ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΝΠΡΟΛΟΓΟΣ

Όλοι οι δρόμοι την τελευταία δεκαετία οδηγούν στην αναγεννητική ιατρική, στην αναγέννηση του ανθρώπου όταν το σώμα

του τον προδίδει. Τα βλαστοκύτταρα, η κλωνοποίηση ανθρωπίνων κυττάρων, οι μεταμοσχεύσεις προσώπου, τα όργανα που «ψήνονται» σε επιστημονικούς...

φούρνους αλλά και η εκτύπωση ιστών και οργάνων αποτελούν τη «σκαλωσιά» του

νέου... επιδιορθωμένου εαυτού μας.

Μεταμοσχεύσεις προσώπου

• Επί δεκαετίες οι ειδικοί μεταμοσχεύουν όργανα όπως η καρδιά, οι νεφροί, το ήπαρ ή οι πνεύμονες. Ωστόσο η μεταμόσχευση προσώπου αποτελούσε έναν εν πολλοίς άγνωστο (και άπιαστο) τόπο για τους επιστήμονες - ως το 2005. Τότε ήταν που στη Γαλλία διεξήχθη η πρώτη μερική μεταμόσχευση προσώπου στην 38χρονη τότε Ιζαμπέλ Ντινουάρ, η οποία υπέστη σοβαρές βλάβες όταν δαγκώθηκε από τον σκύλο της. Δότρια της καινούργιας μύτης, χειλιών, σαγονιού και μέρους των παρειών ήταν μια 46χρονη. Μάλιστα 18 μήνες μετά την επέμβαση η ασθενής δήλωνε άκρως ευχαριστημένη από το καινούργιο της πρόσωπο (παρά τις δυσκολίες στις οποίες μεταφράζονταν τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα που πρέπει να λαμβάνει εφ' όρου ζωής). Ακολούθησαν και άλλες επιτυχημένες μερικές μεταμοσχεύσεις προσώπου και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ως τον Μάρτιο του 2010, οπότε στη Βαρκελώνη γράφτηκε ένα νέο σημαντικό κεφάλαιο του πεδίου με την πρώτη ολική μεταμόσχευση προσώπου. Εναςισπανός αγρότης, ο Οσκαρ, ο οποίος δεν ήταν σε θέση ούτε καν να αναπνεύσει μόνος του έπειτα από αυτοπυροβολισμό στο πρόσωπο, υπεβλήθη σε 24ωρη επέμβαση από μεγάλη ιατρική ομάδα. Οι γιατροί τοποθέτησαν ένα ολόκληρο καινούργιο πρόσωπο δότη - συμπεριλαμβανομένων της σιαγόνας, της μύτης, των ζυγωματικών, των δοντιών, των μυών και των βλεφάρων - σαν... μάσκα επάνω στο πρόσωπο του Οσκαρ. Πλέον ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι με σοβαρές παραμορφώσεις και τραυματισμούς αντικρίζουν με νέο (κυριολεκτικώς) πρόσωπο τη ζωή χάρη στην επιστήμη.

Απογείωση στα βλαστοκύτταρα

• Τα «ανήθικα»

• Σίγουρα η δεκαετία που μας πέρασε ήταν σε μεγάλο βαθμό η δεκαετία των βλαστοκυττάρων, των πολυδύναμων αυτών κυττάρων του οργανισμού τα οποία μπορούν να μετατραπούν σε πλήθος διαφορετικών ιστών του. Και μπορεί το «κεφάλαιο» βλαστοκύτταρα να άνοιξε ήδη από μελέτες της δεκαετίας του 1960, ωστόσο τα τελευταία χρόνια πολλές και διαφορετικές ομάδες στράφηκαν στα βλαστοκύτταρα των εμβρύων καθώς αυτά είναι τα πιο «εύπλαστα» του σώματος. Τα συγκεκριμένα όμως κύτταρα κατηγορήθηκαν ως «ανήθικα», δεδομένου ότι για τη λήψη τους απαιτείται η καταστροφή εμβρύων (με πρωτοστάτη τις ΗΠΑ, όπου η τότε κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους του νεότερου απαγόρευσε κάθε είδους ομοσπονδιακή χρηματοδότηση στην έρευνα για τα εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα), αν και οι αντιδρώντες εύλογα ανέφεραν ότι τα έμβρυα που χρησιμοποιούνταν προέρχονταν από κλινικές εξωσωματικής γονιμοποίησης και ούτως ή άλλως θα πετούνταν στον κάλαθο των αχρήστων. Εναεπιπλέον σοβαρό επιχείρημα υπέρ της χρήσης αυτών των κυττάρων «γεννήθηκε» το 2007, όταν ερευνητές της αμερικανικής εταιρείας βιοτεχνολογίας Advanced Cell Technology (πρωτοπόρου στο συγκεκριμένο πεδίο) ανακοίνωσαν ότι επέτυχαν να δημιουργήσουν αποικίες ανθρώπινων βλαστικών κυττάρων χωρίς να βλάψουν τα έμβρυα από τα οποία προήλθαν τα κύτταρα. Σε κάθε περίπτωση η απαγόρευση Μπους ανέκοψε σημαντικά την πορεία των πολλά υποσχόμενων αυτών ερευνών επί μακρόν - η αμερικανική... αποκατάσταση του κύρους των εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων ήλθε μόλις το 2009 από την κυβέρνηση Ομπάμα. Και τότε άρχισαν να φυτρώνουν σαν μανιτάρια επίσημες, εγκεκριμένες κλινικές δοκιμές των «αθώων» πλέον εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων -αρχικώς για τραυματισμούς του νωτιαίου μυελού (παρ' ότι η συγκεκριμένη δοκιμή εγκαταλείφθηκε) αλλά και για

εκφυλιστικές μορφές τύφλωσης (ξηράς μορφής εκφύλιση της ωχράς κηλίδος, καθώς και νόσος Stargard, μια σχετικώς σπάνια κληρονομική ασθένεια των οφθαλμών). Μάλιστα οι σχετικές δοκιμές για την τύφλωση - σε ΗΠΑ και Ευρώπη - έχουν μέχρι στιγμής δώσει άκρως θετικά αποτελέσματα «απενοχοποιώντας» τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα τα οποία τόσες φορές βρέθηκαν στο στόχαστρο (αν και πρέπει να παραδεχθούμε ότι δεν έχουν ακόμη δώσει τις «μαγικές» λύσεις που υπόσχονταν).

Τα «ηθικά»

• Ενόσω ο «πόλεμος» σχετικά με τα εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα μαινόταν, διαφορετικές ομάδες άρχισαν - και δικαίως - να αναζητούν τρόπους ώστε να δημιουργήσουν κύτταρα με τις ιδιότητες των εμβρυϊκών βλαστικών παρακάμπτοντας το μεγάλο εμπόδιο της καταστροφής εμβρύων. Και έτσι γεννήθηκαν τα κύτταρα iPS (induced pluripotent stem cells), τα οποία θεωρούνται ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα των τελευταίων χρόνων - τόσο ώστε να κατακτήσουν το Νομπέλ Ιατρικής το 2012. Τα κύτταρα αυτά πρωτογεννήθηκαν στο εργαστήριο από δύο διαφορετικές ομάδες το 2006 και το 2007 (το 2006 από κύτταρα ποντικών και το 2007 από ανθρώπινα κύτταρα σε σειρά πειραμάτων που διεξήγαγαν ο Σίνγια Γιαμανάκα από το Πανεπιστήμιο του Κιότο στην Ιαπωνία και ο Τζέιμς Τόμσον από το Πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν-Μάντισον). Μάλιστα ο καθηγητής Γιαμανάκα ήταν και ο «τυχερός» πατέρας των iPS που μοιράστηκε το Νομπέλ του 2012 με τον Τζον Γκέρντεν για την επιτυχία επαναπρογραμματισμού ώριμων κυττάρων ώστε να συμπεριφέρονται ως πολυδύναμα. Η «συνταγή» της επιτυχίας είναι η ακόλουθη: λαμβάνεται ενήλικο κύτταρο (π.χ., του δέρματος) και με την προσθήκη τεσσάρων γενετικών παραγόντων στο εργαστήριο αυτό... γυρνά πίσω στον χρόνο και αρχίζει να συμπεριφέρεται ως εμβρυϊκό βλαστικό με απεριόριστες δυνατότητες - στη συνέχεια μπορεί να καθοδηγηθεί προκειμένου να μετατραπεί σε διαφορετικούς ιστούς του οργανισμού. Τα iPS θεωρείται ότι έχουν ανοίξει τεράστιους νέους δρόμους στην αναγεννητική ιατρική καθώς υπόσχονται θεραπείες «κομμένες και ραμμένες» στα μέτρα του κάθε ασθενούς με βάση τα κύτταρά του, ακόμη και δημιουργία ιστών και οργάνων κατά παραγγελία. Βέβαια δεν έχουν ακόμη χρησιμοποιηθεί σε ανθρώπους καθώς περιβάλλονται από ανησυχίες για τη χρήση τους στον ανθρώπινο οργανισμό (ορατός είναι, π.χ., ο φόβος καρκινογένεσης). Ωστόσο είναι σίγουρα ένα «δυνατό χαρτί» για τους επιστήμονες στα χρόνια που έρχονται.

ΤΙ ΕΊΝΑΙ Η ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗ ΠΡΟΣΩΠΟΥ?

• Εμφύτευση με ειδική τεχνική ενός ιστού ή ενός οργάνου σ' άλλη θέση από εκείνου που βρισκόταν ή σε κάποιον άλλο οργανισμό.

• Η μεταμόσχευση (τελείως διαφορετική στους ζωικούς οργανισμούς και στα φυτά) είναι περισσότερο δύσκολη στους ανώτερους ζωικούς οργανισμούς. Η αυτομεταμόσχευση είναι όρος που εκφράζει τη μεταμόσχευση ενός ιστού από μια θέση σε άλλη, αλλά στον ίδιο οργανισμό. Τέτοιες γίνονται σε άτομα που έχασαν ένα μέρος απ' τον ιστό τους, π.χ. στο πρόσωπο όταν ένα μέρος του δέρματος έχει καταστραφεί και δεν μπορεί ν' αναπληρωθεί.

• Με την πλατιά έννοια του όρου και η μετάγγιση αίματος θα μπορούσε να ονομαστεί μεταμόσχευση.

• Σήμερα είναι δυνατή η μεταμόσχευση οργάνων, όπως είναι τα νεφρά ή και ιστοί, μόνο σε άτομα που είναι πολύ στενοί συγγενείς (γονείς - παιδιά - αδέλφια). Υπάρχει ακόμη η ετερομεταμόσχεση, όταν ο δότης κι ο λήπτης ανήκουν στο ίδιο γένος, αλλά σε διαφορετικά είδη.

