Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

29
Ν. Καζαντζάκης, Η Νέα Παιδαγωγική Φάση Α: Ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου με χρήση κατευθυνόμενου διαλόγου 1 ος άξονας: Η πρώτη μέρα στο σχολείο, σχέσεις γονιών – παιδιών, γονιών – δασκάλων. Να βρείτε λέξεις-φράσεις με τις οποίες ο αφηγητής περιγράφει τον εαυτό του α) εξωτερικά, β) εσωτερικά (συναισθήματα, σκέψεις, συμπεριφορές). Με βάση αυτές να περιγράψετε την ψυχολογική κατάσταση του μικρού ήρωα την πρώτη του μέρα στο σχολείο. Από ποιους αντλεί θάρρος και με ποιο τρόπο; Την παραστατική περιγραφή των ανάμεικτων συναισθημάτων του μικρού παιδιού υπογραμμίζει η χρήση χαρακτηριστικών σχημάτων λόγου (μεταφορές, παρομοίωση, ασύνδετα σχήματα). Βρείτε και καταγράψτε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα και εξηγήστε γιατί τα διαλέξατε. Να συγκεντρώσετε λέξεις-φράσεις που αναφέρονται στο πρόσωπο του πατέρα, στη συμπεριφορά του απέναντι στο παιδί και τα λόγια του στο παιδί και το δάσκαλο. Με βάση αυτά να περιγράψετε τη σχέση πατέρα-γιου. Ποια η στάση και οι αντιλήψεις του πατέρα σχετικά με τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών; Ποιες προσδοκίες-απαιτήσεις έχει από το σχολείο και το δάσκαλο; Να κάνετε το ίδιο με τα στοιχεία που περιγράφουν τη συμπεριφορά της μητέρας; Πώς νιώθει, πώς ενεργεί; Τι συμπεράσματα βγάζετε για τις οικογενειακές σχέσεις εκείνη την εποχή; 2 ος άξονας : Οι μορφές των δασκάλων και οι παιδαγωγικές μέθοδοι του παλιού σχολείου Ο δάσκαλος υποδέχεται τον αφηγητή και τον πατέρα του στο κατώφλι του

description

Ερμηνευτική προσέγγιση, παράλληλα κείμενα, εργασίες επέκτασης

Transcript of Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Page 1: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

. , Ν Καζαντζάκης ΗΝέαΠαιδαγωγική

: Φάση Α Ερμηνευτική προσέγγιση του κειμένου με χρήση κατευθυνόμενου διαλόγου

1 ος άξονας: Η πρώτη μέρα στο σχολείο, σχέσεις γονιών – παιδιών, γονιών – δασκάλων.

Να βρείτε λέξεις-φράσεις με τις οποίες ο αφηγητής περιγράφει τον εαυτό του α) εξωτερικά, β) εσωτερικά (συναισθήματα, σκέψεις, συμπεριφορές). Με βάση αυτές να περιγράψετε την ψυχολογική κατάσταση του μικρού ήρωα την πρώτη του μέρα στο σχολείο. Από ποιους αντλεί θάρρος και με ποιο τρόπο;

Την παραστατική περιγραφή των ανάμεικτων συναισθημάτων του μικρού παιδιού υπογραμμίζει η χρήση χαρακτηριστικών σχημάτων λόγου (μεταφορές,

παρομοίωση, ασύνδετα σχήματα). Βρείτε και καταγράψτε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα και εξηγήστε γιατί τα διαλέξατε.

Να συγκεντρώσετε λέξεις-φράσεις που αναφέρονται στο πρόσωπο του πατέρα, στη συμπεριφορά του απέναντι στο παιδί και τα λόγια του στο παιδί και το δάσκαλο. Με βάση αυτά να περιγράψετε τη σχέση πατέρα-γιου.

Ποια η στάση και οι αντιλήψεις του πατέρα σχετικά με τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών; Ποιες προσδοκίες-απαιτήσεις έχει από το σχολείο και το δάσκαλο;

Να κάνετε το ίδιο με τα στοιχεία που περιγράφουν τη συμπεριφορά της μητέρας; Πώς νιώθει, πώς ενεργεί;

Τι συμπεράσματα βγάζετε για τις οικογενειακές σχέσεις εκείνη την εποχή;

2 ος άξονας : Οι μορφές των δασκάλων και οι παιδαγωγικές μέθοδοι του παλιού σχολείου

Ο δάσκαλος υποδέχεται τον αφηγητή και τον πατέρα του στο κατώφλι του σχολείου. Βρείτε τις λέξεις-φράσεις με τις οποίες περιγράφεται ο δάσκαλος μέσα από τα μάτια του μικρού αφηγητή. Πώς φαντάζεται το δάσκαλο και γιατί;

Ποια αντίληψη για τη «σωστή διαπαιδαγώγηση» εκφράζουν τα πρώτα λόγια του δασκάλου;

Ο δάσκαλος της Τετάρτης τάξης «βασίλευε και κυβερνούσε». Τι συμπέρασμα βγάζετε για το ρόλο του δασκάλου, πριν ακόμα τον περιγράψει με λεπτομέρειες ο αφηγητής; Επιβεβαιώνεται η αρχική

Page 2: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

εντύπωση; Βρείτε τις λέξεις-φράσεις που περιγράφουν το δάσκαλο και σχηματίστε μ’ αυτές την εικόνα του.

Τι νομίζετε ότι πρέσβευε η «Νέα Παιδαγωγική» και τι εφάρμοζε στην πράξη ο δάσκαλος; α) στην διδασκαλία και β) στη διαπαιδαγώγηση και σωφρονισμό των μαθητών Τι απαιτήσεις είχε από τους μικρούς μαθητές κατά τη διάρκεια του σχολικού προγράμματος,

του διαλείμματος, εκτός σχολείου; Ποιες τακτικές σωφρονισμού-τιμωρίας εφάρμοζε ο δάσκαλος; Η τιμωρία λειτουργούσε μόνο

ως παιδαγωγικό μέσο; Βρείτε σημεία που επιβεβαιώνουν τις παρατηρήσεις σας. Πώς αντιμετώπιζε τις απορίες-ερωτήσεις των μαθητών; Γιατί ο αφηγητής τον χαρακτηρίζει

«πονηρούτσικο»;

Πώς πιστεύετε ότι ένιωθαν οι μικροί μαθητές όταν τιμωρούνταν με τους παραπάνω τρόπους;

3 ος άξονας: Ο τόπος και ο χρόνος, Ο αφηγητής, η αφήγηση

Το κείμενο είναι αυτοβιογραφικό.

Με βάση το εισαγωγικό σημείωμα και τα σχετικά χωρία του κειμένου να προσδιορίσετε τον τόπο και το χρόνο στον οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα. Ο αφηγητής περιγράφει τη διαδρομή και μας δίνει μια εικόνα του δημοτικού σχολείου. Βρείτε και υπογραμμίστε τα σχετικά χωρία στο κείμενο.

Ποια στοιχεία της γλώσσας αποδίδουν την εποχή και τον τόπο που διαδραματίζονται τα γεγονότα; Βρείτε και υπογραμμίστε τις σχετικές λέξεις και φράσεις.

Η αφήγηση των γεγονότων ακολουθεί τη σειρά με την οποία διαδραματίστηκαν; Ποιοι χρόνοι

κυριαρχούν στην αφήγηση; Εκτός από την αφήγηση ποιοι άλλοι αφηγηματικοί τρόποι χρησιμοποιούνται; Αναφερθείτε σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου.

Ποιος αφηγείται την ιστορία και σε ποιο πρόσωπο; Συμμετέχει στα γεγονότα; Σε ποια ηλικία βρίσκεται ο αφηγητής; Από ποιο σημείο του κειμένου το συμπεράνατε; Πώς θα χαρακτηρίζατε τον τρόπο με τον οποίο αφηγείται; Ταιριάζει σε παιδί ή ώριμο άνδρα; Γίνεται με σοβαρότητα, νοσταλγία, χιούμορ, παιδική αφέλεια, ειρωνεία; Βρείτε σημεία του κειμένου που επιβεβαιώνουν την άποψή σας.

