Περιβάλλον και Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Εκπαίδευση για την

Αειφόρο ΑνάπτυξηΑειφόρο Ανάπτυξη για το για το Δημοτικό Σχολείο μέσα Δημοτικό Σχολείο μέσα

από ένα παράδειγμα από ένα παράδειγμα εφαρμογήςεφαρμογής

Μαρία Παπαδοπούλου, Μαρία Παπαδοπούλου, MS.c.MS.c.Σύμβουλος Προσχολικής Αγωγής Σύμβουλος Προσχολικής Αγωγής Κιλκίς, πρώην Υπεύθυνη λειτουργίας Κιλκίς, πρώην Υπεύθυνη λειτουργίας Κ.Π.Ε. ΚιλκίςΚ.Π.Ε. Κιλκίς06-09-201206-09-2012

Η σημερινή παρουσίαση…Η σημερινή παρουσίαση… Στοχεύει μέσα από την παρουσίαση ενός προγράμματος με Στοχεύει μέσα από την παρουσίαση ενός προγράμματος με

αντικείμενο ένα μνημείο του τόπου αντικείμενο ένα μνημείο του τόπου ‘το κάστρο ‘το κάστρο Γυναικόκαστρο’Γυναικόκαστρο’ να συμβάλλει:να συμβάλλει:

στην κατανόηση στην κατανόηση τι σημαίνει σχεδιάζουμε και υλοποιούμε τι σημαίνει σχεδιάζουμε και υλοποιούμε με τα παιδιά ένα πρόγραμμαμε τα παιδιά ένα πρόγραμμα που αφορά σ’ ένα μνημείο του που αφορά σ’ ένα μνημείο του τόπου υπό το πρίσμα της Εκπ/σηςτόπου υπό το πρίσμα της Εκπ/σης για το Περιβάλλον και την για το Περιβάλλον και την Αειφόρο ΑνάπτυξηΑειφόρο Ανάπτυξη

στην κατανόηση της συνθετικής φύσης των περιβαλλοντικών στην κατανόηση της συνθετικής φύσης των περιβαλλοντικών ζητημάτωνζητημάτων

στην περαιτέρω κατανόηση όρων/εννοιών θεσμών και στην περαιτέρω κατανόηση όρων/εννοιών θεσμών και δομών, δομών, όπως περιβαλλοντική εκπαίδευση, αειφόρος όπως περιβαλλοντική εκπαίδευση, αειφόρος ανάπτυξη, εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη, Κέντρα ανάπτυξη, εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη, Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Περιβαλλοντικά Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Περιβαλλοντικά προγράμματα, μεθοδολογία/τεχνικές, κ.ά. προγράμματα, μεθοδολογία/τεχνικές, κ.ά.

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Π.Ε.)Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Π.Ε.)

Η ΠΕ είναι μια εκπαίδευση με διαρκή χαρακτήρα, αφού αποτελεί μια διαδικασία που αρχίζει από το προσχολικό επίπεδο, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα άτομα σχολικής ηλικίας, διότι στις ηλικίες αυτές διαμορφώνονται αξίες και στάσεις και συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής ως εκπαίδευση διά βίου (UNESCO, 1977, 1978).

Η επίσημη γένεση της ΠΕ τοποθετείται το 1972, στη Διάσκεψη της Στοκχόλμης για το «Περιβάλλον του Ανθρώπου», η οποία οργανώθηκε από τον ΟΗΕ. Στη Διάσκεψη αναγνωρίστηκε αναγκαιότητα της ΠΕ «Η εκπαίδευση σε περιβαλλοντικά θέματα, τόσο της νέας γενιάς όσο και των ενηλίκων [...] είναι απαραίτητη για τη διαμόρφωση μιας νέας άποψης και υπεύθυνης συμπεριφοράς, από τα άτομα, τις επιχειρήσεις και τις κοινωνίες, στα πλαίσια της προστασίας και της βελτίωσης του περιβάλλοντος σε ολόκληρη την ανθρώπινη έκταση» (UN, 1972).

Η Eκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ) είναι μετεξέλιξη της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

Η έννοια της Αειφορικής ανάπτυξης…Η έννοια της Αειφορικής ανάπτυξης…

Αειφορική ή βιώσιμη ανάπτυξη είναι αυτή που ικανοποιεί Αειφορική ή βιώσιμη ανάπτυξη είναι αυτή που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να μειώνει την ικανότητα τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να μειώνει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους.των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους.

Η έννοια της αειφορίας εμπεριέχει εξ ορισμού το Η έννοια της αειφορίας εμπεριέχει εξ ορισμού το περιβάλλον και την άρρηκτη σχέση του με θέματα περιβάλλον και την άρρηκτη σχέση του με θέματα εκπαίδευσης-οικονομίας-κοινωνίας & ανάπτυξης.εκπαίδευσης-οικονομίας-κοινωνίας & ανάπτυξης.

