ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

-----------------------------------------------------

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝΔυνητικές Κοινότητες:

Κοινωνιο-Ψυχολογικές Προσεγγίσεις και Τεχνικές Εφαρμογές

Εργασία για το μάθημα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΔΥΝΗΤΙΚΏΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ-ΚΟΥΛΤΟΥΡΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ

Υπεύθυνος διδασκαλίας

BAΡΔΑΓΓΑΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Β’ Εξάμηνο ΣπουδώνΑκαδημαϊκό Έτος 2008-2009

Τίτλος εργασίαςΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ- Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΔΥΝΗΤΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ MOODLEΕπιμέλεια Εργασίας

Μπλέτσος Κωνσταντίνος

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή ....................................................................................................................3

1.Σχεδιάζοντας δυνητικές κοινότητες στην υπηρεσία της μάθησης .........4

1.1 Πλατφόρμες δημιουργίας forum.......................................................6

1.1.1 Η ανάπτυξη ενός Forum χρηστών......................................6

1.1.2 Ποια είναι τα κυριότερα πλεονεκτήματα του ΕΛ/ΛΑΚ...6

1.1.3 Ποια είναι τα κυριότερα μειονεκτήματα του ΕΛ/ΛΑΚ.....6

1.2 Το λογισμικό phpbb3 ..............................................................................7

2.Χαρακτηριστικά μιας δυνητικής εκπαιδευτικής κοινότητας........................8

2.1 Tι σημαίνει δυνητικό...............................................................................9

2.2 Oι βασικές θεωρητικές παραδοχές....................................................10

2.3 Social exchange theory............................................................................11

3.Moντέλα σχεδίασης κοινοτήτων......................................................................12

3.1 H εφαρμογή δημιουργίας κοινοτήτων των Schlager and Fusco....15

3.2Αντικείμενα γνώσης (Learning Objects)............................................16

4.Κοινωνικό κεφάλαιο (social capital)...................................................................18

4.1Εμπιστοσύνη και κοινωνικό κεφάλαιο...............................................19

4.2 Χαρακτηριστικά της εμπιστοσύνης.....................................................20

5.O ρόλος των νέων τεχνολογιών στις εκπαιδευτικές διαδικασίες: Το Moodle ως

εκπαιδευτικό εργαλείο στην Φυσική......................................................................21

6.Συμπεράσματα.........................................................................................................22

Βιβλιογραφία...............................................................................................................23

2

Στο σύγχρονο τεχνολογικό περιβάλλον ή εκπαιδευτική κοινότητα επιστρατεύει δυνάμεις για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις των καιρών. Η χρησιμοποίηση των νέων δεδομένων καθιστούν τη νέα πραγματικότητα ένα αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής πρακτικής. Η αυξανόμενη επιρροή του διαδικτύου και η ανάπτυξη όλο και πιο εξελιγμένων όσο και φιλικών στο χρήστη εφαρμογών απλοποιούν το , άλλοτε σύνθετο καθήκον της δημιουργίας μια δυνητικής εκπαιδευτικής κοινότητας. Εκεί βέβαια τελειώνει και το εύκολο κομμάτι ,το τεχνικό κομμάτι της δουλειάς. Έπειτα ακολουθεί η μεταμόρφωσης μιας ομάδας παιδιών που συνευρίσκονται για να επιτελέσουν ένα έργο , σε μια δυναμική κοινότητα κατασκευής και ανακατασκευής της γνώσης. Οι κοινωνικές δια δράσεις ,τα χαρακτηριστικά που έχει μια κοινότητα, καθώς και οι έννοιες κλειδιά όπως, η έννοια της εμπιστοσύνης ,αποτελούν την πραμάτεια του άρθρου.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Moodle1 είναι ένα λογισμικό πακέτο για την παραγωγή μαθημάτων στο

διαδίκτυο και ιστοχώρων. Είναι ένα υπό ανάπτυξη project σχεδιασμένο για να

υποστηρίζει το εκπαιδευτικό πλαίσιο του κοινωνικού κονστρακτιονισμού. 2Το Moodle

παρέχεται ελεύθερα ως Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα3 (υπό τους όρους της άδειας GNU

Public License)4. Αυτό σημαίνει ότι βασικά το Moodle έχει πνευματικά δικαιώματα.

Σας επιτρέπετε να αντιγράφετε, χρησιμοποιείτε και να διαφοροποιείτε το Moodle με

το δεδομένο ότι συμφωνείτε στο: να παρέχετε τον πηγαίο κώδικα στους άλλους, να μη

διαφοροποιείτε ή αφαιρείτε την αρχική άδεια και πνευματικά δικαιώματα και να

εφαρμόζετε την ίδια άδεια σε όλες τις παραγόμενες εργασίες.

1 http://www.moodle.com/2 http://www.primedu.uoa.gr/sciedu/old/books/book_proseg/kef2.htm 3 http://opensoft.sch.gr/ 4 http://www.gnu.org/copyleft/gpl.html

3

Το Moodle μπορεί να εγκατασταθεί σε οποιοδήποτε υπολογιστή μπορεί να τρέξει PHP5

και να μπορεί να υποστηρίξει μια βάση δεδομένων τύπου SQL (για παράδειγμα

MySQL)6. Μπορεί να τρέξει κάτω από Windows και Mac λειτουργικά συστήματα

καθώς και σε πολλές εκδοχές του Linux (για παράδειγμα Red Hat ή Debian GNU)7.