Page 3: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

: Φάση Β Παράλληλα κείμενα

Διερευνητικός άξονας : Το σχολείο τότε και σήμερα. Τ ι έχει μείνει ίδ ιο , τ ι έχει αλλάξει

Φύλλο εργασίας 1ο :

Κανόνας ή εξαίρεση ο δάσκαλος της Νέας Παιδαγωγικής; Ο δάσκαλος του χθες σε κείμενα των: Κωστή Παλαμά, Α. Δελμούζου, Κατίνας Παπά και Δημήτρη Γκιώνη

Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές διακρίνετε στις παιδαγωγικές μεθόδους που εφαρμόζουν οι δάσκαλοι στα αποσπάσματα που ακολουθούν με τις μεθόδους που περιγράφει ο Ν. Καζαντζάκης στη «Νέα Παιδαγωγική»;

Παρουσιάζονται αποτελεσματικές οι μέθοδοι διδασκαλίας στο κείμενο του Α. Δελμούζου ; Τι παρατηρείτε σχετικά με τη γλώσσα που χρησιμοποιούν δάσκαλοι και μαθητές;

Κωστής Παλαμάς, (από το διήγημα «Το σκολειό και το σπίτι», Άπαντα, εκδ. Γκοβόστης)

«…Στην ψηλή δασκαλοκαθέδρα ξάνοιξα να γέρνει καμπουριασμένος ένας ξεραγκιανός κ’ ένας ασκημομούτρης, που άγριες έριχνε ολόγυρα ματιές…Ένας ξερόβηχας συχνά του τον έκοβε το λόγο. Με πολύ θόρυβο έφτυνε, θορυβούσε περισσότερο κάθε φορά που θύμωνε. Στεκόταν μπροστά στο δάσκαλο ορθό το φτωχό μαθητούδι και τον έβλεπε, καθώς το πουλάκι το φίδι που πετρώνει.-“Απόδος, ω κατάρατε, τα πορθμεία! Βόα, ει τούτο σοι ήδιον, ω Χάρων”. Ποίον μέρος λόγου είναι εκείνο το “τα”;-Αντωνυμία! τρεμοψιθύρισε ο μαθητής.-Ούξω να χαθείς, κουρουνιασμένε! Αντωνυμία, βρε!Και τινάχτηκε φοβερός. Το παιδί στάθηκε βουβό και ξακολούθησε να τρέμει. Τέλος πάντων θάρρεψε κι είπε!-Όνομα!-Όνομα! Όνομα! Όνομα! Θεομπαίχτη!Κατέβηκε από τη δασκαλοκαθέδρα, όρμησε, άδραξε απ’ το αυτί το παιδί, του χτύπησε το κεφάλι στον τοίχο, ξεφώνισε:-Άρθρον, βρε, άρθρον! Μάθε, κακομοίρη, για να γίνεις άνθρωπος. Πρέπει να λιώσει το βρακί σου στην καρέκλα από το διάβασμα… Παιχνίδια, ε!Όταν επιτέλους άφησε το αυτί του παιδιού, είδα πως τα νύχια του δασκάλου είχανε σημειώσει στο αυτί του μαθητή ματωμένα χνάρια. Μα έτσι θα γινόμαστε ως το τέλος καλοί άνθρωποι.

Page 4: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Έξαφνα πλησιάζει σ’ άλλο παιδί καθισμένο εκεί κοντά μου.-Πού είναι η εξήγησίς (κάποια σχολική εργασία) σου;-Δα…δα…σκαλε, αποκρίθηκε τραυλίζοντας ο γείτονάς μου, την…την…την …ξέχασα στο σπίτι.-Γρήγορα γονατιστός πάνω στο θρανίο.Και χραπ! Επικυρώνεται η δικαστική απόφαση μ’ ένα γοργό μεγαλόπρεπο φτύσιμο κατάσταυρα στο πρόσωπο του ξεχασμένου μαθητή.Και με μια ματιά ιεροεξεταστική ριμμένη σ’ όλους μας απ’ άκρη σε άκρη διακήρυξε:-Θα σας λιώσω στο ξύλο, διαβόλοι! Τι νομίζετε! Θα σας αφήσω να κάνετε ό,τι θέλετε! Γράμματα! Γράμματα! Να μάθετε γράμματα!…».

Α. Δελμούζος, [Πώς έγινα δάσκαλος] 1921

Το παιδί του Παρνασσού ακούει Γεωγραφία. Ο σχολάρχης, μην μπορώντας να περπατήσει, καθόταν στην έδρα του με μια βέργα μακριά. Ένας χάρτης κρεμόταν κοντά του στον πίνακα, κι εκεί φώναζε ένα ένα τα παιδιά με ονόματα ειδικά το καθένα: «κουτσουκέρα γίδα» ή «ρούσικο στιβάλι» ή «καλαπόδι» και άλλα παρόμοια. Τα φώναζε να ειπούν και να δείξουν το μάθημα. Αλίμονο αν ξε-χνιόταν ένα ποτάμι της Αμερικής ή ο αριθμός των κατοίκων από κάποια πόλη της. Η βέργα έπεφτε βροχή μαζί με τις βρισιές. Κι αυτό ήταν το μόνο που συγκέντρωνε την προσοχή όλων μας. Μόλις τελείωνε όμως και φώναζε για μάθημα άλλο παιδί, γυρίζαμε αμέσως στη δουλειά μας. ΄Αλλοι διάβαζαν κλεφτά κάτω από το θρανίο το παρακάτω, άλλοι παίζαμε με κλωτσιές αθόρυβες, ώσπου να συγκεντρωθούμε πάλι με νέο ξύλο και νέες βρισιές. Και συλλογιζόμουν τώρα τη Γεωγραφία που την είχα όλη μάθει απ' έξω, κι έβρισκα μονάχα πλήθος αριθμούς και ατέλειωτα μπερδεμένα ονόματα από ποταμούς, βουνά και πόλεις...

Κατίνα Παπά, «Η εκδρομή του Δημητρού», 1935

Και ο Δημητρός συλλογίστηκε το δάσκαλό του, που έμπαινε κάθε μέρα στην τάξη κατσουφιασμένος κι άγριος, σαν να τον έδερνε κάθε πρωί ο πατέρας του. Δε θυμάται να γέλασε ποτέ.- «Διατί εφόνευσεν ο Ηρακλής τας Στυμφαλίδας όρνιθας»«Για να γεμίσει προσκέφαλα με τα πούπουλα», φώναξε ο Πανούτσος: Τα παιδιά γελάσανε, μα ο δάσκαλος σούφρωσε τα φρύδια του. Κατέβηκε άγριος από την έδρα κι έδωκε τέτοιο ξύλο στον Πανούτσο, που όλοι βουβάθηκαν. Μόνο με το Ζακυθινό δε θυμώνει· θα πεις, αυτός είναι καλός μαθητής και τα λέει όλα με τη σειρά:- «Και ο θεός καταράστηκε τους πρωτοπλάστους και είπε στον Αδάμ να κερδίζει τον άρτον του με τον ιδρώτα του προσώπου του».Τα φρύδια του δασκάλου ξεσούφρωσαν και το πρόσωπο του έγινε μαλακότερο. ...«κι εσύ φίδι, να είσαι καταραμένο και να σέρνεσαι εις τους αιώνες με την κοιλίαν σου».«Και πώς περπατούσε πρωτύτερα;» ρώτησε ο καημένος ο Δημητρός, μα έφαγε κι αυτός της χρονιάς του. Και να σου ορκίζεται ο Πανούτσος, πως αυτός ο δάσκαλος αύριο θα χαμογελάει! Να το βλέπεις και να μη το το πιστεύεις!..................................................................

Page 5: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Δημήτρης Γκιώνης, Τώρα θα δεις..., Καστανιώτης, Αθήνα 1994, σ. 48-57.

Το σχολείο μόνιμος βραχνάς αλλά και καταφύγιο. Γιατί όταν δεν είχε σχολείο, είχε δουλειά στο μαγαζί, θελήματα στο σπίτι. Μόνο που στο σχολείο έπρεπε να είσαι πάντα διαβασμένος και προσεχτικός, γιατί διαφορετικά έπεφτε ραβδί. Αυτά τα αναθεματισμένα μέρη του λόγου.- Πόσα είναι. Κούκο; ρώτησε την ημέρα εκείνη ο Τζαναβάρας και ήμουν βέβαιος ότι ευχόταν να μην τα ξέρω για να με λιανίσει.- Δέκα.- Για πες τα...- Άρθρο, όνομα ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, ρήμα, πρόθεση...- Aυτά είναι έξι, δεν είναι δέκα. Τι τα 'κανες τ' άλλα; - Φτου κι απ' την αρχή:- Άρθρο, όνομα ουσιαστικό, επίθετο, αντωνυμία, ρήμα...- Τώρα τα 'βγαλες πέντε! Είσαι με τα καλά σου;............................- Όρθιος, εκεί με τους άλλους!Ευτυχώς που υπήρχε παρέα, η οποία έφτασε στο τέλος να είναι αριθμητικά μεγαλύτερη από τα μέρη του λόγου.- Γιατί δε διαβάσατε, ρε; τσίριξε. Τσιμουδιά.Από ένα αστραφτερό χαστούκι στον καθένα. Και καθώς το δεχτήκαμε όλοι περίπου ατάραχοι, μας περνάει και δεύτερο χέρι από το άλλο μάγουλο. Και κάποια στιγμή βγάζει αφηνιασμένος τη λουρίδα και μας λιανίζει τα πόδια.Αύριο να μου το 'χετε γράψει είκοσι φορές στο τετράδιο και να το ξέρετε φαρσί!

Page 6: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Φύλλο εργασίας 2ο

Ο κυνηγός –δάσκαλος κερδίζει το στοίχημα .....

Ο Ι. Κονδυλάκης (1861-1920) στο αυτοβιογραφικό του διήγημα «Όταν ήμουν δάσκαλος» περιγράφει την εμπειρία που είχε ο ίδιος, όταν εργάστηκε ως δάσκαλος στο Μώδι της Κυδωνίας, στην Κρήτη, την ίδια εποχή πάνω κάτω που ο Ν. Καζαντζάκης φοιτούσε στο Δημοτικό σχολείο του Ηρακλείου.

Ο κεντρικός ήρωας ο Γιώργης, απόφοιτος γυμνασίου και μανιώδης κυνηγός δελεάζεται από το πλούσιο σε θηράματα κυνήγι της περιοχής και διορίζεται δάσκαλος στο χωριό. Προκειμένου να μην αποκαλυφθεί ή αμάθειά του, μηχανεύεται ένα σύστημα «το οποίον αφήνει τους μαθητάς ελευθέρους να μελετούν και να παίζουν οπόταν θέλουν και όπως θέλουν». Στην πρώτη του λοιπόν γνωριμία

με τους μαθητές λέει τα εξής:

Δεν είμαι από τους δασκάλους τους οποίους εγνωρίσατε μέχρι τούδε. Θέλω να γίνω φίλος σας και όχι τύραννος, να σας φανώ ωφέλιμος και όχι να σας κάμω δειλούς και ταπεινούς’ να με σέβεσθε και να με αγαπάτε και όχι να με τρέμετε. Μερικοί από σας άλλως τε κοντεύει να έχετε την ηλικίαν μου. Έως χθες ήμουν και εγώ μαθητής και δεν επιθυμώ να με μισήσετε, όπως εμίσησα εγώ μερικούς από τους δασκάλους μου. Δεν θ’ απαιτώ να μαθαίνετε μεγάλα πράγματα, τα οποία να μη σας αφήνουν καιρόν να παίζετε, ως απαιτεί η ηλικία σας. Αλλά τα ολίγα αυτά εννοώ να τα μαθαίνετε καλά. Φρονώ ότι με το γλυκύ θα κάμωμεν καλύτερα την εργασίαν μας, ενώ οι άλλοι δασκάλοι νομίζουν απαραίτητον το ξύλον και τας ύβρεις. Σας παρακαλώ, μη με αναγκάσετε να πιστεύω ότι έχω άδικον και ότι έχουν δίκαιον οι άλλοι δασκάλοι. Οι μαθηταί μου ήκουσαν τους λόγους μου με έκπληξιν, ήτις επί τέλους μετεβλήθη εις ακτινοβόλημα χαράς. – Λοιπόν είσθε σύμφωνοι; Τους ηρώτησα. – Σύμφωνοι, απήντησαν. Και ετήρησαν την υπόσχεσίν των, όπως ετήρησα και εγώ την ιδικήν μου.».........

Οι μαθηταί μου με εσέβοντο και με ηγάπων, χωρίς να μεταχειρισθώ ποτέ βίαια μέσα, χωρίς να υψώσω καν τον τόνον της φωνής μου, ήσαν επιμελείς και κόσμιοι. Ηύξανε δε η προς εμέ αγάπη και ευγνωμοσύνη των, όταν από την πρώτην τάξιν, ήτις ήτο εις το ισόγειον, ήρχοντο ενίοτε πλαταγισμοί ραπισμάτων ομού με τας αγρίας κραυγάς και τας ύβρεις του διδασκάλου, κούτσουρα, παλιόπαιδα, κτήνη!».

Δυστυχώς, όπως συμβαίνει συχνά, τα παιδιά, «καταχρώμενα την ελευθερίαν, ήρχισαν να περιπίπτουν εις αναρχίαν και ασέβειαν προς τον διδάσκαλον.Αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση ο δάσκαλος κατόρθωσε να συγκρατήσει την αγανάκτησή του και να τους «ρίξει στο φιλότιμο», μέθοδος που τελικά απέδωσε :

Page 7: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

- Βρε παιδιά, μην είσθε αχάριστοι προς ένα δάσκαλον, ο οποίος σας αγαπά και ο οποίος εισήγαγε την νέαν μέθοδον, ήτις μόνον εις την Ρωσίαν έχει εφαρμοσθεί. Αλλά προ πάντων μην είσθε ανόητοι. Θέλετε να σας δέρνω και να σας βασανίζω όπως δέρνει ο κύριος αυτός κάτω; Αλλά αν σας δέρνω σαν γαϊδούρια, πως θα γίνετε υπερήφανοι πολεμισταί, για να ελευθερώσετε τη δυστυχισμένη την πατρίδα μας; Εγώ δεν θα το κάμω αυτό το κακό, παιδιά μου, και αν ακόμη εξακολουθήσετε να μου δίδετε αφορμάς και ν’ ανακατεύεσθε σε πράγματα που δεν σας ενδιαφέρουν. Φαίνεται δε ότι οι λόγοι μου έπιαναν τόπον, διότι αι αταξίαι και η ασέβεια δεν επαναλήφθησαν.».

Τα θετικά αποτελέσματα φάνηκαν στο τέλος της χρονιάς και στην πρόοδο των μαθητών εκπλήσσοντας την επιτροπή που διεξήγαγε τις εξετάσεις, και τον ίδιο το δάσκαλο:

«Η Εφορία Χανίων απέστειλεν επιτροπήν διά να κάμη τας εξετάσεις. Ο έλεγχος τούτος με ανησύχει πολύ. Αλλά φαίνεται ότι οι μαθηταί μου είχαν κάμει μεγάλας προόδους εν αγνοία μου. Διότι μετά το πέρας των εξετάσεων οι αντιπρόσωποι της Εφορείας με εξέπληξαν με συγχαρητήρια: - Ποτέ δεν επεριμέναμεν τοιαύτας προόδους από νεοσύστατον σχολείον, μου είπεν εις εξ αυτών με τόνον μη επιτρέποντα αμφιβολίαν περί της ειλικρινείας του. Σας βεβαιώ ότι είναι πολύ καλύτεροι οι μαθηταί σας από τους μαθητάς του σχολαρχείου Χανίων. Φαντάζομαι πόσον θα εκοπιάσατε. Δεν γνωρίζω εάν εκοκκίνισα όταν απήντησα: - Εκοπίασα πολύ, είναι αληθές, αλλά σήμερον λησμονώ τους κόπους μου.

