Κάπνισμα: Μία Χρόνια Νόσος

Κάπνισμα: Μία Παγκόσμια Επιδημία

Συχνότητα στους ενήλικες

� Η συχνότητα καπνίσματος στις νεότερες ηλικίες είναι πολύ υψηλή.

� Σε αρκετές χώρες, ο μέσος όρος ηλικίας που ξεκινάει κάποιος το κάπνισμα είναι τα 15 έτη.

� Οταν καπνίζουν και οι 2 γονείς, καπνίζει και το 80% των παιδιών.

� Οταν καπνίζει ο ένας γονιός, 50% των παιδιών καπνίζουν.

� Οταν κανείς από τους γονείς δεν καπνίζει, το 10% των παιδιών καπνίζει.

Συχνότητα στις Γυναίκες

� Oι γυναίκες αρχίζουν το κάπνισμα σε νεότερες ηλικίες, αυξάνοντας τις πιθανότητες εμφάνισης ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα.

� Από το 1960-1990 η συχνότητα θανάτων στις γυναίκες, από καρκίνο του πνεύμονα, αυξήθηκε κατά 400%, ξεπερνώντας και τον καρκίνο του μαστού, (1η αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες).

Παθητικό κάπνισμα

� 8000 έως 26.000 παιδιών αναπτύσσουν άσθμα κάθε χρόνο στις ΗΠΑ λόγω καπνίσματος, (μητέρες που καπνίζουν 10 τσιγάρα ημερησίως).

� Κάθε χρόνο καταγράφονται περίπου 3000 θάνατοι από καρκίνο του πνεύμονα, ανάμεσα σε ανθρώπους που εκτέθηκαν σε περιβάλλον καπνιστών.

� Στην Αμερική, το παθητικό κάπνισμα υπολογίζεται σαν η τρίτη σημαντικότερη αιτία θανάτου σε παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών.

Κόστος της παιδικής νοσηρότητας σε σχέση με το κάπνισμα των γονέων

� Το παθητικό κάπνισμα οδηγεί σε άμμεση φαρμακευτική επιβάρυνση 4,6 δισ. δολλάρια.

� Το κόστος θανάτου που σχετίζεται με το κάπνισμα των γονέων υπολογίζεται στα 8,2 δισ. δολλάρια.

Θνησιμότητα σχετιζόμενη με το κάπνισμα

� Το ποσοστό πρόκλησης θανάτων από κάπνισμα ανέρχεται στο 30% όλων των θανάτων από καρκίνο.

� Το κάπνισμα ευθύνεται για το 87% των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα.

� Οι καπνιστές έχουν διπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης καρδιαγγειακού επεισοδίου.

� Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι κατά το έτος 1995, ο αριθμός των θανάτων από χρήση προϊόντων καπνού παγκοσμίως, ήταν πάνω από 3,1 εκατομμύρια.

«Το χρόνιο κάπνισμα καταστρέφει τους

πνεύμονες»

Fang Yizhi, 1600

Ολοκληρωμένη μελέτη για την επίδραση του καπνίσματος στη δημόσια υγεία

Γενικός Αρχίατρος των ΗΠΑ, 1964

Οι κυριότερες συνέπειεςτου καπνίσματος στην υγεία

� To κάπνισμα αποτελεί τον πιό σημαντικό, αναστρέψιμο παράγοντα θανάτου στην Ευρώπη.

� Το κάπνισμα από μόνο του είναι δυνατό να προκαλέσει περισσότερους θανάτους απ’ ότι το σύνολο των παρακάτω: AIDS, κατάχρηση αλκοόλ, οδικά ατυχήματα, χρήση παράνομων ουσιών, αυτοκτονίες.

