1

Μέλισσα και Μελισσοκομική τεχνική

Ενότητα:

Προϊόντα της κυψέλης

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗ

2

Ανακεφαλαίωση προηγούμενου μαθήματος

Μελισσοκομικά φυτά

3

Στόχοι του σημερινού μαθήματος

Να γνωρίσουμε ποια είναι τα προϊόντα της κυψέλης ποιες είναι οι κυριότερες ιδιότητες και τα

χαρακτηριστικά τους ποιες είναι οι χρήσεις τους

4

Εισαγωγή

Ποια είναι τα προϊόντα της κυψέλης;

Μέλι Κερί Γύρη Βασιλικός πολτός Πρόπολη Δηλητήριο

5

Μέλι

Παράγεται από το νέκταρ των ανθέων και τα μελιτώματα (γλυκά εκκρίματα) που μαζεύουν οι μέλισσες από τα ζωντανά μέρη του φυτού, τα οποία μεταφέρουν στην κυψέλη τους, μεταποιούν και εμπλουτίζουν με δικές τους ουσίες και το αποθηκεύουν στις κηρήθρες μέχρι να ωριμάσει.

Φυσικό, μη επεξεργασμένο προϊόν, αφομοιώνεται γρήγορα από τον οργανισμό.

6

Μέλι

Κατηγορίες (τύποι) μελιού

Βοτανική προέλευση Ανθόμελα → από το νέκταρ των ανθέων (π.χ.

θυμαρίσιο, πορτοκαλιάς, καστανιάς, ερείκης, ηλιάνθου, βαμβακιού).

Δασόμελα → από μελιτώδεις εκκρίσεις εντόμων που βρίσκονται σε δασικά δέντρα (π.χ. πευκόμελο, ελάτης)

7

Μέλι

Εποχή ή περιοχή συλλογής

π.χ. ανοιξιάτικο, φθινοπωρινό, βουνίσιο μέλι

Φυσική κατάσταση και τρόπος με τον οποίο

προσφέρεται στον πελάτη • ρευστό• κρυσταλλωμένο • να πουλιέται κατευθείαν μαζί με την

κηρήθρα (= μελικηρίδιο)

8

Μέλι

Το άρωμα του μελιού είναι ευαίσθητο στη θέρμανση και στη μη σωστή αποθήκευση. Η υπερβολική θέρμανση μπορεί να αλλάξει και τη γεύση του μελιού. Το χρώμα και το άρωμα του μελιού είναι χαρακτηριστικά της

φυτικής του προέλευσης και σχετίζονται με τη γεύση του: Ανοιχτόχρωμα μέλια → καλύτερο άρωμα και γεύση Σκουρόχρωμα μέλια → πιο δυνατή γεύση, περισσότερα ιχνοστοιχεία και μεγαλύτερη θρεπτική αξία. Το μέλι σκουραίνει με τη θέρμανση και την αποθήκευση.

9

Μέλι

Χρήσεις Στη διατροφή του ανθρώπου π.χ. χυμοί, σαλάτες Στη ζαχαροπλαστική π.χ. γλυκίσματα, ψωμί Στη φαρμακευτική π.χ. αντιβηχικά σιρόπια Στην παρασκευή κρασιών και αλκοολούχων ποτών π.χ.

ρακόμελο Στα καλλυντικά π.χ. αφρόλουτρα, σαμπουάν Θεραπευτικές και αντισηπτικές ιδιότητες,

αντιμικροβιακή δράση, πηγή ενέργειας κ.ά.

10

Κερί

Παράγεται από τις μέλισσες, σε μικρά λέπια, από 4 ζεύγη κηρογόνων αδένων που βρίσκονται κάτω στην κοιλιά τους και το χρησιμοποιούν για να κτίσουν τις κηρήθρες της φωλιάς τους.

Οι μέλισσες συνθέτουν το κερί καταναλώνοντας σιρόπι ή μέλι και μικρή ποσότητα πρωτεϊνών.

Το καθαρό κερί, όπως είναι στα λέπια που εκκρίνουν οι μέλισσες, έχει άσπρο χρώμα. Όταν αναμιχθεί με γύρη και πρόπολη σκουραίνει (κίτρινο) και

όταν βγαίνει από την κηρήθρα έχει μαύρο – σκούρο χρώμα, γι’ αυτό γίνεται λεύκανση.

11

Κερί

Χρήσεις Στα καλλυντικά π.χ. αποτριχωτικά, κρέμες προσώπου και χεριών, κρέμες

ξυρίσματος, οδοντόκρεμες, αντιηλιακά λάδια, αλοιφές, λοσιόν, κραγιόν, ρουζ κ.ά.

Παρασκευή λαμπάδων και κεριών Κατασκευή φύλλων κηρήθρας Στη φαρμακοβιομηχανία π.χ. αλοιφές, επιχρίσματα χαπιών Στη ζωγραφική τέχνη, στην αγιογραφία (σε μπογιές) Στη οδοντοτεχνική Σε χυτήρια για κατασκευή καλουπιών Ως μονωτικό υλικό Σε βερνίκια για παρκέ δαπέδων, επίπλων και αυτοκινήτων Στην κατασκευή δοξαριών Στη σαγματοποιία (κατασκευή σαμαριών) Σε φίλτρα τσιγάρων (το κερί συγκρατεί την πίσσα και τη νικοτίνη) Σε τσίχλες και κουφέτα Ως προσκολλητικό σε εντομοκτόνα και σε εντομοαπωθητικά σκευάσματα

12

Γύρη

Φυσικό προϊόν που συγκεντρώνουν οι μέλισσες από διάφορα λουλούδια → έχει διάφορα χρώματα.

Ιδανική ισορροπημένη τροφή για τις μέλισσες, όχι όμως "πλήρης τροφή" για τον άνθρωπο.

Αποξηραμένη γύρη: σκληρή, μπορεί να αποθηκευτεί σε θºC δωματίου για ένα χρόνο, αλλά χάνει σταδιακά τη θρεπτική της αξία.

Νωπή γύρη: διατηρείται στην κατάψυξη για πολλούς μήνες, χωρίς να χάσει τη θρεπτική της αξία.

13

Γύρη

Χρήσεις Σε προγράμματα βελτίωσης φυτών Στην επικονίαση φρούτων και λαχανικών (πειράματα) Στην έρευνα για τις αλλεργίες Στην κατασκευή υποκατάστατων γύρης για τη διατροφή

των μελισσών (συμπληρωματική τροφή) Στη διατροφή του ανθρώπου και οικιακών ζώων Στα καλλυντικά π.χ. κρέμες προσώπου, κατά της ακμής Στη φαρμακοβιομηχανία Στη θεραπεία διαφόρων παθήσεων π.χ. της χρόνιας

προστατίτιδας (φλεγμονή του προστάτη)

14

Βασιλικός πολτός

Εκκρίνεται από τους υποφαρυγγικούς αδένες των εργατριών μελισσών και τοποθετείται στα βασιλικά κελιά σαν τροφή για τις προνύμφες των βασιλισσών και των ενήλικων βασιλισσών (είναι η μοναδική τους τροφή).

Χρώμα (δείκτης φρεσκότητας και καταλληλότητας): άσπρο σα γάλα – ανοικτό κίτρινο, κρεμώδης, με υφή ζελατινώδη, παχύρρευστη (με την πάροδο του χρόνου γίνεται συμπαγής), ισχυρά όξινος (ph 3.5 – 4.5), με ιδιάζουσα οσμή και υπόπικρη γεύση.

15

Βασιλικός πολτός

Χρήσεις Πλούσια πρωτεϊνούχος ουσία με ευεργετική

επίδραση στην υγεία του ανθρώπου -ενεργοποίηση των διαφόρων λειτουργιών του ανθρώπινου οργανισμού

Δυναμωτικές και θεραπευτικές ιδιότητες Αντιμικροβιακή δράση: επουλώνει πληγές,

καθαρίζει το δέρμα, ανανεώνει τους ιστούς → Κατασκευή αλοιφών και καλλυντικών

16

Πρόπολη

Ρητίνες και κόμμεα, δηλαδή ουσίες που παράγουν τα φυτά στα προκληθέντα τραύματα ή γύρω από τους φυλλοβόλους οφθαλμούς και τις οποίες συλλέγουν οι μέλισσες, τις εμπλουτίζουν με κερί, γύρη, ένζυμα και άλλες ουσίες και τις χρησιμοποιούν μέσα στην κυψέλη για να:

τη στεγανοποιήσουν και να απολυμαίνουν το εσωτερικό της.

"προ" και "πόλις" (προ της πόλης): οι

μέλισσες την τοποθετούν μπροστά στην

είσοδο της κυψέλης ώστε να εμποδίσουν

την είσοδο στη φωλιά διαφόρων εχθρών.

17

Πρόπολη

Χρώμα: καφέ – πράσινο, καφέ – κόκκινο, καστανό, σκούρο καφέ Σε θº C > 25º C → μαλακή, εύκαμπτη και κολλάει στα χέρια Σε θº C > 15º C → γίνεται σκληρή και εύθραυστη

ΧρήσειςΑντιμικροβιακές, φαρμακολογικές και θεραπευτικές ιδιότητες Στη φαρμακοβιομηχανία Στα καλλυντικά π.χ. λοσιόν, κρέμες προσώπου και χεριών,

σαπούνια, σαμπουάν, κραγιόν, τσίχλες, οδοντόκρεμες, αντιηλιακές κρέμες, στοματικά διαλύματα κ.ά. Κύριο συστατικό των βερνικιών στην κατασκευή των βιολιών

18

Δηλητήριο

Παράγεται στον αδένα του δηλητηρίου της μέλισσας και αποθηκεύεται στο σάκο (κύστη) του δηλητηρίου.

Διαυγές υγρό με χαρακτηριστικό άρωμα και έντονη πικρή γεύση.

Χρήσεις

Φαρμακευτική και θεραπευτική δράση π.χ. Θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας Απευαισθητοποίηση ατόμων που είναι

υπερευαίσθητα στο τσίμπημα των

μελισσών

19

Ανακεφαλαίωσησημερινού μαθήματοςΜάθαμε Ποια είναι τα προϊόντα της κυψέλης, ποιες οι

ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά τους και οι χρήσεις τους.

20

Στο επόμενο μάθημα…

Μελισσοκομικός εξοπλισμός Περιγραφή Χρήσεις

21

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας…