ΡΑΨΩΔΙΑ Χ: 27η ημέρα, έξω από τα τείχη της Τροίας Μετά το θάνατο του Πάτροκλου (ραψωδία Π) σειρά έχει ο Έκτορας, όπως προφήτευσε ο ίδιος ο Πάτροκλος , λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή στην τρωική πεδιάδα.

Ας θυμηθούμε τον πρόμαχο των Τρώων στη ραψ. Π.Πώς παρουσιάστηκε εκεί;

Ο Έκτορας φοράει την πανοπλία του, περιτριγυρισμένος από τον Πρίαμο και την Έκάβη

Ο Έκτορας, γενναίος και αποφασισμένος, στράφηκε εναντίον του Πάτροκλου, του απειλητικότερου Αχαιού για τους πολεμιστές της Τροίας, αδιαφορώντας για τους άλλους στο πεδίο της μάχης. Αν και προηγήθηκαν ο Απόλλωνας και ο Εύφορβος, ήταν εκείνος που έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στον Πάτροκλο, πράγμα που τον γέμισε αυτοπεποίθηση, τον έκανε να θριαμβολογεί, να ειρωνεύεται και να υβρίζει τον ετοιμοθάνατο Αχαιό ήρωα και να αρνείται να δεχτεί την προφητεία του πως έφτανε σε λίγο και για κείνον ο θάνατος από τον Αχιλλέα. Συνοπτικά, στη ραψωδία Π ο Έκτορας παρουσιάστηκε με τη συμπεριφορά του νικητή, απόλυτα σύμφωνο με τους κανόνες του ομηρικού πολέμου.

Στη ραψωδία Χ΄ πώς παρουσιάζεται;Στη θέα του Αχιλλέα δεν αντέχει και το βάζει στα πόδια. Εκείνος τον κυνηγά και τρεις φορές έκαναν το γύρο της πόλης, τριπλή ομολογία δειλίας ενώπιον θνητών και θεών. Ο ισχυρός Τρώας έχει μεταμορφωθεί σε εκλεκτό θήραμα. Στο τέταρτο γύρισμα ο Δίας ζύγισε τη μοίρα των δύο ηρώων και η ζυγαριά έγειρε προς το μέρος του Έκτορα. Ο θάνατός του πλέον είναι αποφασισμένος. Ενώ ο Απόλλωνας τον εγκαταλείπει, κάποιος από τους άλλους θεούς εμπλέκεται παραπλανώντας τον και τον παροτρύνει να αντιμετωπίσουν μαζί τον Αχιλλέα. Ο Αχιλλέας καταδιώκει τον Έκτορα

Ποιος (ποια;) είναι και πώς τον πλησίασε;- Η θεά Αθηνά- Με τη μορφή του Διήφοβου ( ενανθρώπιση)

Ο΄Εκτορας ανακτά την αγωνιστική του διάθεση και δηλώνει στον Αχιλλέα πως είναι έτοιμος ν’αντιπαρατεθεί μαζί του. Ωστόσο τώρα δεν καυχιέται και δεν απειλεί. Στον τυπικό διάλογο των αντιπάλων πριν από τη σύγκρουση

Τι ζητά από τον Αχιλλέα και γιατί νομίζετε πως το κάνει; ( Για να απαντήσετε, να λάβετε υπόψη και ότι η πρόταση αυτή του Έκτορα περιλαμβάνει κάτι αυτονόητο σύμφωνα με τους κανόνες του ομηρικού πολέμου.) Τι χαρακτηρίζει το λόγο του;

Α΄ φάση μονομαχίας: άγνοια της θεϊκής απάτης (στ. 247-295)

- Να αντιμετωπιστεί με σεβασμό το άψυχο σώμα του ηττημένου και να παραδοθεί ακέραιο στους δικούς του, αφού ο νικητής του αφαιρέσει μόνο την πανοπλία. - Ωθείται από το φόβο (ή μήπως τη βεβαιότητα;) πως ο ηττημένος από τη μονομαχία που πρόκειται να ακολουθήσει θα είναι εκείνος. Με αυτό τον τρόπο, λοιπόν, επιθυμεί να εξασφαλίσει την ταφή του πτώματός του και γενικά την απόδοση τιμών στον πολεμιστή που έπεσε «ηρωικά μαχόμενος» στο πεδίο της μάχης. Πρέπει, βέβαια, να θεωρήσουμε σίγουρο πως στην (απίθανη) περίπτωση που νικητής θα είναι εκείνος, θα τηρήσει απαρέγκλιτα τον όρο αυτό.-Επίσης, το ότι είναι αυτονόητο αυτό που ζητά δίνει μεγαλύτερη δραματικότητα στη συμπεριφορά του Αχιλλέα, που με την παράβαση των κανόνων αυτών θα προκαλέσει τις διαμαρτυρίες των θεών.- Η ευγένεια, η αξιοπρέπεια, η μελαγχολική διάθεση.

