊόντα,

υπηρεσίες και sites καθώς επίσης και διάφοροι άλλοι τύποι email

(ανεπιθύµητα newsletters, chain mails κτλ).

Για τη µείωση των λαµβανόµενων spam emails, δεν πρέπει να

γίνεται απάντηση σε άγνωστα µηνύµατα, καθώς µπορεί να

εκληφθεί ως απόκριση για την αποστολή περισσότερων

µηνυµάτων. Ακόµα και η αίτηση για διαγραφή (Remove)

ενηµερώνει τον spammer ότι πρόκειται για ενεργή ηλεκτρονική

διεύθυνση, γεγονός που µπορεί να γίνει αφορµή για τη λήψη

ακόµη περισσότερων µηνυµάτων. Επιπλέον, θα πρέπει να

αποφεύγεται η εγγραφή σε λίστες αλληλογραφίας (mailing

lists). Συχνά οι spammers διαθέτουν µεθόδους συλλογής

ηλεκτρονικών διευθύνσεων, τις οποίες βρίσκουν κυρίως σε

επίσηµους δικτυακούς τόπους. Επίσης δεν θα πρέπει

γνωστοποιείται το email, όπως οι φόρµες εγγραφής σε διάφορες

διαδικτυακές υπηρεσίες.

Ορισµένα προγράµµατα διαχείρισης ηλεκτρονικής

αλληλογραφίας (όπως το Outlook της Microsoft) παρέχουν τη

δυνατότητα αποκλεισµού ορισµένων αποστολέων (block

address). Με αυτό τον τρόπο ο χρήστης µπορεί να περιορίσει

τον αριθµό των εισερχοµένων spam mails και να τα διαχειριστεί

καλύτερα, εφόσον γνωρίζει την ηλεκτρονική διεύθυνση του

αποστολέα τους. Ωστόσο, η λύση αυτή δεν είναι ριζική, καθώς

είναι σχεδόν πάγια τακτική των spammers η χρήση πλαστής

ηλεκτρονικής διεύθυνσης αποστολέα ή και διαφορετικής για

κάθε αποστολή (spoofing).

Phishing Ο όρος Phishing χρησιµοποιείται για να δηλώσει µια προσπάθεια

απόσπασης- υποκλοπής προσωπικών στοιχείων τα οποία θα

χρησιµοποιηθούν σε µη εξουσιοδοτηµένες οικονοµικές

συναλλαγές. Συνήθως πραγµατοποιείται µέσω πλαστών

ιστοσελίδων, που απαιτούν εγγραφή ή µιµούνται επίσηµες

σελίδες αξιόπιστων οργανισµών (π.χ. τράπεζες, υπουργεία), σε

συνδυασµό µε την αποστολή ενηµερωτικών spam emails.





4. Προστασία

Πρώτη φροντίδα για την προστασία των ψηφιακών δεδοµένων

απέναντι στους κινδύνους που εγκυµονεί το ∆ιαδίκτυο δεν είναι

άλλη από την επιλογή και την χρήση ενός firewall

προγράµµατος. Ενός firewall που µπορεί να διατίθεται ως µέρος

µιας ολοκληρωµένης σουίτας προγραµµάτων ασφαλείας (Norton

& McAfee Internet Security), δωρεάν firewalls (ZoneAlarm) ή

ακόµη και ως γηγενές χαρακτηριστικό του πυρήνα ενός

λειτουργικού συστήµατος (Linux).

Ένα από τα πιο σηµαντικά κριτήρια επιλογής Internet firewall θα

πρέπει να είναι οι λεγόµενες λειτουργίες ελέγχου της

εξερχόµενης κυκλοφορίας (traffic), δίνοντάς σας επιλογές

αποδοχής, απόρριψης (πρόσκαιρης ή µόνιµης) της αποστολής

των packets που επιχειρεί να στείλει µια εφαρµογή.

Μια συνηθισµένη περίπτωση εφαρµογής που ενσωµατώνει

firewall, περιλαµβάνει τέσσερις λειτουργίες ασφαλείας, ένα

firewall, διαχείριση προγραµµάτων, κλείδωµα της σύνδεσης, και

ζώνες οι οποίες σας ενηµερώνουν για κάθε πρόγραµµα που

προσπαθεί να συνδεθεί µε το διαδίκτυο.

Το firewall επίσης αποτελεί εργαλείο προστασίας κατά εισβολών

στο σύστηµα από hackers.

Ωστόσο, πέρα από τα τεχνικά µέσα, εκείνο που εξασφαλίζει την

καλύτερη προστασία από όλα τα κακόβουλα λογισµικά είναι ο

ίδιος ο χρήστης ο οποίος πρέπει να είναι προσεκτικός στις

επιλογές του, να γνωρίζει τους κινδύνους του ∆ιαδικτύου και να

ελέγχει προσεκτικά τα e-mails που λαµβάνει.



Από τη διεύθυνση : http://free.grisoft.com/doc/5390/us/frt/0

κατεβάστε το AVG Anti-Virus Free Edition. ∆ιαπιστώστε µε ποιο

τρόπο πραγµατοποιείται η εγκατάσταση του.


Παρακολουθείστε το video clip για τη λειτουργία των ιών

http://computer.howstuffworks.com/virus.htm.

Σχολιάστε τους τρόπους µε τους οποίους µεταδίδονται οι ιοί

∆ραστηριότητα 3η Από τη διεύθυνση : http://www.safer-networking.org/gr/tutorial/index.html

κατεβάστε το Spybot και διαπιστώστε µε ποιο τρόπο

πραγµατοποιείται η εγκατάσταση του.






∆ιαβάστε και σχολιάστε την παρακάτω πραγµατική περίπτωση fishing

email.

