Η εκστρατεία του Δαρείουστη Θράκη και στη Σκυθία

Ο Δαρείος microε την ενθρόνισή του παρέλαβε microία απέραντη αυτοκρατορία η οποία microετά τις κατακτήσεις του Κύρου του Μεγάλου και του Καmicroβύση εκτεινόταν από την Ινδία microέχρι τη Μεσόγειο και από την Κασπία θάλασσα microέχρι τον Ινδικό ωκεανό Αφού επί οκτώ χρόνια ασχολήθηκε microε εσωτερικά ζητήmicroατα της αυτοκρατορίας του θέλησε στη συνέχεια να επεκτείνει το κράτος του προς την ευρωπαϊκή ήπειρο συνεχίζοντας έτσι το έργο των προκατόχων του

Το περσικό κράτος microετά τις κατακτήσεις του Κύρου του Καmicroβύση και του ΔαρείουΗ πρώτη ευρωπαϊκή εκστρατεία του Δαρείου εναντίον της Θράκης και της Σκυθίας ξεκίνησε πιθανότατα το 513 πΧ (η χρονολογία αmicroφισβητείται) Σύmicroφωνα microε τον Ηρό-δοτο σκοπός της εκστρατείας ήταν να εκδικηθεί ο Δαρείος τους Σκύθες οι οποίοι πριν από εκατό χρόνια είχαν εισβάλει στο κράτος του Κυαξάρη Ωστόσο οι πραγmicroατι-κές αιτίες της περσικής εκστρατείας φαίνεται ότι ήταν πολλαπλές η δηmicroιουργία ενός προγεφυρώmicroατος για microια microελλοντική επέκταση στη Δύση η εξασφάλιση του ελέγχου του Εύξεινου Πόντου ο πλούτος της περιοχής σε χρυσό αλλά και η απαλλαγή από τον κίνδυνο των Σκυθών που επιδίδονταν σε συνεχείς επιδροmicroές κατά της Περσικής αυτοκρατορίαςΤην άνοιξη του 513 πΧ () ο Δαρείος πέρασε τον Βόσπορο microε έναν στρατό που σύmicro-φωνα microε τον Ηρόδοτο αριθmicroούσε 700000 άνδρες Οι Έλληνες υπήκοοι της Περσικής αυτοκρατορίας προσέφεραν στόλο τον οποίο διοικούσαν οι τύραννοι των πόλεων microεταξύ των οποίων ο Ιστιαίος ο τύραννος της Μιλήτου και ο Αθηναίος Μιλτιάδης της Θρακικής χερσονήσου Ένας Σάmicroιος αρχιτέκτονας ο Μανδροκλής έζευξε microε γέφυρα από πλοία τον Βόσπορο κοντά στη Χαλκηδόνα ώστε να περάσει η περσική στρατιά Η εκστρατεία του Δαρείου ήταν επιτυχής microέχρι τον Δούναβη οι περισσότερες θρα-κικές φυλές φαίνεται ότι υποτάχθηκαν χωρίς να προβάλουν αντίσταση Στη συνέχεια κατασκευάστηκαν στον Δούναβη από τα ελληνικά πλοία πλωτές γέφυρες που επέ-

ΜΗΔΙΚΑ

Αφετηρία περσικής επέκτασης

ΤΟ ΠΕΡΣΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ (559-480 πΧ)

Η Περσική Αυτοκρατορία επί Κύρου Βrsquo(559-529 πΧ)

Ιωνία (κατάκτηση Κύρου Βrsquo)

Κατακτήσεις Καmicroβύση (529-522 πΧ)

Κατακτήσεις ∆αρείου Αrsquo (521-486 πΧ)

ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ

Περσικός κόλπος

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣΘΑΛΑΣΣΑ

Άραξης

lsquoΩξος

Τίγρης

Ινδός

ΕυφράτηςΚαmicroβύσης

∆ούναβης

Νείλος

ΙαξάρτηςΑράληθάλασσαΚΑΣΠ

ΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑΚύρος

∆αρείος

192

513

ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΙΝ∆Ι

Α

Ιράν

ΑΡΑΒΙΑ

ΚρήτηΚυρήνη

Αθήνα

Εκβάτανα

ΒΑΚΤΡΙΑΝΗ

ΑΡΕΙΑΣΑΓΑΡΣΙΑ

ΠΑΡΘΙΑ

ΣΟΓ∆ΙΑΝΗΓΑΝ∆ΑΡΑ

ΜΑΣΣΑΓΕΤΑΙ

ΒΑΒΥΛΩΝΙΑ

ΓΕ∆ΡΩΣΙΑ

ΑΡΑΧΩΣΙΑ

ΑΡΜΕΝΙΑ

ΣΟΥΣΙΑΝΗ

ΑΣΣΥΡΙΑ

ΚΑΠΠΑ∆ΟΚΙΑ

ΣούσαΙεροσόλυmicroα

Τύρος

Κύπρος

ΜέmicroφιδαΠηλούσιον

ΜίλητοςΣάρδεις

Πτερία

Περσέπολη Πασαργάδες

Μέρβ Βάκτρα

Θήβα

τρεψαν στον Δαρείο να περάσει τον ποταmicroό και να εισβάλει στη Σκυθία Οι Σκύθες αντιmicroετώπισαν τους Πέρσες αποφεύγοντας τη microάχη και αφήνοντας ανοικτό τον δρόmicroο της προελάσεως ώστε να παρασύρουν τον περσικό στρατό όλο και πιο βαθιά στο εσωτερικό της χώρας τους οι Πέρσες είχαν microεγάλες απώλειες και τελικά ο Δαρείος αναγκάστηκε να αποσυρθεί στον Δούναβη Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Σκύθες πρό-τειναν στους Έλληνες τυράννους που είχαν την ηγεσία του στόλου να διαλύσουν τις γέφυρες στον Δούναβη ώστε να καταστραφεί ο Δαρείος πρόταση στην οποία συνηγό-ρησε ο Αθηναίος Μιλτιάδης Τελικά όmicroως υπερίσχυσαν τα επιχειρήmicroατα του Ιστιαίου τυράννου της Μιλήτου ο οποίος υποστήριξε ότι η περσική κυριαρχία ήταν αυτή που στήριζε και τη δική τους εξουσία microέσα στις ελληνικές πόλεις Ο Πέρσης βασιλιάς επιστρέφοντας microέσω της Θράκης βρήκε microερικές ελληνικές πόλεις να έχουν επαναστατήσει καθώς διαδόθηκε microεγαλοποιηmicroένη η φήmicroη για την αποτυχία της εκστρατείας στη Σκυθία και αναγκάστηκε να αποφύγει τον Βόσπορο άφησε όmicroως πίσω του στην Ευρώπη τον Μεγάβαζο microε 80000 άνδρες microε τη διαταγή να υποτάξει τις επαναστατηmicroένες ελληνικές πόλεις και να ολοκληρώσει την κατάκτηση της Θρά-κης Ο Μεγάβαζος κατέλαβε την Πέρινθο εγκατέστησε την περσική κυριαρχία στη Θράκη κατέκτησε τους Παίονες ανάmicroεσα στον Στρυmicroόνα και στον Αξιό ενώ και ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αmicroύντας έδωσε laquoγη και ύδωρraquo σηmicroείο υποταγής και έγινε υπήκοος του Μεγάλου Βασιλιά Η εκστρατεία του Δαρείου στη Σκυθία δεν πέτυχε κάτι ουσιαστικό Αντίθετα η εκστρατεία στη Θράκη στέφθηκε microε επιτυχία αφού επετεύ-χθη η υποταγή της και η δηmicroιουργία microιας νέας σατραπείας που όmicroως αποτέλεσε microία κατάκτηση εντελώς προσωρινή

Η Ιωνική επανάσταση(500499-494 πΧ)Οι αιτίες της επανάστασης των Ιώνων πρέπει να αναζητηθούν στην πολιτική που εφάρmicroοζε η Περσία προς τους υποταγmicroένους Ίωνες της Μικράς Ασίας Συγκεκριmicroένα οι Πέρσες είχαν τοποθετήσει στις ελληνικές πόλεις της Ιωνίας Έλληνες τυράννους που έχαιραν της εmicroπιστοσύνης τους και τους οποίους στήριζαν οι Πέρσες σατράπες Για τις ιωνικές πόλεις η επιβολή αυτών των τυράννων σήmicroαινε περιορισmicroό της ελευθε-ρίας και της αυτονοmicroίας τους ενώ microέχρι τότε οι αποφάσεις των πόλεων λαmicroβάνονταν

Σκύθης οπλίτης λεπτοmicroέρεια αττικού ερυθρόmicroορφου πινα-

από την Εκκλησία του Δήmicroου η ζωή της πόλης ρυθmicroιζόταν πλέον από τους Πέρσες και τους υποστηριζόmicroενους από εκείνους τυράννους Επιπλέον η δυσαρέσκεια αυξα-νόταν καθώς η περσική κατάκτηση θεωρείτο υπεύθυνη για τις οικονοmicroικές απώλειες που είχε υποστεί το εmicroπόριο των ιωνικών πόλεων κατά το τελευταίο τέταρτο του 6ου αιώνα πΧ αν και οι Πέρσες δεν επέβαλλαν ιδιαίτερα καταπιεστικό καθεστώς σε ότι αφορά τον οικονοmicroικό τοmicroέαΟ τύραννος της Μιλήτου Ιστιαίος είχε προσφέρει πολύτιmicroες υπηρεσίες στον Μεγάλο Βασιλιά κατά τη Σκυθική εκστρατεία αφού απέτρεψε την καταστροφή των γεφυρών στον Δούναβη Ως αντάλλαγmicroα ο Δαρείος δώρισε στον Έλληνα τύραννο τη Μύρκινο microια περιοχή στον Στρυmicroόνα πλούσια σε microεταλλεία αργύρου και ξυλεία Ο Ιστιαίος επι-δόθηκε στην οχύρωση της περιοχής όπου θέλησε να ιδρύσει microια αποικία Ο Πέρσης στρατηγός Μεγάβαζος έπεισε τον Δαρείο ότι η ίδρυση microιας ελληνικής αποικίας σε microία τόσο καίρια θέση θα ήταν σφάλmicroα πολιτικής από την πλευρά της Περσίας και εκείνος κάλεσε τον Ιστιαίο στα Σούσα όπου τον κράτησε για δώδεκα χρόνια Στην τυραννίδα της Μιλήτου τον Ιστιαίο διαδέχθηκε ο γαmicroπρός και ξάδελφός του Αρισταγόρας Σε αυτόν κατέφυγε microία οmicroάδα ολιγαρχικών της Νάξου οι οποίοι microετά την κατάληψη της εξουσίας από τους δηmicroοκρατικούς είχαν εξοριστεί και ζήτησαν τη βοήθειά του για να καταλάβουν ξανά την εξουσία στο νησί Ο Αρισταγόρας αντιλαmicro-βανόmicroενος τα πλεονεκτήmicroατα που προσέφερε η καίρια στρατηγική θέση της Νάξου απευθύνθηκε στον σατράπη των Σάρδεων Αρταφέρνη για βοήθεια microε το δέλεαρ της κατάκτησης ενός πλούσιου νησιού που θα ήταν microόνο το πρώτο βήmicroα για την περσική κυριαρχία στο Αιγαίο Ο Πέρσης σατράπης microε την έγκριση του Δαρείου συγκρότησε έναν στόλο 200 πλοίων και τον έθεσε στη διάθεση του Αρισταγόρα υπό τη διοίκηση του Πέρση Μεγαβάτη Το καλοκαίρι του 499 πΧ ο Αρισταγόρας επιτέθηκε στη Νάξο microία σύγκρουση όmicroως σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο ανάmicroεσα στον Έλληνα τύραννο και τον Πέρση ναύαρχο είχε ως συνέπεια την αποτυχία της επιχείρησης ο Μεγάβαζος για να εκδικηθεί τον Αρισταγόρα προειδοποίησε τους Ναξίους για τον κίνδυνο που διέτρεχαν και έτσι εκείνοι microπόρεσαν να οργανώσουν την άmicroυνά τους και να αντέξουν σε τετράmicroηνη πολιορκία Ο Έλληνας τύραννος καθώς δεν υπήρχε περίπτωση υποτα-γής της νήσου αναγκάστηκε να αποσυρθεί στην Ιωνία Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο ο Αρισταγόρας υποκίνησε σε επανάσταση τους Ίωνες για

έκταση Ιωνικής επανάστασης

Η ΙΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ελληνικές πόλεις που έλαβαν microέροςελληνικές πόλεις που βοήθησαν τους Ίωνες

πλους Αθηναίων και Ερετριέων

ΘEΣΣAΛIA

ΣTEPEA EΛΛA∆A

ΠΕΡΣΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

N Kρήτη

∆ορίσκοςΜύρκινος

Αίνος

ΠέρινθοςΣηλυmicroβρία Βυζάντιο

Καλχηδόνα

ΑρτάκηΚίος

Κύζικος

∆άρδανοςΆβυδος

ΚαρήνηΑταρνεύς

Κύmicroη

Κλαζοmicroενές Κολοφώνα

ΦώκαιαΣάρδεις

ΛάmicroψακοςΠαισός

Καύνος

Καρδία

όρ Τmicroώλος

ΚΑΡΙΑ

ΜΥΣΙΑ

ΛΥ∆ΙΑ

ΛΥΚΙΑ

ΠριήνηΜίλητος

Αλικαρνασσός

Πηδασα

Έφεσος

Σηστός

AΘHNA

NΘάσος

N Λήmicroνος

N Τένεδος

N Λέσβος

N Xίος

N Σάmicroος

N Pόδος

N ΚάρπαθοςN Κάσος

N Κύπρος

K υ κ λ ά δ ε ς

HΠEIPOΣ

NKέρκυρα

NEύβοια

M A K E ∆ O N I A

∆ω

δε

κ

άν η σ α

Σόλοι

Σαλαmicroίνα

ΠαλαίπαφοςΚούριο

Κίτιο

Αργυρό δίδραχmicroο Ερέτριας (500480 πΧ) microιας από τις

να αποφύγει την εκδίκηση των Περσών για την αποτυχία της εκστρατείας στη Νάξο Συγκάλεσε τους Έλληνες της Μικράς Ασίας σε συνέλευση στη Μίλητο όπου έγινε δεκτό microε ενθουσιασmicroό το επαναστατικό του σχέδιο (499 πΧ) Επιπλέον κατήργησε την τυραννίδα στη Μίλητο ενώ στη συνέχεια εκδιώχθηκαν οι τύραννοι και από τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας στη θέση των τυράννων εκλέχθηκαν στρατηγοί οι οποίοι θα είχαν και τη διεύθυνση των επιχειρήσεων Στη συνέχεια οι Ίωνες προσπάθησαν να εξασφαλίσουν βοήθεια από την ηπειρωτική

Η σηmicroασία της πυρπόλησης των Σάρδεων δεν ήταν τόσο microεγάλη για την ίδια την Ιωνική επα-νάσταση όσο για τις δύο πόλεις της ηπειρω-τικής Ελλάδας που συmicromicroετείχαν σε αυτήν την επιχείρηση την Αθήνα και την Ερέτρια Σύmicro-φωνα microε ένα ανέκδοτο που αναφέρει ο Ηρό-δοτος ο Δαρείος όταν του είπαν ότι οι Αθη-ναίοι είχαν συmicromicroετάσχει στην πυρπόληση της πόλης ρώτησε ποιοι ήταν και στη συνέχεια ζήτησε ένα τόξο και ρίχνοντας ένα βέλος στον αέρα επικαλέστηκε τους θεούς να του επιτρέ-ψουν να τιmicroωρήσει τους Αθηναίους Επιπλέον διέταξε έναν δούλο να του λέει τρεις φορές την ώρα του φαγητού laquoΚύριε να θυmicroάσαι τους Αθηναίουςraquo Για να τιmicroωρήσει τις δύο πόλεις ο Δαρείος πραγmicroατοποίησε σύmicroφωνα microε την παράδοση το 490 πΧ εκστρατεία εναντίον τους υπό τις διαταγές του Δάτη και του Αρταφέρνη ενώ αργότερα ο Ξέρξης θα πυρπολήσει την ακρόπολη στην Αθήνα για να εκδικηθεί για την πυρκαγιά στις Σάρδεις

Λεπτοmicroέρεια αναγλύφου από τα Απάδανα της Περσέπολης στο οποίο πιθανόν απεικονίζεται ο Δαρείος Α΄ (522-486 πΧ) (Αρχαιολογικό Μου-σείο Τεχεράνη)

Ελλάδα Ο Αρισταγόρας απευθύνθηκε αρχικά στη Σπάρτη η οποία όmicroως αρνήθηκε την αποστολή ενισχύσεων εξαιτίας των εσωτερικών και εξωτερικών προβληmicroάτων που αντιmicroετώπιζε την αντιζηλία microεταξύ των δύο βασιλέων κυρίως όmicroως την επικείmicroενη σύγκρουση microε το Άργος Μετά την αποτυχία του στη Σπάρτη ο απεσταλmicroένος των Ιώνων microετέβη στην Αθήνα όπου είχε microεγαλύτερη επιτυχία αφού όπως παρατη-ρεί ο Ηρόδοτος laquoείναι ευκολότερο να εξαπατήσει κανείς πολλούς παρά ένανraquo αν και δεν κατάφερε να πείσει τον βασιλιά Κλεοmicroένη κατάφερε να παρασύρει τριάντα χιλιάδες Αθηναίους οι οποίοι έστειλαν είκοσι πλοία microε αρχηγό τον Μελάνθιο Η Ερέτρια προσέφερε άλλα πέντε πλοία Αυτά τα εικοσιπέντε πλοία ήταν όλη η βοήθεια που κατάφερε να εξασφαλίσει ο Αρισταγόρας ουσιαστικά οι πόλεις της Ιωνίας ήταν αναγκασmicroένες να στηριχθούν microόνο στις δικές τους δυνάmicroεις Επιπλέον οι Ίωνες δεν είχαν καταστρώσει ούτε ενιαίο πολεmicroικό σχέδιο ούτε είχαν ενιαία ανώτατη διοίκηση η microόνη κοινή τους ενέργεια ήταν η κοπή κοινού νοmicroίσmicroατος Σε microια πρώτη φάση οι Ίωνες microαζί microε τους Αθηναίους και τους Ερετριείς προέλα-σαν προς τις Σάρδεις το κέντρο της Περσικής αυτοκρατορίας στη Μικρά Ασία Η πόλη καταλήφθηκε εκτός από την ακρόπολη όπου οχυρώθηκε η περσική φρουρά microε αρχηγό τον Αρταφέρνη Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας microια πυρκαγιά είχε ως απο-τέλεσmicroα την ολική καταστροφή της πόλης ενώ κάηκε ακόmicroη και ο ναός της Κυβέλης (καλοκαίρι 498 πΧ) Όταν οι Έλληνες πληροφορήθηκαν ότι πλησίαζαν οι περσικές ενισχύσεις υποχώρησαν προς την ακτή κοντά στην Έφεσο όπου συγκρούστηκαν microε τις περσικές δυνάmicroεις και ηττήθηκαν Οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς αmicroέσως microετά επι-βιβάστηκαν στα πλοία και αναχώρησαν για την πατρίδα τους Μετά την πυρπόληση των Σάρδεων η επανάσταση απλώθηκε προς τον νότο στην Καρία στη Λυκία και στην Κύπρο αλλά και προς βορρά στην Προποντίδα Οι Πέρσες άρχισαν microεγάλες προετοιmicroασίες για την καταστολή της αρχικά στράφηκαν εναντίον της Κύπρου η οποία περιήλθε ξανά στον έλεγχο των Περσών το 497 πΧ ενώ στη συνέχεια έστρεψαν την προσοχή τους στην περιοχή των Στενών όπου οι πόλεις του Ελλησπόντου η microία microετά την άλλη υποτάχθηκαν εκ νέου στους Πέρσες Η υποταγή της Καρίας ήταν δυσκολότερη υπόθεση καθώς οι Κάρες ήταν σκληροί πολεmicroιστές και microε αξιόλογο οπλισmicroό Μετά από σκληρές συγκρούσεις οι Κάρες κατέ-θεσαν τα όπλα ύστερα από δύσκολες διαπραγmicroατεύσεις

Ο Αρισταγόρας βλέποντας τη σταδιακή ανάκτηση του ελέγχου των επαναστατηmicroένων περιοχών από τους Πέρσες αποθαρρύνθηκε και κατέφυγε στη Μύρκινο στη Θράκη Στην πολιορκία microιας θρακικής πόλης βρήκε τον θάνατο microαζί microε τους οπαδούς του στο τέλος του 496 πΧ Τότε εmicroφανίστηκε στο προσκήνιο ο Ιστιαίος ο πεθερός του Αρισταγόρα ο οποίος φέρεται να έπεισε τον Δαρείο που τον κρατούσε microέχρι τότε στα Σούσα να τον στείλει στην Ιωνία microε την υπόσχεση να καταστείλει την επανάστα-ση Ο σατράπης Αρταφέρνης ωστόσο θεώρησε τον Ιστιαίο επικίνδυνο και εκείνος νιώθοντας ότι δεν ήταν ασφαλής συντάχθηκε microε τους επαναστάτες Το γεγονός της προσχώρησης του Ιστιαίου στην Ιωνική επανάσταση είναι πιθανώς αυτό που δηmicroι-ούργησε τον microύθο που παραδίδει ο Ηρόδοτος ότι εκείνος ήταν που υποκίνησε τον γαmicroπρό του Αρισταγόρα να ξεσηκώσει τους Ίωνες microε την ελπίδα ότι θα τον ελευθέ-ρωνε ο Δαρείος για να επιστρέψει στην Ιωνία Ο ρόλος του Ιστιαίου ήταν ασήmicroαντος και εντελώς τυχοδιωκτικός επιδόθηκε σε ληστρικές επιδροmicroές και τελικά συνελήφθη από τους Πέρσες και σταυρώθηκε από τον Αρταφέρνη (άνοιξη του 493 πΧ)Οι Πέρσες συγκέντρωσαν την άνοιξη του 494 πΧ όλες τους τις δυνάmicroεις στη Μί-λητο microε σκοπό να την πολιορκήσουν από ξηρά και θάλασσα Η πόλη αποκλείστηκε από τον περσικό στόλο ενώ ο ελληνικός στόλος στάθmicroευσε έξω από τη νήσο Λάδη microπροστά από τη Μίλητο Ο στόλος των Ιώνων δεν είχε πειθαρχία και οργάνωση και αιφνιδιάστηκε από την περσική επίθεση Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης οι Σάmicroιοι εγκατέλειψαν τον αγώνα ενώ τους ακολούθησαν και οι Λέσβιοι εκτός από δώδεκα πλοία Μόνο οι Χίοι αγωνίστηκαν microε γενναιότητα αλλά καθώς ήταν λίγοι νικήθηκαν Η Μίλητος καταλήφθηκε microε έφοδο το καλοκαίρι του 494 πΧ και κατεδαφίστηκε Οι γυναίκες και τα παιδιά έγιναν δούλοι οι περισσότεροι άνδρες θανατώθηκαν ενώ όσοι επέζησαν εγκαταστάθηκαν από τον Δαρείο στις εκβολές του ποταmicroού Τίγρη Ο περίφηmicroος ναός του Απόλλωνα στα Δίδυmicroα που υπήρξε ένα από τα κυριότερα χρησmicroοδοτικά ιερά του ελληνικού κόσmicroου παραδόθηκε από τους ιερείς του τους Βραγχίδες και πυρπολήθηκε ενώ οι θησαυροί του λεηλατήθηκαν Μέχρι το καλοκαίρι του 493 πΧ η περσική κυριαρχία είχε αποκατασταθεί σε όλες τις επαναστατηmicroένες περιοχές Η εξουσία των σατραπών αποκαταστάθηκε όπως και η φορολογία χωρίς όmicroως να αυξηθούν οι φόροι Τα δηmicroοκρατικά πολιτεύmicroατα δεν ανατράπηκαν και οι τύραννοι καταργήθηκαν εκτός λίγων περιπτώσεων όπως του

Η Μίλητος καταστράφηκε από τους Πέρσες το 494 πΧ

Ο Αρισταγόρας βλέποντας τη σταδιακή ανάκτηση του ελέγχου των επαναστατηmicroένων περιοχών από τους Πέρσες αποθαρρύνθηκε και κατέφυγε στη Μύρκινο στη Θράκη Στην πολιορκία microιας θρακικής πόλης βρήκε τον θάνατο microαζί microε τους οπαδούς του στο τέλος του 496 πΧ Τότε εmicroφανίστηκε στο προσκήνιο ο Ιστιαίος ο πεθερός του Αρισταγόρα ο οποίος φέρεται να έπεισε τον Δαρείο που τον κρατούσε microέχρι τότε στα Σούσα να τον στείλει στην Ιωνία microε την υπόσχεση να καταστείλει την επανάστα-ση Ο σατράπης Αρταφέρνης ωστόσο θεώρησε τον Ιστιαίο επικίνδυνο και εκείνος νιώθοντας ότι δεν ήταν ασφαλής συντάχθηκε microε τους επαναστάτες Το γεγονός της προσχώρησης του Ιστιαίου στην Ιωνική επανάσταση είναι πιθανώς αυτό που δηmicroι-ούργησε τον microύθο που παραδίδει ο Ηρόδοτος ότι εκείνος ήταν που υποκίνησε τον γαmicroπρό του Αρισταγόρα να ξεσηκώσει τους Ίωνες microε την ελπίδα ότι θα τον ελευθέ-ρωνε ο Δαρείος για να επιστρέψει στην Ιωνία Ο ρόλος του Ιστιαίου ήταν ασήmicroαντος και εντελώς τυχοδιωκτικός επιδόθηκε σε ληστρικές επιδροmicroές και τελικά συνελήφθη από τους Πέρσες και σταυρώθηκε από τον Αρταφέρνη (άνοιξη του 493 πΧ)Οι Πέρσες συγκέντρωσαν την άνοιξη του 494 πΧ όλες τους τις δυνάmicroεις στη Μί-λητο microε σκοπό να την πολιορκήσουν από ξηρά και θάλασσα Η πόλη αποκλείστηκε από τον περσικό στόλο ενώ ο ελληνικός στόλος στάθmicroευσε έξω από τη νήσο Λάδη microπροστά από τη Μίλητο Ο στόλος των Ιώνων δεν είχε πειθαρχία και οργάνωση και αιφνιδιάστηκε από την περσική επίθεση Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης οι Σάmicroιοι εγκατέλειψαν τον αγώνα ενώ τους ακολούθησαν και οι Λέσβιοι εκτός από δώδεκα πλοία Μόνο οι Χίοι αγωνίστηκαν microε γενναιότητα αλλά καθώς ήταν λίγοι νικήθηκαν Η Μίλητος καταλήφθηκε microε έφοδο το καλοκαίρι του 494 πΧ και κατεδαφίστηκε Οι γυναίκες και τα παιδιά έγιναν δούλοι οι περισσότεροι άνδρες θανατώθηκαν ενώ όσοι επέζησαν εγκαταστάθηκαν από τον Δαρείο στις εκβολές του ποταmicroού Τίγρη Ο περίφηmicroος ναός του Απόλλωνα στα Δίδυmicroα που υπήρξε ένα από τα κυριότερα χρησmicroοδοτικά ιερά του ελληνικού κόσmicroου παραδόθηκε από τους ιερείς του τους Βραγχίδες και πυρπολήθηκε ενώ οι θησαυροί του λεηλατήθηκαν Μέχρι το καλοκαίρι του 493 πΧ η περσική κυριαρχία είχε αποκατασταθεί σε όλες τις επαναστατηmicroένες περιοχές Η εξουσία των σατραπών αποκαταστάθηκε όπως και η φορολογία χωρίς όmicroως να αυξηθούν οι φόροι Τα δηmicroοκρατικά πολιτεύmicroατα δεν ανατράπηκαν και οι τύραννοι καταργήθηκαν εκτός λίγων περιπτώσεων όπως του

Η Μίλητος καταστράφηκε από τους Πέρσες το 494 πΧ

Στράττι στη Χίο πιθανότατα θεωρήθηκαν υπεύθυνοι επειδή microε την πολιτική τους προκάλεσαν την Ιωνική επανάσταση Επίσης ο Δαρείος απαγόρευσε στις ελληνικές πόλεις να πολεmicroούν microεταξύ τους και όρισε να θέτουν τις διαφορές τους σε διαιτησία Τέλος καταmicroετρήθηκε η γη και δηmicroιουργήθηκε κτηmicroατολόγιο θεσmicroός που υιοθετή-θηκε αργότερα από τον Μ Αλέξανδρο και τους Σελευκίδες

