βιομηχανική επανάσταση

58
Η πρώτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης Η εποχή του ατμού (1780- 1880)

Transcript of βιομηχανική επανάσταση

Page 1: βιομηχανική επανάσταση

Η πρώτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης

Η εποχή του ατμού (1780-1880)

Page 2: βιομηχανική επανάσταση

Αλλαγές στην τεχνική και την παραγωγή

• Κατασκευάζονται οι πρώτοι σιδηρόδρομοι• Τα ιστιοφόρα πλοία αρχίζουν να αντικαθίστανται από τα ατμόπλοια• Διανοίγεται η διώρυγα του Σουέζ• Ως αποτέλεσμα των παραπάνω οι αποστάσεις μικραίνουν.• Εισάγεται ο ατμός ως κινητήρια δύναμη της νεοσύστατης βιομηχανίας• Επινοούνται οι πρώτες αυτόματες μηχανές και πρώτα και κύρια ο

αργαλειός, που πολλαπλασιάζει δραματικά την παραγωγή υφάσματος• Ανεβαίνει ραγδαία η παραγωγή χάλυβα (ατσαλιού) και η εξόρυξη

άνθρακα. • Αναπτύσσονται τεράστιες μεταλλευτικές βιομηχανίες και διανοίγονται

αντίστοιχου μεγέθους ορυχεία, που απασχολούν χιλιάδες εργάτες.

Page 3: βιομηχανική επανάσταση

Κοινωνικές αλλαγές

• Οι φεουδάρχες παραχωρούν τη θέση τους στη νέα κυρίαρχη τάξη, την αστική (εμπόρους, βιομήχανους, εφοπλιστές, τραπεζίτες)

• Οι παλιοί κολίγοι (δουλοπάροικοι) μετατρέπονται σε εργάτες γης (αγρεργάτες) ή βιομηχανικούς εργάτες, που στοιβάζονται σε προάστια των πόλεων ζώντας μες στην αθλιότητα.

• Οι πόλεις γιγαντώνονται, ο ουρανός τους μαυρίζει από τα φουγάρα των εργοστασίων. Εμφανίζεται για πρώτη φορά η έννοια της ρύπανσης.

• Η εκκλησία χάνει την αλλοτινή της δύναμη και νέο «Ευαγγέλιο» γίνεται ο Ορθός Λόγος (Λογική). Κυριαρχεί ο θετικισμός, η πίστη πως η Επιστήμη θα μας οδηγήσει στην πρόοδο και την ευημερία.

• Ο κόσμος συγκλονίζεται από μια σειρά επαναστάσεων, εθνικών ή/και κοινωνικών, με κορυφαία τη Γαλλική στα 1789, που αναδεικνύουν την (ως τότε οικονομικά κυρίαρχη αλλά πολιτικά αποκλεισμένη) αστική τάξη, το Λόγο της (δηλ. την πίστη στο Άτομο, το Έθνος και τη Δημοκρατία) και τους θεσμούς της (βλ. κοινοβούλιο, σύνταγμα).

• Από τα μέσα του 19ου αιώνα αρχίζει και η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος, που θα διεκδικήσει καλύτερους όρους ζωής για τους εργάτες, σε κάποιες περιπτώσεις και την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος.

Page 4: βιομηχανική επανάσταση

Δεύτερη φάση της βιομηχανικής επανάστασης

Η εποχή του πετρελαίου (1880-1945)

Page 5: βιομηχανική επανάσταση

Αλλαγές στην τεχνική και την παραγωγή • Ο ατμός αντικαθίσταται σταδιακά από το πετρέλαιο και τον ηλεκτρισμό• Ως αποτέλεσμα γεννιέται η μηχανή εσωτερικής καύσης και ξεκινά η ιστορία του

αυτοκινήτου• Πολλαπλασιάζονται οι εφευρέσεις διαμορφώνοντας σταδιακά γύρω μας τον κόσμο

που όλοι ξέρουμε. Ενδεικτικά αναφέρουμε το αεροπλάνο, το τηλέφωνο, το μαγνητόφωνο, τη γραφομηχανή, τον κινηματογράφο, το νάιλον, το πλαστικό και άλλα πολλά.