Να παρουσιάσετε σε μια παράγραφο τη μέθοδο, τον τρόπο προσέγγισης των μαθητών, τα προβλήματα που αντιμετώπισε και τον τρόπο που τα χειρίστηκε ο νεαρός δάσκαλος του διηγήματος. Σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε;

Page 8: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Φύλλο εργασίας 3ο

Πρώτες εμπειρίες στο γυμνάσιο της επαρχίας του 1957-58

Η Αννα είναι δεκατριών χρονών, γυμνασιοκόριτσο στην επαρχία του 1957-58. Διαβάστε τις πρώτες εμπειρίες της από το Γυμνάσιο και εντοπίστε πράγματα που μένουν ίδια από τότε μέχρι σήμερα και άλλα που έχουν αλλάξει.

Τα σχολεία άνοιξαν. Για πρώτη φορά η Άννα κουβαλούσε τσάντα γιομάτη βιβλία. Η μαύρη της ποδιά έφτανε μέχρι τη μέση της γάμπας, σύμφωνα με τον κανονισμό, κι ο γιακάς της άστραφτε κολλαρισμένος, και συναγωνιζόταν στην ασπρίλα τα σοσόνια της κάτω. Τα μαλλιά της τα είχε πλέξει σε δυο κοντές κοτσίδες, ενώ τα σγουρά τσουλούφια της στο μέτωπο κυμάτιζαν περήφανα κι ατίθασα…….

Κατηφόρισε σοβαρή, όπως ταίριαζε σ' ένα γυμνασιοκόριτσο, την καινούρια ακόμη γειτονιά της. Διέσχισε γρήγορα, όπως άρμοζε, την Πάνω Πλατεία και μπήκε στο δρόμο με τα μαγαζιά. Ούτε ματίτσα

αριστερά και δεξιά. Με βιαστικό βήμα, έφτασε στην Κάτω Πλατεία, πέρασε απέναντι και μπήκε επιτέλους στο δρόμο που βρισκόταν το Γυμνάσιο. Ήταν κι αυτή πια γυμνασιοκόριτσο! Πήρε μια βαθιά ανάσα και μπήκε στον αυλόγυρο. Αμέσως όμως ένιωσε να βουλιάζει. Θεέ, πόσο τεράστιοι ήταν όλοι τους! Κι αυτή σαν νάνος! Ολόκληροι άντρες και γυναίκες! Πέρασε διστακτικά από δίπλα τους κι εκείνοι χαμήλωσαν το βλέμμα τους κατά τη μεριά της χαμογελώντας.

«Με κοροϊδεύουν! Και μ' αυτή την ποδιά, που μου την έκαναν μακριά σαν ράσο, φαίνομαι ακόμη πιο κοντή. Και δεν ξέρω κανέναν εδώ. Και δες τι αέρα που έχουν όλες αυτές οι κυράτσες. Εγώ είμαι σαν βλαχαντερό!» σκέφτηκε αναψοκοκκινισμένη και ζάρωσε σε μια άκρη……

Ο αγιασμός έγινε όπως συνήθως, αλλά μετά βγήκε μπροστά ο γυμνασιάρχης κι άρχισε ένα κατεβατό από «πρέπει» κι «απαγορεύεται», που έκανε όλο το ακροατήριο κάτω να στενάξει. Από τις μεγάλες μάλιστα τάξεις, Εβδόμη κι Ογδόη, ακούστηκαν έντονες διαμαρτυρίες.

- Δε θα ανεχτώ! Φώναξε ο γυμνασιάρχης. Και τώρα οι μαθητές ν’ αρχίσουν να προχωρούν απ’ αριστερά και να μπαίνουν από την κύρια είσοδο στο πάνω προαύλιο. Οι μαθήτριες από δεξιά. Θα μπαίνουν από την πλαϊνή. Σε κάθε είσοδο θα υπάρχουν δύο καθηγητές που θα ελέγξουν την εμφάνισή σας. Στους μη ευπρεπείς θα δοθούν οι ανάλογες οδηγίες, στις οποίες θα πρέπει να συμμορφωθούν πάραυτα!

Page 9: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Στο μεταξύ το Γυμνάσιο είχε χωριστεί σε μαύρες ποδιές και σε πηλήκια. Δυο μεγάλες ουρές που προχωρούσαν αργά αργά. Η ουρά των αγοριών πήγαινε πιο γρήγορα βέβαια. Εκεί είχαν να ελέγξουν ένα συγκεκριμένο σημείο του καθενός: το κεφάλι. Πόσο κοντοκουρεμένο ήταν και τι κατάσταση επικρατούσε στο πηλήκιο που το καπέλωνε(κι αν το καπέλωνε). Η άλλη ουρά όμως….. Αρχίζανε με το μαλλί. Όχι αφέλειες ή μπούκλες ή «μιζανπλί». Κοτσίδες μία ή δυο, αν ήταν μακρύ. Και, βέβαια, απαγορευμένα ο οξιζενές κι αμμωνία. Έλα όμως που τα περισσότερα κορίτσια ήθελαν να «φέρνουν» λιγάκι της Βουγιουκλάκη. «Το ξύλο που βγήκε από τον παράδεισο» είχε βγάλει εκτός μόδας τις απανταχού μελαχρινές και καστανομάλλες. Τώρα οι απομιμήσεις της ξανθιάς σταρ άρχισαν να βγαίνουν στο πλάι αρμαθιές αρμαθιές. Και μαζί τους τα μαδημένα φρύδια. Κι οι ποδιές χωρίς γιακά. Κι οι ποδιές που δε χάιδευαν γάμπες. Κι οι ξυρισμένες γάμπες. Και τα παπούτσια με τακούνι. Και τα μακριά νύχια. Και τα χείλια με κραγιόν. Κι υπήρχαν περιπτώσεις - Άκουσον, Άκουσον! - που μερικά απ' αυτά τα παραπτώματα συνυπήρχαν αρμονικά στο ίδιο άτομο!......

Η πρώτη βδομάδα στο Γυμνάσιο ήταν γιομάτη αναταραχή. Μέχρι να φτάσει το Σάββατο, όλοι τους έτρεμαν το γυμνασιάρχη. Η Ογδόη μάλιστα τον μισούσε θανάσιμα. Τον κύριο «Πάραυτα». Βλέπεις, της είχε κόψει όλα τα προνόμια που απολάμβανε παραδοσιακά. Μέχρι τότε, τ' αγόρια της Ογδόης μπορούσαν ν' αφήνουν κάποιο τσουλούφι να μακραίνει κάπως, χωρίς να τους μιλάει κανείς, και το πηλήκιο τους έμοιαζε πιο πολύ με μπερέ, που το κρατούσαν περισσότερο στο χέρι παρά στο κεφάλι. Τα κορίτσια πάλι έφτιαχναν το μαλλί τους κάθε Σάββατο και φορούσαν χαμηλό τακούνι. Αυτά τώρα όλα είχαν χαθεί. ΟΛΟΙ έπρεπε να συμμορφώνονται με τις διατάξεις του σχολείου. Χωρίς εξαιρέσεις. Και κανείς πια στο πάνω προαύλιο! Όλοι στο κάτω, και μάλιστα οι μαθήτριες στ' αριστερό κομμάτι του και τ' αγόρια στο δεξί του. Κι όχι κουβέντες αναμεταξύ τους. Ανάμεσά τους, σ’ ένα νοερό διάδρομο έκαναν βόλτες οι καθηγητές.

Ακόμα και στο δρόμο δεν έπρεπε να συνομιλούν τα’ αγόρια με τα κορίτσια! Εάν τους έβλεπε κανένας καθηγητής, θα έπαιρναν αποβολή. Αποβολή θα έπαιρναν κι αν τους έβλεπαν σε κινηματογράφο ή σε χορό ή σε κέντρο διασκεδάσεως ή να κυκλοφορούν μετά τις δέκα το βράδυ…… Και τι κακό είχε ο κινηματογράφος; Α, αυτός ο Πάραυτας, εδώ της στεκόταν! Κι αυτή που ήθελε τόσο πολύ να πάει στο Γυμνάσιο... Ευτυχώς που είχαν ένα φιλόλογο καταπληκτικό. Από την πρώτη στιγμή τον συμπάθησε. Κι ας τις έλεγε όλες «κότες». Το έλεγε μ' ένα χαμόγελο που ήταν σαν να λάτρευε τις κότες. Αυτός ήταν κι ο υπεύθυνος για όλες τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις του Γυμνασίου: θεατρικές παραστάσεις και χορωδία. Από την τρίτη κιόλας μέρα είχε ζητήσει μαθητές και μαθήτριες για να φτιάξει τη χορωδία. Το να είσαι στη χορωδία σήμαινε ότι εσύ μπορούσες να τραγουδάς ωραία και καλά το «Ξεκινά μια ψαροπούλα...», ενώ οι άλλοι στην τάξη σου έκαναν μάθημα. Μια προοπτική καθόλου ευκαταφρόνητη βεβαίως.

