ο πολιτισμός του βυζαντίου - καθημερινή ζωή

ΣΕΡΔΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ-

www.synodoiporos.weebly.com

1

Ο πολιτισμός του Βυζαντίου - η καθημερινή ζωή

•κατοικία

• ιατρική και κοινωνική περίθαλψη

• ενδυμασία – μόδα



2

Η βυζαντινή κατοικία είτε είναι ισόγεια, είτε διώροφη, είτε πολυώροφη.Οι νόμοι φρόντιζαν τόσο για την αισθητική , όσο και για την υγιεινή των κατοικιών, ορίζοντας τον αριθμό των ορόφων και την απόσταση των οικημάτων μεταξύ τους .Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Κωνσταντινούπολη απαγορευόταν η απόκρυψη της θέας προς τη θάλασσα.

Αναπαράσταση βυζαντινής οικίας σε ψηφιδωτό δάπεδο από την Ιορδανία · είναι εμφανής η ιδιαίτερη σημασία που έδιναν στην εξωτερική διακόσμηση



3

Στην καστροπολιτεία του Μυστρά σώζονται τα καλύτερα διατηρημένα βυζαντινά σπίτια : οικία Λάσκαρη, ένα μεγάλο αρχοντικό με εξωτερικές σκάλες



4

Το ισόγειο στο βυζαντινό σπίτι στεγάζει βοηθητικές υπηρεσίες : τζάκι, κουζίνα, πλυσταριό, λουτρό, αποχωρητήριο, αλλά και εικονοστάσι ή παρεκκλήσι

Ο τελευταίος όροφος καταλαμβάνεται από το «τρίκλινον», μια μεγάλη αίθουσα για φαγητό και διαμονή. Συχνά είχε και εξώστη στην πλευρά με τη θέα

Τα παράθυρα που είχαν πλαίσια με μικρά τζάμια εξασφάλιζαν το φωτισμό των χώρων



5

Αποχωρητήριο με οπή φωτισμού και αερισμού - Μυστράς

Σχεδιαστικές αναπαραστάσεις προσόψεων βυζαντινών αρχοντικών του Μυστρά με εξώστη



6

Κολώνες πέτρινες ή ξύλινες στήριζαν τον επόμενο όροφο. Τα χρησιμοποιούμενα υλικά ήταν λίθοι, τούβλα και ξύλα με λάσπη και άμμο ενδιάμεσα, ή και χώμα για τις φτωχικές οικίες

Ένα βυζαντινό αρχοντικό διέθετε περίτεχνα ψηφιδωτά ή μαρμάρινα δάπεδα



7

• σπίτι στην Κωνσταντινούπολη •μικρογραφία με παράσταση οικοδόμων

(ψαλτήρι Χλουντώφ, Μόσχα)

Βέβαια, τα σπίτια των φτωχών όχι μόνο δε διέθεταν τις ανέσεις των αστικών σπιτιών, αλλά προδίδουν και άθλιες συνθήκες διαβίωσης

Ήταν μικρά, χτισμένα με ευτελή υλικά και είχαν ένα μόνο χώρο, που συχνά ήταν χωρισμένος σε 2 δωμάτια .

Οι πιο εύποροι ζούσαν σε διώροφα σπίτια στα οποία το ισόγειο στέγαζε στάβλο ,κοτέτσι ή αποθήκη, ενώ η οικογένεια έμενε στον επάνω όροφο



8

Ιατρική και κοινωνική περίθαλψη- τα νοσοκομεία του Βυζαντίου

Οι υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας ήταν πολύ ανεπτυγμένες στο Βυζάντιο. Τα βυζαντινά νοσοκομεία , σύμφωνα με το χριστιανικό πνεύμα της φιλανθρωπίας, όχι μόνο φιλοξενούσαν ασθενείς παρέχοντάς τους στέγη, τροφή και εξειδικευμένη ιατρική περίθαλψη, αλλά συγχρόνως πρόσφεραν και εκπαίδευση στους νέους γιατρούς .

Την οργάνωση και λειτουργία ενός βυζαντινού νοσοκομείου θα τη ζήλευε σήμερα ένα σύγχρονο ιατρικό ίδρυμα : στο περίφημο νοσοκομείο της Μονής του Παντοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη το ειδικευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό ξεπερνούσε τα 100 άτομα για 50 εσωτερικούς ασθενείς, χωρίς να υπολογιστούν στα παραπάνω τα εξωτερικά ιατρεία για τους ασθενείς των γύρω περιοχών με επιπλέον προσωπικό. Συγχρόνως λειτουργούσε και φαρμακείο με ολόκληρη ομάδα φαρμακοποιών για την παρασκευή φαρμάκων.

Αξιοθαύμαστο είναι, τέλος, το γεγονός των εξειδικευμένων χειρουργικών επεμβάσεων : σύμφωνα με πληροφορίες ιστορικών και χρονογράφων, το 10ο αιώνα έγινε επιτυχημένη λιθοτριψία (τρίψιμο πέτρας) στην ουροδόχο κύστη με τη χρήση ειδικών καθετήρων.



9

Σχεδιαστική αναπαράσταση του νοσοκομείου της Μονής του Παντοκράτορα που ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Β΄Κομνηνό το 12ο αιώνα •στα νοσοκομεία υπήρχαν και γυναίκες γιατροί και νοσοκόμοι, που υπηρετούσαν στους γυναικολογικούς θαλάμους



10

τα νοσοκομεία του Βυζαντίου : κάθε πόλη με το δικό της νοσοκομείο, ανάλογα με τον πληθυσμό της

Τυπικό (κανονισμός λειτουργίας) του νοσοκομείου της μονής Παντοκράτορα, πρώτο μισό 12ου αιώνα (Μετάφραση: Δ. Κούρτοβικ)

Η Αυτοκρατορική Μεγαλειότητά μου αποφάσισε να ιδρύσει ένα νοσοκομείο για πενήντα ασθενείς. Ορίζω τα εξής: Να υπάρχουν πενήντα άνετα κρεβάτια για τους εισαγόμενους· δέκα απ’ αυτά τα πενήντα κρεβάτια να προορίζονται για ασθενείς με ανοιχτές πληγές ή κατάγματα, οχτώ για ασθενείς με οφθαλμικές, κοιλιακές ή άλλες σοβαρές παθήσεις, δώδεκα για γυναίκες ασθενείς και τα υπόλοιπα για τους συνηθισμένους αρρώστους. Αν οι πτέρυγες για τις πληγές, τις οφθαλμικές παθήσεις και τα άλλα ιδιαιτέρως επώδυνα νοσήματα δεν είναι πλήρεις, τα ελεύθερα κρεβάτια να δίνονται σε συνηθισμένους αρρώστους. Κάθε κρεβάτι να έχει ένα στρώμα, μια κουβέρτα και ένα μαξιλάρι· το χειμώνα να δίνονται δυο επιπλέον κουβέρτες. […] Τα πενήντα κρεβάτια να μοιράζονται σε πέντε πτέρυγες. Σε κάθε πτέρυγα να υπάρχει ένα κρεβάτι επιπλέον, που να προορίζεται για επείγουσες περι- πτώσεις […] να υπάρχουν και άλλα έξι κρεβάτια με ένα άνοιγμα στο στρώμα για τους ασθενείς που δεν μπορούν καθόλου να κινηθούν.



11

τα νοσοκομεία του Βυζαντίου: φροντίδα για την υγιεινή και την καθαριότητα

Για τους φτωχότερους ασθενείς και για όσους έχουν αρρωστήσει από τις φοβερότερες αρρώστιες, να υπάρχουν μονίμως 15-20 πουκάμισα και εσώρουχα, με τα οποία να ντύνονται μόλις εισάγονται στο νοσοκομείο, ενώ τα δικά τους πουκάμισα να πλένονται και να φυλάγονται μέχρι να γίνουν καλά οι κάτοχοί τους και να βγουν από το νοσοκομείο. Κάθε χρόνο τα φθαρμένα σεντόνια και εσώρουχα πρέπει να αλλάζουν, οι μαξιλαροθήκες πρέπει να αφαιρούνται και το περιεχόμενό τους να ανανεώνεται. Τα σκισμένα υφάσματα πρέπει να αλλάζονται και κατόπιν να ράβονται ξανά, ώστε οι ασθενείς να αισθάνονται πιο άνετα.

…Οι γιατροί πρέπει να επισκέπτονται το νοσοκομείο κάθε μέρα. Από την αρχή του Μαΐου ως τη γιορτή του Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου) πρέπει να το επισκέπτονται και τα βράδια. Μετά την προσήκουσα προσευχή πρέπει να εξετάζουν τους ασθενείς με προσοχή και ευσυνειδησία , να κάνουν πλήρη και ακριβή διάγνωση της πάθησης του καθενός, να ορίζουν στον καθένα τα κατάλληλα φάρμακα και να δίνουν σωστές οδηγίες .

Τυπικό (κανονισμός λειτουργίας) της μονής Παντοκράτορα, πρώτο μισό 12ου αιώνα (Μετάφραση: Δ.

Κούρτοβικ)



12

Εκτός των νοσοκομείων, υπήρχαν και ιδιώτες γιατροί που δέχονταν τους ασθενείς στο ιατρείο, ή τους επισκέπτονταν στο σπίτι τους .

Ιατρός περιθάλπει ασθενή Μικρογραφία σε κώδικα που εικονίζει ιατρό να περιθάλπει ασθενή, 12ος - 13ος αι., Άγιον Όρος, μονή Ιβήρων



13

τα νοσοκομεία του Βυζαντίου: ένας αυτοκράτορας που ασκούσε την ιατρική

Ο αυτοκράτορας Μανουήλ Α΄Κομνηνός (1143- 1180)με τη σύζυγό του Μαρία της Αντιοχείας

Ο Μανουήλ είχε σπουδάσει και εξασκούσε την ιατρική στα νοσοκομεία εξετάζοντας ασθενείς

παρασκευάζοντας μάλιστα πρωτότυπα φάρμακα στο φαρμακείο του νοσοκομείου

Τις υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας του Βυζαντίου ολοκλήρωναν τα πτωχοκομεία και ορφανοτροφεία που ιδρύονταν και λειτουργούσαν υπό την αιγίδα της Εκκλησίας



14

Η ενδυμασία και η μόδα

Οι Βυζαντινοί, άνδρες και γυναίκες, έδιναν ιδιαίτερη σημασία στην εμφάνισή τους

Σημαντική θέση στην εξωτερική τους εμφάνιση κατείχε το κόσμημα: ήταν δείγμα καλαισθησίας ,οικονομικής ευμάρειας και κοινωνικής θέσης

Εύπορες και μη βυζαντινές δέσποινες στολίζονταν με κοσμήματα που –είτε ακριβά είτε ταπεινότερα - αποτελούν αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης: βραχιόλια ή περικάρπια, σκουλαρίκια, δαχτυλίδια, περιδέραια , σταυροί και ζώνες συνοδεύουν τους ανθρώπους στη ζωή και στο θάνατο, καθώς τοποθετούνται ως κτερίσματα στις ταφές

Οι τάσεις της μόδας διαμορφώνονται από το παλάτι, μετά τις Σταυροφορίες ωστόσο παρατηρείται δυτική επιρροή στην ενδυμασία και στο χτένισμα



15

Η βυζαντινή ενδυμασία : άνδρες και γυναίκες φορούσαν μακρύ χιτώνα –το στιχάριο- με πλούσιες πτυχώσεις οι γυναίκες φορούσαν και ιμάτιο-δηλ. μανδύα- πάνω από το στιχάριο το οποίο καλύπτει και το κεφάλι τους η υπόδηση περιλαμβάνει δερμάτινες μπότες για το χειμώνα και ανατολίτικα παπούτσια για το καλοκαίρι

Νεαρές γυναίκες και ιερέας τμήμα μικρογραφίας με νεαρές γυναίκες και ιερέα, 13ος αι., Άγιον Όρος, μονή Βατοπεδίου.



16

οι χωρικοί φορούν κοντούς χιτώνες με ζώνη στη μέση κυκλοφορούν είτε ξυπόλητοι, είτε με παπούτσια ανοιχτά στη φτέρνα

αγρότης και : πλανόδιος έμπορος



17

Οι ευκατάστατοι αστοί φορούσαν ρούχα από πολυτελή υφάσματα ,

συνήθως μεταξωτά ή λινά



18

Δερμάτινα παιδικά σανδάλια



19

Το βυζαντινό κόσμημα αποτελούσε απαραίτητο στοιχείο της γυναικείας , αλλά και της ανδρικής

εμφάνισης

Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα με την ακολουθία της , από τον Άγιο Απολλινάριο της Ραβέννας

Σε λεπτομέρεια από άλλο ψηφιδωτό του ίδιου ναού , ο Ιουστινιανός απεικονίζεται φορώντας πλούσια κοσμήματα



20

Σκουλαρίκια 3ου- 4ου αι. από χρυσό, με σμαραγδόπετρα, γρανάτη στο κέντρο του διάτρητου ρόδακα και lapis lazouli στην κατάληξη



21

Πολύτιμο βυζαντινό περιδέραιο του 7ου αιώνα με σμαράγδια



22

Σκουλαρίκια του 14ου αιώνα με εξαιρετική ακρίβεια στην εκτέλεση



23

Βαρύτιμος σταυρός του 17ου-18ου αι. από χρυσό , πράσινο σμάλτο , πολύτιμες πέτρες, μαργαριτάρια- στα διαστήματα των κεραιών του χρυσές ακτίνες με καρφωμένα διαμάντια .Ένα αριστούργημα πολίτικου εργαστηρίου στο οποίο ο χρυσός δένει αρμονικά με τις πολύτιμες πέτρες και συνταιριάζεται με τα σμάλτα .



24

Ζώνη από χρυσό με διαμάντια, καρχηδόνιους και σμάλτα του 17ου αι.



25

«Ουκ οίδα εις δακτύλιν μου κρικέλλιν δακτυλίδιν - ουδέ βραχιόλιν μ’ έφερες ποτέ να το φορέσω »: η φτωχή Βυζαντινή παραπονιέται στον Πτωχοπρόδρομο σύζυγό της για τη στέρηση των κοσμημάτων που θεωρούνται αναπόσπαστα στοιχεία της γυναικείας εμφάνισης

Βραχιόλι φτωχικό : χαλκός, σύρμα στρεπτό , σφυρήλατο του 10ου-12ου αι.



26

Περικάρπια χρυσά με κοκκιδωτή και ψαθωτή διακόσμηση και σμάλτα – Εξάρτημα επίσημης αμφίεσης υψηλών αξιωματούχων της βυζαντινής αυλής , 9ος – 10ος αι. Δείγμα εξαιρετικής τέχνης από εργαστήρια της Θεσσαλονίκης



27

Η αγάπη των Βυζαντινών για την καθαριότητα



28

πηγές

Βυζαντινό μουσείο Θεσσαλονίκης :http://mbp.gr

Υππο - καστροπολιτεία Μυστρά http://www.culture.gr/culture/mystras-edu/history/01.html

Περιοδικό Αρχαιολογία , τ. 2, Φεβρουάριος 1982 :Το αστικό βυζαντινό σπίτι

Εξερευνώντας τον κόσμο του Βυζαντίου: http://exploringbyzantium.gr/

Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα : www.imme.edu.gr

7 Ημέρες Καθημερινής : Η Ελληνική Ιατρική στην Αρχαιότητα και στο Βυζάντιο

Λίγη Ακόμη Ιστορία , ψηφιακή βιβλιοθήκη: www.repository.edull.gr

Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Β Γυμνασίου, Δημητρούκα - Ιωάννου, ΟΕΔΒ

Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Β Γυμνασίου, βιβλίο εκπαιδευτικού

Το βυζαντινό κόσμημα – της Χρυσάνθης Μπαλτόγιαννη , δ/ντριας του Βυζαντινού Μουσείου

Το ελληνικό κόσμημα : 6000 χρόνια παράδοση – 2007 – αφιέρωμα του Υπουργείου Πολιτισμού

http://www.culture.gr/culture/mystras-edu/history/01.html



http://www.repository.edull.gr/

ο πολιτισμός του βυζαντίου - καθημερινή ζωή

Education

Transcript of ο πολιτισμός του βυζαντίου - καθημερινή ζωή