σχέδιο μαθήματος ιστορία

Σχέ διο μαθή ματος για τήν Α΄ Λυκέι ου διδα χθήκέ το Νοέ μβριο του 2013

1 Το μάθημα διδάχθηκε σε τρεις διδακτικές ώρες

2 θέμα Αρχαϊκή εποχή η γένεση της πόλης-κράτους και ο β΄ αποικισμός

τα πολιτεύματα και ο πολιτισμός της αρχαϊκής εποχής

3 Επιδιώχθηκε μέσα από τη διδασκαλία της ενότητας τα πολιτεύματα και

ο πολιτισμός

η μετάδοση νέων ιστορικών γνώσεων στους μαθητές

η εμπέδωση της σημασίας των βασικών προϋποθέσεων της πόλης-

κράτους ελευθερία αυτονομία αυτάρκεια για την ευδοκίμηση

κάθε κοινωνίας και ευνομούμενου σύγχρονου κράτους

η διεύρυνση της οπτικής γωνίας προσέγγισης της οικονομικής

κρίσης και των αλλαγών που μπορεί να επιφέρει

4 Θεωρητικές αρχές περισσότερο ακολουθήθηκε η μοντέρνα προσέγγιση

της ιστορίας η οποία και χαρακτηρίζεται από τα εξής

Η επιστημονική αλήθεια και η γνώση της πραγματικότητας είναι

πολλαπλή και όχι μοναδική

Η γνώση και η αλήθεια εξαρτώνται από το σκεπτόμενο

υποκείμενο με βάση τα ερωτήματα που θέτει και τις θεωρίες που

ασπάζεται

Αποδεκτές οι εναλλακτικές επιστημονικές απόψεις

Το παρελθόν υπάρχει μέσω της σχέσης του με το παρόν παρότι

διαφέρει απrsquo αυτό Η laquoαντικειμενικότηταraquo προκύπτει μέσα από τη

συνεχή διάδραση μαρτυρίας ndash ερμηνείας παρελθόντος ndash

παρόντος υποκειμένου ndash αντικειμένου

Το laquoιστορικόraquo παρελθόν αναφέρεται στο πραγματικό παρελθόν

αλλά δεν ταυτίζεται μαζί του (υπάρχει η δυνατότητα και άλλων

επιστημονικών ερμηνειών)

5 Εκπαιδευτικοί στόχοι

Καλλιέργεια ιστορικής γνώσης μαθητών μέσα από την

καλλιέργεια ιστορικής σκέψης και δεξιοτήτων

Κριτική μελέτη εναλλακτικών ιστορικών κειμένων

Χρήση και ερμηνεία ιστορικών μαρτυριών

Άρθρωση ιστορικού λόγου από τους μαθητές

6 Τεχνικές και εποπτικά μέσα

Επιλεγμένοι ιστότοποι (ανοιχτά ηλεκτρονικά περιβάλλοντα)

Έμμεσες και άμεσες πηγές

7 Πώς ενεπλάκησαν οι μαθητές

Ενεπλάκησαν σε μια διαδικασία διερεύνησης συνεργατικής

μάθησης ndash δημιουργίας

Ομάδες ανέλαβαν συγκεκριμένο και διακριτό έργο με διαφορετι

κό φύλο εργασίας

Φύλλο εργασίας

Οι δραστηριότητες επιδιώχθηκε να είναι ισοδύναμες στα

διαφορετικά φύλλα εργασίας και

να αντιστοιχούν στους στόχους που έχουμε θέσει (γνώσεων

δεξιοτήτων στάσεων)

8 Διδακτικοί στόχοι

Α ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Προέλευση της πόλης-κράτους και λόγοι ύπαρξής της

Γένεση της πόλης-κράτους και συστατικά της στοιχεία

Βασικές επιδιώξεις των πόλεων-κρατών

Η σημασία του θεσμού των πόλεων-κρατών αποτέλεσαν τροχοπέδη για

την οργάνωση των ελλήνων σε ενιαίο κράτος όμως αποτέλεσαν

γενεσιουργό δύναμη των επιτευγμάτων και της πολιτισμικής τους

πορείας

Η σημασία της ανάπτυξης πολιτικής δραστηριότητας στα πλαίσια των

πόλεων-κρατών

Η κατανόηση των δομών που οδήγησαν στη μετεξέλιξη των ομηρικών

κοινοτήτων σε πόλεις-κράτη

Η οικονομική και κοινωνική οργάνωση των πόλεων-κρατών να

αντιληφθούν ότι οι πόλεις-κράτη δεν οργανώθηκαν συγχρόνως και με

τον ίδιο τρόπο

Λόγοι κρίσης του ομηρικού κόσμου και σύνδεσή της με την κρίση της

βασιλικής εξουσίας

Διαλεκτική των κοινωνικών τάξεων ευγενείς-πλήθος-όχλος-δούλοι

Τρόποι αντιμετώπισης της κρίσης του ομηρικού κόσμου

Ο β΄ αποικισμός ως βασική πρακτική αντιμετώπισης της κρίσης

Εντοπισμός διαφορών του α΄και β΄αποικισμού διαφορετικοί λόγοι

Οι κοινωνικές αλλαγές ως απόρροια της ανάπτυξης του εμπορίου στα

πλαίσια του β΄αποικισμού

διαδικασίες ίδρυσης μιας αποικίας

πληροφορίες για τις σχέσεις ελλήνων και βαρβάρων στα πλαίσια του β΄

αποικισμού

Οικονομικές μεταβολές και συνέπειες στην κοινωνία των πόλεων-κρατών

Να κατανοήσουν οι μαθητές τις πολιτειακές εξελίξεις που συνέβησαν

στις πόλεις-κράτη

Να πληροφορηθούν τα χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτισμού της

αρχαϊκής εποχής

Να παρακολουθήσουν συνοπτικά την ιστορία των περσικών πολέμων και

να αξιολογήσουν τη σημασία τους για τους έλληνες το έθνος και τον

πολιτισμό τους

Να αντιληφθούν τους λόγους που οδήγησαν στην παρακμή του

αριστοκρατικού πολιτεύματος και στη διολίσθηση στην ολιγαρχία

Να κατανοήσουν τους λόγους που οδήγησαν στην στρατιωτική

μεταρρύθμιση της οπλιτικής φάλαγγας

Να συλλάβουν το λυτρωτικό ρόλο της κωδικοποίησης του άγραφου

εθιμικού δικαίου στα τέλη του 7ου αι όπου σημειώνεται όξυνση των

σχέσεων ευγενών και πλουσίων

Να αντιληφθούν τους λόγους που οδήγησαν στην τυραννίδα και να

κατανοήσουν το ρόλο της δημαγωγίας και του λαϊκισμού στην

εγκαθίδρυσή τους

Να διαπιστώσουν τη διαχρονική υπονομευτική πολιτική που εφαρμόζει

ένας τύραννος για να καταλάβει την εξουσία

Να δικαιολογήσουν τη ναυτική δύναμη και πλούτο των Κορινθίων

Να διακρίνουν τους δύο τύπους δουλείας και τα αρχαϊκά κριτήρια

διάκρισης ελεύθερων και δούλων

Να συλλάβουν τους λόγους που η τέχνη είναι επηρεασμένη από τα

πρότυπα της Ανατολής

Να συλλάβουν τις μορφές τέχνης που αναπτύχθηκαν στα αρχαϊκά

χρόνια αρχιτεκτονική γλυπτική αγγειοπλαστική

Να μπορούν να διακρίνουν τους δύο βασικούς ρυθμούς αρχιτεκτονικής

δωρικό και ιωνικό οι οποίοι και αντικατοπτρίζουν διαφορετική

κουλτούρα πολιτισμό και τρόπο ζωής

Να αντιληφθούν τι εικονίζουν οι κούροι και οι κόρες και να κατανοήσουν

ότι αποτελούν ορόσημο τέχνης που ανοίγει τη θύρα στη νέα εποχή

Να αντιληφθούν τους λόγους ανάπτυξης της αγγειοπλαστικής

ανάπτυξη εμπορίου και να μπορούν να διακρίνουν τον ερυθρόμορφο και

μελανόμορφο ρυθμό

Β ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Οι μαθητές να μπορούν να συντάσσουν διάφορων μορφών κείμενα που

απαιτούν αντίστοιχα μαθησιακά περιβάλλοντα ή πολιτιστικές

δραστηριότητες

Να αποκτήσουν την ικανότητα κατανόησης των κειμένων και των ιδεών

που διαπνέονται να εκφράζουν τις απόψεις τους να τις τεκμηριώνουν

και να διατυπώνουν τις προσωπικές τους απόψεις

Με τις ερευνητικές εργασίες και τις ομάδες να καλλιεργήσουν

ομαδοσυνεργατικό πνεύμα και δημιουργικότητα

Να καλλιεργήσουν την κριτική σκέψη και να οικοδομήσουν ιστορική

σκέψη και συνείδηση

Να επιχειρούν συγκρίσεις μεταξύ των εποχών έστω και με

αναχρονισμούς για να λάβουν τα απαραίτητα διδάγματα που θα τους

ευαισθητοποιήσουν και θα τους καταστήσουν υπεύθυνους πολίτες με

ατόφια εθνική συνείδηση και αντίληψη της δημοκρατίας και

συνειδητοποίηση των αγώνων για ελευθερία ανεξαρτησία και

κατοχύρωση ανθρώπινων δικαιωμάτων

Γ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Να κατανοήσουν τα επίπεδα του νέου και κριτικού γραμματισμού

Να αποκτήσουν την ικανότητα κριτικής αντιμετώπισης των άμεσων αι

έμμεσων πηγών

Να αποκτήσουν την ικανότητα παραγωγής λόγου και επίλυσης

ασκήσεων

Να ασκηθούν στην προφορική συζήτηση και παρουσίαση στα πλαίσια της

ομάδας

Δ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τη τεχνολογία της πληροφορικής ώστε

να μπορούν να επιλέγουν τις κατάλληλες ιστορικές πηγές και

πληροφορίες να διαβάζουν και να γράφουν κείμενα μέσω ΗΥ και να

επικοινωνούν μέσω αυτών ως πομποί και δέκτες

Να γνωρίσουν και να χρησιμοποιήσουν τις διάφορες εφαρμογές των

ΤΠΕ

Ε ΜΕΘΟΔΟΣ

Συνεργατική διερευνητική μαθητοκεντρική

9 Πορεία διδασκαλίας

1η ώρα΅ Την πρώτη ώρα έγινε από τον διδάσκοντα κ Νικόδημος

Μιχαηλίδη συνοπτική παρουσίαση της ενότητας με τη χρήση των ΤΠΕ σε

μορφή power point

Στη διάρκεια της παρουσίασης αναπτύχθηκε ζωντανός και

εποικοδομητικός διάλογος με τους μαθητές ενώ λύθηκαν απορίες των

μαθητών σε αρκετά σημεία της παρουσίασης από τον διδάσκοντα λόγω

της συνοπτικής κορφής των πληροφοριών

2η ώρα μοιράστηκαν στις ομάδες τα φύλλα εργασίας τα οποία

περιελάμβαναν ερωτήσεις εμπέδωσης της ύλης παράθεση κειμένων με

ερωτήσεις επί των πηγών με σκοπό την κατανόηση εννοιών και ιδεών-

κλειδιών μέσα στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο και παράθεση

ιστοτόπων για διερεύνηση στο διαδίκτυο με αποφυγή της πολύωρης

αναζήτησης από την πλευρά των μαθητών

3η ώρα παρουσίαση των φύλλων εργασίας από τις ομάδες στην τάξη

Ακολούθησε ανακεφαλαίωση αξιολόγηση και αυτοαξιολόγηση του

σχεδίου διδασκαλίας και διατυπώθηκαν απόψεις ως προς τις δυνατότητες

επέκτασής του με δραστηριότητες

10 Οργάνωση τάξης

25 μαθητές χωρίστηκαν σε έξι ομάδες με ισάριθμα φύλλα εργασίας Σε

κάθε ομάδα ένας ήταν ο χειριστής του Υπολογιστή ένας ήταν ο

γραμματέας και κρατούσε σημειώσεις ένας ήταν ο καθοδηγητής της

ομάδας στη διερεύνηση των πληροφοριών και ένας (και δεύτερος στην 6η

ομάδα) διαμόρφωνε το κείμενο Υπήρχε συνεργασία και συνδιαμόρφωση

της εξέλιξης της διερεύνησης και της διαμόρφωσης του τελικού κειμένου

11 Υλικοτεχνική υποδομή εργαστήριο πληροφορικής σύνδεση στο

διαδίκτυο μηχάνημα προβολής

12 Τα φύλλα εργασίας

ΑΡΧΑΪ ΚΗ ΕΠΟΧΗ 750-480 πχ-Β΄ΑΠΟΪΚΪΣΜΟΣ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΪΑΣ

ΟΜΑΔΑ 1ή

1 Πού και πότε δημιουργήθηκαν οι πρώτες πόλεις ndash κράτη Με

ποιον τρόπο δημιουργήθηκαν οι πόλεις ndash κράτη στα παράλια

της Μ Ασίας Με ποιους τρόπους δημιουργήθηκαν οι πόλεις ndash

κράτη στον Ελλαδικό χώρο Να λάβετε υπόψη σας τις ανάλογες

σελίδες του σχολικού σας βιβλίου και την πηγή από τα Πολιτικά

του Αριστοτέλη και τους εξής διαδικτυακούς κόμβους

httpwwwfhwgrchronos04grsociety

httpe-didaskaliablogspotgr2012074-800-479htmlm=0

httpssitesgooglecomsitebishopphotioshomedokimiapoleE28

093kratospolitesstenarchaiaelladadiaphoresE28093omoiotetesm

etaxy8ou6ou-5ouaionamch

httpwwwgreeklanguagegrgreekLangmodern_greektoolscorpora

picontenthtmlt=31761

2 Να δώσετε πληροφορίες για την ίδρυση των πόλεων-κρατών

Αθήνας Κορίνθου Σπάρτης Σικυώνας Θηβών Να λάβετε υπόψη

σας το διαδικτυακό κόμβο httpwwwsikyoncomindexhtml

3 Βασικές επιδιώξεις πόλης-κράτους

Αhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Βhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Γhelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

4 Να συμπληρώσετε τα κενά

helliphelliphelliphelliphelliphelliphellipμε τον όρο δηλώνεται η έννοια του χώρου

και συγχρόνως η οργανωμένη κοινότητα ανθρώπων κάτω απ

ό μια εξουσία

= ο χώρος άσκησης της εξουσίας

τειχισμένος τις περισσότερες φορές

= ευρύτερη περιοχή γύρω από την πόλη καλλιεργήσιμη

με διάσπαρτους μικρότερους οικισμούς (κώμες)

= κάτοικοι της πόλης ndash

κράτους που συμμετείχαν στη διαχείριση των κοινών και έπαιρ

ναν μέρος στη λήψη των αποφάσεων

= ο τρόπος άσκησης της εξουσίας



ΟΜΑΔΑ 2ή

1 Να αναζητήσετε τα αίτια του β΄αποικισμού Να στηριχτείτε

στις πληροφορίες του βιβλίου σας στα παρακάτω κείμενα

και στους διαδικτυακούς κόμβους

httpusersschgrmaritheodohistory-pisection4lemmata2-1-

0htm

httpelwikipediaorgwikiCE94CEB5CF8DCF8

4CEB5CF81CEBFCF82_CEB5CEBBCE

BBCEB7CEBDCEB9CEBACF8CCF82_C

EB1CF80CEBFCEB9CEBACEB9CF83

CEBCCF8CCF82

Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ

Η επέκταση του Ελληνισμού στα παράλια της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου που

έγινε από τα μέσα του 8ου αι ως τα μέσα του 6ου αι πΧ αποτελεί ένα από τα

λαμπρότερα κεφάλαια της Ιστορίας του αποικισμού στον κόσμο γενικά

Οι λόγοι που οδήγησαν στην επέκταση αυτή είναι διαφορετικοί Πρέπει να αναζητηθούν

στην οικονομική ανάπτυξη στην οποία σιγά-σιγά οδήγησαν οι ήρεμοι αιώνες τής

μόνιμης εγκαταστάσεως μετά την θύελλα των μεταναστεύσεων των λαών Ενώ στην

Ιωνία παράλληλα με την αγροκαλλιέργεια είχε αναπτυχθεί πολύ νωρίς και το εμπόριο

στην μητροπολιτική Ελλάδα κυριαρχούσε κατά την εποχή του Μεσαίωνος η γεωργία

Μόνο από τον 8ο7ο αι πΧ άρχισαν να αναπτύσσονται και εδώ κυρίως στις παραλιακές

πόλεις το εμπόριο και η βιοτεχνία Η αρχή του αποικισμού έγινε όμως από την

μητροπολιτική Ελλάδα Πρωτοπόρες ήταν οι ιωνικές παραλιακές πόλεις του Ευρίπου

Ερέτρια και Χαλκίς ακολούθησαν δε οι δωρικές παραλιακές πόλεις του Ισθμού Μέγαρα

και Κόρινθος Αντίθετα η λαμπρή αποικιστική δραστηριότης της Μιλήτου αρχίζει κατά

τον 7ο αι πΧ Επειδή η οικονομία της μητροπολιτικής Ελλάδος ήταν κυρίως αγροτική οι

παλαιότερες αποικίες που προέρχονταν από εκεί ιδρύθηκαν κυρίως για να ικανοποιηθεί

η ανάγκη αποκτήσεως νέων εδαφών εφrsquo όσον με την αύξηση του πληθυσμού το πάτριο

έδαφος δεν επαρκούσε για το έμψυχο δυναμικό που πλεόναζεmiddot αντίθετα στις αποικίες

της Μιλήτου όπως θα δούμε παρακάτω έπαιζαν σπουδαίο ρόλο και εμπορικά

συμφέροντα

(Wilken)

Βrsquo ΚΕΙΜΕΝΟ

Υπάρχουν δυο θεωρίες σχετικά με τις αρχές του ελληνικού αποικισμού της αρχαϊκής

περιόδου που για πολλά χρόνια διαίρεσαν τους σύγχρονους μελετητές Η μια πλευρά

υποστήριζε ότι η ελληνική εξάπλωση ανταποκρινόταν πρώτα απrsquo όλα σε κίνητρα

εμπορικά Ειδικότερα εξαιτίας της ανάπτυξης της σιδηρουργίας γινόταν απαραίτητος ο

έλεγχος ορισμένων περιοχών πλούσιων σε κοιτάσματα Εξάλλου η δημογραφική

έκρηξη από τον 9ο αιώνα και μετά που διαπιστώνεται από την αύξηση των

κατοικημένων τοποθεσιών και των νεκροπόλεων δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς τη

δυνατότητα ανεφοδιασμού σε δημητριακά που η Ελλάδα δεν παρήγε σε επαρκείς

ποσότητες Τέλος το γεγονός ότι σι πρώτες αποικίες ιδρύθηκαν στη Νότια Ιταλία όπου

οι Μυκηναίοι είχαν ήδη εμπορικά πρακτορεία ενίσχυε τις πεποιθήσεις των

υποστηρικτών της εμπορικής εκδοχής

Όμως η θεωρία αυτή προσέκρουε στα επιχειρήματα της άλλης πλευράς που τόνιζαν τη

σημασία αφενός των παραδόσεων που ανέφεραν οι αρχαίες πηγές αφετέρου των ίδιων

των τοποθεσιών γιατί σι κυριότερες αποικίες είχαν ιδρυθεί σε σημεία που

περιβάλλονται από πλούσιες αγροτικές γαίες Πράγματι οι ιδρυτικές διηγήσεις εξηγούν

την αναχώρηση των αποίκων προβάλλοντας είτε κάποια εσωτερική κρίση της πόλης mdash

παράδειγμα η ίδρυση του Τάραντα από τους εκδιωχθέντες Σπαρτιάτεςmdash είτε

προβλήματα επιβίωσης όπως στη Θήρα που μια σιτοδεία εξανάγκασε ένα μεγάλο

μέρος των κατοίκων της νήσου να μεταναστεύσουν και να ιδρύσουν την Κυρήνη στη

Λιβυκή ακτή ή τέλος μιας κατάστασης που οι αρχαίοι συγγραφείς ονόμαζαν

στενοχωρία δηλαδή έλλειψη καλλιεργήσιμης γης

(Mosseacute ndash Gourbeillon)

2 Ποιες διαφορές διαπιστώνετε ανάμεσα στον πρώτο και δεύτερο

αποικισμό Να στηριχτείτε στις πληροφορίες του βιβλίου σας

στο παρακάτω κείμενο και στους παρακάτω διαδικτυακούς

κόμβους httpusersschgrmaritheodohistory-

pisection4lemmata2-1-0htm


CEB5CF81CEBFCF82_CEB5CEBBCEBB

CEB7CEBDCEB9CEBACF8CCF82_CEB1

CF80CEBFCEB9CEBACEB9CF83CEBCC

F8CCF82 ΚΕΙΜΕΝΟ

Ο αποικισμός γινόταν τώρα από μια μητρόπολη με την οποία η νέα κοινότης

διατηρούσε την σχέση θυγατρικής πόλεως Επικεφαλής των αποίκων ήταν ένας

οικιστής στον οποίο μετά το θάνατό του αποδίδονταν τιμές ήρωα Η νέα

κοινότης ήταν πόλη όπως ακριβώς η μητρόπολη με θρησκευτικούς δεσμούς με

τη φωτιά που έπαιρναν μαζί τους οι άποικοι από την ιερή εστία της

μητροπόλεως τις λατρείες και τις γιορτές ή ακόμη το ημερολόγιο και τους

πολιτειακούς θεσμούς και διατηρούσε με την μητρόπολη σχέση σεβασμού

Ωστόσο ως πολιτική κοινότης ως πόλη ήταν κατά κανόνα ανεξάρτητη από

αυτήν (hellip)

Ο πολίτης της αποικίας δεν ανήκε πλέον στο σώμα των πολιτών της μητροπόλεως

και σrsquo αυτό διαφέρει η αποικία από τις κληρουχίες που ιδρύονταν αργότερα οι

κληρούχοι εξακολουθούσαν να είναι πολίτες των παλαιών κοινοτήτων Το στοιχείο

αυτό εξηγεί τις μεγαλειώδεις επιτυχίες του ελληνικού αποικισμού σε αντίθεση προς

τον αποικισμό των Φοινίκων Για τους Φοίνικες οι αποικίες λειτουργούσαν ως απλά

εμπορικά πρακτορεία που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα της μητρόπολης πόλης και

σε περίπτωση συγκρούσεως εγκαταλείπονταν χωρίς πολλούς δισταγμούς Αντίθετα

οι Έλληνες άποικοι δημιουργούσαν μια νέα πατρίδα για την οποία ήταν πρόθυμοι

να θυσιάσουν την περιουσία και τη ζωή τους

(Wilken)

2 Να δικαιολογήσετε την άποψη που υποστηρίζει ότι οι πρώτες

πόλεις-κράτη πρέπει να σχηματίστηκαν στα παράλια της Μ Ασίας

3 Να δικαιολογήσετε την άποψη ότι τα αίτια ανάπτυξης της πόλης-

κράτους δεν είναι επαρκώς γνωστά Να λάβετε υπόψη σας το

παρακάτω παράθεμα



ΟΜΑΔΑ 3ή 1 Να αναφερθείτε στη διάκριση των αποικιών και στις

επιμέρους διακρίσεις τους Να σημειώσετε παραδείγματα

Να λάβετε υπόψη σας το παρακάτω κείμενο και το

διαδικτυακό κόμβο


0htm

2 Ποια ήταν η πορεία των αποίκων στα πλαίσια του

β΄αποικισμού Να λάβετε υπόψη σας τα παρακάτω κείμενα

και τους διαδικτυακούς κόμβους






CEBCCF8CCF820htm

httpblackseaehwgrformsfilePageaspxlemmaId=3683

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Τα στάδια του ελληνικού αποικισμού στη Μεσόγειο

Η ελληνική εξάπλωση στη Μεσόγειο χωρίζεται συνήθως σε δύο χρονικές ενότητες Στην

πρώτη που αρχίζει στα μέσα του 8ου αιώνα Έλληνες προερχόμενοι Κυρίως από την

Εύβοια και την ηπειρωτική Ελλάδα πηγαίνουν να εγκατασταθούν στη Νότια Ιταλία και

στη Σικελία Στη δεύτερη περίοδο από το δεύτερο τέταρτο του 7ου αιώνα και μετά

διαφοροποιούνται και πληθαίνουν τόσο οι τόποι καταγωγής των αποίκων όσο και οι

τόποι προς τους οποίους κατευθύνονται Έλληνες από τα νησιά και από τη Μικρά Ασία

στέλνουν αποικίες στη Δύση αλλά και στην Αφρική και μέχρι τα παράλια του Ευξείνου

Πόντου


ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Στην παραλία της Θράκης ίδρυσαν η Χαλκίδα και η Ερέτρια αγροτικές αποικίες Η

Χαλκιδική εκτός από την Ποτίδαια(αποικία της Κορίνθου) έγινε όλη ιωνική Από την

Εύβοια αποικίστηκε επίσης η παραλία της Μακεδονίας η πλούσια σε χρυσό Θάσος από

την Πάρο Από τη Λέσβο αποικίστηκε τώρα η Τρωάς (hellip) Οι Έληνες μπόρεσαν να

εγκατασταθούν και στην Αίγυπτο Από τους Μιλησίους (hellip) κτίστηκε κοντά στον Νείλο η

Ναύκρατις (hellip) Στην αφρικανική παραλία δυτικά της Αιγύπτου ιδρύθηκε από τη

δωρική Θήρα κατά τον 7ο αιώνα η Κυρήνη (στη σημερινή Λιβύη) (hellip) Στη Σικελία

εμφανίστηκαν πρώτοι οι Χαλκιδείς (hellip) Προηγουμένως είχαν ιδρύσει στην παραλία της

Καμπανίας την Κύμη Τους Χαλκιδείς ακολούθησαν στη Σικελία οι Κορίνθιοι που

ίδρυσαν τις Συρακούσες (hellip) Πέρα από τη Σικελία και την Ιταλία προχώρησαν οι

τολμηροί Φωκαείς από την Μικρά Ασία (αρχαία Φώκαια) και γύρω στα 600 ίδρυσαν τη

Μασσαλία Από εκεί κατέλαβαν θέσεις στην ανατολική παραλία της Ισπανίας

(Wilken)

3 Γιατί περιορίστηκε η βασιλική εξουσία στις ομηρικές

κοινότητες ποια κοινωνική τάξη ανέλαβε πρωταγωνιστικό

ρόλο και γιατί Να λάβετε υπόψη σας τις πληροφορίες του

βιβλίου σας και στους παρακάτω διαδικτυακούς κόμβους

httpwwwgreek-

languagegrgreekLangmodern_greektoolscorporapicontenthtmlt=31764

httpeapilektoiblogspotgr2010102html

4 Περιγράψτε τις διαδικασίες ίδρυσης μιας αποικίας Να

λάβετε υπόψη σας τους παρακάτω διαδικτυακούς κόμβους

httpwwwecumenes-

upatrasgrdefaultasprid=10ampaid=16ampchpageID=2


0htm



ΟΜΑΔΑ 4ή 1 Να επισημάνετε τις συνέπειες του β΄αποικισμού Να λάβετε

υπόψη σας το βιβλίο σας τα παρακάτω κείμενα και τους

παρακάτω διαδικτυακούς κόμβους


0htm

httpelwikipediaorgwikiCE91CF81CF87CEB1

CF8ACEBACEAE_CEB5CF80CEBFCF

87CEAE

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Η επαφή με τόσους πολλούς και διαφορετικούς συνάμα λαούς είχε ένα πολύ

σημαντικό θετικό αποτέλεσμα Υπερνικώντας τη διάσπαση σε διάφορα φύλα οι

Έλληνες συνειδητοποίησαν εκείνο που είχαν όλοι κοινό σε αντίθεση προς τους

διαφορετικής προελεύσεως ξένους την ελληνικότητά τους όπως εκφραζόταν

στην ποίηση και στη θρησκεία στα ήθη και στις αντιλήψεις τους

(Wilken)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Η τεράστια επέκταση των Ελλήνων στα παράλια της Μεσογείου και του

Ευξείνου Πόντου δεν είχε μόνον συνέπειες οικονομικής φύσεως Είχε βασική

σημασία για όλη την κατοπινή παγκόσμια ιστορία ως τις μέρες μας κυρίως γιατί

σε όλες αυτές τις χώρες σκορπίστηκε το σπέρμα του ελληνικού πολιτισμού Αλλά

και στην εξέλιξη του ίδιου του ελληνικού πολιτισμού είχε βαθιά επίδραση γιατί

διεύρυνε σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό τον πνευματικό ορίζοντα των Ελλήνων Σε

μια πόλη όπως η Μίλητος που έκανε εμπόριο σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο

αλλά συνάμα είχε και πολύ στενές εμπορικές σχέσεις με τη Σύβαρι στην Κάτω

Ιταλία τα πλοία της οποίας διέσχιζαν ολόκληρη τη Μεσόγειο συγκεντρώθηκαν

γνώσεις για χώρες και λαούς όλου του τότε πολιτισμένου κόσμου γνώσεις που

ωθούσαν σε σύγκριση και βαθύτερη σκέψη Έτσι προετοιμάστηκε το έδαφος

ώστε τον 6ο αιώνα να αναπτυχθεί η ιωνική φυσική φιλοσοφία και η ιωνική

επιστήμη

Η ελληνική αποικία της Κυρήνης εξασφάλισε ευημερία με το εμπόριο του σιλφίου ενός πολύτιμου

αρωματικού και φαρμακευτικού φυτού Στην παράσταση από κύλικα του 6ου αι π Χ εικονίζεται ο

βασιλιάς Αρκεσίλας να επιβλέπει το ζύγισμα και τη φόρτωση σιλφίου[Παρίσι Μουσείο Λούβρου]

2 Οι κοινωνικές αλλαγές ως απόρροια της ανάπτυξης του

εμπορίου στα πλαίσια του β΄αποικισμού Να λάβετε υπόψη

σας το παρακάτω κείμενο και τους παρακάτω διαδικτυακούς

κόμβους



0htm

3 Να δώσετε πληροφορίες για τις σχέσεις ελλήνων και

βαρβάρων στα πλαίσια του β΄αποικισμού ΝΑ λάβετε υπόψη

σας τους παρακάτω διαδικτυακούς κόμβους


0htm

httpwwwecumenes-


2 Οικονομικές μεταβολές και συνέπειες στην κοινωνία των πόλεων-

κρατών Να λάβετε υπόψη σας το παρακάτω κείμενο και τους

παρακάτω διαδικτυακούς τόπους


httpusersschgrmaritheodohistory-pisection4lemmata2-1-10htm

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΟΜΗ ΣΤΙΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Η δημιουργία της πόλης και η διαμόρφωση νέων οικονομικών και πολιτικών

όρων έχει ως συνέπεια τη βαθμιαία διαφοροποίηση της κοινωνικής δομής κατά

τη διάρκεια της αρχαϊκής εποχής Στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας

βρίσκονται οι ευγενείς γαιοκτήμονες Ένα μεσαίο κοινωνικό στρώμα

περιλαμβάνει τους ιδιοκτήτες κτημάτων που έχουν σημαντικά εισοδήματα

καθώς και τους ιδιοκτήτες εργαστηρίων και εμπόρους που έχουν ανάλογη

οικονομική δύναμη Στα κατώτερα στρώματα βρί- σκονται οι μισθωτοί τεχνίτες

και εργάτες καθώς και οι εξαρτημένοι καλλιεργητές της υπαίθρου Τέλος στην

κατώτερη βαθμίδα βρίσκονται οι δούλοι που ασχολούνται με κάθε είδους

εργασία και αποκλείονται από την πολιτική και κοινωνική ζωή

Οι αριστοκράτες

Οι ευγενείς διευρύνουν την κτηματική τους περιουσία με δημόσιες γαίες ή με

αγορά κτη- μάτων από ανθρώπους με μι- κρή ή μέτρια περιουσία εκμε-

ταλλευόμενοι τις οικονομικές δυσκολίες που οι τελευταίοι αντιμετωπίζουν Η

αριστοκρα- τία των γαιοκτημόνων παρου- σιάζεται με διάφορα χαρακτη- ριστικά

ονόματα σ ολόκληρο τον ελληνικό χώρο μητροπολιτικό και αποικιακό

ιπποβόται στη Χαλκίδα γεωμόροι στη Σάμο βασιλήαι στη Βοιωτία ευπατρίδαι

στην Αττική Τα ονόματα παραπέμπουν τόσο στην κατοχή γης (γεωμόροι) όσο

και σε δραστηριότητες που υποδηλώνουν έναν τρόπο ζωής και ορισμένες αξίες

(ιπποβόται κλπ) ή και στην καταγωγή (ευπατρίδαι) Σκηνή κυνηγιού από

μελανόμορφο αγγείο (6ος πΧ αι Αρχαιολ Μουσείο Μονάχου) Το κυνήγι

μπορεί να αποτελεί για τα κατώτερα στρώματα μέσο βιοπορισμού αλλά για τους

ευγενείς είναι ευχάριστη απασχόληση

Η κοινωνική υπεροχή των ευγενών καθορίζεται από το κύρος που τους προσδίδει

η καταγωγή τους από ένα θεό ή ήρωα σύμφωνα με τις γενεαλογίες οι οποίες

είναι δι- κό τους έργο Στηρίζεται επίσης στον πλούτο που είναι κυρίως πρόσοδοι

από τη γη αλλά και από το αναπτυσσόμενο θαλάσσιο εμπόριο στην πολιτική

υπεροχή που εκ- φράζεται με τη συμμετοχή στα όργανα άσκησης της εξουσίας

και απονομής της δικαι- οσύνης καθώς και στην κυριαρχία τους στον τομέα της

θρησκείας και την οργάνωση της λατρείας Οι αριστοκράτες συνδέονται με

κοινές αξίες και κοινό τρόπο ζωής που συνίσταται στη συμμετοχή σε γιορτές και

αγώνες την επιθυμία διάκρισης και την επι- δίωξη μιας εκλεπτυσμένης ζωής

που τους προσδίδει κύρος και αναγνώριση Η οικο- νομική τους κατάσταση τους

επιτρέπει να έχουν ελεύθερο χρόνο ώστε να γυμνάζουν το σώμα και να

καλλιεργούν το πνεύμα τους Εκτροφή αλόγων και αρματοδρομίες εί- ναι τα

σύμβολα της υπεροχής τους Οι νίκες τους στους αγώνες κυρίως τους Ολυ-

μπιακούς τους προσπορίζουν πανελλήνια φήμη Τα τελειότερα προϊόντα της

γλυπτι- κής είναι δικές τους παραγγελίες για αφιέρωση στους θεούς ενώ η

καλλιτεχνική αγ- γειοπλαστική σ αυτούς κυρίως απευθύνεται Η απόστασή τους

από τις άλλες κοινω- νικές τάξεις είναι τεράστια και αποτυπώνεται στο σχετικό

λεξιλόγιο της αρχαίας γραμματείας ευγενείς γενναίοι χρηστοί χαρίεντες ενώ

οι μη ευγενείς αποκαλού- νται πονηροί κονίποδες δειλοί

Τα μεσαία κοινωνικά στρώματα

Η ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας συντελεί ώστε να εμφανιστούν στις

πιο προοδευμένες ελληνικές κοινωνίες οι έμποροι και οι βιο- τέχνες που θα

διαδραματίσουν σημα- ντικό ρόλο στην κοινωνία Οι οικονο- μικά ισχυρότεροι

απ αυτούς θα συμ- μετάσχουν στην οπλιτική φάλαγγα αφού μπορούν να

διαθέσουν χρήματα για αγορά πανοπλίας και θα διεκδι- κήσουν αλλαγή της

θέσης τους στα πλαίσια της πολιτείας δηλαδή διεύ- ρυνση των πολιτικών τους

δικαιωμά- των Με την πάροδο του χρόνου με- ρικοί απ αυτούς θα αποκτήσουν

με- γάλες χρηματικές περιουσίες και θα αποτελέσουν την αριστοκρατία του

πλούτου Η επιθυμία για αύξηση του κοινωνικού τους γοήτρου τους οδηγεί

συχνά σε γάμους με γόνους αριστοκρατικών οικογενειών Η στρατιωτική

μεταρρύθμιση της οπλιτικής φάλαγγας (μέσα του 7ου αιώνα πΧ) απαιτούσε

από όσους θα εντάσσονταν στο νέο στρατιωτικό σχηματισμό να διαθέτουν

Παράσταση ελαιοτριβείου (6ος πΧ αι Μουσείο Κα- λών Τεχνών Βοστώνης) Οι

γεωργικές εργασίες κα- θώς και η επεξεργασία των προϊόντων αποτελούν κύ-

ρια απασχόληση των μεσαίων και κατώτερων κοινω- νικών στρωμάτων

ικανοποιητικά εισοδήματα ώστε να είναι σε θέση να αγοράσουν την πανοπλία

τους Τέτοια εισοδήματα είχαν οι ανεξάρτητοι καλλιεργητές ιδιοκτήτες μέσης

κτηματικής περιουσίας οι οποίοι αποτέλεσαν μέλη της φάλαγγας Στην Αθήνα

για παράδειγμα όπως γνωρίζουμε από τις πολιτειακές ρυθμίσεις του Σόλωνα

υπήρχε μια κατηγορία πολιτών οι ζευγίται με περιουσία και εισοδήματα που

τους επέτρεπαν να αγορά- σουν πανοπλία Βέβαια ο αριθμός όσων ανήκαν στην

κατηγορία αυτή δεν φαίνεται να είναι μεγάλος Οι ανεξάρτητοι γεωργοί

καλλιεργούν τη γη τους με τη βοήθεια λί- γων δούλων όπως φαίνεται από την

ποίηση του Ησιόδου Στην Αθήνα οι πολιτεια- κές μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα

διευρύνουν τα πολιτικά δικαιώματα των ζευγιτών βελτιώνοντας την κοινωνική

τους θέση

Τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα-το παράδειγμα των εκτημόρων Η διανομή

των οικογενειακών κλήρων σε περισσότερους του ενός κληρονόμους μειώνει

προοδευτικά την έκταση κάθε κλήρου γης σε σημείο που αυτός δεν επαρκεί για

να καλύψει τις οικογενειακές ανάγκες διατροφής Πόσο η πραγματικότητα αυτή

ήταν αναμφισβήτητη στα τέλη του 8ου αιώνα πΧ φαίνεται από τη συμβουλή

του Ησιόδου ο γεωργός πρέπει να αποκτά ένα μόνο γιο Κατά τον 7ο αιώνα πΧ

η κατά- σταση των φτωχών καλλιεργητών επιδεινώνεται Οι πιεστικές ανάγκες

τούς αναγκά- ζουν να προσφεύγουν σε δανεισμό με αποτέλεσμα την

υποθήκευση των κτημάτων τους και σε περίπτωση μη εξόφλησης του χρέους

την πώληση των ίδιων και της οικογενείας τους ως δούλων Στην Αθήνα η

κατάσταση έφτασε σε εκρηκτικό ση- μείο κατά τα τέλη του 7ου και τις αρχές του

6ου αιώνα πΧ Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη και τον Πλούταρχο ένα μεγάλο

μέρος του λαού οι εκτήμοροι ή πελάται καλλιεργούσαν τα κτήματα των

πλουσίων στους οποί- ους έδιναν το 16 της παραγωγής Όταν δεν μπορού- σαν

να ανταποκριθούν στην υποχρέωση αυτή μετέπι- πταν σε κατάσταση δουλείας

οι ίδιοι και οι οικογένει- ές τους Εκτός από τους εκτήμορους υπήρχαν και άλ- λοι

που είχαν χρέη στους πλούσιους με εγγύηση το σώ- μα τους και ήταν δυνατόν

να οδηγηθούν σε δουλεία5 Ο Σόλων με την ιδιότητα του άρχοντος του διαλλα-

κτή και του νομοθέτη θα προχωρήσει στη διαγραφή των χρεών (χρεών αποκοπή)

και θα καταργήσει το δα- νεισμό με υποθήκη τα σώματα των δανειζομένων (δα-

νείζεσθαι επί σώμασιν) Για το ζήτημα της παροχής δανείου από τους ευγενείς

προς τους εκτήμορους έχει 5 Η δεινή θέση των εκτημό- ρων Μετά απ αυτά (σημ

τους κα- θαρμούς του Επιμενίδη για το Κυλώνειο άγος) ήλθαν σε διά- σταση οι

αριστοκράτες και ο λα- ός για μεγάλο χρονικό διάστη- μα Γιατί και το πολίτευμα

ήταν ολιγαρχικό αλλά και οι φτωχοί ήταν υποταγμένοι (εδούλευον) στους

πλούσιους και οι ίδιοι και τα παιδιά και οι γυναίκες τους και ονομάζονταν

πελάτες και εκτήμοροι διότι με αυτή τη μίσθωση (το 16) καλλιεργούσαν τα

κτήματα των πλουσίων και ολόκληρη η χώρα ανήκε στους λίγους Αν οι

καλλιεργητές δεν απέδιδαν το μίσθωμα γίνονταν δούλοι οι ίδιοι και τα παιδιά

τους Τα δάνεια συνάπτονταν με υποθήκη τα σώματα μέχρι την εποχή του

Σόλωνα ο οποίος πρώτος έλαβε προστατευτικά μέτρα για το λαό Αριστοτέλης

Αθηναίων πολι- τεία 2

διατυπωθεί η άποψη ότι το δάνειο παραχωρείται όχι για να επιστραφεί αλλά για

να εξασφαλιστεί η εξάρτηση του δανειολήπτη και η προσφορά της εργασίας του

Σε κάθε περίπτωση πάντως οι ρυθμίσεις του Σόλωνα φαίνεται ότι

αποκατέστησαν ένα σημα- ντικό αριθμό μικροϊδιοκτητών Ανάλογες

καταστάσεις με αυτή των εκτημόρων συνα- ντώνται και σε άλλες ελληνικές

πόλεις

Οι δούλοι Με την καλλιέργεια της γης ασχολούνται και δούλοι ή εξαρτημέ- νοι

καλλιεργητές που δεν ανήκουν στην κατηγορία εκείνων που περιέρ- χονται σε

κατάσταση εξάρτησης λό- γω χρεών Ο Ησίοδος στα τέλη του 8ου αιώνα πΧ

αναφερόμενος στους χωρικούς της Βοιωτίας μας πληροφορεί ότι έχουν δούλους

(δμώας) χωρίς όμως περισσότερες λεπτομέρειες6 Αναφορές επίσης σε δούλους

υπάρχουν στους λυρικούς ποιητές του 7ου και 6ου πΧ αιώνα ενώ στην Αθήνα

μετά τις μεταρρυθ- μίσεις του Σόλωνα οι ανάγκες σε εργατικά χέρια για την

καλλιέργεια της γης αυξάνουν τον αριθμό των δούλων που προέρχονται από

αγορά Η ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου επί- σης έχει ως συνέπεια

την αύξηση του αριθμού των δού- λων που καλύπτουν τις σχετικές ανάγκες

Στον τομέα της βιοτεχνίας όπως φαίνεται ασχολούνται αρκετοί δούλοι οι οποίοι

εργάζονται δίπλα στους ιδιοκτήτες των εργαστηρίων ή απλώς υπό την επίβλεψή

τους

Κοινωνική και πολιτική οργάνωση της αρχαίας Ελλάδας σελ

24-27

ΑΡΧΑΪ ΚΗ ΕΠΟΧΗ 750-480 πχ- τα πολιτέυ ματα


ΟΜΑΔΑ 5ή

5 Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην παρακμή του αριστοκρατικού

πολιτεύματος και στην αντικατάστασή του από την

ολιγαρχία Να λάβετε υπόψη σας το σχολικό σας βιβλίο και

τα παρακάτω

Α CMosse H αρχαϊκή Ελλάδα σελ 160-163

ΒΣτη στρατιωτική μεταρρύθμιση της οπλιτικής φάλαγγας

κατά την αρχαϊκή εποχή οδήγησαν

1 Η χρήση του σιδήρου

6 Η μεταβολή της πολεμικής τακτικής στην οποία

προέχει πλέον το σύνολο κι όχι το άτομο (Cl

Mosse laquoΑρχαϊκή κοινωνίαraquo)

7 Οι τεχνικές καινοτομίες που ακολούθησαν

τη χρήση του σιδήρου

8 Κυρίως οι κοινωνικές μεταβολές που οδήγησαν

στον υποσκελισμό των ευγενών στρατιωτών

5Η εμφάνιση της πόλεως Το γεγονός αυτό

σημαίνει ιδιοποίηση μιας εδαφικής περιοχής και επομένως

καθορισμένα σύνορα με τησυνακόλουθη ανάγκη

υπερασπίσεώς των

Το καθήκον αυτό των πολιτών θα οδηγήσει στην επινόηση

της φάλαγγας και στη συμμετοχή σrsquo

αυτή όλων όσων μπορούν νrsquo αποκτήσουν πανοπλία

laquoΤο φαινόμενο της οπλιτικής φάλαγγας συνιστά ένα νέο τρόπο διεξ

αγωγής του πολέμου

όπου η μάχη δεν είναι μια σειρά μονομαχιών αλλά σύγκρουση δύο πει

θαρχειμένων κι ενοποιημένων συνόλων από οπλίτες και προεκτείνεται

στον πολιτικό χώρο ως ένα υπόβαθρο για την εμφάνιση της δημοκρατί

ας Το φαινόμενο αυτό όμως δεν προέρχεται κατά βάθος απrsquo

την εφαρμογή κάποιας τεχνολογικής ανακάλυψης

αλλά έχει κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενοraquo

( Κ Καστοριάδης )

Απrsquo την ισοτιμία των οπλιτών της φάλαγγας

που ήταν αποτέλεσμα του τρόπου λειτουργίας της

προέκυψε και η απαίτηση για ίση συμμετοχή στη λήψη των πολιτικώ

ν αποφάσεων

laquoΤο άτομο αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της πόλης

και για να έχει ή για να απαιτήσει μια θέση στον πολιτικό της κόσμο

πρέπει να συνεργάζεται και να συμπάσχει με το υπόλοιπο τμήμα των

πολιτών

Αυτό το πνεύμα εκφράζεται στη νέα τακτική του πολέμου που εισάγετ

αι κατά τον 7ο αιώνα πχ

την οπλιτική φάλαγγα Ενώ παλαιότερα οι μάχες έπαιρναν τη μορφή

συμπλοκών μεταξύ ευγενών των δύο παρατάξεων

η νέα τακτική απαιτεί τις μαχητικές ικανότητες του συνόλου των πολε

μιστών προς διατήρηση αδιάσπαστης της πολεμικής παράταξης

Η πολεμική ανδρεία που στα ομηρικά έπη χαρακτήριζε τους ευγενείς

laquoκαθίσταται τώρα καθήκον προς το κράτος

καθήκον στο οποίο όλοι οι πολίτες είναι χρεώστεςraquo

(Jaeger laquoΠΑΙΔΕΙΑraquo)

laquoΗ οικονομική ανάπτυξη και οι τεχνικές πρόοδοι που συντελούνται σ

τη μεταλλοτεχνία καθιστούν δυνατή την αλλαγή που πραγματοποιείται

τον 7ο αιώνα π

χ στον οπλισμό και την τακτική του πολέμου Ενώ μέχρι τότε οι έφιπ

ποι ιππείς οπλισμένοι με ξίφος και λόγχη

και προφυλαγμένοι από μεγάλη σε μέγεθος ασπίδα και πανοπλία έκρι

ναν την έκβαση της μάχης

με την τακτική της αγωνιζόμενης σε συμπαγή παράταξη φάλαγγας ο

ρόλος του ιππικού μειώθηκεraquo

( laquoΑΠΟ ΤΗ ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΗraquo Άννα Ραμού-Χαψιάδη )

laquoΚατrsquo αρχάς ένας παράγοντας που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο ήταν

ο στρατιωτικός παράγοντας Η νεοσχηματιζόμενη πόλη όπως την

ορίσαμε πιο πάνω αποτελείτο από μία αριστοκρατία πολεμιστών που

κατείχαν άλογα και όπλα και εξασφάλιζαν την κοινή άμυνα Όμως με

την ανάπτυξη των πόλεων η ανάγκη κάθε πόλης να υπερασπίζεται τα

εδάφη της από τις καταπατήσεις των γειτονικών πόλεων οδήγησε

στη διεύρυνση της ιδιότητας του πολεμιστή

Η ιδιότητα αυτή χαρακτήριζε όλους εκείνους που ήταν σε θέση να

προμηθευτούν πανοπλία δηλαδή τον βαρύ εξοπλισμό του οπλίτη Έτσι

αναφέρεται συχνά ο όρος laquoεπανάσταση των οπλιτώνraquo όπου οι άτακτες

μάχες και οι ηρωικές μονομαχίες των επών αντικαταστάθηκαν από τον

σχηματισμό σε φάλαγγα στην οποία όλοι οι μαχόμενοι παρατάσσονταν

σε γραμμές και σχημάτιζαν μια συμπαγή μάζα πίσω από την προστασία

της περίφημης στρογγυλής ασπίδας που κρατούσαν στο αριστερό χέρι

Και μάλιστα περισσότερο και από τη δημιουργία της φάλαγγας αυτό που

είχε σημαντικές συνέπειες ήταν το άνοιγμά της σε όλο και μεγαλύτερο

αριθμό μαχητών Διότι μέσα στη φάλαγγα κανένας από τους μαχητές

δεν ήταν αναντικατάστατος ήταν συνεπώς όλοι ίσοι και η νίκη

συνεπαγόταν ίση κατανομή των λαφύρων είτε επρόκειτο για όπλα

ζώα ή γαίες

Η διεύρυνση των στοίχων της φάλαγγας συνέβαλε στην

ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας Και από την ισότητα στη διανομή

των λαφύρων κατέστη δυνατό το πέρασμα στην ισότητα κατά τη

διανομή της πολιτικής εξουσίας Είναι ευνόητο ότι τα πράγματα δεν

εξελίχθηκαν τόσο απλά ούτε και με τον ίδιο τρόπο παντού Στη Σπάρτη

για παράδειγμα η ιδιότητα του πολίτη ταυτίζεται από πολύ νωρίς με την

πολεμική ιδιότητα καθώς οι Σπαρτιάτες ήταν κατ αρχήν και πάνω απ

όλα στρατιώτες εφόσον η υποδούλωση των ειλώτων τούς εξασφάλιζε

πλήρη οικονομική ανεξαρτησία Αλλού μόνο εκείνοι που μπορούσαν να

αποκτήσουν τον εξοπλισμό του οπλίτη είχαν τη δυνατότητα να

συμμετέχουν στις συνελεύσεις και ο δήμος ταυτιζόταν με τους ένοπλους

πολίτες Αυτό τουλάχιστον αφήνει να εννοηθεί ο φιλόσοφος Αριστοτέλης

που θεωρούσε αυτή την laquoπόλη των οπλιτώνraquo ως την καλύτερη δυνατήraquo

laquoΟ ΠΟΛΙΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑraquo Claude Mosse

2 Σε ποιο πολίτευμα οδήγησε η κρίση της αριστοκρατικής

δομής της κοινωνίας Πώς έγινε η μετάβαση Να λάβετε

υπόψη σας το σχολικό βιβλίο και τα εξής

Α Ο Δράκων ήταν τύραννος αλλά και ο πρώτος ο οποίος κατέγραψε τους

νόμους στην Αρχαία Αθήνα με εντολή των Αθηναίων Αν και συνήθως

αναφέρεται ως ο πρώτος νομοθέτης των Αθηνών πριν από αυτόν έξι

άρχοντες ονομαζόμενοι Θεσμοθέτες θεσμοθετούσαν άγραφους νόμους

από το 683 πΧ

Το 624 πΧ οι Αθηναίοι του ανέθεσαν να γράψει τους νόμους και το 621

πΧ τους έγραψε σε μαρμάρινες πλάκες τις οποίες τοποθέτησε στην

Αγορά Οι νόμοι αυτοί ήταν πολύ αυστηροί και από τότε η έκφραση

Δρακόντειοι νόμοι είναι συνώνυμη με τους ιδιαίτερα αυστηρούς

νόμους Αντίστοιχα Δρακόντεια μέτρα ονομάζονται τα αυστηρά μέτρα

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Πλούταρχος είπε ότι οι νόμοι του Δράκοντα

γράφτηκαν με αίμα όχι με μελάνι

Οι τιμωρίες ήταν ιδιαίτερα σκληρές με ασήμαντα αδικήματα όπως η

κλοπή ενός μήλου ή ακόμη και η τεμπελιά να τιμωρούνται με θάνατο

Οι νόμοι του Δράκοντα αντικαταστάθηκαν με τη νομοθεσία του Σόλωνα

μετά το 594 πΧ

Β Τη ζωή και το νομοθετικό έργο του περίφημου αρχαίου Σπαρτιάτη

νομοθέτη Λυκούργου την καλύπτει η ομίχλη των μύθων και των θρύλων

της αρχαιότητας και μερικοί ιστορικοί των νεότερων χρόνων υποστήριξαν

ότι αυτός δεν ήταν ιστορικό πρόσωπο αλλά συμβολική μορφή

Βασιλιάς της Σπάρτης έζησε περίπου στα 800 πΧ ταξίδεψε σε πολλά

μέρη της γης επισκέφτηκε την Κρήτη και πολύ πιθανό την Αίγυπτο τη

Λιβύη και την Ιβηρία Επιστρέφοντας στη Σπάρτη φρόντισε να

μεταρρυθμίσει το σπαρτιατικό πολίτευμα Ο μύθος λέει ότι έφυγε από τη

Σπάρτη για πάντα ώστε να μην αλλάζουν τη νομοθεσία του οι

συμπολίτες του που είχαν ορκιστεί να μην το κάνουν παρά μόνο αν

κάποτε επέστρεφε

Οι κυριότερες μεταρρυθμίσεις του Λυκούργου ήταν

Η σιδερένια πειθαρχία των πολιτών κι η κοινή μόρφωση των

αγοριών και των κοριτσιών καθώς κι η σκληραγώγησή τους από

την παιδική ηλικία

Η απαγόρευση της χρήσης ασημένιων και χρυσών νομισμάτων

αλλά μόνο σιδερένιων για να είναι βαριά και να δυσκολεύουν τους

Σπαρτιάτες στη μεταφορά τους

Η υποχρέωση της υποταγής των νεότερων στους γεροντότερους

καθώς κι άλλες σχετικές με τη διακυβέρνηση της πολιτείας

Αυτοί οι θεσμοί στάθηκαν ως οι θεμελιώδεις αρχές του σπαρτιατικού

πολιτεύματος

Γ Ως συνέπεια βίαιης και μακροχρόνιας εξέγερσης των πολιτών ενάντια

στους ευγενείς ο Σόλων κλήθηκε κοινή συναινέσει των αντιμαχόμενων

μερών[1] το 5943 πΧ με έκτακτη διαδικασία να νομοθετήσει και για το

έργο αυτό εξοπλίστηκε με έκτακτες εξουσίες Εκείνο το έτος εξελέγη

άρχων από το δήμο της Αθήνας και όχι από τον Άρειο Πάγο όπως

προέβλεπε το αθηναϊκό πολίτευμα της εποχής Του δόθηκαν οι έκτακτες

εξουσίες του διαλλακτού δηλ του μεσολαβητή του συμφιλιωτή και του

νομοθέτου τις οποίες διατήρησε και μετά το τέλος της ετήσιας αρχοντείας

του Οι νόμοι που θέσπισε δημοσιεύτηκαν ίσως το 592 πΧ

Τα νομοθετικά μέτρα του Σόλωνα ήταν πολύ τολμηρά αλλά και δραστικά

και αντικατοπτρίζουν το μέγεθος της κρίσης που κλήθηκαν να

θεραπεύσουν Βασίζονταν στην αρχή της ανισότητας και όχι της ισότητας

ενώ επιδίωκαν να αποτρέψουν την εμφύλια διαμάχη και τη διάλυση της

πολιτικής κοινότητας της Αθήνας διατηρώντας παράλληλα την κοινωνική

διαστρωμάτωση και την προβολή αυτής της διαστρωμάτωσης στη νομή

της εξουσίας Καθόρισε τα αξιώματα τα οποία μπορούσε κάποιος να

ασκεί με κριτήριο τη τάξη στην οποία ανήκε και όπου κατατασσόταν

βάσει του εισοδήματος του (και ειδικότερα της φοροδοτικής του

ικανότητας) Ως Ταμίες μπορούσαν να υπηρετήσουν μόνο πολίτες της

ανώτατης τάξης ενώ οι πολίτες της κατώτατης τάξης είχαν μόνο

δικαίωμα συμμετοχής στην εκκλησία του δήμου (Αριστοτέλης εκδοση

2008) Τα μέτρα του αποσκοπούσαν στην παύση της εξάρτησης των

ακτημόνων από την αγροτική οικονομία καθώς και στην ανάπτυξη του

εμπορίου και της βιοτεχνίας για την απορρόφηση αυτών των ακτημόνων

τους οποίους ο Σόλων προσπάθησε και ως ένα βαθμό κατάφερε να

προφυλάξει από την πλήρη αποφλοίωση Με τα μέτρα του ενισχύθηκαν

οι μικρομεσαίοι αγρότες αλλά και όσοι ασκούσαν κάποιο επάγγελμα

εκτός της γεωργίας Εξαλείφθηκαν τα στεγανά της καταγωγής που

εμπόδιζαν αυτούς που πτώχευαν από κάποιο επάγγελμα να ανέλθουν σε

ανώτερες κοινωνικές τάξεις να γίνουν πολίτες και να αναλάβουν

αξιώματα Το πολίτευμα της Αθήνας παρέμεινε ωστόσο και μετά τις

μεταρρυθμίσεις τιμοκρατικό βασισμένο στην κοινωνική διαστρωμάτωση

και στη νομή της εξουσίας από τους πολίτες ανάλογα με τον εισόδημά

τους αν και το εισόδημα αυτό μπορούσε στο εξής να προέρχεται από

πολλές διαφορετικές δραστηριότητες και όχι μόνο από την καλλιέργεια

της γης Επιδίωξη του Σόλωνα ήταν τέλος να καταστούν όλοι οι πολίτες

συνυπεύθυνοι για την τήρηση των νόμων και την καταστολή

παρανομιών Ιδανικό του ήταν η ευνομία

Το νομοθετικό έργο του Σόλωνα περιλάμβανε πρώτα μέτρα επανόρθωσης

της υπάρχουσας κατάστασης πολιτειακές μεταρρυθμίσεις που

αφορούσαν στο πολιτικό σώμα στη λαϊκή κυριαρχία και στα δικαστήρια

καθώς και νομοθετήματα σε συγκεκριμένους τομείς

Μέτρα επανόρθωσης (σεισάχθεια από το σείω που σημαίνει

αφαιρώ και το άχθος που σημαίνει βάρος) Στα πλαίσια της

σεισάχθειας (αποτίναξης βαρών) ο Σόλων

o κατάργησε τα υφιστάμενα χρέη ιδιωτών προς ιδιώτες και

προς το δημόσιο

o απελευθέρωσε όσους Αθηναίους είχαν γίνει δούλοι λόγω

χρεών στην ίδια την Αθήνα και επανέφερε στην πόλη όσους

εν τω μεταξύ είχαν μεταπωληθεί στο εξωτερικό Για ξένους

δούλους δεν γίνεται λόγος στις πηγές Για να μην

επαναληφθεί το φαινόμενο

o κατάργησε το δανεισμό με εγγύηση το σώμα (προσωπική

ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς

του Είναι επίσης πιθανό ότι

o αμνήστευσε τα αδικήματα που επέφεραν στέρηση πολιτικών

δικαιωμάτων

Πολιτικό σώμα Στα πλαίσια των πολιτειακών μεταρρυθμίσεων

για την αναμόρφωση και διεύρυνση του πολιτικού σώματος της

Αθήνας ο Σόλων διατήρησε τα τέσσερα υφιστάμενα τέλη που

ρύθμιζαν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών και

βασίζονταν ως τότε αποκλειστικά στο ύψος του αγροτικού

εισοδήματος Οι λεγόμενοι πεντακοσιομέδιμνοι επειδή είχαν

εισόδημα πεντακοσίων μεδίμνων συγκροτούσαν την υψηλότερη

τάξη Ακολουθούσαν οι τριακοσιομέδιμνοι (με εισόδημα τριακόσια

μέδιμνα) που λέγονταν και ιππείς ή ιππάδα τελούντες επειδή

είχαν την οικονομική δυνατότητα να διατηρούν ένα άλογο Οι

διακοσιομέδιμνοι ονομαζονταν ζευγίται Τέλος οι θήτες με εισόδημα

κάτω των διακοσίων μεδίμνων ετησίως είχαν δικαίωμα ψήφου

αλλά δεν τους επιτρεπόταν να αναλάβουν κανένα δημόσιο

αξίωμα[2] Για την κατάταξη των πολιτών σε μια από αυτές τις

τάξεις

o θέσπισε τον συνυπολογισμό και των εισοδημάτων που

προέρχονταν από επαγγελματικές ή εμπορικές

δραστηριότητες Επιπλέον

o έδωσε δικαίωμα στο κατώτερο από αυτά τα τέλη τους θήτες

να συμμετέχουν στην εκκλησία του δήμου

o τους παραχώρησε όμως μόνο το δικαίωμα του εκλέγειν όχι

του εκλέγεσθαι

Αποτέλεσμα αυτών των μεταρρυθμίσεων ήταν να λογίζονται στο εξής

πολίτες όλοι οι ενήλικες άνδρες που κατοικούσαν στην Αττική και ήταν

απόγονοι κατοίκων της Αττικής μελών ιωνικών κοινοτήτων αν και δεν

θέσπισε την ισότητα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων για όλους τους

πολίτες Ο Σόλων έδωσε πιθανότατα δυνατότητα πολιτογράφησης και σε

μετοίκους

Λαϊκή κυριαρχία Στις πολιτειακές μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα

περιλαμβάνονται και μέτρα που διεύρυναν τη λαϊκή κυριαρχία

δηλ τη στήριξη της εξουσίας στο σώμα των πολιτών της Αθήνας

Συγκεκριμένα ο Σόλων

o μετέφερε στην εκκλησία του δήμου την αρμοδιότητα της

εκλογής των αρχόντων που είχε ως τότε ο Άρειος Πάγος και

o θέσπισε τη διαδικασία της κληρώσεως εκ προκρίτων

πεντακοσιομεδίμνων για την εκλογή τους Σύμφωνα με αυτή

τη διαδικασία ο δήμος εξέλεγε ένα αριθμό υποψήφιων

αρχόντων από το τέλος των πεντακοσιομεδίμνων και στη

συνέχεια γινόταν κλήρωση για την ανάδειξη ενός από

αυτούς τους υποψηφίους

o Ίδρυσε ένα νέο βουλευτικό σώμα τη βουλή των τετρακοσίων

(ή τετρακοσίους) και

o μετέφερε σε αυτό τις προβουλευτικές αρμοδιότητες που είχε

ως τότε ο Άρειος Πάγος δηλ τη διαδικασία προκαταρκτικής

επεξεργασίας των σχεδίων ψηφισμάτων που θα

υποβάλλονταν στην εκκλησία του δήμου

Η βουλή των τετρακοσίων ήταν πιο δημοκρατική σε σύγκριση με το

αριστοκρατικό σώμα του Αρείου Πάγου στο οποίο συμμετείχαν μόνο

πεντακοσιομέδιμνοι που είχαν θητεύσει ως άρχοντες (και είχαν εκλεγεί

από τον ίδιο τον Άρειο Πάγο σύμφωνα με τη διαδικασία που ίσχυε πριν τις

μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα) Η βουλή αντίθετα είχε 400 εκλεγμένα μέλη

που προέρχονταν και από τα τέλη των ιππέων και των ζευγιτών η θητεία

κάθε βουλευτή ήταν ετήσια και οι τέσσερις φυλές της Αθήνας

αντιπροσωπεύονταν ισότιμα με εκατό βουλευτές η καθεμιά

Δικαστήρια Στο χώρο της δικαιοσύνης οι μεταρρυθμίσεις του

Σόλωνα ήταν έπίσης σημαντικές προς την κατεύθυνση του

εκδημοκρατισμού και του ελέγχου της εξουσίας Ο Σόλων

o έδωσε τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη όχι μόνο στον

παθόντα να καταγγέλλει στον Άρειο Πάγο με εισαγγελία

(αγωγή) οποιονδήποτε ακόμα και άρχοντα και να

εμφανίζεται ως κατήγορος Με αυτό τον τρόπο

κατοχυρώθηκε ουσιαστικά το έννομο συμφέρον του απλού

πολίτη σε σχέση με την άσκηση της εξουσίας από τα κρατικά

όργανα ακόμα και αν οι ενέργειες των κρατικών οργάνων

δεν τον έβλαπταν άμεσα

o Ίδρυσε την Ηλιαία ένα λαϊκό δικαστήριο με πολλά μέλη ως

αντίβαρο του Αρείου Πάγου σε θέματα απονομής

δικαιοσύνης Η ακριβής σύνθεση της σολώνειας Ηλιαίας δεν

είναι γνωστή και δεν αποκλείεται να πρόκειται απλά για την

ίδια την εκκλησία του δήμου όταν αυτή συνεδρίαζε ως

δικαστήριο Στην Ηλιαία μπορούσε να προσφύγει

οποιοσδήποτε εναντίον δικαστικής αποφάσεως αρχόντων Το

όνομά της προέρχεται από το ουσ ηλία=αλία που σημαίνει

εκκλησία σύναξη Η κλασική διαμόρφωση της Ηλιαίας σε

laquoδεξαμενήraquo 6000 κληρωμένων Αθηναίων άνω των 30 ετών

από την οποία λαμβάνονταν οι δικαστές για τα ηλιαστικά

δικαστήρια οφείλεται στις μεταρρυθμίσεις του έτους 462 πΧ

από τον Εφιάλτη

Άλλα νομοθετήματα Ο Σόλων θέσπισε και πλήθος άλλων νόμων

για συγκεκριμένα θέματα που δεν είναι όλα γνωστά Τα

σημαντικότερα από αυτά είναι

o η απαγόρευση της εξαγωγής γεωργικών προϊόντων πλην

λαδιού

o ρυθμίσεις στις ιδιωτικές σχέσεις (πχ κανόνες υδροληψίας

ελάχιστες αποστάσεις οικοδομών)

o θέσπιση κοινωνικής πρόνοιας για αναπήρους και επικλήρους

(θυγατέρες που κληρονομούσαν αποκλειστικά την πατρική

περιουσία λόγω έλλειψης άρρενα κληρονόμου)

o μέτρα προστασίας της οικογένειας και του γάμου που

περιλάμβαναν μέτρα εναντίον της μοιχείας του βιασμού

της μαστρωπείας και της πορνείας

o υποχρέωση των γονέων να διδάξουν στα παιδιά τους κάποια

τέχνη και απαλλαγή των τέκνων από τη φροντίδα των

ηλικιωμένων γονέων τους αν οι τελευταίοι δεν είχαν

ανταποκριθεί σε αυτή την υποχρέωσή τους

Συνολικά ο Σόλων ρύθμισε πάνω σε νέες βάσεις το δημόσιο το ιδιωτικό

και το ποινικό δίκαιο Οι νόμοι του δημοσιεύτηκαν ίσως το 5921 πΧ

καταγραμμένοι σε ξύλινες τετράγωνες στήλες οι οποίες στένευαν προς

τα πάνω και στρέφονταν γύρω από άξονα γι αυτό και ονομάστηκαν

άξονες ή κύρβεις Η νομοθεσία του απέκτησε φήμη και επέδρασε

θετικά στην εξέλιξη του δικαίου αλλά και στην κοινωνική οικονομική

πολιτική και πολιτειακή εξέλιξη της Αθήνας Δίκαια ο Σόλων θεωρείται

πατέρας του αστικού δικαίου

Το 410 πΧ συγκροτήθηκε στην Αθήνα μια επιτροπή νομομαθών οι

αναγραφείς των νόμων που ανέλαβε την εκκαθάριση και την

κωδικοποίηση των νόμων του Δράκοντα και του Σόλωνα Το έργο της

επιτροπής διακόπηκε από τους τριάκοντα τυράννους και ολοκληρώθηκε

μετά την πτώση τους Το 4032 πΧ παρέδωσαν το σώμα νόμων που κατ

άρτισαν το οποίο φύλαγαν στο εξής οι

θεσμοθέται

Δ Πέραν της αμφισβήτησης της ύπαρξης του προσώπου του Ζάλευκου

αμφισβητείται και η χρονολογία σύνταξης των νόμων Πιο κοντά στην

αλήθεια φαίνεται να είναι η θέση του Ευσέβιου ότι συντάχθηκαν το

663662 πΧ Ήδη πάντως από την αρχαιότητα οι νόμοι του Ζάλευκου

θεωρούνταν οι πρώτοι γραπτοί νόμοι των Ελλήνων Το πρωτότυπο

κείμενο της νομοθεσίας δεν έχει σωθεί

Επιδιώκοντας ο Ζάλευκος την νομοθετική σταθερότητα συμπεριέλαβε

στην νομοθεσία του διατάξεις που εμπόδιζαν τις νομοθετικές αλλαγές

και κατ επέκταση τις κοινωνικές αλλαγές Χαρακτηριστικά η μεταβολή

των νόμων επιτρεπόταν μεν αλλά με κεφαλικό κίνδυνο δηλαδή καθένας

που ήθελε να προτείνει έναν νέο νόμο ή μια αλλαγή σε ήδη υπάρχοντα

νόμο έπρεπε να εμφανιστεί ενώπιον του Συμβουλίου της πόλης και σε

περίπτωση που αυτό ψήφιζε ενάντια στην πρόταση του αμέσως έχανε τη

ζωή του

Στο Ποινικό δίκαιο καθιερώθηκε η αρχή του αντιπεπονθότος (της

ανταπόδοσης) και αφαιρέθηκε από τους δικαστές η εξουσία να ορίζουν οι

ίδιοι την ποινή για κάθε αδίκημα Έτσι έληξε το καθεστώς αυθαιρεσίας

που επικρατούσε μέχρι τότε αφού ο δικαστής δεν μπορούσε πλέον να

τιμωρεί κατά βούληση Ως προς το φόνο δεν υπήρχαν ιδιαίτερες ρυθμίσεις

καθώς τότε θεωρούταν ιδιωτική υπόθεση που αφορούσε τον οίκο του

θύματος








ζωή του Επίσης νόμος απαγόρευε την είσοδο κάποιου που ήταν

οπλισμένος στη Γερουσία

Η γη ήταν αναπαλλοτρίωτη και η αγοραπωλησία της επιτρεπόταν μόνο

για πολύ σοβαρούς λόγους Απαγορευόταν η ύπαρξη μεταπρατών

γεωργικών προϊόντων καθώς η έννομη τάξη δεν έβλεπε θετικά την

προοπτική δημιουργίας τάξης εμπόρων Ως προς το δάνειο προτιμήθηκε η

απόδειξη με μάρτυρες και απαγορεύτηκε το δάνειο με έγγραφο

Ο Ζάλευκος ήταν ιδιαίτερά απαιτητικός στην αυστηρή εφαρμογή των

νόμων άσχετα με την κοινωνική ή δημόσια θέση του καθενός

Αναφέρεται ότι όταν ο γιος του καταδικάστηκε σε τύφλωση για μοιχεία ο

Ζάλευκος δε ζήτησε να μην εκτελεστεί η ποινή πρότεινε όμως να

αφαιρεθεί ένα μάτι από τον ίδιο και ένα από το γιο του

Η νομοθεσία του Ζάλευκου χρησιμοποιήθηκε και σε άλλες πόλεις της

Μεγάλης Ελλάδας και επέδρασε στην ρωμαϊκή νομοθεσία και στο

Δωδεκάδελτο

Ε Ο Κλεισθένης υπήρξε Αθηναίος πολιτικός του 6ου αι πΧ της

οικογένειας των Αλκμεωνιδών Το 508-507 πΧ έθεσε τις βάσεις για τη

δημοκρατική μεταρρύθμιση της Αθήνας

Με το τέλος της τυραννίας του Πεισίστρατου ανέλαβε να μεταρρυθμίσει

το πολίτευμα της Αθήνας και να το καταστήσει δημοκρατικότερο Γι αυτό

τον σκοπό διαχώρισε τους Αθηναίους σε δέκα (10) φυλές με δέκα-τέσσερις

(14) δήμους η καθεμιά Σε κάθε φυλή φρόντισε να ανήκουν πολίτες από

διάφορες περιοχές της Αττικής και έτσι οι πλούσιοι ευγενείς έπαψαν να

αποτελούν μόνοι τους μια ισχυρή τάξη και αναμίχθηκαν με τους

υπόλοιπους πολίτες Ο Κλεισθένης έδωσε όλη την εξουσία στην Εκκλησία

του δήμου Από αυτήν εκλέγονταν και οι δέκα στρατηγοί που διοικούσαν

όχι μόνο το στρατό αλλά και το ίδιο το κράτος

Επιπρόσθετα η βουλή των 400 όργανο που θέσπισε ο Σόλωνας

αντικαταστήθηκε από νέα βουλή με 500 βουλευτές Αυτοί εκλέγονταν

κάθε χρόνο με κλήρο 50 από κάθε φυλή Έτσι όλοι οι πολίτες είχαν

πιθανότητα να γίνουν κάποτε βουλευτές Έργο της βουλής ήταν να

προετοιμάζει τα θέματα που θα συζητούσε η Εκκλησία του δήμου Επίσης

ο Κλεισθένης για να προστατέψει το νέο πολίτευμα καθιέρωσε τον

οστρακισμό Κάθε πολίτης έγραφε πάνω σε ένα κομμάτι από σπασμένο

αγγείο (όστρακο) το όνομα του πολιτικού που θεωρούσε πιο επικίνδυνο

για τη δημοκρατία Μετρούσαν κατόπιν τα όστρακα και εξόριζαν για 10

χρόνια όποιον είχε συγκεντρώσει 6 χιλιάδες όστρακα με το όνομά του

Έτσι γεννήθηκε στην Αθήνα η δημοκρατία το πολίτευμα που δίνει σε

όλους του πολίτες το δικαίωμα αλλά και το καθήκον να συμμετέχουν στη

διακυβέρνηση του κράτους Η δημοκρατία ήταν μια από τις πιο

σημαντικές κατακτήσεις των αρχαίων Ελλήνων Έτσι έπαψαν η

συγγένεια και η καταγωγή να παίζουν ρόλο στην πολιτική ζωή της

Αθήνας Με το μέτρο αυτό ο Κλει σθένης

έδωσε την πολιτεία στον λαό όπως έγραψε αργότερα ο Αριστοτέλης

3 Ποιοι λόγοι οδήγησαν την εγκαθίδρυση τυραννικών καθεστώτων στην

αρχαϊκή εποχή Να λάβετε υπόψη σας- τα παρακάτω


Β τυραννίδα Μορφή πολιτεύματος η οποία γεννήθηκε στην αρχαία

Ελλάδα κατά τον 7ο και ιδιαίτερα τον 6ο αι πΧ ως ενδιάμεσο στάδιο πριν

από την ανάπτυξη της δημοκρατίας Η τ μπορεί να θεωρηθεί ως το

προϊόν των ταξικών ανταγωνισμών που δημιουργήθηκαν στα πλαίσια της

οικονομικής ανάπτυξης των αρχαίων ελληνικών πόλεων η οποία

οφείλεται κυρίως στη ραγδαία ανάπτυξη του εμπορίου και στην εισαγωγή

της κυκλοφορίας των νομισμάτων Η εξέλιξη αυτή είχε ως αποτέλεσμα

την ανάδειξη των τάξεων των βιοτεχνών και των εμπόρων που ήταν

αποκλεισμένοι από την πολιτική εξουσία η οποία βρισκόταν στα χέρια

της ολιγαρχίας των πλούσιων γαιοκτημόνων Όπως εύστοχα παρατήρησε

ο Θουκυδίδης η τ ήταν το αποτέλεσμα της αύξησης του πλούτου της

πόλης-κράτους Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε ότι τ εγκαθιδρύθηκαν

κυρίως σε εμπορικές πόλεις ιδιαίτερα κατά την περίοδο της ανάπτυξής

τους ενώ αντίθετα οι πόλεις-κράτη των οποίων η οικονομία στηριζόταν

κατά κανόνα στη γεωργία παρέμειναν ολιγαρχικές Τυπικό παράδειγμα

των δεύτερων αποτελεί η Σπάρτη η οποία ποτέ δεν γνώρισε τ Με

εξαίρεση τη Σικελία όπου η τ είχε κύριο αίτιο τη δυνατότητα επιβολής

της εξουσίας εκ μέρους ισχυρών στρατιωτικών ηγετών σε πληθυσμούς οι

οποίοι απειλούνταν από ξένους και εχθρικούς λαούς (αρχικά Καρχηδόνιοι

και Ετρούσκοι και αργότερα Ρωμαίοι) στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο η τ

ήταν ακριβώς το αποτέλεσμα της διαμάχης των βιοτεχνών και των

εμπόρων με την ολιγαρχική εξουσία των γαιοκτημόνων την οποία

ασκούσαν οι δεύτεροι με κατάφωρα αυθαίρετο τρόπο Κατά τον 7ο και 6ο

αι έγιναν οι πρώτες εκτεταμένες κωδικοποιήσεις των νόμων οι οποίοι

μέχρι τότε στηρίζονταν στο εθιμικό δίκαιο και ερμηνεύονταν και

εφαρμόζονταν κατά το δοκούν από τους δικαστές οι οποίοι προέρχονταν

αποκλειστικά από τους κόλπους της ολιγαρχίας των γαιοκτημόνων και

φρόντιζαν αποκλειστικά και μόνο τα συμφέροντά της Οι αντιθέσεις

αυτές οδήγησαν στην ανάδειξη των αισυμνητών (αρχικά τυπικό

ολιγαρχικό αξίωμα το οποίο έφερε ο ανώτατος άρχοντας) αυτοί

ορίζονταν με κοινή απόφαση των αντιμαχόμενων μερών και

αναλάμβαναν να θεσπίσουν γραπτή και κοινά αποδεκτή νομοθεσία με

σκοπό να καταστείλουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια η οποία προερχόταν από

τις δικαστικές αυθαιρεσίες των ολιγαρχικών το αξίωμα του αισυμνήτη

έφερε ο Πιττακός στη Μυτιλήνη ενώ ο Σόλων ο οποίος ανέλαβε αυτόν

ακριβώς τον ρόλο δεν έφερε επίσημα αυτόν τον τίτλο αλλά ονομάστηκε

θεσμοθέτηςΩστόσο η γραπτή νομοθεσία δεν μπορούσε να αναστείλει

τις διαμάχες οι οποίες είχαν βαθιές οικονομικές και πολιτικές ρίζες Οι

ανερχόμενες τάξεις οι οποίες δεν διέθεταν ακόμη την καλλιέργεια την

ωριμότητα τη συνοχή αλλά κυρίως την ισχύ ώστε να διεκδικήσουν και να

επιβάλλουν τους θεσμούς οι οποίοι θα εξελίσσονταν αργότερα στη

δημοκρατία επένδυαν σε άτομα τα οποία φέρονταν να έχουν την

ικανότητα να προασπίσουν τα συμφέροντά τους από τους ολιγαρχικούς

Έτσι ανέδειξαν ως τυράννους άνδρες αριστοκρατικής καταγωγής που

κατείχαν υψηλά αξιώματα και οι οποίοι ευνοήθηκαν από τις καταστάσεις

για να υφαρπάξουν την εξουσία κολακεύοντας τον λαό ο οποίος

συνήθως τους παρείχε είτε την ενεργή υποστήριξη είτε την ανοχή του

Όπως παρατήρησε και ο Αριστοτέλης οι τύραννοι ήταν δημαγωγοί οι

οποίοι διατείνονταν ότι μπορούσαν να προστατεύσουν τα λαϊκά

στρώματα από τις αδικίες των προνομιούχωνΟι τύραννοι προκειμένου

να διατηρήσουν το λαϊκό τους έρεισμα αναπόφευκτα στήριξαν τα

συμφέροντα των στρωμάτων τα οποία τους ανάδειξαν στην εξουσία

Έτσι σπάνια μόνο ανέστειλαν τους πολιτικούς νόμους ενώ ποτέ δεν

κατάργησαν το ιδιωτικό δίκαιο το οποίο άλλωστε αποτελούσε και τη

μεγάλη κατάκτηση των στρωμάτων αυτών Επίσης προσπάθησαν να

υποσκάψουν την ισχύ της αριστοκρατίας (η οποία άλλωστε αποτελούσε

και τη σημαντικότερη απειλή κατά της προσωπικής τους εξουσίας)

διαβρώνοντας την ισχύ και την επιρροή του συστήματος των γενών από

το οποίο σε μεγάλο βαθμό αντλούσε την ισχύ του το ολιγαρχικό

πολίτευμα και βελτιώνοντας παράλληλα το επίπεδο διαβίωσης των

λαϊκών στρωμάτων Έτσι αν και σπάνια προέβησαν σε απαλλοτριώσεις

και αναδασμούς της έγγειας περιουσίας των γαιοκτημόνων (κάτι το οποίο

έκανε ο Πεισίστρατος στην Αθήνα) συχνά ανέλαβαν τεράστια έργα

εκχερσώσεων πολλαπλασιάζοντας τις εκτάσεις της καλλιεργήσιμης γης

την οποία διένειμαν σε ακτήμονες και μικροκαλλιεργητές Επίσης

προσπάθησαν να βελτιώσουν την κατάσταση των αστικών λαϊκών

στρωμάτων τα οποία οδηγούνταν στην εξαθλίωση εξαιτίας της μείωσης

των ημερομισθίων που προκαλούσε η δουλεία Φοβούμενοι την ύπαρξη

ενός εξαθλιωμένου δυσαρεστημένου και κατά συνέπεια ανεξέλεγκτου

όχλου μέσα στην πόλη έλαβαν προστατευτικά μέτρα για τη μισθωτή

εργασία περιορίζοντας παράλληλα την έκταση της δουλείας (για

παράδειγμα ο Περίανδρος απαγόρευσε την εισαγωγή νέων δούλων κατά

το διάστημα της εξουσίας του) Στο πλαίσιο της εξυπηρέτησης αλλά και

της κολακείας των λαϊκών στρωμάτων οι τύραννοι συχνά ευνόησαν τη

διάδοση λατρειών με λαϊκό χαρακτήρα ενώ καταπολέμησαν τις λατρείες

με αριστοκρατικά χαρακτηριστικά τυπικό παράδειγμα αποτελεί η

διάδοση της λατρείας του Διονύσου θεότητα με κατεξοχήν λαϊκό

χαρακτήρα από τους περισσότερους τυράννους Επίσης κατά κανόνα

αναλάμβαναν την εκπόνηση τεράστιων δημοσίων έργων τα οποία

ικανοποιούσαν τους πολίτες παρείχαν εργασία στα λαϊκά στρώματα

αλλά κυρίως φρόντιζαν για την ενίσχυση του προσωπικού τους κύρους

Ωστόσο επειδή η τ ήταν πολίτευμα που στηριζόταν στην προσωπική

εξουσία ενός ανέλεγκτου άρχοντα ο οποίος έθετε τον εαυτό του πέραν

της εξουσίας του δικαίου της πόλης ήταν φυσικό να χαρακτηρίζεται από

αυθαιρεσία καταπίεση και διαφθορά Η υποστήριξη των λαϊκών

συμφερόντων είχε κίνητρο την αναζήτηση πολιτικής στήριξης και σε

καμία περίπτωση δεν συνοδευόταν από την πρόθεση ενίσχυσης της

πολιτικής επιρροής τους Οι τύραννοι συστηματικά καταπολέμησαν

οποιεσδήποτε προσπάθειες χειραφέτησης των λαϊκών στρωμάτων Για

τον σκοπό αυτό λάμβαναν σκληρά κατασταλτικά μέτρα διώκοντας

οποιονδήποτε θεωρούσαν ότι μπορούσε να αποτελέσει απειλή για την

εξουσία τους και χρησιμοποιώντας εκτεταμένα δίκτυα καταδοτών και

κατασκόπων με στόχο να πλήξουν το φρόνημα και την αμοιβαία

εμπιστοσύνη των πολιτών Ως προς αυτό είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικές οι

αναφορές του Αριστοτέλη στα Πολιτικά Κατά τον Αριστοτέλη η τ δεν

εξυπηρετούσε κανένα συμφέρον παρά μόνο το δικό της και υφίστατο για

να επιδιώκει τον δικό της πλουτισμό ενώ σε αυτήν ο Έλληνας φιλόσοφος

διέκρινε τα σημαντικότερα μειονεκτήματα τόσο της ολιγαρχίας όσο και

της δημοκρατίας Κοινό χαρακτηριστικό της τ με την ολιγαρχία ήταν η

επιδίωξη του πλουτισμού και η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τον λαό ενώ

με τη δημοκρατία μοιραζόταν την καχυποψία και τις συχνές διώξεις των

επιφανών πολιτώνΗ τ επικράτησε στο μεγαλύτερο μέρος του ελλαδικού

χώρου Στη Σικυώνα είχαν εγκατασταθεί οι Ορθαγορίδες στην Κόρινθο οι

Κυψελίδες στην Αθήνα οι Πεισιστρατίδες στη Σάμο ο Πολυκράτης στη

Νάξο ο Λύγδαμις στη Μυτιλήνη ο Πιττακός στη Μεγαρίδα ο Θεαγένης

στη Μίλητο ο Θρασύβουλος κοκ Παρότι οι τύραννοι προσπάθησαν ndashκαι

σε μεγάλο βαθμό κατόρθωσανndash να επιβάλλουν τον κανόνα της

κληρονομικής διαδοχής οι τ διατηρήθηκαν για διάστημα συνήθως μίας

γενιάς σπάνια δύο με μοναδική εξαίρεση τους Ορθαγορίδες της

Σικυώνας οι οποίοι παρέμειναν στην εξουσία περίπου για έναν αιώνα Οι

διάδοχοι των τυράννων κατά κανόνα αποκομμένοι από τα λαϊκά

στρώματα στα οποία οι γονείς τους είχαν στηρίξει την άνοδό τους στην

εξουσία δεν αντιλήφθηκαν τη σημασία που είχε η κολακεία και η υλική

ευμάρεια του λαού (παράλληλα βέβαια με την καταπίεση) για τη

διατήρηση του καθεστώτος τους με αποτέλεσμα να έρθουν γρήγορα σε

ρήξη με αυτόν Ωστόσο αν και ο λόγος αυτός ευσταθεί και περιγράφει μια

πραγματική ιστορική κατάσταση ουσιαστικά είναι δευτερεύων Ο

βασικός λόγος πτώσης της τ ήταν ότι με τη διάσπαση της εξουσίας των

ολιγαρχικών αυτή είχε εκπληρώσει τον ρόλο της Παρά τις προσπάθειές

της δεν μπόρεσε να ανακόψει τον δρόμο προς τη χειραφέτηση των

κοινωνικών στρωμάτων που αρχικά την υποστήριξαν και τα οποία δεν

είχαν κανένα λόγο να ανέχονται την αυθαίρετη εξουσία των τυράννων

καθώς ήταν πλέον ώριμα να επιδιώξουν την εγκαθίδρυση της

δημοκρατίας Ο λαός χρησιμοποιούσε την τ ως μέσο για την ανατροπή

της εξουσίας των ολιγαρχικών και μόλις έφτανε στο επιδιωκόμενο

αποτέλεσμα προχωρούσε στο επόμενο βήμα δηλαδή στην εγκαθίδρυση

δημοκρατίας Αν και το φαινόμενο της εγκαθίδρυσης τυραννικών

καθεστώτων επανήλθε κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος του

Πελοποννησιακού πολέμου (τέλη 5ου ndash αρχές 4ου αι) επρόκειτο πλέον

για καθεστώτα τα οποία υπηρετούσαν ξένα συμφέροντα και δεν

στηρίζονταν στις κοινωνικές δυνάμεις της πόλης (τυπικό παράδειγμα

αποτελεί η εξουσία των Τριάκοντα Τυράννων στην Αθήνα) και γιrsquo αυτόν

ακριβώς τον λόγο υπήρξαν εξαιρετικά βραχύβια Υπό αυτή την έννοια θα

μπορούσαν μάλλον να χαρακτηριστούν ως παροδικές καταπιεστικές

δικτατορίες Εξαίρεση αποτέλεσαν οι πόλεις της Σικελίας στις οποίες η τ

επιβίωσε καθώς η ύπαρξη εξωτερικών εχθρών οι οποίοι απειλούσαν την

ίδια την υπόσταση των πόλεων συχνά ευνόησε την ανάδειξη και τη

διατήρηση στην εξουσία ισχυρών ηγεμόνων οι οποίοι αντλούσαν τη

νομιμοποίησή τους από την ικανότητά τους (πραγματική ή πλασματική)