Βούλα Μάστορη, στο γυμνάσιο, εκδ. Πατάκη

Page 10: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Φύλλο εργασίας 4ο

Νικηφόρος Βρετττάκος, Τα δεκατέσσερα παιδιά

«…Εν αρχή ην η αγάπη…» μελωδούσε γιομίζοντας το γυμνό σου δωμάτιο μια παράξενη άρπα, καθώς σ’ έπαιρνε ο ύπνος και το χέρι σου, κρύο, σαν κλωνί λεμονιάς σε νεκρό, αναπαύονταν πάνω στο στήθος σου. Κι έβλεπες πως άνοιγε τάχα μια πόρτα στον ύπνο σου. Πως μπαίναν τα δεκατέσσερα παιδιά λυπημένα και στεκόντουσαν γύρω σου. Τα μάτια τους θύμιζαν σταγόνες σε τζάμια: «Έλεος! Έλεος! Έλεος!...» τινάζοντας τη βροχή και το χιόνι από πάνω τους, τα ζύγιαζες με το βλέμμα σου σα να’ θελες να τους κόψεις την ευτυχία στα μέτρα τους, ενώ η άρπα συνέχιζεν απαλά μες στον ύπνο σου: «… Ό,τι θέλει κανείς μπορεί να φτιάξει με την αγάπη. Ήλιους κι αστέρια, ροδώνες και κλήματα…». Αλλά εσύ προτιμούσες μποτίτσες φοδραρισμένες με μάλλινο, πουκάμισα κλειστά στο λαιμό - γιατί φυσάει πολύ στο Καλέντζι! Έβλεπες πως ράβεις με τα δυο σου χέρια, έβλεπες πως ζυμώνεις με τα δυο σου χέρια κι ονειρευόσουν πως μπαίνεις στην τάξη με δεκατέσσερις φορεσιές, με δεκατέσσερα χριστόψωμα στην αγκαλιά σου.

Αλλά ξύπναγες το πρωί κι άκουγες που έβρεχε. Σε δίπλωνε σα μια λύπη τ’ αδιάβροχό σου κι ο δρόμος για το σχολειό γινόταν πιο δύσκολος. Βάδιζες κι είχες σκυμμένο το πρόσωπο σαν να ‘ταν κάποιος απάνω σου και να σ’ έκρινε για τ’ άδεια σου χέρια. Σαν να ‘φταιγες μάλιστα, σ’ όλη τη διαδρομή σε μπάτσιζε το χιονόνερο.

Έμπαινες στο σχολειό κι όπως τ’ αντίκριζες μοιραζόταν σε δεκατέσσερα χαμόγελα το πρόσωπό σου. Θυμόσουν πως η αγκάλη σου ήταν μισή κι ανεβαίνοντας πάνω στην έδρα σου άνοιγες τη λύπη σου και τα σκέπαζες, όπως ο ουρανός σκεπάζει τη γη.

Page 11: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Ώρα 8 και 20 ακριβώς. Το μάθημα αρχίζει κανονικά. Εσύ πάνω απ’ την έδρα και απ’ αντίκρυ σου ο Χριστός, απαλός και γλυκύς μες στο κάδρο του,

δίνατε τα χέρια πάνω από τα κεφάλια τους να τους κάμετε μια σκέπη από ζεστασιά, γιατί σας ήρθανε και σήμερα μουσκεμένα κι η λύπη περπατάει μες στα μάτια τους, όπως ο σπουργίτης πάνω στο φράχτη.

Το καλαμπόκι δεν ψώμωσε το περσινό καλοκαίρι κι ακούς το ψωμάκι που κλαίει μες στις μπόλιες τους. Ώρα 10 και 20’. Το μάθημα συνεχίζεται. Οι σπουργίτες σου χτυπούν τα φτερά τους. Το μολύβι πεθαίνει ανάμεσα στα κοκαλιασμένα τους δάχτυλα. Η καρδιά σου είναι τώρα μια στάμνα σπασμένη. Τα λόγια σου βγαίνουν αργά, σα μια βρύση που στέρεψε: «Ο μέγας Αλέξανδρος… Ο μέγας Αλέξανδρος… Ο μέγας Αλέξανδρος…». Τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Τα μέτρησες δέκα φορές. Τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Μετράς το ένα χέρι σου - τ’ άλλο σου βρίσκεται τυλιγμένο σε συννεφιά - τα δάχτυλά σου είναι πέντε. Σηκώνεις το πρόσωπο, κοιτάζεις τη στέγη, κάνεις πως σκέφτεσαι, σκύβεις πάλι στην έδρα, ξεφυλλίζεις τον Αίσωπο, κατεβαίνεις και γράφεις στο μαυροπίνακα, κοιτάζεις τον ουρανό απ’ το παράθυρο, γυρίζεις το κεφάλι σου αλλού, δεν μπορείς άλλο παρά να κλάψεις. Παίρνεις το μαθητολόγιο στα χέρια σου, κάτι ψάχνεις να βρεις, το σηκώνεις διαβάζοντας

και σκεπάζεις το πρόσωπό σου.

Ο Ν. Βρεττάκος αφιερώνει το ποίημα «Στη γυναίκα με το τσακισμένο χέρι» σε μια καθηγήτρια που υπηρετεί σ’ ένα φτωχό ορεινό χωριό της Ηπείρου, το Καλέντζι; Ποια είναι η παιδαγωγική αρχή που ακολουθεί η καθηγήτρια; Τι διαπιστώνει προσπαθώντας να την εφαρμόσει στην πράξη; Ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα σας γεννάει το ποίημα αυτό;

Page 12: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Φύλλο εργασίας 5ο

«Παιδιών η Βασιλεία», Ανδρομάχης Επάνοδος» του Γιάννη Κουβαρά

Το ποίημα που ακολουθεί έχει δημοσιευτεί το 1999. Τι έχει αλλάξει 100 χρόνια μετά τη «Νέα Παιδαγωγική»;

Συγκρίνετε τη μορφή της δασκάλας αυτής με την αντίστοιχη του δασκάλου της «Νέας Παιδαγωγικής». Ποια φράση του ποιήματος βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με το ρόλο του δασκάλου της «Νέας Παιδαγωγικής»

Γιατί η δασκάλα αυτή γνωρίζει «θρίαμβο»;

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΒΑΡΑΣ, Ανδρομάχης Επάνοδος

Δε θαυμάζεις ένα δάσκαλο που λέει πως δύο και δύο κάνουν τέσσεραΤον θαυμάζεις όμως που διάλεξε αυτό το υπέροχο επάγγελμα

Απαρηγόρητους άφηνε τους μικρούς μαθητές τηςΗ κυρία Βίκυ φεύγοντας για μετεκπαίδευσηΔεν την αφήνανε να φύγειΤης κλειδώναν την αίθουσαΤης φράζαν το διάδρομοΤης κ λ ε ί ν α νΤην έξοδο, το δρόμο, την αυλόπορταΚρεμόντουσαν πάνω τηςΤρέχανε πίσω απ’ το αυτοκίνητό τηςΛαχανιασμέναΚαι ’κείνηΧωρίς κουράγιο να μαρσάρει...Τά ’βλεπε μέσα απ’ τον ραγισ-μένο καθρέπτηΘαλερόν δάκρυ χέουσα*(Πολιορκητικός κλοιός αγάπης αξόδευτηςΘρίαμβο που πραγματικά δεν εγνώρισανΠοτέ νικητές Αυτοκράτορες. Παιδιών η Βασιλεία.)