Υπάρχουν πολλοί εξειδικευμένοι Συνεργάτες Moodle να σας βοηθήσουν, ακόμα και

να προσφέρουν φιλοξενία για το site σας8.

1.Σχεδιάζοντας δυνητικές κοινότητες στην υπηρεσία της μάθησηςΟι περισσότεροι εκπαιδευτικοί και ερευνητές συμφωνούν ότι πρέπει να

απομακρυνθούμε από τα δάσκαλο- κεντρικά “teacher-centered”9 μοντέλα διδασκαλίας,

προς τα μαθησιακό- κεντρικά “learner-centered” 10και τα βασισμένα στη κοινότητα

“community-based”11.Η λέξη όμως κοινότητα βρίσκεται σε κίνδυνο να απολέσει το

νόημα της. Έχουμε πραγματικά ελάχιστα κριτήρια για να διακρίνουμε τη διαφορά

μεταξύ μιας εκπαιδευτικής κοινότητας και μιας ομάδας μαθητών που μαθαίνει

συνεργαζόμενη.(Wineburg & Grossman, 1998).

• Αυτή η σύγχυση είναι πιο έντονη όταν αναφερόμαστε σε μια virtual

community ,o κάθε ένας που είναι διατεθειμένος να πληρώσει ενα αντίτιμο ή

απλά να ζητήσει ένα user name κι ένα password ,μπορεί να γίνει μέλος μιας

κοινότητας (Grossma n et.al 2000 ).

• Ελάχιστα είναι γνωστά στην εκπαιδευτική βιβλιογραφία για τα σαφή κριτήρια

που διακρίνουν τι αποτελεί και τι δεν αποτελεί μια εκπαιδευτική κοινότητα.

Επίσης ελάχιστα γνωρίζουμε για την αξία (value) που προσδίδει ενα κοινοτικό

μοντέλο στην υποστήριξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ακόμη πιο φτωχές

5 http://php.net6 http:www.mysql.com 7 http://www.debian.org/ 8 http://docs.moodle.org/el/Περί_Moodle 9 http://media.wiley.com/product_data/excerpt/48/07879654/0787965448-1.pdf 10 http://www.educause.edu/ELI/Archives/LearnerCenteredConcepts/940 11 http://faculty.pepperdine.edu/mriel/office/papers/whitepaper/learn3.html

4

είναι οι γνώσεις μας για το πως θα σχεδιάσουμε μια τέτοια κοινότητα και πως

θα αξιολογήσουμε εάν αυτό που φτιάξαμε αποτελεί εν τέλει κοινότητα.

(Βarab,2003)

• Οι σχεδιαστές του διαδικτυακών εκπαιδευτικών εφαρμογών έχουν στρέψει

μονόπλευρα την προσοχή τους στο σχεδιασμό εφαρμογών που δίνουν βάση

στην ευχρηστία (usability) ,δίχως να λαμβάνουν υπόψη τον παράγοντα της”

κοινωνικότητας (sociability). Μέ την έννοια της “κοινωνικότητας” εννοείται

εδώ η σχεδιαστική πρόνοια της προαγωγής της σύνδεσης και διάδρασης μεταξύ

των χρηστών. Έτσι σημαντικές παράμετροι όπως η εμπιστοσύνη,ο χρόνος,η

αξία και η συνεργασία δε λαμβάνονται υπ όψη στο σχεδιασμό των εφαρμογών.

(Preece, 2000), όπως αναφέρεται από τους (Lampropoulos&Zafiris,2006).

• Μια διαδικτυακή κοινότητα μπορεί να κατασκευαστεί χρησιμοποιώντας

σχετικά απλές (σε τεχνικές απαιτήσεις) εφαρμογές όπως τα Forums ή να

επεκταθεί μέσω εξαιρετικά σύνθετων projects12 ,τα οποία αποτελούνται από

πλήθος εφαρμογών ,με εξαιρετικά υψηλές απαιτήσεις σε τεχνικές υποδομές και

εξειδικευμένο προσωπικό και με κόστος δεκάδων εκατομμυρίων.

• Θα ξεκινήσουμε την παρουσίαση μας με την πιο απλή μορφή εκπαιδευτικής

κοινότητας που κατασκευάζεται μέσω ενός Forum χρηστών.