να προστατεύουν την πόλη τους έναντι ακριβώς αυτών των εχθρών

4 Γιατί ο τύραννος Πεισίσταρος απέκτησε την εικόνα του φιλάνθρωπου

Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω


Β Ο Πεισίστρατος υπήρξε κατά διαστήματα για συνολικά περίπου 20

χρόνια τύραννος των Αθηνών στην περίοδο 561 έως 527 πΧ Προσπάθησε

και κατάφερε να επιβάλει τυραννίδα τρεις φορές χρησιμοποιώντας

άλλοτε συμμάχους από διάφορες πόλεις άλλοτε από την ίδια την Αθήνα

όπου υπήρχαν έντονες διαμάχες εξουσίας μεταξύ αντίπαλων ισχυρών

οικογενειών άλλοτε μισθοφορικό στρατό και άλλοτε τραγελαφικά

τεχνάσματα Τις πρώτες δύο φορές κατάφερε να επιβληθεί για μικρό

χρονικό διάστημα μετά το οποίο ανατράπηκε και εξορίστηκε Την τρίτη

φορά όμως έμεινε στην εξουσία μέχρι το θάνατό του Αυτός επήλθε από

φυσικά αίτια και σε μεγάλη ηλικία του Πεισιστράτου το 527 πΧ οπότε

τον διαδέχτηκαν οι Πεισιστρατίδες

Στο διάστημα της διακυβέρνησής του σπάνια εφάρμοζε στυγνή τυραννία

και φρόντιζε να κρατά πολιτικές ισορροπίες[1] μη καταλύοντας όλους τους

θεσμούς Εντούτοις με πολλούς τρόπους παρακώλυε την πραγματική

λειτουργία της δημοκρατίας και ήλεγχε όλους τους μηχανισμούς της

εξουσίας παίρνοντας κατά καιρούς και ακραία σαφώς τυραννικά μέτρα

Εξόρισε για παράδειγμα όλους τους σημαντικούς αντιπάλους του που

ήταν οι παράλιοι δηλαδή οι αριστοκράτες και οι μεγαλέμποροι υπό τον

Αλκμεωνίδη Μεγακλή και οι πεδιακοί δηλαδή οι επίσης αριστοκράτες

αλλά ολιγαρχικοί στις πεποιθήσεις γαιοκτήμονες υπό τον Λυκούργο γιο

του Αριστολαΐδη Πήρε συγγενείς όλων των αντιπάλων του ως ομήρους

ώστε να μην τολμούν να του αντιταχθούν όσοι παρέμεναν στην Αθήνα -

έστειλε τους ομήρους στη Νάξο όπου έγινε τύραννος ο προσωπικός φίλος

του Λύγδαμις

Δήμευσε τις περιουσίες όσων εξόρισε και τις μοίρασε στους ακτήμονες ή

στους μικροκτηματίες και γενικά πήρε στη συνέχεια οικονομικά μέτρα

υπέρ των αγροτών βοσκών θητών[2] και φτωχών που αποτελούσαν και το

βασικό λαϊκό έρεισμά του

Στήριξε την πολιτική του στον πόλεμο κατά των πλουσίων αλλά πήρε

και μέτρα που τον έκαναν αρεστό ακόμα και σε εκείνους επειδή τόνωσαν

το εμπόριο και τη βιοτεχνία Αυτό το έκανε τόσο για να ευημερεί η πόλη

όσο και για να προσεταιρίζεται όσους αριστοκράτες και αστούς εμπόρους

μέχρι πρόσφατα στήριζαν το κόμμα των παραλίων ή εκείνη την εποχή

των Αλκμεωνιδών

Απέφυγε τους πολέμους και στα ειρηνικά χρόνια της κυβέρνησής του η

οικονομία της Αθήνας βελτιώθηκε σημαντικά κατασκευάστηκαν πολλά

έργα και δημιουργήθηκε σημαντική βιβλιοθήκη

Ο ίδιος είχε σημαντικά εισοδήματα από προσωπικές επιχειρήσεις που

απέκτησε στο Παγγαίο όσο ήταν εξόριστος και έτσι δεν επιβάρυνε

ιδιαίτερα τον κρατικό προϋπολογισμό με προσωπικές δαπάνες που θα τον

αποξένωναν από το λαό

Συνέδεσε το όνομα του με σπουδαία εξωραϊστικά έργα (Εννεακρούνος

πηγή τελεστήριο της Ελευσίνας) καθώς και την προσπάθεια για

δημιουργία βιβλιοθήκης

Πρώτα χρόνια

Υπήρξε γόνος αριστοκρατικής οικογένειας η οποία καταγόταν από την

Αυλώνα της Αττικής Γεννήθηκε γύρω στο 607 πΧ και ήταν γιος ενός

πλούσιου άνδρα που είχε ακίνητη περιουσία στα μεσόγεια πιθανόν στο

Μαραθώνα ή στη Βραυρώνα τον Ιπποκράτη Η μητέρα του ήταν ξαδέλφη

της μητέρας του Σόλωνα και ίσως αυτό ήταν η αιτία που κάποιοι

ανέφεραν στενή σχέση μεταξύ των δύο ανδρών Συγκεκριμένα ο

Πεισίστρατος ως έφηβος φέρεται ως ερωμένος του Σόλωνα όπως και του

Χάρμου[3] Όταν ήταν νέος στην Αθήνα κυριαρχούσε σχεδόν εμφύλιος με

έντονες[4] διαμάχες Η απογοήτευση από τα μέτρα του Σόλωνα που

φτωχοί και προνομιούχοι θεωρούσαν ημίμετρα ο καθένας για τους

λόγους του ήταν μεγάλη και η πόλη είχε φτάσει στο σημείο να μη μπορεί

να εκλέξει ηγεσία Πιο δυσαρεστημένοι πάντως ήταν οι ακτήμονες και

όσοι είχαν μικρά κομμάτια γης αλλά και οι ολιγαρχικοί γαιοκτήμονες Οι

έμποροι κρατούσαν μια ήπια στάση και ήταν μάλλον υπέρ της

διατήρησης των μέτρων του Σόλωνα ενώ οι ολιγαρχικοί ήθελαν να

καταργηθούν

Στην πολιτική σκηνή κυριαρχούσαν ως εκπρόσωποι των δύο ισχυρών

τάξεων δύο άνδρες()Ο ένας ήταν ο Αλκμεωνίδης Μεγακλής που ήταν

σχετικά μετριοπαθής και συντασσόταν με τους πλούσιους εμπόρους ή την

αστική τάξη της εποχής παρότι ανήκε οικονομικά στην προνομιούχα

αριστοκρατία και είχε τεράστια περιουσία Ήταν ιδιαίτερα συμπαθής

γιατί ήταν βεβαρυμένος με το Κυλώνειο Άγος Ηγείτο πάντως του

κόμματος των παράλιων όπως λεγόταν τότε η μερίδα με συμφέροντα

από το εμπόριο και που επεδίωκε το άνοιγμα της πολιτικής εξουσίας σε

όσους είχαν αποκτήσει χρήματα από αυτό Στην άλλη μερίδα ήταν

επικεφαλής ο Λυκούργος του Αριστοκλανίδη ο οποίος ήταν επικεφαλής

των κλαζοκτημόνων ή του κόμματος των πεδιακών

Ο Πεισίστρατος προτού βάλει στόχο την εξουσία είχε διακριθεί τότε σε

μια εκστρατεία στα Μέγαρα και ο λαός τον εκτιμούσε Ο λόγος ήταν πως

το 570 πΧ στη διάρκεια του πολέμου των Αθηναίων με τους Μεγαρείς

κατέλαβε τη Νισαία το λιμάνι των Μεγάρων

Η πρώτη τυραννίδα

Ευφυής και φιλόδοξος προσπάθησε στη συνέχεια δυο φορές να

καταλάβει την εξουσία με στρατηγήματα τα αποτελέσματα των οποίων

είχαν βραχυπρόθεσμη επιτυχία και τον οδήγησαν δυο φορές στην εξορία

Την πρώτη φορά το 561 πΧ αυτοτραυματίστηκε και μαχαίρωσε επίσης

τα μουλάρια του Εμφανίστηκε αιμόφυρτος στην αγορά με δυο

πληγωμένα μουλάρια και υποστήριξε ότι γλίτωσε από βέβαιη δολοφονία

καθώς υπερασπιζόταν τα δίκαια των αδυνάμων Δεν κατονόμασε τους

αντιπάλους που του επιτέθηκαν αλλά παρενέβη ένας φίλος του και

άρχων ο Αριστίων που είπε ότι ο δήμος πρέπει να εκδώσει ψήφισμα για

την προστασία του Πεισίστρατου Σύμφωνα με το ψήφισμα θα

επιτρεπόταν πλέον ο Πεισίστρατος να διαθέτει προσωπική φρουρά από

ενόπλους και συγκεκριμένα από 50 κορυνηφόρους (άνδρες οπλισμένους

με ρόπαλα)

Ο Σόλωνας αντέδρασε σε αυτό εντονότατα αλλά δεν εισακούσθηκε

Κατηγόρησε ευθέως τον Πεισίστρατο ότι είχε αυτοτραυματιστεί σαν τον

Οδυσσέα μόνον που εκείνος το είχε κάνει για να ξεγελάσει εχθρούς ενώ ο

Πεισίστρατος ήθελε να ξεγελάσει συμπολίτες του[5] Έκρουσε τον κώδωνα

του κινδύνου για τη δημοκρατία λέγοντας ότι στόχος του Πεισίστρατου

ήταν να χρησιμοποιήσει ενόπλους άνδρες για να καταλύσει τη

δημοκρατία Διαπίστωσε όμως ότι οι μεν αριστοκρατικοί φοβούνταν να

αντιδράσουν (μια που ήταν και ύποπτοι για το υποτιθέμενο επεισόδιο

εναντίον του Πεισίστρατου) οι δε δημοκρατικοί ήταν σύσσωμοι με το

μέρος του Πεισίστρατου Οπότε ο Σόλωνας είπε στο δήμο

αποχαυνωθήκατε όλοι σας και αποχώρησε αποκαρδιωμένος Όντως ο

Πεισίστρατος χρησιμοποίησε πολύ σύντομα αυτή την προσωπική φρουρά

- την οποία τεχνηέντως αύξησε σημαντικά σε αριθμό - και κατέλαβε την

Ακρόπολη και την εξουσία

Ο Πεισίστρατος δεν κατέλυσε τότε τις βασικές δημοκρατικές λειτουργίες[6]

και προσπάθησε να κυβερνήσει προσωποπαγώς δίχως να θίξει το

πολίτευμα σε καίρια σημεία πλην όμως πολύ γρήγορα (ίσως σε λίγους

μήνες ή το πολύ μέσα σε ένα χρόνο) ανατράπηκε και εξορίστηκε Στην

ανατροπή του πρωταγωνίστησαν οι συνασπισμένοι εναντίον του

εκπρόσωποι των ολιγαρχικών και των εμπόρων δηλαδή οι Λυκούργος και

Μεγακλής Πλην όμως η λυκοφιλία των δύο ανδρών που εκπροσωπούσαν

συμφέροντα αντίθετων κοινωνικών ομάδων δεν κράτησε πολύ Οι

ολιγαρχικοί ήθελαν να αλλάξει η κατάσταση εις βάρος της αστικής τάξης

ώστε η πολιτική εξουσία να περάσει και πάλι αποκλειστικά στα χέρια των

ευγενών (δηλαδή των γαιοκτημόνων ουσιαστικά) οι δε έμποροι που είχαν

πια αρκετά χρήματα απαιτούσαν να έχουν άποψη στα πολιτικά και

στήριζαν τον Μεγακλή για να αντισταθεί στις ολιγαρχικές κινήσεις

Η δεύτερη τυραννίδα

Ο Πεισίστρατος εκμεταλλευόμενος τη νέα διαμάχη των αντιπάλων του

συμμάχησε με το Μεγακλή ο οποίος για να απαλλαγεί από το Λυκούργο

και τους ολιγαρχικούς και θεωρώντας ότι ο πλούτος του αρκούσε για να

ελέγξει τον Πεισίστρατο δέχτηκε να τον στηρίξει σε μια μορφή ήπιας

τυραννίας ώστε να μην ανατραπεί το σύστημα του Σόλωνα Του έδωσε

μάλιστα για σύζυγο την κόρη του ώστε τα παιδιά που θα αποκτούσε με

αυτήν να ένωναν τις δύο οικογένειες των Αλκμεωνιδών και των

Πεισιστρατιδών Με αυτό τον όρο ο Μεγακλής βοήθησε τον Πεισίστρατο

να καταλάβει την εξουσία

Για να κερδίσει την εύνοια των Αθηναίων αυτή τη φορά ο Πεισίστρατος

επινόησε ένα τέχνασμα που ο Αριστοτέλης περιγράφει ως

χονδροειδέστατο Έβαλε πάνω σε άρμα μια νεαρή και υψηλή γυναίκα[7]

ντυμένη με πανοπλία και περικεφαλαία και εν πομπή την έφερε από την

Παιανία στην Ακρόπολη διαδίδοντας ότι ήρθε η ίδια η Αθηνά για να τον

στέψει άρχοντα της πόλης Ο λαός της Αθήνας πράγματι εντυπωσιάστηκε

και ο Πεισίστρατος έγινε τύραννος για δεύτερη φορά το 558 πΧ

Αυτή τη φορά η τυραννίδα κράτησε 2 χρόνια (αν και δεν συμφωνούν όλοι

οι ιστορικοί για τις χρονολογίες) Πάντως σύντομα η συμμαχία του

Πεισίστρατου με τον Αλκμεωνίδη Μεγακλή άρχισε να κλονίζεται επειδή ο

τύραννος έδειξε εξαρχής ότι απέφευγε να κάνει παιδιά με την κόρη του

πολιτικού συμμάχου του Ο Μεγακλής ήταν γενικά σε δύσκολη θέση γιατί

ο λαός των Αθηνών δεν συμπαθούσε τους Αλκμεωνίδες λόγω του

Κυλωνείου Άγους αλλά και επειδή μεγάλη μερίδα του πληθυσμού ήταν

φτωχή και δημοκρατική Οι τελευταίοι στήριζαν απόλυτα τον Πεισίστρατο

και οι έμποροι δεν αρκούσαν για να τον ανατρέψουν Ο Μεγακλής

συμμάχησε το 556 πΧ με τον Λυκούργο για άλλη μια φορά και έτσι

κατάφερε πάλι να ανατρέψει τον Πεισίστρατο

Η τρίτη τυραννίδα

Αν και εξόριστος και χωρίς περιουσία ο Πεισίστρατος δεν έμεινε

άπραγος Κατόρθωσε χάρη στην επινοητικότητά του να αποκτήσει τον

έλεγχο ορυχείων αργύρου και χρυσού στη Μακεδονία και τη Θράκη και

να πλουτίσει Έτσι με μισθοφόρους από το Άργος και στρατό που του

εξασφάλισε ο φίλος του Λύγδαμις από το νησί της Νάξου και

αριστοκράτες φίλοι του από τη Θήβα τη Θεσσαλία και την Ερέτρια ο

Πεισίστρατος έπλευσε από την Ερέτρια στον Μαραθώνα Από εκεί

εξεστράτευσε κατά της Αθήνας και νικώντας τις δυνάμεις του Λυκούργου

και Μεγακλή που τον περίμεναν στην Παλλήνη έγινε κυρίαρχος των

Αθηνών για τρίτη φορά το 545 πΧ και μέχρι το τέλος της ζωής του Οι

αντίπαλοι του αναγκάσθηκαν να αυτοεξορισθούν ενώ ο Σόλωνας

προσπάθησε να απευθυνθεί στον λαό και πάλι για να τον προτρέψει να

αντισταθεί στην τυραννία χωρίς επιτυχία Δύο χρόνια αργότερα ο

ηλικιωμένος Σόλων πέθανε από φυσικά αίτια

Κατά την τυραννία του ο Πεισίστρατος δεν κατέλυσε τους θεσμούς

Αντίθετα σεβάστηκε τους νόμους του Σόλωνα διατήρησε τον υπάρχοντα

διοικητικό μηχανισμό της Αθήνας αλλά φρόντισε να τοποθετήσει σε όλες

τις θέσεις-κλειδιά ανθρώπους της απόλυτης εμπιστοσύνης του Επίσης

κατάφερε με ειρηνικά μέσα να αφοπλίσει τους Αθηναίους πείθοντάς τους

ότι θα τους προστάτευε με στρατό που θα τον πλήρωνε από προσωπικά

και δημόσια έσοδα και έστρεψε τα ενδιαφέροντά τους στην καλλιέργεια

της γης και στην τόνωση του εμπορίου Για να διασφαλίσει το καθεστώς

του από τους αντιφρονούντες ο Πεισίστρατος πήρε ομήρους μερικούς

νέους από αριστοκρατικές οικογένειες και τους έστειλε στη Νάξο στον

Λύγδαμι και εξόρισε όσους αρνήθηκαν να συμβιβαστούν όπως τους

Αλκμεωνίδες

Ο Πεισίστρατος έκανε αναδασμό της γης που δήμευσε -δηλαδή όχι όλης

της γαιοκτησίας των πλουσίων αλλά εκείνων που είχαν εξοριστεί- και

την διένειμε στους ακτήμονες Φρόντισε επίσης για τους αγρότες δίνοντάς

τους χαμηλότοκα δάνεια Θέσπισε κινητά δικαστήρια στην ύπαιθρο για

την επίλυση των διαφορών Με τον τρόπο αυτό περιόρισε την αστυφιλία

και αύξησε την αγροτική παραγωγή

Ο Πεισίστρατος ενθάρρυνε και τη βιοτεχνία και το εμπόριο και

καλυτέρευσε κατά πολύ την οικονομία της Αθήνας με τη φορολογία της

δεκάτης (10 επί του εισοδήματος) Με τα χρήματα που εισέπραττε από

τους φόρους κατασκεύασε δρόμους και πολλά άλλα δημόσια έργα

μνημεία και ναούς που ομόρφηναν την Αττική αλλά ταυτόχρονα

πρόσφεραν δουλειά στον αστικό πληθυσμό Αυτά τα χρόνια πολλά

Αττικά προϊόντα εξήχθησαν στην Ετρουρία και Αίγυπτο Μικρά Ασία και

πόλεις της Μαύρης Θάλασσας κυρίως κρασί λάδι και αρώματα

Μερικά από τα διασημότερα έργα της εποχής του Πεισίστρατου ήταν το

υδραγωγείο η Εννεάκρουνος ή Καλλιρρόη το Εκατόμπεδον στην

Ακρόπολη προς τιμήν της Αθηνάς εκεί όπου αργότερα χτίστηκε ο

Παρθενώνας και ο ναός του Ολυμπίου Διός ο οποίος τελικά

ολοκληρώθηκε αιώνες αργότερα από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό

Πάντως για κάποια από αυτά τα έργα οι ιστορικοί αποδίδουν στον

Πεισίστρατο και πολιτική σκοπιμότητα ότι δηλαδή επεδίωκε για

παράδειγμα με μεγαλεπήβολα σχέδια όπως με το ναό του Ολυμπίου Διός

να κρατά το λαό ικανοποιημένο και συνάμα αρκετά απασχολημένο ώστε

να μην εντρυφεί στην πολιτική και να είναι ο ίδιος ανενόχλητος στην

τυραννίδα του[8] Σε πολιτική υστεροβουλία πιθανόν σε συνδυασμό και με

το θετικό κίνητρο να διευκολύνει το λαό αποδίδουν και το μέτρο του για

περιοδεύοντες δικαστές Αυτοί ναι μεν έλυναν επιτόπου πολλές διαφορές

πολιτών στην Αττική και τους γλίτωναν από αδικίες και ταλαιπωρίες σε

μετακινήσεις προς το άστυ[9] αλλά παράλληλα κρατούσαν και τους

πολίτες στους δήμους τους μακριά από το δήμο της Αθήνας όπου θα

μπορούσαν ίσως να δημιουργήσουν προβλήματα στον Πεισίστρατο

Στην εποχή του Πεισίστρατου καταγράφηκαν για πρώτη φορά και τα

Ομηρικά Έπη ενώ στην βιβλιοθήκη του τη μεγαλύτερη σε όλες τις

ελληνικές πόλεις είχαν πρόσβαση όλοι οι πολίτες Η αττική

αγγειοπλαστική επί των ημερών του γνώρισε μεγάλη άνθηση

Στο πλαίσιο της φιλολαϊκής πολιτικής του ο Πεισίστρατος

αναδιοργάνωσε και αναβάθμισε τις κυριότερες γιορτές της Αθήνας όπως

τα Διονύσια και τα Παναθήναια Περιέλαβε στους εορτασμούς της πόλης

και αθλητικούς μουσικούς και ποιητικούς αγώνες Λέγεται μάλιστα ότι ο

Θέσπις ο προπάτορας του αρχαίου ελληνικού θεάτρου αναδείχτηκε

νικητής στον ποιητικό αγώνα των Μεγάλων Διονυσίων επί Πεισιστράτου

το 535 ή το 533 πΧ

Στα είκοσι σχεδόν χρόνια της τρίτης τυραννίδας του Πεισίστρατου η

Αττική δεν ενεπλάκη σε κανέναν πόλεμο Οι σχέσεις του Πεισίστρατου με

τους γείτονες και κυρίως την επικίνδυνη Μεγαρίδα υπήρξαν άριστες Το

ίδιο και με τις περισσότερες ελληνικές πόλεις Οι φιλικές σχέσεις του με

το λιμάνι της Δήλου (το θρησκευτικό κέντρο των Ιώνων) είχε ως

αποτέλεσμα η Αθήνα να γίνει ο ηγέτης της Ιωνικής φυλής Σύμφωνα με

τις ιστορικές μαρτυρίες η τυραννίδα του Πεισίστρατου ήταν μάλλον ήπια

σχεδόν laquoδημοκρατικήraquo

Μετά τον θάνατο του Πεισίστρατου τον διαδέχθηκαν οι γιοι του Ιππίας

και Ίππαρχος οι οποίοι και υπήρξαν οι τελευταίοι τύραννοι της Αθήνας

Το τυραννικό πολίτευμα της Αθήνας καταλύθηκε το 510 πΧ

9 τι είδους πολιτική εφαρμόζει ένας τύραννος για να

καταλάβει την εξουσία και στη συνέχεια να επικρατήσει Να

λάβετε υπόψη σας τα παραθέματα που ακολουθούν

10 Λαμβάνοντας υπόψη τις παρακάτω πηγές να δικαιολογήσετε

τη ναυτική δύναμη και τον πλούτο της Κορίνθου

11 Να σχολιάσετε την κομμουνιστική πρακτική στα νησιά

Λίπαρι με βάση την ακόλουθη πηγή

12 Οι δύο τύποι δουλείας και τα αρχαϊκά κριτήρια διάκρισης

ελεύθερων και δούλων

ΑΡΧΑΪ ΚΗ ΕΠΟΧΗ 750-480 πχ- Πολιτισμο ς-πέρσικοι πο λέμοι

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ 6η

1 Σημειώστε την ονομασία των χώρων του ναού πάνω στο σχεδιάγραμμα

10 m

2 Σε ποιο χώρο του ναού βρισκόταν το άγαλμα του θεού helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip



helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

3 Γιατί ο ναός ονομαζόταν laquoπερίπτεροςraquo 4 helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip




helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

5 Οι ρυθμοί (τύποι αρχιτεκτονικής με ιδιαίτερη τεχνοτροπία) που επικρατούν στην ελληνική αρχιτεκτονική των ναών είναι δύο

ο Δωρικός Ρυθμός και ο Ιωνικός Ρυθμός

Δωρικός Ρυθμός

6 Τα κιονόκρανα στους δωρικούς κίονες (στύλους) είναι απλά ιδιαίτερα διακοσμημένα (επιλέξτε και σημειώστε το σωστό) helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip






7 Πάνω από τα κιονόκρανα υπάρχει το επιστύλιο και στη ζώνη πάνω από αυτό

βλέπουμε να εναλλάσσονται helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip και helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

8 Τι είναι τα τρίγλυφα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

9 Τι είναι οι μετόπες helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip 10 Πάνω από αυτά ο ναός καταλήγει σε αέτωμα Τι είναι το αέτωμα


Ιωνικός Ρυθμός

11 Παρατηρήστε και σημειώστε τα χαρακτηριστικά του

α Τα κιονόκρανα του ιωνικού ναού έχουν σχήμα helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

β Πάνω από τους κίονες και το επιστύλιο υπάρχει η ζωφόρος Τι είναι η

ζωφόρος

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

12 Παρατηρήστε τα αγάλματα των κούρων και των κορών Υπάρχει κίνηση ή

ακινησία Συμμετρία ή ασυμμετρία


13 Παρατηρήστε τα αγάλματα των κορών και συγκρίνετέ τα με τα αγάλματα των

κούρων Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρουσιάζουν μεταξύ τους




14 Ποιες είναι οι δύο πόλεις που κυριαρχούν στην παραγωγή πήλινων αγγείων

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip και helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

15 Δύο ρυθμοί (τεχνικές) της αγγειογραφίας παρατηρούνται Σημειώστε κάτω από τα παρακάτω αγγεία το ρυθμό στον οποίο ανήκει το καθένα και εξηγήστε τις μεταξύ των δύο ρυθμών διαφορές

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

Διαφορές helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip








16 Με βάση τις πηγές να διερευνήσετε τα αίτια που δήγησαν στην Ιωνική

επανάσταση και στις συνέπειές της

Α Α

Β

Β

17 Ποια ήταν η σημασία της ιωνικής επανάστασης για την Ελλάδα

18 Αναφερθείτε στην περιγραφή του Παυσανία και αναλογιστείτε ως προς την

ιστορική σημασία των λεπτομρειών

19Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στη νίκη της Σαλαμίνας

20Τι συμπεράσματα συνάγομαι από το γεγονός ότι ο Αλέξανδρος της

Μακεδονίας κρυφά ειδοποιεί τους Αθηναίους για την επικείμενη μάχης

τις Πλαταιές

13

Έμμεσες και άμεσες πηγές

7 Πώς ενεπλάκησαν οι μαθητές

Ενεπλάκησαν σε μια διαδικασία διερεύνησης συνεργατικής

μάθησης ndash δημιουργίας

Ομάδες ανέλαβαν συγκεκριμένο και διακριτό έργο με διαφορετι

κό φύλο εργασίας

Φύλλο εργασίας

Οι δραστηριότητες επιδιώχθηκε να είναι ισοδύναμες στα

διαφορετικά φύλλα εργασίας και

να αντιστοιχούν στους στόχους που έχουμε θέσει (γνώσεων

δεξιοτήτων στάσεων)

8 Διδακτικοί στόχοι

Α ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Προέλευση της πόλης-κράτους και λόγοι ύπαρξής της

Γένεση της πόλης-κράτους και συστατικά της στοιχεία

Βασικές επιδιώξεις των πόλεων-κρατών

Η σημασία του θεσμού των πόλεων-κρατών αποτέλεσαν τροχοπέδη για

την οργάνωση των ελλήνων σε ενιαίο κράτος όμως αποτέλεσαν

γενεσιουργό δύναμη των επιτευγμάτων και της πολιτισμικής τους

πορείας

Η σημασία της ανάπτυξης πολιτικής δραστηριότητας στα πλαίσια των

πόλεων-κρατών

Η κατανόηση των δομών που οδήγησαν στη μετεξέλιξη των ομηρικών

κοινοτήτων σε πόλεις-κράτη

Η οικονομική και κοινωνική οργάνωση των πόλεων-κρατών να

αντιληφθούν ότι οι πόλεις-κράτη δεν οργανώθηκαν συγχρόνως και με

τον ίδιο τρόπο

Λόγοι κρίσης του ομηρικού κόσμου και σύνδεσή της με την κρίση της

βασιλικής εξουσίας

Διαλεκτική των κοινωνικών τάξεων ευγενείς-πλήθος-όχλος-δούλοι

Τρόποι αντιμετώπισης της κρίσης του ομηρικού κόσμου

Ο β΄ αποικισμός ως βασική πρακτική αντιμετώπισης της κρίσης

Εντοπισμός διαφορών του α΄και β΄αποικισμού διαφορετικοί λόγοι

Οι κοινωνικές αλλαγές ως απόρροια της ανάπτυξης του εμπορίου στα

πλαίσια του β΄αποικισμού

διαδικασίες ίδρυσης μιας αποικίας

πληροφορίες για τις σχέσεις ελλήνων και βαρβάρων στα πλαίσια του β΄

αποικισμού

Οικονομικές μεταβολές και συνέπειες στην κοινωνία των πόλεων-κρατών

























































ασκήσεων


ομάδας







ΤΠΕ

Ε ΜΕΘΟΔΟΣ
































ΟΜΑΔΑ 1ή



































ΟΜΑΔΑ 2ή





0htm





CEBCCF8CCF82

Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ




















(Wilken)










































αυτήν (hellip)










(Wilken)













0htm









CEBCCF8CCF820htm


ΚΕΙΜΕΝΟ 1









Πόντου


ΚΕΙΜΕΝΟ 2













(Wilken)





httpwwwgreek-





httpwwwecumenes-



0htm







0htm



87CEAE

ΚΕΙΜΕΝΟ 1






(Wilken)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2













επιστήμη







κόμβους



0htm





0htm

httpwwwecumenes-












































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13

























































ασκήσεων


ομάδας







ΤΠΕ

Ε ΜΕΘΟΔΟΣ
































ΟΜΑΔΑ 1ή



































ΟΜΑΔΑ 2ή





0htm





CEBCCF8CCF82

Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ




















(Wilken)










































αυτήν (hellip)










(Wilken)













0htm









CEBCCF8CCF820htm


ΚΕΙΜΕΝΟ 1









Πόντου


ΚΕΙΜΕΝΟ 2













(Wilken)





httpwwwgreek-





httpwwwecumenes-



0htm







0htm



87CEAE

ΚΕΙΜΕΝΟ 1






(Wilken)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2













επιστήμη







κόμβους



0htm





0htm

httpwwwecumenes-












































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13

























ΟΜΑΔΑ 1ή



































ΟΜΑΔΑ 2ή





0htm





CEBCCF8CCF82

Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ




















(Wilken)










































αυτήν (hellip)










(Wilken)













0htm









CEBCCF8CCF820htm


ΚΕΙΜΕΝΟ 1









Πόντου


ΚΕΙΜΕΝΟ 2













(Wilken)





httpwwwgreek-





httpwwwecumenes-



0htm







0htm



87CEAE

ΚΕΙΜΕΝΟ 1






(Wilken)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2













επιστήμη







κόμβους



0htm





0htm

httpwwwecumenes-












































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13




























ΟΜΑΔΑ 2ή





0htm





CEBCCF8CCF82

Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ




















(Wilken)










































αυτήν (hellip)










(Wilken)













0htm









CEBCCF8CCF820htm


ΚΕΙΜΕΝΟ 1









Πόντου


ΚΕΙΜΕΝΟ 2













(Wilken)





httpwwwgreek-





httpwwwecumenes-



0htm







0htm



87CEAE

ΚΕΙΜΕΝΟ 1






(Wilken)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2













επιστήμη







κόμβους



0htm





0htm

httpwwwecumenes-












































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13









(Wilken)










































αυτήν (hellip)










(Wilken)













0htm









CEBCCF8CCF820htm


ΚΕΙΜΕΝΟ 1









Πόντου


ΚΕΙΜΕΝΟ 2













(Wilken)





httpwwwgreek-





httpwwwecumenes-



0htm







0htm



87CEAE

ΚΕΙΜΕΝΟ 1






(Wilken)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2













επιστήμη







κόμβους



0htm





0htm

httpwwwecumenes-












































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13









αυτήν (hellip)










(Wilken)













0htm









CEBCCF8CCF820htm


ΚΕΙΜΕΝΟ 1









Πόντου


ΚΕΙΜΕΝΟ 2













(Wilken)





httpwwwgreek-





httpwwwecumenes-



0htm







0htm



87CEAE

ΚΕΙΜΕΝΟ 1






(Wilken)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2













επιστήμη







κόμβους



0htm





0htm

httpwwwecumenes-












































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13








0htm









CEBCCF8CCF820htm


ΚΕΙΜΕΝΟ 1









Πόντου


ΚΕΙΜΕΝΟ 2













(Wilken)





httpwwwgreek-





httpwwwecumenes-



0htm







0htm



87CEAE

ΚΕΙΜΕΝΟ 1






(Wilken)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2













επιστήμη







κόμβους



0htm





0htm

httpwwwecumenes-












































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13

ΚΕΙΜΕΝΟ 2













(Wilken)





httpwwwgreek-





httpwwwecumenes-



0htm







0htm



87CEAE

ΚΕΙΜΕΝΟ 1






(Wilken)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2













επιστήμη







κόμβους



0htm





0htm

httpwwwecumenes-












































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13







0htm



87CEAE

ΚΕΙΜΕΝΟ 1






(Wilken)

ΚΕΙΜΕΝΟ 2













επιστήμη







κόμβους



0htm





0htm

httpwwwecumenes-












































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13



επιστήμη







κόμβους



0htm





0htm

httpwwwecumenes-












































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13








































































τους θέση






































πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13






















πόλεις













τους


24-27



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13



ΟΜΑΔΑ 5ή







































πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13




















πολιτών








































































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13



























































































































































τάξεις













μετοίκους























































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13









































λαδιού









































ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13
















ζωή του







θύματος































































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13





























































































































































































































































































με ρόπαλα)




























































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13
































































































το 535 ή το 533 πΧ























ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13









ΟΜΑΔΑ 6η


10 m































ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13






















ζωφόρος
























Α Α

Β

Β








13















Α Α

Β

Β








13

Β








13








13

σχέδιο μαθήματος ιστορία

Documents

Transcript of σχέδιο μαθήματος ιστορία