• Η μεταμόσχεση στα φυτά παρουσιάζεται πιο απλή. Η ομομεταμόσχευση είναι απ' τα πιο συνηθισμένα φαινόμενα στα φυτά κι ένας απ' τους βασικούς τρόπους πολλαπλασιασμού. Δυσκολότεροι είναι οι εμβολιασμοί, όπως λέγονται οι μεταμοσχεύσεις στα φυτά, ανάμεσα σ' άτομα που ανήκουν σε δυο διαφορετικά είδη. Είναι όμως πολύ πιο συχνοί και πιο συνηθισμένοι από ότι στα ζώα. Οι εμβολιασμοί ανάμεσα στις διάφορες οικογένειες είναι αρκετά δύσκολοι και σπάνια στέφονται από επιτυχία

ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

• Τι είναι μεταμόσχευση;• Η μεταμόσχευση είναι μία εγχείρηση κατά την οποία υγιή όργανα, ιστοί ή κύτταρα μεταφέρονται

από ένα νεκρό ή ζωντανό δότη σε έναν χρονίως πάσχοντα άνθρωπο με σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας των οργάνων του. Η μεταμόσχευση, η οποία αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ιατρικής του 20ού αιώνα και έχει καθιερωθεί πλέον σήμερα ως μία θεραπευτική πρακτική, επιτρέπει την αποκατάσταση των λειτουργιών του σώματος που είχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή χαθεί και σε μερικές περιπτώσεις είχαν μερικώς υποκατασταθεί με μία μηχανικού τύπου μέθοδο. Προϋπόθεση όμως για την εφαρμογή των μεταμοσχεύσεων είναι η προσφορά οργάνων, ιστών ή κυττάρων μετά την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και την αποδοχή της ιδέας της δωρεάς οργάνων, ιστών και κυττάρων. Η δωρεά κυττάρων, ιστών και οργάνων μετά θάνατον είναι ένα δώρο ζωής στον πάσχοντα συνάνθρωπο και ένα μήνυμα ελπίδας, ανθρωπιάς και αλληλεγγύης.

• Ποια όργανα, ιστοί ή κύτταρα μπορούν να μεταμοσχευτούν;• Τα όργανα τα οποία μπορούν να μεταμοσχευτούν είναι οι νεφροί, η καρδιά, το ήπαρ, οι

πνεύμονες, το πάγκρεας και τμήμα του λεπτού εντέρου. Οι ιστοί και τα κύτταρα που μπορούν σήμερα να μεταμοσχευτούν είναι δέρμα, επιδερμίδα, οστά, χόνδροι, μύες, τένοντες, σύνδεσμοι, περιτονίες, αγγεία, βαλβίδες της καρδιάς, κερατοειδής χιτώνας του οφθαλμού, σκληρός χιτώνας του οφθαλμού, εμβρυϊκή μεμβράνη, χόριο, ενδοκρινείς ιστοί και ενδοκρινικά κύτταρα, νευρικά κύτταρα, αιμοποιητικά κύτταρα κ.α. Οι τεχνικές συνεχώς βελτιώνονται και σύντομα θα είναι δυνατή η μεταμόσχευση και άλλων οργάνων, ιστών και κυττάρων.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ• Ποιος μπορεί να γίνει μετά θάνατον δωρητής ιστών και οργάνων;• Οποιοσδήποτε άνδρας ή γυναίκα, κάθε ηλικίας, μπορεί να γίνει δωρητής μετά

θάνατον. Η αφαίρεση διενεργείται μετά την επέλευση του θανάτου, έστω και αν οι λειτουργίες ορισμένων οργάνων διατηρούνται με τεχνητά μέσα, και εφόσον ο δυνητικός δότης είχε εγγράφως συναινέσει σε αυτήν. Η αφαίρεση αποκλείεται αν είχε εγγράφως εκφράσει την άρνησή του. Αν ο δυνητικός δότης δεν είχε εκφράσει τη συναίνεσή του ή την άρνησή του, η αφαίρεση διενεργείται εφόσον δεν αντιτίθεται σε αυτήν οι συγγενείς του.

• Από ποια ηλικία και μέχρι ποια μπορούν τα όργανα να αφαιρεθούν;• Τα όρια ηλικίας που είχαν τεθεί παλαιότερα έχουν ξεπερασθεί από τις εξελίξεις της

ιατρικής. Για τη λειτουργική κατάσταση του οργάνου που πρόκειται να αφαιρεθεί και να μεταμοσχευτεί, σημαντική είναι η βιολογική και όχι η χρονολογική ηλικία.

• Μπορώ να δωρίσω κάποιο όργανο ενώ είμαι ακόμα στη ζωή;• ΝΑΙ, σε ιδιαίτερες περιπτώσεις μπορεί να δοθεί από ζώντα δότη ένα νεφρό σε έναν

συγγενή δευτέρου βαθμού εξ αίματος σε ευθεία ή πλάγια γραμμή (σύμφωνα με το Νόμο 2737/99 περί μεταμοσχεύσεων) και αυτό διότι ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει φυσιολογικά και με ένα μόνο νεφρό. Επίσης μπορεί να μεταμοσχευτεί μέρος του ήπατος, μέρος του πνεύμονα ή του λεπτού εντέρου και αιμοποιητικά κύτταρα (ο μυελός των οστών). Η αφαίρεση ιστών και οργάνων από ζώντα δότη επιτρέπεται μόνον όταν πρόκειται να γίνει μεταμόσχευση στο σύζυγο του δότη ή σε συγγενή μέχρι και το δεύτερο βαθμό εξ αίματος, σε ευθεία ή πλάγια γραμμή. Ο περιορισμός δεν ισχύει στη μεταμόσχευση αιμοποιητικών κυττάρων (μυελού των οστών).

ΣΥΝΕΧΕΙΑ• Μπορώ να γίνω δωρητής αν έχω κάποιο πρόβλημα υγείας;• Η παρουσία κάποιου προβλήματος υγείας δεν αποτελεί πάντα αντένδειξη για να γίνει κανείς

δωρητής οργάνων. Η απόφαση για το αν τα όργανα είναι κατάλληλα για μεταμόσχευση ή όχι λαμβάνεται μόνο από τον θεράποντα ιατρό.

• Εξετάζεται αν ο δωρητής έχει κάποια μεταδιδόμενη ασθένεια;• ΝΑΙ. Πραγματοποιείται αιμοληψία σε όλους τους δυνητικούς δότες για να αποκλειστούν

μεταδιδόμενες ασθένειες όπως το ΗΙV (AIDS) και η ηπατίτιδα. Η διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη και γνωστοποιείται στην οικογένεια του δότη.