12 http://www.sch.gr/

5

1.1 Πλατφόρμες δημιουργίας forum

1.1.1 Η ανάπτυξη ενός Forum χρηστών

Η ανάπτυξη διαδικτυακών Forums δεν είναι μια δύσκολη υπόθεση Υπάρχουν

πολλές εφαρμογές διαθέσιμες, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι λογισμικό

ελεύθερου και ανοιχτού κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ) .To συγκεκριμένο λογισμικό πέρα από το

χαμηλό κόστος παρουσιάζει ορισμένα πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα

1.1.2 Ποια είναι τα κυριότερα πλεονεκτήματα του ΕΛ/ΛΑΚ;

Η ποιότητα και η αξιοπιστία, επειδή η φιλοσοφία του επιτρέπει αφενός μεν τον

ποιοτικό έλεγχό του από πολλούς ανθρώπους που δεν έχουν κάποια σχέση μεταξύ

τους, αφετέρου δε την άμεση εξέλιξη του πηγαίου κώδικα. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει

στον ίδιο βαθμό σε όλες τις περιπτώσεις. Για παράδειγμα, το ΕΛ/ΛΑΚ υποδομής

(δηλαδή αυτό που υλοποιεί λειτουργικά συστήματα, όπως GNU/Linux, και διαφόρων

τύπων δικτυακές υπηρεσίες, όπως τον web server Apache) έχει αποδειχθεί πάρα πολύ

σταθερό. Αντίθετα, ΕΛ/ΛΑΚ εφαρμογές που απευθύνονται στον τελικό χρήστη είναι

πολλές φορές πιο ασταθείς από τις αντίστοιχες proprietary. Ένα άλλο πλεονέκτημα

είναι το γεγονός ότι η χρήση ΕΛ/ΛΑΚ δεν δημιουργεί εξαρτήσεις από κάποια

συγκεκριμένη εταιρεία. Τέλος, όσοι έχουν τις τεχνικές γνώσεις και την διάθεση έχουν

τη δυνατότητα να μελετήσουν τον πηγαίο κώδικα, να μάθουν πως λειτουργεί και

ενδεχομένως να τον τροποποιήσουν ώστε να ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες τους

1.1.3 Ποια είναι τα κυριότερα μειονεκτήματα του ΕΛ/ΛΑΚ;

Το επίπεδο της τεκμηρίωσης και της υποστήριξης δεν είναι πάντοτε αποδεκτό.

Σε αντιστοιχία με τα προαναφερθέντα πλεονεκτήματα της ποιότητας και

6

αξιοπιστίας, τα open-source προϊόντα λογισμικού που προσφέρουν υψηλής ποιότητας

τεκμηρίωση και υποστήριξη είναι, κατά κανόνα, μόνο εκείνα που υλοποιούν

λειτουργικά συστήματα και διάφορες δικτυακές υπηρεσίες (GNU/Linux, Apache κτλ.).

Επιπλέον, ένα πρόβλημα που συναντιέται συχνά είναι ότι κάποιο λογισμικό αν και

μπορεί να στηρίζεται σε μία πολύ καλή ιδέα, συνήθως δεν είναι αρκετά καλό στις

πρώτες εκδόσεις του και δεν βελτιώνεται αισθητά έως ότου γίνει αρκετά δημοφιλές

ώστε να διατεθούν αρκετοί πόροι για την ανάπτυξή του 13

1.2 Το λογισμικό phpbb3

Η phpBB είναι η πλέον δημοφιλής πλατφόρμα κατασκευής Internet

forum ,γραμμένη σε PHP scripting language. Διαθέσιμη υπο την GNU General Public

License, το phpBB είναι ελεύθερο λογισμικό.Μερικά απο τα χαρακτηριστικά του

phpBB είναι:

• Ξεχωριστός σχεδιασμός για τα πάνελ των χρηστών ,στηριγμένος σε modules

(admin-moderator-user)

• Υποστήριξη σε πολλαπλά συστήματα διαχείρισης βάσεων δεδομένων όπως

(MySQL,Microsoft SQL Server, Oracle, PostgreSQL, SQLite, Firebird, OpenLink )

• Υποστήριξη κατασκευής subforum διχως περιορισμους

• Δυνατότητα εφαρμογής BBCode εκ μέρους του πελάτη

• Δυνατότητα εφαρμογής προσωποποιημένων προφίλ.

• Σύστημα δικαιωμάτων14

13 http://www.open-source.gr/faq.php?ctn=1&pos=10&language=el 14 http://en.wikipedia.org/wiki/PhpBB

7

2. Χαρακτηριστικά μιας δυνητικής εκπαιδευτικής κοινότητας

Η ανάπτυξη ,όπως είδαμε ενός δυνητικού Forum ,δεν είναι μια δύσκολη

(τεχνικώς) υπόθεση. Ωστόσο η προσέλκυση στο Forum μιας ομάδας ανθρώπων οι

οποίοι θα σχηματίσουν μια κοινότητα είναι ένα διαφορετικό και σαφώς πιο δύσκολο

εγχείρημα. Είναι συχνό φαινόμενο τα άτομα να επισκέπτονται και να εγκαταλείπουν

ένα forum χωρίς να δημοσιεύσουν τίποτε και για άλλους απλά να μένουν για να

διαβάσουν τα δημόσια μηνύματα. Barab (2003)

Σύμφωνα με τους Barab & Duffy (2000), όπως αναφέρεται απο τους Jonassen & Land

(2000) ,μια κοινότητα παρουσιάζει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Έχει μια συγκεκριμένη ιστορία.

• Μοιράζεται μια κοινή Κοσμολογία.

• Μοιράζεται ένα κοινό πολιτισμικό και ιστορικό υπόβαθρο.