ΑΧΙΛΛΕΑΣ και ΕΚΤΟΡΑΣ (έργο του αυτοδίδακτου λαϊκού ζωγράφου από τη Μυτιλήνη Θεόφιλου: 1870 – 1934)

Τι απαντά ο Αχιλλέας και πώς θα τον χαρακτηρίζατε από το λόγο του; Ποιοι λόγοι υπαγορεύουν τη συμπεριφορά του; Πρέπει να τον κρίνουμε αρνητικά ή καλύτερα να μη βιαστούμε; (γιατί;)

-Αρνείται στον Έκτορα την υπόσχεση ότι θα σεβαστεί το άψυχο σώμα του. Είναι εχθροί και γι’ αυτό δεν πρόκειται να ορκιστεί τίποτα πριν τον στείλει στον Κάτω Κόσμο. Τον καλεί, τέλος, να δείξει την ανδρεία του αλλά παράλληλα προδικάζει τη νίκη του «συν Αθηνά» και το θάνατο του Έκτορα. -Από το λόγο του φαίνεται αδιάλλακτος, αποφασιστικός, απειλητικός, αλαζόνας.- Τη συμπεριφορά του ήρωα υπαγορεύει η «μανία της εκδικητικής του οργής», μια μανία που προέρχεται από το ότι τίποτα δεν μπορεί να απαλύνει τον πόνο του για το χαμό του αγαπημένου του φίλου. Δεν πρέπει, άλλωστε, να ξεχνάμε πως ούτε ο Έκτορας δε σεβάστηκε το άψυχο σώμα του Πάτροκλου. Ο Αχιλλέας, λοιπόν, ανταποδίδει τα ίσα στο μεγάλο του αντίπαλο. -Βέβαια, ανάλογη αδιαλλαξία είχε δείξει και κατά τη σύγκρουσή του με τον Αγαμέμνονα (ραψωδία Α), όταν και τότε ήταν θολωμένος από την παράφορη οργή του. Όμως, τελικά δεν τήρησε ό,τι είχε ορκιστεί. Γι’ αυτό ας μην βιαστούμε να τον κρίνουμε αρνητικά.

Η κονταρομαχία : στίχοι 273 - 295 Ποιος επιτίθεται πρώτος και ποιο είναι το αποτέλεσμα αυτής της επίθεσης;Πρώτος με το κοντάρι του επιτίθεται ο Αχιλλέας, αλλά ο Έκτορας σκύβοντας το αποφεύγει, με αποτέλεσμα να περάσει από πάνω τουκαι να καρφωθεί στο έδαφος πίσω του.Τότε η θεά Αθηνά παίρνει το κοντάρι και, χωρίς να την αντιληφθεί ο Έκτορας, το επιστρέφει στον Αχιλλέα.

Βλέποντας ο Έκτορας ότι ο Αχιλλέας αστοχεί, στέκεται θαρραλέαμπροστά του κατηγορώντας τον πως προσπάθησε λίγο πριν να τον κάνει να δειλιάσει λέγοντας πως γνώριζε από το Δία πως είχεφτάσει η ώρα του θανάτου του. Όμως τίποτα στην πραγματικότητα δεν είχε ακόμα κριθεί. Γι’ αυτό και εκείνος προτίθεται να τον αντιμετωπίσει αντρίκεια∙ κι αν είναι να πεθάνει από τον Αχιλλέαας γίνει έχοντας καρφωμένη τη λόγχη του στο στήθος και όχι στην πλάτη. Ωστόσο, εύχεται να ευστοχήσει εκείνος και να σκοτώσει τον Αχιλλέα, για να ανακουφίσει τους Τρώες. Επική ειρωνεία: στίχοι 285 - 288

Ο Έκτορας χτυπά τον Αχιλλέα αλλά αστοχεί και χάνει το κοντάρι του. Από ποιον ζητά βοήθεια και τι διαπιστώνει;

Πικραμένος που δεν τα κατάφερε, καθώς το κοντάρι του χτύπησε την ασπίδα του Αχιλλέα και πετάχτηκε μακριά, ζητά από το Διήφοβο να του το φέρει αλλά διαπιστώνει πως εκείνος δεν βρίσκεται εκεί.

Ερυθρόμορφος κρατήρας. Χρονολογείται γύρω στον 5ο αιώνα π.Χ. Βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου.

Β΄ φάση μονομαχίας: συνειδητοποίηση της απάτης και θάνατος του Έκτορα(στ. 296 - 366)

Ο Έκτορας καταλαβαίνει τότε ότι προηγουμένως δεν του μίλησε ο Διήφοβος, που είναι μέσα στην Τροία, αλλά η Αθηνά, που τον ξεγέλασε με δόλο παίρνοντας τη μορφή του Διήφοβου. Αυτό το συμπεραίνει ο ήρωας γνωρίζοντας ότι η Αθηνά προστατεύει τον Αχιλλέα.

Πώς αντιδρά ο Έκτορας στην κατάσταση όπως διαμορφώθηκεκαι πώς σκοπεύει να συνεχίσει; Τι επιθυμεί να εξασφαλίσει από τη στάση του αυτή;

-Δεν διαμαρτύρεται για την απάτη της Αθηνάς- Αποδέχεται τη μοίρα του- Επιλέγει να μείνει και να πεθάνει ένδοξα (υστεροφημία)

Να αφηγηθείτε τη σύγκρουση των δυο ανδρών και να σημειώσετε το αποτέλεσμά της.

Ο Έκτορας τραβά το ξίφος του και ορμά (πώς; Ποιο εκφραστικό μέσο υπάρχει στους στίχους 308- 311;) εναντίον του Αχιλλέα , ο οποίος αντεπιτίθεται (πώς; Ποιο εκφραστικό μέσο υπάρχει στους στίχους 316 – 321;) επιφέροντας του θανατηφόρο χτύπημα, αφού γνωρίζει πολύ καλά την πανοπλία που φορά ο Έκτορας .Η λόγχη διαπερνά το λαιμό του Έκτορα χωρίς να του κόψει το λάρυγγα, για να μπορέσει να απαντήσει σε όσα θα του πει ο Αχιλλέας.

(Ρούμπενς 1630-1632)

Πάνω από τον ψυχορραγούντα Έκτοραο Αχιλλέας, όπως είναι αναμενόμενο,θριαμβολογεί.Αναρωτιέται πώς δεν υπολόγισε, όταν σκότωνε τον Πάτροκλο, εκείνον που είναι πολύ ανώτερός του στην ανδρεία και το ότι θα τον εκδικούνταν. Τον αποκαλείανόητο και τον ενημερώνει πως ενώ εκείνουτο πτώμα θα το παραδώσει στα σκυλιά , του Πάτροκλου θα φροντίσει να «τιμήσουν οι Αχαιοί με μνήμα».

Ο Έκτορας κάνει μια ύστατη προσπάθεια να

πείσει τον Αχιλλέα ικετεύοντάς τον να δώσει το σώμα του στους δικούς τουγια καύση (αναχρονισμός)

Ο Αχιλλέας, όμως, τυφλωμένος από εκδικητική μανία συνεχίζει μέχρικαι την τελευταία στιγμή του Έκτορα να είναι απέναντί του σκληρός, ωμός, ανυποχώρητος σε ό,τι είχε δεσμευτεί να κάνει πριν από τη μονομαχία τουςπροκαλώντας μεγάλο πόνο στον πρόμαχο των Τρώων αυτή την ύστατη ώρα του θανάτου του.

Τι περιμένετε να κάνει ο Έκτορας λίγο πριν πεθάνει;(θυμηθείτε την αντίστοιχη σκηνή της ραψωδίας Π΄, με τον ετοιμοθάνατο Πάτροκλο)

Περιμένουμε την προφητεία του Έκτορα. Πράγματι, λίγο πριν «ησυχάσει» ο Έκτορας θα προβλέψει το θάνατο του Αχιλλέα από τον Πάρηστις Σκαιές Πύλες.

