Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

16
Βυζαντινή Ενδυμασία και Μαγειρική Εργασία Ιστορίας Θεοδώρα Μαρίνου Σοφία Μάρκου

description

Ενδυμασία και μαγειρική στο Βυζάντιο

Transcript of Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Page 1: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Βυζαντινή Ενδυμασίακαι Μαγειρική

Εργασία Ιστορίας Θεοδώρα Μαρίνου Σοφία Μάρκου

Page 2: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΕΝΔΥΜΑΟ τρόπος που ντύνονταν οι βυζαντινοί αυτοκράτορες και η αριστοκρατία ήταν επηρεασμένος από την Ανατολή και κυρίως απο την Περσία. Ο λαός ακολούθησε, δημιουργώντας ένα επαρχιακό βυζαντινό στυλ που αργότερα γοήτευσε τους Οθωμανούς κατακτητές που κυρίευσαν την Κωνσταντινούπολη (1453μ.Χ.), αλλά νικήθηκαν από τον εκθαμβωτικό βυζαντινό πολιτισμό. Για τα βυζαντινά ενδύματα υπάρχουν πολλές αναφορές σε μεσαιωνικά κείμενα και σε τοιχογραφίες διαφόρων εκκλησιών που απεικονίζουν αγίους και λαϊκούς ανθρώπους φορώντας βυζαντινές ενδυμασίες.

Page 3: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Τα ενδύματα που φορούσαν οι Βυζαντινοί από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια έως τον 7ο αι. μ. Χ. ήταν σε σχήμα τουνίκας όπου ονομάζονται κοπτικά. Ήταν ελληνιστικής τεχνοτροπίας και αργότερα προστέθηκαν μοτίβα από την Ανατολή. Υφαίνονταν στον αργαλειό σε σχήμα σταυρού στα οποία οι στημόνες είχαν φάρδος όσο δύο φορές το μάκρος του ενδύματος από τους ώμους μέχρι κάτω. Τα διακοσμητικά στοιχεία του ενδύματος, αν δεν ήταν εντυφασμένα,είχαν υφανθεί σε τελάρο και είχαν εισαχθεί ή είχαν επιρραφθεί στα σημεία που χρειαζόταν. Στα ψηφιδωτά του 3ου – 4ου αι. μ. Χ. εκτός από τις τουνίκες εικονίζονταν επίσης πολλά κοσμήματα και διάφορα είδη υποδημάτων. Διακρίνεται επίσης και ο τρόπος που προστάτευαν τις γάμπες με λωρίδες τοποθετημένες χιαστί.

Page 4: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Το πιο αντιπροσωπευτικό

βυζαντινό ένδυμα παρουσιάζεται

στο ψηφιδωτό από τον Άγιο

Βιτάλιο της Ραβέννας. Οι κοσμικοί,

δεξιά από τον Ιουστινιανό, αλλά

και ο αυτοκράτορας, καθώς και οι

δύο άνδρες στα δεξιά της Θεοδώρας

φορούν

ως επίβλημα το sagum,είδος

χλαμύδας. Τον μανδύα στερεώνουν

στο δεξιό ώμο με μια πόρπη (fibula).

Οι κληρικοί φορούν

λευκές φαρδομάνικες τουνίκες ή

δαλματικές. Το κεντρικό τους

τμήμα τονίζεται από τη

σκουρόχρωμη ούγια δεξιά κι

αριστερά.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΕΝΔΥΜΑ

Page 5: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Την εποχή του Ιουστινιανού τα ενδύματα στενεύουν. Αναφέρονται ενδύματα με παράξενα ονόματα, που πιθανόν να τα παίρνουν από τα υφάσματα που είναι ραμμένα. Τέτοια ενδύματα είναι τα καβάδια, τα σκαραμάγγια, τζιτζάκια, τα δεβητησία. Μερικά από αυτά ήταν πολύ βαριά και σωληνωτά ή συρματένια. Τα ταμπάρια, οι γρανάτζες και ο λαπατσάς, (ενδύματα με πολύ μακριά μανίκια) ήταν πανωφόρια που μπορούσαν να φορεθούν ή να μένουν κρεμασμένα πίσω.

Page 6: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Ένας Βυζαντινός μπορούσε

να φοράει ή να μη φοράει

εσώρουχο, φορούσε όμως

ψηλές κάλτσες που θα πρέπει

να τις στερέωνε σε μια

εσωτερική ζώνη στη μέση,

καθώς και μια κοντή ή

μακριά πουκαμίσα, ανάλογα

με το επάγγελμα, την

κοινωνική του θέση και την

περίσταση. Οι αγρότες και οι

στρατιωτικοί φορούσαν

κοντές πουκαμίσες, με ζώνη

στη μέση ή ελεύθερες. Η

φορεσιά των στρατιωτικών

ήταν αρχικά πανομοιότυπη

με αυτή των Ρωμαίων. Έτσι

εικονίζονται οι στρατιωτικοί

Άγιοι Γεώργιος και

Δημήτριος, καθώς και οι

Άγιοι Θεόδωροι και πολύ

συχνά οι αρχάγγελοι Μιχαήλ

και Γαβριήλ.

Βυζαντινοί αγρότες και στρατιωτικοί

Page 7: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Μακριές πουκαμίσες φορούσαν όλοι οι άλλοι πολίτες. Φτιάχνονταν με απλά υφαντά υφάσματα που τα στόλιζαν με διακοσμητικές ταινίες, τα κλαβία(clavi), τα σημεία (segnenta) και με τετράγωνα διακοσμητικά τμήματα, κεντητά, υφαντά ή βαμμένα με πορφυρό χρώμα, τα ταβλία (tabulae). Συμπλήρωναν τη φορεσιά με ένα μανδύα, που αρχικά ήταν η toga και ηχλαμύδα (sagum). Οι γυναίκες φορούσαν ζώνες στη μέση. Πολλές φορές όμως φορούσαν την πουκαμίσα τελείως ριχτή. Συνηθίζονταν το «κοντό πάνω από το μακρύ» συνδυάζοντας δύο πουκαμίσες, μια μακριά και από πάνω μια κοντή. Η δεύτερη πουκαμίσα μπορούσε να είναι αμάνικη.Ιδιαίτερα στολισμένα, τόσο στις ανδρικές όσο και στις γυναικείες φορεσιές, ήταν τα επιμανίκια, που πολλές φορές τη θέση τους έπαιρναν φαρδιά βραχιόλια με πολύτιμους λίθους ή με σμάλτο.

Page 8: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Τα σκουλαρίκια των πρώτων χριστιανικών χρόνων έδωσαν τη θέση τους στα περπενδούλια, που στους αυτοκράτορες κρέμονται από τα διαδήματα που φορούν και στους αυλικούς από τα φακεωλίδια (ή φακιολίδια), τετράγωνα πολυποίκιλτα τεμάχια στόφας που καλύπτουν το κεφάλι.

Υποδήματα και Κοσμήματα Βυζαντινών

Page 9: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Βασική επιδίωξη των

Βυζαντινών ήταν η αυτάρκεια του νοικοκυριού και γι' αυτό κάθε οικογένεια καλλιεργούσε τα βασικά λαχανικά και εξέθρεφε κάποια ζώα (κυρίως πουλερικά). Βέβαια αυτό ήταν δύσκολο να ισχύει στις μεγάλες πόλεις και ιδιαίτερα στην Κωνσταντινούπολη, που την περίοδο της ακμής της έφτανε τους 500.000 κατοίκους. Για αυτές τις περιπτώσεις επενέβαινε η κρατική μέριμνα, κυρίως μέσω του έπαρχου της πόλης.

Τα κύρια γεύματα των Βυζαντινών ήταν το πρόγευμα ή πρόφαγον, το άριστον ή μεσημβρινόν (γεύμα), καθώς και ο δείπνος.Έτρωγαν χρησιμοποιώντας κυρίως τα χέρια, αφού το πιρούνι ήταν άγνωστο μέχρι το 10ο αιώνα και η χρήση του σπάνια στους επόμενους αιώνες.Χρησιμοποιούσαν επίσης κοχλιάρια ή κουτάλια και μαχαίρια.Πριν και μετά το φαγητό έπλεναν τα χέρια τους, χρησιμοποιώντας το χέρνιβιον (πήλινο ή μεταλλικό αγγείο).

Page 10: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΓΕΥΣΕΙΣ Η διαδικασία παρασκευής της

τροφής αποτελεί μία σημαντική παράμετρο του πολιτισμού μίας εποχής και η διερεύνηση της συνεργεί στην αναπαράσταση της καθημερινότητας ενός λαού, σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο.Η αναζήτηση των βυζαντινών γεύσεων αποδεικνύεται περισσότερο δύσκολη .Η πρώτη δυσκολία προκύπτει από τις γραπτές πηγές της εποχής, οι οποίες παρέχουν μεν πληροφορίες για το τι έτρωγαν οι βυζαντινοί, αποδεικνύονται όμως μη διαφωτιστικές σ΄ ότι αφορά στον τρόπο που μαγείρευαν τα φαγητά τους, για τη δοσολογία των διαφόρων υλικών που χρησιμοποιούσαν ή για τον χρόνο που απαιτούνταν για την παρασκευή ενός φαγητού.

Η δεύτερη δυσκολία έχει να κάνει με τον ίδιο τον χαρακτήρα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, της οποίας τα όρια ήταν απλωμένα σ΄ όλες τις μεσογειακές ακτές και μέσα στα οποία συνυπήρχαν από αιώνες Έλληνες,Θράκες, Λατίνοι, Αρμένιοι, Άραβες, Σλάβοι, Βλάχοι και άλλοι λαοί. Αναμφίβολα, όλοι είχαν ιδιαίτερες και διαφορετικές συνήθειες,, διαφοροποιήσεις στις διατροφικές συνήθειες επέβαλλαν οι κατά τόπους διαφορετικές κλιματολογικές και γεωγραφικές συνθήκες η κοινωνική και οικονομική διαστρωμάτωση του πληθυσμού, η τήρηση των απαγορεύσεων που υποδείκνυαν οι διάφορες θρησκείες.Σημαντικές αλλαγές υπήρξαν, στις διατροφικές συνήθειες των Βυζαντινών, μετά το 1204 μ.Χ. και την κατάλυση της αυτοκρατορίας από τους Σταυροφόρους.

Page 11: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Στο φούρνο

Τα κυριότερα είδη διατροφής ήταν το ψωμί,

το λάδι,οι ελιές και το τυρί. Η ποιότητα του ψωμιού παρουσίαζε ποικιλία και ήταν ανάλογη με τις οικονομικές δυνατότητες του

καταναλωτή. Έτσι καλύτερος και ακριβότερος άρτος ήταν ο καθαρός

άρτος ή ο σεμίδαλις. Φτιαγμένος από καθαρό ψιλοκοσκινισμένο σιτάρι ή από σιμιγδάλι, τον απολάμβαναν οι πλουσιότερες ομάδες του πληθυσμού. Οι υπόλοιποι αρκούνταν

σε έναν υποδεέστερο τύπο ψωμιού, το μεσοκάθαρον ή της μέσης ή ακόμη και στους ρυπαρούς ή κυβαρούς άρτους, ζυμωμένους από άλλα, χαμηλής ποιότητας δημητριακά, και συνυφασμένους με τη φτώχεια. Ένδειξη απόλυτης φτώχειας

ήταν η κατανάλωση ψωμιού από πίτουρα.

Page 12: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Όσπρια - Λαχανικά Σούπες

Η φθηνότερη και πιο διαδεδομένη τροφή για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ήταν τα λαχανικά και τα όσπρια. Με δεδομένες δε τις μεγάλες περιόδους νηστείας που προβλέπει η Εκκλησία οι τροφές αυτές καταναλώνονταν από το σύνολο του πληθυσμού. Μεγάλη κατανάλωση είχαν τα λάχανα, τα πράσα, τα κρεμμύδια, τα τεύτλα, τα μαρούλια, τα ραδίκια, το καρότο, ο αρακάς, η ρόκα. Άγνωστες φυσικά ήταν οι πατάτες και οι ντομάτες. Τα όσπρια ήταν φθηνά και είχαν την τιμητική τους στο τραπέζι των ασθενέστερα οικονομικά τάξεων. Τα πιο συνηθισμένα όσπρια ήταν το «φασούλιν», τα «κουκκία», η φακή, τα «λουπινάρια» και τα «ερεβίνθια».

Σούπες και ζωμοί με διάφορα λαχανικά, όσπρια, ψάρια ή και παστό κρέας φαίνεται ότι αποτελούσαν μία συνηθισμένη επιλογή στα βυζαντινά νοικοκυριά του 13ου αιώνα.Μετά από το 1204 και την κατάκτηση του Βυζαντίου από τους σταυροφόρους, οι διατροφικές συνήθειες φαίνεται να διαφοροποιούνται, τόσο από τις δυτικές επιρροές, όσο και από την οικονομική κρίση που ακολούθησε.

Page 13: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Φρούτα και ξηροί καρποίΤα φρούτα και οι ξηροί καρποί αποτελούσαν το επιδόρπιο των Βυζαντινών. Φρούτα, όπως τα σύκα και τα σταφύλια τα αποξέραιναν και μαζί με κάστανα αμύγδαλα φιστίκια και κουκουνούρια τα έτρωγαν τους χειμερινούς μήνες.