• Η επιστήμη τίθεται συστηματικά στην υπηρεσία της παραγωγής• Αναπτύσσεται ιδιαίτερα η χημική και η φαρμακευτική βιομηχανία• Αναβαθμίζεται ο ρόλος των χρηματιστηρίων• Το τραπεζικό κεφάλαιο συμφύεται (ενώνεται) με το βιομηχανικό δημιουργώντας το

λεγόμενο «χρηματιστικό» κεφάλαιο• Εμφανίζονται τα «καρτέλ» ή αλλιώς «τραστ», τεράστιες δηλαδή συνενώσεις

επιχειρήσεων, που ελέγχουν την αγορά. • Εισάγεται ένα νέο σύστημα οργάνωσης της παραγωγής, ο φορντισμός-τεϊλορισμός

(βλ. παρακάτω)

Page 6: βιομηχανική επανάσταση

Κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές

• Περαιτέρω ανάπτυξη του εργατικού κινήματος – σταδιακή (αν και αργή) αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης του ‘29.

• Ανάπτυξη των πολιτικών άκρων (κομμουνιστικής αριστεράς και φασισμού) ως αποτέλεσμα της κρίσης και του β παγκοσμίου πολέμου που ακολούθησε.

• Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι (τα αίτιά τους σε άλλο μάθημα)• Σταδιακή απελευθέρωση των αποικιών• Έκρηξη του καταναλωτισμού (ιδιαίτερα στις ΗΠΑ), εμφάνιση των

καταναλωτικών δανείων και του «πλαστικού χρήματος» (κάρτες)• Μαζικοποίηση της έμμισθης υπαλληλίας, των λεγόμενων «χαρτογιακάδων»,

λόγω της διόγκωσης του τομέα του εμπορίου και των υπηρεσιών • Οικοδόμηση του «κράτους-πρόνοιας» από τη δεκαετία του ‘30 και μετά (το

λεγόμενο «κεϋνσιανό μοντέλο») ως «ιστορικός συμβιβασμός» μεταξύ καπιταλισμού και κομμουνισμού, που απειλούσε να σαρώσει το δυτικό κόσμο.

Page 7: βιομηχανική επανάσταση

Τα τεχνολογικά επιτεύγματασε εικόνες

Page 8: βιομηχανική επανάσταση

Μία από τις πρώτες ατμομηχανές του κόσμου, σχεδιασμένη από τον Σκωτζέζο James Watt στα 1784.

Page 9: βιομηχανική επανάσταση

Το πρώτο ατμοκίνητο όχημα, φτιαγμένο στη Γαλλία γύρω στα 1770-1780. Η ταχύτητά του ήταν μόλις 4 km/h και ο λέβητας μπροστά ήθελε γέμισμα με νερό κάθε 12 λεπτά! Λόγω αυτών των αδυναμιών του, δε μπήκε ποτέ στην παραγωγή.

Page 10: βιομηχανική επανάσταση

Αυτοκινούμενη βενζινοκίνητη άμαξα των τελών του 19ου αι. Ο πρόγονος των σημερινών αυτοκινήτων.

Page 11: βιομηχανική επανάσταση

Το πρώτο «αυτοκίνητο» του Karl Benz, συνιδρυτή της γνωστής αυτοκινητοβιομηχανίας Mercedes-Benz, φτιαγμένο στα 1885.

Page 12: βιομηχανική επανάσταση

Το πρώτο αυτοκίνητο του Henry Ford, ιδρυτή της ομώνυμης αυτοκινητοβιομηχανίας, φτιαγμένο στα 1896 στην κουζίνα του σπιτιού του.

Page 13: βιομηχανική επανάσταση

Η ατμομηχανή που άλλαξε τον κόσμο. Φτιαγμένη στην Αγγλία από τον Στήβενσον, στα 1829.

Page 14: βιομηχανική επανάσταση

Ένας από τους πρώτους σιδηροδρόμους των ΗΠΑ, στα μέσα περίπου του 19ου αιώνα.

Page 15: βιομηχανική επανάσταση

Αμερικανικό ατμόπλοιο του 19ου αιώνα με πλαϊνά πτερύγια. Η διάταξη αυτή των πτερύγων σύντομα αντικαταστάθηκε από την προπέλα λόγω τεχνικών προβλημάτων που παρουσίαζε και διατηρήθηκε μόνο στα ποταμόπλοια, εν μέρει και ως φολκλόρ.

