ΤΟ «ΜΑΤΙ» ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΑΣΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣΕΣΠΕΡΙΝΟ ΕΠΑΛ ΕΥΟΣΜΟΥΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-2014

Η ΟΜΑΔΑ • Τμήμα Α1• ΑΛΤΣΑΝΙ Εγκλαντάν• ΖΟΥΜΠΩΒ Εγκόρ• ΔΕΜΙΡΤΖΙΔΗΣ Δημήτριος-

Κυριάκος• ΚΕΧΑΓΙΔΗΣ Ιωάννης• ΚΡΥΕΖΙΟΥ Λέντιο• ΚΡΥΕΖΙΟΥ Μπεσιάνα• ΛΑΝΤΖΑ Καρμέλο• ΛΕΣΑЇ Εμμανουέλ

• ΜΑΤΣΟΥΚΙΔΟΥ Βιόλα• ΜΟΣΧΟΣ Ανδρέας

• Τμήμα Α2• ΠΕΤΡΟΣΙΑΝ Λέρνικ• ΠΟΛΥΡΟΝΑΚΗΣ Γεώργιος• ΣΑΧΤΑΡΙΔΗΣ Γεώργιος• ΤΣΑΝΑΚΤΣΙΔΗΣ

Κωνσταντίνος• ΧΕΚΕΙΜΟΓΛΟΥ Λεωνίδας

ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΠΕ02ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΠΕ02

ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

ΥΠΟΘΕΜΑΤΑ

• Υγεία και ασφάλεια του καταναλωτή• Μαθαίνω να διαβάζω τις ετικέτες των προϊόντων • Σχέση του οικονομικού παράγοντα με την

ποιότητα των προϊόντων• Νομική προστασία του καταναλωτή• Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ• Καλλιέργεια του ομαδοσυνεργατικού πνεύματος• Χρήση των ΤΠΕ για την αναζήτηση και την

αξιολόγηση της πληροφορίας• Καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας των

μαθητών, ώστε να ενεργούν ως ενημερωμένοι καταναλωτές

• Κατανόηση της λειτουργίας της κοινωνίας ως μια ολότητα

• Συνειδητοποίηση του ειδικότερου ρόλου των καταναλωτών

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ: ΜΕΘΟΔΟΣ PROJECT

• Έρευνα• Αναζήτηση πληροφορίας• Αξιολόγηση πληροφορίας• Συζήτηση• Συμπεράσματα• Παρουσίαση αποτελεσμάτων

Πιο συγκεκριμένα:

• Ενημέρωση των μαθητών για το πρόγραμμα• Ιστορική αναδρομή – Από το χθες στο σήμερα• Κατάθεση εμπειριών από την καθημερινότητα• Νέες μορφές καταναλωτικών προϊόντων• Προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος

καταναλωτής• Επαφή και ενημέρωση από οργανώσεις

προστασίας καταναλωτή

Το «μάτι» του καταναλωτή μπορεί να διαβάσει και να επιλέξει σωστά:

• Τρόφιμα• Ποτά• Καθαριστικά, απορρυπαντικά• Φάρμακα• Καλλυντικά, προϊόντα περιποίησης• Παιχνίδια• Συσκευές• Και οτιδήποτε άλλο φέρει πάνω του ετικέτα…

Το «μάτι» του καταναλωτή μπορεί να διαβάσει και να επιλέξει σωστά:

• Ημερομηνία λήξης• Συστατικά• Οδηγίες συντήρησης• Οδηγίες χρήσης• Οδηγίες ασφαλείας• Παρενέργειες• Προφυλάξεις• Και πολλές άλλες σημαντικές πληροφορίες πάνω

στις ετικέτες και τα συνοδευτικά έντυπα οδηγιών

Οι ετικέτες

• Είναι υποχρεωτικές στα συσκευασμένα προϊόντα

• Περιέχουν πολλές χρήσιμες πληροφορίες• Λύνουν αρκετές απορίες• Διευκολύνουν τις επιλογές αγοράς• Είναι καθοριστικές σε θέματα

καταλληλότητας, υγιεινής και ασφάλειας των προϊόντων

όμως δεν είναι πάντα φιλικές προς τον καταναλωτή:

• Είναι πολύπλοκες και δυσνόητες• Έχουν πολύ μικρά γράμματα, που γίνονται

μικροσκοπικά όσο μικραίνουν οι συσκευασίες• Χρειάζονται συνήθως εξειδικευμένες γνώσεις

για να γίνουν πλήρως κατανοητές• Απαιτούν χρόνο και υπομονή για να

μελετηθούν• Τελικά συχνά αποτρέπουν από την ανάγνωση

Σύμφωνα με τη Γενική διεύθυνση Υγείας και Προστασίας Καταναλωτή:• Η Ευρωπαϊκή Ένωση (EΕ) θεσπίζει κανόνες

σήμανσης για τα τρόφιμα με σκοπό να βοηθήσει όλους τους Ευρωπαίους καταναλωτές να γνωρίζουν τι αγοράζουν.

• Οι κανόνες αποσκοπούν στη διασφάλιση ολοκληρωμένης ενημέρωσης των καταναλωτών για τα προϊόντα διατροφής.

επίσης

• Πέρα από τις πληροφορίες, που απαιτούνται βάσει του νόμου, οι παραγωγοί είναι ελεύθεροι να παράσχουν οποιαδήποτε επιπρόσθετη πληροφορία επιθυμούν εφόσον είναι ακριβής και δεν παραπλανά τον καταναλωτή.

• Υπάρχουν κοινοί κανόνες σήμανσης για όλα τα τρόφιμα και ειδικοί κανόνες για το κρέας, τα οινοπνευματώδη και τα ευπαθή τρόφιμα.

Πληροφορίες ετικέτας• Ονομασία προϊόντος• Ποσότητα: όγκος ή μάζα/βάρος• Κατάλογος συστατικών με σειρά βάρους• Διατήρηση: ημερομηνία και συνθήκες• Παραγωγός / εισαγωγέας• Είναι βιολογικό προϊόν;• Περιέχει μεταλλαγμένα;• Είναι light / ελαφρύ;• Χώρα προέλευσης • Διατροφική αξία• Φυσική κατάσταση ή ειδική χημική επεξεργασία• Αλλεργιογόνα συστατικά

διατήρηση • η «ημερομηνία λήξης» και η ημερομηνία που

αναφέρεται στην «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» δηλώνουν για πόσο καιρό θα παραμείνει φρέσκο το τρόφιμο και θα είναι ασφαλής η κατανάλωσή του.

Προσοχή στη διαφορά:• Η «ημερομηνία λήξης» χρησιμοποιείται για τρόφιμα που

αλλοιώνονται εύκολα (π.χ. κρέας, αυγά, γαλακτοκομικά). Όλα τα συσκευασμένα νωπά προϊόντα φέρουν «ημερομηνία λήξης». Δεν πρέπει να καταναλώνετε προϊόντα μετά την «ημερομηνία λήξης» τους, επειδή μπορεί να πάθετε τροφική δηλητηρίαση.

• Η «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» χρησιμοποιείται για τρόφιμα που μπορούν να διατηρηθούν περισσότερο καιρό (π.χ. δημητριακά, ρύζι, μπαχαρικά). Δεν κινδυνεύετε εάν καταναλώσετε το προϊόν μετά την ημερομηνία που δηλώνεται, αλλά μπορεί να έχει αρχίσει να χάνει τη γεύση του και την υφή του.

Διατροφικές πληροφορίες• περιγράφουν την ενεργειακή αξία (θερμίδες)

και τα θρεπτικά στοιχεία ενός τροφίμου, π.χ. υδατάνθρακες (σάκχαρα), πρωτεΐνες, λίπη, ίνες, νάτριο (αλάτι), βιταμίνες και μέταλλα.

• συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη των παραπάνω θρεπτικών συστατικών

• συγκριτικά στοιχεία ανά μερίδα και ανά 100 γραμμάρια

Ισχυρισμοί για θρεπτικές ιδιότητες• υπάρχουν κανόνες της ΕΕ για να διασφαλίζεται ότι

κάθε ισχυρισμός σχετικά με την υγιεινή ή θρεπτική αξία, ο οποίος αναγράφεται στις συσκευασίες τροφίμων, είναι αληθινός και βασίζεται σε επιστημονικά στοιχεία.

• Ισχυρισμοί όπως «χαμηλά λιπαρά» ή «πλούσιο σε ίνες» σημαίνουν το ίδιο πράγμα σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Για παράδειγμα, ο ισχυρισμός «πλούσιο σε ίνες» μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο σε προϊόντα με περιεκτικότητα τουλάχιστον 6g ινών ανά 100g.

• Τα τρόφιμα με πολλά λιπαρά ή ζάχαρη δεν μπορούν να φέρουν στην ετικέτα τους ισχυρισμούς όπως «περιέχει βιταμίνη C».

Ισχυρισμοί για θέματα υγείας• Οι ισχυρισμοί για υγιεινές ιδιότητες, όπως

«κάνει καλό στην καρδιά», επιτρέπονται μόνον εφόσον μπορούν να αποδειχθούν επιστημονικά.

• Δεν είναι δυνατόν να αναφέρεται θετικός ισχυρισμός για υγιεινές ιδιότητες στην ετικέτα ενός προϊόντος που περιέχει πολύ αλάτι, λιπαρά ή ζάχαρη.

Οι ακόλουθοι ισχυρισμοί για υγιεινές ιδιότητες απαγορεύονται • Ισχυρισμοί για την πρόληψη, αντιμετώπιση ή

θεραπεία ανθρώπινων νοσημάτων• Ισχυρισμοί που αναφέρονται σε ποσοστό ή

ποσότητα απώλειας βάρους• Αναφορά ότι επιτρέπεται ρητά ή συνιστάται

από γιατρούς• Ισχυρισμοί που υποδηλώνουν ότι μπορεί να

επηρεαστεί η υγεία εάν δεν καταναλωθεί το τρόφιμο.

Πρόσθετα τροφίμων Ε

• Εάν ένα πρόσθετο τροφίμων φέρει ένδειξη E συνοδευόμενη από 3 αριθμητικά ψηφία, π.χ. Ε300, αυτό δηλώνει ότι έχει περάσει τις δοκιμασίες ασφάλειας και έχει εγκριθεί για -ελεγχόμενη πάντως- χρήση σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

• Η έγκριση αυτή παρακολουθείται, επανεξετάζεται και τροποποιείται βάσει των νέων επιστημονικών στοιχείων.

Ορισμένα κοινά πρόσθετα τροφίμων είναι τα εξής:

• Αντιοξειδωτικά• Χρωστικές ουσίες• Γαλακτωματοποιητές, σταθεροποιητές,

πυκνωτικά και πηκτικά μέσα• Ενισχυτικά γεύσης• Συντηρητικά• Γλυκαντικές ουσίες

Αντιοξειδωτικά

• βοηθούν να διατηρούνται περισσότερο τα τρόφιμα, επειδή εμποδίζουν τα λίπη, τα έλαια και ορισμένες βιταμίνες να ενωθούν με το οξυγόνο της ατμόσφαιρας.

• Η οξείδωση κάνει το τρόφιμο να ταγγίσει και να χάσει το χρώμα του.

• Παράδειγμα: η Βιταμίνη C (που ονομάζεται επίσης ασκορβικό οξύ) ή E300.

Χρωστικές ουσίες

• χρησιμοποιούνται μερικές φορές για να αντικαταστήσουν τη φυσική απώλεια χρώματος από τη μεταποίηση ή την αποθήκευση του τροφίμου ή για να σταθεροποιήσουν το χρώμα του προϊόντος.

• Παράδειγμα: η Καραμέλα (E150α), που χρησιμοποιείται σε προϊόντα όπως οι σάλτσες και τα αναψυκτικά.

Γαλακτωματοποιητές, σταθεροποιητές, πυκνωτικά και

πηκτικά μέσα• οι γαλακτωματοποιητές, όπως οι λεκιθίνες

(E322), βοηθούν να αναμειγνύονται συστατικά τα οποία φυσιολογικά δεν θα αναμειγνύονταν, όπως το λάδι και το νερό.

• Οι σταθεροποιητές βοηθούν να μην ξεχωρίσουν ξανά συστατικά που έχουν ενωθεί.

• Ένα κοινό πηκτικό μέσο είναι η πηκτίνη (E440), που χρησιμοποιείται στις μαρμελάδες.

• Τα πυκνωτικά μέσα δίνουν μεγαλύτερη πυκνότητα στο τρόφιμο όπως ακριβώς η προσθήκη αλευριού κάνει μια σάλτσα πιο πυκνή.

Ενισχυτικά γεύσης

• αναδεικνύουν τη γεύση σε πικάντικα ή γλυκά τρόφιμα χωρίς να προσθέτουν κάποια δική τους γεύση.

• Παράδειγμα: το όξινο γλουταμινικό νάτριο (E621), пου προστίθεται συχνά σε μεταποιημένα τρόφιμα, ιδίως σε σούπες, σάλτσες και λουκάνικα.

Συντηρητικά• Βοηθούν να μη χαλάσουν τα τρόφιμα. • Τα περισσότερα τρόφιμα που έχουν μεγάλη διάρκεια

ζωής περιέχουν συντηρητικά, εκτός εάν έχει εφαρμοστεί άλλη μέθοδος συντήρησης – όπως κατάψυξη, κονσερβοποίηση ή αποξήρανση.

• Παραδείγματα: Τα αποξηραμένα φρούτα υφίστανται συχνά επεξεργασία με διοξείδιο του θείου (E220) για να μην αναπτύσσουν μούχλα ή βακτήρια, ενώ το μπέικον, το ζαμπόν, το παστό βοδινό (corned beef ) και άλλα αλλαντικά υφίστανται συχνά επεξεργασία με νιτρώδη και νιτρικά άλατα (E249 έως E252) κατά την επεξεργασία τους.

Γλυκαντικές ουσίες

• Χρησιμοποιούνται συχνά αντί για ζάχαρη σε προϊόντα όπως τα αναψυκτικά με ανθρακικό, το γιαούρτι και οι τσίχλες.

• Παραδείγματα: Ασπαρτάμη (E951), σακχαρίνη (E954), ακεσουλφάμη Κ (E950) και σορβιτόλη (E420).

Άλλες σημαντικές πληροφορίες

• Οδηγίες για τη συντήρηση πριν και μετά το άνοιγμα της συσκευασίας, π.χ. εντός ή εκτός ψυγείου ή κατάψυξης ή σε μέρος σκιερό και ξηρό

• Διάρκεια ζωής μετά το άνοιγμα της συσκευασίας

• Οδηγίες απόψυξης• Οδηγίες μαγειρέματος

Ωστόσο• Αρκετές φορές οι πληροφορίες της ετικέτας δεν

ανταποκρίνονται στην πραγματική κατάσταση του προϊόντος

• «Πονηροί» ή αμελείς παραγωγοί, κατασκευαστές ή εισαγωγείς διοχετεύουν στην αγορά ακατάλληλα τρόφιμα

• Γι’ αυτό δεν είναι σπάνια τα διατροφικά σκάνδαλα.• Ενδεικτικά να θυμηθούμε το ηλιέλαιο που περιείχε

ορυκτέλαια ή πρόσφατα ηλιέλαιο και σογιέλαιο με τεχνητές χρωστικές ως εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο!

• Δεν έχει τέλος η αντίστοιχη λίστα…

Σε κάθε περίπτωση πέρα από την ετικέτα:

• Εκτός από την όραση αξιοποιούμε και άλλες αισθήσεις μας (όσφρηση, αφή, γεύση) για να σιγουρευτούμε, ειδικά αν έχουμε κάποια ένδειξη ότι το τρόφιμο δεν είναι πια φρέσκο ή πιθανόν να έχει αλλοιωθεί.