MR.AHMED SALEH DIRECTOR PROJECT IMPLEMENTATION, FEDERAL AIRPORT AUTHORITY OF NIGERIA (FAAN) LAGOS-NIGERIA. TELEPHONE:234-803-3035481 ATTN:MD/CEO I AM A DIRECTOR IN THE FEDERAL AIRPORT AUTHORITY OF NIGERIA.I SEEK THE ASSISTANCE OF A RELIABLE FOREIGN COMPANY OR INDIVIDUAL INTO WHOSE BANK ACCOUNT l CAN TRANSFER THE SUM OF US$25.5M (TWENTY FIVE MILLION, FIVE HUNDRED THOUSAND UNITED STATES DOLLARS). …………………………. l HAVE PUT IN MOTION THE MACHINERY FOR THE TAKE OFF OF THIS TRANSACTION AND FURTHER ACTION WILL COMMENCE IMMEDIATELY l HEAR FROM YOU. l HAVE AGREED THAT AFTER THE TRANSFER OF THE MONEY INTO YOUR ACCOUNT, YOU SHALL BE ENTITLED TO 30% OF THE TOTAL SUM, I SHALL TAKE 65% WHILE 5% HAS BEEN MAPPED OUT TO REIMBURSE ALL LOCAL AND INTERNATIONAL EXPENSES THAT MAY BE INCURRED IN THE COURSE OF THE TRANSACTION. ……………………. PLEASE IF THIS PROPOSAL IS ACCEPTABLE TO YOU, INDICATE BY RETURN MAIL. SHOULD INCASE YOU HAVE ANY QUESTION, FEEL FREE TO ASK. INCLUDE YOUR PRIVATE TELEPHONE AND FAX NUMBERS WHILE REPLYING. I EXPECT YOUR RESPONSE.


1. Aντίστοιχα µε την προστασία από τους ιούς υπάρχουν τα

λεγόµενα προγράµµατα γονεϊκής προστασίας (parental control).

Εντοπίστε πληροφορίες για αυτά στο ∆ιαδίκτυο. Θεωρείτε ότι

είναι ασφαλή και ότι πρέπει να τα χρησιµοποιούν οι γονείς;

7. Ασκήσεις

Επισκεφτείτε τη σελίδα http://www.hackerwatch.org/probe/

και επιλέξτε τον έλεγχο port scan. Παρατηρώντας τα

αποτελέσµατα σχολιάστε τις θύρες και τις υπηρεσίες που

αντιστοιχούν σε αυτές.






Ενδεικτικές ψηφιακές πηγές


http://free.grisoft.com/doc/5390/us/frt/0 AVG antivirus και

AVG internet security

http://www.avast.com/eng/avast_4_home.html

AVAST antivirus

http://www.freeantivirusinfo.com

Norton Antivirus

http://www.pctools.com/free-antivirus/

PC TOOLS antivirus

http://www.free-av.de

AVIRA antivirus

http://el.wikipedia.org/wiki/Antivirus_software

http://computer.howstuffworks.com/virus.htm

Υλικό για ιούς

http://www.freeware-apps.com/index.php

∆ωρεάν λογισµικά προστασίας

http://www.noadware.net/research/

Κατάλογος των Spyware και adware, µε τον αντίστοιχο πίνακα

ενεργειών, καθώς επίσης και µε τα σχετιζόµενα αρχεία και

καταχωρήσεις στη Registry.

http://www.go-

online.gr/ebusiness/specials/article.html?article_id=409

Ασφαλής πλοήγηση στο ∆ιαδίκτυο

http://www.go-

online.gr/ebusiness/specials/article.html?article_id=1173

Αντιµετώπιση spyware

http://www.tech-faq.com/ylang/el/free-spyware-removal.shtml

Πρόγραµµα προστασία ανοικτού κώδικα

http://www.lavasoftusa.com/

∆ωρεάν πρόγραµµα προστασίας

http://www.pctools.com/spyware-doctor/

∆οκιµαστική έκδοση λογισµικού προστασίας (µε πλήρη





λειτουργία προστασίας real time).

http://www.freeware-apps.com/index.php

Αντιµετώπιση dialers, spyware και άλλων κακόβουλων

λογισµικών

http://www.pcworld.com/tc/spyware/

http://it.ccri.edu/helpdesk/spyware-faqs.shtml

http://www.hsbc.gr/gr/about/security/five-golden-rules/anti-

spyware-software/

∆ικτυακοί τόποι µε ενηµερωτικά στοιχεία

http://www.leechvideo.com/video/view1599665.html

ρυθµίσεις Win XP firewall (video clip)

http://www.go-online.gr/ebusiness/specials/index.html

ενηµερωτικό υλικό για firewall, spam, phishing

http://www.personalfirewall.comodo.com

COMODO Firewall

http://www.download.com/3000-2092-10039884.html

ZONE ALARM Firewall

http://el.wikipedia.org/wiki/Antivirus_software

http://el.wikipedia.org/wiki/Firewall

Ηλεκτρονικές πηγές για Antivirus – Firewall

http://computer.howstuffworks.com/firewall.htm

(Πλήρες άρθρο µε εικόνες και επεξήγηση για τη λειτουργία των

Firewall)

http://www.spamunit.com/

∆ικτυακός τόπος ενηµέρωσης και παροχής προγραµµάτων

εναντίον του spam

http://www.hackerwatch.org/probe/

On line εργαλείο ελέγχου του firewall (των θυρών του Η/Υ)



• Πανέτσος Σπύρος (2007) ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ & ∆ΙΚΤΥΑ

ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ. Εκδόσεις Τζιόλας.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΜΕΡΟΥΣ

Documents

Transcript of ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΜΕΡΟΥΣ