44οο ΥΠΟΕΡΓΟΥΠΟΕΡΓΟΠΠρογραμματικήρογραμματική ΣΣύμβασηύμβαση μεταξύμεταξύ

ΝΝ..ΑΑ..ΦΦ.., , ΠεριφέρειαςΠεριφέρειας ΔΔ. . ΜακεδονίαςΜακεδονίας &&ΑΑ..ΠΠ..ΘΘ., ., μεμε θέμαθέμα::

«ΤαΤα αρωματικάαρωματικά φυτάφυτά καικαι τατα αιθέριααιθέρια έλαιάέλαιά τουςτους ωςως

εναλλακτικάεναλλακτικά ““προσθετικώνπροσθετικών”” στηστη διατροφήδιατροφή τωντων

αγροτικώναγροτικών ζώωνζώων μεμε στόχοστόχο τηντην παραγωγήπαραγωγή

πιστοποιημένωνπιστοποιημένων ζωοκομικώνζωοκομικών προϊόντωνπροϊόντων ποιότηταςποιότητας στοστο

ΝομόΝομό ΦλώριναςΦλώρινας»

Επιστημονικός Υπεύθυνος

Δημήτριος Ντότας, Καθηγητής Α.Π.Θ.

ΘΕΜΑΘΕΜΑ ΗΜΕΡΙΔΑΣΗΜΕΡΙΔΑΣ

ΗΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝΦΥΤΩΝ ΣΤΟΣΤΟ ΝΝ. . ΦΛΩΡΙΝΑΣΦΛΩΡΙΝΑΣ ΚΑΙΚΑΙ

ΗΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΩΝΠΑΡΑΓΟΜΕΝΩΝ

ΠΡΩΤΩΝΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝΥΛΩΝ ΤΟΥΣΤΟΥΣ

ΑΜΥΝΤΑΙΟΑΜΥΝΤΑΙΟΤετάρτηΤετάρτη, 22 , 22 ΣεπτεμβρίουΣεπτεμβρίου 20102010

ΤΑΤΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑΦΥΤΑ ΩΣΩΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑΠΡΟΣΘΕΤΙΚΩΝΠΡΟΣΘΕΤΙΚΩΝ ΣΤΗΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝΑΓΡΟΤΙΚΩΝ

ΖΩΩΝΖΩΩΝ. . ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΗΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΖΩΟΤΡΟΦΩΝΖΩΟΤΡΟΦΩΝ

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΝΤΟΤΑΣΝΤΟΤΑΣ, , ΚΑΘΗΓΗΤΗΣΚΑΘΗΓΗΤΗΣΤΟΜΕΑΣΤΟΜΕΑΣ ΖΩΙΚΗΣΖΩΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣΠΑΡΑΓΩΓΗΣΓΕΩΠΟΝΙΚΗΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗΣΧΟΛΗ, , ΑΑ..ΠΠ..ΘΘ..

ΑΜΥΝΤΑΙΟΑΜΥΝΤΑΙΟ, 22/9/2010, 22/9/2010

ΤΑΤΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑΦΥΤΑ

Η χρήση φυσικών προϊόντων στη διατροφή του ανθρώπου ήταν γνωστήαπό αρχαιοτάτων χρόνων. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ενδιαφέρον για τη χρήση αρωματικώνφυτών και στη διατροφή των αγροτικών ζώων.

Τα αρωματικά φυτά χαρακτηρίζονται από τις παρακάτω ωφέλιμεςιδιότητες:

1. Αντικαρκινική δράση. Το National Cancer Institute έχειπροσδιορίσει πάνω από 30.000 φυτά με αντικαρκινική δράση

2. Αντιβακτηριακές ιδιότητες. Τα αιθέρια έλαια πολλών αρωματικώνφυτών δρουν ενάντια σε μεγάλο αριθμό βακτηρίων

3. Αντιμυκητιακές ιδιότητες. Τα αιθέρια έλαια φυτών τηςοικογένειας Umbellifereae (άνηθος, μάραθος και αγριοκύμινο) δρουνανασταλτικά στην ανάπτυξη πολλών ειδών μυκήτων

4. Αντιοξειδωτική δράση. Φυτά που είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικέςουσίες είναι εκείνα που περιέχουν καροτενοειδή και φλαβονοειδή

5. Αντιφλεγμονώδης δράση. Οφείλεται σε διάφορα συστατικά όπωςοι τανίνες και οι σαπωνίνες

6. Διορθωτικά της γεύσης & ενισχυτικά της όρεξης. Ταισοπρενοειδή που περιέχονται στο ριγανέλαιο του προσδίδουναρωματικές ιδιότητες

ΤοΤο αρωματικόαρωματικό φυτόφυτόρίγανηρίγανη

((Origanum vulgareOriganum vulgare))

Τσάι του βουνού

(Sideridis scardica)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑΠΟΑΠΟ ΤΗΤΗ ΧΡΗΣΗΧΡΗΣΗ ΡΙΓΑΝΗΣΡΙΓΑΝΗΣ ΣΕΣΕ ΧΟΙΡΟΥΣΧΟΙΡΟΥΣ

Η προθήκη αλεσμένων ξηρών φύλλων και βλαστών (5-10kg/τόννο

τροφής) ή αιθέριου εκχυλίσματος ρίγανης (300g/τόννο τροφής) στα

σιτηρέσια εγκύων–θηλαζουσών χοίρων φαίνεται ότι έχει θετική

επίδραση στα παραγωγικά και αναπαραγωγικά χαρακτηριστικά των

χοιρομητέρων καθώς και στην ανάπτυξη των θηλαζόντων χοιριδίων.

Συγκεκριμένα, συμβάλλει στην αύξηση του μεγέθους της

τοκετοομάδας, την ευζωία των χοιρομητέρων και των χοιριδίων και

στην ταχύτερη αύξηση των χοιριδίων.

Κύρια δραστικά συστατικά του αιθ έριου έλαιου της ρίγανης είναι η

Καρβακρόλη και η Θυμόλη.

ΑναπαραγωγικάΑναπαραγωγικά χαρακτηριστικάχαρακτηριστικά11 χοιρομητέρωνχοιρομητέρων

ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

ΜΜ VITVIT--EE11

VITVIT--EE22

OREORE--55

OREORE--1010

ROPROP SESE PP

ΧοιρίδιαΧοιρίδιαΓεννηθένταΓεννηθέντα 11,011,0

0010,3410,34 10,0010,00 10,6710,67 10,3410,34 12,0012,00 1,111,11 ΜΣΜΣ

ΓεννηθένταΓεννηθένταζώνταζώντα

10,310,344

10,3410,34 9,679,67 10,3410,34 1100,,3434 11,3411,34 1,021,02 ΜΣΜΣ

ΜουμιοποιημέναΜουμιοποιημένα 0,660,66 0,000,00 0,330,33 0,30,333 0,000,00 0,660,66 0,460,46 ΜΣΜΣ

ΘνησιγενήΘνησιγενή + + καταπλακωθέντακαταπλακωθέντα

1,001,00 1,001,00 1,001,00 1,1,0000 1,001,00 1,341,34 0,020,02 ΜΣΜΣ

ΑπογαλακτισθένΑπογαλακτισθέντατα

9,349,34 9,349,34 8,678,67 9,9,3434 99,,3434 10,0010,00 0,980,98 ΜΣΜΣ

1 1 ΜέσοςΜέσος όροςόρος καικαι τυπικότυπικό σφάλμασφάλμαΜέσοιΜέσοι όροιόροι στηνστην ίδιαίδια γραμμήγραμμή χωρίςχωρίς εκθέτηεκθέτη δεδε διαφέρουνδιαφέρουν σημαντικάσημαντικά ((ΡΡ>0,05)>0,05)

ΠαραγωγικάΠαραγωγικά χαρακτηριστικάχαρακτηριστικά11 χοιριδίωνχοιριδίων

ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

ΜΜ VITVIT--EE11 VITVIT--EE22 OREORE--55 OREORE--1010 ROPROP SESE PP

ΠαράμετροιΠαράμετροιΒάροςΒάρος χοιριδίωνχοιριδίωνστονστον τοκετότοκετό ((kgkg))

1,081,08aa 1,101,10aa 1,11,111aa 1,1,2424bb 1,1,2525bb 1,21,266bb 0,150,15 **

ΒάροςΒάρος χοιριδίωνχοιριδίωνστονστον απογαλακτιαπογαλακτι--σμόσμό((kgkg))

6,766,76aa 7,017,01bb 7,107,10bb 66,,9898aa 66,,9696abab 77,1,100bb 0,240,24 **

ΡυθμόςΡυθμός ανάπτυξηςανάπτυξης((g/g/ημέραημέρα))

203203 211211 214214 205205 204204 205205 7,427,42 ΜΣΜΣ

1 1 ΜέσοςΜέσος όροςόρος καικαι τυπικότυπικό σφάλμασφάλμαaa,b,b:: ΜέσοιΜέσοι όροιόροι στηνστην ίδιαίδια γραμμήγραμμή μεμε διαφορετικόδιαφορετικό εκθέτηεκθέτη διαφέρουνδιαφέρουν σημαντικάσημαντικά ((ΡΡ<0,05)<0,05)

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟΑΠΟ ΤΗΤΗ ΧΡΗΣΗΧΡΗΣΗ ΤΣΑΓΙΟΥΤΣΑΓΙΟΥ ΣΕΣΕΧΟΙΡΟΥΣΧΟΙΡΟΥΣ

Η προθήκη οξικής α-τοκοφερόλης ή φύλλων τσαγιού του βουνού

στα σιτηρέσια εγκύων–θηλαζουσών χοίρων σε ποσότητα 5-

10kg/τόννο τροφής φαίνεται ότι έχει θετική επίδραση σε ορισμένα

παραγωγικά και αναπαραγωγικά χαρακτηριστικά των χοιρομητέρων,

καθώς και στην ανάπτυξη των θηλαζόντων χοιριδίων.

Συγκεκριμένα η αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδης δράση

ορισμένων συστατικών του αιθέριου έλαιου του τσαγιού του βουνού

συνέβαλε σε αύξηση του μεγέθους της τοκετοομάδας και ταχύτερη

ανάπτυξη των χοιριδίων.

ΑναπαραγωγικάΑναπαραγωγικά χαρακτηριστικάχαρακτηριστικά χοιρομητέρωνχοιρομητέρων

ΧοιρίδιαΧοιρίδια ΜΜ VITVIT..EE ΦΤΦΤ--55 ΦΤΦΤ--10 10 SESE PPΓεννηθένταΓεννηθέντα 10,3310,33aa 10,6610,66bb 10,1710,17aa 10,8310,83bb 0,450,45 **ΓεννηθένταΓεννηθέντα ζώνταζώντα 9,279,27aa 10,0010,00bb 9,839,83abab 10,1710,17bb 0,850,85 **ΓεννηθένταΓεννηθέντα νεκράνεκρά 1,171,17 0,670,67 0,330,33 0,67 0,67 0,820,82 ΜΣΜΣΚαχεκτικάΚαχεκτικά &&απομακρυθέντααπομακρυθέντα 0,170,17 -- 0,330,33 0,330,33 0,470,47 ΜΣΜΣΣυνθλιβένταΣυνθλιβέντα -- 0,33 0,33 0,170,17 0,170,17 0,470,47 ΜΣΜΣ

ΑπογαλακτισθένταΑπογαλακτισθέντα 9,09,0aa 9,679,67bb 9,339,33abab 9,669,66bb 0,540,54 **

ΕπεμβάσειςΕπεμβάσεις

Παραγωγικά χαρακτηριστικά χοιριδίων

Βάρος χοιριδίων στον τοκετό (kg) 1,85b 1,69a 1,62a 1,66a 0,05 *

Βάρος χοιριδίων στις 14 ημέρες(kg) 2,60a 2,73b 2,52a 2,70b 0,15 *

Ρυθμός ανάπτυξης0-14 ημέρες (g/ημ.) 53a 74b 64ab 75b 12,40 *Βάρος χοιριδίων στις 28 ημέρες(kg) 6,72a 6,87b 6,67a 6,86b 0,10 *Ρυθμός ανάπτυξης15-25 ημέρες (g/ημ.) 294 295 296 297 5,20 ΜΣ

Ρυθμός ανάπτυξηςΣυνολική περίοδος (g/ημ.) 173a 185b 180ab 186b 10,50 *

ΕπεμβάσειςΕπεμβάσειςΠαράμετροιΠαράμετροι Μ VIT.E ΦΤ-5 ΦΤ-10 SE P

ΕπίδρασηΕπίδραση τηςτης διατροφικήςδιατροφικής προσθήκηςπροσθήκης οξικήςοξικής αα--τοκοφεόληςτοκοφεόληςκαικαι φύλλωνφύλλων στοστο τσαγιούτσαγιού βάροςβάρος τηςτης τοκετοομάδαςτοκετοομάδας

Βάρος τοκετοομάδας (kg) Μ VIT.E ΦΤ-5 ΦΤ-10

ΤοκετόςΤοκετός 17,1417,14 16,9016,90 15,9215,92 16,8816,88

14 14 ημέρεςημέρες 24,1024,10 27,3027,30 24,7724,77 29,2429,24

ΑπογαλακτισμόςΑπογαλακτισμός 60,4860,48 66,4366,43 62,2362,23 66,2666,26

ΕπεμβάσειςΕπεμβάσεις

Melissa Melissa OfficinalisOfficinalis((LemonLemon balmbalm))