• Είναι κοινωνικά εξαρτώμενη σε ένα κύκλο αναπαραγωγής. (Δυνητικό-

πραγματικό)

Τα καίρια ερωτήματα στο επίπεδο της κατασκευής μιας μαθησιακής κοινότητας είναι:

• Βασικά, τι συνιστά μια μαθησιακή κοινότητα.

• Πώς μπορούμε να συνδέσουμε τα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα με τα κλασικά off

line περιβάλλοντα γνώσης.

8

• Ποια είναι η άξια (value) μιας κοινοτικής προσέγγισης στην εκπαίδευση.

• Ποιες είναι οι σχέσεις που διαμορφώνονται μεταξύ υποκειμένων ,ομάδων και

κοινοτικών δομών. (Barab, 2003)

2.1 Tι σημαίνει δυνητικό;

Aυτό που συχνά ονομάζουμε δυνητικό (virtual) είναι μια προέκταση (extension)

του χρόνου και του χώρου σε σχέση με αυτό που βιώνουμε απευθείας με τις αισθήσεις

μας.

• Επομένως, στη βάση της απουσίας της face to face επαφής , η οικοδόμηση

εμπιστοσύνης (trust) είναι θεμελιώδες μέγεθος στην επιτυχή σχεδίαση μιας

δυνητικής κοινότητας.

• Δεν μπορείς απλά να σχεδιάσεις μια δυνητική κοινότητα,μια δυνητική

κοινότητα είναι κάτι το οποίο εμπλέκεται με μια ομάδα ανθρώπων ,σε σχέση

πάντα με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους και για σκοπούς που έχουν αξία και

νόημα για την συγκεκριμένη ομάδα.

• Σύμφωνα με τον Barab (2003) ο σχεδιασμός μια δυνητικής κοινότητας αφορά

την ισορροπία μεταξύ δυιδισμών.(participation/reification; designed/emergent;

local/global; identification/negotiation, online/face-to-face; coherence/diversity) σε

μια διαδικασία κατά βάση εσωτερική (from the inside) παρά εξωτερική.

• Οι Kling and Courtright (2003) έδειξαν ότι ο μετασχηματισμός μιας ομάδας σε

κοινότητα απαιτεί διαδικασίες και τεχνικές δημιουργίας αισθήματος

εμπιστοσύνης και είναι ένα επίπονο μα και ενδιαφέρον έργο.

9

2.2 Oι βασικές θεωρητικές παραδοχές

Οι Shaffer and Anundsen (1993) προσδιορίζουν μια κοινότητα σαν μια δυναμική

ολότητα η οποία αναδύεται όταν μια ομάδα ανθρώπων μοιράζεται κοινές

πρακτικές ,αποφασίζει από κοινού,αναγνωρίζει τον εαυτό της ως κάτι μεγαλύτερο

από το άθροισμα των μελών της και αναλαμβάνει μια μακροχρόνια δέσμευση για

καλή από κοινού πορεία. Η παραπάνω οπτική ανάγεται στη θεωρία της

πολυπλοκότητας15 (Waldrop, 1992) και πιο συγκεκριμένα στην self-organization

theory16(Maturana & Varela, 1992),όπως αναφέρεται από τους Koper et.al. (2004) .

Η συγκεκριμένη θεωρία προβλέπει ότι ορισμένα χαρακτηριστικά της κοινωνικής

οργάνωσης των κοινοτήτων είναι αποτέλεσμα διαδράσεων των lower level agents.Η

κοινωνική οργάνωση που εμφανίζεται (ομαδοποίηση,εξειδίκευση των ρόλων ,η

διαπραγμάτευση της σύγκρουσης κλπ) είναι ακριβώς το αποτέλεσμα αυτής της

διάδρασης. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της διαδικασίας είναι η

δημιουργία της εμπιστοσύνης (trust).H εμπιστοσύνη ορίζεται ως η προσδοκία που

αναπτύσσεται στα πλαίσια μια κοινότητας “κανονικών”,ειλικρινών και συνεργατικών

συμπεριφορών, οι οποίες βασίζονται σε κοινές νόρμες μεταξύ των μελών της

κοινότητας (Fukuyama, 1995) ,όπως αναφέρεται από τον Κoper (2004) .

15 http://www.leeds.ac.uk/sociology/people/swdocs/Complexity%20Theory%20realism%20and%20path %20dependency.pdf

16 http://en.wikipedia.org/wiki/Self-organization

10

2.3 Social exchange theory

Η συγκεκριμένη θεωρία προσφέρει ένα θεωρητικό πλαίσιο με οδηγίες για να

αυξήσουμε την ενεργή συμμετοχή μιας κοινότητας. Η συγκεκριμένη θεωρία (Constant

et al, 1994) προβλέπει οτι υπάρχει μια σχέση της ικανοποίησης που κάποιος αντλεί

απο μιά σχέση και της αφοσιωσής του στη σχέση αυτή. Η σχετική βιβλιογραφία

προτείνει τέσσερις κύριους παράγοντες αυτής της σχέσης:

1. Οι προσωπικές ανάγκες. Το κάθε μέλος της εκπαιδευτικής κοινότητας έχει

προκατασκευασμένες προσδοκίες οτι θα λάβει χρήσιμη γνώση ως ανταπόδοση

στη συμμετοχή του.

2. Η Φήμη. Το κάθε μέλος προσδοκά οτι θα αυξήσει την επιρροή του στα άλλα

μέλη της κοινότητας.

3. Ο Αλτρουισμός. Η αίσθηση της συμμετοχής σε μια κοινότητα που μοιράζει τη

γνώση πρός όφελος του κοινού συμφέροντος

4. Η ανταμοιβή .Τα μέλη μιας κοινότητας αναμένουν μια ανταμοιβή (οικονομική

ή άλλη ) σε αντάλλαγμα του κόστους της συμμετοχής τους.

11

3.Moντέλα σχεδίασης κοινοτήτων

Μία επαγγελματική κοινότητα είναι μια ομάδα επαγγελματιών που

μοιράζονται από κοινού τη γνώση και την εμπειρία τους. Μέσω αυτής της διαλεκτική

σχέσης τα νεώτερα (novice) μέλη επωφελούνται στο να κατακτήσουν πιο γρήγορα την

απαραίτητη εμπειρία .Τα μέλη της ομάδας κατασκευάζουν με το τρόπο αύτο μια

ομαδική ταυτότητα η οποία προσδιορίζει την έννοια της υπαγωγής σε κοινές αξίες και

σκοπούς.

Οι Wilson and Ryner (1998) θεωρούν οτι οι εκπαιδευτικές κοινότητες εμφανίζουν τα

παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Έχουν διανεμημένο (distributed) έλεγχο.

• Υπάρχει δέσμευση (commitment για τη παραγωγή και το και το διαμοιρασμό

της γνώσης.

• Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες είναι ευέλικτες και υπό διαπραγμάτευση.

• Τα μέλη της κοινότητας διατηρούν την αυτονομία τους.

• Υπάρχει υψηλό επίπεδο διαλόγου, διάδρασης και συνεργασίας

12

• Υπάρχει ένας κοινός σκοπός ,πρόβλημα ή έργο το οποίο ενώνει τα μέλη να

εργαστούν απο κοινού.

Στο σχεδιασμό μιας κοινότητας δύο είναι οι σημαντικές παράμετροι που πρέπει να

ληφθούν υπόψη.

• Usability

• Sociability

Oι Pallot and Pratt (1999) όπως αναφέρεται στον Koper (2004),προτείνουν εφτά βήματα

για το σχεδιασμό μια δυνητικής κοινότητας

1. Σαφής καθορισμός του σκοπού της ομάδας

2. Ο καθορισμός ενός σημείου συνάντησης των μελών

3. Η προαγωγή της “ηγεσίας εκ των έσω”

4. Η περιγραφή των κανόνων (norms) και των πολιτικών σε ένα ξεκάθαρο

“συμβόλαιο”

5. Καθορισμός του εύρους (range) των ρόλων των μελών

6. Καθορισμός των υποομάδων (με την έννοια της σχεδιαστικής πρόνοιας που θα

επιτρέπει κάτι τέτοιο)

7. Μηχανισμοί εσωτερικής επίλυσης των διενέξεων

13

14

3.1 H εφαρμογή δημιουργίας κοινοτήτων των Schlager and Fusco

Oι Schlager and Fusco ανέπτυξαν μια κοινωνιό-τεχνική εφαρμογή δυνητικών

περιβαλλόντων που την ονόμασαν Tapped In 17με σκοπό την υποστήριξη μεγάλων on

line εκπαιδευτικών κοινοτήτων. Με όλη τη γνώση και την εμπειρία που

συγκέντρωσαν απο την ενασχολήση τους με την κατασκευή μεγάλων κοινοτήτων

εκπαιδευτικών αναρωτήθηκαν :

1. Αν η συμμετοχή σε μια οn line συνεργατική πλατφόρμα όπως η tappedin

συνιστά πράγματι τη συμμετοχή σε μια δυνητική κοινότητα.

2. Εάν οι εμπειρίες πού αποκόμισαν από την on line συμμετοχή τους αλλάξαν

θεμελιωδώς τις off line καθημερινές εκπαιδευτικές πρακτικές τους.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι τεχνολογικές εφαρμογές είναι

προτιμότερο να επεκτείνουν τις δυνατότητες των offline εκπαιδευτικών κοινοτήτων,

παρά να προσπαθούν να δημιουργήσουν κοινότητες εκ του μηδενός.

17 Http://www.tappedin.org

15

3.2 Αντικείμενα γνώσης (Learning Objects)

Tα αντικείμενα γνώσης (Learning Objects) σύμφωνα με τον Κooper (2003)

αποτελούν οντότητες οι οποίες προσδιορίζονται στη βάση ορισμένων

χαρακτηριστικών. Η συγκεκριμένη θεωρητική κατασκευή στηρίζεται στον

αντικειμενοστραφή προγραμματισμό 18 μια τεχνική που χρησιμοποιούν οι

προγραμματιστές των Η/Υ. Tα χαρακτηριστικά ενός αντικειμένου γνώσης

περιλαμβάνουν:

• Optimal granularity To αντικείμενο πρέπει να είναι όσο το δυνατόν μικρότερο

δίχως να χάσει την εσωτερική συνοχή του

• Encapsulation Το ιδανικό αντικείμενο θα πρέπει να “στέκεται” μόνο του ,να

επιτρέπει την επαναχρησιμοποίηση του (reuse) χωρίς παρενέργειες (side effects)

18 http://en.wikipedia.org/wiki/Object-oriented_programming

16

• Abstraction To επαναχρησιμοποιούμενο αντικείμενο θα πρέπει να είναι

συνοπτικό ,ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί και σε διαφορετικές εκπαιδευτικές

προσεγγίσεις σε διάφορα εκπαιδευτικά πλαίσια και μέσα.