Page 16: βιομηχανική επανάσταση

Η σημασία του σιδηροδρόμου και των διωρύγων του Σουέζ (1869) και του Παναμά (1914). Η κίτρινη γραμμή απεικονίζει τις παλιές αποστάσεις που έπρεπε να διανυθούν με ατμόπλοια ή ιστιοφόρα, οι μωβ τις νέες διαδρομές.

Page 17: βιομηχανική επανάσταση

Ατμοκίνητος ελκυστήρας (τρακτέρ) των τελών του 19ου αιώνα.

Page 18: βιομηχανική επανάσταση

Το αεροπλάνο των Αμερικανών αδερφών Ράιτ, με το οποίο πραγματοποίησαν τις πρώτες πτήσεις στην ιστορία (1903-1909)

Page 19: βιομηχανική επανάσταση

Όψη βιομηχανικής πόλης την εποχή του ατμού. Τα εργοστάσια εκείνη την εποχή, καθώς δεν υπήρχε δίκτυο ηλεκτροδότησης, έπρεπε να παράγουν ρεύμα (ή ατμό, αναλόγως τις ανάγκες τους) μόνα τους καίγοντας κάρβουνο. Το αποτέλεσμα ήταν να ξεφυτρώνουν στις βιομηχανικές περιοχές «δάση» από ψηλά φουγάρα, που έκαναν στην κυριολεξία τον ουρανό μαύρο. Η πρώτη μορφή ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Page 20: βιομηχανική επανάσταση

Άλλο ένα παράδειγμα τέτοιας πόλης. Σε πρώτο πλάνο αριστερά βλέπουμε την παραγκούπολη, όπου στεγάζονταν οι άθλιοι της εποχής…

Page 21: βιομηχανική επανάσταση

Η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος

Page 22: βιομηχανική επανάσταση

Γκραβούρα που απεικονίζει λουδίτες εργάτες στην Αγγλία του 19ου αιώνα να καταστρέφουν εργοστασιακές μηχανές. Λεπτομέρειες σχετικά με τη φυσιογνωμία του κινήματος στο παράθεμα του βιβλίου σας, σ. 43.

Page 23: βιομηχανική επανάσταση

Καρλ Μαρξ (αριστερά) και Φρίντριχ Ένγκελς (δεξιά): οι δύο θεμελιωτές του σύγχρονου κομμουνισμού αλλά των εργοστασιακών σωματείων έτσι όπως τα γνωρίζουμε σήμερα.

Page 24: βιομηχανική επανάσταση

Πιερ-Ζοζέφ Προυντόν (αριστερά) και Μιχαήλ Μπακούνιν (δεξιά). Οι δύο θεμελιωτές του αναρχισμού, αριστερού άκρου του επαναστατικού κινήματος, στο οποίο κυριαρχούσαν οι σοσιαλδημοκράτες και οι κομμουνιστές.

Page 25: βιομηχανική επανάσταση

Αναμνηστική φωτογραφία της «Α Διεθνούς Ένωσης Εργατών» (1864-1876), στην οποία δραστηριοποιήθηκαν όλοι οι επαναστάτες της εποχής (συμπεριλαμβανομένων των Μαρξ-Ένγκελς-Μπακούνιν). Επρόκειτο για την πρώτη προσπάθεια διεθνούς συντονισμού των εργατικών σωματείων με στόχο όχι μόνο τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των εργατών αλλά εν τέλει την ανατροπή του καπιταλισμού.

Page 26: βιομηχανική επανάσταση

Η ΔΙΕΘΝΗΣ

Εμπρός της γης οι κολασμένοι Της πείνας σκλάβοι εμπρός εμπρός Το δίκιο απ τον κρατήρα βγαίνει Σα βροντή σαν κεραυνός

Φτάνουν πια της σκλαβιάς τα χρόνια Όλοι εμείς οι ταπεινοί της γης Που ζούσαμε στην καταφρόνια Θα γίνουμε το παν εμείς.

Στον Αγώνα Ενωμένοι Κι ας μη λείψει κανείς Ω, νάτη, μας προσμένει Στον κόσμο η Διεθνής.

Θεοί, αρχόντοι, βασιλιάδες

Με πλάνα λόγια μας γελούν Της γης οι δούλοι κι οι ραγιάδες Μοναχοί τους, θα σωθούν

Για να σπάσουμε τα δεσμά μας Για να πάψει πια η σκλαβιά Να νιώσουν πρέπει τη γροθιά μας Και της ψυχής μας τη φωτιά

Στον Αγώνα Ενωμένοι

Κι ας μη λείψει κανείς

Ω! Νάτη, μας προσμένει

Στον κόσμο η Διεθνής.

Ο «Ύμνος της Διεθνούς», γραμμένος από τον Γάλλο Ευγένιο Ποτιέ στα 1871, αμέσως μετά την ήττα της Κομμούνας του Παρισιού, στην οποία είχε πάρει ενεργό μέρος. Τραγουδισμένος αρχικά στο σκοπό της «Μασσαλιώτιδας», δηλαδή του γαλλικού εθνικού ύμνου, απέκτησε τη δική του μουσική επένδυση (με την οποία έγινε παγκόσμια γνωστός) στα 1888.

Page 27: βιομηχανική επανάσταση

Στιγμιότυπο από την «Κομμούνα του Παρισιού» στα 1871. Ήταν κατά τη διάρκεια του γαλλο-γερμανικού πολέμου του 1870-1871, όταν ο λαός του Παρισιού αρνήθηκε να το παραδώσει στους νικητές Γερμανούς και ανέλαβε την άμεση κυβέρνησή του με το όπλο στο χέρι. Ο επίσημος πρωθυπουργός της Γαλλίας, Αδόλφος Θιέρσος, φοβούμενος μεταξύ άλλων και το λαϊκό χαρακτήρα της εξέγερσης (που έπαιρνε μέτρα υπέρ των φτωχών), συμμάχησε με τους Γερμανούς και επί δυο μήνες πολιόρκησε το Παρίσι, ώσπου τελικά το κατέλαβε αφήνοντας πίσω του 30.000 κομμουνάρους νεκρούς. Μία ακόμη προδομένη επανάσταση…

Page 28: βιομηχανική επανάσταση

Γκραβούρα με το κεντρικό σύνθημα του παγκόσμιου εργατικού κινήματος ως τις αρχές του 20ού αιώνα: «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ψυχαγωγία, 8 ώρες ανάπαυση»

Page 29: βιομηχανική επανάσταση

Η ελληνική εκδοχή του ίδιου συνθήματος. Δεξιά βλέπουμε τους εργοδότες να τραβάνε το λεπτοδείκτη πέραν των οκτώ ωρών, αριστερά τους εργάτες να τον τραβάνε αντίστροφα.

Page 30: βιομηχανική επανάσταση

Και μία αφίσα της ίδιας εποχής από τους IWW (Industrial Workers of the World), που ζητάνε 4ωρο!

Page 31: βιομηχανική επανάσταση

Ζωγραφική αναπαράσταση της ματωμένης Πρωτομαγιάς του 1886 στην πλατεία Χαϊμάρκετ του Σικάγου, όπου έχασαν τη ζωή τους δεκάδες εργάτες που πάλευαν για το οκτάωρο. Προς τιμή αυτών των νεκρών εργατών ορίστηκε από τη Β Διεθνή (1889-1914) η 1η Μάη ως παγκόσμια μέρα της εργατικής τάξης, επέτειος που γιορτάζεται μέχρι σήμερα.

Page 32: βιομηχανική επανάσταση

Προπαγανδιστική αφίσα των IWW (Industrial Workers of the World), της πιο ριζοσπαστικής πτέρυγας του αμερικανικού εργατικού κινήματος των αρχών του 20ού αιώνα.

Page 33: βιομηχανική επανάσταση

Αφίσα των IWW από το 1917. Από κάτω η λεζάντα έγραφε: «το χέρι που θα εξουσιάσει τον κόσμο – ένα μεγάλο σωματείο».

Page 34: βιομηχανική επανάσταση

Παιδιά ανθρακωρύχοι στην Αγγλία των αρχών του 20ού αιώνα. Πολλά από αυτά δεν προλαβαίνανε να ενηλικιωθούν κι απ’ τα υπόλοιπα τα περισσότερα πεθαίνανε πριν τα 40 από πνευμονικές παθήσεις.