• Μπορώ να συμφωνήσω να δωρίσω κάποια όργανα και όχι κάποια άλλα;• ΝΑΙ, μπορείς να καθορίσεις εσύ ποια όργανα θέλεις να δωρίσεις. Η δήλωση δωρεάς σου δίνει τη

δυνατότητα να επισημάνεις τον ιστό, το όργανο ή τα όργανα που επιθυμείς να δωρίσεις.• Ποιος θα πάρει τα όργανά μου αν γίνω δωρητής;• Η κατανομή των μοσχευμάτων στους υποψήφιους λήπτες του Εθνικού Μητρώου διενεργείται

αναλόγως με το όργανο που μεταμοσχεύεται και βάσει κριτηρίων όπως η ομάδα αίματος, η ιστοσυμβατότητα, το ιατρικώς πιστοποιούμενο επείγον της επέμβασης, ο χρόνος αναμονής, η ηλικία, το σωματικό βάρος, η εγγύτητα του τόπου λήψης του μοσχεύματος προς τον τόπο μεταμόσχευσης. Ο Ε.Ο.Μ. υποχρεούται για επείγοντα περιστατικά να δημιουργεί ειδικό κατάλογο υποψηφίων ληπτών οι οποίοι έχουν προτεραιότητα στη λήψη μοσχεύματος. Αν τα κριτήρια είναι ισοδύναμα, προηγούνται τα πρόσωπα που έχουν δηλώσει, πριν παρουσιασθεί γι' αυτά η ανάγκη της μεταμόσχευσης, τη συναίνεσή τους για την αφαίρεση των οργάνων τους ύστερα από το θάνατό τους.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ• Πώς οργανώνεται μία μεταμόσχευση;• Η κατανομή των μοσχευμάτων στους υποψήφιους λήπτες του Εθνικού Μητρώου

διενεργείται αναλόγως με το όργανο που μεταμοσχεύεται και βάσει κριτηρίων όπως η ομάδα αίματος, η ιστοσυμβατότητα, το ιατρικώς πιστοποιούμενο επείγον της επέμβασης, ο χρόνος αναμονής, η ηλικία, το σωματικό βάρος, η εγγύτητα του τόπου λήψης του μοσχεύματος προς τον τόπο μεταμόσχευσης. Ο Ε.Ο.Μ. υποχρεούται για επείγοντα περιστατικά να δημιουργεί ειδικό κατάλογο υποψηφίων ληπτών οι οποίοι έχουν προτεραιότητα στη λήψη μοσχεύματος. Αν τα κριτήρια είναι ισοδύναμα, προηγούνται τα πρόσωπα που έχουν δηλώσει, πριν παρουσιασθεί γι' αυτά η ανάγκη της μεταμόσχευσης, τη συναίνεσή τους για την αφαίρεση των οργάνων τους ύστερα από το θάνατό τους.

• Πώς πιστοποιείται ο θάνατος;• Τρεις διαφορετικοί γιατροί, που δεν είναι μέλη της μεταμοσχευτικής ομάδας,

διενεργούν αυτόνομα μια σειρά από εξετάσεις, έτσι ώστε να βεβαιωθεί ότι ο ασθενής έχει υποστεί "νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους". Τα κριτήρια είναι πολύ αυστηρά και αποδεκτά από ιατρικής, νομικής και ηθικής πλευράς και στην Ελλάδα όπως εξάλλου και στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Το εγκεφαλικό στέλεχος είναι το τμήμα εκείνο του κεντρικού νευρικού συστήματος που συνδέει τα εγκεφαλικά ημισφαίρια με τον νωτιαίο μυελό και στο οποίο εδράζουν, μεταξύ άλλων, τα κέντρα της αναπνοής και της κυκλοφορίας του αίματος. Κατά συνέπεια νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους συνεπάγεται μη αναστρέψιμη διακοπή της αυτόματης αναπνοής και της κυκλοφορίας του αίματος. Νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους μπορεί να προκληθεί κατά τη διάρκεια κάποιου σοβαρού τροχαίου ατυχήματος που επέφερε σημαντικής βαρύτητας εγκεφαλικά τραύματα ή συνεπεία ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ

• Μπορούν να με κρατήσουν στη ζωή με μηχανήματα;• Ο ασθενής που έχει υποστεί νέκρωση του εγκεφαλικού στελέχους είναι νεκρός

και δεν μπορεί να επανέλθει στη ζωή. Τα μηχανήματα μπορούν απλά να διατηρήσουν την κυκλοφορία του αίματος παρέχοντας τη δυνατότητα χρησιμοποίησης των οργάνων, ιστών και κυττάρων για μεταμόσχευση.

• Θα με αφήσουν να πεθάνω επειδή ξέρουν ότι θέλω να γίνω δωρητής οργάνων.• ΟΧΙ, γιατί η έναρξη της μεταμοσχευτικής διαδικασίας προϋποθέτει την

πιστοποίηση θανάτου. Η εκπαίδευση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού βασίζεται στην αρχή ότι "η δωρεά οργάνων έρχεται πάντα δεύτερη μετά τους βασικούς ιατρικούς χειρισμούς. Προέχει η επιβίωση του ασθενή και όλες οι προσπάθειες εστιάζονται σε αυτό".

• Θα χρησιμοποιηθούν τα όργανα που αφαιρέθηκαν με σκοπό τη μεταμόσχευση για ερευνητικούς σκοπούς;

• ΟΧΙ. Σύμφωνα με το νόμο "περί μεταμοσχεύσεων" η αφαίρεση κυττάρων, ιστών και οργάνων από άνθρωπο, ζώντα ή νεκρό, με σκοπό τη μεταμόσχευση σε άλλον άνθρωπο, γίνεται μόνο για θεραπευτικούς σκοπούς.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ• Μαθαίνει ποτέ ο μεταμοσχευμένος ασθενής ποιος ήταν ο δότης;• ΟΧΙ. Η ταυτότητα του νεκρού δότη δεν αποκαλύπτεται στο λήπτη και στην

οικογένειά του. Δεν αποκαλύπτεται επίσης η ταυτότητα του λήπτη στην οικογένεια του νεκρού δότη. Τα αρχεία των ληπτών περιέχουν "ευαίσθητα δεδομένα" που προστατεύονται από το νόμο.

• Γίνεται γνωστό ότι είμαι δωρητής οργάνων;• ΟΧΙ. Μόνο οι κοντινοί σας συγγενείς στους οποίους έχετε εμπιστευθεί την

επιθυμία σας γνωρίζουν την απόφασή σας. Όλα τα στοιχεία των δωρητών οργάνων καταχωρούνται με ασφαλείς διαδικασίες στο Εθνικό Μητρώο Δωρητών Οργάνων που είναι απόρρητο και προστατεύεται από το νόμο 2472/97.

• Μπορούν οι άνθρωποι να αγοράσουν ή να πουλήσουν όργανα;• ΟΧΙ. Η αφαίρεση κυττάρων, ιστών και οργάνων με σκοπό τη μεταμόσχευση

γίνεται χωρίς οποιοδήποτε αντάλλαγμα. Κάθε συναλλαγή μεταξύ λήπτη, δότη και των οικογενειών τους, καθώς και αυτών με οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, απαγορεύεται και τιμωρείται από το νόμο. Πρέπει να γίνει σαφές σε όλους ότι η δωρεά οργάνων είναι μία ελεύθερη πράξη. Θα πρέπει να είναι απόλυτα σίγουρο ότι ο καθένας, εφόσον οι συνθήκες το επιτρέψουν, μπορεί να λάβει μόσχευμα (ένα όργανο) και να επανακτήσει την υγεία του και ότι δεν είναι εξαρτημένη η οικονομική κατάσταση του λήπτη από τη δυνατότητα μεταμόσχευσης.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ• Μπορώ να κάνω δωρεά προς ορισμένο πρόσωπο;• ΟΧΙ. Η δωρεά ιστών και οργάνων για μετά το θάνατο του δότη δεν επιτρέπεται να γίνεται προς

ορισμένο λήπτη. Υπόδειξη του λήπτη από το δωρητή σώματος ή οργάνων δεν λαμβάνεται υπόψη, αλλά ακολουθείται η καθορισμένη σειρά προτεραιότητας.

• Υπάρχουν θρησκευτικές αντιρρήσεις για τη μεταμόσχευση;• Οι περισσότερες θρησκείες όπως ο Χριστιανισμός, ο Βουδισμός, ο Ιουδαϊσμός κ. α. έχουν θετική

θέση απέναντι στις μεταμοσχεύσεις. Η Ελληνική Ορθόδοξη εκκλησία αντικρίζει τις μεταμοσχεύσεις με ιδιαίτερη συμπάθεια και κατανόηση και θεωρεί ότι: "η δωρεά οργάνων από εγκεφαλικώς νεκρούς δότας καθώς και η νηφάλια και συνειδητή απόφασις υγιούς ανθρώπου όπως προσφέρει κάποιο όργανό του εις πάσχοντα συνάνθρωπον, ως πράξεις φιλαλληλίας και αγάπης, είναι σύμφωνοι με την διδασκαλίαν και το φρόνημα της Εκκλησίας μας". Ωστόσο, αν κάποιος έχει αμφιβολίες, μπορεί να το συζητήσει με τον πνευματικό του πατέρα.

• Η αφαίρεση οργάνων, ιστών ή κυττάρων παραμορφώνει το σώμα;• ΟΧΙ. Η αφαίρεση κυττάρων, ιστών και οργάνων από νεκρό δότη γίνεται με τον προσήκοντα

σεβασμό στο σώμα του νεκρού, εκεί όπου βρίσκεται ο δότης και κάτω από κατάλληλες συνθήκες. Η όλη διαδικασία διενεργείται με μεγάλη προσοχή από χειρουργούς και εκπαιδευμένο προσωπικό, χωρίς να παραμορφώνει το σώμα, την όψη ή τα χαρακτηριστικά.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ• Η οικογένεια του δότη πληρώνει το κόστος της μεταμόσχευσης;• ΟΧΙ. Κάθε δαπάνη απαραίτητη για την αφαίρεση, μεταφορά και συντήρηση κυττάρων, ιστών και

οργάνων από ζώντα ή νεκρό δότη με σκοπό τη μεταμόσχευση βαρύνει τον ασφαλιστικό οργανισμό του λήπτη ή του υποψήφιου λήπτη. Αν αυτός είναι οικονομικά αδύνατος και ανασφάλιστος, οι δαπάνες καλύπτονται από ειδική πίστωση του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας.

• Ο Ε.Ο.Μ. (Ε.Ο.Μ.) είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου με έδρα την Αθήνα το οποίο τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας. Σκοπός του Ε.Ο.Μ. είναι η υποβοήθηση του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας για τη χάραξη εθνικής πολιτικής στον τομέα των μεταμοσχεύσεων. Ο Ε.Ο.Μ. μεταξύ άλλων:

• εισηγείται τους όρους, τις προϋποθέσεις και τη διαδικασία των μεταμοσχεύσεων, καθώς και τον κώδικα δεοντολογίας για τη λειτουργία των Μονάδων Μεταμοσχεύσεων και των Τραπεζών Ιστών προς Μεταμόσχευση οργανώνει και συντονίζει σε τοπικό, κρατικό και διακρατικό επίπεδο τη διακίνηση μοσχευμάτων, στα οποία συμπεριλαμβάνεται ο μυελός των οστών καταγράφει τους δωρητές ιστών και οργάνων, δυνητικούς δότες και υποψήφιους λήπτες οργάνων συνεργάζεται με αντίστοιχους οργανισμούς και μεταμοσχευτικά κέντρα της αλλοδαπής για την προμήθεια και την ανταλλαγή μοσχευμάτων μεριμνά για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ληπτών, των ζώντων δοτών και των συγγενών των δοτών επιδιώκει με κάθε πρόσφορο τρόπο και ιδίως με την οργάνωση κατάλληλης ενημέρωσης και πληροφόρησης του κοινού, την αύξηση του αριθμού των προοριζόμενων για μεταμόσχευση οργάνων.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ

• Τι είναι το Εθνικό Μητρώο Δωρητών Οργάνων;• Ο Ε.Ο.Μ. τηρεί μητρώα δωρητών κατά όργανο και ιστό καθώς και μητρώο εκείνων από τους οποίους

έχουν ληφθεί όργανα και ιστοί για μεταμόσχευση.• Τι είναι ο συντονιστής μεταμόσχευσης;• Είναι επαγγελματίας υγείας που έχει γνώση των θεμάτων της μεταμόσχευσης και είναι υπεύθυνος

για την οργάνωση όλων των διαδικασιών που αφορούν τις επεμβάσεις δότη και λήπτη. Επιμελείται για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ληπτών και των οικογενειών των δοτών οργάνων, καθώς και για την παροχή σωστής ιατρικής φροντίδας στους δότες και λήπτες οργάνων.

• Ποιος ο λόγος της κάρτας δωρεάς οργάνων;• Μετά τη συμπλήρωση και αποστολή στον Ε.Ο.Μ. της "δήλωσης δωρεάς οργάνων", ο δυνητικός

δότης πρέπει να συμπληρώσει την "κάρτα δωρεάς οργάνων", την οποία οφείλει να φέρει πάντοτε μαζί του. Με τον τρόπο αυτό διευκολύνει τις διαδικασίες για την υλοποίηση της επιθυμίας του.

• Πώς μπορώ να πραγματοποιήσω την επιθυμία μου να γίνω δωρητής;• Εγγράφεσαι κατευθείαν στο Εθνικό Μητρώο Δωρητών Οργάνων αποστέλλοντας στον Ε.Ο.Μ. τη

"δήλωση δωρεάς οργάνων" Αναζητάς το έντυπο της "δήλωσης δωρεάς οργάνων" από το ασφαλιστικό σου ταμείο, τις Υπηρεσίες Υγείας και τα Ταχυδρομεία Συμπληρώνεις το έντυπο που θα διανέμεται σε κάθε απογραφή πληθυσμού. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθύνεστε στο τηλέφωνο του Ε.Ο.Μ. 1147 όλο το 24ωρο ή ακόμα για να σας αποστείλουμε ταχυδρομικά έντυπο ενημερωτικό υλικό μαζί με μία δήλωση δωρεάς οργάνων. Το πιο σημαντικό, βέβαια, είναι να έχει ενημερωθεί η οικογένειά σου για την απόφασή σου αυτή.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ

• Μπορώ να αλλάξω γνώμη;

• ΝΑΙ, μπορείς. Η συναίνεση ή η άρνηση για δωρεά οργάνων είναι πάντοτε ελεύθερα ανακλητή. Απλά ενημερώνεις τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων, ζητάς τη διαγραφή σου από τη λίστα δωρητών και ακυρώνεις την κάρτα δωρητή.

ΠΟΙΟΙ ΕΊΝΑΙ ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ?

• Το ιστορικό επίτευγμα της πρώτης μερικής μεταμόσχευσης προσώπου επιτεύχθηκε από Γάλλους γιατρούς το Νοέμβριο του 2005.

• Παρά το γεγονός ότι πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα σχετικά με τους χειρουργικούς, λειτουργικούς, ηθικούς και ψυχολογικούς κινδύνους του εγχειρήματος, πρόσφατα δόθηκε από αρμόδια Βρετανική αρχή, η άδεια σε Άγγλους γιατρούς να προχωρήσουν με την πρώτη ολική μεταμόσχευση προσώπου.

•Οι Άγγλοι γιατροί θα επιλέξουν 4 ασθενείς με σοβαρότατες παραμορφώσεις του προσώπου οι οποίες δεν μπορούν να τύχουν οποιασδήποτε περαιτέρω διόρθωσης με τις ήδη υπάρχουσες τεχνικές χειρουργικής διόρθωσης. Οι 4 μεταμοσχεύσεις ολικού προσώπου θα γίνουν με 6 μήνες διαφορά μεταξύ τους.

• Κατά την επέμβαση θα αφαιρείται το δέρμα, το λίπος κάτω από το δέρμα και 8 αιμοφόρα αγγεία, 4 αρτηρίες και 4 φλέβες από το πρόσωπο του δότη. Στη συνέχεια το πρόσωπο θα συνδέεται χειρουργικά στον ασθενή κατά τη διάρκεια μιας επέμβασης που θα διαρκεί μερικές ώρες.

• Μετά την επέμβαση ο ασθενής, θα πρέπει να λαμβάνει ανοσοκατασταλτικά φάρμακα για να μην απορριφθεί το μεταμοσχευμένο πρόσωπο από το σύστημα άμυνας του οργανισμού του.

• Σύμφωνα με τους γιατρούς που πρόκειται να κάνουν τις ολικές μεταμοσχεύσεις προσώπου, ο ασθενής δεν θα μοιάζει στο δότη. Ο λόγος είναι διότι η εμφάνιση του προσώπου εξαρτάται από το σχήμα και τα οστά του προσώπου του ασθενούς που θα μεταμοσχευθεί.

