"Γλώσσα και γλωσσικές "Γλώσσα και γλωσσικές ποικιλίες" ποικιλίες" 

Έκφραση-Έκθεση Α' Λυκείου Έκφραση-Έκθεση Α' Λυκείου

Στόχοι μαθήματοςΣτόχοι μαθήματος

Να αναγνωρίσουμε τα χαρακτηριστικά Να αναγνωρίσουμε τα χαρακτηριστικά της γλώσσας και τις δυνατότητές της.της γλώσσας και τις δυνατότητές της.

Να διακρίνουμε τις ποικιλίες στη γλώσσα Να διακρίνουμε τις ποικιλίες στη γλώσσα με βάση γεωγραφικά αλλά κυρίως με βάση γεωγραφικά αλλά κυρίως κοινωνικά κριτήρια.κοινωνικά κριτήρια.

Να γίνει αντιληπτή η συστηματική Να γίνει αντιληπτή η συστηματική τροποποίηση του λόγου, ανάλογα με την τροποποίηση του λόγου, ανάλογα με την περίπτωση επικοινωνίας και το σκοπό της περίπτωση επικοινωνίας και το σκοπό της ομιλίας, έτσι ώστε να έχει αυτός την ομιλίας, έτσι ώστε να έχει αυτός την απαιτούμενη αποτελεσματικότητα. απαιτούμενη αποτελεσματικότητα.

Βασικοί όροιΒασικοί όροι

««ΟμιλητήςΟμιλητής»:αυτός που μιλά μια γλώσσα»:αυτός που μιλά μια γλώσσα ««Ομάδα ομιλητώνΟμάδα ομιλητών»: πολλοί ομιλητές μαζί »: πολλοί ομιλητές μαζί

που μοιράζονται έναν κοινό τρόπο να που μοιράζονται έναν κοινό τρόπο να εκφράζονται αναλόγως της καταγωγής, της εκφράζονται αναλόγως της καταγωγής, της ηλικίας, της μόρφωσης και του επαγγέλματός ηλικίας, της μόρφωσης και του επαγγέλματός τουςτους

««Γλωσσική κοινότητα»Γλωσσική κοινότητα» : πολλές : πολλές διαφορετικές ομάδες ομιλητών που διαφορετικές ομάδες ομιλητών που χρησιμοποιούν την ίδια εθνική γλώσσα, χρησιμοποιούν την ίδια εθνική γλώσσα, ανεξαρτήτως του πως εκφράζονται.ανεξαρτήτως του πως εκφράζονται.

«Τα όρια της γλώσσας μου «Τα όρια της γλώσσας μου είναι τα όρια του κόσμου μου» είναι τα όρια του κόσμου μου»

Χαρακτηριστικά της γλώσσας:Χαρακτηριστικά της γλώσσας:

απεραντοσύνηαπεραντοσύνη πολυμορφίαπολυμορφία παντοδυναμίαπαντοδυναμία

ΑπεραντοσύνηΑπεραντοσύνη

Η γλώσσα είναι ανεξάντλητη και Η γλώσσα είναι ανεξάντλητη και ζωντανή:ζωντανή:

Συνεχώς ανανεώνεταιΣυνεχώς ανανεώνεται Συνεχώς διευρύνεταιΣυνεχώς διευρύνεται Συνεχώς εμπλουτίζεταιΣυνεχώς εμπλουτίζεται Συνεχώς διευκολύνει τον άνθρωπο να Συνεχώς διευκολύνει τον άνθρωπο να

εκφραστεί, να επικοινωνήσει, να εκφραστεί, να επικοινωνήσει, να ζήσει, να κατανοήσει.ζήσει, να κατανοήσει.

