ΕΛΛΑΔΑ …. ΕΛΙΑ….

Ξέρετε ότι η ελιά είναι ένα

υπεραιωνόβιο δέντρο;

Στις πάνω Βούβες Χανίων

βρίσκεται ένα ελαιόδεντρο,

μνημείο της φύσης,

ηλικίας 5.000 ετών.

….Φιντάνι ελιάς στενόφυλλης μες στην αυλή μου ανθούσε,

κι ολόγυρα της έχτισα μια κάμαρα, φτιασμένη

με μάρμαρα πελεκητά και με σκεπή από πάνω

κι έβαλα πόρτες ταιριαστές κι ομορφοκαμωμένες…

Όμηρος ‘Οδύσσεια’ (Ψ 195-198)

…κ’ είναι ακόμα εδώ τέτοιο, που εγώ

πουθενά αλλού παρόμοιο δέντρο

δεν ακούω να βλάστησε ποτέ

ουδέ στις χώρες της Ασίας, ουδέ

στο μεγάλο του Πέλοπα δώριο νησί,

ανέγγιχτο αυτοφύτρωτο δέντρο,

τρόμος και φόβος στα κοντάρια του εχθρού

που ανθίζει πιο παρ’ όπου

άλλού σ’ αυτή τη χώρα:

η σταχτόχλωρη ελιά η παιδοτρόφα

που ποτέ του κανείς ή νέος ή γηραιός

με χέρι εχθρικό θα σώσει ν’αφανίσει

γιατί απάνω της πάντ’ ανοιχτά

ο Μόριος Δίας κ’ η γλαυκόφθαλμη Αθηνά

έχουν τα μάτια…….

Σοφοκλής ‘Οιδίπους επί Κολωνώ’

Το αρχαιότερο εύρημα

σε σχέση με την ελιά είναι τα

απολιθωμένα φύλλα ελιάς που βρέθηκαν στη Σαντορίνη

και εκτιμώνται στην ηλικία

των 50.000 ετών.

ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ‘’ΥΓΡΟ ΧΡΥΣΑΦΙ’’

«Καταμεσήμερο Ιουλίου που κι αν ακόμα δεν υπήρχαν ελαιώνες

… θα τους είχα επινοήσει» Ο. Ελύτης.

Εισαγωγή

Εδώ και χιλιάδες χρόνια η ελιά και ο καρπός της «ζει» στην περιοχή της Μεσογείου. Το πολύτιμο αυτό δώρο της φύσης είναι μια ζωντανή κληρονομιά, που συνδέεται με πολλούς τομείς της ζωής μας. Το ελαιόλαδο τρέφει, συντηρεί, προστατεύει, τονώνει, θεραπεύει, εμπνέει. Αξίζει λοιπόν να το γνωρίσουμε και να μάθουμε την ανεκτίμητη αξία του για τη διατροφή, την υγεία, τον πολιτισμό μας.

Κύκλος ζωής

Η ελιά σε μικρή ηλικία έως 7 ετών δεν παράγει καρπούς, αλλά χρειάζεται την προσοχή των καλλιεργητών, γιατί σε αυτή την ηλικία γίνεται το κέντρισμα. Σε ηλικία 7 έως 15 ετών, αρχίζει να παράγει καρπούς. Σε ηλικία 30-70 ετών, βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη. Στην «τρίτη ηλικία» η ελιά φτάνει από 150- 1000 χρόνια ζωής!!! Υπάρχουν ελαιόδεντρα που κάνουν καρπούς για λάδι και ελαιόδεντρα που ο καρπός τους είναι για φαγητό Γνωστές είναι οι ελιές Καλαμών Καλαμάτας), Ιτέας, Λιβαδειάς.

Καλλιέργεια

Άνοιξη

Την άνοιξη η φύση ξυπνά από το λήθαργο του χειμώνα και η γη είναι έτοιμη να οργωθεί και να απορροφήσει τα αποθέματα νερού και το λίπασμα. Η ελιά την εποχή αυτή χρειάζεται λίπανση και κλάδεμα.

Καλοκαίρι

Το ξηρό και ζεστό κλίμα του μεσογειακού καλοκαιριού, η ελιά έχει ανάγκη από πότισμα και προσοχή, καθώς την εποχή αυτή δέχεται επιθέσεις από το δάκο.

Φθινόπωρο

Το φθινόπωρο ο καρπός της ελιάς είναι έτοιμος να απορροφήσει όλα τα θρεπτικά συστατικά από το έδαφος, γι’ αυτό και το φθινόπωρο γίνεται η κατάλληλη προετοιμασία του εδάφους.

Συγκομιδή-Παραγωγή

Θεόφιλου Χατζημιχαήλ: Το μάζεμα της Ελιάς

Οι καρποί της ελιάς μαζεύονται συνήθως το Νοέμβρη από τους ελαιώνες, στα «λιοστάσια». Είναι μια πολύ κουραστική και απαιτητική και χρονοβόρα δραστηριότητα, όπου χρειάζεται να συνεργαστούν πολλοί άνθρωποι για να βγει σε πέρας.

Τα κλαδιά της χτενίζονται με μια τσουγκράνα, για να πέσει ο καρπός. Ένας άλλος τρόπος για να ρίξουμε τον καρπό είναι το ράβδισμα με μεγάλα ξύλινα ραβδιά.

Φυσικά υπάρχουν και σύγχρονοι μηχανικοί τρόποι, όπως πριόνια και ειδικές μηχανές που αποσπούν τον καρπό από τα κομμένα κλαριά.

Κάτω από τα δέντρα στρώνονται τεράστια πανιά, τα «λιόπανα», για να συγκεντρώνεται εκεί ο πολύτιμος καρπός.

Κατόπιν συσκευάζονται σε σακιά και οδηγούνται στο ελαιοτριβείο, όπου λιώνονται και έτσι παίρνουμε το λάδι.

Τα ελαιοτριβεία σήμερα, είναι εφοδιασμένα με υπερσύγχρονα μηχανήματα και έτσι η παραγωγική διαδικασία είναι αρκετά εύκολη.

Στα παλιά, όμως χρόνια, τα ελαιοτριβεία είχαν δύο μόνο μυλόπετρες, δηλ. δυο μεγάλες κυκλικές πέτρες, οι οποίες ήταν τοποθετημένες η μια πάνω στην άλλη.

Ανάμεσά τους έμπαιναν οι ελιές και με την περιστροφή της μιας μυλόπετρας γινόταν το λιώσιμο της ελιάς.

Παράγωγα και χρήσεις

Όλοι γνωρίζουμε ότι από τον καρπό της ελιάς παίρνουμε το ελαιόλαδο. Αυτό είναι και το πιο γνωστό προϊόν της ελιάς, αφού αποτελεί απαραίτητο συστατικό της καθημερινής μας

διατροφής.

Όμως υπάρχουν και άλλα προϊόντα της ελιάς που δεν είναι και τόσο γνωστά.

Το ξέρατε ότι το πράσινο σαπούνι παράγεται από το κουκούτσι της ελιάς;

Παλιότερα το ελαιόλαδο είχε σπουδαία σημασία στην καθημερινή ζωή. Χρησιμοποιείτο για τη συντήρηση των τροφών, σαν φάρμακο

και σαν λιπαντικό στις μηχανές. Ακόμα σαν καύσιμο στις λάμπες λαδιού ή και σαν λούστρο για τα πασχαλινά αυγά.

Μυθολογία

Η ελιά έχει πολύ σημαντικό ρόλο στη μυθολογία και τις θρησκείες πολλών πολιτισμών, μέσα από το πέρασμα των χρόνων.

Το δέντρο της ελιάς ήταν το ιερό δέντρο της πόλης της Αθήνας. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η θεά Αθηνά πρόσφερε την ελιά, σύμβολο γονιμότητας, σαν δώρο στους Αθηναίους, για να κερδίσει την εύνοιά τους στον ανταγωνισμό της με το θεό Ποσειδώνα, σχετικά με το ποιος θα έδινε το όνομά του στην πόλη.

Ο Ηρακλής, αφού ολοκλήρωσε του δώδεκα άθλους του, φύτεψε στην Ολυμπία μια ελιά.

Το κλαδί ελιάς που κρατούσε ένα περιστέρι ήταν για τον Νώε ο οιωνός ότι η ανθρώπινη ζωή θα ξανάρχιζε στη γη, μετά τον βιβλικό κατακλυσμό.

Στην αρχαία Αίγυπτο πίστευαν ότι η θεά Ίσις, γυναίκα του Όσιρη, κρατούσε το μυστικό για την καλλιέργεια της ελιάς.

Έθιμα και παραδόσεις

Υπάρχουν διάφοροι μύθοι που αναφέρουν ότι η ελιά και το ελαιόλαδο είναι ευεργετικά για την ψυχή και το πνεύμα και αρκετοί από αυτούς διατηρούνται σαν μέρος της παράδοσης και της κουλτούρας πολλών λαών.

Στην Πορτογαλία υπάρχουν προσευχές για να διώξουν το δαιμόνιο. Σε αυτές αναφέρεται το ελαιόλαδο σαν μέσο που εξαγνίζει το κακό.

Σε αρκετές αγροτικές περιοχές της Μεσογείου, οι άνθρωποι πετούν λάδι στο έδαφος για να έχουν καλή σοδειά ή για να ευχαριστήσουν για την καλή σοδειά που είχαν.

Στο Χριστιανισμό, κατά το Μυστήριο της Βάπτισης, ο ιερέας σχηματίζει το Σταυρό στο μέτωπο του βαπτιζόμενου, με λάδι.

Υγεία και ελιά

Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της ιατρικής, πίστευε στις θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιόλαδου. Αναφερόταν σε αυτό σαν την «ιδανική θεραπεία».

Οι αρχαίοι Έλληνες θεραπευτές χρησιμοποιούσαν ελαιόλαδο για να επουλώσουν πληγές, για να θεραπεύσουν την αϋπνία, τη ναυτία, τη χολέρα.

Επίσης το χρησιμοποιούσαν για να ενυδατώσουν και να μαλακώσουν το δέρμα τους ή το έβαζαν στα μαλλιά τους για να είναι υγιή και λαμπερά.

Οι σύγχρονοι επιστήμονες πιστεύουν ότι βοηθά τις λειτουργίες του εγκεφάλου, των εσωτερικών μας οργάνων και ιδιαίτερα της καρδιάς, αφού προλαβαίνουν και παίρνουν τη θέση από τα βλαβερά ζωικά λίπη, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη συγκέντρωση λίπους στην καρδιά και οδηγούν στο έμφραγμα.