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟΑΠΟ ΤΗΤΗ ΧΡΗΣΗΧΡΗΣΗΜΕΛΙΣΣΟΧΟΡΤΟΥΜΕΛΙΣΣΟΧΟΡΤΟΥ ΣΕΣΕ ΚΡΕΟΠΑΡΑΓΩΓΑΚΡΕΟΠΑΡΑΓΩΓΑ

ΟΡΝΙΘΙΑΟΡΝΙΘΙΑΠροσθήκη αλεσμένων ξηρών φύλλων και βλαστών μελισσόχορτου (Melissa officinalis) στο σιτηρέσιο κρεοπαραγωγών ορνίθιων σε ποσότητες 5-10kg/τόννο τροφής είχε τις παρακάτω ευνοϊκές επιδράσεις:

Είχε παρόμοια αποτελέσματα με τη βιταμίνη Ε.

Μπορεί να υποκαταστήσει τα αυξητικά αντιβιοτικά π.χ. Flavomycin, ταοποία με οδηγία της ΕΕ αποσύρθηκαν από 1/1/2006.

Μπορεί να αντικαταστήσει τα συνθετικά αντιοξειδωτικά στις ζωοτροφέςπ.χ. BHT (βουτυλο-υδροξυ-τολουoλη) και ΒΗΑ (βουτυλο-υδροξυ-ανισόλη).

Μειώνει τη χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια στον ορό του αίματος.

Μπορεί να συμβάλει στην παραγωγή ζωοκομικών προϊόντων ποιότηταςδυνάμενων να πιστοποιηθούν.

ΠαραγωγικάΠαραγωγικά χαρακτηριστικάχαρακτηριστικά ορνιθίωνορνιθίων

1 Μέσοι όροι και τυπικό σφάλμαa,b,c Μέσοι όροι στην ίδια γραμμή με διαφορετικό εκθέτη διαφέρουν σημαντικά (P<0,05)

Hhh-

*

*

*

ΜΣ

-

-

95

1,6

2,5

0,05

-

40

2431a

56,2a

83,0a

1,59b

2,50

40

2571c

60,3c

91,6c

1,52a

0,00

40

2495b

58,5b

94,4c

1,58b

1,3

40

2410a

56,4a

89,1b

1,58b

2,5

Αρχικό βάρος (g)

Τελικό Βάρος (g)

Ρυθμός ανάπτυξης (g/ημ)

Κατανάλωση τροφής (g/ημ)

Εκμετάλλευση τροφής(kg τροφής/kg ΖΒ)

Θνησιμότητα

--80808080Αριθμός ορνιθίων

PPSESEΜΕΜΕ--1010ΜΕΜΕ--55ΕΕΜΜEEπεμβάσειςπεμβάσεις

ΒιοχημικέςΒιοχημικές παράμετροιπαράμετροι11 ορούορού αίματοςαίματος

ΕπεμβάσειςΕπεμβάσειςΧοληΧολη--στερόληστερόλη

ΤριγλυΤριγλυ--κερίδιακερίδια ALPALP ALTALT CKCK LDHLDH γγ--GTGT ASTAST

nnmg/mg/dLdL I.U./LI.U./L

MM 4 143 88a 2672 4,3 3479 2744 6,3 318

EE 4 132 76b 2700 4,8 3563 2815 7,8 284

MEME--55 4 126 69bc 2765 4,0 3580 2912 9,0 276

MEME--1010 4 124 64c 2633 3,7 3060 2867 8,7 278

SESE - 7,6 5,2

108 0,8 125 112 0,6 24

PP - * * MΣ ΜΣ ΜΣ ΜΣ ΜΣ ΜΣ

1Μέσοι όροι και τυπικό σφάλμαa,b,cΜέσοι όροι στην ίδια στήλη με διαφορετικό εκθέτη διαφέρουν σημαντικά (P<0,05)

ALP: Αλκαλική φωσφατάση, LDH: Γαλακτική αφυδρογονάση, ALT: Τρανσαμινάση της αλανίνης,

γ-GT: γ-Γλουταμυλική τρασφεράση, CK: Κρεατινική κινάση, AS: Ασπαρτική τρανσαμινάση

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟΑΠΟ ΤΗΤΗ ΧΡΗΣΗΧΡΗΣΗ ΡΙΓΑΝΗΣΡΙΓΑΝΗΣΚΑΙΚΑΙ ΘΥΜΑΡΙΟΥΘΥΜΑΡΙΟΥ ΣΕΣΕ ΟΡΝΙΘΕΣΟΡΝΙΘΕΣ

ΑΥΓΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣΑΥΓΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Η χρησιμοποίηση ρίγανης ή θυμαριού, αποξηραμένων ή με τημορφή πηκτώματος, επηρέασαν θετικά την αυγοπαραγωγή και τημετατρεψιμότητα της τροφής, καθώς επίσης και τα ποιοτικάχαρακτηριστικά του αυγού.

Συγκεκριμένα η προσθήκη των δυο αρωματικών φυτών στοσιτηρέσιο των ορνίθων συνέβαλε στην αύξηση του ποσοστούαυγοπαραγωγής, τη βελτίωση της μετατρεψιμότητας της τροφής(χαμηλότερο κόστος διατροφής) και την αύξηση της οξειδωτικήςσταθερότητας του αυγού (περισσότερος χρόνος συντήρησης).

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟΑΠΟ ΤΗΤΗ ΧΡΗΣΗΧΡΗΣΗ ΡΙΓΑΝΗΣΡΙΓΑΝΗΣ ΉΉΑΙΘΕΡΙΟΥΑΙΘΕΡΙΟΥ ΕΛΑΙΟΥΕΛΑΙΟΥ ΤΗΣΤΗΣ ΣΕΣΕ ΠΡΟΒΑΤΑΠΡΟΒΑΤΑ

Η συμμετοχή ρίγανης υπό μορφή δρόγης σε ποσότητα 5kg/τόνοσιτηρεσίου ή αιθερίου ελαίου της υπό μορφή σκευάσματος σε αναλογία300g/τόνο σιτηρεσίου είχε τις εξής επιδράσεις στα πρόβατα:

Δεν επηρέασε τις παραγωγικές ιδιότητες των προβάτων κατανάλωσης, εκμετάλλευση τροφής, ύψος γαλακτοπαραγωγής.

Βελτίωσε την οξειδωτική σταθερότητα (μειωμένη λιπιδικήυπεροξείδωση) του σφάγιου και του κρέατος των αρνιών.

Συνέβαλε στην αύξηση της περιεκτικότητας του γάλακτος σε τερπένιακαι άλλα αρωματικά συστατικά, προσδίδοντας έτσι μεγαλύτερη αξία στηνποιότητα και ενδεχομένως την τιμή του γάλακτος.

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Το όλο έργο αναμένεται να συμβάλει:Στην εξεύρευση-εξασφάλιση ικανοποιητικού εισοδήματος στουςαγρότες και στους ασχολούμενους με την καλλιέργεια και τηνεπεξεργασία αρωματικών φυτών στο Ν. Φλώρινας.

Στην εναλλακτική επιλογή ιδιαίτερα με τη νέα αναθεώρηση τηςΚΑΠ.

Στη διατήρηση του κοινωνικού ιστού στην ύπαιθρο.

Στην προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος τηςευρύτερης περιοχής της Δ. Μακεδονίας.

Στη βιώσιμη αειφόρο ανάπτυξη της μείζονος περιοχής δεδομένουότι η παρούσα ολοκληρωμένη πιλοτική μελέτη μπορεί ναμετατραπεί σε μελέτη εφαρμογής.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΗΗ η

Η χρήση των αρωματικών φυτών και η επέκταση της διάθεσής τους θαεξασφαλισθούν κυρίως με την εφαρμογή τους ως οιμοιοπαθητικώνφαρμάκων σε αντικατάσταση αντιβιοτικών, αντιμικροβιακών καιαντικοκκιδιακών, ιδιαίτερα σε πιστοποιημένες και βιολογικές εκτροφές. Εάν η χρήση τους καθιερωθεί, μόνο για την πτηνοτροφία και τηχοιροτροφία π.χ. θα χρειάζονται ετησίως πάνω από 20.000 τόνοι (5-10kg/τόνο τροφής).

Ως παραπέπρα δράση, προτείνεται η δημιουργία ενός συνεταιρισμού ήομάδας παραγωγών, η οποία θα είναι υπεύθυνη για τον προγραμματισμότων καλλιεργούμενων εκτάσεων με συμβόλαια, την επεξεργασία τωναρωματικών φυτών, την εξαγωγή διαφόρων προϊόντων (π.χ. αιθερίωνελαίων) και την περαιτέρω επεξεργασία τους για παραγωγή διαφόρωνσκευασμάτων εφάμιλλων ή και καλύτερων των εισαγόμενων, τα οποίαείναι κατά πολύ ακριβότερα.