Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητα

32
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής- Υπερκινητικότητα ΠΕΚ- 19/03/2014 Τσαγκάτος Μανώλης

description

Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητα

Transcript of Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητα

Page 1: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

Διαταραχή Ελλειμματικής

Προσοχής- Υπερκινητικότητ

αΠΕΚ- 19/03/2014Τσαγκάτος Μανώλης

Page 2: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

2

Τι είναι η Δ.Ε.Π.Υ.• Η ΔΕΠΥ είναι μία αναπτυξιακή διαταραχή έχοντας

ως πρωτογενή χαρακτηριστικά τα συμπτώματα της απροσεξίας και της υπερκινητικότητας – παρορμητικότητας .

• Η ΔΕΠ/ΔΕΠΥ είναι μία εκ γενετής διαταραχή και διαρκεί εφ’ όρου ζωής (Pelham, 1994).

• Κάποια από τα συμπτώματά της εμφανίζονται πριν από την ηλικία των 7 ετών και εκδηλώνονται οπωσδήποτε σε τουλάχιστον δύο περιβάλλοντα.

• Επιμένει στο χρόνο και μπορεί να προκαλέσει σημαντικές και ποικίλες δυσκολίες τόσο στο ίδιο το παιδί, όσο και στο περιβάλλον του (Κάκουρος και Μανιαδάκη, 2000).

• Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) αποτελεί τη συχνότερη νευροαναπτυξιακή διαταραχή της παιδικής ηλικίας, η οποία στην πλειονότητα των περιπτώσεων επιμένει στην ενήλικη ζωή, προκαλώντας λειτουργική επιβάρυνση.

Page 3: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

3

Τρεις τύποι ΔΕΠΥ

1. Συνδυασμένος τύπος, όπου το παιδί παρουσιάζει συμπτώματα απροσεξίας, υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας

2. Απρόσεκτος τύπος, όπου το παιδί παρουσιάζει κυρίως συμπτώματα απροσεξίας

3. Υπερκινητικός – παρορμητικός τύπος, όπου το παιδί παρουσιάζει κυρίως συμπτώματα υπερκινητικότητας - παρορμητικότητας.

Page 4: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

4

Ηλικιακή και Φυλετική Διαβάθμιση• Η ΔΕΠΥ αρχίζει γύρω στο 3ο έτος ηλικίας,

αυξάνεται στο Νηπιαγωγείο και περισσότερο στο Δημοτικό Σχολείο.Το ποσοστό των παιδιών σχολικής ηλικίας με ΔΕΠΥ ανέρχεται σε 3−7% .

• Στην εφηβεία μειώνεται η υπερκινητικότητα, αλλά παραμένουν τα προβλήματα στη μάθηση και στο χώρο της ψυχοπαθολογίας. Παρουσιάζεται με αναλογία 4 αγόρια : 1 κορίτσι.

• Μέση κληρονομικότητα = 76%

• Αυτό οφείλεται στο φυλετικό χρωμόσωμα του 23ου ζεύγους που καθιστά τα αγόρια πιο ευπρόσβλητα.

Page 5: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

5

ΔΕΠΥ

Στο 15% των περιπτώσεων η διαταραχή παραμένει στην πλήρη μορφή της μέχρι την ηλικία των 25 ετών, ενώ στο 50% η διαταραχή παραμένει σε μερική ύφεση, υποδεικνύοντας ουσιαστικά ότι τα 2/3 των παιδιών με ΔΕΠΥ συνεχίζουν να παρουσιάζουν κλινικά σημαντική διαταραχή και ως ενήλικες.

Η ένταση των συμπτωμάτων μειώνεται.Στους ενήλικες, τα συμπτώματα

απροσεξίας, υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας είναι δυνατόν να έχουν λιγότερο σαφή έκφραση.

Σύμφωνα με επιδημιολογικά και κλινικά δεδομένα, ποσοστό 10−20% των ασθενών με συνήθη προβλήματα ψυχικής υγείας πάσχουν και από ΔΕΠΥ ενηλίκων.

Page 6: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

6

Η ΔΕΠ/ΔΕΠΥ συνυπάρχει:• Με δυσλεξία

• Με διαταραχές του αυτιστικού φάσματος

• Με μαθησιακές δυσκολίες• Με διαταραχές συντονισμού των

κινήσεων• Με ειδικές γλωσσικές διαταραχές

και γλωσσικά προβλήματα• Με εναντιωματική, παραβατική

συμπεριφορά• Με συναισθηματικές διαταραχές• Με άλλες συμπεριφορικές

ψυχοπαθολογίες

Page 7: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

7

Η ΔΕΠ/ΔΕΠΥ προκαλεί επιπτώσεις:

• Στην κοινωνικοποίηση του παιδιού• Στις ενδοοικογενειακές σχέσεις• Στον τρόπο μάθησης του παιδιού• Στις μαθησιακές του επιδόσεις• Στις ενδο-σχολικές σχέσεις• Στην αυτο-αντίληψη και αυτο-

εκτίμηση του παιδιού• Στον ψυχισμό του.

Page 8: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

8

Συμπτώματα ΔΕΠΥ• Συμπτώματα Απροσεξίας:1. Συχνά αποτυγχάνει να επικεντρώσει την

προσοχή σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας στις σχολικές εργασίες, στο χώρο εργασίας ή σε άλλες δραστηριότητες

2. Συχνά φαίνεται να μην ακούει όταν του μιλούν3. Συχνά δεν ακολουθεί μέχρι τέλους οδηγίες και

αποτυγχάνει να ολοκληρώσει σχολικές εργασίες, εργασίες που του ανατίθενται ή καθήκοντα στο χώρο εργασίας

4. Συχνά αποφεύγει ή αποστρέφεται ή είναι απρόθυμος να εμπλακεί σε εργασίες που απαιτούν πνευματική προσπάθεια

5. Συχνά χάνει αντικείμενα απαραίτητα για εργασίες ή δραστηριότητες

6. Συχνά η προσοχή του διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα

Page 9: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

9

Συμπτώματα ΔΕΠΥ

• Συμπτώματα υπερκινητικότητας:1. Συχνά κινεί τα χέρια ή τα πόδια ή στριφογυρίζει

στη θέση του2. Συχνά αφήνει τη θέση του στην τάξη 3. Συχνά τρέχει εδώ κι εκεί και σκαρφαλώνει 4. Συχνά δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετέχει σε

δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου ήσυχα5. Συχνά μιλάει υπερβολικά

Page 10: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

10

Συμπτώματα ΔΕΠΥ

• Συμπτώματα Παρορμητικότητας:1. Συχνά απαντά απερίσκεπτα πριν ολοκληρωθεί η

ερώτηση2. Συχνά δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του3. Συχνά διακόπτει ή ενοχλεί με την παρουσία

του(της) τους άλλους (π.χ. παρεμβαίνει σε συζητήσεις ή παιχνίδια)

Page 11: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

Free Template from www.brainybetty.com

Συμπτώματα της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής

υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) ανάλογα με την ηλικίαΟμάδα Συμπτώματα

ΑπροσεξίαςΣυμπτώματαΠαρορμητικότητας

ΣυμπτώματαΥπερκινητικότητας

Παιδιά Αδυναμία ολοκλήρωσης εργασιών, Δυσκολία συγκέντρωσης,

Χαμηλός αυτοέλεγχοςΔυσκολία παραμονής στη σειράΑδιακρισία,

Υπερβολική κινητικότηταΥπερβολική ομιλίαΔυσκολία στη δημιουργία φιλίας

Έφηβοι Αδυναμία ολοκλήρωσης ακαδημαϊκών υποχρεώσεων, Δυσκολίες επικοινωνίας, Διαταραχές διάθεσης

Χαμηλός αυτοέλεγχοςΣυχνή εμπλοκή σε σεξουαλικέςδραστηριότητες υψηλού κινδύνου

Κατάχρηση ουσιώνΚινητική ανησυχία

Ενήλικες

Δυσκολία διατήρησης της προσοχής, Δυσκολία στην ακρόαση των άλλων

Χαμηλός έλεγχος των παρορμήσεωνΠροβλήματα με την οδήγησηΑδυναμία ελέγχου και αναστολήςτων συναισθηματικών του αντιδράσεων

Πολυάριθμες νευρικές κινήσειςΥπερβολική ομιλίαΥποκειμενικό αίσθημα κινητικής ανησυχίαςΚατάχρηση ουσιών και τζόγος

Page 12: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

12

Προγνωστικοί παράγοντες παραμονής της διαταραχής

ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) στην

ενήλικη ζωή.• Συνδυασμένος τύπος ΔΕΠΥ στην παιδική ηλικία

• Ένταση συμπτωμάτων• Υψηλά ποσοστά συννόσησης (ιδίως

με διαταραχές της διάθεσης, αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές της επικοινωνίας)

• Οικογενειακό ιστορικό ΔΕΠΥ• Ψυχοκοινωνικές δυσκολίες• Ψυχοπαθολογία γονέων

Page 13: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

13

Παραβατική Συμπεριφορά• Η ΔΕΠΥ έχει συσχετιστεί με

παραβατικότητα στην ενήλικη ζωή, ιδίως όταν υπάρχει συννοσηρή διαταραχή της διαγωγής στην παιδική ηλικία ή κατάχρηση ουσιών και αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας στην ενήλικη ζωή. Σε φυλακισμένους άνδρες, η ΔΕΠΥ φάνηκε να σχετίζεται με περιστατικά επιθετικής συμπεριφοράς ανεξάρτητα από την παρουσία αντικοινωνικής διαταραχής της προσωπικότητας.55 Οι ασθενείς με ΔΕΠΥ συλλαμβάνονται, καταδικάζονται και φυλακίζονται πιο συχνά σε σύγκριση με υγιείς ενήλικες, ενώ η διάγνωση της νόσου αυξάνεται στα ψυχιατρικά ιδρύματα των φυλακών.

• Θυμός που διαρκεί για λίγα λεπτά χωρίς αυτοτραυματικές συμπεριφορές.

Page 14: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

14

Αιτιοπαθογένεια της ΔΕΠΥ

1. Γενετικοί Παράγοντες (κληρονομικότητα = 76%)

2. Νευροβιολογικοί Παράγοντες (εγκεφαλικές δυσλειτουργίες)

3. Περιβαλλοντικοί Παράγοντες: ενδομήτρια έκθεση σε οινόπνευμα,

κάπνισμα, ναρκωτικά, υψηλή αρτηριακή πίεση και stress της μητέρας κατά την κύηση, καθώς και η πρόωρη γέννηση και το χαμηλό βάρος γέννησης.

Page 15: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

15

Διάγνωση• Συστηματική αξιολόγηση σε όλη τη

διάρκεια της ζωής και όχι απλή κλινική εξέταση

• Έναρξη των συμπτωμάτων κατά την παιδική ηλικία

• Παρουσία των συμπτωμάτων σε δύο τουλάχιστον μείζονες τομείς της λειτουργικότητας (σχολείο, σπίτι, εργασία, διαπροσωπικές σχέσεις)

• Πλήρες ιατρικό ιστορικό ψυχιατρικών και σωματικών θεραπειών, καθώς και το οικογενειακό ιστορικό για την ύπαρξη ψυχιατρικών ή νευρολογικών προβλημάτων

Page 16: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

16

Συννοσηρές Καταστάσεις στα

παιδιά• Εναντιωματική, προκλητική διαταραχή

• Διαταραχή του λόγου• Αγχώδεις και συναισθηματικές

διαταραχές• Διαταραχή κινητικών ή

φωνητικών μυοσπασμών (tics)• Μαθησιακές και διάχυτες

αναπτυξιακές διαταραχές

Page 17: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

17

Εργαλεία Αξιολόγησης

• Χρήση μιας δομημένης διαγνωστικής συνέντευξης

• Πλήρες ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό

• Κλίμακα αυτοαξιολόγησης συμπτωμάτων ΔΕΠΥ του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας 6 θεμάτων (ASRS).76 Η τελευταία είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο, χωρίς περιορισμούς, σε αρκετές γλώσσες (http://www.hcp.med.harvard.edu/ncs/asrs.php)

• Παρατήρηση

Page 18: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

18

Επίπτωση ζωής για συννοσηρές ψυχιατρικές διαταραχές

των ασθενών με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ).

Παράλληλη Διαταραχή Επίπεδο Ζωής

Αγχώδεις διαταραχές 59,0%

Διαταραχές της διάθεσης 45,4%

Κατάχρηση ουσιών 35,8%

Διαταραχές παρορμήσεων (αντικοινωνική διαταραχή, διαταραχή διαγωγής, διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή, βουλιμία, παθολογική χαρτοπαιξία)

69,8%

Οποιαδήποτε ψυχιατρική διαταραχή 88,6%

Page 19: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

Διαφορική διάγνωση διαταραχής ελλειμματικής προσοχής

υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), διπολικής διαταραχής και οριακής διαταραχής

προσωπικότητας (ΔΠ).Συμπτώματα ΔΕΠΥ Διπολική Διαταραχή

Οριακή ΔΠ

Υπερκινητικότητα ΝΑΙ ΝΑΙ ΌΧΙ

Παρορμητικότητα ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ

Διαταραχή προσοχής ΝΑΙ ΝΑΙ ΌΧΙ

Αστάθεια διάθεσης, ευερεθιστότητα

ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ

Συχνότητα αλλαγής της διάθεσης

4-5 ΦΟΡΕΣ

ΚΆΘΕ 2-3

4-5/ΗΜΕΡΑ

Αυξημένες συναναστροφές

ΝΑΙ ΝΑΙ ΌΧΙ

Μεγαλομανιακές τάσεις ΟΧΙ ΝΑΙ ΌΧΙ

Άρση αναστολών ΟΧΙ ΝΑΙ ΌΧΙ

Έναρξη στην παιδική ηλικία

ΝΑΙ ΙΣΩΣ ΟΧΙ

Πορεία νόσου ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ

ΧΡΟΝΙΑ

Οικογενειακό ιστορικό ΘΕΤΙΚΟ ΘΕΤΙΚΟ ΑΓΝΩΣΤΟ

Ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης

ΘΕΤΙΚΟ ΘΕΤΙΚΟ ΕΝΤΟΝΟ

Page 20: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

20

Η παρέμβαση • Ο εκπαιδευτικός συνήθως είναι εκείνος

που πρώτος εντοπίζει το πρόβλημα.• Σε ένα πρώτο επίπεδο (κυρίως στις

μέτριες και σοβαρές μορφές) ακολουθείται φαρμακευτική αγωγή.

• Σε ένα δεύτερο επίπεδο επιχειρούνται ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των δυσκολιών του παιδιού με συμμετοχή των γονέων, του ίδιου του παιδιού, ίσως και των εκπαιδευτικών.

• Σε ένα τρίτο επίπεδο εφαρμόζονται κάποιες τεχνικές τροποποίησης συμπεριφοράς για την εξομάλυνση κυρίως πρακτικών προβλημάτων.

Page 21: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

21

Πολυεπίπεδη Θεραπευτική Παρέμβαση

• Στήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον• Ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις• Οι θετικές επιδράσεις των διεγερτικών

του ΚΝΣ (μεθυλφαινιδάτη και δεξαμφεταμίνη), αλλά και της μη διεγερτικής ατομοξετίνης, στα πυρηνικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ έχουν τεκμηριωθεί σε πολλές μελέτες στα παιδιά. Ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός μελετών αναδεικνύει παρόμοια αποτελέσματα και στους ενήλικες

• Καθοδήγηση (coaching) και εκπαίδευση των ατόμων σε τεχνικές επίλυσης προβλημάτων

Page 22: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

22

Εκπαιδευτικές Παρεμβάσεις

• Περιορισμό του αριθμού παραγόντων που αποσπούν την προσοχή (περιττά οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα – πόρτα, παράθυρα, διακοσμητικά ερεθίσματα της τάξης)

• Μετασχηματισμό των πληροφοριών σε εικόνες οπτικές ή ακουστικές, αλλά και με χρήση δικών τους λέξεων

• Χρησιμοποίηση ενδιαφέροντος διδακτικού υλικού• Ανακάλυψη τρόπων για προσέλκυση της προσοχής• Δημιουργία θετικού μαθησιακού περιβάλλοντος• Δραστηριότητες για πρόκληση περιέργειας και

ενθουσιασμού• Προσαρμογή των ερωτήσεων, έτσι, ώστε να δίνεται η

ευκαιρία στο παιδί να απαντήσει σωστά. Γλώσσα απλουστευμένη, ρυθμός αργός, περιορισμός κινήσεων και χειρονομιών

• Κάθονται σε θέση, κοντά στον εκπαιδευτικό, μόνα ή με άλλον ήσυχο και υπομονετικό μαθητή. Τα πρώτα θρανία θεωρούνται κατάλληλα. Η παρουσία μας κατευνάζει την ανησυχία τους και η επέμβασή μας πρέπει να είναι άμεση.

Page 23: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

23

Εκπαιδευτικές Παρεμβάσεις• Χωρισμό κάθε δραστηριότητας σε μικρές

ενότητες και διδασκαλία με μικρά βήματα και όχι στο σύνολό τους, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες εγκατάλειψης των προσπαθειών του παιδιού.

• Στρατηγικές «εκτόνωσης», με ανάθεση μικροεργασιών για το σχολείο και το σπίτι π.χ. μοίρασμα τετραδίων, γράψιμο στον πίνακα, δείξιμο στο χάρτη, σε όργανο ή σε μια εικόνα…., με σκοπό την απελευθέρωση της ενέργειάς τους και ελαχιστοποίηση της κούρασης και της μονοτονίας τους.

• Εξατομίκευση εργασίας σε σχέση πάντα με τα ποικίλα εκπαιδευτικά

επίπεδα και τις ανάγκες των μαθητών στο σχολείο και στο σπίτι.

• Ενθάρρυνση και ενίσχυση της σωστής συμπεριφοράς, ακόμη και μιας μικρής βελτίωσης.

Page 24: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

24

Εκπαιδευτικές Παρεμβάσεις• Χρήση «εξωτερικών» τεχνικών π.χ. επαίνους,

αυτοκόλλητα• Χρήση Η/Υ• Διδασκαλία στους μαθητές να εκτιμούν τη

διαφορετικότητα, να δίνουνσημασία και να μαθαίνουν από τις ομοιότητες και

διαφορές των άλλων• Υπογράμμιση των κυρίων σημείων και βασικών

λέξεων – κλειδιών μεφωσφορούχο μαρκαδόρο• Αποφυγή συχνής χρήσης τιμωρίας, παρά μόνον αν

κρίνεται απαραίτητη, χωρίς αυστηρότητα, αλλά με ήρεμο και διακριτικό τρόπο

• Δομημένη εργασία με κατανοητό τρόπο, καθοδηγώντας και επεξηγώντας

• Συνέπεια και σεβασμός στους κοινά συμφωνημένους «όρους» της τάξης.

• Επέμβαση με μη λεκτικούς (non verbal) κώδικες, όπως ένα απαλό άγγιγμα

στον ώμο ή την πλάτη, ένα αυστηρό βλέμμα, κάποιο νεύμα ή σύμβολο.

• Επιδίωξη της βλεμματικής επαφής• Μουσικά ακούσματα (κατευναστική μουσική)• Ενίσχυση του χαμηλού αυτοσεβασμού και της

αυτοεικόνας του παιδιού

Page 25: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

25

Βιβλιογραφία• Πεχλιβανίδης Α., Σπυροπούλου Α., Γαλανόπουλος

Α., Παπαχρήστου Χ.Α. & Παπαδημητρίου Γ.Ν. (2012). Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής Υπερκινητικότητας 9ΔΕΠΥ) στους ενήλικες, Κλινική αναγνώριση, διάγνωση και θεραπευτικές παρεμβάσεις,Α΄ Ψυχιατρική Κλινική και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νοσοκομείο Αιγινήτειο Αθήνα

• Pelham, W.E. (1994). Attention – Deficit Hyperactivity Disorder. A Clinician’s guide. New York: Plenum.

• Λιβανίου, Ε. (2004). Μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς στην κανονική τάξη. Εκδ. ΚΕΔΡΟΣ, Αθήνα.

• Κάκουρος, Ε. Μανιαδάκη, Κ. Η επίδραση της ΔΕΠ-Υ στη σχολική επίδοση και στη συμπεριφορά των παιδιών (2000).

• Barkley, R.A. (1990). Attention – Deficit Hyperactivity Disorder: A hand book for diagnosis and treatment. New York: Pergamon Press. (1998) New York, NY: The Guilford Press.