Ιστορία

Αλήθεια, που συναντάμε την ελιά και το ελαιόλαδο;

Στο χθες ή στο σήμερα; Στους ελαιώνες της Μεσογείου και τα παραδοσιακά ελαιοτριβεία ή στο τραπέζι μας; Στο καντήλι που φωτίζει τις εικόνες μας; Στα αρχαία μνημεία τέχνης όπου διηγούνται συναρπαστικούς μύθους και γενναία κατορθώματα;

Ξετυλίγοντας το νήμα της ιστορίας της ελιάς και του ελαιόλαδου, έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε ένα μαγευτικό ταξίδι γνώσης στο χώρο, το χρόνο και τις αισθήσεις.

Η ελιά είναι ένα δέντρο που συνδέεται με την ιστορία μας. Από τα αρχαία χρόνια είναι γνωστός ο ρόλος της στην εξέλιξη της οικονομίας και του πολιτισμού μας. Υπήρξε ιερό δέντρο και λατρευτικό σύμβολο των αρχαίων Ελλήνων και του Χριστιανισμού.

Κνωσός

Στην πρωτεύουσα της Μινωικής Κρήτης, την Κνωσό, υπήρχε το μεγαλύτερο, το πιο σύγχρονο και πολυτελές παλάτι του νησιού. Το ανάκτορο περιελάμβανε περισσότερα από 1000 δωμάτια.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, στα υπόγεια του παλατιού βρισκόταν ο λαβύρινθος όπου κρατιόταν φυλακισμένος ο Μινώταυρος, το τέρας με κεφάλι ταύρου και σώμα ανθρώπου.

Μέχρι σήμερα έχουν διασωθεί οι ελαιοθήκες, όπου φυλασσόταν το λάδι. Μέσα σε αυτές υπήρχαν στέρνες φτιαγμένες από πέτρα, όπου τοποθετούσαν το λάδι για να κατακαθίσουν τα διάφορα ξένα στοιχεία που υπήρχαν μέσα του. Αυτή η διαδικασία αποτελεί μια πρωτόγονη μέθοδο απόσταξης λαδιού.

Όταν πλέον το λάδι είχε καθαριστεί, το μετέφεραν με μια ειδική κουτάλα σε πιθάρια, όπου και αποθηκευόταν.

Οι Κρήτες τότε, αλλά και σήμερα, εκτός από την παραγωγή λαδιού, ασχολήθηκαν και με το εμπόριό του.

Το ελαιόλαδο, που όπως είναι γνωστό, αποτελεί τη βάση της μεσογειακής διατροφής, φαίνεται να είναι μάλλον και το μυστικό της μακροζωίας των Κρητικών.

Ολυμπιακοί αγώνες

Η ελιά για τους αρχαίους Έλληνες ήταν σύμβολο των ολυμπιακών ιδεωδών, της Ειρήνης, της Σοφίας και της Νίκης. Γι’ αυτό και το μοναδικό βραβείο που έπαιρνε ο Ολυμπιονίκης ήταν ένα στεφάνι φτιαγμένο από κλαδί ελιάς, ο «κότινος».

Μέσα στο ναό της Ήρας στην Αρχαία Ολυμπία, υπήρχε μια ελιά, η «καλλιστέφανος ελαία», από της οποίας τα κλαδιά φτιαχνόταν ο κότινος.

Ο μύθος λέει ότι ο Ηρακλής φύτεψε την ελιά, μετά την ολοκλήρωση των 12 άθλων του.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Το όρος των Ελαιών

Στο τελευταίο δείπνο που είχε κάνει ο Ιησούς με

τους μαθητές του, το μυστικό δείπνο, τους μίλησε

για την προδοσία του, τη σύλληψή του και το

σταυρικό θάνατο που τον περίμενε. Τους μίλησε

ακόμη για την αγάπη, την ταπεινοσύνη. Έδωσε ο

ίδιος το παράδειγμα πλένοντας τους τα πόδια,

ζητώντας να κάνουν ι αυτοί το ίδιο, να υπηρετούν

τους αδελφούς τους. Ο Ιούδας οργισμένος με την

αποκάλυψη έχει αποχωρίσει. Έξω ήτα νύχτα�

αφού τέλειωσε το Δείπνο ο Ιησούς και οι μαθητές

του, πήγαν , όπως το συνήθιζαν, στο όρος των

Ελαιών. Αφού πήρε μαζί του τον Πέτρο, τον

Ιωάννη και τον Ιάκωβο προχώρησε μέσα στο

καταπράσινο ελαιώνα. Ζήτησε από αυτούς να

αγρυπνήσουν και να προσευχηθούν μαζί του, κι ο ίδιος προχώρησε πιο πέρα μόνος του για να

προσευχηθεί. Επειδή γνώριζε τι τον περίμενε, η προσευχή του ήταν γεμάτη αγωνία και πόνο και η ψυχή

του περίλυπη. Ιδρώτας έσταζε από το πρόσωπό του. Σε λίγο ανάμεσα από τα δέντρα του ελαιώνα

φάνηκαν να έρχονται στρατιώτες με δαυλούς και με σπαθιά. Μπροστά τους ξεχώρισε ο Ιούδας. Ο Ιούδας

πλησίασε και φίλησε τον Ιησού για να δείξει ποιόν έπρεπε να συλλάβουν. Έτσι από το όρος των Ελαιών

ξεκίνησε η πορεία του Ιησού προς το σταυρικό θάνατο.

Το δάκρυ του Χριστού (κριτική λαϊκή παράδοση)

Τον καιρό που οι Εβραίοι κυνηγούσαν το Χριστό για να τον πιάσουν και να τον σταυρώσουν, βρέθηκε σε

πολύ μεγάλη στεναχώρια για την αχαριστία των ανθρώπων. Ζητούσε ησυχία μα οι παράνομοι τον

ακολουθούσαν. Όταν έφτασε σε μια ελιά, κάθισε από κάτω κι ακούμπησε το κεφάλι Του στον κορμό της

για να κοιμηθεί. Όμως ήταν αδύνατο έρθει ο ύπνος. Τότε δάκρυσε και τα δάκρυα σα δροσοσταλιές

έσταζαν στη ρίζα της ελιάς και την πότιζαν. Ποτισμένη με τα δάκρυα του Χριστού είναι ευλογημένο

δέντρο, γι' αυτό και βγάζει λάδι, που νοστιμίζει το φαγητό μας και δίνει φως στα κρεμασμένα καντήλια.

Ρούφηξε τα ζεστά δάκρυα του Χριστού που έπεφταν από τα μάτια του αντικρίζοντας την ανθρώπινη

αχαριστία. Πιο ευλογημένο δέντρο από την ελιά στον κόσμο δεν είναι άλλο.

Η ξερή καρδιά της ελιάς

(μύθος από την Νάξο)

Όταν σταυρώθηκε ο Χριστός και απλώθηκε η θλίψη στον

κόσμο, μάδησαν τα φύλλα των δέντρων, ακόμη και οι βράχοι

σκιστήκαν στα δύο. Μόνο η ελιά έμεινε έτσι όπως ήταν, χωρίς

να πέσουν τα φύλλα της. Τα άλλα δέντρα πειράχτηκαν και

ρώτησαν γιατί. Κι εκείνη τους απάντησε:

«Εσάς σας πέσανε τα φύλλα μα φύλλα θα ξανακάνετε.

Εμένα δεν πέσανε τα φύλλα, μα το ξέρει η καρδιά μου...».

Γι' αυτό και η καρδιά της ελιάς είναι πάντα ξερή.

Ο Νώε και ο κατακλυσμός

Όταν ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο τα πάντα ήταν καλά. Τα

χρόνια πέρασαν και οι άνθρωποι έγιναν άσπλαχνοι και κακοί.

Ο Θεός στενοχωρήθηκε και για να τους τιμωρήσει έστειλε τον

κατακλυσμό. Ένας μόνο άνθρωπος πάνω στη γη είχε μείνει

πιστός στο Θεό, ο Νώε. Σ' αυτόν ανέθεσε να φτιάξει μια

τεράστια κιβωτό και να βάλει μέσα ένα ζευγάρι από όλα τα

ζώα. Έτσι και έγινε. Μπήκαν μέσα στη κιβωτό ο Νώε, η

οικογένειά του και τα ζώα, κι ο κατακλυσμός άρχισε. Μετά

από πολλές μέρες σταμάτησε. Ο Νώε για να δει αν υπάρχει

στεριά να σταματήσουν έστειλε ένα κοράκι, αλλά αυτό δεν

γύρισε. Έπειτα έστειλε ένα περιστέρι που γύρισε, γιατί δεν

βρήκε στεγνό μέρος για να σταματήσει. Σε λίγο ξανάστειλε το

περιστέρι κι αυτό βρήκε ένα κλαδάκι ελιάς σύμβολο γαλήνης και ηρεμίας και το 'φερε στην κιβωτό.

Ύστερα έστειλε για τρίτη φορά το περιστέρι κι αυτό δεν ξαναγύρισε γιατί βρήκε μέρος να μείνει. Μετά

από αυτό βγήκαν όλοι έξω από την κιβωτό και ευχαρίστησαν το Θεό που τους είχε προστατέψει από τον

κατακλυσμό. Κοίταξαν ψηλά στον ουρανό κι είδαν ένα ουράνιο τόξο. Κι ο Θεός τους είπε: «όποτε

βλέπετε το ουράνιο τόξο να θυμάστε ότι έδωσα υπόσχεση πως ποτέ ξανά δεν θα γίνει τέτοιος

κατακλυσμός. Γνωρίζετε ότι εγώ κρατώ την υπόσχεσή μου».

Σήμερα:

Στην ορθόδοξη θρησκευτική ζωή χαρακτηρίζει τη

βάφτιση, το ευχέλαιο, την Παρασκευή του ’γιου

Μύρου. Στη βάφτιση μεταφέρει τη χάρη του Θεού

στο καινούργιο μέλος της εκκλησίας. Το μυστήριο

αρχίζει με την επάλειψη του σώματος του

βαφτιζομένου με λάδι από τον ανάδοχο και μετά την

κατάδυσή του στο νερό ακολουθεί η σφράγισή του

με το αγιασμένο λάδι.

Κατά το ευχέλαιο, αναφέρεται συχνά στις ευχές του

ιερέα για τον καθαρμό και την ίαση της ψυχής και

του σώματος του παρευρισκομένου.

Το ’γιο Μύρο είναι ευώδες και αγιασμένο έλαιο που

παρασκευάζεται με άλλες αρωματικές ουσίες στο

Οικουμενικό Πατριαρχείο κάθε Μ. Πέμπτη.

Η χρήση του λαδιού στην εκκλησία έχει ιδιαίτερη σημασία. Αποτελεί ακόμα προσφορά στους Αγίους,

στο καντήλι μας και στους νεκρούς.

Η ΕΛΙΑ

Την ταπεινοσύνη και την εργατικότητα της ελιάς τη τραγούδησε ο ποιητής Ι. Πολέμης:

Ευλογημένο να ‘ναι, ελιά, το χώμα που σε τρέφει, κι ευλογημένο το νερό που πίνεις απ’ τα νέφη, κι

ευλογημένος τρεις φορές αυτός, που σ’ έχει στείλει για το λυχνάρι του φτωχού, για τ’ άγιου το καντήλι.

Δεν είσαι συ περήφανη σαν τ’ άλλα καρποφόρα, που βιαστικά ανυπόμονα, δεν βλέπουνε την ώρα

πότε με τ’ ανθολούλουδα τους κλώνους να σκεπάσουν και με μια πρόσκαιρη ομορφιά τα μάτια να

ξιπάσουν. Εσύ ‘σαι πάντα ταπεινή, πάντα δουλεύτρα σκύβεις, μ’ όλα τα πλούτη που κρατείς, μ’ όλο το

βιό που κρύβεις. Γι’ αυτό απ’ τα πρώτα νειάτα σου, που τα φιλούν οι ανέμοι, ως τα βαθειά γεράματα, που

ο κορμί σου τρέμει και γέρνει κάθε σου κλαδί και κάθε παρακλάδι, μέσα στον κούφιο σου κορμό δεν σου

‘λειψε το λάδι.

ΛΑΪΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ

Μου έβγαλαν το λάδι.

Με ταλαιπώρησαν

Το λάδι βγαίνει από τον καρπό με την έκθλιψη (συμπίεση) του

μέχρι το σημείο να σπάσει σε πολλά μικρά κομμάτια.

Μην ρίχνεις λάδι στη φωτιά.

Μην εξωθείς τα πράγματα στα άκρα

Όταν ρίχνουμε λάδι στην φωτιά φουντώνει, -οι αρχαίοι

χρησιμοποιούσαν το λάδι στο λυχνάρι τους για να φωτίζουν τα

σπίτια τους,- έτσι χρησιμοποιούμε την έκφραση αυτή όταν

θέλουμε να δείξουμε ότι ενώ τα πράγματα δεν πάνε όπως

θέλουμε, με τους χειρισμούς μας τα χειροτερεύουμε.

Αυτός είναι σαν τον λαδοπόντικο.

Είναι ατημέλητος

Τα παλαιά χρόνια στα πιθάρια συχνά βάζανε ξύλινες τάβλες για καπάκι (γενικά ξύλινο σκέπασμα για

λόγους ευκολίας ώστε να έχουν γρήγορη πρόσβαση και να μην χάνουν χρόνο στον κάθε ανεφοδιασμό).

Όμως τα ποντίκια τρώγανε τις τάβλες αυτές με αποτέλεσμα να πέφτουν μέσα στο λάδι και αφού βγαίνανε

-είτε από μόνα τους ή τους βγάζανε οι άνθρωποι- (το λάδι ασφαλώς το τρώγανε) η αστεία εικόνα που είχε

το ποντίκι το οποίο είχε κολυμπήσει στο λάδι την παρομοιάζανε και την απευθύνανε σε άνθρωπο

ατημέλητο.

Αυτός χάνει λάδια.

Αυτός λέει κουταμάρες

Το λάδι χρησιμοποιείτε επίσης για να λειτουργούν σωστά και χωρίς φθορά πολλοί μηχανισμοί, έτσι

χάνοντας το πολύτιμο αυτό υγρό που όμως βοηθάει τα μέταλλα να έρχονται σε επαφή χωρίς να

φθείρονται, αυτά καταστρέφονται και η συσκευή δεν λειτουργεί κανονικά, αντίστοιχα παραβολικά

θεωρητικά το μυαλό μας ο θαυμαστός αυτός μηχανισμός σαν να έχασε το λάδι του και από αυτή την

αιτία δεν λειτουργεί πλέον κανονικά οδηγώντας μας να λέμε και να κάνουμε κουταμάρες.

Αυτός βγήκε λάδι.

Τον δωροδόκησε

Κινδύνευε από κάτι (συνήθως από κάποια κατηγορία) και γλίτωσε. Όταν αναμείξουμε λάδι με νερό,

συνήθως το λάδι βγαίνει στην επιφάνεια (δεν πάει στον πάτο, δεν αναμιγνύεται, δεν «πνίγεται»). Έτσι αν

κάποιος κατηγορείτε για κάτι και γλιτώσει, συχνά ο λαός λέει μεταφορικά «αυτός βγήκε λάδι».

Να σε κάνω λάδια-ξύδια.

Να σε μεταφέρω στον ώμο μου παίζοντας

Την φράση αυτή χρησιμοποιούμε παίζοντας συνήθως με μικρά παιδιά. Παλιά μεταφέρανε σε ασκούς το

λάδι και το ξύδι στην πλάτη τους, τα οποία συγκρατούσαν με τα χέρια στο ύψος του ώμου, από την λαβή

(συχνά το στόμιο) που έχει το ασκί. Έτσι με τον ίδιο τρόπο κρατούσαν τα μικρά παιδιά και τα

μεταφέρανε μικρές αποστάσεις παίζοντας "λάδια-ξύδια το κοπέλι να το πάω όπου θέλει…".

Το λάδι του τελείωσε.

Πέθανε

Στις παραδόσεις του λαού μας υπάρχει και το εξής εντυπωσιακό που λέει ότι για κάθε άνθρωπο υπάρχει

κάπου ένας λύχνος (λυχνάρι) όπου είναι αναμμένος όσο ζει κάποιος ζωντανός οργανισμός, όταν όμως

τελειώσει το λάδι του το οποίο συντηρεί την φωτιά τότε η φωτιά σβήνει και ο οργανισμός πεθαίνει, ίσως

εξ’ αυτού ανάβουν ένα καντήλι οι άνθρωποι το οποίο στην συνέχεια φροντίζουν να συντηρούν άσβεστο

φροντίζοντας οι ίδιοι να περνούν κατά διαστήματα και να ανανεώνουν το λάδι του ώστε να δείξουν ότι

κρατούν ζωντανή την μνήμη του, πανάρχαιο έθιμο.

