http://www.youtube.com/watch?v=Fb0nIWN0Yxc

Φυσικές επιστήμες και Εκπαίδευση για την Αειφορία και το Περιβάλλον στο Νηπιαγωγείο: μια συγκριτική

ματιά στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών του ελληνικού νηπιαγωγείου

Παπαδοπούλου Μαρία Σύμβουλος Προσχολικής 38ης Περιφέρειας M.Sc.

Βρυώνης Ηλίας Φυσικός M.Sc.

Χρυσανθόπουλος Χρήστος Δασολόγος, Βιολόγος M.Sc.Κιλκίς, 19/06/2012 

 

               

     

Οι Φ.Ε. αποκαλούμενες

αρχικά φυσική φιλοσοφία εισήχθησαν σε λίγα σχολεία κατά το 18ο αι.

Με την εισαγωγή των Φ.Ε. στο Α.Π. ξεκίνησαν και οι συζητήσεις για το περιεχόμενο, τους στόχους, τις μεθόδους διδασκαλίας και το ακροατήριο.

Η σημερινή παρουσίαση εστιάζει στον τρόπο εισαγωγής των Φ.Ε. και της Π.Ε. στα Α.Π. του ελληνικού νηπιαγωγείου…

Γιατί είναι σημαντικό για τα παιδιά νηπιακής ηλικίας να ασχοληθούν με τις Φυσικές Επιστήμες (Φ.Ε.)…

Ο φυσικός και βιολογικός κόσμος αποτελεί μαζί με το κοινωνικό περιβάλλον πρωταρχική πηγή εμπειριών για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας.

Τα παιδιά πριν ακόμη φοιτήσουν στο νηπιαγωγείο έχουν απόψεις για μια ποικιλία θεμάτων των Φυσικών Επιστημών.

Οι αντιλήψεις τους είναι δυνατό να επηρεαστούν από τη διδασκαλία ή να παραμείνουν ανεπηρέαστες από αυτήν.

Οι διαισθητικές ιδέες τους ασκούν ισχυρή επιρροή στη μεταγενέστερη μάθηση.

Οι αντιλήψεις των παιδιών είναι συχνά διαφορετικές από το επιστημονικό πρότυπο. Είναι όμως χρήσιμες και λογικές επειδή αποτελούν το σκελετό των σχετικών φαινομένων

Διδασκαλία και Μάθηση των Φυσικών Επιστημών στην Πρωτοβάθμια Εκπ/ση, 2005.

Τα παιδιά και οι Φ.Ε...

Οι ιδέες οι οποίες αναπτύσσονται από τα παιδιά, ώστε να αποκτήσουν την ικανότητα κατανόησης της επιστημονικής άποψης για τον κόσμο που μας περιβάλλει , εκφράζονται με διάφορους τρόπους στα διάφορα αναλυτικά προγράμματα.

Αναλυτικά προγράμματα στο νηπιαγωγείο…

Στα 1954 το Εκπ/κό τότε Συμβούλιο του Υ.Π. στέλνει στα νηπιαγωγεία της χώρας σχέδιο διατάγματος με το ωρολόγιο πρόγραμμα και τις δραστηριότητες να εφαρμοστούν δοκιμαστικά από τις νηπιαγωγούς και να προταθούν βελτιώσεις.

Το σχέδιο του 1954 περιέχει το πρώτο στην ιστορία του ελληνικού νηπιαγωγείου Α.Π. που συμπληρωμένο αποτέλεσε και το πρώτο επίσημο Αναλυτικό Πρόγραμμα (ΦΕΚ 124/9-8-1962, τ.ΑΒ. που δημοσιεύεται και εφαρμόζεται με το ΒΔ 494, «Περί Αναλυτικού Προγράμματος των Νηπιαγωγείων του Κράτους». Το πρόγραμμα αυτό είχε όλα τα τυπικά γνωρίσματα εκείνων της δημοτικής εκπαίδευσης.

Στη συνέχεια στον Α.Ν. 129/1967 Περί οργανώσεως και διοικήσεως της γενικής Εκπαιδεύσεως και άλλων διατάξεων, (επανακαθ)ορίζεται ο σκοπός του νηπιαγωγείου και περιγράφονται ορισμένες λειτουργίες του.

Το πρόγραμμα του 1962 αντικαταστάθηκε με το Π.Δ. 476/1980 Περί Αναλυτικού και Ωρολογίου προγράμματος του Νηπιαγωγείου και ακολουθεί το Π.Δ. 486/19989. Χαρίτος, 1996, σ. 230-237).

