Οδηγίες 1ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

1.     Διαβάζω προσεκτικά όλο το κείμενο, ώστε να έχω μια γενική ιδέα για το περιεχόμενο του.

2.    Επισημαίνω το νοηματικό κέντρο του κειμένου, καταλαβαίνω δηλαδή το θέμα του κειμένου.

3.    Διαβάζω δεύτερη φορά και πιο προσεκτικά το κείμενο. 4.    Διακρίνω σε κάθε παράγραφο τη θεματική πρόταση και τις

λεπτομέρειες. Η θεματική πρόταση με βοηθά να καταλάβω το νηματικό κέντρο κάθε παραγράφου.

5.    Υπογραμμίζω τις λέξεις-κλειδιά κάθε παραγράφου και κρατάω σημειώσεις για κάθε παράγραφο.

6.    Χρησιμοποιώ τις λέξεις-κλειδιά που υπογράμμισα και τις σημειώσεις που κράτησα για να δώσω ένα πλαγιότιτλο για κάθε παράγραφο ή να σχηματίσω μικρές-σύντομες προτάσεις που να ανταποκρίνονται στο περιεχόμενο της παραγράφου.

7.    Τέλος χρησιμοποιώ τις προτάσεις ή τους πλαγιότιτλους που σχημάτισα συνδέοντας τες με κατάλληλες συνδετικές λέξεις και φράσεις ώστε να συνθέσω ένα σύντομο, πυκνό και ολοκληρωμένο κείμενο. Τι πρέπει να προσέχω

Να μην είμαστε υπερβολικά αφαιρετικοί δηλαδή να είμαστε σε θέση να συμπεριλάβουμε στην περίληψη μας τα κύρια σημεία.

Η περίληψη πρέπει να αποτελεί δική μας δημιουργία και όχι απλή επανάληψη του αρχικού κειμένου. Τα βασικότερα σημεία του αρχικού κειμένου πρέπει να τα αποδώσουμε με δικό μας λεξιλόγιο. Αποφεύγουμε την αυτούσια επανάληψη λέξεων και φράσεων του κειμένου.

Η περίληψη μας δεν πρέπει να αλλοιώνει το νόημα του αρχικού κειμένου και δεν πρέπει να εκφράζουμε την προσωπική μας γνώμη. Δεν διατυπώνουμε ούτε αρνητικά ούτε θετικά σχόλια, απλώς μεταφέρουμε αυτά που λέει το κείμενο.

Προσέχουμε να έχουμε σωστή έκφραση, καλή σύνδεση προτάσεων και νοημάτων χωρίς κενά, πλεονασμούς, επαναλήψεις.

Ως προς την έκταση της περίληψης: ακολουθούμε τις οδηγίες που μας δίνονται και προσπαθούμε να τηρήσουμε το όριο των λέξεων.

Οδηγίες 2

Περίληψη γραπτού λόγου

Τι είναι η περίληψη;

Είναι η συνοπτική και περιεκτική απόδοση, σε συνεχή λόγο, ενός κειμένου. Είναι ένα νέο κείμενο, που, χωρίς να προδίδει το αρχικό, περιλαμβάνει τα σημαντικότερα σημεία του, κατάλληλα συνδεδεμένα.

Η έκταση της περίληψης

Συνήθως είναι το 1/3 του αρχικού κειμένου. Στις εξετάσεις, ο αριθμός των λέξεων καθορίζεται. Δεν πρέπει να υπερβαίνουμε το όριο πάνω από 15-20 λέξεις.

Ι. Η εκτενής περίληψη βασίζεται:•   Στο θεματικό κέντρο του κειμένου.•   Στους πλαγιότιτλους των παραγράφων.•   Στις σημαντικές λεπτομέρειες της κάθε παραγράφου.II. Η συνοπτική περίληψη βασίζεται:-Στο θεματικό κέντρο του κειμένου.•   Στους πλαγιότιτλους των παραγράφων.ΙΠ. Η πολύ σύντομη περίληψη βασίζεται:•   Στο θεματικό κέντρο του κειμένου.•   Στους πλαγιότιτλους των ευρύτερων ενοτήτων.