ΠολυμορφίαΠολυμορφία

Η γλώσσα είναι Η γλώσσα είναι ΠολυσχιδήςΠολυσχιδής ΠολυδιάστατηΠολυδιάστατη ΠολύπλοκηΠολύπλοκη

ΌΠΩΣ ΚΑΙ Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΌΠΩΣ ΚΑΙ Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΜΑΣΑΝΑΓΚΕΣ ΜΑΣ

ΠΡΩΤΕΪΚΗ ΦΥΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣΠΡΩΤΕΪΚΗ ΦΥΣΗ ΓΛΩΣΣΑΣ

Όπως ο μυθικός Πρωτέας άλλαζε μορφές Όπως ο μυθικός Πρωτέας άλλαζε μορφές και μεταμορφωνόταν για να ξεγελάσει και μεταμορφωνόταν για να ξεγελάσει τους γύρω του, έτσι και η γλώσσα τους γύρω του, έτσι και η γλώσσα διαφοροποιείται……διαφοροποιείται……

Υποδυόμαστε ρόλους καθημερινάΥποδυόμαστε ρόλους καθημερινά Προσπαθούμε να πετύχουμε διαφορετικούς Προσπαθούμε να πετύχουμε διαφορετικούς

στόχουςστόχους Μιλάμε διαφορετικά σε διαφορετικούς Μιλάμε διαφορετικά σε διαφορετικούς

ανθρώπουςανθρώπους

ΠαντοδυναμίαΠαντοδυναμία

Ο τρόπος που μιλάς μπορεί να σε κάνει Ο τρόπος που μιλάς μπορεί να σε κάνει να:να:

-επιβληθείς-επιβληθείς

-υποταχθείς-υποταχθείς

-αγαπηθείς-αγαπηθείς

-μισηθείς-μισηθείς

-κοινωνικοποιηθείς-κοινωνικοποιηθείς

-να εκδιωχθείς-να εκδιωχθείς

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣΠΟΙΚΙΛΙΕΣ

ΚΟΙΝΟΛΕΚΤΟΣ(εθνική γλώσσα)

ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ ΙΔΙΩΜΑ ΙΔΙΩΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΔΙΑΛΕΚΤΟΣΔΙΑΛΕΚΤΟΣ

Η παραλλαγή μιας γλώσσας ( πχ. Η παραλλαγή μιας γλώσσας ( πχ. Κυπριακά, κρητικά, βορειοελλαδίτικα, Κυπριακά, κρητικά, βορειοελλαδίτικα, γκρεκάνικα) που χρησιμοποιεί μια γκρεκάνικα) που χρησιμοποιεί μια γλωσσική κοινότητα που κατοικεί σε μια γλωσσική κοινότητα που κατοικεί σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή(π.χΚύπρος, Κρήτη, Βόρεια περιοχή(π.χΚύπρος, Κρήτη, Βόρεια Ελλάδα, Κάτω Ιταλία).Ελλάδα, Κάτω Ιταλία).

« « διαλεκτόφωνοι»διαλεκτόφωνοι» : οι ομιλητές μιας : οι ομιλητές μιας διαλέκτουδιαλέκτου

ΙΔΙΩΜΑΙΔΙΩΜΑ

Μια τοπική παραλλαγή μιας Μια τοπική παραλλαγή μιας διαλέκτου ( π.χ Παφίτικα, διαλέκτου ( π.χ Παφίτικα, κοκκινοχωρίτικα) που χρησιμοποιούν κοκκινοχωρίτικα) που χρησιμοποιούν οι κάτοικοι μιας περιορισμένης οι κάτοικοι μιας περιορισμένης γεωγραφικά περιοχής ( Πάφος, γεωγραφικά περιοχής ( Πάφος, Κοκκινοχώρια)Κοκκινοχώρια)

ΙΔΙΩΜΑΤΙΣΜΟΣΙΔΙΩΜΑΤΙΣΜΟΣ

Κάποιες λέξεις ή φράσεις που Κάποιες λέξεις ή φράσεις που χρησιμοποιούν διαλεκτόφωνοι και χρησιμοποιούν διαλεκτόφωνοι και έχουν διαφορετική σημασία από αυτή έχουν διαφορετική σημασία από αυτή των λέξεων στην κοινόλεκτου.των λέξεων στην κοινόλεκτου.