Το γάλα και το τυρί

Τα γαλακτομικά προϊόντα δεν έλλειπαν από το βυζαντινό τραπέζι, ιδιαίτερα στην ενδοχώρα, όπου η κτηνοτροφία ήταν περισσότερο διαδεδομένη.Το τυρί οι Βυζαντινοί το έφτιαχναν από γάλα πρόβειο, κατσικίσιο, αγελαδινό, αλλά και βουβαλίσιο.Υπήρχαν διάφορες ποικιλίες τυριών, όπως το ανθότυρον, η μυζήθρα, το κρητικόν το περίφημο «βλάχικον τυρίτσιν», αλλά και το χαμηλής ποιότητας «ασβεστότυρον».Από το γάλα έφτιαχναν ακόμη «οξύγαλον»(γιαούρτι) και βούτυρο.

Ψάρια και θαλασσινά

Τα ψάρια οι Βυζαντινοί τα έτρωγαν «εκζεστά» (βραστά), «οφτά» (ψητά) ή «τηγάνου» (τηγανητά).Τα παστά ψάρια ήταν διατηρημένα σε χοντρό αλάτι και καταναλώνονταν κυρίως το χειμώνα, αλλά και καθόλη τη διάρκεια τους έτους στις περιοχές της αυτοκρατορίας, που ήταν απομακρυσμένες από τη θάλασσα.

Page 14: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Tο κρέας, είδος πολυτελείας

Το κρέας δεν αποτελούσε καθημερινή τροφή για τους Βυζαντινούς. Όχι μόνον επειδή ήταν μάλλον σπάνιο και ακριβό, αλλά και εξαιτίας των νηστειών που υπαγόρευε η χριστιανική θρησκεία, για τις μισές τουλάχιστον ημέρες του χρόνου.Περισσότερο αγαπητό ήταν το χοιρινό κρέας, το οποίο μαγείρευαν με ποικίλους τρόπους.Από το τραπέζι τους δεν έλειπαν τα αρνιά, οι γίδες, τα βοοειδή, καθώς και το κυνήγι π.χ. ελάφια και λαγοί.

Πουλερικά

Είναι το κρέας που έτρωγαν περισσότερο από κάθε άλλο. Η ποικιλία ήταν πολύ μεγάλη. Ωστόσο, οι πηγές αναφέρουν ότι οι Βυζαντινοί προτιμούσαν τις πάπιες, τις χήνες, τα περιστέρια, τα παγόνια, τις πέρδικες, τα κοτσύφια και τις τσίχλες.Υπήρχαν, μάλιστα και ειδικά εκτροφεία παγωνιών, καθώς το πουλί αυτό ήταν στην κορωνίδα των προτιμήσεων της άρχουσας τάξης.

Page 15: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

Επιδόρπιο

Βασικό συμπλήρωμα της διατροφής ήταν τα φρούτα (μήλα, αχλάδια, σύκα ξερά και φρέσκα, κεράσια, σταφύλια, πεπόνια κ.ά.), καθώς και οι ξηροί καρποί (καρύδια, αμύγδαλα, φουντούκια). Τέλος, ως επιδόρπια (επίδειπνα ή δούλκια) είχαν διάφορα γλυκίσματα. Κύριο γλυκαντικό μέσο ήταν το μέλι. Γνωστά γλυκίσματα της εποχής είναι ο σησαμούς (παστέλι), η μουστόπιτα (μουσταλευριά), το κυδωνάτον (κυδωνόπαστο), διάφορα γλυκά κουταλιού, καθώς και είδος τηγανίτας (το λάγανον ή λαλλάγγι). Ένα γλύκισμα (κοπτοπλακούς) με φύλλα ζύμης, αμύγδαλα, καρύδια και μέλι μοιάζει να είναι ο πρόγονος του μπακλαβά.

Κρασί και άλλα ποτά

Οι Βυζαντινοί αγαπούσαν το κρασί και είχαν μία μεγάλη ποικιλία. Το κάθε κρασί αναφέρονταν με το όνομα της περιοχής απ΄ όπου προέρχονταν.Ανεμείγνυαν παλαιό κρασί με μέλι και πιπέρι και έφτιαχναν το «κονδίτον».Άλλα αλκολούχα ποτά ήταν ο «μηλίτης», ο «μυρτίτης», ο «απίτης», ο «φοινικίτης» κ.λπ.Γνώριζαν την μπίρα, αλλά έφτιαχναν και μία σειρά άλλα ποτά μη αλκοολούχα, όπως από εκχύλισμα αμυγδάλων, μελίγαλα, ροδόμελι κ.λπ.

Page 16: Βυζαντινή ενδυμασία και μαγειρική,Μαρίνου- Μάρκου

ΤΕΛΟΣ