• Interoperability Το αντικείμενο θα πρέπει να συμμορφώνεται με τις

προδιαγραφές της κοινότητας που το χρησιμοποιεί

Σύμφωνα με την self-organization theory μπορούμε να προσδιορίσουμε ένα

είδος δρώντος (actor) που μπορεί να έχει διαφορετικούς ρόλους. Αυτός ο “δρών”

ονομάζεται μέλος (member) και περιγράφεται ως κάθε άτομο που παράγει

αντικείμενα γνώσης (learning objects) .Ένα μέλος μπορεί να είναι ένα υποκείμενο ή

μιά ομάδα υποκειμένων σε κάθε τυπική ή άτυπη οργάνωση. Αρκετοί ρόλοι έχουν

προσδιοριστεί για τα μέλη. Παραγωγός,χρήστης,re-user,διαχειριστής. Αυτοί οι ρόλοι

αφορούν την αναζήτηση ,χρήση,και προσθήκη αντικειμένων γνώσης. Υπάρχει επίσης

ένα συγκεκριμένος ρόλος (facilitator) ,o οποίος είναι υπεύθυνος για θέματα όπως ,η

πληροφόρηση,η προαγωγή , οι πολιτικές , ο έλεγχος. Για μια οργάνωση η

χρησιμοποίηση του διαμοιρασμού (sharing) και της επαναχρησιμοποίησης των πόρων

17

πρώτα και πάνω από όλα οδηγεί σε μείωση του κόστους. Από την άλλη μεριά αν

αποτύχουμε να αλλάξουν τις εκπαιδευτικές συνήθειες κινδυνεύουμε να βρεθούμε

αντιμέτωποι με με εκπαιδευτικούς απρόθυμους να συμμετάσχουν στις αλλαγές που

συντελούνται. (McNaught,2003) . Σε αυτή τη περίπτωση η παροχή κινήτρων

(motivation) καθίσταται δυσχερής. Ακολουθούν κάποιες βασικές κατευθυντήριες

γραμμές γύρω από το θέμα :

• Πρόσκληση μέσω της κοινοποίησης των σκοπών και των πολιτικών της

κοινότητας (π.χ του συστήματος των ανταμοιβών).

• Προώθηση των εκπαιδευτικών αντικείμενων και διαφήμιση- προώθηση των

προσωπικών κατασκευών των μελών.

• Δραστηριότητες εκπαίδευσης για παλαιά και νέα μέλη.

Η προαγωγή της συνεργασίας μεταξύ των μελών είναι ίσως η πιο σημαντική

πρόκληση που έχουν να αντιμετωπίσουν οι σχεδιαστές κοινοτήτων. Για να γίνει μια

καλή αρχή για συνεργατική δραστηριότητα θα πρέπει να εξασφαλιστούν ορισμένες

βασικές συνθήκες:

1. Μια κοινή οργανωτική δομή.

2. Κάποια κοινά εργαλεία.

3. Κοινοί στόχοι. (Wetterling&Collis,2003) στον Κοοper et al (2004)

Ένα πλήθος παραμέτρων πρέπει να ανιχνευτούν και να συνυπολογιστούν στις

σχετικές δράσεις. Για παράδειγμα ,θα είναι ικανός ένας δάσκαλος να παρουσιάζει τα

αντικείμενα με τον δικό του εκπαιδευτικό τρόπο ή θα πρέπει να πειθαρχήσει στον

τρόπο παρουσίασης που έχει επιλέξει η ομάδα; Δώσαμε στους εκπαιδευτικούς επαρκή

χρόνο ,στήριξη και καθοδήγηση για να προκαλέσουμε την αλλαγή στις εργασιακές

συνήθειες; Eίναι χρήσιμο για την οργάνωση να στηρίξει τις αλλαγές στους

εκπαιδευτικούς που αντιλαμβάνονται τις σχετικές διαδικασίες ως κάτι το

συναρπαστικό και όχι ως πηγή εργασιακού stress .

18

4.Κοινωνικό κεφάλαιο (social capital)

H έννοια του κοινωνικού κεφαλαίου τονίζει την σημασία που έχει για ένα δίκτυο η

ανάπτυξη ισχυρών προσωπικών σχέσεων διάμεσο του χρόνου. Οι σχέσεις αυτές

γίνονται οι βάσεις για την ανάπτυξη εμπιστοσύνης ,συνεργασίας και ομαδικής

δράσης .