Π.χ « πιάσε πάντα» (κυπριακή Π.χ « πιάσε πάντα» (κυπριακή διάλεκτος)διάλεκτος)

« τον έκανα καφέ» « τον έκανα καφέ» ( βορειοελλαδίτικα)( βορειοελλαδίτικα)

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣΠΟΙΚΙΛΙΕΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ

ΙΔΙΩΤΙΣΜΟΙ ΙΔΙΟΛΕΚΤΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΛΕΚΤΟΙ

ΙΔΙΩΤΙΣΜΟΙΙΔΙΩΤΙΣΜΟΙ

Εκφράσεις που υπάρχουν μόνο στην Εκφράσεις που υπάρχουν μόνο στην ελληνική γλώσσα ( αμετάφραστες)ελληνική γλώσσα ( αμετάφραστες)

Είναι συνήθως μεταφορικές και Είναι συνήθως μεταφορικές και χρησιμοποιούνται στον προφορικό λόγοχρησιμοποιούνται στον προφορικό λόγο

Πχ.: « μου έκανες την καρδιά περιβόλι»Πχ.: « μου έκανες την καρδιά περιβόλι»«δεν το σηκώνει το ποτό»«δεν το σηκώνει το ποτό»«δεν μου καίγεται καρφί»«δεν μου καίγεται καρφί»«πήραν τα μυαλά της αέρα»«πήραν τα μυαλά της αέρα»

Άσκηση 1Άσκηση 1

Κοιτάξτε προσεκτικά το βιντεάκι με Κοιτάξτε προσεκτικά το βιντεάκι με τις μεταφράσεις ελληνικών τις μεταφράσεις ελληνικών ιδιωματισμών στα αγγλικά και ιδιωματισμών στα αγγλικά και γράψτε τρεις από αυτούς.γράψτε τρεις από αυτούς.

Γιατί αυτή η διαδικασία της Γιατί αυτή η διαδικασία της μετάφρασης προκαλεί γέλιο;;;μετάφρασης προκαλεί γέλιο;;;

ΙΔΙΟΛΕΚΤΟΣΙΔΙΟΛΕΚΤΟΣ

Ο μοναδικός τρόπος που εκφράζεται Ο μοναδικός τρόπος που εκφράζεται ο καθένας μας ξεχωριστά.ο καθένας μας ξεχωριστά.

Οι λέξεις που επιλέγουμεΟι λέξεις που επιλέγουμε Ο τρόπος που συντάσσουμε τις Ο τρόπος που συντάσσουμε τις

προτάσεις μαςπροτάσεις μας Το ύφος μαςΤο ύφος μας Η προφορά μαςΗ προφορά μας Ο ήχος της φωνής μας (επιτονισμός)Ο ήχος της φωνής μας (επιτονισμός)

Άσκηση 2Άσκηση 2

Κοιτάξτε το βιντεάκι με το απόσπασμα από την Κοιτάξτε το βιντεάκι με το απόσπασμα από την σειρά « Το κάμπιγκ» και σχολιάστε τον τρόπο με σειρά « Το κάμπιγκ» και σχολιάστε τον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται ο Μαϊμος.τον οποίο εκφράζεται ο Μαϊμος.

Τι φανερώνει για τον χαρακτήρα και τη Τι φανερώνει για τον χαρακτήρα και τη διανοητική του κατάσταση η ιδιόλεκτος του διανοητική του κατάσταση η ιδιόλεκτος του Μαϊμου;Μαϊμου;

Ποια εντύπωση δίνει στους άλλους;Ποια εντύπωση δίνει στους άλλους; Πως του συμπεριφέρεται ο αστυνομικός;Πως του συμπεριφέρεται ο αστυνομικός; Τι εννοεί ο αστυνομικός όταν λέει στην κοπέλα « Τι εννοεί ο αστυνομικός όταν λέει στην κοπέλα «

θα τα φάμε τα μουστάκια μας»;; Πως ονομάζεται θα τα φάμε τα μουστάκια μας»;; Πως ονομάζεται αυτή φράση;αυτή φράση;

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΛΕΚΤΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΛΕΚΤΟΣ

Όμοιος τρόπος ομιλίας μιας ομάδας ατόμωνΌμοιος τρόπος ομιλίας μιας ομάδας ατόμων Π.χ επαγγελματική γλώσσα ( ψαράδες, Π.χ επαγγελματική γλώσσα ( ψαράδες,

καθηγητές, δημοσιογράφοι, βοσκοί)καθηγητές, δημοσιογράφοι, βοσκοί) Διαφορετικές περιστάσεις:Διαφορετικές περιστάσεις: Γλώσσα στρατούΓλώσσα στρατού Γλώσσα νέωνΓλώσσα νέων Γλώσσα γέρωνΓλώσσα γέρων Γλώσσα εκκλησίαςΓλώσσα εκκλησίας Γλώσσα γηπέδουΓλώσσα γηπέδου Γλώσσα καφενείουΓλώσσα καφενείου

ΑΣΚΗΣΗ 3ΑΣΚΗΣΗ 3

Άκούστε το χιουμοριστικό ρεπορτάζ Άκούστε το χιουμοριστικό ρεπορτάζ του Χαρρυ Κλυνν « Η γλώσσα» του Χαρρυ Κλυνν « Η γλώσσα» ) ) εντοπίστε τέσσερις κοινωνικόλεκτους εντοπίστε τέσσερις κοινωνικόλεκτους που φαίνονται στον τρόπο που μιλούν που φαίνονται στον τρόπο που μιλούν οι ομιλητές και στον τρόπο που οι ομιλητές και στον τρόπο που εννοούν τον όρο «γλώσσα».εννοούν τον όρο «γλώσσα».

Τι θέλει να αποδείξει ο Χάρρυ Κλυν με Τι θέλει να αποδείξει ο Χάρρυ Κλυν με αυτό το σκετσάκι;;αυτό το σκετσάκι;;

ΠΡΟΣΟΧΗ!!!!!!!ΠΡΟΣΟΧΗ!!!!!!!

Όλα όσα είπαμε ανήκουν ΣΤΙΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΥ Όλα όσα είπαμε ανήκουν ΣΤΙΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΠΟΥ ΈΧΕΙ ΕΝΑΣ ΟΜΙΛΗΤΗΣ!!!!!ΈΧΕΙ ΕΝΑΣ ΟΜΙΛΗΤΗΣ!!!!!

Ενας επαρκής ομιλητής πρέπει να είναι σε Ενας επαρκής ομιλητής πρέπει να είναι σε θέση :θέση :

Να αναγνωρίσει όλες τις διακυμάνσεις αυτέςΝα αναγνωρίσει όλες τις διακυμάνσεις αυτές Να τις κατανοήσει Να τις κατανοήσει Να τις αναπαράγειΝα τις αναπαράγει Να διακρίνει το ρόλο τους ( κύρος, επιβολή, Να διακρίνει το ρόλο τους ( κύρος, επιβολή,

οικειότητα)οικειότητα)

Καταλάβατε τώρα γιατί…Καταλάβατε τώρα γιατί…

Η γλώσσα είναι,Η γλώσσα είναι,

Απέραντη;Απέραντη; Πολύμορφη;Πολύμορφη; Παντοδύναμη;Παντοδύναμη;

ΑΛΑΛΟΥΜΑΛΑΛΟΥΜ

Κάποτε βέβαια, αυτός ο Κάποτε βέβαια, αυτός ο πολυμορφισμός και το πολυκύμαντο πολυμορφισμός και το πολυκύμαντο της γλώσσας…οδηγούν σε της γλώσσας…οδηγούν σε ασυνεννοησία και σύγχυση!!!!!ασυνεννοησία και σύγχυση!!!!!

Πότε γίνεται αυτό;;Πότε γίνεται αυτό;; Πώς αποφεύγεται;;;Πώς αποφεύγεται;;;

Ασκηση 4Ασκηση 4

Ακούστε το τραγούδι του Δάκη « Ακούστε το τραγούδι του Δάκη « Αλαλούμ» και εντοπίστε δύο λόγους Αλαλούμ» και εντοπίστε δύο λόγους που κάνουν τον τραγουδιστή να που κάνουν τον τραγουδιστή να πιστεύει ότι « μιλάμε άλλη γλώσσα» πιστεύει ότι « μιλάμε άλλη γλώσσα» και κυριαρχεί ένα «αλαλούμ».και κυριαρχεί ένα «αλαλούμ».