Ενώ ο Έκτορας ξεψυχά ( η ψυχή του θρηνώντας πήγε στον Άδη : θυμηθείτε όσα είπαμε για τη λειτουργία της ψυχής και το ρόλο της στη ζωή και το θάνατο του ανθρώπου) ο Αχιλλέας, τραβώντας από το άψυχο σώμα τη λόγχη και αφού το σκυλεύει, δηλώνει πως είναι έτοιμος να δεχτεί τη θέληση των θεών , καθώς ήδη γνωρίζει τι πρόκειται να ακολουθήσει για κείνον.Πώς συμπεριφέρονται οι υπόλοιποι Αχαιοί στο πτώμα του Έκτορα και ποια συμπεράσματα συνάγουμε σχετικά με την επίδραση του πολέμου στον άνθρωπο;

Σε τι παρακινεί τους Αχαιούς ο Αχιλλέας και τι τελικά τους διατάζει;

Ωστόσο, πιστεύετε πως ο Αχιλλέας αισθάνεται χαρούμενος για τη νίκη του εναντίον του Έκτορα; Ποια διαφορετική (σε σχέση με ό,τι έχουμε δει ως εδώ) πλευρά του χαρακτήρα του διαπιστώνουμε;

-Όλοι τρέχουν να δουν το φοβερό εχθρό τους. Τώρα είναι ανήμπορος αυτός που απειλούσε να κάψει τα καράβια τους. - Από τη μια θαυμάζουν την ομορφιά του σώματος του Έκτορα και από την άλλη το τρυπούν ο καθένας με το κοντάρι του, πράγμα που δείχνει τη μικρότητά τους.- Ο πόλεμος στερεί από τον άνθρωπο αξίες και αρχές,τον υποβιβάζει στο επίπεδο του ζώου, αφού τον υποχρεώνει να κινείται με βάση τα ένστικτά του και ιδίως αυτό της επιβίωσης∙ μπορεί ,με άλλα λόγια λόγια,να κάνει οτιδήποτε αρκεί να εξασφαλίσει την επιβίωσή του (« ο θάνατός σου, η ζωή μου)

- Να αρχίσουν αμέσως την πολιορκία της Τροίας για να διαπιστώσουν αν οι Τρώες, απόντος του Έκτορα, συνεχίσουν να υπερασπίζονται την πατρίδα τους ή σταματήσουν την προσπάθεια. Η σκέψη του άταφου φίλου του, όμως, τον κάνει να διατάξει επιστροφή στα καράβια ενώ παράλληλα θριαμβολογεί για τη σπουδαία νίκη του.

Ο Αχιλλέας δεν μπορεί να αισθανθεί χαρά για τη νίκη του λόγω του νεκρού Πάτροκλου. Ο πρόμαχος των Αχαιών, αυτός ο άνθρωπος με τη έντονη, παθιασμένη εναντίον των αντιπάλων του ,παρορμητική προσωπικότητα μας εντυπωσιάζει με το μέγεθος της συναισθηματικής του δέσμευσης με το νεκρό φίλο του. Βλέπουμε, λοιπόν, από τη στάση του αυτή, την ευαίσθητηπλευρά του χαρακτήρα του ανθρώπου που ο πόλεμος τον αποθηριώνει και τον κάνει ασύλληπτα βάναυσο(θυμηθείτε τηναπάντησή του στην ικεσία του Έκτορα να δώσει το πτώμα του στους δικούς του:«Τόσο να μ' άφηνε η ψυχή κομμάτια να σουφάγω ωμόν εγώ το σώμα σου, για όσα μόχεις κάμει, όσο απ' το στόμα των σκυλιών κανείς την κεφαλήν σου δεν θα φυλάξει»

Γύρω από τον νεκρό Έκτορα , Dirck van Baburen

Ο Αχιλλέας κακοποιεί τη σορό του Έκτορα. Λούβρο

Ο Θρίαμβος του Αχιλλέα, Franz von Matsch, Αχίλλειον, Κέρκυρα

Ο Αχιλλέας κακοποιεί τη σορό του Έκτορα. Αριστερά ο Πρίαμος και η Εκάβη. Δεξιά ο τύμβος του Πάτροκλου και η φτερωτή ψυχή του. Στο κέντρο η Ίριδα. Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστόνης

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

Ο Αχιλλέας σκότωσε τον Έκτορα με τη συνδρομή της θεάς Αθηνάς.