4.1 Εμπιστοσύνη και κοινωνικό κεφάλαιο

Σχεδόν σε κάθε συζήτηση περί κοινωνικού κεφαλαίου η εμπιστοσύνη (trust)

αντιμετωπίζεται ως μια θεμελιώδης μεταβλητή. Στη πράξη οι περισσότερες

προσπάθειες για να μετρηθεί το κοινωνικό κεφάλαιο ,ανεξαρτήτως του εάν

προέρχονται από την ποιοτική ή την ποσοτική μεθοδολογία , συγκλίνουν στο σημείο

που θεωρού την εμπιστοσύνη ως μεταβλητή η οποία ευθέως παράγει κοινωνικό

κεφάλαιο. Για παράδειγμα ο Putnam (2000),όπως αναφέρεται απο τον Purcell (2006)

δηλώνει ότι η εμπιστοσύνη είναι σχετιζόμενη με το κοινωνικό κεφάλαιο επειδή το

κοινωνικό κεφάλαιο παράγει εμπιστοσύνη και την προσδοκία για αμοιβαιότητα. Για

παράδειγμα η εμπιστοσύνη δημιουργεί κοινωνικές νόρμες και κοινή κατανόηση και οι

δύο αυτές παράμετροι δημιουργούν κοινωνικό κεφάλαιο. Στον αντίποδα το κοινωνικό

κεφάλαιο μιας κοινότητας προάγει σχέσεις εμπιστοσύνης. Οι μελέτες γύρω από τις

συμπεριφορές εμπιστοσύνης δίνουν έμφαση σε σχέσεις που απαιτούν προσωπική

(face to face) διάδραση. Πάραυτα δεν είναι ακόμη γνωστό ποιοι μηχανισμοί μπορεί να

προάγουν την εμπιστοσύνη ,σε κοινότητες στις οποίες η προσωπική επικοινωνία είναι

περιορισμένη και τα μέλη τους είναι δύσκολο να γνωρίζονται μεταξύ τους. Η

κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο από το γεγονός ότι η αίσθηση της

εμπιστοσύνης σχετίζεται με άλλες μεταβλητές όπως η φήμη και οι συστάσεις. (Daniel

et al ,2003).

19

4.2 Χαρακτηριστικά της εμπιστοσύνης

Η εμπιστοσύνη σύμφωνα με τους (Daniel et al ,2003) παρουσιάζει τα πιο κάτω

χαρακτηριστικά:

• Αλλάζει με την πάροδο του χρόνου.

• Είναι κατευθυνόμενη και εξαρτώμενη (relative).

• H εμπιστοσύνη προς τα πρόσωπα δεν μεταφράζεται αναγκαστικά σε

εμπιστοσύνη προς τις ομάδες ή τις οργανώσεις (των οποίων είναι μέλη τα

πρόσωπα).

• Μεταβιβάζεται από ένα πλαίσιο σε ένα άλλο ,αλλά όχι κι από ένα πρόσωπο σε

ένα άλλο.

• Δεν είναι επομένως συν επαγωγική (εάν ο α' εμπιστεύεται τον β' και ο β'

εμπιστεύεται τον γ' , δεν συνεπάγεται ότι και ο α' εμπιστεύεται τον γ').

• Μπορεί να εξαρτάται από πολιτισμικές νόρμες.

• Σημαντική της παράμετρος είναι η κοινή όσο και μακρά ιστορία διαδράσεων.

• Μπορεί να βασίζεται στην προσωπική εμπειρία.

• Ένας νόμιμος θεσμός μπορεί να εμπνέει περισσότερη εμπιστοσύνη από ότι τα

μέλη που τον απαρτίζουν.

• Μπορεί να υπάρξει “τυφλή” εμπιστοσύνη. Ένα άτομο μπορεί να επιλέξει να

εμπιστευτεί ένα άλλο άτομο που δεν γνωρίζει ,κάτω από καταστάσεις όπου

υπάρχουν λίγες επιλογές ατόμων που μπορεί να εμπιστευτεί.

20

5. O ρόλος των νέων τεχνολογιών στις εκπαιδευτικές διαδικασίες: Το Moodle ως εκπαιδευτικό εργαλείο στην Φυσική.

Μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες παραμέτρους της σχεδιαστικής προσέγγισης

του Moodle είναι η ευκολία με την οποία το υλικό των μαθημάτων μπορεί να

αναπτυχθεί ,να επιλεχθεί και να ανακατασκευαστεί. Μέσω αυτών των διαδικασιών οι

μαθητές μπορούν να προαγάγουν τα γνωσιακά τους σχήματα,βοηθούμενοι να

κατασκευάσουν τη γνώση τους ενώ ταυτόχρονα προάγουν τις θετικές απόψεις των

μαθητών σε σχέση με το γνωστικό αντικείμενο. Το Moodle αποτελεί ένα έξοχο

εργαλείο ώστε οι καθηγητές να οργανώνουν ,να διαχειρίζονται και να παρουσιάζουν

το εκπαιδευτικό υλικό στη διδασκαλία. Από διδακτικής απόψεως η χρήση πολύ

μεσιακών (multimedia) εφαρμογών κάνει την εκπαιδευτική διαδικασία πιο φιλική για

τον μαθητή. Εξ άλλου είναι πλέον κοινός τόπος η δήλωση , ότι οι μαθητές βελτιώνουν

τις δεξιότητές τους μέσω της τεχνολογίας. Τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει το

Moodle είναι :

• Οι δάσκαλοι μπορούν να παρουσιάζουν ένα πλήθος εκπαιδευτικών

στοιχείων ,κάτι που δεν θα μπορούσαν να κάνουν στην τάξη λόγω

περιορισμένου χρόνου.