Η Εκπαίδευση για την Αειφόρο ΑνάπτυξηΗ Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη προσεγγίζει προσεγγίζει βασικά θέματα και προβληματικές καταστάσεις που βασικά θέματα και προβληματικές καταστάσεις που αντλούνται κυρίως από την επικαιρότητα και το άμεσο αντλούνται κυρίως από την επικαιρότητα και το άμεσο περιβάλλον του μαθητή και της μαθήτριας.περιβάλλον του μαθητή και της μαθήτριας.

Η αειφόρος ανάπτυξη (sustainable development) και Η αειφόρος ανάπτυξη (sustainable development) και αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων διεθνών οργανισμών που αποτέλεσε αντικείμενο συζητήσεων διεθνών οργανισμών που έγιναν κυρίως τη δεκαετία του ’90.έγιναν κυρίως τη δεκαετία του ’90.

Ο όρος «αειφόρος ανάπτυξη» είναι γενικά αμφιλεγόμενος Ο όρος «αειφόρος ανάπτυξη» είναι γενικά αμφιλεγόμενος καθώς εμπεριέχει πολλές ιδεολογίες και γι’ αυτό έχουν δοθεί καθώς εμπεριέχει πολλές ιδεολογίες και γι’ αυτό έχουν δοθεί πάρα πολλοί ορισμοί.πάρα πολλοί ορισμοί.

Ευρύτατα αποδεκτός είναι και ο ορισμός που διατυπώθηκε Ευρύτατα αποδεκτός είναι και ο ορισμός που διατυπώθηκε από IUCN,UNEP και WWF (1991): «Η ανάπτυξη είναι από IUCN,UNEP και WWF (1991): «Η ανάπτυξη είναι αειφόρος όταν βελτιώνει την ποιότητα ζωής στο πλαίσιο των αειφόρος όταν βελτιώνει την ποιότητα ζωής στο πλαίσιο των ορίων που θέτει η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων ορίων που θέτει η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων που υποστηρίζουν τη ζωή».που υποστηρίζουν τη ζωή».

Από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Εκπαίδευση για την Από την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Εκπαίδευση για την Αειφόρο ΑνάπτυξηΑειφόρο Ανάπτυξη

Στη σχολική εκπαίδευση η Π.Ε. θεσμοθετήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Από τότε λειτουργεί ο θεσμός του υπευθύνου ΠΕ, πραγματοποιούνται περιβαλλοντικά προγράμματα στα σχολεία, ιδρύθηκαν και λειτουργούν Κέντρα ΠΕ. Από τη δεκαετία του ’90 η Π.Ε. και μετά συνδέθηκε με την έννοια της αειφόρου ανάπτυξης. H προβληματική και η θεματολογία της ΠΕ διευρύνθηκε και ενσωμάτωσε και τις τρεις διαστάσεις της αειφόρου ανάπτυξης (κοινωνία, οικονομία, περιβάλλον).

Η Εκπαίδευση για την Αειφόρο ΑνάπτυξηΗ Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη έχει διευρυμένη έχει διευρυμένη προβληματική και θεματολογία συγκριτικά με την Π. Ε.προβληματική και θεματολογία συγκριτικά με την Π. Ε.

• Κοινωνικοπολιτιστική διάσταση: ανθρώπινα δικαιώματα, ειρήνη και ανθρώπινη ασφάλεια, ισότητα των δύο φύλων, πολιτιστική ποικιλότητα και διαπολιτισμική κατανόηση, AIDS, κ.ά.• Περιβαλλοντική διάσταση: φυσικοί πόροι (νερό, ενέργεια, γεωργία, βιοποικιλότητα), αλλαγή κλίματος, αγροτική ανάπτυξη, αειφόρος αστικοποίηση, πρόληψη και μετριασμός καταστροφών, κ.ά.• Οικονομική διάσταση: μείωση της φτώχειας, κ.ά..

Δεκαετία της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο ΑνάπτυξηΔεκαετία της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη

Για τον καλύτερο συντονισμό των προσπαθειών προώθησης της ΕΑΑ, η δεκαετία 2005-2015, με πρωτοβουλία της UNESCO, έχει ανακηρυχθεί ως «Δεκαετία της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη». Τα σχολικά έτη της Δεκαετίας 2005-2014 για την Ελλάδα, χαρακτηρίζονται ως εξής:2006 Νερό-Γαλάζιος πλανήτης / 2007 Καταναλωτισμός και Περιβάλλον / 2008 Δάσος-Πράσινος Πλανήτης / 2009 Γεωργία, Διατροφή & Ποιότητα Ζωής / 2010 Ενέργεια-Ανανεώσιμες Πηγές και ΤοπικέςΚοινωνίες / 2011 Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα / 2012 Υγεία και Παραγωγικές Διαδικασίες /

2013: Ανθρωπογενές Περιβάλλον & Αειφόρος Διαχείριση 2014 Ενεργοί Πολίτες.