Η πιο συνήθης μορφή οργάνωσης αναλυτικών προγραμμάτων είναι αυτή που βασίζεται σε μαθήματα. Το Αναλυτικό και Ημερήσιο Πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου (Π.Δ. 486/1989-Φ.Ε.Κ. 208 Α΄) δεν έχει αυτήν τη μορφή οργάνωσης.

γ) Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (Α.Π.Σ.) Προσχολικής Αγωγής ((Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Aρ. Φύλλου 304 τ. Β΄13-03-2003, σ. 4306-4335).

δ) Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου του Π.Ι.-ΕΣΠΑ «Νέο Σχολείο» Πιλοτική εφαρμογή (σελ. 81 – 123).

α) Αναλυτικό Πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου (Π.Δ. 486/1989-Φ.Ε.Κ. 208 Α΄) και στο Βιβλίο Δραστηριοτήτων για το Νηπιαγωγείο – Βιβλίο Νηπιαγωγού.

β) Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών του Νηπιαγωγείου και στα Προγράμματα Σπουδών Προσχολικής Αγωγής ((Εφημερίς της Κυβερνήσεως, Aρ. Φύλλου 1376 τ. Β΄18-10-2001, Άρθρο 6, σ. 1623-1783)

Μια ευρεία θεματική διαίρεση του περιεχομένου ενός Α.Π. των Φ.Ε. θα μπορούσε να είναι:

Η ζωήΗ ύληΟ πλανήτης μας και το

ΣύμπανΗ πληροφορίαΟ τεχνητός κόσμος.

Η όποια διαίρεση σε θέματα αντανακλά τις φιλοσοφικές και επιστημολογικές επιλογές του εισηγητή (Βασίλης Κουλαϊδης, 1994)

http://epikoinoniakilkis.blogspot.com

http://vimeo.com/36570563

Αναλυτικό και Ημερήσιο Πρόγραμμα

του Νηπιαγωγείο

υ (Π.Δ. 486/1989-

Φ.Ε.Κ. 208 Α΄)Αναπτύσσεται σε πέντε τομείς αγωγής και ανάπτυξης:

ΨυχοκινητικόςΚοινωνικο-συναισθηματικός Αισθητικός Τομέα δεξιοτήτωνΝοητικός

Ενότητες:Φυσικό περιβάλλον (Ζώα, Ο άνθρωπος ως βιολογικό όν, Φυτά, Στοιχεία και φαινόμενα της φύσης, Διάστημα)Κοινωνικό –πολιτιστικό περιβάλλον (Τεχνολογία, Μέσα επικοινωνίας ανθρώπων –λαών, Πολιτιστικά προϊόντα –Εφευρέσεις-Ανακαλύψεις)

Αναλυτικό Πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου (Π.Δ. 486/1989-Φ.Ε.Κ. 208 Α΄)

& Φυσικές Επιστήμες

Εστιάζει στο φυσικό στο βιολογικό κόσμοστο κοινωνικό περιβάλλον Παραπέμπει στο πεδίο των φυσικών επιστημών από όπου αντλεί κυρίως περιεχόμενο και στόχους 1η Ενότητα: Γνωριμία με τα αντικείμενα α) Ως προς τις φυσικές τους ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματά τους και β) Ως προς την κοινωνική σημασία των αντικειμένων. 2η Ενότητα: Γνωριμία των νηπίων με το φυσικό περιβάλλον α) Βασικά χαρακτηριστικά των ζώων, των φυτών, των γεωφυσικών στοιχείων και β) Η κοινωνική τους διάσταση.

ΝΟΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Δομή Αναλυτικού

Προγράμματος

Γωνιές … στην

τάξηΟ Οδηγός Νηπιαγωγού προτείνει την οργάνωση στην τάξη δύο ‘γωνιών’: ‘γωνιά ζωής’ ‘γωνιά φυσικών επιστημών’Τα νήπια απασχολούνται στις γωνιές με αυθόρμητες ή προγραμματισμένες δραστηριότητες διερεύνησης σχετικές με τα γεωφυσικά φαινόμενα και ειδικότερα με καταστάσεις προβληματισμού που αφορούν στη γη, στο διάστημα, στο μαγνητισμό, στους ήχους, στο φως, στην κίνηση, στα καιρικά φαινόμενα, τα φυτά, κ.ά.