Αμπέλι από δικού σου κι ελιές απ’ του κυρού σου

Τ’ αμπέλια μεγαλώνουν γρήγορα και καρποφορούν αλλά για να βγάλει κανείς εισόδημα από τις ελιές

πρέπει να κληρονομήσει από τους γονείς του.

Ξεφόρτωσέ την ελιά να σε φορτώσει λάδι.

Αν κλαδέψεις την ελιά θα βάλεις περισσότερο λάδι.

Να λαδώσει λίγο το αντεράκι μου.

Να φάω καλό φαγητό

Τα παλαιά χρόνια θεωρούσαν καλό φαγητό το λαδερό

φαγητό, μιας και το λαδί συμμετείχε σε όλα σχεδόν τα

μαγειρεμένα φαγητά για τα οποία είναι και ξακουστή η

μεσογειακή διατροφή. Έτσι όταν κάποιος έτρωγε καλό

φαγητό συχνά χρησιμοποιούσε την φράση «Λάδωσε το

άντερο μου».

Έκανε λαδιά.

Έκανε κάποια βλακεία

Το λάδι αν πέσει σε κάποιο ρούχο αλλοιώνει αμέσως την εμφάνιση και εισχωρεί άμεσα στις ίνες του

ρούχου ενώ αντίστοιχα βγαίνει δύσκολα και συχνά αφήνει μόνιμα σημάδια, έτσι χρησιμοποιεί ο λαός

αυτήν την έκφραση για να δείξει ότι μέσα στην καθημερινή φυσική ροή των πραγμάτων έκανε κάποιος

κάτι ασυνήθιστο το οποίο θα αλλοιώσει τα πράγματα και θα αφήσει σημάδι.

Η θάλασσα είναι λάδι.

Η θάλασσα είναι ήσυχη

Το λάδι είναι από τα υγρά που έχουν την τάση να απορροφούν γρήγορα τους κυματισμούς και τείνουν να

διατηρούν μια τέλεια ηρεμία, έτσι σε μια χώρα περιτριγυρισμένη από θάλασσα είναι λογικό να μπήκε

αυτό το ευλογημένο υγρό συχνά στις εκφράσεις των ναυτικών οι οποίοι όταν θέλουν να αναφερθούν

στην θάλασσα που ηρεμεί την παρομοιάζουν συχνά με το λάδι. «απόψε είναι λαδιά» λένε

χαρακτηριστικά οι ψαράδες μια ήσυχη νύχτα. «είχε μια θάλασσα λάδι» λένε συχνά οι κολυμβητές κ.α.

Αν δε σφίξεις την ελιά, δε βγάζει λάδι. Όπως πρέπει να σφίξεις τις ελιές για να βγάλεις το λάδι, έτσι πρέπει να δουλέψεις σκληρά για να αποδώσει η δουλειά σου.

Άκουσες λάδι τρέχα, άκουσες στεφάνι φεύγα. Στο λάδι (βάφτιση) αν πας δεν θα 'χεις έξοδα ενώ στο γάμο οι καλεσμένοι βάζουν χρήματα στο δίσκο ως δώρο για τους νιόπαντρους.

Όποιος έχει σιτάρι, κρασί και λάδι στο πιθάρι έχει του κόσμου τα καλά και του θεού τη

χάρη. Όποιος έχει αυτά τα τρία προϊόντα στο σπίτι του, είναι σαν να έχει απ' όλα, είναι πλούσιος.

Δεν τρώγεται ούτε με το λάδι ούτε

με το ξύδι. Είναι τόσο άσχημος χαρακτήρας που ό,τι και να κάνεις δεν μπορείς να τον συμπαθήσεις.

Δίχως λάδι, δίχως ξύδι πώς θα

κάνουμε ταξίδι. Δεν μπορεί να γίνει δουλειά αν δεν έχεις τα απαραίτητα εφόδια.

Απού ‘χει στάρι και κρασί και λάδι

στο πιθάρι, έχει του κόσμου τα καλά και

του Θεού τη χάρη.

TΟ ΛΕΞΙΚΟ ΜΑΣ

1. Αλατσολιές: παστές ελιές 2. Αλετριβιδιάρης: εργάτης ελαιοτριβείου 3. Αλετριβιδιό: ελαιοτρβείο 4. Ασκιά: προβιές από ζώα για τη μεταφορά λαδιού 5. Γιγουμιά: τενεκέδες από τσίγκο ελαιοτριβείου 6. Δέπλα: το ξύλο με το οποίο χτυπούν τα κλαδιά της ελιάς 7. Ελαιογραφία: ζωγραφική με ελαιόχρωμα 8. Ελαιόκαρπος: ο καρπός της ελιάς 9. Ελαιοκομία: η επιστημονική καλλιέργεια της ελιάς 10. Ελαιοπιεστήριο: πιεστήριο για την έκθλιψη του ελαιόκαρπου 11. Ελαιοπυρήνας: ο πυρήνας της ελιάς, το κουκούτσι 12. Ελαιουργία: η επεξεργασία λαδιού 13. Ελαιόχρωμα: λαδομπογιά 14. Ελαιοχρωματισμός: βάψιμο με λαδομπογιές