Σύμφωνα με τον οδηγό εφαρμογής του νέου Προγράμματος Σύμφωνα με τον οδηγό εφαρμογής του νέου Προγράμματος Σπουδών «Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Σπουδών «Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη» το ΠΣ εστιάζει σε τοπικά, εθνικά και παγκόσμια Ανάπτυξη» το ΠΣ εστιάζει σε τοπικά, εθνικά και παγκόσμια περιβαλλοντικά ζητήματα και προβλήματα και ο διδακτικός περιβαλλοντικά ζητήματα και προβλήματα και ο διδακτικός βηματισμός ανά κύκλο είναι:βηματισμός ανά κύκλο είναι:

Α)Νηπιαγωγείο, Α΄και Β΄τάξεις Δημοτικού Α)Νηπιαγωγείο, Α΄και Β΄τάξεις Δημοτικού σχολείου: σχολείου: Μελέτη κυρίως τοπικών περιβαλλοντικών θεμάτων από το Μελέτη κυρίως τοπικών περιβαλλοντικών θεμάτων από το άμεσο περιβάλλον των παιδιώνάμεσο περιβάλλον των παιδιών

Β)Γ΄, Δ΄, Ε΄,& ΣΤ΄ τάξεις του Δημοτικού σχολείου: Β)Γ΄, Δ΄, Ε΄,& ΣΤ΄ τάξεις του Δημοτικού σχολείου: μελέτη μελέτη κυρίως τοπικών και εθνικών περιβαλλοντικών θεμάτωνκυρίως τοπικών και εθνικών περιβαλλοντικών θεμάτων

Γ) Α΄, Β΄ & Γ΄ τάξεις Γυμνασίου: Γ) Α΄, Β΄ & Γ΄ τάξεις Γυμνασίου: μελέτη κυρίως τοπικών, μελέτη κυρίως τοπικών, εθνικών & παγκόσμιων περιβαλλοντικών θεμάτωνεθνικών & παγκόσμιων περιβαλλοντικών θεμάτων

Σκοπός του Σκοπός του Προγράμματος Σπουδών Προγράμματος Σπουδών «Περιβάλλον και «Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Εκπαίδευση για την Αειφόρο ανάπτυξη» Αειφόρο ανάπτυξη» είναι:είναι:

Απαραίτητη προϋπόθεση για την Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη του περιβαλλοντικού επίτευξη του περιβαλλοντικού εγραμματισμού είναι η συμμετοχή εγραμματισμού είναι η συμμετοχή όλων των μαθητών/τριών :όλων των μαθητών/τριών :

Α. σε σχέδια εργασίας μικρής Α. σε σχέδια εργασίας μικρής χρονικής διάρκειας στο πλαίσιο χρονικής διάρκειας στο πλαίσιο γνωστικών αντικειμένωνγνωστικών αντικειμένων

Β. σε μεγαλύτερα σχέδια εργασίας Β. σε μεγαλύτερα σχέδια εργασίας για την ολιστική προσέγγιση ενός για την ολιστική προσέγγιση ενός περιβαλλοντικού ζητήματος και περιβαλλοντικού ζητήματος και προβλήματος στο πλαίσιο των προβλήματος στο πλαίσιο των βιωματικών δράσεωνβιωματικών δράσεων, , της ευέλικτης της ευέλικτης ζώνης.ζώνης.

Η καλλιέργεια της Η καλλιέργεια της περιβαλλοντικής περιβαλλοντικής συνείδησης των συνείδησης των μαθητών/τριών και η μαθητών/τριών και η διαμόρφωση διαμόρφωση περιβαλλοντικά ενήμερων περιβαλλοντικά ενήμερων παιδιών και εφήβων –παιδιών και εφήβων –πολιτών, ικανών να πολιτών, ικανών να λαμβάνουν αποφάσεις και λαμβάνουν αποφάσεις και να συμμετέχουν με δράσεις να συμμετέχουν με δράσεις σε περιβαλλοντικά σε περιβαλλοντικά ζητήματα και προβλήματα. ζητήματα και προβλήματα.

Στα περιεχόμενα του νέου Προγράμματος Σπουδών Στα περιεχόμενα του νέου Προγράμματος Σπουδών Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη Περιβάλλον και Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη (Π.Ε.Α.Α.) μεταξύ των διαφόρων προτεινόμενων θεμάτων (Π.Ε.Α.Α.) μεταξύ των διαφόρων προτεινόμενων θεμάτων συμπεριλαμβάνονται στην Α΄ & Δ΄ τάξη η Πολιτιστική συμπεριλαμβάνονται στην Α΄ & Δ΄ τάξη η Πολιτιστική Κληρονομιά : Μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς.Κληρονομιά : Μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς.

Προτείνεται μάλιστα ένα ενδεικτικό σχέδιο εργασίας μέσω Προτείνεται μάλιστα ένα ενδεικτικό σχέδιο εργασίας μέσω του οποίου οι μαθητές/τριες θα γνωρίσουν στοιχεία της του οποίου οι μαθητές/τριες θα γνωρίσουν στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου που ζουν, θα πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου που ζουν, θα αξιολογήσουν τη σημασία τους και θα δραστηριοποιηθούν για αξιολογήσουν τη σημασία τους και θα δραστηριοποιηθούν για την προστασίας τους. την προστασίας τους.

Τα Νέα Προγράμματα Σπουδών Υποχρεωτικής εκπαίδευσης Τα Νέα Προγράμματα Σπουδών Υποχρεωτικής εκπαίδευσης κατά το σχολικό έτος 2011-12, εφαρμόστηκαν πιλοτικά σε 188 κατά το σχολικό έτος 2011-12, εφαρμόστηκαν πιλοτικά σε 188 πιλοτικές σχολικές μονάδες (21 νηπιαγωγεία, 99 δημοτικά, 68 πιλοτικές σχολικές μονάδες (21 νηπιαγωγεία, 99 δημοτικά, 68 γυμνάσια). γυμνάσια).

Τα πιλοτικά σχολεία εφάρμοσαν το πρόγραμμα σπουδών  που Τα πιλοτικά σχολεία εφάρμοσαν το πρόγραμμα σπουδών  που ισχύει στα υπόλοιπα σχολεία  για όσα μαθήματα δεν  έχουν ισχύει στα υπόλοιπα σχολεία  για όσα μαθήματα δεν  έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ψηφιακού σχολείου  και δεν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ψηφιακού σχολείου  και δεν περιλαμβάνονται στη σχετική υπουργική απόφαση. περιλαμβάνονται στη σχετική υπουργική απόφαση.

Συγκεκριμένα για το Δημοτικό ο σχεδιασμός είναι  να μην Συγκεκριμένα για το Δημοτικό ο σχεδιασμός είναι  να μην εφαρμοστεί προς το παρόν νέο πρόγραμμα στο μάθημα της εφαρμοστεί προς το παρόν νέο πρόγραμμα στο μάθημα της Ιστορίας, σύμφωνα με τον επιστημονικό Υπεύθυνο της Ιστορίας, σύμφωνα με τον επιστημονικό Υπεύθυνο της Πράξης κ. Χρήστο Δούκα.Πράξης κ. Χρήστο Δούκα.

Γνωριμία με το μνημείο Γνωριμία με το μνημείο και την περιοχήκαι την περιοχή

«Γυναικόκαστρο:ένα βυζαντινό κάστρο στο Κιλκίς»

«Αν θες να γίνεις βασιλιάς της πλάσης

ανέβα πάνω στη ψηλή κορφή του

κάστρουπου λένε

Γυναικόκαστρο.Εκεί επάνω βγες να

νιώσεις δεσμώτης – βασιλιάς».

Θεόδοτος

Ιδρύθηκε στα 1328 από τον Ανδρόνικο το Γ΄.Ιδρύθηκε στα 1328 από τον Ανδρόνικο το Γ΄. Ιστορικό διατηρητέο μνημείο, σημαντικό οχυρωματικό έργο της Ιστορικό διατηρητέο μνημείο, σημαντικό οχυρωματικό έργο της

παλαιολόγειας εποχής. παλαιολόγειας εποχής. Πλησίον και νότια του οικισμού Π. Γυναικοκάστρου στο μέσο της Πλησίον και νότια του οικισμού Π. Γυναικοκάστρου στο μέσο της

κοιλάδας της Κεντρικής Μακεδονίας, στο νομό Κιλκίς, 59 χλμ. Β.ΒΔ. κοιλάδας της Κεντρικής Μακεδονίας, στο νομό Κιλκίς, 59 χλμ. Β.ΒΔ. της Θεσσαλονίκης, και 15 χιλ. νοτιοδυτικά της πόλης του Κιλκίς.της Θεσσαλονίκης, και 15 χιλ. νοτιοδυτικά της πόλης του Κιλκίς.

Υψώνεται σε φυσικό απόκρημνο λόφο, σε ύψος 106 μ. περίπου και Υψώνεται σε φυσικό απόκρημνο λόφο, σε ύψος 106 μ. περίπου και περικλείει έκταση περίπου 25 στρεμμάτων. περικλείει έκταση περίπου 25 στρεμμάτων.

Η περιοχή σύμφωνα με τους αρχαιολόγους φαίνεται πώς κατοικείται τουλάχιστο από το 1100 π.Χ.. Στη ΝΑ πλαγιά του λόφου κάτω από το κάστρο, βρίσκεται ένα νεκροταφείο της πρώιμης εποχής σιδήρου.

O O αρχαιολογικός χώρος έτσι και η περιοχή η οποία φιλοξενεί το αρχαιολογικός χώρος έτσι και η περιοχή η οποία φιλοξενεί το κάστρο ασκεί επιρροή στον επισκέπτη, εξάπτει τη φαντασία και την κάστρο ασκεί επιρροή στον επισκέπτη, εξάπτει τη φαντασία και την περιέργεια του καθώς συνδέεται με το παρελθόν και αποτελεί περιέργεια του καθώς συνδέεται με το παρελθόν και αποτελεί κατάλοιπο και μαρτυρία ενεργειών και ζωής αλλοτινών εποχών.κατάλοιπο και μαρτυρία ενεργειών και ζωής αλλοτινών εποχών.

Βασικό πλεονέκτημά του είναι η συγκινησιακή και αναπαραστατική Βασικό πλεονέκτημά του είναι η συγκινησιακή και αναπαραστατική δύναμη που ασκεί στον επισκέπτη με την αυθεντικότητά του και τη δύναμη που ασκεί στον επισκέπτη με την αυθεντικότητά του και τη διατήρηση τεκμηρίων στο φυσικό τους χώρο. διατήρηση τεκμηρίων στο φυσικό τους χώρο. H H 9η Εφορεία 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων έχει ήδη εκτελέσει βελτιωτικά έργα και Βυζαντινών Αρχαιοτήτων έχει ήδη εκτελέσει βελτιωτικά έργα και προτίθεται να κάνει και άλλες ήπιες επεμβάσεις. Γνώμονας των προτίθεται να κάνει και άλλες ήπιες επεμβάσεις. Γνώμονας των επεμβάσεων είναι η διατήρηση της αυθεντικότητας του μνημείου και επεμβάσεων είναι η διατήρηση της αυθεντικότητας του μνημείου και στόχοι η προστασία και ανάδειξή του μνημείου μέσα στο φυσικό και στόχοι η προστασία και ανάδειξή του μνημείου μέσα στο φυσικό και ιστορικό χώρο ύπαρξής του και η βελτίωση της προσβασιμότητας ιστορικό χώρο ύπαρξής του και η βελτίωση της προσβασιμότητας και επισκεψιμότητας του. και επισκεψιμότητας του.

Στους πρόποδες του λόφου Στους πρόποδες του λόφου υπάρχει ένα ρέμα που εξασφάλιζε υπάρχει ένα ρέμα που εξασφάλιζε επάρκεια νερού στο κάστρο. επάρκεια νερού στο κάστρο. Σήμερα το ρέμα αποτελεί το Σήμερα το ρέμα αποτελεί το φυσικό όριο ανάμεσα στον φυσικό όριο ανάμεσα στον αρχαιολογικό χώρο στη δασική αρχαιολογικό χώρο στη δασική και οικιστική περιοχή. Στον και οικιστική περιοχή. Στον ‘ίσκιο’ του λόφου βρίσκεται το ‘ίσκιο’ του λόφου βρίσκεται το Κέντρο Περιβαλλοντικής Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ΚιλκίςΕκπαίδευσης Κιλκίς. .

Πως σχεδιάζεται και ποια περιεχόμενα έχει συνήθως ένα Πως σχεδιάζεται και ποια περιεχόμενα έχει συνήθως ένα πρόγραμμα για ένα μνημείο… ένα κάστρο του τόπουπρόγραμμα για ένα μνημείο… ένα κάστρο του τόπου……

Κινητοποιούνται με κάποιο τρόπο τα παιδιά από το δάσκαλο/-αΚινητοποιούνται με κάποιο τρόπο τα παιδιά από το δάσκαλο/-α Αποτυπώνεται η υπάρχουσα γνώση των παιδιώνΑποτυπώνεται η υπάρχουσα γνώση των παιδιών Ο δάσκαλος /α συλλέγει στοιχεία για το μνημείο στο χρόνοΟ δάσκαλος /α συλλέγει στοιχεία για το μνημείο στο χρόνο Τα παιδιά συλλέγουν στοιχεία για το μνημείοΤα παιδιά συλλέγουν στοιχεία για το μνημείο Καλούνται τα παιδιά να συντάξουν κείμενα για το κάστρο, να το Καλούνται τα παιδιά να συντάξουν κείμενα για το κάστρο, να το

αποτυπώσουν με διάφορους τρόπους εικαστικούςαποτυπώσουν με διάφορους τρόπους εικαστικούς, , να το να το επισκεφτούν, κ.ά.επισκεφτούν, κ.ά.

Οπουδήποτε και να εστιάζει ένα πρόγραμμα που έχει ως Οπουδήποτε και να εστιάζει ένα πρόγραμμα που έχει ως αντικείμενό του έναν αρχαιολογικό χώρο,κάποιο μνημείο ο αντικείμενό του έναν αρχαιολογικό χώρο,κάποιο μνημείο ο εκπαιδευτικός:εκπαιδευτικός:

Γνώση στοιχείων που αφορούν στο χώρο –μνημείο.Γνώση στοιχείων που αφορούν στο χώρο –μνημείο. Επίσκεψη του χώρου πριν τον επισκεφτούν οι μαθητές/-τριες.Επίσκεψη του χώρου πριν τον επισκεφτούν οι μαθητές/-τριες. Επιλογή τοποθεσιών για ξεκούραση και ανάπτυξη Επιλογή τοποθεσιών για ξεκούραση και ανάπτυξη

δραστηριοτήτων.δραστηριοτήτων. Οριοθέτηση του χώρου εργασίας των ομάδων, κ.ά.Οριοθέτηση του χώρου εργασίας των ομάδων, κ.ά.