Το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα στο οποίο αναφερόμαστε και το αντίστοιχο βιβλίο δραστηριοτήτων υποστηρίζεται ότι είναι μάλλον φτωχά σε δραστηριότητες των φυσικών επιστημών, δεν φαίνεται να παρέχουν επαρκή βοήθεια στην εξοικείωση των νηπίων με τις φυσικές επιστήμες και τα μόνα στοιχεία που μπορούν να αναφερθούν είναι στο βιβλίο δραστηριοτήτων για το χώρο, το χρόνο, το ρυθμό, τα αντικείμενα και το φυσικό περιβάλλον.(Μπαγάκης, Γ. & Ραβάνης, Κ. (2001, σ. 297-299)

Δ.Ε.Π.Π.Σ. για το Νηπιαγωγείο (Αρ. Φύλλου 1376 τ. Β΄ 18-10-2001 Άρθρο 6)

Οι επιδιώξεις και περιεχόμενα του σχεδιάστηκαν κατά γνωστικό αντικείμενο

(Γλώσσα, Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες, Γεωγραφία, Βιολογία, Ιστορία, Έννοιες της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής, Θρησκευτικά, Φυσική Αγωγή, Εικαστική Αγωγή, Μουσική Αγωγή, Θεατρική Αγωγή, Πληροφορική).

Εναρμονισμένο με το Δ.Ε.Π.Π.Σ. για το Νηπιαγωγείο, είναι το βιβλίο Οδηγός Νηπιαγωγού-Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί –Δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης.

(Αρ. Φύλλου 1376 τ. Β΄ 18-10-2001 Άρθρο 6)

Δομή

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Δομή

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΕΛΕΤΗΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΦΕΚ 304, 13 Μαρτίου 2003, σ. 4069-4335

Οι Φυσικές Επιστήμες που με αμφιλεγόμενο τρόπο εισήχθησαν στο Δ.Ε.Π.Π.Σ. του Νηπιαγωγείου αλλά σε μια θετική κατεύθυνση, εισάγονται πλέον ως διακριτή μαθησιακή οντότητα στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών του Νηπιαγωγείου.

Το παιδί της προσχολικής ηλικίας είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της επιστημονικής γνώσης των Φυσικών Επιστημών, με την προϋπόθεση βέβαια ότι οι μαθησιακοί στόχοι, το διδακτικό περιεχόμενο και η οργάνωσή του, οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις που θα χρησιμοποιηθούν θα έχουν προσαρμοστεί κατάλληλα, ευρηματικά και καινοτόμα στις νοητικές του ικανότητες.

Η πράξη και η εκπαιδευτική έρευνα θα δείξει αν το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου που βρίσκεται σε πιλοτική φάση εφαρμογής δια του μαθησιακού του πεδίου «Φυσικές Επιστήμες» θα μπορέσει να συμβάλλει στον επιστημονικό και τεχνολογικό εγγραματισμό.

Χαρακτηριστικά του περιεχομένου του νέου Προγράμματος

Σπουδών Φ.Ε. -Θεματικές ενότητες Το νέο Πρόγραμμα Σπουδών (πιλοτική εφαρμογή του)

δομείται πάνω σε εννέα θεματικές ενότητες, οι οποίες εξασφαλίζουν τη συνέχεια και τη συνοχή του από το Νηπιαγωγείο μέχρι το Λύκειο. Στο Δημοτικό οι εννέα θεματικές ενότητες αναπτύσσονται οριζόντια και κάθετα ως εξής:

σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού απαντάται η ενότητα «Η ζωή γύρω μας»

σε πέντε διδάσκονται η «Ενέργεια», τα «Ηλεκτρικά και μαγνητικά φαινόμενα» καθώς και τα «Ηχητικά φαινόμενα»

σε τέσσερις αναπτύσσονται οι «Μηχανές και δυναμικές αλληλεπιδράσεις» καθώς και οι «Ιδιότητες των υλικών»

σε τρεις διδάσκονται τα «Θερμικά φαινόμενα» σε δύο τα «Φωτεινά φαινόμενα» τα «Χημικά φαινόμενα» προσεγγίζονται στις τρεις

τελευταίες τάξεις του Δημοτικού σχολείου.

Θέματα /Έννοιες/ Φυσικά Φαινόμενα:• Βύθιση-πλεύση•Διαλύματα •Μαγνητισμός •Κίνηση •Φως• Έμβιοι οργανισμοί•Αντικείμενα (φυσικά – τεχνητά),•Γεωφυσικά στοιχεία•Χρόνος και Χώρος

Αναλυτικό Πρόγραμμα του Νηπιαγωγείου

(Π.Δ. 486/1989-Φ.Ε.Κ. 208 Α΄) & Φυσικές

Επιστήμες

Δ.Ε.Π.Π.Σ. –Πρόγραμμα Μελέτης Περιβάλλοντος

Θέματα/Έννοιες/Φαινόμενα:• Θερμότητα-θερμοκρασία•Ενέργεια-πηγές•Ηλεκτρισμός•Μαγνητισμός• Κίνηση•Νερό, Αέρας•Έμβια• Μετακίνηση-μεταφορές•Κυκλοφοριακή αγωγή•Αλληλεπίδραση φυσικού περιβάλλοντος και ανθρώπου•Καιρικά φαινόμενα, κ.ά.

Νέο Πρόγραμμα Σπουδών ΝηπιαγωγείουΜαθησιακή περιοχή Φυσικών Επιστημών

•Θεματικές ενότητες:•Ζωντανοί οργανισμοί • Ιδιότητες της ύλης και διάφορα απλά φυσικά φαινόμενα• Καιρικά φαινόμενα•Γεωφυσικά φαινόμενα•Πλανήτης Γη και ηλιακό σύστημα, κ.ά.

Οι ενότητες αντλούν περιεχόμενα από τους επιστημονικούς κλάδους:

Βιολογίας (μελέτη των ζωντανών οργανισμών στο περιβάλλον τους)Φυσικής (ιδιότητες της ύλης και διάφορα απλά φυσικά φαινόμενα)Μετεωρολογίας (καιρικά φαινόμενα) Γεωγραφίας (γεωφυσικά φαινόμενα) Αστρονομίας (πλανήτης Γη και ηλιακό σύστημα)

Σύνδεση Τ.Π.Ε.-Φυσικών Επιστημών στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών

Οι Τ.Π.Ε •Εμπλουτίζουν βιωματικές νοητικές παραστάσεις των νηπίων•Αποτελούν πηγή εποπτικού υλικού•Οπτικοποιούν έννοιες και φαινόμενα•Δίνουν δυνατότητα αποτύπωσης και προβολής του περιβάλλοντος•Αποτελούν πηγές αναζήτησης, κ.λπ.

Σύνδεση Περιβάλλοντος και Εκπ/σης για την Αειφόρο ανάπτυξη & Φυσικών Επιστημών στο Νέο Πρόγραμμα ΣπουδώνΤο Περιβάλλον και η

Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη συνδέεται ιδιαιτέρως με τη μαθησιακή περιοχή των Φυσικών Επιστημών και της Τεχνολογίας.

Αειφόρος ή βιώσιμη ανάπτυξη είναι αυτή που ικανοποιεί τις ανάγκες της σημερινής γενιάς χωρίς να στερεί από τις επόμενες να ικανοποιήσουν τις δικές τους.

Πολλά από τα διδακτικά περιεχόμενα των Φ.Ε. αποτελούν προαπαιτούμενα ή ενδείκνυται να προσεγγίζονται παράλληλα με τις αντίστοιχες περιβαλλοντικές προεκτάσεις τους. Για παράδειγμα τα περιεχόμενα που σχετίζονται με τα φυτά.

•Η προσέγγιση ζητημάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών δεν υλοποιείται κατ΄ανάγκη διακριτά και αυτόνομα από περιεχόμενα που εντάσσονται στις υπόλοιπες μαθησιακές περιοχές του Π.Σ.•Στο νηπιαγωγείο κάθε πρόγραμμα Π.Ε. ξεκινά και καταλήγει στην καθημερινή ζωή των παιδιών –εντός και εκτός της σχολικής τάξης.•Ενότητες που περιλαμβάνει το (πιλοτικό) Π.Σ. είναι:-Διαχείριση Απορριμάτων-Ηλιοπροστασία-Διαχείριση Υδατικών πόρων

Η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών αποτελεί πεδίο σύγκλισης διαφόρων επιστημόνων (Φυσικών, Χημικών, Βιολόγων, και Γεωλόγων, Παιδαγωγών) παρόλο που η εκπαίδευση, οι προσανατολισμοί και τα ενδιαφέροντα τους έχουν μεγάλες αποστάσεις μεταξύ τους. Ραβάνης, 1999, σ.50)