Οι Έλληνες τη δεκαετία 500-490 πΧ

Σπάρτη Η ιστορία της Σπάρτης αυτή τη χρονική περίοδο σηmicroατοδοτείται από τον πόλεmicroο microε το Άργος την αντιζηλία microεταξύ των δύο βασιλέων και τη σύγκρουσή τους microε τους εφόρους οι οποίοι προσπαθούν να περικόψουν τα προνόmicroιά τους Ο βασιλιάς Κλεοmicroέ-νης ήταν εκείνος που κατάφερε να εκmicroηδενίσει τον τελευταίο αντίπαλο της Σπάρτης στην Πελοπόννησο το Άργος Αφού εξαπάτησε τους Αργείους τους αιφνιδίασε κοντά στη Σήπεια όπου ο πελοποννησιακός στρατός τους νίκησε κατά κράτος (494 πΧ) Η Τίρυνθα και οι Μυκήνες πέρασαν τότε στον έλεγχο της Σπάρτης Ο Κλεοmicroένης όmicroως δεν κατέλαβε το Άργος και κατηγορήθηκε από τους αντιπάλους του ότι δωροδοκή-θηκε επικαλούmicroενος έναν δελφικό χρησmicroό κατάφερε να πείσει τους εφόρους για την αθωότητά του Ωστόσο το Άργος έπαψε να αποτελεί υπολογίσιmicroο αντίπαλο για τη

Η άλωση της Μιλήτου αποικίας της Αθήνας είχε βαθιά επίδραση στην Αθήνα και συγκλόνισε την κοινή γνώmicroη στην πόλη Δηmicroιούργησε πιθανόν στους Αθηναίους κάποιο αίσθηmicroα ενοχής γιατί είχαν εγκαταλείψει τους Ίωνες σε ένα πολύ πρώιmicroο στάδιο microετά την πυρπόληση των Σάρδεων και την ήττα των επαναστατών στην Έφεσο Επιπλέον πρέπει να γέmicroισε φόβο και ανησυχία τους πολίτες για τον επικείmicroενο περσικό κίνδυνο Τα συναισθήmicroατα αυτά εκφράστηκαν κατά την παράσταση της τραγωδίας του Φρυνίχου laquoΜιλήτου Άλωσιςraquo το 494 πΧ όπου οι θεατές ξέσπασαν σε θρήνους Οι αθηναϊκές αρχές απαγόρευσαν τις παραστάσεις της τραγωδίας και τιmicroώρησαν τον ποιητή Φρύνιχο microε πρόστιmicroο laquoὡς ἀναmicroνήσαντα οἰκήια κακάraquo

Χάλκινο αγαλmicroάτιο Σπαρτιάτη οπλίτη (550-525 πΧ) (Αρχαιο-

Σπάρτη για πολύ καιρό καθώς σπαρασσόταν από εσωτερικές διενέξεις Η αντίθεση microεταξύ των δύο βασιλέων Κλεοmicroένη και Δηmicroάρατου δεν επέτρεψε στη Σπάρτη να εκmicroεταλλευτεί πλήρως τη νίκη της Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο η αφορmicroή για τη ρήξη microεταξύ τους δόθηκε το 491 όταν η Αίγινα έδωσε laquoγη και ύδωρraquo στον Δαρείο και η Αθήνα που περίmicroενε την περσική επίθεση ζήτησε από τη Σπάρτη να εξουδετερώσει την Αίγινα ώστε να microην παράσχει βοήθεια στους Πέρσες Ο Κλεο-microένης microετέβη στην Αίγινα για να συλλάβει τους πιο εξέχοντες πολίτες και να τους παραδώσει ως οmicroήρους στην Αθήνα αλλά ο συmicroβασιλέας του ειδοποίησε τους Αιγι-νήτες και η επιχείρηση απέτυχε Ο Κλεοmicroένης εξοργισmicroένος για τη στάση του Δηmicroά-ρατου επέστρεψε στη Σπάρτη και παρακίνησε τον Λεωτυχίδη διάδοχο του Δηmicroάρα-του να microηνύσει τον τελευταίο ως νόθο ώστε να επιτύχει την εκθρόνισή του Ένας δελφικός χρησmicroός επιβεβαίωσε την κατηγορία microε αποτέλεσmicroα να ανέβει στον θρόνο ο Λεωτυχίδης και ο Δηmicroάρατος να καταφύγει στην περσική αυλή Μετά τη φυγή του Δηmicroάρατου οι δύο βασιλείς πήγαν στην Αίγινα συνέλαβαν δέκα οmicroήρους και τους παρέδωσαν στους Αθηναίους Η αφήγηση του Ηροδότου δεν είναι στο σύνολό της πειστική το πιθανότερο είναι ότι οι δύο βασιλείς συγκρούστηκαν για την εξωτερική πολιτική της Σπάρτης σε περίπτωση περσικής επίθεσης και επειδή οι έφοροι συντά-χθηκαν microε τον Κλεοmicroένη βρήκαν ως πρόσχηmicroα την καταγγελία του Λεωτυχίδη για να απαλλαγούν από τον Δηmicroάρατο Στη συνέχεια και ο ίδιος ο Κλεοmicroένης κατηγορήθηκε από τους εφόρους ότι δωρο-δόκησε την Πυθία για να δώσει τον χρησmicroό σχετικά microε τον Δηmicroάρατο και κατέφυγε αρχικά στη Θεσσαλία και microετά στην Αρκαδία Αργότερα ανακλήθηκε στη Σπάρτη όπου σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο καταλήφθηκε από microανία φυλακίστηκε από τους συγγενείς του και αυτοκτόνησε microάλλον το 489 ή το 488 πΧ Πιθανότερο είναι ωστόσο η φυλά-κιση και ο θάνατός του να ήταν έργο των εφόρων που κατάφεραν έτσι να απαλλαγούν και από τους δύο βασιλείς στρέφοντας τον έναν εναντίον του άλλου

ΑθήναΤη δεκαετία 500-490 πΧ στην πολιτική σκηνή των Αθηνών κυριαρχεί η διαmicroάχη microεταξύ των τυραννόφιλων των Αλκmicroεωνιδών και των δηmicroοκρατικών Οι δύο πρώτες πολιτικές παρατάξεις έβλεπαν microε συmicroπάθεια τους Πέρσες ndashιδιαίτερα οι τυραννόφιλοι

που ήλπιζαν ότι microε τη βοήθεια των Περσών θα επέστρεφε στην πόλη ο έκπτωτος τύραννος Ιππίαςndash και microάλλον συνεργάζονταν στην αντιπολίτευση εναντίον των δηmicroο-κρατικών Στη δράση των τυραννόφιλων φαίνεται ότι οφείλεται η ανάκληση των ενι-σχύσεων που είχε στείλει η Αθήνα στην Ιωνική επανάσταση Το 4965 πΧ εξελέγη ως επώνυmicroος άρχων της πόλης ο Ίππαρχος του Χάρmicroου ένας οπαδός των Πεισιστρα-τιδών εκλογή που δεν microπορούσε να επιτευχθεί χωρίς τη στήριξη των Αλκmicroεωνιδών του Μεγακλέους και του πρεσβύτερου Αλκιβιάδη (παππού του νεότερου γνωστού από τη Σικελική εκστρατεία Αλκιβιάδη) Μετά την άλωση της Μιλήτου ωστόσο microεταβλήθηκε η κατάσταση στην Αθήνα Αν και οι ολιγαρχικοί που βρίσκονταν στην εξουσία επέβαλαν πρόστιmicroο στον ποιητή Φρύνιχο για την παράσταση της τραγωδίας Μιλήτου Άλωσις και απαγόρευσαν τη διδασκαλία της φαίνεται όmicroως ότι είτε πίσω από τον Φρύνιχο κρυβόταν ο Θεmicroιστοκλής είτε ότι πέτυχε να εκmicroεταλλευτεί τα αισθήmicroατα των Αθηναίων και την αδεξιότητα των ολι-γαρχικών τον επόmicroενο χρόνο εκλέχτηκε επώνυmicroος άρχων (4932 πΧ) γεγονός που δείχνει τη microεταστροφή της κοινής γνώmicroης στην Αθήνα Ο Θεmicroιστοκλής είχε αντιληφθεί την αναγκαιότητα ναυπήγησης στόλου από την Αθήνα καθώς όπως είχε διαφανεί από την πορεία της Ιωνικής επανάστασης microία αναmicroέτρηση microε τους Πέρσες θα κρινόταν στη θάλασσα Το σχέδιό του ήταν να κατασκευάσει έναν ισχυρό πολεmicroικό στόλο και να microετατρέψει microε τείχος τον Πειραιά microε τα τρία λιmicroάνια του σε οχυρό αντικαθιστώντας τον όρmicroο του Φαλήρου που χρησιmicroοποιούσαν microέχρι τότε ως λιmicroάνι οι Αθηναίοι Σύmicroφωνα microε τον Θουκυδίδη άρχισαν τότε τα οχυρωmicroατικά έργα που ολοκληρώθηκαν όmicroως microετά το τέλος των Μηδικών κατασκευάστηκαν προβλήτες και νεώσοικοι αλλά το σχέδιο για τη ναυπήγηση στόλου δεν φαίνεται να τέθηκε σε εφαρmicroογή Το 493 πΧ επέστρεψε από τη Θρακική χερσόνησο στην Αθήνα ο Μιλτιάδης το microεγάλο κύρος του οποίου ιδιαίτερα όσον αφορά τα στρατιωτικά αφού γνώριζε πολύ καλά την περσική στρατιωτική δύναmicroη και τακτική είχε ως αποτέλεσmicroα τον παραmicroερισmicroό του Θεmicroιστο-κλή και του ναυτικού του προγράmicromicroατος Μια προσπάθεια παραmicroερισmicroού του Μιλτιάδη από την πολιτική σκηνή microέσω microιας ποινικής δίωξης microε την κατηγορία της άσκησης τυραννίδας στη Χερσόνησο (πιθανόν από τους αντιπάλους του Αλκmicroεωνίδες ή τους τυραννόφιλους) κατέληξε σε αποτυχία

Omicroοίωmicroα τριήρους (Ναυτικό Μουσείο Πειραιάς)

ΘEΣΣAΛIA

N Kρήτη

Σηστός

NΘάσος

ΛΥ∆ΙΑ

N Λήmicroνος

N Λέσβος

N Σάmicroος

N Pόδος

MAKE∆ONIA ΘPAKH

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

ΠέλλαΕλλήσποντος

Άκανθος

Σπάρτη

ΚάρυστοςΝ Άνδρος

Ν Τήνος

Ν Κύθνος

Ερέτρια

Άθως

Πλαταιές

Στρατός

Καταστροφή περσικού στόλου στον Άθω

Εκστρατεία Μαρδονίου (492 πΧ) Εκστρατεία ∆άτη και Αρταφέρνη (490 πΧ)

Εκστρατεία ∆άτη και Αρταφέρνη (490 πΧ)

Μάχη Μαραθώνα (490 πΧ)Στόλος

ΦάληροΑθήνα

Σάρδεις

Ν Σέριφος

Ν Χίος

Ν Νάξος

ΟΙ ΠΕΡΣΙΚΕΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ 492 ΚΑΙ 490 πΧ

Μαραθώνας

που ήλπιζαν ότι microε τη βοήθεια των Περσών θα επέστρεφε στην πόλη ο έκπτωτος τύραννος Ιππίαςndash και microάλλον συνεργάζονταν στην αντιπολίτευση εναντίον των δηmicroο-κρατικών Στη δράση των τυραννόφιλων φαίνεται ότι οφείλεται η ανάκληση των ενι-σχύσεων που είχε στείλει η Αθήνα στην Ιωνική επανάσταση Το 4965 πΧ εξελέγη ως επώνυmicroος άρχων της πόλης ο Ίππαρχος του Χάρmicroου ένας οπαδός των Πεισιστρα-τιδών εκλογή που δεν microπορούσε να επιτευχθεί χωρίς τη στήριξη των Αλκmicroεωνιδών του Μεγακλέους και του πρεσβύτερου Αλκιβιάδη (παππού του νεότερου γνωστού από τη Σικελική εκστρατεία Αλκιβιάδη) Μετά την άλωση της Μιλήτου ωστόσο microεταβλήθηκε η κατάσταση στην Αθήνα Αν και οι ολιγαρχικοί που βρίσκονταν στην εξουσία επέβαλαν πρόστιmicroο στον ποιητή Φρύνιχο για την παράσταση της τραγωδίας Μιλήτου Άλωσις και απαγόρευσαν τη διδασκαλία της φαίνεται όmicroως ότι είτε πίσω από τον Φρύνιχο κρυβόταν ο Θεmicroιστοκλής είτε ότι πέτυχε να εκmicroεταλλευτεί τα αισθήmicroατα των Αθηναίων και την αδεξιότητα των ολι-γαρχικών τον επόmicroενο χρόνο εκλέχτηκε επώνυmicroος άρχων (4932 πΧ) γεγονός που δείχνει τη microεταστροφή της κοινής γνώmicroης στην Αθήνα Ο Θεmicroιστοκλής είχε αντιληφθεί την αναγκαιότητα ναυπήγησης στόλου από την Αθήνα καθώς όπως είχε διαφανεί από την πορεία της Ιωνικής επανάστασης microία αναmicroέτρηση microε τους Πέρσες θα κρινόταν στη θάλασσα Το σχέδιό του ήταν να κατασκευάσει έναν ισχυρό πολεmicroικό στόλο και να microετατρέψει microε τείχος τον Πειραιά microε τα τρία λιmicroάνια του σε οχυρό αντικαθιστώντας τον όρmicroο του Φαλήρου που χρησιmicroοποιούσαν microέχρι τότε ως λιmicroάνι οι Αθηναίοι Σύmicroφωνα microε τον Θουκυδίδη άρχισαν τότε τα οχυρωmicroατικά έργα που ολοκληρώθηκαν όmicroως microετά το τέλος των Μηδικών κατασκευάστηκαν προβλήτες και νεώσοικοι αλλά το σχέδιο για τη ναυπήγηση στόλου δεν φαίνεται να τέθηκε σε εφαρmicroογή Το 493 πΧ επέστρεψε από τη Θρακική χερσόνησο στην Αθήνα ο Μιλτιάδης το microεγάλο κύρος του οποίου ιδιαίτερα όσον αφορά τα στρατιωτικά αφού γνώριζε πολύ καλά την περσική στρατιωτική δύναmicroη και τακτική είχε ως αποτέλεσmicroα τον παραmicroερισmicroό του Θεmicroιστο-κλή και του ναυτικού του προγράmicromicroατος Μια προσπάθεια παραmicroερισmicroού του Μιλτιάδη από την πολιτική σκηνή microέσω microιας ποινικής δίωξης microε την κατηγορία της άσκησης τυραννίδας στη Χερσόνησο (πιθανόν από τους αντιπάλους του Αλκmicroεωνίδες ή τους τυραννόφιλους) κατέληξε σε αποτυχία

Omicroοίωmicroα τριήρους (Ναυτικό Μουσείο Πειραιάς)

ΘEΣΣAΛIA

N Kρήτη

Σηστός

NΘάσος

ΛΥ∆ΙΑ

N Λήmicroνος

N Λέσβος

N Σάmicroος

N Pόδος

MAKE∆ONIA ΘPAKH

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

ΠέλλαΕλλήσποντος

Άκανθος

Σπάρτη

ΚάρυστοςΝ Άνδρος

Ν Τήνος

Ν Κύθνος

Ερέτρια

Άθως

Πλαταιές

Στρατός

Καταστροφή περσικού στόλου στον Άθω

Εκστρατεία Μαρδονίου (492 πΧ) Εκστρατεία ∆άτη και Αρταφέρνη (490 πΧ)

Εκστρατεία ∆άτη και Αρταφέρνη (490 πΧ)

Μάχη Μαραθώνα (490 πΧ)Στόλος

ΦάληροΑθήνα

Σάρδεις

Ν Σέριφος

Ν Χίος

Ν Νάξος

ΟΙ ΠΕΡΣΙΚΕΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ 492 ΚΑΙ 490 πΧ

Μαραθώνας

Η περσική εκστρατεία του 492 πΧ στη Θράκη και στη ΜακεδονίαΗ περσική εκστρατεία του 492 πΧ στη Θράκη και στη Μακεδονία είχε ως στόχο την αποκατάσταση της περσικής κυριαρχίας στην περιοχή που είχε εν microέρει ανατραπεί κατά τη διάρκεια της Ιωνικής επανάστασης Όπως σωστά έχει υποστηριχθεί από τον K J Beloch η εκστρατεία δεν απέβλεπε στην υποταγή της Αθήνας και της Ερέτριας microε πορεία του περσικού στρατού διαmicroέσου της Κεντρικής Ελλάδας όπως αντίθετα έχουν υποστηρίξει κάποιοι άλλοι ιστορικοί ακολουθώντας τον Ηρόδοτο Ο χρόνος δεν επαρκούσε για microια χερσαία πορεία έως την Αθήνα δεν είχαν γίνει οι απαραίτητες προπαρασκευές και δεν υπήρχαν οι αναγκαίες δυνάmicroεις για microια τέτοια επιχείρηση που ουσιαστικά θα σήmicroαινε την υποταγή ολόκληρης της Ελλάδας Ο Δαρείος ανέθεσε την αρχηγία της εκστρατείας που ξεκίνησε την άνοιξη του 492 πΧ στον γαmicroπρό του Μαρδόνιο Ο στόλος microε αρχηγό τον ίδιο τον Μαρδόνιο έπλευσε κατά microήκος των ακτών της Μικράς Ασίας και υπέταξε τη Θάσο ενώ ο στρατός αφού πέρασε τον Ελλήσποντο υπέταξε τη Θράκη και τη Μακεδονία Ο στόλος ωστόσο καθώς επέστρεφε έπεσε σε δεινή τρικυmicroία στη χερσόνησο του Άθω microε αποτέλεσmicroα να καταστραφούν σύmicroφωνα microε την παράδοση τα microισά πλοία και να πνιγούν περίπου 20000 άνδρες Ο Μαρδόνιος αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Ασία έχοντας όmicroως πετύχει τον κύριο σκοπό της εκστρατείας η Θράκη βρίσκονταν πλέον υπό την περσική κυριαρχία ενώ η Μακεδονία ανήκε ξανά στα υποτελή στην Περσική αυτοκρατορία κράτη

Η περσική εκστρατεία του 490 πΧ στο Αιγαίο και στην Αττική

Οι επιχειρήσεις στο ΑιγαίοΜετά την εδραίωση της κυριαρχίας του στη Θράκη και στη Μακεδονία ο Δαρείος στρά-φηκε εναντίον των ελληνικών πόλεων που είχαν παράσχει ενισχύσεις στους Ίωνες κατά την επανάστασή τους Το πρόσχηmicroα της νέας εκστρατείας ήταν βέβαια η τιmicroωρία της Αθήνας και της Ερέτριας στην πραγmicroατικότητα όmicroως η υποταγή των δύο πόλεων θα δηmicroιουργούσε το απαραίτητο προγεφύρωmicroα για microια microελλοντική υποταγή και άλλων

ελληνικών πόλεων Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο το 491 πΧ ο Πέρσης βασιλιάς έστειλε στην Ελλάδα κήρυ-κες για να ζητήσουν από τις ελληνικές πόλεις laquoγη και ύδωρraquo τα νησιά του Αιγαίου υποτάχθηκαν όπως και η Αίγινα και πολλοί λαοί της Βόρειας Ελλάδας ενώ η Αθήνα και η Σπάρτη θανάτωσε τους κήρυκες αυτή η διήγηση ωστόσο δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στην πραγmicroατικότητα Η καταστροφή πάντως του περσικού στόλου στον Άθω το 492 πΧ επέβαλε τη ναυπήγηση νέου στόλου στην οποία αφιέρωσε ο Μεγάλος Βασιλιάς ολόκληρο το 491 πΧ Για την αριθmicroητική δύναmicroη του εκστρατευ-τικού σώmicroατος οι πηγές δίνουν αντιτιθέmicroενες πληροφορίες που έχουν προκαλέσει διχογνωmicroία και microεταξύ των νεότερων microελετητών πάντως είναι βέβαιο ότι ήταν ασφα-λώς πολύ microεγαλύτερη από τη δύναmicroη των Αθηναίων που ανερχόταν σε περίπου 9000 άνδρες Για τον στόλο ο Ηρόδοτος παραδίδει ότι αριθmicroούσε 600 τριήρεις αριθmicroός που επίσης αmicroφισβητείται Την αρχηγία της εκστρατείας ανέθεσε ο Δαρείος στους Δάτη και Αρταφέρνη ενώ τους Πέρσες στρατηγούς ακολούθησε ως σύmicroβουλός τους και ο Ιππίας ελπίζοντας σε αποκατάστασή του στην Αθήνα ο Μεγάλος Βασιλιάς πιθα-νότατα ήλπιζε ότι οι τυραννόφιλοι στην Αθήνα θα του παρείχαν τη βοήθειά τους Την άνοιξη του 490 πΧ το περσικό στράτευmicroα διέπλευσε το Αιγαίο και κατευθύνθηκε στη Νάξο όπου είχε αποτύχει νωρίτερα ο Αρισταγόρας Οι κάτοικοι εγκατέλειψαν την πόλη και κατευθύνθηκαν στους λόφους και έτσι το νησί καταλήφθηκε και πυρπολή-θηκε Το ιερό νησί της Δήλου δεν υπέστη καmicroία καταστροφή από τους Πέρσες αmicroέσως microετά όmicroως συνταράχθηκε από σεισmicroό και καταστράφηκε Ο περσικός στόλος υπέταξε το ένα microετά το άλλο τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων και έφτασε στην Κάρυστο η οποία ενώ αρχικά αρνήθηκε να δεχτεί τους Πέρσες στη συνέχεια αναγκάστηκε σε συνθηκολόγηση και λεηλατήθηκε Επόmicroενος στόχος των Περσών ήταν η Ερέτρια Η πόλη παραδόθηκε microε προδοσία στους Πέρσες microετά από πολιορκία έξι ηmicroερών Η πόλη ισοπεδώθηκε και οι κάτοικοί της εξανδραποδίστηκαν και microεταφέρθηκαν στη microακρινή Σουσιανή στην Αρδέρικκα Ωστόσο η πόλη ανοικοδοmicroήθηκε αmicroέσως microετά το 490 πΧ από εκείνους που είχαν καταφύγει στα βουνά της Εύβοιας

Η microάχη του ΜαραθώναΜετά την υποταγή της Ερέτριας οι Πέρσες κατευθύνθηκαν στην Αθήνα και αποβιβά-

Η Δήλος το ιερό νησί του Απόλ-λωνα δεν καταστράφηκε από

ελληνικών πόλεων Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο το 491 πΧ ο Πέρσης βασιλιάς έστειλε στην Ελλάδα κήρυ-κες για να ζητήσουν από τις ελληνικές πόλεις laquoγη και ύδωρraquo τα νησιά του Αιγαίου υποτάχθηκαν όπως και η Αίγινα και πολλοί λαοί της Βόρειας Ελλάδας ενώ η Αθήνα και η Σπάρτη θανάτωσε τους κήρυκες αυτή η διήγηση ωστόσο δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στην πραγmicroατικότητα Η καταστροφή πάντως του περσικού στόλου στον Άθω το 492 πΧ επέβαλε τη ναυπήγηση νέου στόλου στην οποία αφιέρωσε ο Μεγάλος Βασιλιάς ολόκληρο το 491 πΧ Για την αριθmicroητική δύναmicroη του εκστρατευ-τικού σώmicroατος οι πηγές δίνουν αντιτιθέmicroενες πληροφορίες που έχουν προκαλέσει διχογνωmicroία και microεταξύ των νεότερων microελετητών πάντως είναι βέβαιο ότι ήταν ασφα-λώς πολύ microεγαλύτερη από τη δύναmicroη των Αθηναίων που ανερχόταν σε περίπου 9000 άνδρες Για τον στόλο ο Ηρόδοτος παραδίδει ότι αριθmicroούσε 600 τριήρεις αριθmicroός που επίσης αmicroφισβητείται Την αρχηγία της εκστρατείας ανέθεσε ο Δαρείος στους Δάτη και Αρταφέρνη ενώ τους Πέρσες στρατηγούς ακολούθησε ως σύmicroβουλός τους και ο Ιππίας ελπίζοντας σε αποκατάστασή του στην Αθήνα ο Μεγάλος Βασιλιάς πιθα-νότατα ήλπιζε ότι οι τυραννόφιλοι στην Αθήνα θα του παρείχαν τη βοήθειά τους Την άνοιξη του 490 πΧ το περσικό στράτευmicroα διέπλευσε το Αιγαίο και κατευθύνθηκε στη Νάξο όπου είχε αποτύχει νωρίτερα ο Αρισταγόρας Οι κάτοικοι εγκατέλειψαν την πόλη και κατευθύνθηκαν στους λόφους και έτσι το νησί καταλήφθηκε και πυρπολή-θηκε Το ιερό νησί της Δήλου δεν υπέστη καmicroία καταστροφή από τους Πέρσες αmicroέσως microετά όmicroως συνταράχθηκε από σεισmicroό και καταστράφηκε Ο περσικός στόλος υπέταξε το ένα microετά το άλλο τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων και έφτασε στην Κάρυστο η οποία ενώ αρχικά αρνήθηκε να δεχτεί τους Πέρσες στη συνέχεια αναγκάστηκε σε συνθηκολόγηση και λεηλατήθηκε Επόmicroενος στόχος των Περσών ήταν η Ερέτρια Η πόλη παραδόθηκε microε προδοσία στους Πέρσες microετά από πολιορκία έξι ηmicroερών Η πόλη ισοπεδώθηκε και οι κάτοικοί της εξανδραποδίστηκαν και microεταφέρθηκαν στη microακρινή Σουσιανή στην Αρδέρικκα Ωστόσο η πόλη ανοικοδοmicroήθηκε αmicroέσως microετά το 490 πΧ από εκείνους που είχαν καταφύγει στα βουνά της Εύβοιας

Η microάχη του ΜαραθώναΜετά την υποταγή της Ερέτριας οι Πέρσες κατευθύνθηκαν στην Αθήνα και αποβιβά-

Η Δήλος το ιερό νησί του Απόλ-λωνα δεν καταστράφηκε από

στηκαν στον Μαραθώνα ακολουθώντας τη συmicroβουλή του Ιππία Οι λόγοι που οδήγη-σαν σε αυτήν την επιλογή φαίνεται ότι ήταν στρατηγικοί και πολιτικοί από τη microία η πεδιάδα του Μαραθώνα ήταν κατάλληλη για την ανάπτυξη του ιππικού και βρισκόταν κοντά στην Ερέτρια και από την άλλη οι φτωχοί γεωργοί της περιοχής ήταν οπαδοί των Πεισιστρατιδών Η Αθήνα για να αντιmicroετωπίσει τον περσικό κίνδυνο ζήτησε βοή-θεια από τη Σπάρτη στέλνοντας έναν γρήγορο αγγελιαφόρο τον Φειδιππίδη ή Φιλιππί-δη Οι Σπαρτιάτες σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο απάντησαν ότι θα έστελναν βέβαια ενι-σχύσεις στους Αθηναίους αλλά θρησκευτικοί λόγοι τους εmicroπόδιζαν να εκστρατεύσουν πριν από την πανσέληνο πράγmicroατι η σπαρτιατική βοήθεια έφτασε στην Αθήνα αλλά ήταν πλέον πολύ αργά Μόνο οι Πλαταιείς πιστοί στη συmicromicroαχία τους microε την Αθήνα έστειλαν ως ενισχύσεις 1000 οπλίτες Το πραγmicroατικό δίληmicromicroα των Αθηναίων ήταν αν θα αντιmicroετώπιζαν τους Πέρσες στην Αθήνα δίνοντας microάχη στην Ακρόπολη ή αν θα προχωρούσαν και θα αναζητούσαν τον εχθρό Ο Μιλτιάδης που είχε εκλεγεί στρατηγός της φυλής του ήταν εκείνος που συνέλαβε το σχέδιο της εξόδου στον Μαραθώνα και κατάφερε να πείσει τον πολέ-microαρχο εκείνου του έτους Καλλίmicroαχο την Εκκλησία του Δήmicroου αλλά και τους άλλους στρατηγούς να το υιοθετήσουν Η πεδιάδα του Μαραθώνα ήταν βέβαια κατάλληλη για τη δράση του περσικού ιππικού αλλά ευνοούσε και την ανάπτυξη της φάλαγγας των οπλιτών Επιπλέον η Αθήνα δεν διέθετε ισχυρά τείχη να την προστατεύσουν σε περίπτωση πολιορκίας ούτε έναν στόλο που θα microπορούσε να εξασφαλίσει τον ανεφοδιασmicroό της Οι τυραννόφιλοι άλλωστε θα microπορούσαν να αποδειχτούν πολύ πιο επικίνδυνοι σε περίπτωση πολιορκίας Τέλος microία έξοδος του στρατού θα αναπτέρωνε το ηθικό του ενώ παράλληλα microε αυτόν τον τρόπο προστατευόταν και ολόκληρη η περιοχή της Αττικής microέχρι την Αθήνα που διαφορετικά θα καταστρεφόταν ακόmicroη και αν η microάχη στην ίδια την Αθήνα ήταν νικηφόρα Η πεδιάδα του Μαραθώνα περιορίζεται από τις τρεις πλευρές της από τους πρόποδες της Πεντέλης και της Πάρνηθας και από την ανατολική πλευρά της από τη θάλασσα Στο βορειοανατολικό τmicroήmicroα στο έδαφος που τώρα έχει αποξηρανθεί υπήρχε ένα εκτεταmicroένο έλος ενώ ένα άλλο microικρότερο εκτεινόταν στο νοτιοδυτικό τmicroήmicroα ανάmicroεσα στη θάλασσα και στο βουνό Αγριλίκι Η πεδιάδα κοβόταν στη microέση από έναν χείmicroαρρο ενώ στο βορειοδυτικό τmicroήmicroα του έλους υπήρχε η πηγή Μακαρία Οι Αθηναίοι έφτασαν

Προτοmicroή του Αθηναίου στρατη-γού Μιλτιάδη χάρη στο σχέδιο

στον Μαραθώνα και στρατοπέδευσαν κοντά σε έναν ναό του Ηρακλή όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος Οι Πέρσες είχαν αγκυροβολήσει στο βορειοανατολικό άκρο του κόλπου και στρατοπέδευσαν πιθανώς ανάmicroεσα στον χείmicroαρρο και στο microεγάλο έλος όπου microπο-ρούσαν να εφοδιαστούν microε νερό Ύστερα από την άφιξη των Αθηναίων microετακίνησαν το πεζικό τους προς τα δυτικά και το παρέταξαν στην πεδιάδα παράλληλα microε τη θάλασσα αλλά σε αρκετή απόσταση από αυτή και τοποθέτησαν το ιππικό πριν από την παράταξη του πεζικού Οι Πέρσες βέβαιοι για την υπεροχή τους επιζητούσαν τη microάχη Ωστόσο microεταξύ των δέκα Αθηναίων στρατηγών όπως παραδίδει ο Ηρόδοτος υπήρχε διχογνωmicroία microερικοί δεν ήθελαν να δώσουν microάχη φοβούmicroενοι την αριθmicroητική υπεροχή του εχθρού και κάποιοι microεταξύ των οποίων και ο Μιλτιάδης είχαν αντίθετη γνώmicroη Ο Μιλτιάδης αναφέρει ο ιστορικός κατάφερε να πείσει τον πολέmicroαρχο Καλλίmicroαχο και έτσι microε τη δική του ψήφο που ήταν η ενδέκατη στο συmicroβούλιο των στρατηγών αποφασίστηκε να δοθεί η microάχη στον Μαραθώνα Μετά από αυτό όλοι οι στρατηγοί παραχώρησαν στον Μιλτιάδη την ηmicroέρα της αρχιστρατηγίας τους εκείνος όmicroως όπως αναφέρει η παρά-δοση περίmicroενε την ηmicroέρα που θα είχε ο ίδιος την αρχιστρατηγία για να δώσει τη microάχη (οι Δέκα στρατηγοί των Αθηναίων είχαν την αρχιστρατηγία εναλλάξ για microία ηmicroέρα) Οι Αθηναίοι είχαν να ξεπεράσουν κυρίως τρία προβλήmicroατα την αριθmicroητική υπεροχή του αντιπάλου το περσικό ιππικό και τους τοξότες ιδιαίτερα τα δύο τελευταία microπο-ρούσαν να διαταράξουν τη συνοχή της αθηναϊκής φάλαγγας Για την υπερνίκηση αυτών των εmicroποδίων έπρεπε να microειωθεί η απόσταση microεταξύ των δύο παρατάξεων ώστε να microην προφτάσουν να διαρρήξουν τη συνοχή της φάλαγγας πριν αυτή συγκρουστεί microε την εχθρική παράταξη Τις ηmicroέρες πριν από τη microάχη ο Μιλτιάδης microείωνε κάθε βράδυ κατά ένα microέρος την απόσταση που τους χώριζε από τους Πέρσες Προέκτεινε σταδιακά το στρατόπεδό του προς την κατεύθυνση της θάλασσας κατασκευάζοντας φράγmicroατα από κοmicromicroένα δέντρα προωθώντας microε αυτόν τον τρόπο τη βάση του για την επιθετική εξόρmicroηση Την ηmicroέρα της microάχης την έβδοmicroη ηmicroέρα microετά την άφιξη των Αθηναίων στον Μαραθώνα λίγο πριν από τα χαράmicroατα κάποιοι Ίωνες αυτοmicroόλησαν από το περσικό στρατόπεδο και ειδοποίησαν ότι το περσικό ιππικό είχε αποσυρθεί από την πεδιάδα Αυτή η προσωρινή έστω απουσία του εχθρικού ιππικού έδινε στον Μιλτιάδη την ευκαιρία που ζητούσε για τη διεξαγωγή της microάχης

Εξωτερική άποψη τύmicroβου Μαραθώνα (φωτ Παναγιώτη

Για να υπερνικήσει το πρόβληmicroα της αριθmicroητικής υπεροχής του αντιπάλου ο Μιλτιά-δης συνέλαβε ένα αποτελεσmicroατικό όπως θα φανεί από την έκβαση της microάχης στρατη-γικό σχέδιο προέκτεινε το microέτωπο της παράταξής του και το εξίσωσε microε το περσικό ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος κύκλωσης χωρίς όmicroως να microειώσει το βάθος οmicroοιό-microορφα σε όλο το microήκος της παράταξης (συνήθως η φάλαγγα των οπλιτών είχε βάθος οκτώ ανδρών) αντίθετα κράτησε ισχυρές τις δύο πτέρυγες (microε το σύνηθες βάθος των οκτώ ανδρών) ενώ microείωσε το βάθος microόνο στο κέντρο της παράταξης δηmicroιουργώντας έτσι ένα ασθενές σηmicroείο εκεί όπου ο εχθρός παρέτασσε τα επίλεκτα τmicroήmicroατά του Επιπλέον για να αποφευχθεί ενδεχόmicroενη επέmicroβαση του περσικού ιππικού όρισε η επίθεση να ξεκινήσει την αυγή και έδωσε διαταγή η προσπέλαση προς τις γραmicromicroές του εχθρού να γίνει τροχάδην ώστε να γίνει σε όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο για να αντιmicroετωπίσει τον κίνδυνο των τοξοτών διέταξε τα τελευταία διακόσια microέτρα να διανυθούν microε ακόmicroη microεγαλύτερη ταχύτητα Στην αριστερή πτέρυγα των Αθηναίων βρίσκονταν οι Πλαταιείς τη δεξιά διοικούσε ο Καλλίmicroαχος ενώ ο Αριστείδης και ο Θεmicroιστοκλής λέγεται ότι διοικούσαν τα τmicroήmicroατα των φυλών τους στο κέντρο της παράταξης Μόλις έγιναν οι απαραίτητες πριν από την έναρξη κάθε microάχης θυσίες και αποδείχτηκαν ευνοϊκές δόθηκε η διαταγή για την επίθεση Σύmicroφωνα microε το σχέδιο του Μιλτιάδη οι Αθηναίοι όρmicroησαν τρέχοντας ενα-ντίον του εχθρού και πρέπει να κάλυψαν την απόσταση που τους χώριζε σε περίπου δέκα λεπτά Οι Πέρσες τους περίmicroεναν χωρίς να microετακινηθούν από τη θέση τους ίσως επειδή αιφνιδιάστηκαν Πάντως δεν αναφέρεται εmicroφάνιση του ιππικού ούτε απώλειες των Αθηναίων από τοξεύmicroατα οπότε πρέπει να θεωρηθεί ότι το σχέδιο του Μιλτιάδη microέχρι εκείνη τουλάχιστον τη στιγmicroή είχε αποδειχτεί αποτελεσmicroατικό Η σύγκρουση των δύο αντιπάλων ήταν σφοδρή Στα άκρα οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς διέσπασαν γρήγορα τις γραmicromicroές των εχθρών και τους ανάγκασαν σε άτακτη φυγή προς τη θάλασσα Ωστόσο δεν θέλησαν να δώσουν συνέχεια στη νίκη τους καταδιώκοντας τον εχθρό αλλά γύρισαν πίσω για να ενισχύσουν το κέντρο της παράταξής τους Εκεί όπως είχε προβλέψει ο Μιλτιάδης τα αθηναϊκά τmicroήmicroατα απωθήθηκαν καθώς υπολεί-πονταν σε αριθmicroητική δύναmicroη έναντι των επίλεκτων περσικών τmicroηmicroάτων αφού όmicroως απασχόλησαν επί αρκετό χρόνο το περσικό κέντρο ώστε να προλάβουν τα δύο άκρα να απωθήσουν τα αντίστοιχα περσικά

Συmicroπλοκή Έλληνα και Πέρση λεπτοmicroέρεια κύλικας του 5ου

Στη δεύτερη φάση της microάχης τα δύο άκρα του αθηναϊκού στρατεύmicroατος συνενώθη-καν microετά την κατανίκηση των αντίπαλων τmicroηmicroάτων σε microία ενιαία φάλαγγα και κατευ-θύνθηκαν εναντίον του περσικού κέντρου που κατεδίωκε το αθηναϊκό Η αναστροφή των Περσών προκειmicroένου να αντιmicroετωπίσουν την επίθεση των Αθηναίων στα νώτα τους έγινε βιαστικά και microε αταξία ωστόσο η σύγκρουση ήταν σφοδρή γιατί το περ-σικό κέντρο αποτελείτο από επίλεκτα τmicroήmicroατα και είχε ακόmicroη υψηλό φρόνηmicroα αφού είχε νικήσει τα αντίστοιχα τmicroήmicroατα της παράταξης των Αθηναίων Στο microεταξύ όmicroως επανήλθε το αθηναϊκό κέντρο που microέχρι τότε υποχωρούσε και επιτέθηκε και αυτό εναντίον του εχθρού Οι Πέρσες δεν κατάφεραν να αντιmicroετωπίσουν την ορmicroητική και συντονισmicroένη επίθεση των Αθηναίων και τράπηκαν σε φυγή προς την ανατολική πλευρά της πεδιάδας όπου βρίσκονταν αγκυροβοληmicroένος ο περσικός στόλος Έτσι και αυτή η φάση της microάχης έληξε νικηφόρα για τους Αθηναίους Στη συνέχεια ο Μιλτιάδης έδωσε διαταγή να καταδιώξουν τους Πέρσες που έφευγαν προς τη θάλασσα Πολλοί από τους εχθρούς microέσα στη σύγχυση της φυγής έπεφταν microέσα στο microεγάλο έλος και είχαν έτσι microεγάλες απώλειες Η τρίτη και αγριότερη φάση της microάχης εκτυλίχθηκε γύρω από τα πλοία καθώς οι Πέρσες προσπαθούσαν να επιβι-βαστούν σε αυτά και οι Αθηναίοι να τα συλλάβουν και να τα κάψουν ώστε να ολοκλη-ρώσουν την καταστροφή του εχθρού Οι Πέρσες είχαν όmicroως τον χρόνο να επιβιβάσουν τους περισσότερους άντρες στα πλοία και να ανοιχτούν στη θάλασσα Οι Αθηναίοι τελικά κατόρθωσαν να καταλάβουν microόνο επτά πλοία Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο οι απώλειες των Αθηναίων ήταν microόνο 192 άντρες microεταξύ των οποίων και ο πολέmicroαρχος Καλλίmicroαχος ενώ οι Πέρσες έχασαν 6400 άντρες Στη συνέχεια όπως διηγείται ο Ηρόδοτος ο περσικός στόλος κατευθύνθηκε προς το Σούνιο microε το σχέδιο να επιχειρήσει απόβαση στο Φάληρο και να επιτεθεί στην αφρού-ρητη Αθήνα πριν προλάβουν οι υπερασπιστές της να επιστρέψουν Για την απόπειρα αυτή των Περσών κατηγορήθηκαν οι Αλκmicroεωνίδες οι οποίοι σύmicroφωνα microε microία φήmicroη έστειλαν ένα σήmicroα microε ασπίδα για να ειδοποιήσουν τον εχθρό ότι η πόλη ήταν έτοιmicroη να παραδοθεί Ο στρατός των Αθηναίων ωστόσο microε microία ταχύτατη πορεία και παρά τη microεγάλη κόπωση της microάχης κατάφερε να επιστρέψει εγκαίρως στην Αθήνα και να στρα-τοπεδεύσει πριν από τη δύση του ήλιου στο ιερό του Ηρακλή στο Κυνόσαργες Όταν έφτασαν οι Πέρσες στο Φάληρο είδαν να τους περιmicroένουν παραταγmicroένοι οι Αθηναίοι

Προβάλινθος

ΤρικόρυνθοςΟινόη

Βρανά

Χάραδρος

Αρχαία κοίτη

Μαραθώνας

ΝαόςΗρακλέους

ΝαόςΑθηνάς

ΑρχηγείοΠερσών

Έλλη

νες

Πέρσε

ς

ΣτρατόπεδοΠερσών

ΠΕΡΣΙ

ΚΟΣ ΣΤ

ΟΛΟΣ

Μεγάλο έλος

όρmicroος Μαραθώνα

όρ ∆

ρακο

νέρα

Μικρόέλος

όρ Αγριλίκι

όρ Σ

ταυρο

κορά

κι

όρ Κοτρώνι

Κυνόσουρα

ΣτρατόπεδοΕλλήνων ΦΡΑΓΜΟΣ ΑΠΟ ∆ΕΝΤΡΑ

Μακαρία πηγή

Λίmicroνη

πορεία περσικών πλοίων

απόπλους περσικού στόλου προς Φάληρο

ΚΑΤΟΨΗ ΤΟΥ ΠΕ∆ΙΟΥ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

Ξίφος και αιχmicroές δοράτων που βρέθηκαν στον Μαραθώνα

και έτσι αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Ασία έχοντας υποστεί microια βαριά ήττα

Οι τρεις φάσεις της microάχης του ΜαραθώναΟι αναmicroενόmicroενες σπαρτιατικές ενισχύσεις έφτασαν στην Αθήνα πολύ αργά microετά το τέλος της microάχης αν και κατά τον Ηρόδοτο είχαν καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια να φτάσουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα καλύπτοντας την απόσταση σε τρεις microόνο ηmicroέρες Επισκέφτηκαν το πεδίο της microάχης για να δουν τα πτώmicroατα των Περσών και στη συνέχεια αφού επαίνεσαν τους Αθηναίους για το κατόρθωmicroά τους επέστρεψαν στην πατρίδα τους Οι Αθηναίοι έστησαν στο πεδίο της microάχης microαρmicroάρινο τρόπαιο και έθαψαν τους νεκρούς τους εκεί σε έναν κοινό τάφο τον Τύmicroβο του Μαραθώνα ο οποίος σώζεται microέχρι σήmicroερα στη microέση της πεδιάδας Ο περιηγητής Παυσανίας microας πληροφορεί ότι πάνω στον τύmicroβο υπήρχαν στήλες microε τα ονόmicroατα των νεκρών κατά φυλές ενώ κατασκευάστηκε ιδιαίτερος τάφος για τους Πλαταιείς και τους δούλους Στους Δελφούς οι Αθηναίοι έχτισαν έναν microικρό θησαυρό δωρικού ρυθmicroού από πεντε-λικό microάρmicroαρο είτε microετά τη microάχη του Μαραθώνα microε τα λάφυρα της microάχης είτε σύmicro-φωνα microε άλλη άποψη νωρίτερα microε την εκδίωξη των τυράννων και τοποθέτησαν microετά εκεί τα λάφυρα της microάχης Στον θησαυρό χαράχτηκε η επιγραφή laquoἈθεναῖοι τ[ō]ι Ἀπόλλον[ι ἀπό Μέδ]ον ἀκ[ροθ]ίνια τες Μαραθ[ō]νι micro[άχες]raquo Επίσης στην Ακρόπολη αφιέρωσαν ένα microεγάλο άγαλmicroα της θεάς Αθηνάς την Πρόmicroαχο κατασκευασmicroένο από τον Φειδία Οι Πλαταιείς τέλος οικοδόmicroησαν στην πατρίδα τους τον ναό της Αθηνάς ΑρείαςΗ Ελλάδα τη δεκαετία 490-480 πΧ

ΑθήναΗ συmicroβολή του Μιλτιάδη στη νίκη των Αθηναίων στον Μαραθώνα του προσέδωσε ακόmicroη microεγαλύτερο κύρος και δύναmicroη Το 489 πΧ ο πρωτεργάτης του Μαραθώνα επιχείρησε microία εκστρατεία εναντίον της νήσου Πάρου αφού έπεισε τους Αθηναίους να του δώσουν εβδοmicroήντα πλοία στρατό και χρήmicroατα χωρίς να φανερώσει όπως παραδίδει ο Ηρόδο-τος τον σκοπό της εκστρατείας αλλά υποσχόmicroενος microόνο ότι θα αποφέρει σηmicroαντικά πλούτη στην πόλη Στην εκστρατεία του Μιλτιάδη στην Πάρο υπάρχουν πολλά σκοτεινά σηmicroεία καθώς οι πηγές είναι αντιφατικές σε πολλά σηmicroεία Το βέβαιο είναι ότι ο Αθη-

Το εσωτερικό του τύmicroβου των Πλαταιέων (φωτ Παναγιώτη

Ο Θησαυρός των Αθηναίων στους Δελφούς

ναίος στρατηγός πολιόρκησε το νησί για 26 ηmicroέρες χωρίς επιτυχία και έτσι επέστρεψε στην Αθήνα και microάλιστα τραυmicroατισmicroένος στο πόδι Με την επιστροφή του οδηγήθηκε σε δίκη από τους πολιτικούς του αντιπάλους πιθανόν microε την κατηγορία ότι εξαπάτησε τον λαό και του επιβλήθηκε σύmicroφωνα microε τις πηγές πρόστιmicroο 50 ταλάντων ποσό που γενικά θεωρείται από τους microελετητές υπερβολικό Το πρόστιmicroο αυτό θα πληρώσει αρκετά χρόνια αργότερα ο γιος του Μιλτιάδη Κίmicroων Λίγο microετά την καταδίκη του ο microεγάλος Αθηναίος στρατηγός πέθανε ανοίγοντας έτσι τον δρόmicroο προς την εξουσία σε άλλους πολιτικούς άνδρες Τη δεκαετία 490-480 πΧ την Αθήνα απασχολεί σε microεγάλο βαθmicroό ο πόλεmicroος microε την Αίγινα Δεν γνωρίζουmicroε ποιος από τους δύο αντιπάλους είχε την πρωτοβουλία των εχθροπραξιών Κατά τη διάρκεια της περσικής εκστρατείας κατά της Αθήνας η Αίγινα είχε εmicroποδιστεί να συmicroπράξει microε τους Πέρσες microε παρέmicroβαση του βασιλιά της Σπάρτης

Η νίκη του Μαραθώνα είχε πολύ microεγάλη σηmicroασία για την Αθήνα αλλά και για την Ελλάδα Αν και δεν microπορεί να θεωρηθεί αποφασιστική στην αναmicroέτρηση Ελλήνων και Περσών ωστόσο απέδειξε την ανωτερότητα των Ελλήνων οπλιτών του οπλισmicroού τους και της ελληνικής τακτικής Επιπλέον το ηθικό των Αθηναίων αναπτερώθηκε καθώς πέτυχαν microία πολύ σηmicroαντική νίκη εναντίον ενός πολύ σηmicroαντικού αντιπάλου όπως οι Πέρσες Θάρρος όmicroως γέmicroισαν και οι υπόλοιποι Έλληνες καθώς διαλύθηκε ο microύθος ότι οι Πέρσες ήταν αήττητοι δέκα χρόνια αργότερα όταν ο Ξέρξης θα εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας οι Έλληνες θα τους αντιmicroετωπίσουν χωρίς φόβο microε θάρρος και αυτοπεποί-θηση Από την άποψη των Περσών η ήττα τους στον Μαραθώνα και η αποτυχία της εκστρατείας τους επέβαλε την εκδίκηση που θα επιχειρηθεί microε microία νέα εκστρατεία πολύ microεγαλύτερης εmicroβέλειας Από την άλλη η Αθήνα απέφυγε όχι την υποταγή γιατί δεν φαίνεται να ήταν αυτός ο στόχος των Περσών αλλά τον κίνδυνο της επανόδου του Ιππία και της εγκαθίδρυσης εκ νέου microίας τυραννίδας στην πόλη η αθηναϊκή δηmicroοκρα-τία εδραιώθηκε καθώς απέδειξε ότι microπορούσε να αναδείξει ικανούς αρχηγούς και να αντιmicroετωπίσει microε επιτυχία έναν ισχυρό εχθρό Από την πλευρά της Αθήνας η νίκη στον Μαραθώνα δηmicroιούργησε τις προϋποθέσεις για την ανάδειξή της σε ισχυρή δύναmicroη της Ελλάδας στο πλάι της Σπάρτης

Περσικό κράνος λάφυρο της microάχης του Μαραθώνα αφιε-

Κλεοmicroένη και του συmicroβασιλέα του Λεωτυχίδη οι οποίοι είχαν συλλάβει δέκα οmicroήρους από την Αίγινα και τους είχαν παραδώσει στους Αθηναίους Μετά τον θάνατο του Κλεοmicroένη σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο οι Αιγινήτες ζήτησαν την επιστροφή των οmicroή-ρων και όταν οι Αθηναίοι αρνήθηκαν εκείνοι άρχισαν τις εχθροπραξίες Ο ιστορικός παραδίδει επίσης ότι σχεδόν ταυτόχρονα οι δηmicroοκρατικοί της Αίγινας επαναστάτησαν κατά των ολιγαρχικών και ζήτησαν τη βοήθεια των Αθηναίων οι οποίοι όmicroως έφτασαν microε microία ηmicroέρα καθυστέρηση στο νησί όταν πια οι ολιγαρχικοί είχαν καταστείλει την επανάσταση Ωστόσο οι Αθηναίοι νίκησαν σε microία ναυmicroαχία και πραγmicroατοποίησαν από-βαση στην Αίγινα για να την πολιορκήσουν Οι Αιγινήτες αφού έλαβαν ενισχύσεις από το Άργος κατάφεραν να νικήσουν και στην ξηρά και στη θάλασσα τους Αθηναίους και πέρασαν στην επίθεση λεηλατώντας τις ακτές της Αττικής Αυτός ο πόλεmicroος συνεχί-στηκε χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσmicroα microέχρι τις παραmicroονές της περσικής επίθεσης κατά της Ελλάδας

Οι Αθηναίοι εξήραν πάντοτε τη σπουδαιότητα της νίκης τους αυτής παρουσιάζοντας τους εαυτούς τους ως laquoσωτήρεςraquo ολόκληρης της Ελλάδας Η σηmicroασία που αποδόθηκε στη microάχη του Μαραθώνα φαίνεται άλλωστε από το γεγονός ότι γύρω από τη microάχη πλέ-χτηκε ένα πλήθος από microύθους θεοί και ήρωες πολέmicroησαν για τη σωτηρία της Αθήνας Όλοι αυτοί οι microύθοι αποτυπώθηκαν σε έναν πίνακα που φιλοτέχνησε ο Πολύγνωτος σε συνεργασία microε τον Μίκωνα γύρω στο 460 πΧ ο οποίος κοσmicroούσε την Ποικίλή Στοά στην Αγορά των Αθηνών και αναπαριστούσε τη microάχη του Μαραθώνα Σε microία σκηνή εικο-νίζονται οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς που ορmicroούν στους Πέρσες σε microία άλλη οι Πέρσες ωθούνται κατά τη φυγή τους στο έλος ενώ σε microία τρίτη οι Αθηναίοι που σκοτώνουν τους βαρβάρους καθώς αυτοί προσπαθούν να φτάσουν στα πλοία Στον πίνακα εικονίζο-νται άνδρες που πολέmicroησαν στη microάχη ο πολέmicroαρχος Καλλίmicroαχος ο Μιλτιάδης πιθανόν ο τραγικός ποιητής Αισχύλος και ο Κυνέγειρος που κρατά την πλώρη ενός πλοίου το οποίο λέγεται ότι προσπάθησε να καταλάβει microέχρι που κάποιος Πέρσης του έκοψε το χέρι αλλά και οι θεοί και οι ήρωες που σύmicroφωνα microε τον microύθο βοήθησαν τους Αθη-ναίους η Αθηνά ο Θησέας ο Ηρακλής ο Μαραθών ο Έχετλος τους οποίους τίmicroησαν ιδιαίτερα οι Αθηναίοι microετά τη microάχη για τη βοήθειά τους

Κράνος κορινθιακού τύπου που φέρει επιγραφή laquoΜιλτιάδης

Η δεκαετία που microεσολαβεί microεταξύ της microάχης του Μαραθώνα και της εκστρατείας του Ξέρξη κατά της Ελλάδας είναι κρίσιmicroη και για το αθηναϊκό πολίτευmicroα καθώς λαmicroβάνουν χώρα κάποιες αποφασιστικής σηmicroασίας πολιτικές microεταβολές που οδηγούν σε περαι-τέρω εκδηmicroοκρατικοποίηση της πόλης Το 4876 πΧ ψηφίστηκε microέτρο που άλλαξε τον τρόπο επιλογής των εννέα αρχόντων ενώ microέχρι τότε εκλέγονταν από την τάξη των πεντακοσιοmicroέδιmicroνων πλέον η επιλογή τους γινόταν microε κλήρο Από έναν πίνακα πεντακοσίων υποψηφίων (πενήντα από κάθε φυλή) κληρωνόταν ένας άνδρας από κάθε φυλή καθώς οι αθηναϊκές φυλές ήταν δέκα και οι άρχοντες εννέα ως δέκατος άρχων κληρώνεται ο laquoγραmicromicroατεύς των θεσmicroοθετώνraquo Επιπλέον η κλήρωση γίνεται τόσο από την τάξη των πεντακοσιοmicroέδιmicroνων όσο και των ιππέων Με την πολιτική αυτή microεταβολή φαίνεται ότι το αξίωmicroα των εννέα αρχόντων έχασε την πολιτική του σηmicroασία και ένα microεγάλο microέρος της εξουσίας του που microεταβιβάστηκε στη βουλή ο άρχων πολέmicroαρχος χάνει την εξουσία που είχε microέχρι τότε στα στρατιωτικά ndashτην αρχιστρατηγία και την προ-εδρία στο συmicroβούλιο των στρατηγώνndash η οποία microεταβιβάζεται στους δέκα στρατηγούς που εξακολουθούν να είναι αιρετοί και πλέον αποκτούν microεγάλη δύναmicroη Την ίδια εποχή ιδιαίτερα microετά τον θάνατο του Μιλτιάδη οι πολιτικές έριδες microεταξύ των αντίπαλων παρατάξεων των τυραννόφιλων των Αλκmicroεωνιδών και των δηmicroοκρα-τικών κάνουν πάλι την εmicroφάνισή τους microε όργανο αυτή τη φορά τον οστρακισmicroό ένα microέτρο που συχνά αποδίδεται στον Κλεισθένη το 5087 πΧ αλλά δεν είχε χρησιmicroο-

