Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ

ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

(ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΙΔΩΝ)

ΠΑΥΛΟΣ ΣΜΥΡΗΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΔΑΣΟΚΟΜΙΑΣ Α.Π.Θ.

ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ & ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Η σημασία των ευεργετικών επιδράσεων που ασκούν τα δένδρα του

περιαστικού και αστικού πρασίνου έχει αναγνωριστεί από πολύ

παλιά.

Οι Αιγύπτιοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Ασσύριοι, οι Πέρσες, οι Αρχαίοι

Έλληνες και οι Ρωμαίοι, χρησιμοποιούσαν τα δένδρα για αισθητικούς

και άλλους σκοπούς στις πόλεις, είτε με τη μορφή δενδροστοιχιών ή

ιερών αλσυλλίων ή στους κήπους των σπιτιών και επαύλεων.

Η πρώτη φυτεία με μορφή πάρκου ιδρύθηκε από τον Πομπήιο το 55

π.Χ., σε μια έκταση 13 στρεμμάτων, που συνδυάστηκε με

συντριβάνια και χώρους παιδιών, γνωστό ως Porticus.

Μετά τη σύσταση του σύγχρονου ελληνικού κράτους οι πρώτες

προσπάθειες δημιουργίας αστικού πρασίνου έγιναν στο βασιλικό

κήπο του Όθωνα και στο Βοτανικό κήπο του Ζάππειου.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΜΙΑΣ ΠΟΛΗΣ

1. Κλιματικοί Παράγοντες

α. Η μειωμένη εξάτμιση, που οφείλεται στη γρήγορη απορροή των

νερών της βροχής και στην πτώση της στάθμης των υπογείων

υδάτων που εμφανίζεται πολύ συχνά στις πόλεις.

β. Η μεγαλύτερη θερμοαγωγιμότητα και θερμοχωρητικότητα των

πιο συνηθισμένων οικοδομικών υλικών σε σύγκριση με το έδαφος.

γ. Η μεταβολή της κίνησης του αέρα πάνω από ένα ανάγλυφο που

έχει μεταβληθεί με την οικοδομική δραστηριότητα και τη χρονικά

κατά τη διάρκεια της ημέρας εναλλασσόμενη κατακόρυφη κίνηση

του αέρα.

δ. Η εισροή τεχνητής ενέργειας (θέρμανση κτιρίων, κίνηση

οχημάτων κ.λ.π.).

ε. Η μεγαλύτερη αναλογία ξένων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα

των πόλεων, σε σύγκριση με την ύπαιθρο, τα οποία μαζί με την

ακτινοβολία μεγάλου μήκος, δεν παίζουν μόνο ρόλο για την υγεία

των κατοίκων αλλά επιδρούν και στους κλιματικούς παράγοντες.

2. Θερμικό κλίμα

3. Σχετική υγρασία αέρα

4. Ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα

5. Κίνηση του αέρα μέσα στην πόλη

6.Έδαφος

Το έδαφος της πόλης υφίσταται τις μεγαλύτερες και δραστικότερες

μεταβολές από κάθε άλλον αυξητικό παράγοντα του

περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα αλλοιώνονται οι φυσικές του ιδιότητες ,

ενώ δεν υφίσταται φυσική ανακύκλωση των θρεπτικών

συστατικών.

Φυσικές ιδιότητες του εδάφους

Οι φυσικές ιδιότητες του εδάφους όπως το πορώδες (συνολικό και

αναλογία πόρων διαφόρων μεγεθών), η υδατοχωρητικότητα και

υδατοδιαπερατότητα, η αεροχωρητικότητα και η

αεροδιαπερατότητα μεταβάλλονται αισθητά σε σχέση με το

δασικό έδαφος.

Ρύπανση του εδάφους

Η ρύπανση του εδάφους εμφανίζεται συνήθως στο έδαφος της

πόλης και συχνά προκαλεί σοβαρές ζημιές στα δένδρα των

δενδροστοιχιών, των πλατειών ακόμη και των πάρκων. Οι πιο

συνηθισμένοι ρυπαντές του αστικού εδάφους είναι το πετρέλαιο, η

βενζίνη, τα λάδια, τα βιομηχανικά και φυσικά αέρια, αλάτι και

φυτοκτόνες ουσίες (ζιζανιοκτόνα).

7. Ανθρώπινες επεμβάσεις

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες που επιδεινώνουν τις συνθήκες

διαβίωσης των δένδρων είναι:

α) η κάλυψη και το μπάζωμα του εδάφους στην περιοχή των ριζών

και

β) οι εκσκαφές στην περιοχή των ριζών.

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ

ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

Βελτίωση του κλίματος

α. Στη ρύθμιση της θερμοκρασίας

β. Στην αντιανεμική προστασία και κίνηση του αέρα

γ. Στην ανανέωση του αέρα μιας πόλης

Πολεοδομικές χρήσεις

α. Τα σαρκώδη φύλλα για τη μείωση των θορύβων

β. Τα κλαδιά που κινούνται και δονούνται για την απορρόφηση

και παρεμπόδιση των θορύβων

γ. Το χνούδι στα φύλλα για τη συγκράτηση των μεριδίων σκόνης

δ. Τα στομάτια στα φύλλα για την ανταλλαγή αερίων

ε. Τα άνθη και τα φυλλώματα που αναδίδουν ευχάριστο άρωμα για

το σκέπασμα δυσάρεστων οσμών

ζ. Τα φύλλα και τα κλαδιά για την επιβράδυνση του ανέμου

η. Τα φύλλα και τα κλαδιά για την επιβράδυνση της βροχόπτωσης

θ. Οι εκτεταμένες ρίζες για τη συγκράτηση του εδάφους ενάντια

στη διάβρωση

ι. Το πυκνό φύλλωμα για τη διακράτηση του φωτός

κ. Το ελαφρό φύλλωμα για το φιλτράρισμα του φωτός

λ. Τα αγκαθωτά κλαδιά για την παρεμπόδιση κίνησης ανθρώπων

και ζώων

Αρχιτεκτονική χρήση. Οι κυριότερες παράμετροι που πρέπει

να λαμβάνονται υπόψη είναι τα κυρίαρχα στοιχεία του τοπίου

δηλαδή, η μορφή, η γραμμή, το χρώμα και η υφή και οι

βασικοί παράγοντες αισθητικής του τοπίου δηλαδή, η

αντίθεση, η διαδοχή, ο άξονας, η σύγκλιση, η συγκυριαρχία, η

πλαισίωση και η ισορροπία.

Αισθητική σκοποί (χρήσεις). Δένδρα και θάμνοι διασπούν τη

θέα, απαλύνουν τις αρχιτεκτονικές γραμμές, τονίζουν και

συμπληρώνουν αρχιτεκτονικά στοιχεία, ενοποιούν αποκλίνοντα

στοιχεία και εισάγουν μια φυσικότητα στα άκομψα αστικά

τοπία. Επίσης δημιουργούν μοναδικά πρότυπα μέσω της

αντανάκλασης από τις γυάλινες και υδάτινες επιφάνειες και

μπορούν επίσης να δημιουργήσουν όμορφα παιχνιδίσματα με

τη σκιά. Επίσης δημιουργούν κινήσεις και ευχάριστους ήχους –

το θρόισμα των φύλλων και ο ψίθυρος του ανέμου που περνάει

μέσα από την κομοστέγη. Τα δένδρα είναι επίσης δυναμικά

στοιχεία δίνοντας διαφορετική εμφάνιση με την εναλλαγή των

εποχών.

Αναψυχή

Τα περιαστικά δάση και τα αστικά άλση είναι κατάλληλοι χώροι

για αναψυχή και αθλοπαιδιές. Ιδιαίτερα τώρα με την οικονομική

κρίση πολλοί κάτοικοι των πόλεων δεν έχουν τη δυνατότητα για

μονοήμερες εκδρομές σε πιο απομακρυσμένες περιοχές.