Οι κυριότερες συνέπειεςτου καπνίσματος στην υγεία

� Καρκίνος- του πνεύμονα- στόματος, λάρυγγα,οισοφάγου - του τραχήλου της μήτρας- της ουροδόχου κύστης- του παγκρέατος

� Χρόνια αποφρακτική πνευμονική νόσος (COPD)� Στεφανιαία νόσος� Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια� Περιφερική αγγειακή νόσος� Επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό

Άλλες συνέπειες του καπνίσματος

� Επιδείνωση υπάρχουσας ασθένειας π.χ. άσθμα

� Έλκη, νόσος του Crohn

� Ανδρική ανικανότητα, ανωμαλίες στην ποιότητα του σπέρματος, πρόωρη εμμηνόπαυση

� Ρυτίδες προσώπου, γκρίζα μαλλιά, απώλεια μαλλιών

Το κάπνισμα συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων

Based on data available at web site: http://cebm.jr2.ox.ac.uk/docs/prognosis.html

0

5 – 10%

10 – 15%

15 – 20%

20 – 25%

25 – 30%

> 30%

4 5 6 7 8 4 5 6 7 8

Ολική χολεστερόλη:Αναλογία HDL

Κίν

δυ

νο

ς κ

αρ

δια

γγ

εια

κώ

ν π

αθή

σεω

ν σ

ε π

εντα

ετή

κλ

ίμα

κα (

μοι

ρα

ίες

και κ

η) σ

την

ηλικ

ία τ

ων

60 ε

τών

Άνδρες μη καπνιστές Άνδρες καπνιστές

Αρτηρια

κή π

ίεση

(mm

Hg) 0 – 5%

120 / 75140 / 85

160 / 95180 / 105

Ποσοστά κινδύνου καρδιαγγειακής πάθησης σε 5 χρόνια

>30 %25–30 %20–25 %15–20 %10–15 %5–10 %0–5 %

Η έκταση του προβλήματος

� Το 42% των ενηλίκων της Ε.Ε. είναι καπνιστές.

� Υπολογίζεται ότι 1,26 δις άνθρωποι καπνίζουν.

� Το 2030 το νούμερο θα φτάσει στο 1,6 δις.

� Το 2030 μόνο το 15% των καπνιστών θα ζει στις ανεπτυγμένες χώρες.

Το πρόβλημα στην Ελλάδα

� Το 1991 η Ελλάδα ήταν πρώτη στην ημερήσια κατά κεφαλή κατανάλωση τσιγάρων με 7,8 ενώ οι ΗΠΑ είναι στο 5,6.

� Ήταν πρώτη μαζί με τη Βουλγαρία, Πολωνία και Κίνα, όσον αφορά το ποσοστό καπνιστών στις ηλικίες 15-30.

� Ο ρυθμός αύξησης του καπνίσματος στον γυναικείο πληθυσμό είναι υψηλός (2,2% ετησίως στην πενταετία ‘86-90).

Το πρόβλημα στην Ελλάδα

• Το 10% των παιδιών της 5 η ς και 6 η ς Δημοτικού έχουν εμπειρία καπνίσματος.

• Το 13% των εφήβων, (Γυμνάσιο & Λύκειο), είναι τακτικοί καπνιστές, το 23,1% έχει δοκιμάσει και το 6,7% καπνίζει περιστασιακά.

• Η μέση ηλικία έναρξης του καπνίσματος είναι τα 13,9 έτη, 6 μήνες νωρίτερα από τα παιδιά στις ΗΠΑ, με τα αγόρια να πειραματίζονται λίγο νωρίτερα.

Επιπτώσεις στην Υγεία

� Η διεθνής καπνοβιομηχανία θα σκοτώσει τα επόμενα 50 χρόνια 500.000.000 άτομα από τον παγκόσμιο πληθυσμό, νούμερο που είναι 8 φορές μεγαλύτερο από το μέγιστο υπολογιζόμενο αριθμό νεκρών κατά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Peto & Lopez, 1994

Επιπτώσεις στην Υγεία

� Προκαλεί περισσότερους θανάτους από ό,τι τα τροχαία ατυχήματα, το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, οι ανθρωποκτονίες και οι αυτοκτονίες μαζί.

� Σήμερα σκοτώνει 4.000.000 ανθρώπους το χρόνο, δηλ. έναν συνάνθρωπό μας, κάθε 10 δευτερόλεπτα. Το 2030, οι ετήσιοι θάνατοι από τσιγάρο, θα αυξηθούν στα 10.000.000. Θα δολοφονεί δηλ. ένα Τιτανικό κάθε 78 λεπτά.

Επιπτώσεις στην Υγεία

♦ Το κάπνισμα προκαλεί το 90% των καρκίνων του πνεύμονα.

♦ Οι καπνιστές πάσχουν πιο συχνά από χρόνια πνευμονολογικά και καρδιαγγειακά νοσήματα, με τις ανάλογες επιπτώσεις στο προσδόκιμο επιβίωσης και στην ποιότητα ζωής τους.

♦ Ένας στους δύο εφήβους που ξεκινά και συνεχίζει το κάπνισμα θα πεθάνει εξαιτίας του, χάνοντας 10-25 χρόνια.

Επιπτώσεις στην Υγεία

Το κάπνισμα κατά την κύηση σχετίζεται με :

1. Προωρότητα

2. Αυξημένη συχνότητα αποβολών

3. Περιγεννητικά προβλήματα

4. Ενδομήτρια καθυστέρηση της αύξησης του εμβρύου

5. Αυξημένη συχνότητα πυρετικών σπασμών και αιφνίδιου θανάτου στη βρεφική ηλικία.

Η οικονομική συνιστώσα

� Στην Ελλάδα ο βαρύς καπνιστής ξοδεύει περίπου το 40% του επιδόματος ανεργίας ή το 30% του κατώτατου μισθού.

� Το συνολικό κόστος υπολογίστηκε το 1990 για τις ΗΠΑ στα 68δις $ ή στα 2,6$ ανά πακέτο.

� Το 1993 η Κίνα εισέπραξε 5 δις$ από φόρους για τα τσιγάρα και έχασε 8 δις$ σε παραγωγικότητα και έξοδα περίθαλψης.

Οικονομικές επιπτώσεις καπνίσματος στην Ελλάδα (1980)

� Νοσοκομειακές δαπάνες 3 δις (= 6,6% των δαπανών για την υγεία)

� Απώλεια παραγωγικότητας 3 δις από θανάτους

� Απώλεια παραγωγικότητας 0,5 δις από νοσηλεία

� Κόστος νοσηλείας θανόντων 0,2 δις

Υπολογιζόμενο κόστος (1995) 176 δις

Η οικονομική συνιστώσα

� Η παγκοσμίως καλλιεργούμενη με καπνά γη θα έφτανε για να θρέψει 10 με 12 εκατομμύρια ανθρώπους. Η καλλιέργεια καπνού, ευθύνεται και για οικολογική υποβάθμιση.

� Η ετήσια επένδυση που απαιτείται, ώστε να έχουν όλοι οι άνθρωποι πρόσβαση στα βασικά κοινωνικά αγαθά, είναι 40 δις$. Μόνο στην Ευρώπη, ξοδεύονται για τσιγάρα 50 δις$, ενώ, το συνολικό οικονομικό κόστος, υπολογίζεται στα 200 δις$.

Η νικοτίνηείναι άκρως εθιστική

� Η νικοτίνη είναι τόσο εθιστική όσο και η ηρωίνη ή η κοκαίνη.

� Ο εθισμός στη νικοτίνη έχει νευρο-βιολογική βάση.

� Το 97% των καπνιστών αποτυγχάνουν να κόψουν το κάπνισμα όταν βασίζονται αποκλειστικά στη θέλησή τους.

Οδός ανταμοιβής(mesolimbic dopamine system) Οδός στέρησης

(locus coeruleus)

Οι οδοί του εθισμού

Η δύναμη του εθισμού

Όλοι οιΌλοι οικαπνιστέςκαπνιστές

~2–3%~2–3%καταφέρνει καταφέρνει να κόψει το να κόψει το κάπνισμακάπνισμα

κάθε χρόνοκάθε χρόνο33

~~70%70%θέλει να θέλει να κόψει κόψει

το κάπνισματο κάπνισμα11

~~30%30%προσπαθείπροσπαθείκάθε χρόνοκάθε χρόνο22

1. Bridgwood et al, General Household Survey 1998. 2. West, Getting serious about stopping smoking 1997. 3. Arnsten, Prim Psychiatry 1996.

� Γενικά, μετά από 10-15 χρόνια, ο κίνδυνος θνησιμότητας

προσεγγίζει τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν όσοι δεν

κάπνισαν ποτέ.

� Η μείωση της λειτουργίας των πνευμόνων του καπνιστή,

μετά από την πάροδο 3-4 ετών διακοπής του καπνίσματος,

προσεγγίζει τη λειτουργία των πνευμόνων όσων δεν

κάπνισαν ποτέ.

� Μετά από 10 χρόνια, μειώνεται ο κίνδυνος καρκίνου των

πνευμόνων κατά ένα τρίτο έως και ένα δεύτερο.

� Ο κίνδυνος στεφανιαίου νοσήματος μειώνεται κατά το ήμισυ

τουλάχιστον μετά από 1 χρόνο.

Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τους κινδύνους για την υγεία

Η διακοπή του καπνίσματοςεπιβραδύνει την εξασθένηση της λειτουργίας των πνευμόνων

FE

V1

(% τ

ης τ

ιμής

στη

ν ηλ

ικία

τω

ν 25

)

100

75

50

25

025 50 75

Δεν κάπνισαν ποτέ ή δεν είναι επιρρεπείςστο κάπνισμα

Adapted from: Fletcher et al, Br Med J 1977.

Σταμάτησαν στα 65

Σταμάτησαν στα 45

Ανικανότητα

Κάπνιζαν τακτικάκαι είναι επιρρεπείςστις επιδράσεις του

Θάνατος

Ηλικία (χρόνια)

Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής

Rosenberg et al, N Eng J Med 1990.

Υπ

ολογ

ισμ

ός σ

χετι

κού

κινδ

ύνου 7

6

5

4

3

2

1

00 2 84 10+

Χρόνια από τη διακοπή του καπνίσματος6

Καπνίστριες

Πρώην καπνίστριες

Καπνίστριες

Πρώην καπνίστριες

Η πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη στην πρώτη γραμμή για τη διακοπή του καπνίσματος

� Η “Ομάδα της Πρωτοβάθμιας Ιατρικής Περίθαλψης” έχει σα στόχο της να βοηθάει τους καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα – τουλάχιστον το 70% των καπνιστών έρχονται σε επαφή με παθολόγους κάθε χρόνο 1 , 2

� Η συμβουλή του γιατρού αποτελεί ισχυρό κίνητρο 3 – έστω και 3 λεπτά συμβουλών μπορούν να κάνουν τη διαφορά 4, 5

1. Richmond et al, Addiction 1994. 2. McEwen et al, J Royal Coll Phys Lon 1999. 3. Richmond, Int J Tuberc Lung Dis 1999. 4. Parrott et al, Thorax 1998.5. Raw et al, Thorax 1998.

Κατευθυντήριες γραμμές για τη διακοπή του καπνίσματος

Raw et al, Thorax 1998.

Ρώτα - Διερεύνηση της κατάστασης του ασθενή σε σχέση με το κάπνισμα.