Πορεία σύνθεσης μιας περίληψης:

1) Διαβάζουμε προσεκτικά το κείμενο που μας δόθηκε και προσπαθούμε να συλλάβουμε το θεματικό/νοηματικό του κέντρο . Στη συνέχεια καταγράφουμε το θεματικό κέντρο που εντοπίσαμε στο πρόχειρό μας ,διότι αυτό μπορεί να αποτελέσει στη συνέχεια ακόμη και τη θεματική περίοδο της περίληψής μας ,αν βέβαια επιλέξουμε την παραγωγική μέθοδο ανάπτυξης. Στην προσπάθεια εντοπισμού του θεματικού κέντρου του κειμένου, θα μας βοηθήσει και ο τίτλος του ,αν υπάρχει.2) Εργαζόμαστε ανά παράγραφο εντοπίζοντας τα μέρη της (θεματική περίοδος, λεπτομέρειες , πρόταση- κατακλείδα ) και υπογραμμίζουμε τις λέξεις -κλειδιά ή τις φράσεις-κλειδιά. Οι λέξεις (ή φράσεις κατά περίπτωση) αυτές αποδίδουν τα βασικά στοιχεία -θέσεις , απόψεις, σκέψεις κ.ά. – του συγγραφέα.Ένας τρόπος για να καταλάβουμε ότι έχουμε υπογραμμίσει τις σωστές λέξεις -κλειδιά, είναι να τις διαβάσουμε τη μια μετά την άλλη, μετά την υπογράμμισή τους, απομονωμένες δηλαδή από το υπόλοιπο γλωσσικό περιβάλλον της παραγράφου. Αν αποδίδουν το βασικό νόημα της παραγράφου, τότε οι επιλογές μας είναι σωστές ή τουλάχιστον ικανοποιητικές . Η επιλογή τους επίσης, είναι αυστηρή και θα πρέπει να αποφεύγεται η κατά…βούληση υπογράμμιση . Ανάλογα πάντως με το κείμενο και με οδηγό τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα ,μπορούμε να τις εντοπίσουμε υποβάλλοντας σύντομα ερωτήματα του τύπου : ποιος, πού, πότε, τί, πώς, γιατί, με ποιο σκοπό, με ποιο αποτέλεσμα, με ποια προϋπόθεση κ.ο.κ.

3) Στη συνέχεια, «κρατάμε» σημειώσεις από κάθε παράγραφο ή νοηματική ενότητα χωριστά, χρησιμοποιώντας τις λέξεις -κλειδιά ως οδηγό ή καταγράφουμε τον πλαγιότιτλο της παραγράφου ή της θεματικής ενότητας.

Για να γίνει αυτό ευκολότερα , χρησιμοποιούμε ως υποκείμενο της σημείωσης τη σημαντικότερη νοηματικά έννοια (την έννοια με τη βαρύνουσα σημασία) που υπογραμμίσαμε και συνήθως –αλλά όχι πάντα-βρίσκεται στη θεματική περίοδο της παραγράφου.

Οι σημειώσεις αυτές θα αποτελέσουν το βασικό υλικό της περίληψής μας ,σε συνδυασμό βέβαια και με το θεματικό κέντρο που ήδη έχουμε εντοπίσει και καταγράψει .4) Συνθέτουμε και γράφουμε την περίληψη με δικά μας λόγια , χρησιμοποιώντας το θεματικό κέντρο,  τις λέξεις -κλειδιά ,τις σημειώσεις που κρατήσαμε από κάθε παράγραφο ή θεματική ενότητα ή τους πλαγιότιτλους που έχουμε καταγράψει . Η σύνδεση αυτών των συστατικών μερών γίνεται με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων, που στοχεύουν στο δέσιμο μεταξύ τους των μερών της περίληψης.

Η περίληψη γράφεται στο πλαίσιο μιας εκτενούς παραγράφου και για το λόγο αυτό έχει τη δομή μιας κανονικής παραγράφου. Η θεματική περίοδος αντιστοιχεί στο θεματικό/ νοηματικό κέντρο της περίληψης , οι λεπτομέρειες αντιστοιχούν στις σημειώσεις ή τους πλαγιότιτλους και η πρόταση-κατακλείδα αντιστοιχεί στο συμπέρασμα που ενδεχομένως καταλήγει ο συγγραφέας του κειμένου που δόθηκε για περίληψη.

Ορισμένες συνηθισμένες διαρθρωτικές λέξεις ανάλογα με τη σημασία τους   είναι οι ακόλουθες :α) αίτιο -αποτέλεσμα : επειδή, διότι, γιατί, με αποτέλεσμα, επομένως, άρα κ.ά.β)χρονική σχέση : ύστερα, προηγουμένως, εντωμεταξύ, στη συνέχεια κ.ά.γ) όρος ,προϋπόθεση : αν, εάν, εκτός κι αν, σε περίπτωση , με την προϋπόθεση ,με τον όρο κ.ά.δ) αντίθεση :αλλά, όμως, αντίθετα, ωστόσο, εξάλλου, από την άλλη πλευρά, εντούτοις κ.ά.ε) επεξήγηση : δηλαδή, με άλλα λόγια, για να το πω απλά κ.ά.στ) έμφαση : είναι αξιοσημείωτο/ αξιοπρόσεκτο ότι …, θα ήθελα να τονίσω το εξής , να επιστήσω την προσοχή κ.ά.ζ) παράδειγμα : για παράδειγμα ,π.χ., λ.χ.  κ.ά.η) απαρίθμηση επιχειρημάτων : πρώτο, δεύτερο ,τρίτο … καταρχήν ,τελικά, στη συνέχεια κ.ά.θ) διάρθρωση του κειμένου : το άρθρο/ η μελέτη/ η εισήγηση /η ομιλία /η επιφυλλίδα /το κείμενο … κ.ά.ι)συμπέρασμα/ ανακεφαλαίωση: συμπεραίνοντας, ανακεφαλαιώνοντας, συμπερασματικά θα λέγαμε , στο τέλος κ.ά.

Γενικές οδηγίες

1) Αποφεύγουμε την υπερβολική αφαίρεση και γενίκευση δίνοντας τα

επιχειρήματα και τις σκέψεις του συγγραφέα σε σωστή αναλογία.2) Δεν προσπαθούμε να μιμηθούμε το ύφος του κειμένου και αποφεύγουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτούσιες τις λέξεις/ φράσεις του κειμένου, παρά μόνο αν είναι εντελώς απαραίτητο. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιούμε εισαγωγικά.3) Δε σχολιάζουμε τις απόψεις του συγγραφέα , ούτε επιδοκιμάζουμε ή αποδοκιμάζουμε τις θέσεις του. Παρακολουθούμε και καταγράφουμε τη συλλογιστική του πορεία με -όσο το δυνατό- αντικειμενικό τρόπο.4)Παραλείπουμε : τις επεξηγήσεις ,όπου είναι δυνατό, τα παραδείγματα , τις καλολλογικές εκφράσεις ,τα σχήματα λόγου .5) Μετατρέπουμε τις μεταφορές σε κυριολεξίες ή απλά τις παραλείπουμε.6) Επιλέγουμε από την αρχή τη σύνταξη (ενεργητική ή παθητική) που θα χρησιμοποιήσουμε και τη διατηρούμε ως το τέλος της περίληψης.7) Χρησιμοποιούμε κατά κανόνα το τρίτο πρόσωπο .8) Καταγράφουμε τα βασικά σημεία του κειμένου και δεν τα σχολιάζουμε, γιατί δεν κάνουμε διασκευή .

Οδηγίες 3

Σύνταξη της περίληψης1. Η πρώτη περίοδος:• αρχίζει με τη φράση: «ο συγγραφέας/ αρθρογράφος τον κειμένου αναφέρει /ται, παρουσιάζει, προβάλλει, προβληματίζεται, τονίζει, επισημαίνει κτλ…»• ακολουθεί το θεματικό κέντρο του κειμένου, με το οποίο ολοκληρώνεται η περίοδος.2. Η δεύτερη περίοδος:• Αποτελεί την περιληπτική διατύπωση της πρώτης παραγράφου.« Συνδέεται με την πρώτη περίοδο με τη χρήση μιας διαρθρωτικής λέξης ή φράσης π.χ. αρχικά κτλ.3. Ακολουθούμε την ίδια διαδικασία για όλες τις επόμενες παραγράφους, με βάση τον πλαγιότιτλο και τις σημειώσεις κάθε παραγράφου.4. Ο λόγος πρέπει να είναι συνεχής και να διασφαλίζεται η αλληλουχία και η συνοχή των νοημάτων με τις κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις. Π.χ. Επίσης τονίζει, παράλληλα επισημαίνει, προσθέτει ακόμα, αντίθετα προβάλλει, επιπλέον υποστηρίζει κτλ.5. Την τελευταία παράγραφο του αρχικού κειμένου τη διαμορφώνουμε σε πρόταση κατακλείδα της περίληψης, αρχίζοντας με την κατάλληλη έκφραση.Π.χ. Ο συγγραφέας του κειμένου καταλήγοντας, συμπεραίνει… κτλ.

Τι προσέχουμε στην περίληψη / Αποφεύγουμε1. Την υπερβολική αφαίρεση και γενίκευση.2. Τη μίμηση του ύφους του συγγραφέα.3. Την επιδοκιμασία ή αποδοκιμασία των επιχειρημάτων του.4. Τη χρήση λέξεων/ φράσεων του κειμένου. Όταν τις χρησιμοποιούμε, τις βάζουμε σε

εισαγωγικά.Επιδιώκουμε:1. Την αντικειμενική και σωστή απόδοση του περιεχομένου

2. Τη χρήση ουδέτερου πληροφοριακού ύφους.

3. Τη σωστή δομή: ενότητα λόγου, αλληλουχία νοημάτων, συνοχή κειμένου.

4. Την επιλογή της καταλληλότερης σύνταξης, ενεργητικής ή παθητικής.

Ρήματα που χρησιμοποιούμε στην περίληψη

Ο συγγραφέας, αρθρογράφος κλπ.:

διατυπώνει τη γνώμη, προτείνει, δηλώνει, εισηγείται, ανακοινώνει, αναφέρει, μνημονεύει, παραθέτει αυτολεξεί (ένα άλλο κείμενο), σχολιάζει, ερμηνεύει, συζητά (ένα άλλο κείμενο), παρατηρεί, διαπιστώνει, ορίζει με ακρίβεια, προσδιορίζει, καθορίζει, αποσαφηνίζει, διευκρινίζει, επεξηγεί, εξηγεί, αιτιολογεί, ονομάζει, αποκαλεί, χαρακτηρίζει, συγκρίνει, αντιθέτει, αντιπαραθέτει, αντιπαραβάλλει, επιχειρηματολογεί (υπέρ ή κατά), υπερασπίζεται, υποστηρίζει, υπεραμύνεται, συνηγορεί, συμφωνεί με, ταυτίζεται με, δικαιολογεί, ανασκευάζει, απορρίπτει, αντικρούει, αντιτείνει, αντιπροτείνει, τεκμηριώνει, στηρίζει (την άποψη του), απο-δεικνύει, δείχνει, κρίνει, αξιολογεί, αποτιμά, διαβεβαιώνει, βεβαιώνει, ισχυρίζεται, αποφαίνεται, υποστηρίζει, επιμένει (ότι), προβλέπει, λέει, σημειώνει, τονίζει, επισημαίνει, υπογραμμίζει, πραγματεύεται, εξετάζει, συζητά, ασχολείται (με), αναφέρεται (σε), αναλύει, αναπτύσσει, ορίζει, διαιρεί, ταξινομεί, περιγράφει, απαριθμεί, συμπληρώνει, προσθέτει, αφηγείται, διηγείται, αναρωτιέται, απορεί, ρωτά, υποδεικνύει, προτείνει, αντιπροτείνει, συμβουλεύει, συστήνει, απολογείται, εύχεται, εξεγείρεται, αγανακτεί, εκφράζει την έκπληξη του, αρχίζει, προλογίζει, συνεχίζει, μεταβαίνει (σε άλλο θέμα), παρεκβαίνει, τελειώνει, καταλήγει, συμπεραίνει, ανακεφαλαιώνει.

Οδηγίες 4

1ο βήμα: Μελέτη του κειμένου, καταγραφή των λεπτομερειών.

2ο βήμα: Επιλογή των στοιχείων που είναι χρήσιμα στην περίληψη. Καταστρώνω το σχεδιάγραμμα της περίληψης. Χρειάζεται προσοχή στηδιάκριση των αναγκαίων στοιχείων από τα περιττά. Αυτό προϋποθέτειτην οργάνωση των σημειώσεων - πλαγιότιτλων σ΄ ένα σχεδιάγραμμαμε τη γνωστή δομή μιας παραγράφου: α. Θεματική πρόταση: Αναφέρεται το θέμα του κειμένου και η κεντρική του ιδέα ( η οποία είναι δική σας και όχι μια τυχαία επιλογή σημείων του κειμένου).

β. Λεπτομέρειες: Καταγραφή των σημαντικότερων σημειώσεων- πλαγιότιτλων, ακολουθώντας πιστά το κείμενο που συνοψίζετε.γ. Κατακλείδα: Τελικό συμπέρασμα – Κατάληξη.

3ο βήμα: Γράφω την περίληψη

1. Ακολουθώ προσεκτικά το σχεδιάγραμμα της περίληψης.

2. Θυμάμαι ότι η περίληψη δεν είναι το ίδιο το κείμενο αλλά πιοσύντομο ( το 1/3 ; ) και αποτελεί δική μου εργασία, η οποία δενπρέπει να προδίδει το πνεύμα του συγγραφέα.