Για αυτό σήμερα είμαστε υποχρεωμένοι να βελτιώσουμε τις

παρεχόμενες υπηρεσίες αναψυχής στα περιαστικά δάση

φυτεύοντας τα κατάλληλα ενδημικά είδη, ώστε να

αναβαθμίσουμε ποιοτικά την αισθητική τους. Επίσης πρέπει να

κατασκευαστούν εγκαταστάσεις άθλησης, υπαίθριου γεύματος

και στάθμευσης για να καλύψουν τις ανάγκες των κατοίκων.

ΕΚΛΟΓΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΝ ΕΙΔΩΝ

Οικολογική εκλογή

α. Ενδημικά κατά προτεραιότητα είδη

β. Είδη με ευρύ οικολογικό εύρος

γ. Με αντοχή σε υψηλές θερμοκρασίες

δ. Ανθεκτικά στην ξηρασία

ε. Με αντοχή σε αλατούχα εδάφη

στ. Ανθεκτικά στη ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα

ζ. Ανθεκτικά στη φωτορύπανση

Εκλογή ειδών με βάση το σκοπό χρήσης

ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ

ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ ΣΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ

1.Τους αυξητικούς χώρους του περιαστικού πρασίνου και των

αστικών αλσυλλίων

Τα δένδρα στα περιαστικά δάση, τα πάρκα και τα άλση είναι

συνήθως μεγάλης ηλικίας, το έδαφος είναι γενικά αδιατάρακτο ή

έχει κατορθώσει να βελτιωθεί και οι επιφάνειες είναι τόσο

μεγάλες ώστε το περιβάλλον τους να θεωρείται ότι πλησιάζει

προς το φυσικό. Εδώ μπορούν να φυτευτούν φυτάρια ή

δενδρύλλια και η μόνη φροντίδα που χρειάζεται είναι εκείνη των

αραιώσεων και κλαδεύσεων.

2.Τους αυξητικούς χώρους των πράσινων επιφανειών

Στα παρτέρια και στους κήπους τα δένδρα έχουν στη διάθεση

τους ένα ευρύ έως μέτριο αυξητικό χώρο. Η διατροφή τους είναι

ικανοποιητική και μπορεί να εξασφαλιστεί χωρίς ιδιαίτερες

δυσκολίες. Τα δένδρα αυξάνουν εδώ μεμονωμένα ή σε

συδενδρίες. Λόγω όμως της μικρής επιφάνειας που

καταλαμβάνουν δεν είναι δυνατή η αλληλοπροστασία τους

ενάντια στους ανέμους και την ηλιακή ακτινοβολία και επίσης

δεν είναι δυνατή η δημιουργία προστατευτικού κρασπεδικού

μανδύα. Για αυτό τα δένδρα παρουσιάζουν μια κοντόχονδρη

ανάπτυξη του κορμού και εκτεταμένη και χαμηλή κόμη για

αυτοπροστασία.

3.Τους αυξητικούς χώρους των δενδροστοιχιών

Οι σταθμοί που δημιουργούν τα πεζοδρόμια μπορούν να

χωριστούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

α) Σταθμοί σε περισσότερο ή λιγότερο φαρδιές πράσινες λωρίδες

ή φυτείες π.χ. σε πρανή όπως αυτά δημιουργούνται σε δρόμους

πάνω σε επίχωμα. Οι σταθμοί αυτοί ανταποκρίνονται εν μέρει

μόνο στις ιδιότητες των σταθμών πράσινων ζωνών, κήπων ή

πάρκων.

β. Σταθμοί που δημιουργούνται στους κάθε κατηγορίας αστικούς

δρόμους όπως, δρόμους συνοικιών, εμπορικών κέντρων, πυκνής

κυκλοφορίας, εμπορικούς δρόμους, πλατείες

4.Τους αυξητικούς χώρους των ταρατσών και μπαλκονιών

Η αύξηση της πυκνότητας δόμησης των πόλεων σε συνδυασμό

με τις υψηλές τιμές που απέκτησε η γη έχει ως συνέπεια τον

περιορισμό των χώρων που διατίθενται για την ανάπτυξη του

ενδοαστικού πρασίνου. Το γεγονός αυτό φέρνει στην επιφάνεια

τη δυνατότητα χρήσης των δωμάτων αλλά και των εξωστών για

την αύξηση του πρασίνου στις πόλεις.

ΜΕΤΡΑ ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Ο αερισμός του εδάφους

Στα περισσότερα ηλικιωμένα δένδρα και σε παλαιότερους

δρόμους δεν εξασφαλίζεται πάντοτε η ανταλλαγή αέρος μεταξύ

εδάφους και ατμόσφαιρας, διότι το αδιαπέραστο κάλυμμα

(πλακόστρωτο) φθάνει μέχρι το ριζικό κόμβο. Στις περισσότερες

περιπτώσεις πρέπει να παρθούν ειδικά μέτρα όπως η

απομάκρυνση του αδιαπέραστου καλύμματος και η

αντικατάσταση του από διάτρητες πλάκες. Ανάλογα με το

μέγεθος του δένδρου μπορούν επίσης να τοποθετηθούν 8-16

σωλήνες αερισμού.

Η λίπανση (εδαφική ή διαφυλλική)

Σε περιπτώσεις που διαπιστώνεται έλλειψη θρεπτικών στοιχείων

στο έδαφος απαιτείται λίπανση όπως:

- Σε δένδρα πρασιών όπου τα λιπαίνοντα φύλλα απομακρύνονται

μετά την πτώση τους το φθινόπωρο

- Σε δένδρα στα οποία το ριζικό τους σύστημα καλύπτεται με

πλακόστρωτο

- Σε δένδρα που αυξάνουν σε φτωχά εδάφη

- Σε δένδρα που φυτεύτηκαν πριν από 2-3 έτη χωρίς βελτίωση

των εδαφικών συνθηκών

- Σε δένδρα τα οποία έχουν υποστεί «δενδροχειρουργική

επέμβαση»

Κλαδεύσεις

Πότε πρέπει να κλαδεύουμε

- Κλαδεύσεις για αποκατάσταση ζημιών της κόμης

- Κλαδεύσεις για τη μείωση του βάρους της κόμης μετά από

απώλεια ριζών

- Κλαδεύσεις για λόγους ασφαλείας π.χ. γέρικων δένδρων και

κλαδιών της κόμης των δένδρων που εκτείνονται πέραν των

επιτρεπτών ορίων προς κεντρικούς δρόμους και σε περιπτώσεις

υπερκείμενων καλωδίων της ΔΕΗ ή του ΟΤΕ

-Χαλαρωτικές κλαδεύσεις σε περίπτωση πολύ πυκνής κόμης

και φυτευτικού συνδέσμου

-Ειδικές κλαδεύσεις σε περίπτωση «δενδροχειρουργικών

επεμβάσεων»

-Συμπληρωματικά κλαδεύονται όλοι οι νεκροί κλάδοι, οι

αδηφάγοι βλαστοί και κλαδιά τα οποία διασταυρώνονται και

αλληλομαστιγώνονται με κλαδιά γειτονικών δένδρων

Επούλωση των πληγών

Χειρισμός των πληγών

Υλικά επικάλυψης των πληγών

Ο χειρισμός των ζημιών

Θέσεις σήψης

Πληγώσεις του φλοιού

Παγετοραγάδες

Χειρισμός κοιλωμάτων κουφαλερών δένδρων

Καθάρισμα των κοιλωμάτων

Ενίσχυση των δένδρων των οποίων έχει μειωθεί η σταθερότητα

λόγω των κοιλωμάτων του κορμού

Αραιώσεις περιαστικών δασών

Οι αραιώσεις των περιαστικών δασών πρέπει να είναι μικρής

έντασης και να επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα

με τέτοιο τρόπο ώστε να ελέγχεται ο αυξητικός χώρος των

δένδρων.

Φυτεύσεις

Στα περιαστικά δάση πρέπει να γίνονται φυτεύσεις με σκοπό τον

εμπλουτισμό της μείξης των ειδών και την αναβάθμιση της

αναψυχικής τους αξίας. Έτσι ο εμπλουτισμός των περιαστικών

δασών πλατύφυλλων ειδών γίνεται με κωνοφόρα είδη, ενώ των

περιαστικών δασών κωνοφόρων ειδών με πλατύφυλλα.

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