Συμβούλευε

Κανόνιζε- Βοήθεια προς τον καπνιστή

για τη διακοπή του καπνίσματος. Φαίνεται ότι η υποστήριξη και η θεραπεία με φάρμακα αποτελούν τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές

Επόμενη επίσκεψη- Παροχή υποστήριξης και συνεχής έλεγχος κατάστασης του καπνίσματος

ΣΡ

- Ενημέρωση των ασθενών σχετικα με το κάπνισμα, και τις επιπτώσεις στην υγεία τους

Βοήθα

ΚΒ

Τρέχουσες στρατηγικές διακοπής του καπνίσματος

� Φαρμακολογικές

- Θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης- Bupropion HCl SR

Μη φαρμακολογικές

- Θέληση (αποκλειστικά) - Συμβουλή από επαγγελματία της ιατρικής περίθαλψης- Υλικά αυτο-βοήθειας- Θεραπεία συμπεριφοράς- Ύπνωση- Βελονισμός

Το Βupropion HCl SR επιδρά στους νευρoδιαβιβαστές οι οποίοι σχετίζονται με τον εθισμό στη νικοτίνη

Μεταβάλλει τα επιπεδα

ντοπαμίνης

Μεταβάλλει τη νοραδρενεργική δραστηριότητα

ΣυμπεράσματαBupropion HCl SR

� Σε συγκριτική μελέτη η οποία δημοσιεύτηκε στοΣε συγκριτική μελέτη η οποία δημοσιεύτηκε στο

New England Journal of MedicineNew England Journal of Medicine::

-- Το Bupropion HCl SR αποδείχτηκε σχεδόν διπλά Το Bupropion HCl SR αποδείχτηκε σχεδόν διπλά

αποτελεσματικό σε σχέση με το patch νικοτίνης στην αποτελεσματικό σε σχέση με το patch νικοτίνης στην

επίτευξη της αποχής από το κάπνισμα σε ένα επίτευξη της αποχής από το κάπνισμα σε ένα

χρόνο χρόνο (30,3% και 16,4% αντίστοιχα)(30,3% και 16,4% αντίστοιχα)

- - Σχεδόν 1 στους 3 ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με Σχεδόν 1 στους 3 ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με

Bupropion HCl SR δεν κάπνιζαν μετά τον Bupropion HCl SR δεν κάπνιζαν μετά τον

πρώτο χρόνο πρώτο χρόνο (30,3%)(30,3%)

ΣυμπεράσματαBupropion HCl SR

� Αποτελεσματική θεραπεία με ταμπλέτες οι οποίες Αποτελεσματική θεραπεία με ταμπλέτες οι οποίες δεν περιέχουν νικοτίνη για τη διακοπή του δεν περιέχουν νικοτίνη για τη διακοπή του καπνίσματοςκαπνίσματος

� Αποδείχτηκε αρκετά πιο αποτελεσματικό από ένα Αποδείχτηκε αρκετά πιο αποτελεσματικό από ένα patch νικοτίνης σε συγκριτική μελέτηpatch νικοτίνης σε συγκριτική μελέτη

� Μείωσε αισθητά τα συμπτώματα στέρησης και Μείωσε αισθητά τα συμπτώματα στέρησης και ανάγκης για κάπνισμαανάγκης για κάπνισμα

� Καλά ανεκτόΚαλά ανεκτό

Συμπεράσματα

� Διακοπή του καπνίσματος Μια από τις πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις της ιατρικής περίθαλψης με χαμηλό κόστος

� Υποστήριξη και φαρμακοθεραπεία Η πιο αποτελεσματική προσέγγιση για τους, αποφασισμενους για την διασκοπη του καπνίσματος, ασθενείς:

� Ακόμη και οι σύντομες συμβουλές αυξάνουν τα ποσοστά διακοπής του καπνίσματος

Κάπνισμα: Μία Χρόνια Νόσος

Ιατρική κοινότητα

Οικογένεια

Κοινωνία

Πολιτεία

ΜΜΕ

Αναγκαία η αντιμετώπιση του προβλήματος

ΤΣΙΓΑΡΟ Η ΥΓΕΙΑ ?

� Το κάπνισμα είναι επικίνδυνο

� Το κάπνισμα «σκοτώνει»

� Η απόφαση διακοπής χρειάζεται βοήθεια

Μια νέα εποχή στη διακοπή του καπνίσματος

ξεκινά...

Εαν το τσιγάρο ειναι βάρος ασήκωτο...