Page 35: βιομηχανική επανάσταση

Μικρά παιδιά σε κλωστοϋφαντουργείο της Αγγλίας ή των ΗΠΑ στις αρχές του 20ού αιώνα.

Page 36: βιομηχανική επανάσταση
Page 37: βιομηχανική επανάσταση

Εργατική διαδήλωση στην Αγγλία των αρχών του 20ού αιώνα.

Page 38: βιομηχανική επανάσταση

Ο Κρητικός μετανάστης Λούης Τίκας (Ηλίας Σπαντιδάκης), ανθρακωρύχος και μέλος μάλλον των IWW, που δολοφονήθηκε το 1914 στα ανθρακωρυχεία του Ροκφέλερ στο Λάντλοου του Κολοράντο από μπράβους του Ροκφέλερ κατά τη διάρκεια μιας μνημειώδους απεργίας της οποίας ηγείτο (μαζί με ορισμένους άλλους). Η άλλη όψη του «αμερικανικού ονείρου»…

Page 39: βιομηχανική επανάσταση

Η κηδεία του Λούη Τίκα από τους ανθρακωρύχους συναδέλφους του.

Page 40: βιομηχανική επανάσταση
Page 41: βιομηχανική επανάσταση

Το φεμινιστικό κίνημα

Page 42: βιομηχανική επανάσταση

Αγγλίδες σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα διεκδικούν το δικαίωμα συμμετοχής των γυναικών στις εκλογές. Το προσωνύμιο «σουφραζέτες», προερχόμενο από τη λέξη “suffrage”, που σημαίνει «ψήφος» ή «δικαίωμα ψήφου», τους αποδόθηκε υποτιμητικά από το συντηρητικό αγγλικό τύπο.Επρόκειτο ουσιαστικά για το πρώτο μαζικό και οργανωμένο φεμινιστικό κίνημα του κόσμου, με αρχική κοιτίδα την Αγγλία αλλά με γρήγορη εξάπλωση και στις ΗΠΑ. Ήταν πολύ μαχητικό, ενώ πολιτικά αναφερόταν στο χώρο της Αριστεράς.

Page 43: βιομηχανική επανάσταση

Πορεία σουφραζετών στο Λονδίνο;

Page 44: βιομηχανική επανάσταση

Τραυματισμός και σύλληψη σουφραζέτας

Υποχρεωτική σίτιση έγκλειστης σουφραζέτας, που έχει ξεκινήσει απεργία πείνας.

Page 45: βιομηχανική επανάσταση

Η στιγμή του θανάσιμου τραυματισμού της σουφραζέτας Emily Davison στον ιππόδρομο του Έπσομ στα 1913, όταν μπήκε μπροστά στο άλογο του βασιλιά Γεωργίου προκειμένου να διαμαρτυρηθεί για την καταπάτηση των γυναικείων δικαιωμάτων.

Page 46: βιομηχανική επανάσταση

Γυναίκες υφαντουργοί διαδηλώνουν μαζί με άντρες συναδέλφους τους διεκδικώντας τη διεύρυνση των εργατικών τους δικαιωμάτων. Είμαστε στην Αγγλία ή την Αμερική των αρχών του 20ού αι.

Page 47: βιομηχανική επανάσταση

Ένα νέο μοντέλο εργασίας:ο φορντισμός - τεϊλορισμός

Page 48: βιομηχανική επανάσταση

Από τον εργάτη-μάστορα στον εργάτη-βίδα: σύμφωνα με τον νέο τρόπο οργάνωσης της παραγωγής που εισηγήθηκε ο Τέιλορ και υιοθέτησε ο Φορντ στα 1920 περίπου, η διαδικασία παραγωγής μπορούσε να «τεμαχιστεί» σε απειροελάχιστες, μηχανικά επαναλαμβανόμενες κινήσεις, που μπορούσε να εκτελέσει ο καθένας. Αυτό σήμαινε βέβαια την αντικατάσταση των αλλοτινών ολοκληρωμένων τεχνιτών από στρατιές υπερ-εξειδικευμένων, φτηνών και αναλώσιμων εργατών, που θα έχαναν κάθε έλεγχο πάνω στο προϊόν της εργασίας τους. Από την άλλη όμως ο επιχειρηματίας θα γλίτωνε χρόνο και χρήμα, ενώ θα βελτιωνόταν και η ποιότητα των προϊόντων χάρη στην τυποποίηση.