Δεν μπορεί επίσης να παραβλέψει τις δυσκολίες που Δεν μπορεί επίσης να παραβλέψει τις δυσκολίες που αφορούν στην ανάβαση των μαθητών/-τριων στο αφορούν στην ανάβαση των μαθητών/-τριων στο κάστρο και κυρίως στην παραμονή και εργασία τους κάστρο και κυρίως στην παραμονή και εργασία τους για τις ανάγκες του προγράμματος στον αρχαιολογικό για τις ανάγκες του προγράμματος στον αρχαιολογικό χώρο με ασφάλεια.χώρο με ασφάλεια.

Ποια δηλ. τα χαρακτηριστικά του (οργανωμένος χώρος Ποια δηλ. τα χαρακτηριστικά του (οργανωμένος χώρος με περίφραξη, φύλακες, εκπ/κό πρόγραμμα, κ.ο.κ. ή μη με περίφραξη, φύλακες, εκπ/κό πρόγραμμα, κ.ο.κ. ή μη οργανωμένος χώρο που η προσβασιμότητά του ενέχει οργανωμένος χώρο που η προσβασιμότητά του ενέχει συνήθως δυσκολίες.συνήθως δυσκολίες.))

Η επίσκεψη στον αρχαιολογικό ή ιστορικό χώρο μπορεί να συνδυαστεί με επίσκεψη και σε μουσείο/μουσεία στα οποία υπάρχουν εκθέματα που προέρχονται από το συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο.

Το νερό στα κάστρα…Το νερό στα κάστρα…

Η εξασφάλιση του νερού ήταν κρίσιμο ζήτημα για την Η εξασφάλιση του νερού ήταν κρίσιμο ζήτημα για την αμυντική ικανότητα των κάστρων. Τα βυζαντινά στρατιωτικά αμυντική ικανότητα των κάστρων. Τα βυζαντινά στρατιωτικά εγχειρίδια αφιερώνουν ξεχωριστά κεφάλαια στο θέμα εγχειρίδια αφιερώνουν ξεχωριστά κεφάλαια στο θέμα προμήθειας και διατήρησης πόσιμου νερού (εγκαταλείπονταν προμήθειας και διατήρησης πόσιμου νερού (εγκαταλείπονταν το κάστρο αν το διαθέσιμο νερό ήταν ανεπαρκές).το κάστρο αν το διαθέσιμο νερό ήταν ανεπαρκές).

Οι θέσεις που επιλεγόταν να κτιστούν τα βυζαντινά κάστρα Οι θέσεις που επιλεγόταν να κτιστούν τα βυζαντινά κάστρα ήταν δίπλα σε ποτάμια, ή ρυάκια. Επίσης πηγάδια, πήλινοι ήταν δίπλα σε ποτάμια, ή ρυάκια. Επίσης πηγάδια, πήλινοι αγωγοί και στέρνες εξασφάλιζαν την εκμετάλλευση των αγωγοί και στέρνες εξασφάλιζαν την εκμετάλλευση των υπόγειων υδάτων, πηγών και ομβρίων. υπόγειων υδάτων, πηγών και ομβρίων.

To To ποτάμι, ρυάκι, ή ρέμα κατά άλλους που κυλούσε και ποτάμι, ρυάκι, ή ρέμα κατά άλλους που κυλούσε και κυλά μέχρι σήμερα στη βάση του λόφου εξασφάλιζε επάρκεια κυλά μέχρι σήμερα στη βάση του λόφου εξασφάλιζε επάρκεια νερού και στο κάστρο Γυναικόκαστρο.νερού και στο κάστρο Γυναικόκαστρο.

Ενδιαφέρον παρουσιάζειΕνδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το σύστημα αποθήκευσης επίσης το σύστημα αποθήκευσης νερού στο κάστρο. Στη νότια πλευρά του πύργου σώζεται η νερού στο κάστρο. Στη νότια πλευρά του πύργου σώζεται η κινστέρνα, στην οποία συγκεντρώνονταν τα νερά της βροχής κινστέρνα, στην οποία συγκεντρώνονταν τα νερά της βροχής από τη στέγη του πύργου. Η κινστέρνα καλυπτόταν με θόλο από τη στέγη του πύργου. Η κινστέρνα καλυπτόταν με θόλο και το εσωτερικό της καλύπτεται από ισχυρό υδραυλικό και το εσωτερικό της καλύπτεται από ισχυρό υδραυλικό κονίαμα.κονίαμα.

Πιθάρια που βρέθηκαν αναφέρεται προς εχρησιμοποιούντο Πιθάρια που βρέθηκαν αναφέρεται προς εχρησιμοποιούντο για την υδρομάστευση βρόχινων νερών (ίσως πριν τη για την υδρομάστευση βρόχινων νερών (ίσως πριν τη διάνοιξη πηγαδιού στο δυτικό τμήμα του φρουρίουδιάνοιξη πηγαδιού στο δυτικό τμήμα του φρουρίου)). .