• Ελέγχουμε το χρώμα, τη μυρωδιά, την υφή, ακόμα και τη γεύση ενός τροφίμου, συσκευασμένου ή μη, πριν το καταναλώσουμε.

Ειδική μέριμνα για τα παιδιά• Δεν έχουν την ωριμότητα και την κρίση για να

προστατευτούν μόνα τους• Είναι συχνά πιο ευάλωτα σε δηλητηριάσεις• Χρειάζονται υψηλής ποιότητας τροφή• Προσέχουμε πάντα τις τροφές που τους

δίνουμε να καταναλώσουν

Πού αλλού μας προστατεύει το μάτι μας σε θέματα υγείας και ασφάλειας

• Διαβάζουμε προσεκτικά το συνοδευτικό έντυπο στα φάρμακα: ενδείξεις, αντενδείξεις, παρενέργειες, δοσολογία κλπ

• Διαβάζουμε προσεκτικά τις οδηγίες χρήσης και ασφαλείας, τους κινδύνους και την τοξικότητα απορρυπαντικών, καθαριστικών, εντομοκτόνων / εντομοαπωθητικών, ακόμα και προϊόντων ατομικής φροντίδας και υγιεινής, καλλυντικών κλπ

• Προσέχουμε τις οδηγίες χρήσης, λειτουργίας και ασφαλείας των ηλεκτρικών -μικρών και μεγάλων- συσκευών

Ειδικά για τα παιδιά

• Λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη την ένδειξη «μακριά από παιδιά» που υπάρχει σε ποικίλα προϊόντα

• Προσέχουμε την καταλληλότητα (με βάση την ηλικία και όχι μόνο) και ασφάλεια των παιδικών παιχνιδιών

• Ενημερωνόμαστε για την παρουσία τοξικών ουσιών σε παιχνίδια, προερχόμενα συνήθως εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης

Τι άλλο πρέπει να κάνουμε• Να ενημερωνόμαστε από αξιόπιστες πηγές:• Τις ιστοσελίδες των αρμόδιων κρατικών

υπηρεσιών• Τις ιστοσελίδες φερέγγυων καταναλωτικών

οργανώσεων• Έτσι μαθαίνουμε άμεσα και υπεύθυνα π.χ.

ποιο αλλοιωμένο ή ακατάλληλο προϊόν εντοπίστηκε στην αγορά.

Στην εποχή της κρίσης• α. που το φθηνό έχει γίνει η πρώτη επιλογή στις

αγορές μας, οφείλουμε να είμαστε διπλά προσεκτικοί• β. που οι παραγωγοί -συχνά αναγκαστικά-

κατεβάζουν την ποιότητα των παραγόμενων τροφίμων για να παραμείνουν ανταγωνιστικοί στις τιμές τους συμπιέζοντας το κόστος παραγωγής, υποχρεούμαστε να είμαστε πολλαπλά υποψιασμένοι

• Πάντα να διατηρούμε όσο πιο ψηλά μπορούμε (και μας επιτρέπει το πορτοφόλι μας) τον πήχυ της ποιότητας στις αγορές μας

• Ιδιαίτερη προσοχή στα ληγμένα σε προσφορά ή στα λεγόμενα «κοντολήξιμα» προϊόντα των σούπερ-μάρκετ (προϊόντα πολύ κοντά στην καταληκτική ημερομηνία ασφαλούς κατανάλωσης) με πολύ χαμηλή τιμή

Άρα:• Τα μάτια σας τέσσερα, για να μην πούμε

δεκατέσσερα!• Με την υγεία δεν παίζουμε!• Υγιής και ασφαλής καταναλωτής είναι ο

ενημερωμένος, συνειδητοποιημένος, προσεκτικός καταναλωτής!

Υγιαίνετε!

Σας ευχαριστούμε θερμά!