Το τι διδάσκουμε από το πεδίο των φυσικών επιστημών, σχετίζεται:Με τους γενικούς σκοπούς και επιμέρους στόχους των διδακτικών διαδικασιώνΜε το ποια αναλυτικά προγράμματα και ποια συγκεκριμένα περιεχόμενα ‘υποστηρίζουν’ τη διδασκαλία μαςΜε το πως διδάσκουμε (μεθοδολογίες, στρατηγικές, τεχνικές) Με το πως αξιολογούμε τα αποτελέσματα αλλά κυρίως σε ποιον διδάσκουμε.

Εκπαιδευτικοί, ερευνητές και επιστήμονες αναφέρουν ότι ο ενθουσιασμός για τις φυσικές επιστήμες και η περιέργεια για τα φυσικά φαινόμενα που δείχνουν οι μαθητές στο νηπιαγωγείο, καθώς και οι ενδιαφέρουσες και ‘ανοιχτές’ ερωτήσεις που διατυπώνουν οι εξάχρονοι μαθητές για τα φυσικά φαινόμενα, φαίνεται να μετατρέπονται κατά τη διάρκεια της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε στείρα απομνημόνευση, σε παθητική και αβασάνιστη αποδοχή της καινούργιας πληροφορίας καθώς και στη διατύπωση ανόητων και ‘κλειστών’ ερωτήσεων που κάθε άλλο παρά στοχεύουν στη διερεύνηση της νέας γνώσης. (Sagan 1993 στο Atlas Wiki)

Νηπιαγωγός και Φ.Ε... Γνώση, καλή κατανόηση βασικών εννοιών, νόμων, αξιωμάτων,

αρχών και φυσικών φαινομένων των Φυσικών Επιστημών; Γνώση μεγάλων επιστημονικών γεγονότων που

πραγματοποιήθηκαν λόγω της ανάπτυξης των φυσικών επιστημών και συνεπώς του πολιτισμού μας;

Ικανότητα, γνώση σύνδεσης των επιστημονικών θεωριών με την καθημερινή ζωή και αναγνώριση των φυσικών, βιολογικών και χημικών διαδικασιών γύρω μας;

Γνώση της ποικιλίας επιστημονικών μεθοδολογιών και κατάλληλη αξιοποίησή τους;

Κατανόηση των εννοιών και αναγνώριση των εμποδίων που έχουν οι μαθητές και οι μαθήτριες στην πρωτοσχολική ηλικία για να συγκροτήσουν τις έννοιες στη σκέψη τους;

Γνώση της σύνδεσης που έχει η κατανόηση των βασικών εννοιών των Φυσικών Επιστημών με την εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την Αειφορία, τον πολιτισμό, την τεχνολογία… 

Νηπιαγωγός & Φ.Ε.

Η γνώση του παιδαγωγικού περιεχομένου των Φ.Ε. δεν μετατρέπει τη /το νηπιαγωγό σε φυσικό, βιολόγο, γεωλόγο, χημικό…Προσφέρει τα απαραίτητα εργαλεία για να διευκολύνει, να υποστηρίξει και κυρίως να επεκτείνει τη μάθηση των παιδιών…

Δεν ξεχνάμε…Η ‘καλή απλοποίηση’ μιας

ιδέας είναι αδύνατη χωρίς τη σε βάθος κατανόηση της ουσίας της.

Όλοι ανά πάσα στιγμή μπορεί να μην είμαστε σίγουροι να απαντήσουμε σε κάποια ερωτήματα των παιδιών που αφορούν καθημερινά φαινόμενα.

Η δια βίου εκπαίδευσή μας θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη ενασχόληση μας με το αντικείμενο των Φ.Ε. και στην ‘κριτική αντιμετώπιση’ και αξιοποίηση στην πράξη των κάθε φορά προτεινόμενων Α.Π..

Μήπως τα ίδια τα Α.Π. του Νηπιαγωγείου-Φ. Ε. στο χρόνο, μπορούν να αποτελέσουν επιμορφωτικό εργαλείο κατανόησης ζητημάτων που σχετίζονται με τη διδακτική των φυσικών επιστημών, την οργάνωση δραστηριοτήτων με παιδιά και τις στάσεις τους σχετικά με τις φυσικές επιστήμες για μας;Ευχαριστούμε