Γιάννης Κουβαράς, Μέσα θάλασσα, Σοκόλης, Αθήνα 1999

Φύλλο εργασίας 6ο

* Θαλερόν [κατά] δάκρυ χέουσα: αναφορά στον στίχο Ζ496 της Ιλιάδας του Ομήρου. Εκεί, ο Έκτορας, ο αρχηγός των Τρώων, ύστερα από μια συγκινητική και γεμάτη τρυφερότητα σκηνή, αποχαιρετά τη σύζυγό του Ανδρομάχη, μαζί με το παιδί τους, τον Αστυάνακτα, οδεύοντας εκ νέου για το πεδίο της μάχης. Αντίθετα, η Ανδρομάχη, «με μάτια δακρυσμένα» και έχοντας στην αγκαλιά της το μωρό τους, επιστρέφει στα ιδιαίτερα δωμάτιά της στο παλάτι με άσχημα προαισθήματα για τη μοίρα του Έκτορα και του παιδιού τους.

Page 13: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Ζωρζ Σαρή, Ο κύριός μου, Η παιδαγωγική της αποδοχής και της αγάπης.

Ποιες παιδαγωγικές αρχές, μεθόδους διδασκαλίας και αγωγής εφαρμόζει ο καινούριος δάσκαλος; Πώς αντιμετωπίζει τον ατίθασο μαθητή, Πασχάλη, ο οποίος κάνει ό,τι μπορεί για να τον προκαλέσει; Μπορείτε να προβλέψετε τη συνέχεια;

Η πέμπτη δημοτικού έστεκε όρθια μπροστά του. — Καλημέρα, είπε. Είμαι ο δάσκαλος σας. — Και πώς σε λένε, ρε; Ο δάσκαλος με τα μάτια έψαξε να βρει τη φωνή. Ο μαθητής είχε κοντοκουρεμένο μαλλί και το πρόσωπο του ήταν πασαλειμμένο σκόνη και μύξες.

Ο δάσκαλος τον πλησίασε κι έκανε να του χαϊδέψει το κεφάλι, όμως το αγόρι τραβήχτηκε προς τα πίσω.— Και σένα πώς σε λένε;— Πασχάλη, ρε.—Εμένα με λένε Γιώργο. Χαίρω πολύ, Πασχάλη Ρε.—Πασχάλη, χωρίς Ρε.— Συγγνώμη, νόμιζα πως Ρε είναι το επώνυμο

σου.— Πασχάλη με λεν, βροντοφώναξε το αγόρι. Πασχάλη Στέργιου.

Ο καινούριος δάσκαλος ήταν ψηλός, γεροδεμένος και όμορφος, καλά καλά ούτε τριάντα χρονών. ΉρεμοςΟ Πασχάλης συνέχισε:— Χάπια πίνεις;Η ερώτηση έμεινε ξεκρέμαστη. Τι να 'θελε να πει ο πιτσιρικάς;

— Όχι, του απάντησε ο δάσκαλος.— Κι ο άλλος δεν έπινε χάπια, όμως στο τέλος. Τα παιδιά γέλασαν.— Και τι θα κάνεις χωρίς χάρακα;

Άλλη ερώτηση του Πασχάλη που μπέρδευε το δάσκαλο.— Και τι σχέση έχει ο χάρακας με τα χάπια; Ένα κορίτσι, ψηλό για την τάξη του, μελαχρινό

με κοκάλινες πεταλούδες στα μαλλιά, σήκωσε το χέρι να μιλήσει:— Με λένε Ειρήνη. Ο άλλος μας δάσκαλος όλο χτυπούσε το χάρακα πάνω στην έδρα και

φώναζε «σκασμός», ώσπου έσπασε στα δυο ο χάρακας. Με το χάρακα βαρούσε τον Πασχάλη. Στο τέλος όλο χάπια έπινε.

— Εγώ δε θα χρειαστώ χάπια, ούτε και χάρακα.— Πιάσ' τ' αυγό και κούρευ' το, τον προκάλεσε ο Πασχάλης. Άντε γεια.

Κούνησε το χέρι του και βγήκε με το πάσο του από την τάξη.Ο δάσκαλος δεν τον εμπόδισε. Ήταν η πρώτη σύγκρουση………………………………………….

Ο δάσκαλος κρατούσε στο κάθε χέρι από μια μεγάλη φουσκωμένη σακούλα, ανέβηκε στο βάθρο και τις ακούμπησε κάτω από το μαυροπίνακα. Τι’ναι τούτες οι

Page 14: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

σακούλες; παραξενεύτηκαν οι μαθητές κι έτριξαν τα θρανία. Ο Πασχάλης ψιθύρισε στο Λευτέρη:

— Αλλού γι' αλλού ο άνθρωπος...Ο δάσκαλος κάθισε στην έδρα του, έκανε να μιλήσει, δε μίλησε, σηκώθηκε, προχώρησε ως την

άκρη του βάθρου και τότε είπε:— Παιδιά μου, σήμερα θα κλέψω λίγη ώρα από το μάθημα ιστορίας γιατί έχω να σας πω κάτι

σημαντικό. Οι μαθητές τέντωσαν τ' αυτιά τους. Ούτε ένα κιχ.— Σας έφερα βιβλία. Όχι σχολικά. Βιβλία που έγραψαν συγγραφείς για παιδιά, παραμύθια και

μυθιστορήματα. Τα διάβαζα όταν ήμουν μαθητής του δημοτικού και του γυμνασίου. Θα σας τα μοιράσω κι αν θέλετε τα διαβάζετε. Λέω ΑΝ ΘΕΛΕΤΕ, γιατί τα εξωσχολικά βιβλία δεν πρέπει αναγκαστικά να τα διαβάζετε. Όλη σας η μέρα είναι γεμάτη ΠΡΕΠΕΙ . ΠΡΕΠΕΙ να σηκωθείτε νωρίς το πρωί για να πάτε σχολείο, ΠΡΕΠΕΙ να διαβάσετε ιστορία, γεωγραφία, συντακτικό, ΠΡΕΠΕΙ να λύσετε τις ασκήσεις των μαθηματικών, ΠΡΕΠΕΙ να είστε υπάκουοι, φρόνιμοι, προσεκτικοί την ώρα του μαθήματος, ΠΡΕΠΕΙ, ΠΡΕΠΕΙ, ΠΡΕΠΕΙ... Αμάν! Ε λοιπόν, το εξωσχολικό, ένα μυθιστόρημα, λόγου χάρη, δεν είναι ένα ΠΡΕΠΕΙ, αλλά ένα ΘΕΛΩ. ΑΝ ΘΕΛΕΤΕ το ξεφυλλίζετε και το διαβάζετε, ΑΝ ΘΕΛΕΤΕ πηδάτε σελίδες κι αν δε σας διασκεδάζει το παρατάτε. Το εξωσχολικό βιβλίο είναι παιχνίδι, κανένας δεν πρόκειται να σας βαθμολογήσει. ………………….

— Την άλλη βδομάδα θα παρακολουθήσει το μάθημα των ελληνικών ο σχολικός σύμβουλος κι απο-φάσισα, έτσι ξαφνικά, να βάλω στους μαθητές μου να διαβάσουν, ή μάλλον να παίξουν, Τον Νεκρού Αδερφού, το δημοτικό τραγούδι. Δεν ήξερα πώς να τα καταφέρω. Το διάβασα πρώτα εγώ, ολόκληρο παρακαλώ, κι όλο περίμενα κάποια αντίδραση βαρεμάρας ή ανυπομονησίας. Ε λοιπόν, μ' άκουγαν σιωπηλοί. Μόνο στο τέλος σφύριξε ο ψηλός, αλλά μάλλον επαινετικό ήταν το σφύριγμα του. Κι ύστερα βούτηξα στα βαθιά νερά. Μοίρασα τους ρόλους. Αφηγητής, είπα, θα είναι ο Τάκης, και δεν είπε όχι ο μάγκας, ούτε σφύριξε, κι έπειτα, αποφασιστικά, είπα να κάνει ο Πασχάλης τον Κωνσταντή. Να τον έβλεπες, Ελένη, πώς κοκκίνισε! Διάλεξα μια μικρή, η αλήθεια, λίγο συνεσταλμένη, τη Φωτεινή, να κάνει τη μάνα κι εκείνη έβαλε τα κλάματα, δεν ήθελε. Κι αμέσως πετάχτηκε η Ειρήνη, αυτή κι αν ήθελε! Την Αρετή θα την παίξει η Μαρία του φούρναρη…..