• Οι γιατροί που θα κάνουν τις μεταμοσχεύσεις και η ιατρική κοινότητα γενικότερα, γνωρίζουν ότι πρόκειται για υψηλού κινδύνου εγχείρημα το οποίο συνοδεύεται από σοβαρές τεχνικές δυσκολίες και κινδύνους διαφόρων μορφών.

..

• Δυσκολίες και κίνδυνοι σε σχέση με την επέμβαση μεταμόσχευσης προσώπου• Τα αιμοφόρα αγγεία, αρτηρίες και φλέβες που τροφοδοτούν με αίμα το πρόσωπο όπως επίσης και τα νεύρα, θα

συνδεθούν αντίστοιχα μεταξύ τους από το πρόσωπο του δότη στον ασθενή. Η διαδικασία αυτή είναι δύσκολη και γίνεται κάτω από μικροσκόπιο.

• Στην επανορθωτική μικροχειρουργική υπάρχει επαρκής εμπειρία στην εν λόγω μέθοδο. Σε μεταμοσχεύσεις χεριών το ποσοστό επιτυχίας, είναι πολύ ψηλό.

• Παρόλα αυτά όμως, στη μικροχειρουργική υπάρχει κίνδυνος της τάξης του 5%-10% αποτυχίας λόγω θρόμβων που μπορεί να σχηματιστούν εντός των αιμοφόρων αγγείων κατά τις πρώτες μέρες μετά τη μεταμόσχευση.

• Οι κίνδυνοι των ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων• Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα είναι ισχυροί παράγοντες που εμποδίζουν το σύστημα άμυνας του οργανισμού

του ασθενούς να απορρίψει το μεταμοσχευμένο πρόσωπο. Ο ασθενής πρέπει να λαμβάνει ανοσοκατασταλτικάφάρμακα για όλη του τη ζωή.

• Όμως η λήψη ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων συνοδεύεται από σοβαρούς κινδύνους.• Αρχικά η μείωση της άμυνας του οργανισμού, καθιστά τους ασθενείς σημαντικά πιο ευάλωτους σε επικίνδυνες

μολύνσεις. Παράλληλα αυξάνεται ο κίνδυνος για τους ασθενείς να παρουσιάσουν διάφορες μορφές καρκίνου.• Συνολικά, τα ανοσοκατασταλτικά αυξάνουν τον κίνδυνο προσβολής των ασθενών από παθήσεις που απειλούν τη

ζωή τους. Η κατάσταση αυτή δεν υπήρχε πριν από τη μεταμόσχευση και αυτό δημιουργεί σοβαρό ηθικό δίλημμα.• Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των ανοσοκατασταλτικών δοκιμάζονται σήμερα μερικές νέες μέθοδοι.

Χορηγείται στους ασθενείς ελάχιστη ποσότητα βιολογικού υλικού ή ακόμη και μεταμόσχευση κυττάρων μυελού των οστών από το δότη, με στόχο να απευαισθητοποιηθεί ο ασθενής και το σύστημα άμυνας του να σταματήσει να επιτίθεται εναντίον του μοσχεύματος. Έτσι οι ανάγκες σε ανοσοκατασταλτικά φάρμακα μειώνονται ουσιαστικά και μαζί τους μειώνονται και οι κίνδυνοι προσβολής από καρκίνο και μολύνσεων που απειλούν τη ζωή.

..

• Οι ψυχολογικές συνέπειες

• Η ορθή επιλογή του ασθενούς που να συγκεντρώνει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την επιτυχία της μεταμόσχευσης προσώπου αποτελεί μια από τις δυσκολότερες πτυχές του εγχειρήματος.

• Η επιλογή δεν πρέπει μόνο να περιλαμβάνει τα στοιχεία σε σχέση με μια ανεπανόρθωτη, φοβερά παραμορφωτική βλάβη του προσώπου αλλά και τα στοιχεία της ψυχολογίας του ασθενούς που να του επιτρέπουν να αντέξει τη νέα πραγματικότητα.

• Πράγματι το πρόσωπο ενός ατόμου, είναι ο θεμέλιος λίθος της ταυτότητας του. Η μεταμόσχευση του προσώπου θα αλλάξει τη βασική αυτή συνιστώσα της ύπαρξης του ατόμου. Έτσι είναι πιθανόν να του προκαλούνται μεγάλες διαταραχές όταν βλέπει στον εαυτό του, το πρόσωπο κάποιου άλλου ή ακόμη κάποιου συγγενή του που αποβίωσε.

• Φυσικά πρέπει να τονίσουμε ότι επειδή μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει καμία ολική μεταμόσχευση προσώπου, δεν είναι δυνατό να γνωρίζουμε ποια θα είναι η πραγματικότητα. Επίσης ας μην ξεχνούμε το ότι η τελική εμφάνιση ενός προσώπου, δεν εξαρτάται μόνο από τα μαλακά μόρια που θα μεταμοσχευτούν αλλά και από τα οστά και το σχήμα του προσώπου του ασθενούς.

• Όμως ψυχολογικά, η αποδοχή του νέου, ξένου προσώπου στον εαυτό του ασθενούς, είναι μία σοβαρή ανησυχία. Αναφέρεται χαρακτηριστικά η περίπτωση του πρώτου ανθρώπου που έτυχε μεταμόσχευσης χεριού.

• Ο ασθενής αυτός ποτέ δεν αποδέχθηκε ψυχολογικά το νέο μεταμοσχευμένο του χέρι. Το θεωρούσε ξένο, γεγονός που τον αναστάτωνε ανυπέρβλητα. Στο τέλος, ο ίδιος εκλιπαρούσε να του το αφαιρέσουν, πράγμα το οποίο και έγινε.

..

• Κανένας δεν γνωρίζει τις πιθανές ψυχολογικές αντιδράσεις ανθρώπων που θα υποβληθούν σε ολική μεταμόσχευση προσώπου.

• Είναι βέβαιο ότι οι κατάλληλοι υποψήφιοι για μεταμόσχευση προσώπου πρέπει να είναι ψυχολογικά ισχυροί, πλήρως ενήμεροι για τις δυνατότητες και κινδύνους του εγχειρήματος, να έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες για τα αποτελέσματα και να είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν με τη βοήθεια των γιατρών τους, τις πιθανές επιπλοκές.

• Τελειώνοντας θέλουμε να τονίσουμε ότι βιώνουμε και πρόκειται να βιώσουμε σημαντικές εξελίξεις που αποτελούν ιστορικά ορόσημα στην ιατρική. Υπάρχουν σίγουρα ασθενείς που για διάφορους λόγους, έχουν υποστεί ανυπόφορες και αδιόρθωτες παραμορφώσεις του προσώπου τους και για τους οποίους η μεταμόσχευση ολικού προσώπου μπορεί να προσφέρει πολλά.

• Η ορθή επιλογή των ασθενών για μεταμόσχευση προσώπου, η ψυχολογική προετοιμασία τους, η πρόοδος που αναμένεται στη μικροχειρουργική και στην επίλυση των προβλημάτων λόγω ανοσοκατασταλτικών, αποτελούν τις συνιστώσες διαχρονικής επιτυχίας του δύσκολου αυτού εγχειρήματος.

Ολική μεταμόσχευση προσώπου σε γυναίκα στις ΗΠΑ

• Είχε υποστεί χημικά εγκαύματα σε πάνω από 80% του σώματός της -Σκληρές εικόνες

• Σε ολική μεταμόσχευση προσώπου υποβλήθηκε μία 44χρονη μητέρα στη Βοστόνη των ΗΠΑ, την πέμπτη κατά σειρά επανορθωτική επέμβαση στο πρόσωπο και το σώμα της.

Ο εν διαστάσει σύζυγος της Carmen Tarleton της έριξε καυστικό υγρό, προκαλώντας σοβαρά εγκαύματα στο 80% του σώματός της.

«Η διάθεσή μου είναι πολύ καλή. Αισθάνομαι καλά και είμαι χαρούμενη» δήλωσε η ίδια με ανακοίνωση που εξέδωσε μετά την πολύωρη επέμβαση.

Στην επέμβαση συμμετείχαν πάνω από είκοσι γιατροί, προκειμένου η παραμορφωμένη Carmen από το Vermont να αποκτήσει νέο δέρμα στο πρόσωπο, το λαιμό, μύτη, χείλια, μυς στο πρόσωπό της, αρτηρίες και νεύρα, γράφει η Daily Mail.

..

• . «Είναι μια πολύ σημαντική ευκαιρία στη ζωή μου και θέλω να ευχαριστήσω την οικογένεια των δωρητών μου για το μοναδικό δώρο που μου έκαναν» είπε ακόμη και συμπλήρωσε: «Θα κάνω ό,τι μπορώ από την πλευρά μου για να έχω ένα καλό και επιτυχημένο αποτέλεσμα».

«Νομίζω ότι δείχνει καταπληκτική, αλλά ίσως και να είμαι προκατειλημμένος» είπε ο χειρουργός της Dr. BohdanPomahac στους δημοσιογράφους.

Το νοσοκομείο δεν έχει δώσει ακόμη στη δημοσιότητα φωτογραφίες με τη νέα εμφάνισή της.

..

• Ο πρώην σύζυγος της Carmen, Herb Rogers, την περιέλουσε με καυστικό υγρό το 2007, σε ένα από τα πιο συγκλονιστικά περιστατικά οικογενειακής βίας. Η Carmen υπέστη χημικά εγκαύματα σε πάνω από το 80% του σώματός της ενώ το πρόσωπό της παραμορφώθηκε εντελώς.

Οι γιατροί είναι πολύ αισιόδοξοι για την πορεία της υγείας της και αναμένουν να ανακτήσει πλήρη λειτουργικότητα στο πρόσωπό της. Ωστόσο, πρόσθεσαν ότι η ανάρρωσή της θα διαρκέσει αρκετό καιρό.

«Θα ανακτήσει τις αισθήσεις της στο πρόσωπο σε περίπου 3 μήνες, θα μπορεί να κινεί το πρόσωπό της σε 3 με 6 μήνες και θα αποκτήσει πλήρη λειτουργικότητα μετά από ένα χρόνο. Μετά θα βελτιώνεται σιγά σιγά ακόμη περισσότερο» πρόσθεσε ο γιατρός.

• Η Carmen που έχει χάσει εντελώς την όρασή της από το ένα της μάτι έγραψε ένα βιβλίο για τη συγκλονιστική εμπειρία της, περιγράφοντας τον αγώνα της για να αναρρώσει από την τρομακτική επίθεση.

Σε αυτό εξομολογείται ότι δε θα γύριζε το χρόνο πίσω για να αλλάξει αυτό που της συνέβη, ότι είναι πιο «ευλογημένη» τώρα απ’ ό,τι ήταν προτού ο Rodgers εισβάλλει στο σπίτι της και ξεσπάσει την οργή του επάνω της.

«Όταν στη ζωή σου συμβαίνει κάτι τόσο αρνητικό και μπορέσεις να βρεις τη δύναμη να το ξεπεράσεις και να προχωρήσεις μπροστά, μπορείς να δεις πόσο ευλογημένος είσαι από τα θετικά που θα βγουν από αυτή τη δοκιμασία» γράφει.

Οι γιατροί περιέγραψαν την περίπτωσή της ως «το χειρότερο τραυματισμό που θα μπορούσε να υποφέρει ένας άνθρωπος».

Εικονες πριν και μετα

ΠΗΓΕΣ

• http://www.dejavu.gr

• http://www.inewsgr.com/2/oi-kindynoi-apo-metamoschefsi-prosopou.htm