• Γίνεται εφικτή η διάδραση σε πραγματικό χρόνο καθώς και η αποστολή

παρατηρήσεων ,ερωτήσεων και απόψεων εκ μέρους των μαθητών.

• Ως εκπαιδευτική κοινότητα οι μαθητές μοιράζονται τις γνώσεις και τις απορίες

τους και μπορούν να αλληλοβοηθηθούν μέσα από forums και chats. Οι

καθηγητές μπορούν να αντιληφθούν πιο κομμάτι του αντικειμένου είναι

δυσνόητο για τους μαθητές.

21

• Οι μαθητές μέσω της διάδρασης αισθάνονται εμπλεκόμενοι στη μαθησιακή

διαδικασία ,δεν είναι πια απλοί καταναλωτές εκπαιδευτικών “προϊόντων”

παρά ενεργοί συμμέτοχοι στις διαδικασίες παραγωγής της γνώσης. (Βlas

&Fernandez ,2008)

6.Συμπεράσματα

Η δημιουργία μιας δυνητικής εκπαιδευτικής κοινότητας είναι σήμερα μια ,από

τεχνικής άποψης μάλλον εύκολη διαδικασία

• Η μετατροπή μιας ομάδας ανθρώπων σε κοινότητα είναι αντίθετα μια επίπονη

διαδικασία που απαιτεί άριστο σχεδιασμό, κατάλληλη επιλογή των

μέσων,κινητοποίηση και παροχή κινήτρων

• Ζωτικής σημασίας είναι η ανάπτυξη του αισθήματος της εμπιστοσύνης (trust) η

οποία καλύπτει τις ελλείψεις που εγγενώς έχει η on line επικοινωνία

• Η προαγωγή της επικοινωνίας και διάδρασης μεταξύ των μελών δημιουργεί

κοινωνικό κεφάλαιο ,το οποίο με τη σειρά του ενισχύει την αίσθηση του

“ανήκειν” και τη δέσμευση των μελών προς την κοινότητα

• Υπάρχουν γενικές κατευθυντήριες γραμμές και προτροπές για την κατασκευή

μιας δυνητικής κοινότητας ,δεν υπάρχουν όμως εύκολες λύσεις και μαγικές

συνταγές

22

ΒιβλιογραφίαBarab,S.A .(2003).An Introduction to the Special Issue: Designingfor Virtual Communities in the Service of Learning,The Information Society, 19: 197–201.

Blas,T.M., Fernández,S.A.(2009) .The role of new technologies in the learning process: Moodle as a teaching tool in Physics , Computer and education ,Volume 52, Issue 1, Pages 35-44

Constant, D., Kiesler, S. & Sproull, L. (1994) What is mine is ours, or is it?, Information Systems Research, 5(4), 400–422.

Daniel,B.,Schwier,R.A., McCalla,C. (2003).Social Capital in Virtual Learning Communities and Distributed Communities of Practice,Canadian Journal of Learning and Technology,Volume 29(3)

Grossman, P., Wineburg, S., and Woolworth, S. (2000). In pursuit of teacher community. Paper presented at the American Educational Research Association, New Orleans.

Jonassen,S.H., Land,S.S.,(2000) . Theoretical foundations of learning environments, Lawrence Erlbaum Associates .

Palloff, R. & Pratt, K. (1999). Building learning communities in cyberspace, San Francisco, CA, Jossey-Bass.

Koper, E. (2003) Combining reusable learning resources and services with pedagogical purposeful UOLs, in: A. Littlejohn (Ed.) Reusing online resources: a sustainable approach to e-Learning(London, Kogan Page, 46–59.

Koper,R. ,Pannekeet,K., Hendriks,M., Hummel,.H.(2004).Building communities for the exchange of learning objects: theoretical foundations and requirements,Research in Learning Technology ,Vol. 12, No. 1.

Lambropoulos,N. , Zaphiris ,P.(2006) .User-centered design of online learning communities ,Idea Group Inc (IGI) .

McNaught, C. (2003) Identifying the complexity of factors in the sharing and reuse of resources, in: A. Littlejohn (Ed.) Reusing online resources: a sustainable approach to e-Learning,London, Kogan Page.

23

Purcel,P.A,.(2006) Networked Neighbourhoods: The Connected Community in Context,Springer.

Putnam, R. 2001. Bowling Alone: The collapse and revival of Americancommunity. New York: Touchstone Books.

Shaffer,C.,Anundsen ,K.(1993).Creating community anywhere: finding support and connection in a fragmented world .Putnam Pub. Group.

Wilson, B. & Ryder, M. (1998) Distributed learning communities: an alternative to designed instructional systems, paper submitted to Educational Technology Research and Development.Wineburg, S., and Grossman, P. (1998). Creating a community of learners among high school teachers,Phi Delta Kappan ,79:350–353.

24