ΣΑΡΔΑΜΣΑΡΔΑΜ

Πολλές φορές κάνουμε λάθη στον Πολλές φορές κάνουμε λάθη στον προφορικό μας λόγο που οφείλονται προφορικό μας λόγο που οφείλονται στη βιασύνη μας. Αυτά τα λάθη, είτε στη βιασύνη μας. Αυτά τα λάθη, είτε είναι φωνητικής είτε γραμματικής είναι φωνητικής είτε γραμματικής και συντακτικής φύσεως, είτε και συντακτικής φύσεως, είτε πρόκειται για λανθασμένη προφορά πρόκειται για λανθασμένη προφορά και αναγραμματισμούς.και αναγραμματισμούς.

ΣΑΡΔΑΜ ( λάθη στην ομιλία)ΣΑΡΔΑΜ ( λάθη στην ομιλία)

Μιλώντας με τον διπλανό σας Μιλώντας με τον διπλανό σας προσπαθήστε να πείτε γρήγορα τη προσπαθήστε να πείτε γρήγορα τη φράση κάνοντας όσα περισσότερα φράση κάνοντας όσα περισσότερα «σαρδάμ» γίνεται: « Το κάνει να «σαρδάμ» γίνεται: « Το κάνει να φαίνεται χρήσιμο ενώ είναι φαίνεται χρήσιμο ενώ είναι παντελώς άχρηστο»παντελώς άχρηστο»

ΑΣΚΗΣΗ 5ΑΣΚΗΣΗ 5

Παρακολουθήστε προσεκτικά στα Παρακολουθήστε προσεκτικά στα βιντεάκια τα σαρδάμ των πολιτικών βιντεάκια τα σαρδάμ των πολιτικών και καταγράψτε τρία, διορθώνοντάς και καταγράψτε τρία, διορθώνοντάς τα.τα.

Ποια εντύπωση δίνουν οι πολιτικοί Ποια εντύπωση δίνουν οι πολιτικοί κάνοντας αυτά τα λάθη;κάνοντας αυτά τα λάθη;

Είναι σημαντικό να μιλά κανείς Είναι σημαντικό να μιλά κανείς σωστά;;Γιατί;;σωστά;;Γιατί;;

Ασκήσεις για το σπίτιΑσκήσεις για το σπίτι

1. Οι ασκήσεις 3,4,5 (τρίτο,τέταρτο, πέμπτο 1. Οι ασκήσεις 3,4,5 (τρίτο,τέταρτο, πέμπτο κόκκινο βελάκι) της σελίδας 30 του σχολικού κόκκινο βελάκι) της σελίδας 30 του σχολικού βιβλίου ( «Έκφραση- Έκθεση»). Μόνο η τρίτη βιβλίου ( «Έκφραση- Έκθεση»). Μόνο η τρίτη άσκηση να απαντηθεί στο τετράδιο εκτενώς ( να άσκηση να απαντηθεί στο τετράδιο εκτενώς ( να την αναπτύξετε σε δύο σελίδες του σχολικού την αναπτύξετε σε δύο σελίδες του σχολικού τετραδίου, καταθέτοντας τις απόψεις σας). Η 3 και τετραδίου, καταθέτοντας τις απόψεις σας). Η 3 και 4 να απαντηθούν στο βιβλίο.4 να απαντηθούν στο βιβλίο.

2. Καταγράψτε πέντε ιδιωματισμούς (της κυπριακής 2. Καταγράψτε πέντε ιδιωματισμούς (της κυπριακής διαλέκτου) και πέντε ιδιωτισμούς ( της ελληνικής διαλέκτου) και πέντε ιδιωτισμούς ( της ελληνικής γλώσσας) και δώστε τη σημασία τους.γλώσσας) και δώστε τη σημασία τους.

Τι εννοούμε λέγοντας ότι η γλώσσα είναι πρωτεϊκή;Τι εννοούμε λέγοντας ότι η γλώσσα είναι πρωτεϊκή;