Ο οστρακισmicroός ήταν ένα microέτρο προστασίας της αθηναϊκής δηmicroοκρατίας από την προσπά-θεια επιβολής τυραννίδας από κάποιον πολιτικό που είχε αποκτήσει ιδιαίτερο κύρος και δύναmicroη στην πόλη Την έκτη πρυτανεία κάθε έτους η Εκκλησία του Δήmicroου αποφάσιζε αν θα εφαρmicroοζόταν εκείνο το έτος ο θεσmicroός του οστρακισmicroού Αν η απόφαση ήταν θετική γινόταν οστρακοφορία σε έκτακτη συνέλευση της Εκκλησίας κατά την όγδοη πρυτανεία Κάθε πολίτης έγραφε πάνω σε όστρακο (κοmicromicroάτι αγγείου) το όνοmicroα του άνδρα που πίστευε ότι έπρεπε να αποmicroακρυνθεί από την πόλη για να ισχύσει η ψηφοφορία έπρεπε να έχουν ψηφίσει τουλάχιστον 6000 Αθηναίοι Όποιος συγκέντρωνε τα περισσότερα όστρακα εναντίον του έπρεπε να εγκαταλείψει την πόλη microέσα σε δέκα ηmicroέρες για δέκα χρόνια διατηρούσε όmicroως την περιουσία του και το δικαίωmicroα του Αθηναίου πολίτη

Αργυρός στατήρας Αίγινας του πιο σηmicroαντικού αντιπάλου της

ποιηθεί microέχρι τότε Πρώτη φορά εφαρmicroόστηκε το 4887 πΧ και είχε ως αποτέλεσmicroα την εξορία του Ιππάρ-χου του Χάρmicroου ενός συγγενή των Πεισιστρατιδών Ο επόmicroενος που πήρε τον δρόmicroο της εξορίας ήταν ο Αλκmicroεωνίδης Μεγακλής το 4876 πΧ ενώ το επόmicroενο έτος υπήρξε και τρίτο θύmicroα του οποίου το όνοmicroα αγνοούmicroε (πιθανώς ο Καλλίας του Κρατία) και οι τρεις άνδρες ήταν τυραννόφιλοι Το 4854 οστρακίστηκε ο Ξάνθιππος ο οποίος είχε παντρευτεί την Αγαρίστη αδερφή του Μεγακλή και πιθανότατα υπήρξε θύmicroα τόσο των τυραννόφιλων όσο και των δηmicroοκρατικών ενώ το 4832 εξορίστηκε και ο Αριστείδης ο επονοmicroαζόmicroενος laquoδίκαιοςraquo αφού ήρθε σε σύγκρουση microε τον Θεmicroιστοκλή Με την εξόντωση των παρατάξεων των τυραννόφιλων και των Αλκmicroεωνιδών η παρά-ταξη των δηmicroοκρατικών ισχυροποιήθηκε και ο κυριότερος αρχηγός της ο Θεmicroιστοκλής microπόρεσε να θέσει σε εφαρmicroογή το πολιτικό του σχέδιο για την ανάδειξη της Αθήνας σε ναυτική δύναmicroη προσπάθεια που είχε ξεκινήσει το 4932 πΧ όταν είχε καταλάβει το αξίωmicroα του επώνυmicroου άρχοντα Μετά τον Μαραθώνα ο Θεmicroιστοκλής φαίνεται ότι είχε αντιληφθεί ότι οι Πέρσες θα επιχειρούσαν νέα εκστρατεία εναντίον της Αθήνας την οποία η πόλη δεν θα microπορούσε να αντιmicroετωπίσει microόνο microε τη δύναmicroη των οπλιτών της ενώ ήταν φανερό ότι και ο επαρκής επισιτισmicroός της πόλης ήταν δυνατός microόνο microέσω της θάλασσας Οι αποτυχίες των Αθηναίων στους πολέmicroους microε την Πάρο και την Αίγινα αλλά και οι ειδήσεις για τις περσικές προετοιmicroασίες αποτέλεσαν τα επιχειρήmicroατα που χρειαζόταν ο Αθηναίος πολιτικός για να πείσει τους Αθηναίους για την αναγκαιότητα δηmicroιουργίας ισχυρού πολεmicroικού στόλου Η δυσκολία εξεύρεσης των αναγκαίων για ένα τόσο microεγάλο εγχείρηmicroα πόρων κάmicroφθηκε όταν το 4832 πΧ ανακαλύφθηκε στα microεταλ-λεία του Λαυρίου microία νέα φλέβα αργύρου που απέδωσε στην πόλη εκατό τάλαντα σύmicroφωνα microε τον Αριστοτέλη Η πρώτη σκέψη ήταν τα χρήmicroατα αυτά να διανεmicroηθούν στους πολίτες κατά τη συνήθη τακτική Ο Θεmicroιστοκλής όmicroως αντιτάχθηκε στο σχέδιο αυτό και πρότεινε να δανείσει η πόλη τα χρήmicroατα αυτά σε εκατό πλούσιους πολίτες οι οποίοι θα αναλάmicroβαναν τη ναυπήγηση για λογαριασmicroό της microίας τριήρους ο καθένας η πρόταση αυτή έγινε τελικά δεκτή και στις παραmicroονές της περσικής επίθεσης του 480 πΧ η πόλη των Αθηνών διέθετε 200 τριήρεις

Σπάρτη

Όστρακα (5ος αιώνας πΧ) που χρησιmicroοποιήθηκαν για τον

Χάρη στην πολιτική πρωτοβου-λία του Θεmicroιστοκλή η Αθήνα

Δεν διαθέτουmicroε παρά microόνο λιγοστά στοιχεία για την εσωτερική κατάσταση αλλά και την εξωτερική πολιτική της Σπάρτης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας που microεσολάβησε microεταξύ των δύο περσικών εκστρατειών Μετά τον θάνατο του Κλεοmicroένη φαίνεται ότι οι έφοροι έχουν εδραιώσει πλέον την εξουσία τους Οι σχέσεις microε την Αθήνα φαίνεται ότι ήταν φιλικές καθώς η Σπάρτη δεν αντιτάχθηκε στη δηmicroιουργία στόλου από τον Θεmicroιστοκλή

Η περσική εκστρατεία του 480-479 πΧ

Οι προπαρασκευές των ΠερσώνΟ Δαρείος microετά την αποτυχία της εκστρατείας του εναντίον της Αθήνας το 490 πΧ φαίνεται ότι είχε αποφασίσει νέα εκστρατεία κατά της Ελλάδας και είχε προχωρήσει σε κάποιες προετοιmicroασίες δεν πρόλαβε όmicroως να πραγmicroατοποιήσει τα σχέδιά του καθώς πέθανε το 4865 πΧ Την εφαρmicroογή των σχεδίων του Δαρείου ανέλαβε ο γιος του Ξέρξης που τον διαδέχθηκε στον θρόνο της Περσίας φαίνεται ότι προς εκείνη την κατεύθυνση των ωθούσαν τόσο ο Μαρδόνιος όσο και οι απεσταλmicroένοι των Αλευάδων της Θεσσαλίας και οι Έλληνες που είχαν καταφύγει στην περσική αυλή ο έκπτωτος βασιλιάς της Σπάρτης Δηmicroάρατος και οι Πεισιστρατίδες Ωστόσο πριν επιχειρήσει οποιαδήποτε εκστρατεία ο Μεγάλος Βασιλιάς έπρεπε να φροντίσει κάποια εσωτερικά ζητήmicroατα του βασιλείου του το 4865 πΧ είχε ξεσπάσει επανάσταση στην Αίγυπτο ενώ σχεδόν ταυτόχρονα είχαν επαναστατήσει και οι Βαβυλώνιοι Αφού πέτυχε την υποταγή των επαναστατηmicroένων περιοχών ο Ξέρξης συνέχισε τις προπαρασκευές που είχε ξεκινήσει ο πατέρας του για την εκστρατεία κατά της Ελλάδας Το περσικό σχέδιο περιλάmicroβανε microία χερσαία εκστρατεία microε στόχο την κατάκτηση ολό-κληρης της Ελλάδας Για την εκτέλεσή του απαιτούνταν τεράστιες στρατιωτικές δυ-νάmicroεις και αποθέmicroατα τροφίmicroων και εφοδίων που συγκεντρώθηκαν από ολόκληρη την Περσική αυτοκρατορία ενώ ενεργοποιήθηκε και η διπλωmicroατία microε στόχο τη διάσπαση των Ελλήνων και την εξασφάλιση συmicromicroάχων ή έστω την εξασφάλιση της ουδετερότη-τας κάποιων ελληνικών πόλεων Ο Ξέρξης έστειλε κήρυκες σε όλες τις ελληνικές πόλεις για να ζητήσουν laquoγη και ύδωρraquo εκτός της Αθήνας και της Σπάρτης ndash οι δύο αυτές πόλεις σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο είχαν θανατώσει τους κήρυκες που είχε στείλει για

Ερυθρόmicroορφη κύλικα (500 πΧ) έργο του αγγειογράφου

τον ίδιο λόγο ο Δαρείος το 491 πΧ Πολλοί Έλληνες microεταξύ των οποίων οι Θεσσαλοί οι βοιωτικές πόλεις εκτός των Πλαταιών και των Θεσπιών και πιθανώς οι Αργείοι microή-δισαν ακόmicroη και το Μαντείο των Δελφών microήδισε φρόντισε όmicroως να το αποκρύψει Παράλληλα ο Μεγάλος Βασιλιάς επιδόθηκε στην κατασκευή κολοσσιαίων έργων προ-κειmicroένου να διευκολύνει την πορεία του προς την Ελλάδα Ο Ξέρξης δεν είχε ξεχάσει την καταστροφή του στόλου κατά τον περίπλου του Άθω το 492 πΧ που συνέβαλε στην αποτυχία της εκστρατείας του Μαρδόνιου για να microην επαναληφθεί κάτι παρόmicroοιο ανέλαβε την κατασκευή microίας διώρυγας Η κατασκευή άρχισε τρία χρόνια πριν από την εκστρατεία υπό τη διεύθυνση δύο Περσών του Βουβάρη και του Αρταχαίη Επιπλέον ο Πέρσης βασιλιάς έζευξε τον Ελλήσποντο microε microία διπλή γέφυρα από πλοία microία θύελλα όmicroως είχε ως αποτέλεσmicroα την καταστροφή της Τότε σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο ο Ξέρξης οργίστηκε τόσο ώστε διέταξε να τιmicroωρήσουν τον Ελλήσποντο microαστιγώνοντάς τον 300 φορές ενώ στη συνέχεια έριξε αλυσίδες στη θάλασσα για να τη δέσει Τελικά ένας Σάmicroιος αρχιτέκτονας ο Άρπαλος ανέλαβε την κατασκευή δύο νέων γεφυρών από 360 και 314 πλοία αντίστοιχα στις οποίες προβλέφθηκαν και τρία ανοίγmicroατα για να περνούν τα πλοία από τον Εύξεινο προς το Αιγαίο και αντίστροφα Το φθινόπωρο του 481 πΧ ο Ξέρξης αφού συνάντησε τα ανατολικά τmicroήmicroατα του στρατού του στα Κρίταλλα της Καππαδοκίας έφτασε στις Σάρδεις όπου διαχείmicroασε

Οι προπαρασκευές των ΕλλήνωνΟι ελληνικές πόλεις είχαν φυσικά πληροφορηθεί τις περσικές προπαρασκευές Μπρο-στά στον περσικό κίνδυνο η Αθήνα και η Σπάρτη αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάmicroεις τους και προσπάθησαν να συνενώσουν γύρω τους και όλους τους υπόλοιπους Έλλη-νες Το φθινόπωρο του 481 πΧ οι δύο πόλεις συγκάλεσαν ένα συνέδριο όλων των ελληνικών πόλεων στον Ισθmicroό της Κορίνθου προκειmicroένου να λάβουν αποφάσεις για την αντιmicroετώπιση της περσικής επίθεσης Οι 31 ελληνικές πόλεις που έστειλαν αντι-προσώπους συνήψαν αmicroυντική συmicromicroαχία εναντίον των Περσών την οποία σφράγισαν microε όρκο Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο ο όρκος περιείχε και microια απειλή εναντίον όσων θα microήδιζαν laquoόσοι όντας Έλληνες παραδόθηκαν στους Πέρσες χωρίς εξωτερική βία όταν microε το καλό αποκατασταθούν τα πράγmicroατα θα υποχρεωθούν να πληρώσουν στον θεό των Δελφών το ένα δέκατο από όλο το έχει τουςraquo Ρύθmicroισαν επίσης τις στρατιω-

Ο Ξέρξης γιος και διάδοχος του Δαρείου Αrsquo ανέλαβε την

τικές δυνάmicroεις που θα έπρεπε να προσφέρει η κάθε πόλη και αποφάσισαν να στείλουν πρέσβεις στις πόλεις που αρνήθηκαν να συmicromicroετάσχουν στο συνέδριο ndashστο Άργος στις Συρακούσες στην Κέρκυρα και στις πόλεις της Κρήτηςndash έκκληση που δεν είχε όmicroως κανένα αποτέλεσmicroα Ένα microεγάλο πρόβληmicroα ήταν αυτό της ηγεσίας της πανελλήνιας συmicromicroαχίας που συστή-θηκε Η αρχιστρατηγία δόθηκε στη Σπάρτη όχι microόνο στην ξηρά όπως ήταν φυσικό αφού ήταν η πόλη microε την ισχυρότερη στρατιωτική δύναmicroη αλλά και στη θάλασσα παρότι η ίδια δεν ήταν ναυτική δύναmicroη και η Αθήνα ήταν εκείνη που διέθετε τον microεγαλύτερο στόλο Η Αθήνα παραmicroέρισε όλες τις φιλοδοξίες της και υποχώρησε Ο βασιλιάς της Σπάρτης Λεωνίδας ανέλαβε την ηγεσία του στρατού ενώ στον Σπαρτιάτη Ευρυβιάδη ανατέθηκε η αρχηγία του στόλου Την ίδια εποχή πιθανόν αποφασίστηκε στην Αθήνα η ανάκληση όλων των οστρακισmicroένων έτσι επέστρεψαν στην Αθήνα ο Αριστείδης και ο Ξάνθιππος ενώ ο Ίππαρχος του Χάρmicroου φαίνεται ότι είχε ήδη κατα-φύγει στην περσική αυλή Ωστόσο το πανελλήνιο συνέδριο microάταια προσπάθησε να συντάξει ένα στρατηγικό σχέδιο καθώς κάθε πόλη ήθελε να επιβάλει το σχέδιο που εξυπηρετούσε καλύτερα τη δική της άmicroυνα Οι κύριες αmicroυντικές γραmicromicroές που εξετάστηκαν ήταν τρεις η γραmicromicroή των Τεmicroπών που όmicroως προϋπέθετε τη συνεργασία των Θεσσαλών αυτή των Θερmicroοπυλών που ήταν και η ισχυρότερη και του Ισθmicroού που όmicroως προστάτευε microόνο την Πελοπόννησο

Θερmicroοπύλες και Αρτεmicroίσιο Στις αρχές της άνοιξης του 480 πΧ ο Ξέρξης ξεκίνησε από τις Σάρδεις για την Άβυδο όπου ο στρατός του ενώθηκε microε τον στρατό των δυτικών σατραπειών και στη συνέ-χεια διέβη τον Ελλήσποντο από τις δύο γέφυρες που είχαν κατασκευαστεί Ο στρατός ενώθηκε microε τον στόλο στον Δορίσκο της Θράκης όπου ο Ξέρξης επιθεώρησε και καταmicroέτρησε τις δυνάmicroεις του Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο στην περσική εκστρατεία συmicromicroετείχαν 46 λαοί οι πεζοί στρατιώτες ήταν 1700000 και οι ιππείς 80000 ενώ ο στόλος απαρτιζόταν από 1207 πολεmicroικά πλοία και 3000 microικρότερα σκάφη σύmicroφωνα microε τις πληροφορίες που microας δίνει ο ιστορικός ο στρατός ολόκληρος θα πρέπει να υπο-λογιστεί σε 5000000 χωρίς να συmicroπεριλάβουmicroε τους ευνούχους και τις παλλακίδες

Οι Αθηναίοι microπροστά στη νέα περσική απειλή αποφάσισαν

Οι αριθmicroοί αυτοί θεωρούνται γενικά microυθώδεις θεωρείται ότι οι πεζικές δυνάmicroεις ίσως ξεπερνούσαν τους 400000 άντρες ενώ ο στόλος υπολογίζεται σε 500-600 πλοία Από τον Δορίσκο ο Ξέρξης προχώρησε στη Θέρmicroη (Θεσσαλονίκη) Εκεί συναντήθηκε microε τις δυνάmicroεις του πεζικού και ο στόλος αφού χάρη στη διώρυγα του Άθω περιέπλευσε microε ασφάλεια τη Χαλκιδική Την άνοιξη του 480 πΧ οι Έλληνες συγκεντρώθηκαν ξανά στον Ισθmicroό όπου έστειλαν αντιπροσώπους και οι αριστοκρατικές πόλεις της Θεσσαλίας ζητώντας να σταλούν ενισχύσεις για να υπερασπιστούν το πέρασmicroα των Τεmicroπών Δέκα χιλιάδες άνδρες στάλ-θηκαν στα Τέmicroπη καθώς όmicroως υπήρχαν και άλλα δύο περάσmicroατα από τη Μακεδονία προς τη Θεσσαλία και οι ελληνικές δυνάmicroεις δεν επαρκούσαν για να υπερασπίσουν και τα τρία αλλά και επειδή οι Θεσσαλοί τελικά δεν ενώθηκαν microαζί τους η γραmicromicroή των Τεmicroπών εγκαταλείφθηκε όλη η Θεσσαλία προσχώρησε στους Πέρσες Μετά την αποτυχία στα Τέmicroπη αποφασίστηκε ως νέα γραmicromicroή αντίστασης στην ξηρά το στενό των Θερmicroοπυλών που αποτελούσε την πύλη για τη νότια Ελλάδα και στη θάλασσα το ακρωτήριο του Αρτεmicroισίου Στις Θερmicroοπύλες ο δρόmicroος περνούσε από τρία διαδοχικά πολύ στενά περάσmicroατα microεταξύ θάλασσας και βουνού δυτικά κοντά στον βωmicroό της Δήmicroητρας στην Ανθήλη ανατολικά κοντά στους Αλπηνούς ενώ στο κεντρικό πέρασmicroα είχε κατασκευαστεί ένα τείχος από τους Φωκείς γεγονός που καθιστούσε τη διάβαση πολύ δύσκολη Από την άλλη ο στόλος συγκεντρωmicroένος στο Αρτεmicroίσιο microπο-ρούσε να παράσχει αποτελεσmicroατική βοήθεια στο πεζικό στράτευmicroα ελέγχοντας τον Μαλιακό κόλπο και ταυτόχρονα να προστατεύσει την είσοδο του Ευρίπου από όπου θα προσπαθούσαν να περάσουν οι Πέρσες Με αυτόν τον τρόπο θα προστατευόταν η νότια Ελλάδα και κυρίως η ΑττικήΤον Αύγουστο στάλθηκε στις Θερmicroοπύλες ο βασιλιάς της Σπάρτης Λεωνίδας microε microια microικρή δύναmicroη περίπου 6000 ανδρών αποτελούmicroενη από 4000 Πελοποννησίους οπλίτες από τους οποίους 300 Σπαρτιάτες 700 Θεσπιείς 400 Θηβαίοι 1000 Φωκείς και Οπού-ντιοι Λοκροί Ο Λεωνίδας κατέλαβε τα στενά των Θερmicroοπυλών επισκεύασε βιαστικά το τείχος των Φωκέων στο κεντρικό πέρασmicroα και τοποθέτησε ένα microικρό σπαρτιατικό από-σπασmicroα microπροστά ενώ το κύριο σώmicroα του στρατού του πίσω από το τείχος οι Φωκείς που γνώριζαν καλά τα εδάφη στάλθηκαν να φρουρούν το microονοπάτι της Ανόπαιας πάνω από το βουνό

ακρ Αρτεmicroίσιο

∆ορίσκος

ΑίνοςΣάλη

ΣάνηΘέρmicroη

Έφεσος

Πορεία στρατού

Πορεία στόλου

ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΞΕΡΞΗ ΤΟΥ 480 - 479 πΧ

Ναυmicroαχίες

Μάχες

ΦώκαιαΚύmicroη

ΆργοςΚόρινθος

Χαλκίδα

Ερέτρια

Ν Λέσβος

Ν ΆνδροςΠειραιάς

Πλαταιές

Σαλαmicroίνα

ΘΕΣΣΑΛΙΑΛΥ∆ΙΑ

Θερmicroοπύλες

Κασθαναία

∆ελφοί

Ο ελληνικός στόλος που αριθmicroούσε 271 τριήρεις και 9 πεντηκοντόρους από τις οποίες 127 ήταν αθηναϊκές έπλευσε στο Αρτεmicroίσιο ενώ τρία πλοία στάλθηκαν στον Θερmicroα-ϊκό κόλπο σε αναγνωστική επιχείρηση και συνελήφθησαν από τους Πέρσες κοντά στη Σκιάθο Πρόκειται για την πρώτη σύγκρουση των δύο αντιπάλων η οποία σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο αποθάρρυνε τόσο τους Έλληνες ώστε εγκατέλειψαν το Αρτεmicroίσιο και έπλευσαν στον Εύριπο Κάτι τέτοιο ωστόσο φαίνεται απίθανο καθώς ο στόλος έπρεπε να παραmicroείνει εκεί όσο διάστηmicroα ο Λεωνίδας βρισκόταν στις Θερmicroοπύλες πιθανότατα ένα τmicroήmicroα microόνο του ελληνικού στόλου στάλθηκε εκεί για να προλάβει ενδεχόmicroενο αιφνιδιασmicroό των Περσών από τα νότια της Εύβοιας Στο microεταξύ ο Ξέρξης από τη Θέρmicroη που βρισκόταν ακολουθώντας ένα από τα περά-σmicroατα της Μακεδονίας εισέβαλε στη Θεσσαλία διέσχισε την Αχαΐα και έφτασε στις αρχές ή στα microέσα Αυγούστου στο στενό των Θερmicroοπυλών Ταυτόχρονα έφτασε στη Μαγνησία και ο περσικός στόλος ο οποίος αγκυροβόλησε ανάmicroεσα στην Κασθαναία και στο ακρωτήρι Σηπιάδα Καθώς η ακτή αυτή ήταν απροστάτευτη microία σφοδρή καταιγίδα που κράτησε τρεις ηmicroέρες είχε ως αποτέλεσmicroα να καταστραφούν σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο 400 περσικά πλοία αριθmicroός που γενικά θεωρείται υπερβολικός η κατα-στροφή ωστόσο πρέπει να ήταν σηmicroαντική Το ηθικό των Ελλήνων πάντως αναπτερώ-θηκε καθώς η καταστροφή αυτή αποδόθηκε στη βοήθεια των θεών Ο περσικός στρατός είχε στρατοπεδεύσει στην Τραχίνια ανάmicroεσα στους ποταmicroούς Μέλανα και Ασωπό Για τέσσερις ηmicroέρες ο Ξέρξης δεν έκανε καmicroία κίνηση ίσως microε την ελπίδα ότι οι Έλληνες αποθαρρηmicroένοι από τον όγκο του στρατού του θα αποσύρονταν όπως συνέβη και στα Τέmicroπη ίσως γιατί περίmicroενε την άφιξη του στόλου του ο οποίος microετά την καταστροφή των 400 έφτασε και αγκυροβόλησε στους Αφέτες την πέmicroπτη ηmicroέρα Ταυτόχρονα έστειλε κήρυκες στο αντίπαλο στρατόπεδο ζητώντας από τους Έλληνες να παραδώσουν τα όπλα η απάντηση του Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα ήταν όπως αναφέρει ο Πλούταρχος λακωνική laquoΜολών λαβέraquo Την πέmicroπτη ηmicroέρα ο Ξέρξης έδωσε διαταγή να επιτεθούν Η επίθεση ήταν σφοδρή αλλά οι Πέρσες δεν κατάφεραν να απωθήσουν τους υπερασπιστές των Θερmicroοπυλών και είχαν σοβαρές απώλειες τόσο εξαιτίας του ανώτερου οπλισmicroού των Ελλήνων όσο και εξαιτίας της στενότητας του χώρου που δεν τους επέτρεπε να εκmicroεταλλευτούν την αριθmicroητική τους υπεροχή Ο Λεωνίδας άλλωστε δεν αρκέστηκε στην αmicroυντική

Ανθήλη (Νέα)

1ο στενό

Ανοπαία ατραπός

2ο στενό 3ο στενό

ΠΕΡΣΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕ∆Ο

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣΤΡΑΤΟΠΕ∆Ο

Μαλ ι α κ ό ς κ ό λ π ο ς

Ανθήλη (Αρχαία)

Αλπηνοί

σηmicroερινήακτή

Μώλος

Ανθήλη Μέλας

Πιθανή παραλία το 480 πΧ Περσικό στρατόπεδο Ελληνικό στρατόπεδο

ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕ∆Α

τακτική αλλά κατάφερε να αξιοποιήσει microε τον καλύτερο τρόπο τη microορφολογία του εδάφους ώστε να προκαλέσει στον αντίπαλο τη microεγαλύτερη δυνατή φθορά Το σώmicroα των τριακοσίων Σπαρτιατών προχωρούσε προς τις γραmicromicroές των Περσών και όταν έφτα-νε υποχωρούσε παρασύροντας microε αυτόν τον τρόπο microεγάλο πλήθος εχθρών προς τα στενά στη συνέχεια αναστρεφόταν απότοmicroα και εξαπέλυε επίθεση εναντίον τους Οι Πέρσες καθώς ήταν συσσωρευmicroένοι πολλοί σε έναν στενό χώρο ανατρέπονταν και στη συνέχεια συνθλίβονταν στις τελευταίες γραmicromicroές microε αποτέλεσmicroα να έχουν πολύ microεγάλες απώλειες Οι επιθέσεις των Περσών συνεχίστηκαν και την επόmicroενη ηmicroέρα microε την ελπίδα ότι οι λίγοι Έλληνες κάποια στιγmicroή θα εξαντληθούν και θα υποκύψουν Ωστόσο και αυτή η δεύτερη ηmicroέρα κύλησε microε microεγάλες απώλειες για τους Πέρσες ενώ οι αντίστοιχες των Ελλήνων εξακολουθούσαν να είναι microικρές Το απόγευmicroα όmicroως της δεύτερης ηmicroέρας εmicroφανίστη-κε στο περσικό στρατόπεδο ένας Έλληνας Μαλιεύς ονοmicroαζόmicroενος Εφιάλτης ο οποίος αποκάλυψε στους Πέρσες την ύπαρξη της Ανοπαίας ατραπού και προσφέρθηκε microάλιστα να οδηγήσει εκεί κάποια στρατιωτικά τmicroήmicroατα Ο Ξέρξης αποφάσισε να στείλει το σώmicroα των Αθανάτων microε αρχηγό τον Υδάρνη στο ορεινό microονοπάτι ώστε να υπερφαλαγγίσει τους Έλληνες Την αυγή ο Υδάρνης microε τον στρατό του έφτασε στο υψηλότερο σηmicroείο όπου αντίκρισε τους Φωκείς που είχαν αποστολή να φρουρούν το πέρασmicroα Εκείνοι αιφνιδιασmicroένοι από την εmicroφάνιση των Περσών οι οποίοι τους έβαλλαν microε τοξεύmicroατα αποσύρθηκαν προς την κορυφή του βουνού για να αmicroυνθούν αποτελεσmicroατικότερα Ο Υδάρνης όmicroως δεν ασχολήθηκε άλλο microε τους Φωκείς microόλις το πέρασmicroα ελευθερώθηκε συνέχισε την πορεία του για να ολοκληρώσει την κυκλωτική κίνηση Οι Έλληνες πληροφορήθηκαν τη νύχτα από αυτοmicroόλους από το περσικό στρατόπεδο την επιχείρηση του Υδάρνη και αmicroέσως συγκλήθηκε πολεmicroικό συmicroβούλιο για την αντιmicroετώ-πιση της κατάστασης Αρχικά οι γνώmicroες διχάστηκαν κάποιοι υποστήριζαν ότι έπρεπε να αποχωρήσουν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα αφού δεν υπήρχε πλέον καmicroία δυνατότητα να παρεmicroποδίσουν τη διάβαση των Περσών από τις Θερmicroοπύλες ώστε να διασωθούν οι ελληνικές δυνάmicroεις ενώ άλλοι ότι έπρεπε να παραmicroείνουν Τελικά ο Λεωνίδας απο-φάσισε να παραmicroείνει microε τους 300 Σπαρτιάτες και να αγωνιστεί microέχρι τέλους microένοντας έτσι πιστός στον νόmicroο της Σπάρτης ενώ διέταξε τα υπόλοιπα στρατιωτικά σώmicroατα να αποχωρήσουν Οι 700 Θεσπιείς ωστόσο αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τους Σπαρτιάτες

Προτοmicroή αγάλmicroατος που θεω-ρείται ότι αποδίδει τον Σπαρ-

Το microνηmicroείο των Θεσπιέων στις Θερmicroοπύλες (φωτ ΑΠΕ)

και παρέmicroειναν στα στενά το ίδιο έκανε και ο microάντης Μεγιστίας έmicroειναν εκεί και οι 400 Θηβαίοι microάλλον παρά τη θέλησή τους Παρότι η τύχη των υπερασπιστών των Θερmicroοπυλών ήταν πλέον προδικασmicroένη ο Λεω-νίδας microέχρι και την τελευταία στιγmicroή προσπάθησε να συmicroβάλει στην προάσπιση της Ελλάδας προκαλώντας στους Πέρσες όσο το δυνατόν microεγαλύτερες απώλειες Μετακί-νησε τον στρατό του προς το microέρος των Περσών πέρα από το σηmicroείο microάχης των δύο προηγούmicroενων ηmicroερών σε ένα σηmicroείο που διευρυνόταν το στενό και τον παρέταξε σε σχηmicroατισmicroό φάλαγγας ώστε να δοθεί οπλιτική microάχη microέχρι την άφιξη του Υδάρνη Η σύγκρουση ήταν σφοδρή οι Πέρσες επιτιθέmicroενοι κατά κύmicroατα προσέκρουαν στο αδιαπέραστο τείχος της ελληνικής φάλαγγας και άλλοι χτυπηmicroένοι από τα ελληνικά δόρατα υπέκυπταν επί τόπου άλλοι τρέπονταν σε φυγή και έπεφταν στη θάλασσα ενώ οι περισσότεροι συνθλίβονταν ανάmicroεσα στην ελληνική παράταξη και τα επερχόmicroενα κύmicroατα του δικού τους στρατού Η αριθmicroητική υπεροχή όmicroως των Περσών άρχισε να microεταβάλει την κατάσταση εις βάρος των Ελλήνων Σε αυτή τη φάση έπεσε και ο ίδιος ο Λεωνίδας και ένας πραγmicroατικός αγώνας εκτυλίχθηκε γύρω από το σώmicroα του Σπαρτιάτη βασιλιά τελικά οι Έλληνες κατάφεραν να σύρουν τον νεκρό προς το microέρος τους Σοβαρές απώλειες είχαν και οι Πέρσες microεταξύ των οποίων και δύο αδερφοί του Πέρση βασιλιά Όταν έφτασε όmicroως το σώmicroα του Υδάρνη η κατάσταση άλλαξε ριζικά Οι Έλληνες τάχθη-καν πίσω από το τείχος των Φωκέων σε έναν λόφο τον Κολωνό και κυκλωmicroένοι από τους Πέρσες έπεσαν όλοι Την ανδρεία των Ελλήνων στις Θερmicroοπύλες υπογραmicromicroίζει χαρακτηριστικά ένα ανέκδοτο που αναφέρει ο Ηρόδοτος σχετικά microε τον Σπαρτιάτη Διηνέκη όταν κάποιος Τραχίνιος του είπε ότι ο ήλιος θα κρυφτεί από τα αναρίθmicroητα βέλη των Περσών εκείνος απάντησε laquoκαλά νέα microας φέρνει ο Τραχίνιος ξένος γιατί αν οι Πέρσες κρύψουν τον ήλιο θα αγωνιστούmicroε εναντίον τους στη σκιάraquo

Τα στρατόπεδα των δύο αντιπάλων και οι διάφορες φάσεις της microάχηςΠαρά την πρώτη αποτυχία του στο Αρτεmicroίσιο ο ελληνικός στόλος δεν έmicroενε άπρακτος Αν και η αποστολή του ήταν αmicroυντική το γεγονός ότι η αριθmicroητική υπεροχή των Περ-σών όσον αφορά στον στόλο δεν ήταν τόσο σηmicroαντική επέτρεπε στους Έλληνες να λάβουν την πρωτοβουλία της επίθεσης Οι Πέρσες αγκυροβοληmicroένοι από την πρώτη

Χάλκινες αιχmicroές δοράτων όπλων και βελών ασιατικού τύπου που

Αρτεmicroίσιο

Δορυφορική φωτογραφία της βόρειας Εύβοιας στην οποία

ηmicroέρα της microάχης των Θερmicroοπυλών στους Αφέτες δεν επιτέθηκαν καθώς ο ελληνικός στόλος θα microπορούσε να διαφύγει νότια διαmicroέσου του Ευρίπου αντίθετα αποφάσισαν να επιδιώξουν την πλήρη συντριβή του ελληνικού στόλου microε microία κυκλωτική κίνηση Έτσι αποφασίστηκε να αποσταλούν microυστικά 200 πλοία να πλεύσουν γύρω από την Εύβοια ώστε να κλείσουν την έξοδο στον ελληνικό στόλο Οι Έλληνες πληροφορήθη-καν την είδηση της καταστροφής των 400 περσικών πλοίων στις ακτές της Μαγνησίας από έναν Έλληνα αυτόmicroολο τον δύτη Σκυλλία τον Σκιωναίο για τον οποίο λέγεται ότι καταδύθηκε στη θάλασσα στους Αφέτες και δεν αναδύθηκε παρά microόνο όταν έφτασε στο Αρτεmicroίσιο Ο ίδιος τους πληροφόρησε και για την κυκλωτική κίνηση που επιχει-ρούσαν τα 200 περσικά πλοία Οι Έλληνες αποφάσισαν να πλεύσουν προς τον Εύριπο τη νύχτα ώστε να χτυπήσουν τα 200 πλοία των Περσών αλλά ο Θεmicroιστοκλής έπεισε τους άλλους αρχηγούς να επιτεθούν το απόγευmicroα δοκιmicroαστικά στους Πέρσες για να δουν την τακτική τους Η πρώτη αυτή σύγκρουση έληξε χωρίς νικητή αν και οι Έλλη-νες κατάφεραν να συλλάβουν τριάντα εχθρικά πλοία ενώ αναπτερώθηκε και το ηθικό τους καθώς είδαν ότι microπορούν να αντιmicroετωπίσουν τον περσικό στόλο Τη νύχτα έξω από την ακτή Κοίλα της Εύβοιας microια νέα θύελλα είχε ως αποτέλεσmicroα να ναυαγήσουν και τα 200 περσικά πλοία που εκτελούσαν τον περίπλου της Εύβοιας Την επόmicroενη ηmicroέρα εmicroφανίστηκαν στο Αρτεmicroίσιο 53 ακόmicroη αθηναϊκά πλοία ενώ ταυ-τόχρονα έφτασε και η είδηση για τη νέα καταστροφή του περσικού στόλου Εκείνη την ηmicroέρα οι Έλληνες επιχείρησαν microια επιτυχή επιδροmicroή κατά των πλοίων των Κιλίκων

ναυmicroαχία ναυάγιο

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΥ ΠΟΡΕΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΣΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ

Αρτεmicroίσιο

Ν Σκιάθος

λ Βοιβιής

όρος Πήλιο

ακρ Γερ

αιστ

ός

Εύβοια

Λοκρίδα Χαλκίδα

Κύmicroη

Ν Σκύρος

Ερέτρια

Μαραθώνας

Φάληρο

ΑΘΗΝΑΠειραιάς

ακρ Αρτεmicroίσιο

Περσικός στόλος

Ελληνικός στόλος

Αρτεmicroίσιο

Αφέτες

ακρ Α

ρτεmicroίσ

ιο

Αrsquo ΦΑΣΗΣΥΜΠΛΟΚΗΣ

Αφέτες

Brsquo ΦΑΣΗΣΥΜΠΛΟΚΗΣ

Αφέτες

Αρτεmicroίσιο

ακρ Α

ρτεmicroίσ

ιο

Γrsquo ΦΑΣΗΣΥΜΠΛΟΚΗΣ

Ελληνικός στόλος Περσικός στόλος

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΥ ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ∆ΥΟ ΣΤΟΛΩΝ

ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ

Στους τάφους των νεκρών των Θερmicroοπυλών χαράχτηκαν τρία επιγράmicromicroατα του ποιητή Σιmicroωνίδη Το πρώτο για τους Πελοποννήσιους νεκρούς των δύο πρώτων ηmicroερών ανέ-φερε laquoεδώ πολέmicroησαν κάποτε microε τρία εκατοmicromicroύρια Περσών τέσσερις χιλιάδες Πελο-ποννήσιοιraquo Το δεύτερο ήταν για τον microάντη Μεγιστία laquoαυτός είναι ο τάφος του δοξα-σmicroένου Μεγιστία που κάποτε τον σκότωσαν οι Μήδοι όταν πέρασαν τον Σπερχειό του microάντη που ενώ γνώριζε καλά πως πλησίαζε ο θάνατος δεν δέχθηκε να εγκαταλείψει τον βασιλιά της Σπάρτηςraquo Το τρίτο που είναι και πιο γνωστό χαράχθηκε στον τάφο των τριακοσίων του Λεωνίδα laquoὮ ξεῖν ἀγγέλλειν Λακεδαιmicroονίοις ὅτι τῇδε κείmicroεθα τοῖς κείνων ῥήmicroασι πειθόmicroενοιraquo

στους Αφέτες τα οποία κατέστρεψαν ενώ ο υπόλοιπος στόλος των Περσών δεν αντέ-δρασε Την τρίτη ηmicroέρα την πρωτοβουλία της επίθεσης πήραν οι Πέρσες Οι Έλληνες παρέmicroειναν στο Αρτεmicroίσιο όπου ο χώρος ήταν πιο στενός και ο εχθρός δεν θα microπο-ρούσε να εκmicroεταλλευτεί την αριθmicroητική του υπεροχή Η σύγκρουση ήταν σφοδρή και οι απώλειες microεγάλες και για τους δύο αντιπάλους η ναυmicroαχία ωστόσο έληξε και πάλι χωρίς να αναδείξει νικητή Μετά το τέλος της ναυmicroαχίας όmicroως έφτασε η είδηση της πτώσης των Θερmicroοπυλών Πλέον δεν υπήρχε λόγος να παραmicroείνει ο ελληνικός στόλος στο Αρτεmicroίσιο και αποφασίστηκε η αποχώρησή του

Η ναυmicroαχία της Σαλαmicroίνας

Σύmicroφωνα microε τον Πλούταρχο ο Αθηναίος στρατηγός πέτυχε να πείσει τους συmicroπολίτες του να εκκενώσουν την Αθήνα παρουσιάζοντας και εξηγώντας θεϊκά σηmicroεία Όταν αναφέρθηκε από τους ιερείς της Αθηνάς ότι ο οικουρός όφις της Ακρόπολης εξαφα-νίστηκε από τον ναό αφού οι προσφορές βρέθηκαν άθικτες ο Θεmicroιστοκλής εξήγησε το γεγονός ως εξής η θεά εγκατέλειψε την πόλη δείχνοντας στους Αθηναίους τον δρόmicroο προς τη θάλασσα Ο Πλούταρχος αναφέρεται επίσης σε έναν δελφικό χρησmicroό που δόθηκε στους Αθηναίους laquo [] Όταν όλα όσα βρίσκονται ανάmicroεσα στον λόφο του Κέκροπος και τη σπηλιά του θεϊκού Κιθαιρώνος θα καταληφθούν από τον εχθρό ο Δίας που βλέπει microακριά θα δώσει στην Αθηνά ένα ξύλινο τείχος για να microείνει απόρθητο Αυτό το τείχος θα σώσει εσένα και τα παιδιά σου Και εσύ microην περιmicroένεις ήσυχη το ιππικό και τον microεγάλο πεζικό στρατό που έρχεται από την Ασία αλλά να υποχωρήσεις να φύγεις Θα έρθει microια microέρα που θα αντισταθείς Ω Θεία Σαλαmicroίνα θα καταστρέψεις εσύ παιδιά γυναικών είτε όταν σπέρνεται ο καρπός της Δήmicroητρας είτε όταν θερίζεταιraquo Τον χρησmicroό αυτόν αναφέρει και ο Ηρόδοτος δύο φορές την πρώτη τον τοποθετεί πριν από το πανελλήνιο συνέδριο της Κορίνθου και τη δεύτερη πριν από την εκκένωση της Αθήνας Στην Εκκλησία του Δήmicroου οι γνώmicroες διχάστηκαν κάποιοι υποστήριξαν ότι το ξύλινο τείχος ήταν αυτό της Ακρόπολης και εποmicroένως η Πυθία προφήτευε τη σωτηρία της Ο Θεmicroιστοκλής όmicroως εξήγησε ότι το ξύλινο τείχος ήταν τα πλοία και η Σαλαmicroίνα ονοmicroαζόταν laquoΘείαraquo γιατί εκεί θα λάmicroβανε χώρα microια microεγάλη ελληνική επιτυχία

Παράσταση πολεmicroικού πλοίου και οπλίτη σε θραύσmicroα αγγείου

Μετά την αποτυχία των ελληνικών δυνάmicroεων στις Θερmicroοπύλες και στο Αρτεmicroίσιο ο δρόmicroος προς την κεντρική και νότια Ελλάδα ήταν ανοικτός Ολόκληρη η Βοιωτία προ-σχώρησε στους Πέρσες εκτός από τις Πλαταιές και τις Θεσπιές οι οποίες καταστράφη-καν Στη συνέχεια ο Ξέρξης κατευθύνθηκε προς την ΑττικήΟ ελληνικός στόλος είχε αγκυροβολήσει στη Σαλαmicroίνα φτάνοντας microετά την άφιξη ενι-σχύσεων τις 378 τριήρεις και επτά πεντηκοντόρους ενώ ο πελοποννησιακός στρατός microε αρχηγό τον Κλεόmicroβροτο αδερφό του Λεωνίδα και επίτροπο του γιου του Πλειστάρ-χου που ακόmicroη ήταν παιδί είχε σταθmicroεύσει στον Ισθmicroό τον οποίο οχύρωνε microε τείχος Οι Αθηναίοι microην έχοντας να ελπίζουν στη βοήθεια των Πελοποννησίων και βλέποντας τον εχθρό να πλησιάζει προς την πόλη βρέθηκαν στο δίληmicromicroα να microηδίσουν ή να εγκα-ταλείψουν την πατρίδα τους Σε αυτήν την ιδιαίτερα κρίσιmicroη περίσταση ο Θεmicroιστοκλής έπαιξε αποφασιστικό ρόλο έπεισε τους Αθηναίους να εκκενώσουν την πόλη Η αθηναϊκή Εκκλησία του Δήmicroου microε ψήφισmicroά της microετά από πρόταση του Θεmicroιστοκλή πήρε όπως αναφέρει ο Πλούταρχος την απόφαση να εmicroπιστευτούν την πόλη στην Αθηνά να επιβιβαστούν όλοι οι στρατεύσιmicroοι στα πλοία και ο καθένας να σώζει όπως microπορεί τα παιδιά του τις γυναίκες και τους δούλους Το ψήφισmicroα αυτό που είχε υπόψη του ο Πλούταρχος βρέθηκε το 1952 στην Τροιζήνα χαραγmicroένο σε microία microαρmicroάρινη στή-λη Η επιγραφή αυτή ωστόσο χρονολογείται στα τέλη του 4ου ή στις αρχές του 3ου αιώνα γεγονός που σηmicroαίνει είτε ότι αποτελεί αντίγραφο του αρχικού κειmicroένου είτε ότι όπως υποστηρίζουν οι περισσότεροι microελετητές το ψήφισmicroα είναι πλαστό Ακόmicroη και αν το συγκεκριmicroένο κείmicroενο δεν είναι γνήσιο φαίνεται ότι η εκκένωση της Αθήνας οφείλεται σε πρωτοβουλία του Θεmicroιστοκλή Οι Αθηναίοι έστειλαν τις οικογένειες και τους δούλους τους άλλοι στην Τροιζήνα άλλοι στη Σαλαmicroίνα και άλλοι στην Αίγινα Η βουλή του Αρείου Πάγου έπαιξε ιδιαίτερα κρίσιmicroο ρόλο αφού έδωσε οκτώ δραχmicroές σε κάθε πολίτη Οι Πέρσες όταν έφτασαν στην Αττική τη βρήκαν έρηmicroη microόνο στην Ακρόπολη είχαν παραmicroείνει κάποιοι Αθηναίοι microε την πεποίθηση ότι το ξύλινο τείχος θα τους έσωζε Ο περσικός στρατός επιδόθηκε στη λεηλασία και στην καταστροφή της πόλης ενώ άρχισε την πολιορκία της Ακρόπολης Οι υπερασπιστές του ιερού βράχου αφού αmicroύν-θηκαν microε γενναιότητα όταν είδαν ότι οι εχθροί κατάφεραν να αναρριχηθούν στον λόφο και να τον καταλάβουν ρίχτηκαν από τα τείχη ή κατέφυγαν ως ικέτες στον ναό

Η στήλη της Τροιζήνας στην οποία περιλαmicroβάνεται το ψήφι-

της Αθηνάς Οι Πέρσες λεηλάτησαν ολόκληρη την Ακρόπολη και πυρπόλησαν τα ιερά συmicroπληρώνοντας έτσι την καταστροφή της πόλης Μετά την κατάληψη της Αθήνας ο Ξέρξης συγκάλεσε σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο πο-λεmicroικό συmicroβούλιο για να καθοριστούν οι επόmicroενες ενέργειες Ενώ όλοι οι στρατηγοί του εισηγήθηκαν να επιτεθούν στους Έλληνες η Αρτεmicroισία η βασίλισσα της Καρίας ήταν η microόνη που είχε αντίθετη γνώmicroη υποστηρίζοντας ότι δεν έπρεπε να βιαστούν να δώσουν ναυmicroαχία αλλά να περιmicroένουν να διασκορπιστεί ο ελληνικός στόλος από την έλλειψη ανεφοδιασmicroού ή να προχωρήσουν διά ξηράς στην Πελοπόννησο οπότε όλοι οι Πελοποννήσιοι θα αποχωρούσαν για να προστατεύσουν την πατρίδα τους Ο Πέρσης βασιλιάς όmicroως αποφάσισε διαφορετικά πιθανόν γιατί ήθελε να κερδίσει τη νίκη πριν έλθει ο χειmicroώνας ή θεώρησε ότι πολύ καλή ευκαιρία για να επιτεθεί ήταν το γεγονός ότι οι Έλληνες κλείστηκαν στα στενά της Σαλαmicroίνας Στο microεταξύ στο στρατόπεδο των Ελλήνων οι γνώmicroες διχάζονταν Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο στην πρώτη συνεδρίαση των στρατηγών microετά τη συγκέντρωση του στόλου στη Σαλαmicroίνα η πλειοψηφία επιθυmicroούσε να πλεύσουν προς τον Ισθmicroό για να προασπί-σουν την Πελοπόννησο από όπου θα είχαν και τη δυνατότητα να καταφύγουν στους δικούς τους σε περίπτωση ήττας ενώ αν ηττώντο στη Σαλαmicroίνα θα αποκλείονταν εκεί από τον εχθρό χωρίς να microπορούν να δεχτούν βοήθεια Μια τέτοια απόφαση θα σήmicroαινε ότι η Αττική τα Μέγαρα και η Αίγινα θα εγκαταλείπονταν και καταπολεmicroήθηκε όπως ήταν φυσικό από τους άmicroεσα ενδιαφερόmicroενους τους Αθηναίους τους Μεγαρείς και τους Αιγινήτες Πάντως δεν φαίνεται να κατέληξαν σε κάποια απόφαση Μετά την εί-δηση όmicroως της πτώσης της Ακρόπολης ταραχή κατέλαβε τους Έλληνες και αποφάσι-σαν να εγκαταλείψουν τη Σαλαmicroίνα και να αγωνιστούν στον Ισθmicroό Ο Θεmicroιστοκλής τότε προσπάθησε και κατάφερε να microεταπείσει τον αρχηγό του ελληνικού στόλου Ευρυβιάδη και έτσι συνήλθε νέο πολεmicroικό συmicroβούλιο Ο Πλούταρχος αναφέρει ένα ανέκδοτο για το νέο αυτό συmicroβούλιο όταν ο Αθηναίος στρατηγός άνοιξε τη συζήτηση χωρίς να περιmicroένει την τυπική εισαγωγή του Ευρυβιάδη εκείνος του είπε laquoΘεmicroιστοκλή στους αθλητικούς αγώνες αυτοί που ξεκινούν πριν δοθεί το σύνθηmicroα ραπίζονταιraquo και έλαβε την απάντηση laquoναι αλλά και εκείνους που microένουν πίσω δεν τους στεφανώνουνraquo τότε ο Ευρυβιάδης οργισmicroένος σήκωσε τη ράβδο του για να τον χτυπήσει αλλά ο Αθηναίος στρατηγός του είπε ήρεmicroος laquoΠάταξον microέν ἄκουσον δέraquo

Ρωmicroαϊκό αντίγραφο προτοmicroής του Θεmicroιστοκλή της περιόδου

Χάλκινος αναθηmicroατικός λύχνος σε σχήmicroα πολεmicroικού πλοίου από

Ο Θεmicroιστοκλής εξέθεσε για ποιους λόγους η ναυmicroαχία έπρεπε να λάβει χώρα στη Σα-λαmicroίνα τα κλειστά νερά της Σαλαmicroίνας ήταν καταλληλότερο σηmicroείο για να διεξαχθεί η ναυmicroαχία από τον ανοικτό κόλπο του Ισθmicroού όπου οι Πέρσες θα microπορούσαν να εκ-microεταλλευτούν την αριθmicroητική τους υπεροχή και τη microεγαλύτερη ταχύτητα των πλοίων τους ταυτόχρονα αν πολεmicroούσαν στον Ισθmicroό θα έχαναν τη Σαλαmicroίνα τα Μέγαρα και την Αίγινα και θα έφερναν ουσιαστικά τον εχθρό στην Πελοπόννησο Τότε ο Κορίνθιος ναύαρχος Αδείmicroαντος όπως αναφέρει η παράδοση είπε στον Ευρυβιάδη να microη θέσει σε ψηφοφορία τις προτάσεις ενός άνδρα που δεν έχει πατρίδα (η Αθήνα είχε κατα-ληφθεί από τους Πέρσες) Ο Αθηναίος στρατηγός όmicroως του απάντησε ότι όποιος έχει διακόσες τριήρεις επανδρωmicroένες και πατρίδα έχει και γη και απείλησε ότι αν η ναυ-microαχία δεν διεξαγόταν στη Σαλαmicroίνα οι Αθηναίοι που αποτελούσαν τον microισό στόλο δεν θα αγωνίζονταν microαζί τους αλλά θα microετανάστευαν στη Σίρι της Κάτω Ιταλίας και θα ίδρυαν νέα πόλη Με τα επιχειρήmicroατα αλλά κυρίως την απειλή του ο Θεmicroιστοκλής κατάφερε να υπερισχύσει η γνώmicroη του να δοθεί η ναυmicroαχία στη Σαλαmicroίνα Ωστόσο την παραmicroονή της ναυmicroαχίας οι Έλληνες βλέποντας τις προετοιmicroασίες των Περσών άρχισαν να αmicroφισβητούν την ορθότητα της απόφασης για διεξαγωγή της ναυ-microαχίας στη Σαλαmicroίνα Στο νέο πολεmicroικό συmicroβούλιο που συγκλήθηκε οι γνώmicroες για άλλη microία φορά διχάστηκαν Ο Θεmicroιστοκλής τότε κατά τον Ηρόδοτο επειδή φοβήθηκε microήπως επικρατήσει η αντίθετη άποψη έκανε ένα τολmicroηρό διάβηmicroα Βγήκε από τη συνεδρίαση και έστειλε έναν πιστό δούλο και παιδαγωγό των παιδιών του τον Σίκιννο στο περσικό στρατόπεδο microε το ακόλουθο microήνυmicroα laquoΟ στρατηγός των Αθηναίων που συmicroπαθεί τη βασιλική υπόθεση και θέλει τον θρίαmicroβό σας και όχι τη νίκη των Ελλήνων microε έστειλε κρυφά από τους άλλους Έλληνες να σας πω ότι οι Έλληνες τροmicroαγmicroένοι σκέφτονται τη φυγή Τώρα είναι λοιπόν η κατάλληλη ευκαιρία να πετύχετε κατόρθωmicroα λαmicroπρότερο από όλα τα άλλα αν δεν τους αφήσετε να φύγουν και να διασκορπιστούν Γιατί ούτε microεταξύ τους είναι σύmicroφωνοι ούτε και θα σας αντισταθούν πια αλλά θα δείτε να πολεmicroούν microεταξύ τους εκείνοι που είναι φίλοι σας και οι άλλοι που είναι εχθροί σαςraquo Όσα παραδίδει ο Ηρόδοτος για τον Σίκιννο θεωρούνται από πολλούς ιστορικούς απλά ένα ανέκδοτο που πλάστηκε από τον κύκλο του Θεmicroιστοκλή ενώ άλλοι δέχονται τη διήγηση ως γνήσια Οι κινήσεις του περσικού στόλου είχαν ήδη αρχίσει κατά τα microεσάνυχτα microετακινήθηκε

ΑθήναΜέγαρα

Σαλαmicroίνα

Ελευσίνα

Δορυφορική φωτογραφία τmicroή-microατος του Αργοσαρωνικού στη

από το Φάληρο δυτικά και έκλεισε τα δύο στενά στις δύο πλευρές της Ψυττάλειας Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο microετά το microήνυmicroα του Θεmicroιστοκλή ο Ξέρξης αποβίβασε στην Ψυττάλεια ένα επίλεκτο σώmicroα για να περισυλλέξει τους Πέρσες ναυαγούς και να εξο-ντώσει τους Έλληνες ενώ κατά τον Έφορο έστειλε τα 200 αιγυπτιακά πλοία για να κλείσει την έξοδο του ελληνικού στόλου προς τη Μεγαρίδα Ο Ηρόδοτος τοποθετεί το επεισόδιο microε τον Σίκιννο κατά τη διάρκεια της νύχτας πριν από τη ναυmicroαχία αφού δηλαδή είχαν ήδη αρχίσει οι κινήσεις των Περσών ενώ ο Αισχύλος την προηγούmicroενη ηmicroέρα Πάντως microέσα στη νύχτα ο ελληνικός στόλος περικυκλώθηκε από τον εχθρό Την είδηση της περικύκλωσης έφερε αρχικά στους Έλληνες που ακόmicroη συνεδρίαζαν ο Αθηναίος Αριστείδης ενώ την επιβεβαίωσε και ένα τηνιακό πλοίο που αυτοmicroόλησε από τους Πέρσες Έτσι οι Πέρσες έχασαν το πλεονέκτηmicroα του αιφνιδιασmicroού Για τη θέση των δύο αντίπαλων στόλων πριν από την έναρξη της ναυmicroαχίας microας πληροφορεί ο ποιητής Αισχύλος στην τραγωδία του Πέρσαι την οποία παρουσίασε στο αθηναϊκό κοινό το 472 πΧ microε θέmicroα ακριβώς τη ναυmicroαχία της Σαλαmicroίνας τα περ-σικά πλοία είχαν παραταχθεί σε τρεις σειρές έξω από την είσοδο του στενού Στην

Τον χαρακτηρισmicroό του Θεmicroιστοκλή φιλοτέχνησε ο ιστορικός Θουκυδίδης laquoΟ Θεmicroιστο-κλής είχε δείξει ολοφάνερα ότι ήταν προικισmicroένος microε microια φυσική ευφυΐα και απrsquo αυτή την άποψη ήταν περισσότερο από κάθε άλλον εξαιρετικά αξιοθαύmicroαστος γιατί microόνο microε την έmicroφυτη σύνεσή του χωρίς καθόλου να έχει ανάγκη να την ενισχύσει πιο microπροστά ή αργότερα microε ιδιαίτερη διδασκαλία microπορούσε microε microια γρήγορη σκέψη να σχηmicroατίζει την καλύτερη γνώmicroη για τα παρόντα και να προβλέπει microε τη microεγαλύτερη ακρίβεια τα όσα θα γίνουν στο πιο αποmicroακρυσmicroένο microέλλον Καθετί που επιχειρούσε ήταν ικανός να το εξηγεί και στους άλλους αλλά και εκείνα για τα οποία δεν είχε προσωπική πείρα microπορούσε να τα κρίνει αρκετά καλά Πρόβλεπε καθαρότατα την καλή ή την κακή έκβαση microιας ενέργειας ενώ το αποτέλεσmicroά της ήταν ακόmicroη άδηλο για τους άλλους Με λίγα λόγια ο άνθρωπος αυτός microε τη φυσική του ιδιοφυΐα και microε ελάχιστη προπαρασκευή microπορούσε περισσότερο από κάθε άλλον να κρίνει αmicroέσως και microε ετοιmicroότητα τι έπρεπε να γίνει κάθε φοράraquo

αριστερή πτέρυγα είχαν παραταχθεί οι Ίωνες ενώ στη δεξιά οι Φοίνικες Ο ελληνικός στόλος είχε παραταχθεί microέσα στο στενό microε τους Αθηναίους στην αριστερή πτέρυγα απέναντι δηλαδή στους Φοίνικες και τους Σπαρτιάτες απέναντι στους Ίωνες Τα πεζικά τmicroήmicroατα των Περσών είχαν παραταχθεί στην ξηρά για να περισυλλέξουν τους ναυα-γούς Στο όρος Αιγάλεω στήθηκε ένας θρόνος για τον Μεγάλο Βασιλιά για να παρακο-λουθήσει τη ναυmicroαχία Με την ανατολή της 28ης ή 29ης Σεπτεmicroβρίου του 480 πΧ οι Πέρσες άρχισαν να προχωρούν microέσα στο στενό και παρατάχθηκαν για επίθεση Ο ελληνικός στόλος προ-χώρησε προς την κατεύθυνση των Περσών ώστε να εγκαταλείψει έγκαιρα το αγκυρο-βόλιό του και να microην αποκλειστεί microέσα σε αυτό από τον εχθρό Οι Πέρσες άρχισαν να κινούνται και αυτοί για να επιτεθούν Οι Έλληνες όmicroως αν συνέχιζαν να πλέουν προς τα εmicroπρός θα συναντούσαν τον εχθρό στο microέσο του στενού σε χώρο αρκετά ανοικτό και εποmicroένως ευνοϊκό για τους Πέρσες που θα microπορούσαν να χρησιmicroοποιήσουν microεγάλο αριθmicroό πλοίων και να κυκλώσουν τον ελληνικό στόλο από τα άκρα Για να αποφευχθεί αυτό τα ελληνικά πλοία άρχισαν να κωπηλατούν προς την κατεύθυνση της πρύmicroνης να κινούνται δηλαδή προς τα πίσω χωρίς να στρέψουν τα νώτα τους στον εχθρό διατηρώντας έτσι παράταξη microάχης Με αυτόν τον τρόπο παρέσυρε τον αντίπαλο σε θέση πιο ευνοϊκή για τον ελληνικό στόλο και ταυτόχρονα κέρδιζε λίγο χρόνο microέχρι την ώρα που σύmicroφωνα microε υπολογισmicroούς του Θεmicroιστοκλή θα άρχιζε να φυσά ο ελαφρύς άνεmicroος που πνέει κάθε πρωί στο στενό και θα προκαλούσε κυmicroατισmicroό ο οποίος ενώ δεν θα έβλαπτε τα χαmicroηλά ελληνικά πλοία θα κλυδώνιζε και θα έστρεφε προς τα πλά-για τα περσικά και ιδίως τα φοινικικά πλοία microε τις ψηλές πρύmicroνες και τα laquoυψόροφαraquo καταστρώmicroατα εκθέτοντας τα πλευρά τους στους εmicroβολισmicroούς των ελληνικών πλοίων Ο ελληνικός στόλος microε αυτόν τον τρόπο κατάφερε να παραταχθεί σε microέτωπο τριών χιλιοmicroέτρων έχοντας ως στήριγmicroα από τα αριστερά τη νησίδα του Αγ Γεωργίου και δεξιά την Κυνοσούρα αποφεύγοντας έτσι τον κίνδυνο κυκλώσεως Από αυτήν τη θέση ο ελληνικός στόλος ξεκίνησε την επίθεση εναντίον των Περσών microε πρώτους τους Αθηναίους να επιτίθενται κατά των Φοινίκων Οι Πέρσες εξαιτίας της στενότητας του χώρου δεν microπορούσαν να χρησιmicroοποιούν στην πρώτη γραmicromicroή περισσότερα πλοία από τα ελληνικά και έτσι η ναυmicroαχία κρίθηκε από την ανδρεία και την επιδεξιότητα των αντιπάλων Αρχικά η ναυmicroαχία ήταν αmicroφίρροπη Οι Σπαρτιάτες

ΑιγάλεωΑmicroφιάλη(Πέραmicroα)

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ∆ΥΟ ΣΤΟΛΩΝ ΣΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ

ΣΑΛΑΜΙΝΑ

Κυνόσουρα

ΠέρσεςΈλληνες

Ν Ψυττάλεια

Ν Αταλάντη

Ν Άγιος Γεώργιος

αριστερή πτέρυγα είχαν παραταχθεί οι Ίωνες ενώ στη δεξιά οι Φοίνικες Ο ελληνικός στόλος είχε παραταχθεί microέσα στο στενό microε τους Αθηναίους στην αριστερή πτέρυγα απέναντι δηλαδή στους Φοίνικες και τους Σπαρτιάτες απέναντι στους Ίωνες Τα πεζικά τmicroήmicroατα των Περσών είχαν παραταχθεί στην ξηρά για να περισυλλέξουν τους ναυα-γούς Στο όρος Αιγάλεω στήθηκε ένας θρόνος για τον Μεγάλο Βασιλιά για να παρακο-λουθήσει τη ναυmicroαχία Με την ανατολή της 28ης ή 29ης Σεπτεmicroβρίου του 480 πΧ οι Πέρσες άρχισαν να προχωρούν microέσα στο στενό και παρατάχθηκαν για επίθεση Ο ελληνικός στόλος προ-χώρησε προς την κατεύθυνση των Περσών ώστε να εγκαταλείψει έγκαιρα το αγκυρο-βόλιό του και να microην αποκλειστεί microέσα σε αυτό από τον εχθρό Οι Πέρσες άρχισαν να κινούνται και αυτοί για να επιτεθούν Οι Έλληνες όmicroως αν συνέχιζαν να πλέουν προς τα εmicroπρός θα συναντούσαν τον εχθρό στο microέσο του στενού σε χώρο αρκετά ανοικτό και εποmicroένως ευνοϊκό για τους Πέρσες που θα microπορούσαν να χρησιmicroοποιήσουν microεγάλο αριθmicroό πλοίων και να κυκλώσουν τον ελληνικό στόλο από τα άκρα Για να αποφευχθεί αυτό τα ελληνικά πλοία άρχισαν να κωπηλατούν προς την κατεύθυνση της πρύmicroνης να κινούνται δηλαδή προς τα πίσω χωρίς να στρέψουν τα νώτα τους στον εχθρό διατηρώντας έτσι παράταξη microάχης Με αυτόν τον τρόπο παρέσυρε τον αντίπαλο σε θέση πιο ευνοϊκή για τον ελληνικό στόλο και ταυτόχρονα κέρδιζε λίγο χρόνο microέχρι την ώρα που σύmicroφωνα microε υπολογισmicroούς του Θεmicroιστοκλή θα άρχιζε να φυσά ο ελαφρύς άνεmicroος που πνέει κάθε πρωί στο στενό και θα προκαλούσε κυmicroατισmicroό ο οποίος ενώ δεν θα έβλαπτε τα χαmicroηλά ελληνικά πλοία θα κλυδώνιζε και θα έστρεφε προς τα πλά-για τα περσικά και ιδίως τα φοινικικά πλοία microε τις ψηλές πρύmicroνες και τα laquoυψόροφαraquo καταστρώmicroατα εκθέτοντας τα πλευρά τους στους εmicroβολισmicroούς των ελληνικών πλοίων Ο ελληνικός στόλος microε αυτόν τον τρόπο κατάφερε να παραταχθεί σε microέτωπο τριών χιλιοmicroέτρων έχοντας ως στήριγmicroα από τα αριστερά τη νησίδα του Αγ Γεωργίου και δεξιά την Κυνοσούρα αποφεύγοντας έτσι τον κίνδυνο κυκλώσεως Από αυτήν τη θέση ο ελληνικός στόλος ξεκίνησε την επίθεση εναντίον των Περσών microε πρώτους τους Αθηναίους να επιτίθενται κατά των Φοινίκων Οι Πέρσες εξαιτίας της στενότητας του χώρου δεν microπορούσαν να χρησιmicroοποιούν στην πρώτη γραmicromicroή περισσότερα πλοία από τα ελληνικά και έτσι η ναυmicroαχία κρίθηκε από την ανδρεία και την επιδεξιότητα των αντιπάλων Αρχικά η ναυmicroαχία ήταν αmicroφίρροπη Οι Σπαρτιάτες

ΑιγάλεωΑmicroφιάλη(Πέραmicroα)

ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ∆ΥΟ ΣΤΟΛΩΝ ΣΤΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ

ΣΑΛΑΜΙΝΑ

Κυνόσουρα

ΠέρσεςΈλληνες

Ν Ψυττάλεια

Ν Αταλάντη

Ν Άγιος Γεώργιος

και οι Αιγινήτες που ήταν παραταγmicroένοι δίπλα τους περιορίστηκαν αρχικά στην άmicroυνα καθώς αντιmicroετώπιζαν τους πολύ έmicroπειρους στα ναυτικά Ίωνες Αντίθετα οι Αθηναίοι εκmicroεταλλευόmicroενοι τον κλυδωνισmicroό των φοινικικών πλοίων από τον άνεmicroο και το κύmicroα τα χτυπούσαν microε τα έmicroβολα και τα άφηναν να βυθιστούν είτε ορmicroώντας εναντίον τους έσπαγαν τα κουπιά τους και τα ακινητοποιούσαν οπότε πηδούσαν microέσα σε αυτά οι Αθηναίοι οπλίτες και εξόντωναν τα πληρώmicroατά τους Μετά τις πρώτες βαριές απώλειες η πρώτη γραmicromicroή του στόλου των Φοινίκων αποδιοργανώθηκε και άρχισε να τρέπεται σε φυγή microε αποτέλεσmicroα τη γενική κάmicroψη του στόλου τους και την επέκταση των απωλειών καθώς τα πλοία της δεύτερης γραmicromicroής συγκρούονταν microε αυτά που έφευγαν Όταν ολόκληρος ο φοινικικός στόλος τράπηκε σε φυγή οι Αθηναίοι επιτέθηκαν στον υπόλοιπο περσικό στόλο ο οποίος τελικά τράπηκε σε φυγή προς το Φάληρο καταδιω-κόmicroενος από τον ελληνικό στόλο και ιδίως τους Αθηναίους αλλά και από τους Αιγινή-τες που είχαν προχωρήσει στην είσοδο του στενού και χτυπούσαν όσα πλοία ξέφευγαν από τους Αθηναίους Η καταδίωξη συνεχίστηκε microέχρι το βράδυ ένα microεγάλο microέρος του περσικού στόλου κατάφερε να διασωθεί στο Φάληρο Τη νίκη του στόλου συmicroπλήρωσε και η εξόντωση της περσικής φρουράς που είχε εγκατασταθεί στην Ψυττάλεια από τον Αριστείδη και τους Αθηναίους οπλίτες Ο Έφορος microας πληροφορεί ότι οι Πέρσες έχασαν 200 πλοία ενώ οι Έλληνες microόλις 40 οι ανθρώπινες όmicroως απώλειες για τους Πέρσες ήταν πολύ βαρύτερες καθώς τα πληρώmicroατα των περσικών πλοίων δεν ήξεραν να κολυmicroπούν και πνίγονταν ενώ αντίθετα τα περισσότερα πληρώmicroατα των ελληνικών πλοίων σώθηκαν κολυmicroπώντας microέχρι τις ακτές της Σαλαmicroίνας

Οι διαδοχικές φάσεις της ναυmicroαχίας της ΣαλαmicroίναςΗ ναυmicroαχία της Σαλαmicroίνας κατέληξε σε αποφασιστική νίκη των Ελλήνων κατά του περ-σικού στόλου Ωστόσο η τελική έκβαση της περσικής εκστρατείας δεν είχε ακόmicroη κριθεί καθώς τα πεζικά στρατεύmicroατα των Περσών δεν είχαν ηττηθεί και η αριθmicroητική τους υπεροχή ήταν συντριπτική η δυσκολία όmicroως ήταν στον ανεφοδιασmicroό τους microετά την ήττα του στόλου Ο Ξέρξης αποφάσισε να συνεχίσει την προσπάθεια για την κατά-κτηση των Ελλήνων ο ίδιος όmicroως αναχώρησε microέσω της Μακεδονίας και της Θράκης για τις Σάρδεις αφήνοντας στην Ελλάδα το microεγαλύτερο microέρος του στρατού του ndash300000 άνδρες σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτοndash αφού εmicroπιστεύτηκε τη διοίκησή του στον Πέρση

στρατηγό Μαρδόνιο Κατά τον Ηρόδοτο η αποχώρηση του Ξέρξη οφείλεται στον τρόmicroο που τον κατέλαβε microετά την ήττα του στόλου του στη Σαλαmicroίνα σχετικά microε το πώς θα φτάσει ασφαλής στη χώρα του Ο Μεγάλος Βασιλιάς πιθανότατα φοβήθηκε πιθανές εξεγέρσεις των βόρειων Ελλήνων ή των Θρακών οι οποίοι ίσως να κατέστρεφαν τις γέφυρες στον Ελλήσποντο είτε των Ιώνων ή ακόmicroη και microία επανάσταση microέσα στο ίδιο το κράτος του όπως αυτές των Χαλδαίων ή των Αιγυπτίων πριν από microερικά χρόνια microία τέτοια επανάσταση ξέσπασε άλλωστε τον επόmicroενο χρόνο στη Βαβυλωνία Τον Ξέρξη συνόδευσε microέχρι τη Σηστό ένα σώmicroα 60000 ανδρών σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο Όταν ο Πέρσης βασιλιάς έφτασε στον Ελλήσποντο είδε τις γέφυρες κατε-στραmicromicroένες από τρικυmicroίες και θύελλες Μεταφέρθηκε microε τον στόλο στην Άβυδο και από εκεί στις Σάρδεις όπου διαχείmicroασε Το σώmicroα που τον συνόδευσε επιστρέφοντας στην Ελλάδα για να ενωθεί ξανά microε τον στρατό του Μαρδονίου πολιόρκησε την Όλυνθο και την Ποτίδαια που είχαν επαναστατήσει η τελευταία άντεξε σε τρίmicroηνη πολιορκία και δεν παραδόθηκεΟι Έλληνες δεν κατάφεραν να εκmicroεταλλευτούν τη νίκη τους στη Σαλαmicroίνα Στην ξηρά ο Κλεόmicroβροτος δεν επιχείρησε καmicroία επιθετική ενέργεια πέρα από τον Ισθmicroό microε το επιχείρηmicroα ότι οι οιωνοί δεν ήταν καλοί ndashαφού στις 2 Οκτωβρίου έγινε έκλειψη ηλί-ουndash και επέτρεψε σε ένα τmicroήmicroα των στρατευmicroάτων να επιστρέψουν στην Πελοπόννη-

Χαρακτηριστικό για τη σύγχυση που επικρατούσε στον περσικό στόλο είναι το ανέκδοτο που παραδίδει ο Ηρόδοτος για τη δράση της βασίλισσας της Αλικαρνασσού Αρτεmicroισίας κατά τη διάρκεια της ναυmicroαχίας Καθώς κινδύνευε από microία αθηναϊκή τριήρη επιτέθηκε εναντίον ενός συmicromicroαχικού της πλοίου που βρέθηκε κοντά της και το βύθισε για να ανοίξει τον δρόmicroο και ταυτόχρονα να παραπλανήσει τον Αθηναίο τριήραρχο ο οποίος υπέθεσε ότι το πλοίο της ήταν ελληνικό ή περσικό που αυτοmicroόλησε και έτσι σταmicroάτησε την καταδίωξή της Ο Ξέρξης microάλιστα που παρακολουθούσε τη ναυmicroαχία και είδε το επεισόδιο νοmicroίζοντας ότι το πλοίο που βύθισε η βασίλισσα ήταν ελληνικό επαίνεσε την Αρτεmicroισία και αναφώνησε microε θαυmicroασmicroό laquoΟι άνδρες έγιναν γυναίκες και οι γυναίκες άνδρεςraquo

σο Ο Θεmicroιστοκλής κατά τον Ηρόδοτο προσπάθησε να παρακινήσει τους ναυάρχους να πλεύσουν στον Ελλήσποντο και να καταστρέψουν τις γέφυρες χωρίς όmicroως να το καταφέρει Σύγχρονοι ιστορικοί έχουν υποστηρίξει ότι το σχέδιό του ήταν ευρύτερο ήθελε να προκαλέσει microία δεύτερη επανάσταση των ιωνικών πόλεων που θα ανάγκαζε τους Πέρσες να εκκενώσουν την Ελλάδα Ο ελληνικός στόλος πάντως υιοθέτησε στάση αναmicroονής microέχρι και την άνοιξη του 479 πΧ σταθmicroεύοντας στη Δήλο Επεδίωξε microόνο την τιmicroωρία της Άνδρου και της Καρύστου που είχαν microηδίσει η πρώτη αmicroύνθηκε microε επιτυχία η δεύτερη όmicroως παραδόθηκε και τιmicroωρήθηκε σκληρά Στη συνέχεια ο ελληνικός στόλος έπλευσε ξανά στον Ισθmicroό όπου microοιράστηκαν τα λάφυρα Οι Αιγινήτες τιmicroήθηκαν microε τα αριστεία και το microεγαλύτερο microέρος της λείας για την ανδρεία τους και αφιέρωσαν στον Πύθιο Απόλλωνα ένα ορειχάλκινο κατάρτι microε τρία χρυσά άστρα Το δεύτερο βραβείο δόθηκε πιθανότατα στους Αθηναίους Όλοι microαζί οι Έλληνες αφιέρωσαν στους Δελφούς ένα ορειχάλκινο άγαλmicroα του Απόλλωνα που κρατούσε ένα έmicroβολο πλοίου και τρεις τριήρεις microία στον Ισθmicroό microία στο Σούνιο και microία στη Σαλαmicroίνα Επίσης προτάθηκαν βραβεία για την ατοmicroική ανδρεία Η παράδοση αναφέρει ότι όλοι κλήθηκαν να γράψουν τα ονόmicroατα των δύο ανδρών που επέδειξαν τη microεγαλύτερη ανδρεία κατά τη ναυmicroαχία Ο καθένας έγραψε πρώτο το δικό του όνοmicroα και δεύτερο του Θεmicroιστοκλή microε αποτέλεσmicroα να microη δοθεί κανένα βραβείο γιατί δεν microπορούσε να απονεmicroηθεί δεύτερο χωρίς πρώτο

Η microάχη των ΠλαταιώνΜετά την ήττα των Περσών στη Σαλαmicroίνα ο στόλος δεν παρείχε πλέον υποστήριξη στο πεζικό στράτευmicroα που είχε παραmicroείνει στην Ελλάδα υπό τις διαταγές του Μαρδονίου διαχείmicroασε στην Κύmicroη και την άνοιξη αγκυροβόλησε στη Σάmicroο για να εποπτεύει την κατάσταση στην Ιωνία Ο περσικός στρατός διαχείmicroασε στη Θεσσαλία και στη Μακεδο-νία που ήταν φιλικά διακείmicroενες προς τους Πέρσες Από την άλλη η αντίθεση microεταξύ των ελληνικών πόλεων για την αντιmicroετώπιση του περσικού κινδύνου έγινε εντονότερη κατά τον χειmicroώνα του 479 πΧ οι Αθηναίοι οι Μεγαρείς και οι Αιγινήτες επιζητούσαν microια άmicroεση στρατιωτική ενέργεια στη Βοιωτία για την απελευθέρωση της Κεντρικής Ελλάδας ενώ οι πόλεις της Πελοποννήσου που αισθάνονταν πλέον ασφαλείς δεν έδει-χναν πρόθυmicroες να αναλάβουν microία τέτοια επιχείρηση Στο microεταξύ αλλαγές έλαβαν

Επιτύmicroβια στήλη προς τιmicroήν των Κορινθίων που έπεσαν στη ναυ-

στρατηγό Μαρδόνιο Κατά τον Ηρόδοτο η αποχώρηση του Ξέρξη οφείλεται στον τρόmicroο που τον κατέλαβε microετά την ήττα του στόλου του στη Σαλαmicroίνα σχετικά microε το πώς θα φτάσει ασφαλής στη χώρα του Ο Μεγάλος Βασιλιάς πιθανότατα φοβήθηκε πιθανές εξεγέρσεις των βόρειων Ελλήνων ή των Θρακών οι οποίοι ίσως να κατέστρεφαν τις γέφυρες στον Ελλήσποντο είτε των Ιώνων ή ακόmicroη και microία επανάσταση microέσα στο ίδιο το κράτος του όπως αυτές των Χαλδαίων ή των Αιγυπτίων πριν από microερικά χρόνια microία τέτοια επανάσταση ξέσπασε άλλωστε τον επόmicroενο χρόνο στη Βαβυλωνία Τον Ξέρξη συνόδευσε microέχρι τη Σηστό ένα σώmicroα 60000 ανδρών σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο Όταν ο Πέρσης βασιλιάς έφτασε στον Ελλήσποντο είδε τις γέφυρες κατε-στραmicromicroένες από τρικυmicroίες και θύελλες Μεταφέρθηκε microε τον στόλο στην Άβυδο και από εκεί στις Σάρδεις όπου διαχείmicroασε Το σώmicroα που τον συνόδευσε επιστρέφοντας στην Ελλάδα για να ενωθεί ξανά microε τον στρατό του Μαρδονίου πολιόρκησε την Όλυνθο και την Ποτίδαια που είχαν επαναστατήσει η τελευταία άντεξε σε τρίmicroηνη πολιορκία και δεν παραδόθηκεΟι Έλληνες δεν κατάφεραν να εκmicroεταλλευτούν τη νίκη τους στη Σαλαmicroίνα Στην ξηρά ο Κλεόmicroβροτος δεν επιχείρησε καmicroία επιθετική ενέργεια πέρα από τον Ισθmicroό microε το επιχείρηmicroα ότι οι οιωνοί δεν ήταν καλοί ndashαφού στις 2 Οκτωβρίου έγινε έκλειψη ηλί-ουndash και επέτρεψε σε ένα τmicroήmicroα των στρατευmicroάτων να επιστρέψουν στην Πελοπόννη-

Χαρακτηριστικό για τη σύγχυση που επικρατούσε στον περσικό στόλο είναι το ανέκδοτο που παραδίδει ο Ηρόδοτος για τη δράση της βασίλισσας της Αλικαρνασσού Αρτεmicroισίας κατά τη διάρκεια της ναυmicroαχίας Καθώς κινδύνευε από microία αθηναϊκή τριήρη επιτέθηκε εναντίον ενός συmicromicroαχικού της πλοίου που βρέθηκε κοντά της και το βύθισε για να ανοίξει τον δρόmicroο και ταυτόχρονα να παραπλανήσει τον Αθηναίο τριήραρχο ο οποίος υπέθεσε ότι το πλοίο της ήταν ελληνικό ή περσικό που αυτοmicroόλησε και έτσι σταmicroάτησε την καταδίωξή της Ο Ξέρξης microάλιστα που παρακολουθούσε τη ναυmicroαχία και είδε το επεισόδιο νοmicroίζοντας ότι το πλοίο που βύθισε η βασίλισσα ήταν ελληνικό επαίνεσε την Αρτεmicroισία και αναφώνησε microε θαυmicroασmicroό laquoΟι άνδρες έγιναν γυναίκες και οι γυναίκες άνδρεςraquo

σο Ο Θεmicroιστοκλής κατά τον Ηρόδοτο προσπάθησε να παρακινήσει τους ναυάρχους να πλεύσουν στον Ελλήσποντο και να καταστρέψουν τις γέφυρες χωρίς όmicroως να το καταφέρει Σύγχρονοι ιστορικοί έχουν υποστηρίξει ότι το σχέδιό του ήταν ευρύτερο ήθελε να προκαλέσει microία δεύτερη επανάσταση των ιωνικών πόλεων που θα ανάγκαζε τους Πέρσες να εκκενώσουν την Ελλάδα Ο ελληνικός στόλος πάντως υιοθέτησε στάση αναmicroονής microέχρι και την άνοιξη του 479 πΧ σταθmicroεύοντας στη Δήλο Επεδίωξε microόνο την τιmicroωρία της Άνδρου και της Καρύστου που είχαν microηδίσει η πρώτη αmicroύνθηκε microε επιτυχία η δεύτερη όmicroως παραδόθηκε και τιmicroωρήθηκε σκληρά Στη συνέχεια ο ελληνικός στόλος έπλευσε ξανά στον Ισθmicroό όπου microοιράστηκαν τα λάφυρα Οι Αιγινήτες τιmicroήθηκαν microε τα αριστεία και το microεγαλύτερο microέρος της λείας για την ανδρεία τους και αφιέρωσαν στον Πύθιο Απόλλωνα ένα ορειχάλκινο κατάρτι microε τρία χρυσά άστρα Το δεύτερο βραβείο δόθηκε πιθανότατα στους Αθηναίους Όλοι microαζί οι Έλληνες αφιέρωσαν στους Δελφούς ένα ορειχάλκινο άγαλmicroα του Απόλλωνα που κρατούσε ένα έmicroβολο πλοίου και τρεις τριήρεις microία στον Ισθmicroό microία στο Σούνιο και microία στη Σαλαmicroίνα Επίσης προτάθηκαν βραβεία για την ατοmicroική ανδρεία Η παράδοση αναφέρει ότι όλοι κλήθηκαν να γράψουν τα ονόmicroατα των δύο ανδρών που επέδειξαν τη microεγαλύτερη ανδρεία κατά τη ναυmicroαχία Ο καθένας έγραψε πρώτο το δικό του όνοmicroα και δεύτερο του Θεmicroιστοκλή microε αποτέλεσmicroα να microη δοθεί κανένα βραβείο γιατί δεν microπορούσε να απονεmicroηθεί δεύτερο χωρίς πρώτο

Η microάχη των ΠλαταιώνΜετά την ήττα των Περσών στη Σαλαmicroίνα ο στόλος δεν παρείχε πλέον υποστήριξη στο πεζικό στράτευmicroα που είχε παραmicroείνει στην Ελλάδα υπό τις διαταγές του Μαρδονίου διαχείmicroασε στην Κύmicroη και την άνοιξη αγκυροβόλησε στη Σάmicroο για να εποπτεύει την κατάσταση στην Ιωνία Ο περσικός στρατός διαχείmicroασε στη Θεσσαλία και στη Μακεδο-νία που ήταν φιλικά διακείmicroενες προς τους Πέρσες Από την άλλη η αντίθεση microεταξύ των ελληνικών πόλεων για την αντιmicroετώπιση του περσικού κινδύνου έγινε εντονότερη κατά τον χειmicroώνα του 479 πΧ οι Αθηναίοι οι Μεγαρείς και οι Αιγινήτες επιζητούσαν microια άmicroεση στρατιωτική ενέργεια στη Βοιωτία για την απελευθέρωση της Κεντρικής Ελλάδας ενώ οι πόλεις της Πελοποννήσου που αισθάνονταν πλέον ασφαλείς δεν έδει-χναν πρόθυmicroες να αναλάβουν microία τέτοια επιχείρηση Στο microεταξύ αλλαγές έλαβαν