Page 49: βιομηχανική επανάσταση

Οι ίδιοι οι εργάτες υποδέχτηκαν σε πολλές περιπτώσεις το νέο σύστημα θετικά (ή, εν πάσει περιπτώσει, αδιαφόρησαν), γιατί πολλαπλασίαζε τις ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό. Αν και πληρώνονταν λιγότερο, έβρισκαν όμως ευκολότερα δουλειά.

Page 50: βιομηχανική επανάσταση

Για το ανθρώπινο κόστος αυτού του νέου εργασιακού μοντέλου δεν ενδιαφέρθηκε κανείς: μονοτονία, πλήξη, απουσία ενδιαφέροντος για τη δουλειά, αλλοτρίωση (από το προϊόν της εργασίας τους αλλά και από την έμφυτη δημιουργικότητά τους), ήταν το αντίτιμο που έπρεπε να πληρώνουν οι εργαζόμενοι για ένα πιάτο φαϊ.

Page 51: βιομηχανική επανάσταση

Το θρυλικό Ford T (1908-1922), το πρώτο αυτοκίνητο μαζικής παραγωγής που κατασκευάστηκε με το σύστημα του φορντισμού-τεϊλορισμού.

Page 52: βιομηχανική επανάσταση

Ένα από τα διασημότερα καρέ του παγκόσμιου κινηματογράφου, από τους «Μοντέρνους Καιρούς» του Τσάρλι Τσάπλιν (1929). Αποτυπώνει την υποταγή του ανθρώπου στη μηχανή, την αφομοίωσή του από αυτήν σε σημείο εξουθένωσης και τρέλας. Ένα σχόλιο πάνω στην σκληρότητα του φορντισμού-τεϊλορισμού, που - για πρώτη φορά στην ιστορία - μετέτρεψε τον άνθρωπο σε εξάρτημα της μηχανής.

Page 53: βιομηχανική επανάσταση

Μνημεία της πρώτης περιόδου της ελληνικής εκβιομηχάνισης

Page 54: βιομηχανική επανάσταση

Μέρος των εγκαταστάσεων στα (κλειστά πλέον) ορυχεία του Λαυρίου. Χτίστηκαν από την εταιρεία Σερπιέρι, που εκμεταλλευόταν τα ορυχεία κατά τον 19ο αιώνα.

Page 55: βιομηχανική επανάσταση

Οι εγκαταστάσεις του αλλοτινού «Φωταερίου Αθηνών», του γνωστού μας «Γκαζιού», εξωραϊσμένες σήμερα ως πολιτιστικός χώρος. Βρίσκονταν στο κέντρο της ομώνυμης εργατικής συνοικίας, μιας από τις πιο φτωχές και βρώμικες της πρωτεύουσας. Χτίστηκαν στα 1862.

Page 56: βιομηχανική επανάσταση

Η σοκολοταποιία «Παυλίδης», μία από τις πρώτες της Ευρώπης, επί της οδού Πειραιώς, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Οι πρώτες εγκαταστάσεις φτιάχτηκαν στα 1861.

Page 57: βιομηχανική επανάσταση

1900-1906

Page 58: βιομηχανική επανάσταση

Σελίδες για να επισκεφθείτε:

• http://sfrang.com/historia/default.htm: περιλαμβάνει όλα τα επιστημονικά επιτεύγματα των δύο φάσεων της βιομηχανικής επανάστασης.

Δείτε – διαβάστε:

• «Οι άθλιοι», Βίκτωρ Ουγκό• «Μεγάλες προσδοκίες», Κάρολος Ντίκενς• «Τα σταφύλια της οργής», Τζακ Λόντον• «Η σιδερένια φτέρνα του καπιταλισμού», Τζακ Λόντον• «Ζερμινάλ», Εμίλ Ζολά• «Μοντέρνοι καιροί», Τσάρλι Τσάπλιν