Page 26: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

26

Μελέτη Περίπτωσης• Εντοπισμός Χαρακτηριστικών• Κριτήρια Αξιολόγησης• Συζήτηση με γονείς• Παραπομπή στο ΚΕΔΔΥ• Διάγνωση• Πλαίσιο• Διδακτικό Πακέτο/ Στόχοι• Κλίμα Τάξης• Χρήση Νέων Τεχνολογιών

Page 27: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

27

Πρώτη περίπτωση (συννόσηση με ουσιοεξάρτηση και μείζονα συναισθηματική διαταραχή)

Άνδρας 48 ετών, έμπειρος τεχνίτης, έγγαμος με δύο παιδιά, ο οποίος μόλις έλαβε εξιτήριο από ψυχιατρική κλινική μετά από ολιγοήμερη νοσηλεία. Μερικές εβδομάδες πριν από τη νοσηλεία του εμφάνισε σταδιακά επιδεινούμενη ευφορική διάθεση, φυγή ιδεών, λογόρροια, μειωμένη ανάγκη για ύπνο, παρορμητική συμπεριφορά, ενώ έκανε και πολλά έξοδα χρεώνοντας την πιστωτική του κάρτα για να αγοράσει πολλά ακριβά ρούχα και κοσμήματα.

Αμέσως πριν από την έναρξη της συμπτωματολογίας έκανε μεγάλη κατανάλωση σιροπιού που περιείχε συνδυασμό συμπαθητικο-μιμητικού με κωδεΐνη για να αντιμετωπίσει κοινό κρυολόγημα.

Από το ιστορικό του προέκυψε ότι μέχρι πριν από 10 έτη έκανε κατάχρηση κοκαΐνης και περιστασιακά ηρωίνης που είχε διακόψει, αφού είχε παρακολουθήσει με επιτυχία θεραπευτικό πρόγραμμα.

Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του το μανιακό επεισόδιο αντιμετωπίστηκε επιτυχώς με ολανζαπίνη και βαλπροϊκό νάτριο. Ο ύπνος επανήλθε, ενώ η ψυχοκινητική διέγερση και η λογόρροια υποχώρησαν.

Page 28: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

28

Ωστόσο, ο ασθενής συμπεριφερόταν αγενώς, ήταν εριστικός, διέκοπτε τις συγκεντρώσεις της κλινικής, δεν καθόταν με ησυχία στο δωμάτιό του και στις ομαδικές δραστηριότητες. Αρνιόταν τη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής και ζητούσε επίμονα εξιτήριο. Εξήλθε πρόωρα, με τη σύσταση συστηματικής εξωτερικής παρακολούθησης. Προσήλθε μερικές φορές στις προκαθορισμένες συναντήσεις με μεγάλη καθυστέρηση και κατόπιν, χωρίς προειδοποίηση, διέκοψε την παρακολούθηση.

Από το προσεκτικό κλινικό ιστορικό έγιναν γνωστά, μετά από πληροφορίες τόσο του ίδιου όσο και των συγγενών του, ότι ο ασθενής πράγματι απείχε τα τελευταία 10 χρόνια από κατάχρηση κοκαΐνης και ηρωίνης και ότι είχε παρουσιάσει δύο καταθλιπτικά επεισόδια πριν από 7 και 3 έτη, καθένα από τα οποία διήρκεσε περίπου 8 μήνες και απέδραμαν χωρίς τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής.

Η αναδρομική μελέτη των συμπτωμάτων ΔΕΠΥ από τον ασθενή και τους συγγενείς του, με τη βοήθεια της ειδικής για τη διάγνωση ημι-δομημένης συνέντευξης, έδειξε ότι κατά την πρώτη παιδική ηλικία, στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό ήταν ιδιαίτερα υπερκινητικός, σπάνια καθόταν ακίνητος, εύκολα αποσπόταν η προσοχή του και συνεχώς πεταγόταν στην τάξη να απαντήσει εκτός σειράς σε ερωτήσεις που απευθύνονταν σε άλλους. Δυσκολευόταν να ολοκληρώσει τις σχολικές εργασίες τόσο στο σχολείο όσο και στο σπίτι.

Page 29: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

29

Η μεγαλύτερη δυσκολία του ήταν στα μαθηματικά και την έκθεση. Οι ακαδημαϊκές του επιδόσεις, εξ αιτίας των δυσκολιών του, ήταν πτωχές, παρά το γεγονός ότι ορισμένοι δάσκαλοί του θεωρούσαν ότι είχε πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες όπως αξιολογούσαν από τη γενικότερη συμπεριφορά του, κυρίως στην προφορική αξιολόγηση. Συχνά όμως δεχόταν επιπλήξεις τόσο στο σχολείο γιατί πεταγόταν στην τάξη όσο και στο σπίτι γιατί οι γονείς του παρατηρούσαν ότι δεν άκουγε και δεν έκανε τα καθήκοντα που του ανέθεταν. Ως παιδί διακατεχόταν από μια αίσθηση μειονεξίας.