Και ο σχολικός σύμβουλος, ο κύριος Μάριος Χρηστίδης, έδωσε θερμά συγχαρητήρια στο δάσκα-λο:

— Ο τρόπος που προσέγγισαν οι μαθητές το δημοτικό τραγούδι ήταν λίαν επιτυχής. Το μάθημα έγινε παιχνίδι και το παιχνίδι γνώση. Ό,τι καλύτερο η συλλογική εργασία στο σχολείο.

Ζωρζ Σαρή, Ο κύριός μου, εκδ. Πατάκη

Page 15: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Φύλλο εργασίας 7ο

Γονείς και σχολείο σήμερα , το άγχος της πρώτης μέρας

Να συγκρίνετε τη στάση του πατέρα του μικρού Καζαντζάκη στη Ν. Παιδαγωγική με τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις αντιδράσεις ενός σημερινού πατέρα που γράφει στο μπλογκ του με αφορμή την πρώτη μέρα του γιου του στο δημοτικό σχολείο:

Προσπαθώ να θυμηθώ τον πρώτο δικό μου χρόνο στο δημοτικό. Θυμάμαι ελάχιστα: ότι η δασκάλα μας ήταν πολύ νέα, την αίσθηση του χώρου της αίθουσας με θρανία ως κάτι καινούργιο, το πού βρισκόταν η τάξη στο κτίριο (η πρώτη δεξιά στο ισόγειο, η πιο κοντινή στις τουαλέτες). Από συμμαθητές θυμάμαι κάμποσους, ζορίζομαι βέβαια, αλλά τους θυμάμαι – πιο καθαρά αυτούς που είχα μέχρι και την έκτη δημοτικού φυσικά.Γιατί αφού το θυμάμαι σαν κάτι τόσο απλό και τόσο ήπιο, με έχει πιάσει τέτοιο τρακ για τις πρώτες μέρες του δημοτικού;Ο αγιασμός έγινε την Παρασκευή και ήταν μια απλή διαδικασία – η ανησυχία μας ήταν για το ποια δασκάλα θα έχει, ποιοι συμμαθητές του θα είναι στο ίδιο τμήμα, πότε θα ξεκινήσουν πλήρες πρόγραμμα. Όλα αφορούσαν το μέλλον – κοντινό μεν, αλλά μέλλον.Σήμερα άρχισαν τα γούστα. Εκεί που την Παρασκευή είχαμε απλά νέο χώρο και την συνάντηση με μερικούς παλιούς συμμαθητές, σήμερα τα βλαστάρι μας ξεκινά για πρώτη φορά να τα κάνει όλα μόνος του: μόνος του θα διαλέξει πού και με ποιους θα κάτσει, μόνος του θα ταχτοποιήσει τα πράγματά του, μόνος του θα αναζητήσει τετράδιο και μολύβι όταν τα χρειαστεί, μόνος θα πάρει άδεια για τουαλέτα και θα βρει και πού είναι στο κτίριο. Το αντράκι μας μεγαλώνει κι εμείς, πανικόβλητοι σαν ανίδεοι πελάτες που μπήκαν στο τραινάκι του λούνα – παρκ, τον βλέπουμε να τα καταφέρνει. Χωρίς να χρειάζεται εμάς και χωρίς να του τα πολύ – ζαλίζουμε.Δεν φαντάζεστε πόσο δύσκολο είναι να ηρεμήσεις και να το απολαύσεις αυτό.Έπρεπε να υπήρχε κάποιος τρίτος από μια μεριά. Τα πρωτάκια να παλεύουν να κουμαντάρουν τις καινούργιες, τεράστιες τσάντες, να προχωράνε για την αίθουσα όπου θα γνωριστούν με την δασκάλα τους κι από κοντά τσούρμο οι γονείς, αγχωμένοι πολύ περισσότερο από τα παιδιά. Σπρωχνόμασταν κοντά στην πόρτα, να δούμε πού κάθισαν, να δούμε ότι το ύφος τους είναι ήρεμο ότι δεν έχουν αγχωθεί, δεν έχουν στεναχωρηθεί. Κι όλοι οι ενήλικοι με ύφος λες κι η οικογένεια βρίσκεται σε διαδικασία πανελληνίων!Έτσι, προσπαθώ να θυμηθώ πώς ήταν η δική μου α’ δημοτικού. Δεν θυμάμαι τίποτα από το πώς λύθηκαν τα προβλήματα που τώρα μου φαίνονται βουνό για τον γιο μου: το τι έτρωγα στα διαλείμματα, το πώς και πόσα λεφτά μου έδιναν οι γονείς μου, το πώς πήγαινα στην καντίνα, το ποιος ήταν διπλανός μου. Δεν θυμάμαι καν το όνομα της δασκάλας μου ή αν είχα μπει ποτέ τιμωρία. Κυριολεκτικά, θυμάμαι ελάχιστα πράγματα και τα περισσότερα μπορεί να είναι κι από τις επόμενες τάξεις του δημοτικού. Μάλλον δεν ήταν και τόσο τραυματική η εμπειρία μου. Από την άλλη, φαντάζομαι πως αν ρωτήσω τη μάνα μου, ακόμα θα θυμάται τις αγωνίες που πέρασε εκείνες τις μέρες….Αχ μωρέ, πώς μεγαλώνουν έτσι! Και πώς γίνεται να είναι πιο δύσκολη η πρώτη μέρα του δημοτικού από την πρώτη μέρα στον παιδικό σταθμό; Ίσως γιατί χάνεται όλο και περισσότερο ο έλεγχος – αυτό όμως δεν είναι κι ο σκοπός; Αυτό δεν θέλουμε, να φύγουν από την οικογενειακή φωλιά έτοιμα να ανοίγονται με σιγουριά στο άγνωστο;Παύση. Εσύ δεν είσαι που ορκίζεσαι να μην παίρνεις τον εαυτό σου πιο σοβαρά απ’ όσο χρειάζεται; Στο κάτω – κάτω, το καλύτερο πράγμα στον κόσμο είναι να πατά το παιδί σου γερά στα πόδια του.

http://mpampakis.wordpress.com/2009/09/14/protakia/

Page 16: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Φύλλο εργασίας 8ο

Άγχη και προσδοκίες γονιών από το σχολείο και το δάσκαλο σήμερα

Πώς αντιμετωπίζουν στα σκίτσα που ακολουθούν οι γονείς την επιστροφή-πρώτη μέρα στο σχολείο; Τι έχει αλλάξει 100 χρόνια μετά τη «Νέα Παιδαγωγική», Τι μένει ίδιο; Να συγκρίνετε τη στάση των γονιών του μικρού Καζαντζάκη με τη στάση των σημερινών γονιών. Αξιοποιήστε τις προσωπικές σας εμπειρίες. Συζητήστε τις απόψεις σας.

Αν δεν υπήρχαν σχολεία, να παίρνουν τα παιδιά μακριά από το σπίτι κάποιες ώρες, τα τρελοκομεία θα ήταν γεμάτα από μητέρες.

Εντγκαρ Χάουι (αμερικανός δημοσιογράφος-συγγραφέας)

Page 17: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Αφού μελετήσετε προσεκτικά τις γελοιογραφίες, να σχολιάσετε τη στάση των γονιών απέναντι στο δάσκαλο και στο παιδί και να την συγκρίνετε με την αντίστοιχη στάση του πατέρα στη «Νέα Παιδαγωγική» του Καζαντζάκη. Τι συμπεράσματα βγάζετε; Αξιοποιήστε και τις δικές σας εμπειρίες και γνώσεις. Πώς αντιμετωπίζουν οι γονείς τους δασκάλους σήμερα;

Page 18: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Φύλλο εργασίας 9ο:

Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο;

Με αφορμή την 30η Απριλίου -Παγκόσμια Ημέρα κατά της Σωματικής Τιμωρίας των Παιδιών- το Δίκτυο για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Σωματικής Τιμωρίας στα Παιδιά, χρησιμοποιεί φέτος το σύνθημα «Ψηλά τα Χέρια!», υπενθυμίζοντας την αναγκαιότητα της μη βίαιης διαπαιδαγώγησης των παιδιών.