3. Αποφεύγω την υπερβολική γενίκευση και αφαίρεση

4. Δεν προσπαθώ να μιμηθώ το ύφος του συγγραφέα αλλά υιοθετώένα διαφορετικό ύφος με καθαρά πληροφοριακό Χαρακτήρα.

5. Χρησιμοποιώ την ενεργητική φωνή όταν τονίζεται ο συγγραφέας και την παθητική όταν δίνεται έμφαση στο κείμενο-στο αποτέλεσμα της ενέργειας του υποκειμένου.

6. Χρησιμοποιώ με φειδώ λέξεις ή φράσεις από το κείμενο, δίνοντάς τες σε εισαγωγικά.

7. Απέχω από κάθε είδους κριτική ή σχολιασμό ή αξιολόγηση τουαρχικού κειμένου.

8. Αξιοποιώ ένα κατάλληλο λεξιλόγιο για το συγκεκριμένο είδος κειμένου όπως: αναφέρομαι, προτείνω, τονίζω, υποστηρίζω, προσθέτω, αναλύω, υπογραμμίζω, επισημαίνω ,απευθύνομαι ,θίγω το θέμα , συμπεραίνω ,υπαινίσσομαι κ.λπ.

9. Προσέχω τη διάρθρωση του κειμένου μου επιλέγοντας τις κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις.

Αφού οι μαθητές ακολουθήσουν αυτά τα βήματα , γράφουν και παραδίδουν τα κείμενά τους.5ο βήμα: Το τελευταίο και το πιο δύσκολο βήμα: αξιολογώ την περίληψηΠρώτα- πρώτα αντιμετωπίζουμε την περίληψη ως ολοκληρωμένη μορφή κειμένου, ως μια πλήρη παραγωγή λόγου-έκθεση . Κατά συνέπεια εφαρμόζουμε στην αξιολόγησή της τα κριτήρια αξιολόγησης ενός γραπτού κειμένου προσαρμοσμένα στις απαιτήσεις του συγκεκριμένου κειμένου. Ειδικότερα ακολουθώντας την αναλυτική μέθοδο διόρθωσης αξιολογούμε:

Α. Το Περιεχόμενο ( 0- 10 μονάδες ) .Στα θετικά στοιχεία θα εντάξουμε κυρίως την κατανόηση της κεντρικής ιδέας του κειμένου, την καταγραφή των βασικών ιδεών του και την αποφυγή στείρας μεταφοράς τμημάτων του κειμένου στην περίληψη.Στα μειονεκτήματα θα ανήκουν η παρέκκλιση από το νοηματικό κέντρο του κειμένου, η

παρουσίαση δευτερευόντων σημείων σε βάρος των κύριων, η άσκοπη φλυαρία που οδηγεί σε μακροσκελές κείμενο κ.λπ.Β. Την Έκφραση ( 0 – 5 μονάδες)Συνεξετάζονται σε αυτήν τη φάση η ορθογραφία, η στίξη, η σύνταξη και η υφολογία της περίληψης. Δεν επισημαίνονται μόνο οι ορθογραφικές , συντακτικές ή άλλες γλωσσικές αδυναμίες ή δυνατότητες αλλά δίνεται βάρος στη χρήση του κατάλληλου ύφους για τη συγκεκριμένη μορφή κειμένου.Γ. Δομή ( 0 – 4 μονάδες)Αξιολογείται θετικά μία περίληψη με ομαλή ροή και συνοχή. Ένα κείμενο που χρησιμοποιεί με επιτυχία τις διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις ,αποφεύγει τον μακροπερίοδο λόγο, δεν ακολουθεί τυποποιημένους τρόπους σύνδεσης προτάσεων ή παραγράφων κ.τ.λ.Δ. Γενική θεώρηση ( 0- 1 μονάδα)Ο παραπάνω αναλυτικός τρόπος αξιολόγησης της περίληψης θα είναι μια μηχανιστική διαδικασία «τεμαχισμού του κειμένου», αν δεν επακολουθήσει μια γενική θεώρηση του γραπτού, η οποία δεν θα είναι μια προσπάθεια άθροισης των επιμέρους βαθμών, αλλά μια συνεκτίμηση της συνολικής παρουσίας της περίληψης αυτής, από την πρωτοτυπία στην συγκρότηση και το ύφος του κειμένου έως την εικόνα του γραπτού ( καθαρογραμμένο κείμενο , ευανάγνωστη γραφή) που την έχουμε ξεχάσει εδώ και αρκετό καιρό.