Ρητορικά Κείμενα. Εισαγωγή β' & γ'

ΡΗΤΟΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

η γέννηση της συστηματικής ρητορείας (Β΄)

ρητορεία & σοφιστική ( Γ’)

© Θάνος Σταυρόπουλος Φιλόλογος, MSc.

[email protected]

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

διαφορά φυσικής ευγλωττίας & συστηματικής ρητορικής

• Η φυσική ευγλωττία βασίζεται στη «φύσιν», δηλαδή στην ικανότητα που διαθέτει κάθε άτομο από τη φύση του στον τομέα της ομιλίας.

• Η συστηματική ρητορική βασίζεται • α) στην «ἐπιστήμην», δηλ. στην

ακριβή γνώση των κανόνων, και • β) στην «μελέτην», δηλ. στην άσκηση.


αιτία & τόπος ανάπτυξης συστηματικής ρητορικής

• Στη Σικελία, μετά το 466 π.Χ., και την κατάλυση των τυραννικών καθεστώτων, πραγματοποιήθηκαν πολλές δίκες για την επανάκτηση δημευμένων περιουσιών αναγκαιότητα ανάπτυξη δικανικής ρητορείας.

• Δημιουργοί της συστηματικής ρητορικής, ο Κόραξ και ο μαθητής του, Τεισίας (αμφότεροι από τις Συρακούσες).

• Κάποιος από αυτούς τους δυο έγραψε το πρώτο εγχειρίδιο ρητορικής Τέχνης με τον τίτλο «Τέχνη».

• Διαίρεση του ρητορικού λόγου σε μέρη και χρήση των «εἰκότων», δηλ. των πιθανών λογικών επιχειρημάτων σε μια δίκη.


Αίτια ανάπτυξης ρητορικής τέχνης στην Αθήνα

1. Ύπαρξη δημοκρατικού πολιτεύματος (δικαστήρια, εκκλησία του δήμου, βουλή και άλλα δημόσια όργανα).

2. Πολυλογία και φιλολογία των Αθηναίων (η αγάπη των Αθηναίων για το ρητορικό λόγο).

3. Μέγεθος πόλης (οικονομική ανάπτυξη). 4. Παρουσία σοφιστών (εύρεση εργασίας

στην πλούσια Αθήνα).


Σοφιστές


Περιφερόμενοι δάσκαλοι ανώτερης παιδείας

Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης (490 – 420 π.Χ.)

Πρόδικος ο Κείος

Γοργίας από τους Λεοντίνους(485 – 380 π.Χ.)

Γοργίας (περ. 485 – 380 π.Χ.)


Καταφτάνει στην Αθήνα το 427 π.Χ. Είχε μαθητές επιφανείς Αθηναίους

Καλλιέργησε την πολιτική & ιδιαίτερα την επιδεικτική ρητορεία

«καιρός»: η σημασία της τρέχουσας πολιτικής, κοινωνικής και ψυχολογικής συγκυρίας, της κατάλληλης δηλ. περίστασης.

Γοργιεία σχήματα (πάρισα, ομοιοτέλευτα, παρηχήσεις, αντιθέσεις)

Σκοπός γοργιείων σχημάτων

Να καταπλήξουν και γοητεύσουν τον ακροατή

Συχνά όμως γίνονται φορτικά & κουραστικά

Θέσεις σοφιστών


Γοργίαςδεν υπάρχει αντικειμενική γνώση

δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια & αντικειμενική ηθική

Πρωταγόρας«δισσοί λόγοι»: για ένα

επιχείρημα υπεράσπισης υπάρχει πάντα άλλο ένα εξίσου ισχυρό

επιχείρημα κατηγορίας


Κατά τους σοφιστές λοιπόν…

Η ρητορική έχει στόχο να πείσει («πειθοῦς δημιουργός») εκθέτοντας τα «εἰκότα», δηλ. τα πιθανά - αληθοφανή

δεν ενδιαφέρεται να διδάξει τα αληθινά και δίκαια

Αποτέλεσμα

Οι μαθητές των σοφιστών

χρησιμοποιούσαν τη ρητορική για να…

Στρεψοδικήσουν στα δικαστήρια

Δημαγωγήσουν στις συνελεύσεις

Οι λογογράφοι δεν δίσταζαν να γράφουν

λόγους για τον κατήγορο και τον κατηγορούμενο ταυτόχρονα

Η πλατωνική κριτική


Ο φιλόσοφος Πλάτων (427 – 347 π.Χ.) αποδοκίμασε τη ρητορική από ηθική και παιδαγωγική άποψη στους διαλόγους του

«Γοργία»«Φαίδρο»

Ο Πλάτωνας αρνείται την ρητορική ως τέχνη ή επιστήμη γιατί αυτή… Δεν έχει καθορισμένο αντικείμενο να

διδάξει

Δεν διαθέτει αξιόπιστη μέθοδο

Είναι μια εμπειρία / ικανότητα / όργανο απάτης

Κατά τον Πλάτωνα ο ρήτορας

δεν έχει γνώση «ἐπιστήμην

»

έχει μονάχα γνώμη

«δόξαν»

Για τους λόγους αυτούς, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ο ρήτορας οδηγείται στην απάτη.

Η αντίδραση του Ισοκράτη


Ο ρητοροδιδάσκαλος Ισοκράτης (436 – 338 π.Χ.)

Υπερασπίζεται τη ρητορική του σχολή

Επικρίνει τα τεχνάσματα των επαγγελματιών της ρητορικής

Τονίζει την αξία της διδασκαλίας της ρητορικής

Η διδασκαλία της ρητορικής τέχνης

στηριγμένη Όχι στην ακριβή επιστημονική γνώση

Αλλά στην πείρα της πραγματικότητας

Πετυχαίνει ένα ευρύ εκπαιδευτικό αποτέλεσμα

«φιλοσοφίαν»

τέλοςΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Ρητορικά Κείμενα. Εισαγωγή β' & γ'

Education

Transcript of Ρητορικά Κείμενα. Εισαγωγή β' & γ'