Με ποιους τρόπους βοήθησε η θεά τον πρόμαχο των Αχαιών;

Ελέγχοντας το ρόλο της θεάς στη συγκεκριμένη περίπτωση (αλλά και λαμβάνοντας υπόψη όλα όσα γνωρίζετε σχετικά με την επέμβαση των θεών στη ζωή των ανθρώπων) ποιες παρατηρήσεις θα κάνατε για την αρχαιοελληνική θεολογία;

Συγκρίνοντας τα παραπάνω με τη χριστιανική θρησκεία, ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές θα μπορούσατε να καταγράψετε;

Θεολογική προσέγγιση

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙΠολεμική ανάλυση

β) να σημειώσετε ομοιότητες και διαφορές με την αντίστοιχη σκηνή της ραψωδίας Χ (μονομαχία Αχιλλέα - Έκτορα και θάνατο του δεύτερου)

α) να καταγράψετε τις φάσεις μιας μονομαχίας σημειώνοντας αν υπήρχαν όλες και στις δύο σκηνές μονομαχίας που μελετήσατε (ραψωδία Π και ραψωδία Χ)

Αφού ξαναδιαβάσετε τη ραψωδία Π

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ Μελετώντας τους ήρωες ….

Ο ποιητής επέλεξε ο Αχιλλέας να βοηθηθεί από την θεά Αθηνά στη μονομαχία του με τον Έκτορα.

α) Τι νομίζετε πως σημαίνει αυτή η εμπλοκή της θεάς για τον Έκτορα και τι για τον Αχιλλέα;

β) Στο θάνατο του Πάτροκλου είχε, επίσης, επέμβει ένας θεός, ο Απόλλωνας. Νομίζετε πως με αυτή του την απόφαση ο ποιητής θέλει να εξισώσει το θάνατο του Έκτορα με αυτόν του Πάτροκλου (και άρα τον Αχιλλέα με τον Έκτορα); Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.( θυμηθείτε την αγάπη του Ομήρου για τον Αχιλλέα και αναλογιστείτε το μέγεθος της προσφοράς σε κάθε πολεμιστήτου καθενός θεού)

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙΦιλολογική θεώρηση

α) Να συγκεντρώσετε και να αναλύσετε όλες τις διεξοδικές παρομοιώσεις που υπάρχουν στην ενότητα της μονομαχίαςΑχιλλέα – Έκτορα σημειώνοντας κυρίως το λειτουργικό τους ρόλο.

β) Να καταγράψετε τους στίχους όπου υπάρχουν προοικονομία, αναχρονισμός, επική ειρωνεία.

γ) Να συντάξετε μια παράγραφο (με τρόπο ανάπτυξης τη σύγκριση – αντίθεση ή την αιτιολόγηση) όπου θα παρουσιάζεται τα χαρακτηριστικά των προσωπικοτήτων των δύο πρωταγωνιστών / μονομάχων της ραψωδίας Χ.

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙΠαράλληλα ….με τη σύγχρονη λογοτεχνία

Αφού λάβετε υπόψη σας όλη τη ραψωδία Χ ( και Περιληπτική αναδιήγηση), να γράψετε ποιες σκηνές της ραψωδίας αναγνωρίζετε στο ποίημα του Κ.Π. Καβάφη «Τρώες» (βλ. Παράλληλο κείμενο). Ποιος παίζει το ρόλο του Έκτορα στο ποίημα του Καβάφη; Τι πετυχαίνει μ' αυτή την αλλαγή ο Αλεξανδρινός ποιητής; Να δικαιολογήσετε τις απόψεις σας με στοιχεία από τα δύο κείμενα.

Στη διεύθυνση www.snhell.gr/ να αναζητήσετε το ποίημα του Κ. Καβάφη «Απιστία»Ποια ιστορία αφηγείται στο ποίημα αυτό ο δημιουργός του και ποιο, κατά τη γνώμη σας, μήνυμα θέλει να δώσει στον αναγνώστη σχετικά με ότι πραγματικά συμβαίνει στη ζωή του ανθρώπου; ( για την οποία δεν πρέπει να ξεχνάμε πως είναι reality και όχι show)