Αφού μελετήσετε το κείμενο που ακολουθεί να παρουσιάσετε σε 1 παράγραφο τις απόψεις σας σχετικά με την αποτελεσματικότητα της σωματικής τιμωρίας ως τρόπου διαπαιδαγώγησης.

Ανοικτή Επιστολή στα Παιδιά, τους Γονείς και τους Εκπαιδευτικούς

Με αφορμή την 30η Απριλίου, Παγκόσμια Ημέρα κατά της σωματικής τιμωρίας των παιδιών, οι φορείς που συμμετέχουμε στο «Δίκτυο για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Σωματικής Τιμωρίας στα Παιδιά» σας καλούμε να πάρετε μέρος στην προσπάθειά μας να βγάλουμε το ξύλο και κάθε μορφή βίας από τη ζωή μας, να μάθουμε να επικοινωνούμε με μη βίαιους τρόπους σε όλους τους χώρους όπου συνυπάρχουμε. Οι σύγχρονες παιδαγωγικές επιστήμες τονίζουν ότι το ξύλο, όπως και η χρήση βίας γενικότερα, δεν κάνει καλό στα παιδιά. Αντιθέτως, βλάπτει την ψυχική τους ισορροπία, δεν τα συνετίζει πραγματικά, προσβάλλει την προσωπικότητά τους, τα μαθαίνει να χρησιμοποιούν και τα ίδια τη βία για να επιβληθούν, ενώ μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε σοβαρές μορφές κακοποίησής τους. Αυτοί είναι και οι λόγοι για τους οποίους έχει αναπτυχθεί μια παγκόσμια κίνηση για την εξάλειψη της βίας από τη ζωή των παιδιών. Στην Ελλάδα, ο νόμος του 2006 για την αντιμετώπιση της βίας στην οικογένεια καθιστά σαφές ότι η σωματική τιμωρία σε βάρος των παιδιών δεν επιτρέπεται. Η χρήση της σωματικής τιμωρίας δεν επιτρέπεται ούτε στο σχολείο και στα ιδρύματα. Ωστόσο, ο νόμος δεν αρκεί. Χρειάζεται να αλλάξουν και οι συνήθειές μας. Να δοκιμάσουμε άλλους τρόπους διαπαιδαγώγησης όπως το διάλογο, την κατανόηση, την υπομονή και την πειθώ. Να θέσουμε ξεκάθαρους κανόνες με συνέπειες οι οποίες όμως δεν θα προσβάλλουν την προσωπικότητα του παιδιού. Και το κυριότερο, με το παράδειγμά μας να πείσουμε τη νεότερη γενιά ότι η χρήση βίας δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος για να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες μας και να επιβαλλόμαστε. Για να τα πετύχουμε αυτά, χρειάζεται να προσπαθήσουμε όλοι μας. Να συζητάμε, να συμφωνούμε ή να διαφωνούμε και, προπάντων, να εξηγούμε το πώς θα συνυπάρχουμε ειρηνικά. Οι μεγαλύτεροι με το παράδειγμά μας και οι μικρότεροι με τους τρόπους μας, να επιδιώκουμε την τήρηση των κανόνων και την επίλυση των προβλημάτων μας, χωρίς να προσφεύγουμε στη βία, που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις για όλους. Γιατί είναι δικαίωμα όλων των παιδιών αλλά και των μεγάλων, να μπορούμε να μεγαλώνουμε και να ζούμε ειρηνικά, χωρίς βία. Για πολλά χρόνια στη χώρα μας μάθαμε να λέμε ότι «το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο». Σήμερα, μπορούμε να υιοθετήσουμε ένα νέο σύνθημα:

«Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο. Ας βγει και από τη ζωή μας» !

Page 19: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Την κάρτα με το μήνυμα «Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο... Ας βγει και από την ζωή μας!», εμπνεύστηκε ο Ευγένιος Τριβιζάς και φιλοτέχνησε η ζωγράφος Λίνα Καρανικολάου.

Την κάρτα με το μήνυμα «Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο... Ας βγει και από την ζωή μας!», εμπνεύστηκε ο Ευγένιος Τριβιζάς και φιλοτέχνησε η ζωγράφος Λίνα Καρανικολάου.

http://www.somatikitimoria.gr/news.htm#psila

Page 20: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

3Φάση η: ( )Εργασίες για το σπίτι ατομικές ή ομαδικές

Επιλέξτε ανάμεσα στα παρακάτω θέματα

Θυμηθείτε ένα συμβάν με κάποιο δάσκαλο/α που έχει έντονα χαραχτεί στη μνήμη σας. Αφηγηθείτε όσο πιο παραστατικά και ζωντανά μπορείτε.

o Πώς ξεκίνησε, πώς εξελίχθηκε, πώς τελείωσε;o Ποια πρόσωπα συμμετείχαν, οι ενέργειές τους, τα λόγια τους;o Πώς νιώθατε, τι σκεφτόσασταν;o Ποια εντύπωση κρατήσατε μέχρι σήμερα;

Εμπλουτίστε την αφήγησή σας με διαλόγους και περιγραφές. Χρησιμοποιήστε σχήματα λόγου. Υποθέστε πως το κείμενο θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα της τάξης σας σε μια στήλη με τίτλο «μαθητικές αναμνήσεις»

Αποδώστε τα συναισθήματα της πρώτης μέρας στο σχολείο μ’ ένα παραμύθι, ποίημα, τραγούδι, ζωγραφιά, σκίτσο, κόμικ ή ό,τι άλλο μπορείτε να σκεφτείτε.

Βρείτε σχετικές φωτογραφίες, κάντε κολλάζ, προσθέστε λεζάντες ή διαλόγους με θέμα «Η πρώτη μέρα στο σχολείο» ή «Στιγμιότυπα από τη σχολική τάξη» Μπορείτε να αναζητήσετε τις φωτογραφίες στο διαδίκτυο, ή σε οικογενειακά άλμπουμ( αυθεντικές φωτογραφίες γονιών ή παπούδων από τη σχολική τους ζωή) και να δημιουργήσετε με το υλικό αυτό μια παρουσίαση (power point, movie maker, κ.λ.π.) την οποία να επενδύσετε με τη μουσική που σας αρέσει. Μπορείτε επίσης να φτιάξετε ένα άλμπουμ, ημερολόγιο που θα τυπωθεί και θα πουληθεί προκειμένου τα χρήματα να διατεθούν σε σκοπό που εσείς θα επιλέξετε.

Ζωγραφίστε μια εικόνα ή σκηνή από το κείμενο που σας εντυπωσίασε. Προσθέστε τίτλο, σχόλια, λεζάντες, διαλόγους.

Page 21: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)
Page 22: Ν.Καζαντζάκης, Νέα Παιδαγωγική (σενάριο διδασκαλίας)

Φτιάξτε δύο στήλες: στην πρώτη συγκεντρώστε τα χαρακτηριστικά του παλιού σχολείου έτσι όπως προκύπτουν από τα κείμενα που επεξεργαστήκαμε και την παρουσίαση που παρακολουθήσατε στην αρχή. Στη δεύτερη τοποθετήστε τα χαρακτηριστικά του σημερινού σχολείου με βάση την εμπειρία σας και τις γνώσεις σας, έτσι που να αναδεικνύονται οι διαφορές τους. Μπορείτε να προσθέσετε φωτογραφίες, λεζάντες, σχόλια. (Σε χαρτόνι ή σε power point)

Γίνετε δημοσιογράφος: πάρτε συνέντευξη από ηλικιωμένα άτομα του περιβάλλοντός σας και ζητήστε να σας αφηγηθούν εμπειρίες τους από το σχολείο. Καταγράψτε τη συνέντευξη με μορφή ερωταποκρίσεων.

Διαβάστε τα λογοτεχνικά βιβλία: Βούλα Μάστορη, «στο γυμνάσιο» και/ή Ζωρζ Σαρή, «Ο Κύριός μου». Συγκεντρώστε και καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας σχετικά με το ρόλο του σχολείου και των δασκάλων /καθηγητών στη ζωή των δύο ηρώων: της δεκατριάχρονης Άννας στο βιβλίο της Β. Μάστορη, του μικρού Πασχάλη Στεργίου στο βιβλίο της Ζωρζ Σαρή.