Στην εφηβεία άρχισε να καπνίζει και να πίνει οινοπνευματώδη και στη συνέχεια έκανε περιστασιακή χρήση χασίς. Χειροδίκησε σε έναν καθηγητή του ο οποίος τον είχε επιπλήξει, πήρε αποβολή από το σχολείο και έκτοτε άρχισε να απουσιάζει συστηματικά. Τελικά, ο μαθητής δεν ολοκλήρωσε το λύκειο και κατατάχθηκε ως εθελοντής στις ένοπλες δυνάμεις. Ανταποκρίθηκε πολύ καλά στις συγκεκριμένες συνθήκες του στρατού και μάλιστα απολύθηκε από τις ειδικές δυνάμεις με εύφημο μνεία διαγωγής. Κατόπιν, άρχισε να εργάζεται κοντά σε ένα θείο του εργολάβο οικοδομών, ο οποίος τον έπαιρνε μαζί του και τον τοποθετούσε δίπλα σε τεχνίτες για να εκπαιδευτεί.

Page 30: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

30

Ενώ άρχιζε με ενδιαφέρον μετά αδιαφορούσε, ήταν ασυνεπής στα ωράρια και μόνο μετά από επιμονή του θείου του συνέχιζε να εργάζεται παρά τη δυσκολία του να ολοκληρώνει πράγματα. Τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως σοβατζής. Παντρεύτηκε σε μικρή σχετικά ηλικία την αδελφή ενός συναδέλφου του και απέκτησαν δύο παιδιά. Οι σχέσεις του ζευγαριού περιγράφονται κακές, εξ αιτίας της εκρηκτικής και βίαιης συμπεριφοράς του και της δυσκολίας του να ανταποκριθεί στις οικονομικές και στις κοινωνικές υποχρεώσεις της οικογένειας, τις οποίες έχει αναλάβει στο μεγαλύτερο μέρος η σύζυγός του.

Το ιστορικό αυτό είναι αντιπροσωπευτικό ασθενών με πολλαπλά προβλήματα από την παιδική ηλικία. Το αίσθημα της μειονεξίας στην παιδική ηλικία σχετιζόμενο με τα συμπτώματα ΔΕΠΥ, η συμπεριφορά στην εφηβεία που πήρε χαρακτηριστικά της εναντιωματικής προκλητικής διαταραχής, η συννοσηρότητα με κατάχρηση ουσιών, η μανιακή συμπτωματολογία πιθανά επαγόμενη από ουσίες ή στο πλαίσιο διπολικής διαταραχής και η δυσκολία προσαρμογής στη θεραπεία μετά την αποδρομή των μανιακών συμπτωμάτων είναι ενδεικτικά συνύπαρξης συμπτωματολογίας συναισθηματικής διαταραχής και ΔΕΠΥ.

Page 31: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

31

Σχολιασμός και συζήτηση Μελέτης

Περίπτωσης• Ποια προβλήματα αντιμετωπίζει το άτομο της μελέτης περίπτωσης;

• Ποιες άλλες συννοσηρές καταστάσεις αντιμετωπίζει;

• Ποια εργαλεία αξιολόγησης και διάγνωσης χρησιμοποιήθηκαν;

• Πόσο παλιά ανάγεται η αιτία του προβλήματός του;

• Τι προβλήματα είχε στο δημοτικό σχολείο;

• Ποια η συμπεριφορά του στην εφηβεία;

• Ποια η εκπαιδευτική του πορεία; (αποτυχία ή επιτυχία)

• Τι του δημιουργούσε αίσθημα μειονεξίας;

• Ποια η οικογενειακή του κατάσταση;

• Η συμπτωματολογία του ΔΕΠΥ συνεχίστηκε στην ενήλικη ζωή;

Page 32: Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής  Υπερκινητικότητα

32

Μελέτη Περίπτωσης 2Φύλλο Εργασίας

Χωρισμός σε 2 ομάδες εργασίας

Εργασία και προβληματισμός ανά ομάδα

Καταγραφή προτάσεων και απόψεων στο φύλλο εργασίας

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων

Συζήτηση- Τεκμηρίωση