Γ΄ φάση σχεδιασμού 2009-2012Γ΄ φάση σχεδιασμού 2009-2012Με την εμπλοκή και το σχεδιασμό του προγράμματος στη φάση Με την εμπλοκή και το σχεδιασμό του προγράμματος στη φάση

αυτή κατανοήσαμε πως έχουμε να κάνουμε με έναν τόπο αυτή κατανοήσαμε πως έχουμε να κάνουμε με έναν τόπο σημαντικής αξίας, τόπο ιστορικό, τόπο αρχαιολογικό…σημαντικής αξίας, τόπο ιστορικό, τόπο αρχαιολογικό…

και όχι μόνοκαι όχι μόνο……

ΚατανοήσαμεΚατανοήσαμε ακόμη ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε το ακόμη ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε το χώρο και το κάστρο απλά χώρο και το κάστρο απλά ως απομεινάριαως απομεινάρια, , ως υπολείμματα ως υπολείμματα του χτισμένου περιβάλλοντος μιας άλλης εποχής που του χτισμένου περιβάλλοντος μιας άλλης εποχής που περιέπεσαν σε αχρησία περιέπεσαν σε αχρησία και ίσως αποτελούν εμπόδιο για την και ίσως αποτελούν εμπόδιο για την ανάπτυξή της περιοχής. ανάπτυξή της περιοχής.

Η ύπαρξη στον αρχαιολογικό χώρο κατάλοιπων πολλών Η ύπαρξη στον αρχαιολογικό χώρο κατάλοιπων πολλών διαφορετικών περιόδων ζωής & η θέση του ως προς το φυσικό διαφορετικών περιόδων ζωής & η θέση του ως προς το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον τον σε ένα ιδιαίτερα και ανθρωπογενές περιβάλλον τον σε ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον διδακτικό σύνολο.ενδιαφέρον διδακτικό σύνολο.

Ιδωμένος ο αρχαιολογικός χώρος ως τόπος συνάντησης Ιδωμένος ο αρχαιολογικός χώρος ως τόπος συνάντησης περιβαλλοντικών, οικολογικών ιστορικών, αρχαιολογικών, περιβαλλοντικών, οικολογικών ιστορικών, αρχαιολογικών, κοινωνικών, τουριστικών ζητημάτων στο χρόνο αποτελεί κοινωνικών, τουριστικών ζητημάτων στο χρόνο αποτελεί πεδίο, τοπίο προβληματισμού και μάθησης.πεδίο, τοπίο προβληματισμού και μάθησης.

Η ενεργητική εμπλοκή των παιδιών σε μια ανάλογη Η ενεργητική εμπλοκή των παιδιών σε μια ανάλογη διαδικασία ‘εμπειρίας’ του χώρου φέρνει το παιδί διαδικασία ‘εμπειρίας’ του χώρου φέρνει το παιδί αντιμέτωπο με έννοιες όπως αειφορία/βιωσιμότητα, αντιμέτωπο με έννοιες όπως αειφορία/βιωσιμότητα, προστασία/καταστροφή, φυσικό/τεχνητό - προστασία/καταστροφή, φυσικό/τεχνητό - ανθρωπογενές περιβάλλον, φυσικές ανθρωπογενές περιβάλλον, φυσικές καταστροφές/μνημεία, αρχαιολογία, κ.ά.καταστροφές/μνημεία, αρχαιολογία, κ.ά.

Ενδεικτικές ενότητες ενός προγράμματος στο πλαίσιο Ενδεικτικές ενότητες ενός προγράμματος στο πλαίσιο της εκπ/σης για το περιβάλλον και την αειφορία:της εκπ/σης για το περιβάλλον και την αειφορία:

Φυσικό περιβάλλον μέσα και γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο και Φυσικό περιβάλλον μέσα και γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο και ανθρωπογενείς παρεμβάσεις.ανθρωπογενείς παρεμβάσεις.

Θέση του αρχαιολογικού χώρου, μνημείων αυτού σε σχέση με το Θέση του αρχαιολογικού χώρου, μνημείων αυτού σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον –ο χώρος ως οικοσύστημα φυσικό περιβάλλον –ο χώρος ως οικοσύστημα (γεωμορφολογία/ανάγλυφο, προσβάσεις, τύπος εδαφών, χλωρίδα, (γεωμορφολογία/ανάγλυφο, προσβάσεις, τύπος εδαφών, χλωρίδα, πανίδα, κ.ά.), ποταμοί, λίμνες, κλιματολογικές συνθήκες της πανίδα, κ.ά.), ποταμοί, λίμνες, κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, κ.λπ..περιοχής, κ.λπ..