Επιτύmicroβια στήλη προς τιmicroήν των Κορινθίων που έπεσαν στη ναυ-

σο Ο Θεmicroιστοκλής κατά τον Ηρόδοτο προσπάθησε να παρακινήσει τους ναυάρχους να πλεύσουν στον Ελλήσποντο και να καταστρέψουν τις γέφυρες χωρίς όmicroως να το καταφέρει Σύγχρονοι ιστορικοί έχουν υποστηρίξει ότι το σχέδιό του ήταν ευρύτερο ήθελε να προκαλέσει microία δεύτερη επανάσταση των ιωνικών πόλεων που θα ανάγκαζε τους Πέρσες να εκκενώσουν την Ελλάδα Ο ελληνικός στόλος πάντως υιοθέτησε στάση αναmicroονής microέχρι και την άνοιξη του 479 πΧ σταθmicroεύοντας στη Δήλο Επεδίωξε microόνο την τιmicroωρία της Άνδρου και της Καρύστου που είχαν microηδίσει η πρώτη αmicroύνθηκε microε επιτυχία η δεύτερη όmicroως παραδόθηκε και τιmicroωρήθηκε σκληρά Στη συνέχεια ο ελληνικός στόλος έπλευσε ξανά στον Ισθmicroό όπου microοιράστηκαν τα λάφυρα Οι Αιγινήτες τιmicroήθηκαν microε τα αριστεία και το microεγαλύτερο microέρος της λείας για την ανδρεία τους και αφιέρωσαν στον Πύθιο Απόλλωνα ένα ορειχάλκινο κατάρτι microε τρία χρυσά άστρα Το δεύτερο βραβείο δόθηκε πιθανότατα στους Αθηναίους Όλοι microαζί οι Έλληνες αφιέρωσαν στους Δελφούς ένα ορειχάλκινο άγαλmicroα του Απόλλωνα που κρατούσε ένα έmicroβολο πλοίου και τρεις τριήρεις microία στον Ισθmicroό microία στο Σούνιο και microία στη Σαλαmicroίνα Επίσης προτάθηκαν βραβεία για την ατοmicroική ανδρεία Η παράδοση αναφέρει ότι όλοι κλήθηκαν να γράψουν τα ονόmicroατα των δύο ανδρών που επέδειξαν τη microεγαλύτερη ανδρεία κατά τη ναυmicroαχία Ο καθένας έγραψε πρώτο το δικό του όνοmicroα και δεύτερο του Θεmicroιστοκλή microε αποτέλεσmicroα να microη δοθεί κανένα βραβείο γιατί δεν microπορούσε να απονεmicroηθεί δεύτερο χωρίς πρώτο

Η microάχη των ΠλαταιώνΜετά την ήττα των Περσών στη Σαλαmicroίνα ο στόλος δεν παρείχε πλέον υποστήριξη στο πεζικό στράτευmicroα που είχε παραmicroείνει στην Ελλάδα υπό τις διαταγές του Μαρδονίου διαχείmicroασε στην Κύmicroη και την άνοιξη αγκυροβόλησε στη Σάmicroο για να εποπτεύει την κατάσταση στην Ιωνία Ο περσικός στρατός διαχείmicroασε στη Θεσσαλία και στη Μακεδο-νία που ήταν φιλικά διακείmicroενες προς τους Πέρσες Από την άλλη η αντίθεση microεταξύ των ελληνικών πόλεων για την αντιmicroετώπιση του περσικού κινδύνου έγινε εντονότερη κατά τον χειmicroώνα του 479 πΧ οι Αθηναίοι οι Μεγαρείς και οι Αιγινήτες επιζητούσαν microια άmicroεση στρατιωτική ενέργεια στη Βοιωτία για την απελευθέρωση της Κεντρικής Ελλάδας ενώ οι πόλεις της Πελοποννήσου που αισθάνονταν πλέον ασφαλείς δεν έδει-χναν πρόθυmicroες να αναλάβουν microία τέτοια επιχείρηση Στο microεταξύ αλλαγές έλαβαν

Επιτύmicroβια στήλη προς τιmicroήν των Κορινθίων που έπεσαν στη ναυ-

χώρα στη στρατιωτική ηγεσία των Αθηνών και της Σπάρτης οι Αθηναίοι ανέθεσαν τη διοίκηση του στόλου στον Ξάνθιππο και του στρατού στον Αριστείδη ενώ στη Σπάρτη τη θέση του Κλεοmicroβρότου ndashπου πέθανε λίγο microετά τη ναυmicroαχία της Σαλαmicroίναςndash ως επι-τρόπου του ανήλικου γιου του Λεωνίδα Πλειστάρχου ανέλαβε ο Παυσανίας και στην ηγεσία του στόλου τον Ευρυβιάδη διαδέχτηκε ο Λεωτυχίδας Ο Μαρδόνιος πριν επιχειρήσει οποιαδήποτε πολεmicroική ενέργεια κατά των Ελλήνων προσπάθησε να τους διχάσει χρησιmicroοποιώντας ως όπλο τη διπλωmicroατία και εκmicroεταλλευ-όmicroενος τις διαφωνίες που γνώριζε ότι υπήρχαν microεταξύ τους Έστειλε στους Αθηναίους τον σύmicromicroαχό του βασιλιά της Μακεδονίας Αλέξανδρο Αrsquo microε δελεαστικές προτάσεις αν οι Αθηναίοι δέχονταν να γίνουν ισότιmicroοι και ανεξάρτητοι σύmicromicroαχοι του Πέρση βασι-λιά θα τους παραχωρούσε microεγάλες εδαφικές εκτάσεις θα τους αποζηmicroίωνε για τις καταστροφές που είχαν υποστεί κατά την κατάληψη της πόλης από τους Πέρσες και θα έχτιζε ξανά τους ναούς που είχαν καεί Οι Αθηναίοι θα microπορούσαν να ενδώσουν στον πειρασmicroό καθώς έβλεπαν την πόλη τους ερηmicroωmicroένη γεmicroάτη ερείπια και επιπλέ-ον αντιmicroετώπιζαν την αδιαφορία των Πελοποννησίων συmicromicroάχων τους Οι Σπαρτιάτες που αντιλήφθηκαν τον κίνδυνο να δεχτεί η Αθήνα την περσική προσφορά έστειλαν πρέσβεις για να αντιδράσουν προσφέροντας στην Αθήνα υλική βοήθεια Οι Αθηναίοι κινούmicroενοι από την αγάπη τους για την ελευθερία απέρριψαν τις περσικές προτάσεις δίνοντας στον Μακεδόνα βασιλιά microια υπερήφανη απάντηση laquoΝα διαβιβάσεις στον Μαρδόνιο ότι οι Αθηναίοι λένε ότι όσο ο ήλιος ακολουθεί τον ίδιο δρόmicroο που ακολου-θεί και τώρα ποτέ δεν θα κλείσουmicroε συmicromicroαχία microε τον Ξέρξηraquo Μετά την αποτυχία του στο διπλωmicroατικό πεδίο ο Μαρδόνιος την άνοιξη του 479 πΧ προχώρησε στη Βοιωτία ενώ ένα τmicroήmicroα του στρατού του κατευθύνθηκε προς την Αττική Οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να εκκενώσουν για δεύτερη φορά την πόλη τους καταφεύγοντας στη Σαλαmicroίνα και στις αρχές Ιουνίου οι Πέρσες κατέλαβαν για δεύτερη φορά την έρηmicroη Αθήνα Πριν όmicroως επιδοθεί ο περσικός στρατός σε οποιαδήποτε λε-ηλασία ο Μαρδόνιος έκανε ακόmicroη microια προσπάθεια να προσεταιριστεί τους Αθηναίους η βουλή όmicroως δεν δέχτηκε να παρουσιάσει τον απεσταλmicroένο του Πέρση στρατηγού στην Εκκλησία και microάλιστα κατά τον Ηρόδοτο έναν βουλευτή τον Λυκίδη που εξέ-φρασε αντίθετη άποψη τον λιθοβόλησαν microαζί microε τη γυναίκα και τα παιδιά του Μετά τη δεύτερη άρνηση των Αθηναίων ο Μαρδόνιος έδωσε διαταγή στον περσικό στρατό

Μαρmicroάρινη στήλη του 4ου αιώνα πΧ στην οποία διασώ-

να ολοκληρώσει το έργο της καταστροφής στην πόλη των Αθηνών Στο microεταξύ οι Αθηναίοι οι Μεγαρείς και οι Πλαταιείς είχαν στείλει αντιπροσώπους στη Σπάρτη ζητώντας άmicroεση εκστρατεία πέρα από τον Ισθmicroό για την απελευθέρωση

Ο λεγόmicroενος όρκος των Πλαταιών(Αθήνα Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή)

Το 1932 βρέθηκε στις Αχαρνές microία microαρmicroάρινη στήλη που διέσωζε microαζί microε τον όρκο των Αθηναίων εφήβων τον λεγόmicroενο laquoΌρκο των Πλαταιώνraquo τον όρκο που έδωσαν οι Έλληνες πριν από τη microάχη σύmicroφωνα microε την παράδοση Ο Γάλλος επιγραφικός Louis Robert έδειξε ότι πρόκειται για ένα πλαστό κείmicroενο που δηmicroιουργήθηκε σε microεταγενέ-στερη εποχή για να υmicroνήσει τη δόξα της Το κείmicroενο του όρκου έχει ως εξής laquoὍρκος ὅν ὤmicroοσαν Ἀθηναῖοι ὅτε ἤmicroελλον microάχεσθαι πρός τούς βαρβάρους Μαχοῦmicroαι ἕως ἄν ζῶ καί οὐ περί πλέονος ποιήσοmicroαι τό ζῆν ἤ τό ἐλεύθερος εἶναι καί οὐκ ἀπολείψω τόν ταξίαρχο οὐδέ τόν ἐνωmicroοτάρχην οὔτε ζῶντα οὔτε ἀποθανόντα καί οὐκ ἄπειmicroι ἐάmicro microή οἱ ἡγεmicroόνες ἀφηγῶνται καί ποήσω ὅτι ἄν οἱ στρατηγοί παραγγείλωσιν καί τούς ἀποθανόντας τῶν συmicromicroαχεσαmicroένων θάψω ἐν τπωι αὐτῶι καί ἄθαπτον οὐδένα καταλείψω και νικήσας microαχόmicroενος τούς βαρβάρους δεκατεύσω τἠν Θηβαίων πόλιν καί οὐκ ἀναστήσω Ἀθήνας οὐδέ Σπάρτην οὐδέ Πλαταιάς οὐδέ τῶν ἄλλων πόλεων τῶν συmicromicroαχεσαmicroένων οὐδεmicroίαν οὐδέ λιmicroῶι περιόψοmicroαι ἐργοmicroένους οὐδέ ὑδάτων ναmicroατιαίων εἴρξω οὔτε φίλους ὄντας οὔτε πολεmicroίους Καί εἰ microέν ἐmicroπεδορκοίην τά ἐν τῶι ὅρκωι γεγραmicromicroένα ἡ πόλις ἡmicroή ἄνοσος εἴη εἰ δέ microή νοσοίη καί πόλις ἡmicroή ἀπόρθητος εἴη εἰ δέ microή πορθοῖτο καί φέροι ἡmicroή εἰ δέ microή ἄφορος εἴη καί γυναῖκες τίκτοιεν ἐοικότα γονεῦσιν εἰ δέ microή τέρατα καί βοσκήmicroατα τίκτοι ἐοικότα βοσκήmicroασι εἰ δέ microή τέρατα Ταῦτα ὀmicroόσαντες κατακαλύψαντες τά σφάγια ταῖς ἀσπίσιν ὑπό σάλ-πιγγος ἀράν έποιήσαντο εἴ τι τῶν ὀmicroωmicroοmicroένων παραβαίνοιεν καί microή ἐmicroπεδορκοῖ(ε)ν τά ἐν τῶι ὅρκωι γεγραmicromicroένα αὐτοῖς ἄγος εἶναι τοῖς ὀmicroόσασινraquo (Η microετάφραση του κείmicroενου του όρκου laquoΌρκος τον οποίο έδωσαν οι Αθηναίοι πριν από τη microάχη microε τους βαρβάρους Θα microάχοmicroαι όσο ζω και δεν θα πρoτιmicroήσω τη ζωή από την ελευθερία και δεν θα εγκαταλείψω τον ταξίαρχο ούτε τον ενωmicroατάρχη ούτε ζωντανό ούτε νεκρό και

της Αττικής διαφορετικά δεν θα είχαν άλλη λύση από το να δεχτούν τις περσικές προτάσεις Οι Σπαρτιάτες ανέβαλαν επί δέκα ηmicroέρες να δώσουν απάντηση microε πρό-φαση την τέλεση των γιορτών των Υακινθίων Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο αισθάνονταν ασφαλείς microετά την οχύρωση του Ισθmicroού και microόνο microετά την επέmicroβαση ενός Τεγεάτη του Χίλεου που τους υπέδειξε ότι αν οι Αθηναίοι συmicromicroαχούσαν microε τους Πέρσες τα τείχη του Ισθmicroού θα ήταν πλέον άχρηστα αποφάσισαν να στείλουν τον Παυσανία επικεφαλής microιας δύναmicroης από 5000 Σπαρτιάτες και 5000 περιοίκους που συνοδεύ-ονταν από είλωτες Στον Ισθmicroό συνενώθηκαν microε τις δυνάmicroεις των Πελοποννησίων και στρατιωτικά σώmicroατα από την Εύβοια την Αίγινα και τη δυτική Ελλάδα ενώ στη Μεγαρίδα microε 3000 Μεγαρείς και στην Ελευσίνα microε 8000 Αθηναίους και 600 Πλαταιείς υπό τη διοίκηση του Αριστείδη συνολικά είχε συγκεντρωθεί ένα πεζικό στράτευmicroα 100000 ανδρώνΟ Μαρδόνιος microετά τη λεηλασία της Αθήνας εγκατέλειψε την Αττική και χρησιmicroοποίησε ως βάση του τη Θήβα που ήταν οχυρωmicroένη και εφοδιασmicroένη microε άφθονες προmicroήθειες ενώ η πεδιάδα που διέθετε ήταν κατάλληλη για τη δράση του ιππικού του Η βοιωτική πεδιάδα διασχίζεται από τον Ασωπό ποταmicroό ο οποίος ρέει

δεν θα φύγω αν δεν microε οδηγούν οι ανώτεροί microου και θα εκτελέσω ότι διατάξουν οι στρατηγοί και τους πεθαmicroένους συmicroπολεmicroιστές microου θα τους θάψω στο πεδίο της microάχης και δεν θα αφήσω κανέναν άταφο και αφού νικήσω πολεmicroώντας τους βαρβάρους θα επιβάλλω τον φόρο της δεκάτης στην πόλη των Θηβαίων και δεν θα ξεσπιτώσω τους πολίτες της Αθήνας ούτε της Σπάρτης ούτε των Πλαταιών ούτε καmicroιάς από τις άλλες πόλεις που αγωνιστήκαmicroε microαζί ούτε θα τους αφήσω να βασανίζονται από πείνα ούτε θα τους εmicroποδίσω από τρεχούmicroενα νερά ούτε αν είναι φίλοι ούτε εχθροί Και να τηρώ και εφαρmicroόζω όσα είναι γραmicromicroένα στον όρκο η πόλη microου ας έχει υγεία αν όχι αρρώστια και η πόλη microου ας είναι απόρθητη αλλιώς ας κυριευθεί και ας είναι εύφορη αλλιώς άφορη και οι γυναίκες ας γεννούν παιδιά που να microοιάζουν στους γονείς τους αλλιώς τέρατα και ας γεννούν και τα ζώα όmicroοια microε ζώα αλλιώς τέρατα Αφού ορκίστηκαν αυτά και σκέπασαν τα σφάγια microε τις ασπίδες τους έριξαν κατάρα ενώ ηχούσε η σάλπιγγα αν παραβούν κάτι από όσα ορκίστηκαν και δεν τηρούν τα γραmicromicroένα στον όρκο το κρίmicroα να πέσει απάνω τουςraquo)

σχεδόν παράλληλα microε τον Κιθαιρώνα και τη χωρίζει σε δύο τmicroήmicroατα το βόρειο είναι microια εκτεταmicroένη πεδιάδα έως τη Θήβα ενώ το νότιο έως τον Κιθαιρώνα διακόπτεται από λόφους και χαράδρες Ο Πέρσης στρατηγός στρατοπέδευσε βόρεια του Ασωπού ποταmicroού και κατασκεύασε ένα οχυρωmicroατικό έργο στη βόρεια όχθη του στην αριστερή πτέρυγα είχε τοποθετήσει τους Πέρσες στη δεξιά τους microηδίζοντας Έλληνες ενώ στο κέντρο τα υπόλοιπα ασιατικά έθνη Σκοπός του ήταν να δοθεί η microάχη στην πεδιάδα όπου θα microπορούσε να εκmicroεταλλευτεί το ιππικό του Οι Έλληνες από την άλλη στρατο-πέδευσαν νότια του Ασωπού στις υπώρειες του Κιθαιρώνα οι Σπαρτιάτες τοποθετήθη-καν microαζί microε τους Τεγεάτες στη δυτική πτέρυγα και πήραν θέση στην ψηλή έπαλξη του βουνού οι Αθηναίοι στην αριστερή πτέρυγα στις Υσιές και το κέντρο όπου βρίσκονταν οι υπόλοιποι Έλληνες στρατοπέδευσε στις Ερυθρές Σκοπός των Ελλήνων ήταν η microάχη να δοθεί στο νότιο τmicroήmicroα της βοιωτικής πεδιάδας που ήταν πιο ορεινό και συνεπώς ακατάλληλο για τη δράση του περσικού ιππικού Την πρωτοβουλία της επίθεσης πήρε ο Πέρσης στρατηγός αφού περίmicroενε microάταια κάποιο χρονικό διάστηmicroα microήπως οι Έλληνες περάσουν τον Ασωπό και του επιτεθούν στην πεδιάδα έστειλε το ιππικό του υπό τις διαταγές του Μεσίστιου εναντίον εκείνου του σηmicroείου της ελληνικής παράταξης όπου είχαν τοποθετηθεί οι Μεγαρείς Εκείνοι πιεζόmicroενοι από τα ακόντια και τα βέλη του εχθρού ζήτησαν βοήθεια και 300 Αθηναίοι έσπευσαν να τους ενισχύσουν Στη συmicroπλοκή οι Αθηναίοι κατάφεραν να σκοτώσουν τον Μασίστιο και microετά από σκληρή microάχη το περσικό ιππικό αποσύρθηκε Αυτή η επι-τυχία όmicroως των Ελλήνων δεν είχε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσmicroαΣτη συνέχεια ο Παυσανίας αποφάσισε να microετακινήσει το στράτευmicroά του σε άλλη θέση πιο κοντά στις Πλαταιές πιθανώς για να εξασφαλίσει καλύτερο ανεφοδιασmicroό νερού και ίσως για να παρασύρει τους Πέρσες σε αναmicroέτρηση αν βρισκόταν σε microία θέση λιγότερο ορεινή Τελικά οι Έλληνες παρατάχθηκαν κοντά στη Γαργαφία κρήνη η οποία παρείχε άφθονο πόσιmicroο νερό και στο ιερό του ήρωα Ανδροκράτη οι Σπαρτιάτες παρατάχθηκαν κοντά στην κρήνη οι Αθηναίοι στο αριστερό microέρος σε έναν λόφο τον Πύργο ενώ το κέντρο στην πεδιάδα ήταν τελείως αφύλακτο Η δεύτερη αυτή θέση των Ελλήνων είχε αρκετές αδυναmicroίες καθώς άφηνε εκτεθειmicroένο το ελληνικό κέντρο και ακάλυπτη τη διάβαση των Δρυός Κεφαλών από όπου γινόταν ο ανεφοδιασmicroός του ελληνικού στρατού

Κατάλοιπα των αρχαίων Πλα-ταιών στο βάθος ο οmicroώνυmicroος

της Αττικής διαφορετικά δεν θα είχαν άλλη λύση από το να δεχτούν τις περσικές προτάσεις Οι Σπαρτιάτες ανέβαλαν επί δέκα ηmicroέρες να δώσουν απάντηση microε πρό-φαση την τέλεση των γιορτών των Υακινθίων Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο αισθάνονταν ασφαλείς microετά την οχύρωση του Ισθmicroού και microόνο microετά την επέmicroβαση ενός Τεγεάτη του Χίλεου που τους υπέδειξε ότι αν οι Αθηναίοι συmicromicroαχούσαν microε τους Πέρσες τα τείχη του Ισθmicroού θα ήταν πλέον άχρηστα αποφάσισαν να στείλουν τον Παυσανία επικεφαλής microιας δύναmicroης από 5000 Σπαρτιάτες και 5000 περιοίκους που συνοδεύ-ονταν από είλωτες Στον Ισθmicroό συνενώθηκαν microε τις δυνάmicroεις των Πελοποννησίων και στρατιωτικά σώmicroατα από την Εύβοια την Αίγινα και τη δυτική Ελλάδα ενώ στη Μεγαρίδα microε 3000 Μεγαρείς και στην Ελευσίνα microε 8000 Αθηναίους και 600 Πλαταιείς υπό τη διοίκηση του Αριστείδη συνολικά είχε συγκεντρωθεί ένα πεζικό στράτευmicroα 100000 ανδρώνΟ Μαρδόνιος microετά τη λεηλασία της Αθήνας εγκατέλειψε την Αττική και χρησιmicroοποίησε ως βάση του τη Θήβα που ήταν οχυρωmicroένη και εφοδιασmicroένη microε άφθονες προmicroήθειες ενώ η πεδιάδα που διέθετε ήταν κατάλληλη για τη δράση του ιππικού του Η βοιωτική πεδιάδα διασχίζεται από τον Ασωπό ποταmicroό ο οποίος ρέει

δεν θα φύγω αν δεν microε οδηγούν οι ανώτεροί microου και θα εκτελέσω ότι διατάξουν οι στρατηγοί και τους πεθαmicroένους συmicroπολεmicroιστές microου θα τους θάψω στο πεδίο της microάχης και δεν θα αφήσω κανέναν άταφο και αφού νικήσω πολεmicroώντας τους βαρβάρους θα επιβάλλω τον φόρο της δεκάτης στην πόλη των Θηβαίων και δεν θα ξεσπιτώσω τους πολίτες της Αθήνας ούτε της Σπάρτης ούτε των Πλαταιών ούτε καmicroιάς από τις άλλες πόλεις που αγωνιστήκαmicroε microαζί ούτε θα τους αφήσω να βασανίζονται από πείνα ούτε θα τους εmicroποδίσω από τρεχούmicroενα νερά ούτε αν είναι φίλοι ούτε εχθροί Και να τηρώ και εφαρmicroόζω όσα είναι γραmicromicroένα στον όρκο η πόλη microου ας έχει υγεία αν όχι αρρώστια και η πόλη microου ας είναι απόρθητη αλλιώς ας κυριευθεί και ας είναι εύφορη αλλιώς άφορη και οι γυναίκες ας γεννούν παιδιά που να microοιάζουν στους γονείς τους αλλιώς τέρατα και ας γεννούν και τα ζώα όmicroοια microε ζώα αλλιώς τέρατα Αφού ορκίστηκαν αυτά και σκέπασαν τα σφάγια microε τις ασπίδες τους έριξαν κατάρα ενώ ηχούσε η σάλπιγγα αν παραβούν κάτι από όσα ορκίστηκαν και δεν τηρούν τα γραmicromicroένα στον όρκο το κρίmicroα να πέσει απάνω τουςraquo)

σχεδόν παράλληλα microε τον Κιθαιρώνα και τη χωρίζει σε δύο τmicroήmicroατα το βόρειο είναι microια εκτεταmicroένη πεδιάδα έως τη Θήβα ενώ το νότιο έως τον Κιθαιρώνα διακόπτεται από λόφους και χαράδρες Ο Πέρσης στρατηγός στρατοπέδευσε βόρεια του Ασωπού ποταmicroού και κατασκεύασε ένα οχυρωmicroατικό έργο στη βόρεια όχθη του στην αριστερή πτέρυγα είχε τοποθετήσει τους Πέρσες στη δεξιά τους microηδίζοντας Έλληνες ενώ στο κέντρο τα υπόλοιπα ασιατικά έθνη Σκοπός του ήταν να δοθεί η microάχη στην πεδιάδα όπου θα microπορούσε να εκmicroεταλλευτεί το ιππικό του Οι Έλληνες από την άλλη στρατο-πέδευσαν νότια του Ασωπού στις υπώρειες του Κιθαιρώνα οι Σπαρτιάτες τοποθετήθη-καν microαζί microε τους Τεγεάτες στη δυτική πτέρυγα και πήραν θέση στην ψηλή έπαλξη του βουνού οι Αθηναίοι στην αριστερή πτέρυγα στις Υσιές και το κέντρο όπου βρίσκονταν οι υπόλοιποι Έλληνες στρατοπέδευσε στις Ερυθρές Σκοπός των Ελλήνων ήταν η microάχη να δοθεί στο νότιο τmicroήmicroα της βοιωτικής πεδιάδας που ήταν πιο ορεινό και συνεπώς ακατάλληλο για τη δράση του περσικού ιππικού Την πρωτοβουλία της επίθεσης πήρε ο Πέρσης στρατηγός αφού περίmicroενε microάταια κάποιο χρονικό διάστηmicroα microήπως οι Έλληνες περάσουν τον Ασωπό και του επιτεθούν στην πεδιάδα έστειλε το ιππικό του υπό τις διαταγές του Μεσίστιου εναντίον εκείνου του σηmicroείου της ελληνικής παράταξης όπου είχαν τοποθετηθεί οι Μεγαρείς Εκείνοι πιεζόmicroενοι από τα ακόντια και τα βέλη του εχθρού ζήτησαν βοήθεια και 300 Αθηναίοι έσπευσαν να τους ενισχύσουν Στη συmicroπλοκή οι Αθηναίοι κατάφεραν να σκοτώσουν τον Μασίστιο και microετά από σκληρή microάχη το περσικό ιππικό αποσύρθηκε Αυτή η επι-τυχία όmicroως των Ελλήνων δεν είχε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσmicroαΣτη συνέχεια ο Παυσανίας αποφάσισε να microετακινήσει το στράτευmicroά του σε άλλη θέση πιο κοντά στις Πλαταιές πιθανώς για να εξασφαλίσει καλύτερο ανεφοδιασmicroό νερού και ίσως για να παρασύρει τους Πέρσες σε αναmicroέτρηση αν βρισκόταν σε microία θέση λιγότερο ορεινή Τελικά οι Έλληνες παρατάχθηκαν κοντά στη Γαργαφία κρήνη η οποία παρείχε άφθονο πόσιmicroο νερό και στο ιερό του ήρωα Ανδροκράτη οι Σπαρτιάτες παρατάχθηκαν κοντά στην κρήνη οι Αθηναίοι στο αριστερό microέρος σε έναν λόφο τον Πύργο ενώ το κέντρο στην πεδιάδα ήταν τελείως αφύλακτο Η δεύτερη αυτή θέση των Ελλήνων είχε αρκετές αδυναmicroίες καθώς άφηνε εκτεθειmicroένο το ελληνικό κέντρο και ακάλυπτη τη διάβαση των Δρυός Κεφαλών από όπου γινόταν ο ανεφοδιασmicroός του ελληνικού στρατού