Οργάνωση του αρχαιολογικού χώρου, τα κτίσματά του (οχύρωση, Οργάνωση του αρχαιολογικού χώρου, τα κτίσματά του (οχύρωση, παρεκκλήσια, είδος υλικών κατασκευής κτισμάτων, χρήση παρεκκλήσια, είδος υλικών κατασκευής κτισμάτων, χρήση κτισμάτων, επαναχρησιμοποίηση υλικών, κ.ά.), εργαλεία και η κτισμάτων, επαναχρησιμοποίηση υλικών, κ.ά.), εργαλεία και η σημασία τους για τη διαβίωση και την τοπική οικονομία και ζωή στο σημασία τους για τη διαβίωση και την τοπική οικονομία και ζωή στο παρελθόν και σήμερα.παρελθόν και σήμερα.

Διαχείριση φυσικών πόρων (νερού, φυτικών και ζωικών ειδών, κ.ά.)Διαχείριση φυσικών πόρων (νερού, φυτικών και ζωικών ειδών, κ.ά.) Περιβαλλοντικά προβλήματα/κίνδυνοι των αρχαιολογικών χώρων και Περιβαλλοντικά προβλήματα/κίνδυνοι των αρχαιολογικών χώρων και

του φυσικού περιβάλλοντός τους και δράσεις προστασίας, κ.ά.του φυσικού περιβάλλοντός τους και δράσεις προστασίας, κ.ά.

Έννοιες κλειδιά…

Ρύπανση… Μόλυνση… Οικοσύστημα… Βιοποικιλότητα… Ευτροφισμός… Σύστημα… Αλληλεπίδραση… Τόπος…

Έννοιες ρύπανση & μόλυνση…Έννοιες ρύπανση & μόλυνση…

Ρύπανση είναι κάθε Ρύπανση είναι κάθε αλλοίωση της σύστασης ή αλλοίωση της σύστασης ή της μορφής των φυσικών, της μορφής των φυσικών, χημικών και βιολογικών χημικών και βιολογικών χαρακτηριστικών του χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος, που μπορεί περιβάλλοντος, που μπορεί να οδηγήσει σε απότομη και να οδηγήσει σε απότομη και σημαντική διαταραχή της σημαντική διαταραχή της ισορροπίας της φύσης και ισορροπίας της φύσης και να προκαλέσει βλάβες να προκαλέσει βλάβες στους οργανισμούς, φθορές στους οργανισμούς, φθορές στα υλικά και στην στα υλικά και στην πολιτιστική του κληρονομιάπολιτιστική του κληρονομιά

Η μόλυνση είναι Η μόλυνση είναι διαφορετική έννοια. διαφορετική έννοια. Προκαλείται από την είσοδο Προκαλείται από την είσοδο στο περιβάλλον μικροβίων, στο περιβάλλον μικροβίων, ιών ή γενικά παθογόνων ιών ή γενικά παθογόνων μικροοργανισμώνμικροοργανισμών..

Κατανοήσαμε από την ενασχόλησή μας με τον τόπο την Κατανοήσαμε από την ενασχόλησή μας με τον τόπο την έννοια του ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣέννοια του ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη Η έννοια του οικοσυστήματος αποτελεί θεμελιώδη έννοια για την Οικολογία. έννοια για την Οικολογία. ToTo οικοσύστημα είναι ένα σύστημα μελέτης που οικοσύστημα είναι ένα σύστημα μελέτης που περιλαμβάνει: περιλαμβάνει:

τους βιοτικούς παράγοντεςτους βιοτικούς παράγοντες μιας περιοχής, δηλαδή το σύνολο μιας περιοχής, δηλαδή το σύνολο των οργανισμών που ζουν σ' αυτήντων οργανισμών που ζουν σ' αυτήν

τους αβιοτικούς παράγοντεςτους αβιοτικούς παράγοντες της περιοχής της περιοχής

το σύνολο των αλληλεπιδράσεωντο σύνολο των αλληλεπιδράσεων που αναπτύσσονται μεταξύ που αναπτύσσονται μεταξύ τους.τους.

Σύνδεση του προγράμματος στο πλαίσιο της εκπαίδευσης της αειφορίας με το σήμερα…

Το μεταλλείο Αβρέτ Χισάρ (Κατά τον OSWALD.K. (1938)μυστηριώδες αποκαλείται το Κάστρο του Γυναικόκαστρου όπου έχει διαπιστωθεί πλούσια φλέβα χρυσού, την οποία κατά παράδοση εγίνετο εκμετάλλευση τον 4-3ο αι…..Σύμφωνα με το νόμο2414/1920 υπό τον τίτλο «Περί παραχωρήσεως μεταλλείου Αβρέτ –Ισάρ με ειδική σύμβαση αυτό παραχωρήθηκε στον Ούγγρο μηχανικό Κασβίνσκυ….εις πύργον που έκτισε στην Ντογάντσα του Αβρέτ Χισάρ είχεν εγκαταστήσει και μικράν μεταλλουργική κάμινο και κλεισμένος ώρες και μέρες εκαμίνευε μόνος του τις πέτρες του μεταλλεύματός του..» Παύλος Τσαμαντουρίδης,1993.

EEυχαριστώυχαριστώ……