Κατάλοιπα των αρχαίων Πλα-ταιών στο βάθος ο οmicroώνυmicroος

σχεδόν παράλληλα microε τον Κιθαιρώνα και τη χωρίζει σε δύο τmicroήmicroατα το βόρειο είναι microια εκτεταmicroένη πεδιάδα έως τη Θήβα ενώ το νότιο έως τον Κιθαιρώνα διακόπτεται από λόφους και χαράδρες Ο Πέρσης στρατηγός στρατοπέδευσε βόρεια του Ασωπού ποταmicroού και κατασκεύασε ένα οχυρωmicroατικό έργο στη βόρεια όχθη του στην αριστερή πτέρυγα είχε τοποθετήσει τους Πέρσες στη δεξιά τους microηδίζοντας Έλληνες ενώ στο κέντρο τα υπόλοιπα ασιατικά έθνη Σκοπός του ήταν να δοθεί η microάχη στην πεδιάδα όπου θα microπορούσε να εκmicroεταλλευτεί το ιππικό του Οι Έλληνες από την άλλη στρατο-πέδευσαν νότια του Ασωπού στις υπώρειες του Κιθαιρώνα οι Σπαρτιάτες τοποθετήθη-καν microαζί microε τους Τεγεάτες στη δυτική πτέρυγα και πήραν θέση στην ψηλή έπαλξη του βουνού οι Αθηναίοι στην αριστερή πτέρυγα στις Υσιές και το κέντρο όπου βρίσκονταν οι υπόλοιποι Έλληνες στρατοπέδευσε στις Ερυθρές Σκοπός των Ελλήνων ήταν η microάχη να δοθεί στο νότιο τmicroήmicroα της βοιωτικής πεδιάδας που ήταν πιο ορεινό και συνεπώς ακατάλληλο για τη δράση του περσικού ιππικού Την πρωτοβουλία της επίθεσης πήρε ο Πέρσης στρατηγός αφού περίmicroενε microάταια κάποιο χρονικό διάστηmicroα microήπως οι Έλληνες περάσουν τον Ασωπό και του επιτεθούν στην πεδιάδα έστειλε το ιππικό του υπό τις διαταγές του Μεσίστιου εναντίον εκείνου του σηmicroείου της ελληνικής παράταξης όπου είχαν τοποθετηθεί οι Μεγαρείς Εκείνοι πιεζόmicroενοι από τα ακόντια και τα βέλη του εχθρού ζήτησαν βοήθεια και 300 Αθηναίοι έσπευσαν να τους ενισχύσουν Στη συmicroπλοκή οι Αθηναίοι κατάφεραν να σκοτώσουν τον Μασίστιο και microετά από σκληρή microάχη το περσικό ιππικό αποσύρθηκε Αυτή η επι-τυχία όmicroως των Ελλήνων δεν είχε κάποιο ουσιαστικό αποτέλεσmicroαΣτη συνέχεια ο Παυσανίας αποφάσισε να microετακινήσει το στράτευmicroά του σε άλλη θέση πιο κοντά στις Πλαταιές πιθανώς για να εξασφαλίσει καλύτερο ανεφοδιασmicroό νερού και ίσως για να παρασύρει τους Πέρσες σε αναmicroέτρηση αν βρισκόταν σε microία θέση λιγότερο ορεινή Τελικά οι Έλληνες παρατάχθηκαν κοντά στη Γαργαφία κρήνη η οποία παρείχε άφθονο πόσιmicroο νερό και στο ιερό του ήρωα Ανδροκράτη οι Σπαρτιάτες παρατάχθηκαν κοντά στην κρήνη οι Αθηναίοι στο αριστερό microέρος σε έναν λόφο τον Πύργο ενώ το κέντρο στην πεδιάδα ήταν τελείως αφύλακτο Η δεύτερη αυτή θέση των Ελλήνων είχε αρκετές αδυναmicroίες καθώς άφηνε εκτεθειmicroένο το ελληνικό κέντρο και ακάλυπτη τη διάβαση των Δρυός Κεφαλών από όπου γινόταν ο ανεφοδιασmicroός του ελληνικού στρατού

Κατάλοιπα των αρχαίων Πλα-ταιών στο βάθος ο οmicroώνυmicroος

Οι Πέρσες όταν αντιλήφθηκαν τη microετακίνηση των Ελλήνων microετακινήθηκαν και αυτοί παράλληλα microε τους Έλληνες ενώ ο Μαρδόνιος έστειλε το ιππικό του στη διάβαση των Δρυός Κεφαλών και απέκοψε microια ελληνική εφοδιοποmicroπή Επί δέκα ηmicroέρες άλλωστε το περσικό ιππικό διενεργούσε επιθέσεις εναντίον των Ελλήνων και τους εmicroπόδιζε να προmicroηθεύονται νερό από τον Ασωπό και τελικά έφραξε τα νερά της Γαργαφίας κρήνης Οι Έλληνες κινδύνευαν να microείνουν χωρίς νερό και τρόφιmicroα και έπρεπε ή να επιτεθούν σε microέρος ευνοϊκό για τους Πέρσες ή να αποσυρθούν σε νέα θέση Νέο πολεmicroικό συmicro-βούλιο συγκλήθηκε όπου αποφασίστηκε νέα microετακίνηση προς την κατεύθυνση των

Την ενδέκατη ηmicroέρα σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο ο Μαρδόνιος microετά από πολεmicroικό συmicro-βούλιο διέταξε άmicroεση επίθεση την εποmicroένη Τότε κατά τον ιστορικό ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αλέξανδρος Αrsquo έφυγε κρυφά από το περσικό στρατόπεδο όπου βρισκόταν ως σύmicromicroαχος και υποτελής του Μεγάλου Βασιλιά και παρουσιάστηκε στους στρατηγούς των Αθηναίων για να τους ειδοποιήσει για την επικείmicroενη επίθεση των Περσών Ο Ηρό-δοτος παραδίδει τον λόγο του laquoΆνδρες Αθηναίοι σας εmicroπιστεύοmicroαι τα λόγια microου αυτά ως απόρρητα και σας απαγορεύω να τα ανακοινώσετε σε οποιονδήποτε άλλον εκτός του Παυσανία για να microη microε καταστρέψετε Βέβαια δεν θα σας τα έλεγα αν δεν ενδιαφερό-microουν πολύ για όλη την Ελλάδα Γιατί και ο ίδιος είmicroαι Έλληνας από παλιά γενιά και δε θα ήθελα να βλέπω την Ελλάδα δούλη κι όχι ελεύθερη Σας λέω λοιπόν πως οι θυσίες επιmicroένουν να δείχνουν κακά σηmicroάδια στον Μαρδόνιο και το στρατό του ειδεmicroή η microάχη θα είχε ξεκινήσει πολύ πιο microπροστά Τώρα όmicroως αποφάσισε να παραβλέψει τις θυσίες και microόλις αρχίζει να χαράζει η microέρα να σας επιτεθεί Γιατί καθώς εγώ υποθέτω φοβάται πολύ microήπως microαζευτείτε περισσότεροι Λοιπόν ύστερα από όσα σας είπα ετοιmicroαστείτε Αν όmicroως τύχει και ο Μαρδόνιος αναβάλει τη microάχη να καθίσετε εσείς στην ησυχία σας γιατί τροφές του microένουν microόνο για λίγες ηmicroέρες Αν λοιπόν ο πόλεmicroος αυτός τελειώσει όπως θέλει η καρδιά σας θυmicroηθείτε και τη δική microου απελευθέρωση αφού ανέλαβα τόσο τολmicroηρό έργο από ζήλο για το καλό των Ελλήνων θέλοντας να σας φανερώσω το σκοπό του Μαρδονίου για να microην πέσουν πάνω σας οι βάρβαροι την ώρα που δεν το περιmicroέ-νετε Είmicroαι ο Αλέξανδρος ο Μακεδώνraquo

Πλαταιών την επόmicroενη νύχτα στη θέση Νήσος που ονοmicroαζόταν έτσι γιατί βρισκόταν ανάmicroεσα σε δύο παραποτάmicroους της Ωερόης παραποτάmicroου του Ασωπού Η υποχώρηση όmicroως των Ελλήνων εκτελέστηκε microε αταξία και τα ελληνικά τmicroήmicroατα φαίνεται ότι κινήθηκαν microεmicroονωmicroένα χωρίς να εκτελέσουν πιστά τις διαταγές του Παυ-σανία microε αποτέλεσmicroα η θέση που κατέλαβαν να microην είναι εκείνη που είχε οριστεί το microέτωπο έχασε έτσι τη συνοχή του Συγκεκριmicroένα το κέντρο της παράταξης εγκα-ταστάθηκε κοντά στον ναό της Ήρας έξω από τα τείχη των Πλαταιών οι Αθηναίοι ξεκίνησαν αργά και δεν κατέλαβαν την προκαθορισmicroένη θέση ενώ οι Σπαρτιάτες καθυ-στέρησαν σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο εξαιτίας της ισχυρογνωmicroοσύνης ενός Σπαρτιάτη αρχηγού του Αmicroοmicroφαρέτου ο οποίος θεωρούσε την υποχώρηση ταπεινωτική και microόνο αφού τα υπόλοιπα σπαρτιατικά τmicroήmicroατα προχώρησαν αποφάσισε να τα ακολουθήσει Η αφήγηση του Ηροδότου δεν φαίνεται αρκετά πειστική και φαίνεται πιθανότερο ότι η αργοπορία των Σπαρτιατών ήταν εσκεmicromicroένη και είχε στόχο να παρασύρει τον εχθρό να επιτεθεί Στις 4 Βοηδροmicroιώνος (27 Αυγούστου) δεκατρείς ηmicroέρες microετά την κατάληψη της δεύ-τερης θέσης από τους Έλληνες έλαβε χώρα η microάχη στις Πλαταιές Το περσικό ιππικό που microε την ανατολή του ήλιου ξεκίνησε για να επιτεθεί ξανά εναντίον των Ελλήνων είδε ότι εκείνοι είχαν αφήσει τις θέσεις τους Ο Μαρδόνιος αποφάσισε να εκmicroεταλ-λευτεί την ευκαιρία καθώς οι ελληνικές δυνάmicroεις ήταν διαιρεmicroένες Το περσικό ιππικό επιτέθηκε εναντίον των Σπαρτιατών όταν εκείνοι βρίσκονταν κοντά στο ιερό της Δήmicroητρας στην τοποθεσία Αργιόπιον Ο Παυσανίας φαίνεται ότι βρέθηκε σε δύσκολη θέση και ζήτησε τη βοήθεια των Αθηναίων αλλά εκείνοι καθώς κατευθύνονταν να τους ενισχύσουν δέχτηκαν την επίθεση των Θηβαίων Οι Σπαρτιάτες πάντως φαίνεται ότι κατάφεραν να υποχωρήσουν σε θέση προφυλαγmicroένη από τις επιθέσεις του ιππι-κού και στη συνέχεια δέχτηκαν την επίθεση του περσικού πεζικού που αποτελούνταν κυρίως από τοξότες Οι Πέρσες σχηmicroάτισαν ένα τείχος από τις ξύλινες ασπίδες τους και καλυmicromicroένοι πίσω από αυτές έβαλλαν τους Σπαρτιάτες microε τα βέλη τους Εκείνοι αρχικά παρέmicroειναν για κάποιο διάστηmicroα αδρανείς υποmicroένοντας τον καταιγισmicroό των βελών υπό την προστασία των ασπίδων τους κατά τον Ηρόδοτο εξαιτίας κακών οιω-νών microόνο όταν ο Παυσανίας προσευχήθηκε στην Ήρα οι οιωνοί έγιναν καλοί και ο Σπαρτιάτης αρχιστράτηγος έδωσε διαταγή για επίθεση Οι Σπαρτιάτες διέσπασαν το

Η βοιωτική πεδιάδα όπου διεξή-χθη η microάχη των Πλαταιών στο

Πλαταιών την επόmicroενη νύχτα στη θέση Νήσος που ονοmicroαζόταν έτσι γιατί βρισκόταν ανάmicroεσα σε δύο παραποτάmicroους της Ωερόης παραποτάmicroου του Ασωπού Η υποχώρηση όmicroως των Ελλήνων εκτελέστηκε microε αταξία και τα ελληνικά τmicroήmicroατα φαίνεται ότι κινήθηκαν microεmicroονωmicroένα χωρίς να εκτελέσουν πιστά τις διαταγές του Παυ-σανία microε αποτέλεσmicroα η θέση που κατέλαβαν να microην είναι εκείνη που είχε οριστεί το microέτωπο έχασε έτσι τη συνοχή του Συγκεκριmicroένα το κέντρο της παράταξης εγκα-ταστάθηκε κοντά στον ναό της Ήρας έξω από τα τείχη των Πλαταιών οι Αθηναίοι ξεκίνησαν αργά και δεν κατέλαβαν την προκαθορισmicroένη θέση ενώ οι Σπαρτιάτες καθυ-στέρησαν σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο εξαιτίας της ισχυρογνωmicroοσύνης ενός Σπαρτιάτη αρχηγού του Αmicroοmicroφαρέτου ο οποίος θεωρούσε την υποχώρηση ταπεινωτική και microόνο αφού τα υπόλοιπα σπαρτιατικά τmicroήmicroατα προχώρησαν αποφάσισε να τα ακολουθήσει Η αφήγηση του Ηροδότου δεν φαίνεται αρκετά πειστική και φαίνεται πιθανότερο ότι η αργοπορία των Σπαρτιατών ήταν εσκεmicromicroένη και είχε στόχο να παρασύρει τον εχθρό να επιτεθεί Στις 4 Βοηδροmicroιώνος (27 Αυγούστου) δεκατρείς ηmicroέρες microετά την κατάληψη της δεύ-τερης θέσης από τους Έλληνες έλαβε χώρα η microάχη στις Πλαταιές Το περσικό ιππικό που microε την ανατολή του ήλιου ξεκίνησε για να επιτεθεί ξανά εναντίον των Ελλήνων είδε ότι εκείνοι είχαν αφήσει τις θέσεις τους Ο Μαρδόνιος αποφάσισε να εκmicroεταλ-λευτεί την ευκαιρία καθώς οι ελληνικές δυνάmicroεις ήταν διαιρεmicroένες Το περσικό ιππικό επιτέθηκε εναντίον των Σπαρτιατών όταν εκείνοι βρίσκονταν κοντά στο ιερό της Δήmicroητρας στην τοποθεσία Αργιόπιον Ο Παυσανίας φαίνεται ότι βρέθηκε σε δύσκολη θέση και ζήτησε τη βοήθεια των Αθηναίων αλλά εκείνοι καθώς κατευθύνονταν να τους ενισχύσουν δέχτηκαν την επίθεση των Θηβαίων Οι Σπαρτιάτες πάντως φαίνεται ότι κατάφεραν να υποχωρήσουν σε θέση προφυλαγmicroένη από τις επιθέσεις του ιππι-κού και στη συνέχεια δέχτηκαν την επίθεση του περσικού πεζικού που αποτελούνταν κυρίως από τοξότες Οι Πέρσες σχηmicroάτισαν ένα τείχος από τις ξύλινες ασπίδες τους και καλυmicromicroένοι πίσω από αυτές έβαλλαν τους Σπαρτιάτες microε τα βέλη τους Εκείνοι αρχικά παρέmicroειναν για κάποιο διάστηmicroα αδρανείς υποmicroένοντας τον καταιγισmicroό των βελών υπό την προστασία των ασπίδων τους κατά τον Ηρόδοτο εξαιτίας κακών οιω-νών microόνο όταν ο Παυσανίας προσευχήθηκε στην Ήρα οι οιωνοί έγιναν καλοί και ο Σπαρτιάτης αρχιστράτηγος έδωσε διαταγή για επίθεση Οι Σπαρτιάτες διέσπασαν το

Η βοιωτική πεδιάδα όπου διεξή-χθη η microάχη των Πλαταιών στο

τείχος των ασπίδων και η σύγκρουση συνεχίστηκε γύρω από το ιερό της Δήmicroητρας Οι Πέρσες αν και πολέmicroησαν microε γενναιότητα είχαν microείνει χωρίς ασπίδες και δεν microπόρε-σαν να αντισταθούν στα δόρατα των Σπαρτιατών Όταν φονεύτηκε ο ίδιος ο Μαρδό-νιος οι Πέρσες τράπηκαν σε φυγή και κατέφυγαν στο οχυρωmicroένο στρατόπεδο Εν τω microεταξύ και οι Αθηναίοι κατάφεραν να νικήσουν τους Θηβαίους οι οποίοι κατέφυγαν στη Θήβα Κατά τον Ηρόδοτο το κεντρικό τmicroήmicroα και των δύο αντίπαλων παρατάξεων δεν πολέmicroησε κατά την κύρια φάση της microάχης Οι Έλληνες που βρίσκονταν στο κέντρο microόνο όταν αντιλήφθηκαν τη νίκη των Σπαρτιατών έσπευσαν χωρισmicroένοι σε δύο τmicroή-microατα να βοηθήσουν στην καταδίωξη του εχθρού κάποιοι από αυτούς αποκόπηκαν και δέχτηκαν την επίθεση του θηβαϊκού ιππικού microε αποτέλεσmicroα οι απώλειες να φτάσουν τους 600 νεκρούς Μετά τη νίκη των Σπαρτιατών η microάχη είχε κριθεί και οι Πέρσες υποχωρούσαν σε όλα τα σηmicroεία Ένα τmicroήmicroα του περσικού στρατού υποχώρησε υπό τις διαταγές του Αρτάβαζου προς τη Φωκίδα και φαίνεται ότι και ένα microεγάλο microέρος του στρατού του Μαρδονίου ενώθηκε microαζί του και επέστρεψε στην Ασία Όσοι από τους Πέρσες είχαν καταφύγει στο στρατόπεδο σφαγιάστηκαν microετά από πολιορκία

Από τα λάφυρα της microάχης των Πλαταιών οι Έλληνες αφιέρωσαν στον Απόλλωνα στους Δελφούς έναν χρυσό τρίποδα τοποθετηmicroένο πάνω σε έναν χάλκινο κίονα που παρίστανε τρία φίδια που αλληλοσυmicroπλέκονται Στη βάση του κίονα λέγεται ότι ο Παυσανίας χάραξε το ακόλουθο δίστιχο laquoἙλλήνων ἀρχηγός ἐπεί στρατόν ὤλεσε Μήδων Παυσανίας Φοίβῳ microνῆmicro΄ ἀνέθηκε τόδεraquo Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι οι Έλληνες δεν συγχώρησαν ποτέ την αλαζονεία του Παυσα-νία έσβησαν το επίγραmicromicroα και το αντικατέστησαν microε τα ονόmicroατα λαών Στον Δία της Ολυmicroπίας και στον Ποσειδώνα του Ισθmicroού αφιέρωσαν κολοσσιαία ορειχάλ-κινα αγάλmicroατα Η Σπάρτη και ο Παυσανίας πήραν τα βραβεία της ανδρείας Οι Πλαταιείς επιφορτίστηκαν microε τον εορτασmicroό των Ελευθερίων κάθε τέσσερα χρόνια προς τιmicroήν των νεκρών της microάχης ενώ η πόλη τους ανακηρύχθηκε ιερή απαραβίαστη και ουδέτερη

Χάλκινος οφιοειδής κίονας ανά-θηmicroα των Ελλήνων στον Απόλ-

Το βάθρο του τρίποδα των Πλα-ταιών στους Δελφούς

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Σπαρτιάτες είχαν 91 νεκρούς οι Αθηναίοι 52 και οι Τεγε-άτες 16 ενώ ο Πλούταρχος ανεβάζει τον αριθmicroό των ελληνικών απωλειών σε 1360 άνδρες Για τις απώλειες των Περσών ο Ηρόδοτος παραδίδει ότι microόνο 43000 άνδρες σώθηκαν από τον στρατό των 300000 ανδρών του Μαρδονίου γενικά οι απώλειες των Περσών θεωρούνται εξογκωmicroένες ενώ των Ελλήνων microειωmicroένες Οι Σπαρτιάτες σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο έθαψαν τους νεκρούς τους σε τρεις τάφους σε έναν τους Σπαρτιάτες σε άλλον τους περιοίκους και σε έναν τρίτο τους είλωτες οι άλλες πόλεις έθαψαν σε έναν τάφο η καθεmicroία Δέκα ηmicroέρες microετά τη microάχη οι Έλληνες προχώρησαν κατά της Θήβας και απαίτησαν τους αρχηγούς της microερίδας που είχε microηδίσει εκτελώντας έτσι τον όρκο που είχαν δώσει στον Ισθmicroό Όταν αρνήθηκαν ο Παυσανίας πολιόρκησε την πόλη και microετά από είκοσι ηmicroέρες οι αρχηγοί παραδόθηκαν και θανατώθηκαν στον Ισθmicroό Ταυτόχρονα διέλυσαν τη Βοιωτική συmicroπολιτεία στην ηγεσία της οποίας βρισκόταν η Θήβα

Η microάχη της Μυκάλης και η άλωση της ΣηστούΟ ελληνικός στόλος το καλοκαίρι του 479 πΧ ήταν αγκυροβοληmicroένος στη Δήλο υπό τις διαταγές του Λεωτυχίδη προκειmicroένου να επιτηρεί τον περσικό στόλο που βρι-σκόταν στη Σάmicroο Σύmicroφωνα microε τον Ηρόδοτο αριθmicroούσε 110 πλοία ενώ ο Έφορος ανεβάζει τον αριθmicroό των πλοίων σε 250 Στα microέσα του καλοκαιριού παρουσιάστηκε στον Λεωτυχίδη και στον Αθηναίο στρατηγό Ξάνθιππο στη Δήλο πρεσβεία από τη Σάmicroο microε αρχηγό τον Ηγησίστρατο για να ανακοινώσει ότι οι Ίωνες ήταν έτοιmicroοι να επαναστατήσουν εναντίον της περσικής κυριαρχίας και να ζητήσει τη βοήθεια των Ελλήνων Ο περσικός στρατός περιορισmicroένης αριθmicroητικής δύναmicroης βρισκόταν στο ακρωτήριο της Μυκάλης υπό την ηγεσία του Τιγράνη ενώ ο στόλος αριθmicroούσε κατά τον Ηρόδοτο περίπου 300 πλοία microαζί microε τα ιωνικά Όταν ο ελληνικός στόλος κατευ-θύνθηκε στη Σάmicroο οι Πέρσες έπλευσαν προς τη Μυκάλη όπου έσυραν τα πλοία τους στην ξηρά και ενώθηκαν microε το στράτευmicroα του Τιγράνη Οι Έλληνες κατευθύνθηκαν τότε προς τη Μυκάλη όπου αποβίβασαν 5000-6000 άνδρες και κάλεσαν τους Ίωνες να επαναστατήσουν και να ενωθούν microαζί τους Στη συνέχεια επιτέθηκαν κατά των Περσών οι οποίοι σχηmicroάτισαν τείχος microε τις ασπίδες τους όπως και στις Πλαταιές Οι Έλληνες κατάφεραν να ανατρέψουν το τείχος και να τρέψουν σε φυγή τους εχθρούς

που κατέφυγαν στο στρατόπεδό τους Η microάχη συνεχίστηκε εκεί και κρίθηκε τελικά από τη λιποταξία των Ιώνων οι Πέρσες προσπάθησαν να διαφύγουν προς το βουνό αλλά οι Μιλήσιοι βοήθησαν στην εξόντωσή τους Πριν αποχωρήσουν οι Έλληνες για τη Σάmicroο πυρπόλησαν τα περσικά πλοία που βρήκαν τραβηγmicroένα στην ακτή Η νίκη στη Μυκάλη είχε ως αποτέλεσmicroα την επανάσταση των Ιώνων οι οποίοι ζήτη-σαν να γίνουν microέλη της Ελληνικής Συmicromicroαχίας Οι Σπαρτιάτες που γενικά απέφευγαν να αναλαmicroβάνουν υποχρεώσεις εκτός της Πελοποννήσου αρνήθηκαν αντιπροτείνο-ντας να microεταναστεύσουν στην κυρίως Ελλάδα και να εγκατασταθούν στις πόλεις που είχαν microηδίσει Στη συmicromicroαχία έγιναν δεκτές microόνο η Χίος η Λέσβος και η Σάmicroος Μετά τη Μυκάλη οι Έλληνες αποφάσισαν να καταστρέψουν τις γέφυρες στη Σηστό για να εmicroποδίσουν ενδεχόmicroενη επιστροφή των Περσών στην Ελλάδα Όταν όmicroως έφτασαν τις βρήκαν κατεστραmicromicroένες από τρικυmicroία Καθώς πλησίαζε το φθινόπωρο τα πλοία των περισσότερων πόλεων επέστρεψαν στις πατρίδες τους microόνο οι Αθηναίοι αποφά-σισαν να επιχειρήσουν να ανακτήσουν τη Χερσόνησο που έλεγχε τον δρόmicroο microεταφο-ράς σιτηρών από τον Εύξεινο Πόντο Κατευθύνθηκαν λοιπόν στη Σηστό και την πολιόρκησαν Μετά από πολύmicroηνη πολιορκία κατάφεραν την άνοιξη του 478 πΧ να την καταλάβουν και να εξοντώσουν την περσική φρουρά εξασφαλίζοντας έτσι τον έλεγχο των ΣτενώνΜε την άλωση της Σηστού κλείνει η Ιστορία του Ηροδότου Η Σηστός ωστόσο ήταν ουσιαστικά εκείνη που άνοιξε τον δρόmicroο για τη δηmicroιουργία της Αrsquo Αθηναϊκής Συmicromicroαχίας Ήταν τέλος εκείνη που κατέδειξε τη διαφοροποίηση που είχε επέλθει στην εξωτε-ρική πολιτική της Αθήνας και της Σπάρτης οι Σπαρτιάτες θα αφοσιωθούν στο εξής στην εδραίωση της ηγεmicroονίας τους στην Πελοπόννησο και στην κεντρική Ελλάδα ενώ οι Αθηναίοι θα επιδιώξουν microια ευρύτερη επεκτατική πολιτική και θα αναλάβουν την ηγεσία ενός επιθετικού πολέmicroου εναντίον της Περσικής αυτοκρατορίας

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΥΚΑΛΗΣ ΤΟ 479 πΧ

microάχη

Σάmicroος

Ν Σάmicroος

Ν ΙκαρίαΗραίο

Πριήνη

Έφεσος

όρος Μυκάλη

Μίλητος

Ελληνικός στόλος από ∆ήλο

που κατέφυγαν στο στρατόπεδό τους Η microάχη συνεχίστηκε εκεί και κρίθηκε τελικά από τη λιποταξία των Ιώνων οι Πέρσες προσπάθησαν να διαφύγουν προς το βουνό αλλά οι Μιλήσιοι βοήθησαν στην εξόντωσή τους Πριν αποχωρήσουν οι Έλληνες για τη Σάmicroο πυρπόλησαν τα περσικά πλοία που βρήκαν τραβηγmicroένα στην ακτή Η νίκη στη Μυκάλη είχε ως αποτέλεσmicroα την επανάσταση των Ιώνων οι οποίοι ζήτη-σαν να γίνουν microέλη της Ελληνικής Συmicromicroαχίας Οι Σπαρτιάτες που γενικά απέφευγαν να αναλαmicroβάνουν υποχρεώσεις εκτός της Πελοποννήσου αρνήθηκαν αντιπροτείνο-ντας να microεταναστεύσουν στην κυρίως Ελλάδα και να εγκατασταθούν στις πόλεις που είχαν microηδίσει Στη συmicromicroαχία έγιναν δεκτές microόνο η Χίος η Λέσβος και η Σάmicroος Μετά τη Μυκάλη οι Έλληνες αποφάσισαν να καταστρέψουν τις γέφυρες στη Σηστό για να εmicroποδίσουν ενδεχόmicroενη επιστροφή των Περσών στην Ελλάδα Όταν όmicroως έφτασαν τις βρήκαν κατεστραmicromicroένες από τρικυmicroία Καθώς πλησίαζε το φθινόπωρο τα πλοία των περισσότερων πόλεων επέστρεψαν στις πατρίδες τους microόνο οι Αθηναίοι αποφά-σισαν να επιχειρήσουν να ανακτήσουν τη Χερσόνησο που έλεγχε τον δρόmicroο microεταφο-ράς σιτηρών από τον Εύξεινο Πόντο Κατευθύνθηκαν λοιπόν στη Σηστό και την πολιόρκησαν Μετά από πολύmicroηνη πολιορκία κατάφεραν την άνοιξη του 478 πΧ να την καταλάβουν και να εξοντώσουν την περσική φρουρά εξασφαλίζοντας έτσι τον έλεγχο των ΣτενώνΜε την άλωση της Σηστού κλείνει η Ιστορία του Ηροδότου Η Σηστός ωστόσο ήταν ουσιαστικά εκείνη που άνοιξε τον δρόmicroο για τη δηmicroιουργία της Αrsquo Αθηναϊκής Συmicromicroαχίας Ήταν τέλος εκείνη που κατέδειξε τη διαφοροποίηση που είχε επέλθει στην εξωτε-ρική πολιτική της Αθήνας και της Σπάρτης οι Σπαρτιάτες θα αφοσιωθούν στο εξής στην εδραίωση της ηγεmicroονίας τους στην Πελοπόννησο και στην κεντρική Ελλάδα ενώ οι Αθηναίοι θα επιδιώξουν microια ευρύτερη επεκτατική πολιτική και θα αναλάβουν την ηγεσία ενός επιθετικού πολέmicroου εναντίον της Περσικής αυτοκρατορίας

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΥΚΑΛΗΣ ΤΟ 479 πΧ

microάχη

Σάmicroος

Ν Σάmicroος

Ν ΙκαρίαΗραίο

Πριήνη

Έφεσος

όρος Μυκάλη

Μίλητος

Ελληνικός στόλος από ∆ήλο