15. Ελαιώδης: αυτός που περιέχει λάδι 16. Κάπες ή παλέτσες: υφάσματα από λινάτσα ή βαμβάκι για το στρώσιμο της ελιάς 17. Κατσίγαρα ή μούργα ή αμούρια: τα κατακάθια μετά την επεξεργασία του λαδιού 18. Κολυμπάδες: ελιές σε άλμη 19. Κορονιοί: πήλινα πυθάρια με εσωτερικό επίχρυσμα σμάλτου για αποθήκευση λαδιού 20. Λαδάδικο: το κατάστημα που πουλιέται το λάδι 21. Λαδάς: ο παραγωγός ή έμπορος λαδιού 22. Λαδέμπορος: έμπορος λαδιού 23. Λαδερό: μικρό δοχείο λαδιού 24. Λαδερός: φτιγμένος με λάδι, *νηστίσιμος, *αυτός που έχει πολύ λάδι 25. Λαδής: αυτός που έχει το χρώμα του λαδιού 26. Λαδιά: λεκές από λάδι 27. Λαδικό: ελαιοδοχείο 28. Λαδίλα: μυρωδιά λαδιού 29. Λαδόπανο: το πανί με το οποίο περιτυλίγεται το βρέφος μετά τη βάφτιση 30. Λαδόχαρτο: διαφανές αδιάβροχο χαρτί 31. Λαδόψωμο: ψωμί αλειμμένο με λάδι 32. Λαδολέμονο: άρτυμα(σάλτσα) με λάδι 33. Λαδόξυδο: μείγμα από λάδι και ξύδι 34. Λαδώνω: σπλώνω-αλείφω με λάδι 35. Λιοτρίβι ή ελαιοτριβείο ή φάμπρικα: το ελαιουργείο 36. Λίμπες: δεξαμενές όπου τοποθετούν το λάδι στο ελαιοτριβείο 37. Μαζωχτό: τρόπος μαζέματος της ελιάς 38. Μαζώχτρες ή μαζωχτάδες: εργαλείο που μαζεύουν την ελιά με τα χέρια 39. Μιστάτα: μονάδα μέτρησης λαδιού 40. Νερατζολιές: χοντρές ελιές πριν ωριμάσουν 41. Ντορμπάδες ή ντορβάδες: πανιά από λινάρι σε

σχήμα φακέλου όπου τοποθετούν τη ζύμη για να μπει στο πιεστήριο

42. Ξυδουλιές: ελιές ώριμες με ξύδι 43. Ροΐ : δοχείο λαδιού 44. Σγούρνες: πέτρινο ή τσιμεντένιο δοχείο όπου

συγκεντρώνεται ο χυμός μετά την πίεση 45. Σπαστολιές: τσακιστές ελιές 46. Στέτης: αυτός που στήνει τους ντορμπάδες στο

πιεστήριο 47. Τσαντίλες: οι ντορμπάδες 48. Φλάσκα: δοχείο από νεροκολοκύθα για το μέτρημα του λαδιού

ΣΤΑΥΡΟΛΕΞO ΓΕΜΑΤΟ ... ΛΑΔΙΑ!

Γίνε αρχαιολόγος και χρονολόγησε τα ευρήματα που ανακάλυψες

τοποθετώντας τα σε μια ιστορική εποχή από τις παρακάτω:

ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΜΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ! ΓΙΑ ΝΑ ΛΑΔΩΣΟΥΜΕ ΤΑ ΓΡΑΝΑΖΙΑ ΤΟΥ ΜΥΑΛΟΥ….

1. Η κυρία Μπραϊνώ απ’ τις ελιές που μάζεψε απ’ τον ελαιώνα της, έβγαλε 360 κιλά

λάδι, ενώ η κυρία Αικατερίνη 345 κιλά λάδι. Ποια έβγαλε περισσότερο λάδι και

πόσο;

Λύση:

Απάντηση:

2. Η κυρία Μπραϊνώ απ’ τον ελαιώνα της μάζεψε 20 φορτώματα ελιές. Το ένα φόρτωμα

βγάζει 18 κιλά λάδι. Πόσα κιλά λάδι έβγαλε η κυρία Μπραϊνώ;

Λύση:

Απάντηση:

3. Η κυρία Μπραϊνώ έβγαλε 360 κιλά λάδι και το έβαλε σε δοχεία των 17 κιλών α)

Πόσα δοχεία με λάδι γέμισε; β) Πόσο λάδι περίσσεψε;

Λύση:

Απάντηση:

4. Απ’ τα 360 κιλά λάδι που έβγαλε η κ. Μπραϊνώ απ’ τον ελαιώνα της πούλησε τα 200

κιλά προς 7 € το κιλό. α) Πόσα χρήματα εισέπραξε; β) Πόσο λάδι κράτησε για τον

εαυτό της;

Λύση:

Απάντηση:

5. Η κ. Μπραϊνώ μάζεψε απ’ τον ελαιώνα της 40 τσουβάλια ελιές. Το ένα φόρτωμα της

έδωσε 18 κιλά λάδι. α) Πόσα φορτώματα ελιές μάζεψε; β) Πόσο λάδι έβγαλε;

Λύση:

Απάντηση:

6. Η κ. Αικατερίνη έβγαλε 345 κιλά λάδι. αν το ένα φόρτωμα της έδωσε 15 κιλά λάδι

πόσα φορτώματα ελιές μάζεψε;

Λύση:

Απάντηση:

7. Η κ. Αικατερίνη απ’ τα 345 κιλά που έβγαλε πούλησε τα 200 κιλά προς 6 € το κιλό

και τα υπόλοιπα κιλά λάδι τα έβαλε σε δοχεία των 17 κιλών. α) Πόσα € εισέπραξε;

β) Πόσα δοχεία γέμισε με το υπόλοιπο λάδι;

Λύση:

Απάντηση:

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΙΑ ΣΤΟ ΛΑΔΙ….

ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΧΙΛΙΕΣ ΛΕΞΕΙΣ…

1 2

3 4

5 6

7 8

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΔΙΟΛΕΤΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΡΜΗ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ

ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟΥ.

9 10

11 12

13 14

15 16

ΕΞΑΓΩΓΗ ΛΑΔΙΟΥ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ

Οι διαδικασίες εξαγωγής λαδιού είναι οι εξής:

1. Παραλαβή των φορτωμάτων της ελιάς – ζύγισμα. Κάθε παραγωγός παίρνει σειρά

προτεραιότητας.

2. Αποφύλλωση. Οι ελιές μεταφέρονται στο αποφυλλωτήριο, όπου απομακρύνονται τα φύλλα. Αυτό

λειτουργεί με αέρα,που διώχνει τα φύλλα.

3. Πλύση καρπών, για να φύγουν οι σκόνες και τα χώματα

4. Σπάσιμο – άλεση του καρπού. Οι ελιές καθαρές προχωρούν από το πλυντήριο στο σπαστήριο.

5. Μάλαξη της ελαιοζύμης. Η ελαιοζύμη πηγαίνει στο μαλακτήρα. Μέσα στην ελαιοζύμη το λάδι

βρίσκεται μέσα σε μικρά σταγονίδια απομονωμένα το ένα από το άλλο. Με τη μάλαξη ενώνονται

αυτά σε μεγαλύτερες σταγόνες. Η μάλαξη (ανακάτεμα) γίνεται με ένα περιστρεφόμενο έλικα του

μαλακτήρα, που κινείται αργά.

6. Φυγοκέντριση (πίεση). Για να διαχωριστεί το λάδι από την ελαιοζύμη μεταφέρεται στο

φυγοκεντρητή. Η ελαιοζύμη με μεγάλη ποσότητα ζεστού νερού αραιώνεται και χάρη στη

φυγόκεντρη δύναμη ξεχωρίζεται το λάδι.

7. Διαχωρισμός – καθαρισμός λαδιού (ελαιοχωριστήρας). Το λάδι με τη φυγοκεντρική δύναμη

καθαρίζεται από τα απόνερα και τις ξένες ουσίες και τρέχει καθαρό στον κάδο.

8. Διαχωρισμός του πυρήνα από τα απόνερα. Απομακρύνεται σε εξωτερικό χώρο του ελαιοτριβείου,

μεταφέρεται σε πυρηνουργεία, όπου θα βγει το πυρηνέλαιο.

9. Το λάδι συσκευάζεται και πουλιέται σε μεταλλικά δοχεία.

Τα είδη του ελαιόλαδου είναι τα εξής:

1. Έξτρα παρθένο: η καλύτερη ποιότητα λαδιού με εξαιρετικό χρώμα, γεύση, άρωμα και μικρή

οξύτητα.

2. Παρθένο ελαιόλαδο: πολύ καλής ποιότητας λάδι με ελαφρά μεγαλύτερη οξύτητα από το έξτρα και

τα χαρακτηριστικά του έξτρα.

3. Αγνό ελαιόλαδο: καλής ποιότητας λάδι με καλή γεύση και αρκετά μεγαλύτερη οξύτητα.

ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΑΣ… ΦΤΙΑΧΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΛΙΕΣ ΜΑΣ

ΤΙΣ ΡΙΧΝΟΥΜΕ ΣΤΟ ΤΣΟΥΒΑΛΙ… ΕΤΟΙΜΕΣ…

ΑΛΑΤΙΖΟΥΜΕ ΤΙΣ ΠΑΤΗΤΕΣ… ΟΙ ΤΣΑΚΙΣΤΕΣ…

ΤΑ ΑΓΟΥΡΑΚΙΑ ΕΤΟΙΜΑ… ΑΛΜΗ ΜΕ ΤΗ ΜΕΘΟΔΟ ΤΟΥ ΑΒΓΟΥ…

ΕΤΟΙΜΕΣ ΓΙΑ ΦΤΙΑΞΙΜΟ… ΜΑΖΕΥΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΛΙΕΣ ΜΑΣ…

ΤΣΟΥΒΑΛΙΑΣΤΗΚΑΝ… ΜΠΑΙΝΕΙ ΠΑΝΩ ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΤΡΑ…

ΜΜΜ!!! ΝΟΣΤΙΜΟΤΑΤΕΣ… ΣΤΡΩΣΑΜΕ ΤΡΑΠΕΖΙ ΣΤΗΝ ΕΞΟΧΗ…

ΘΗΣΑΥΡΟΙ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ!!!

ΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΛΑΔΙ…

ΟΠΩΣ ΚΑΤΑΛΑΒΑΤΕ ΤΟ ΛΑΔΑΚΙ ΒΓΗΚΕ ΣΤΟ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΟ

ΤΟΥ κ. ΔΙΟΛΕΤΤΑ!

ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΟΙΤΑΖΟΥΝ ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ….

ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΠΡΟΧΩΡΑΜΕ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ…

…….… ΜΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΑΤΙΑ…

…ΚΑΙ ΝΑ ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΛΙΟΤΡΙΒΙ… ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΕΤΡΕΣ ΞΕΚΟΥΡΑΖΟΝΤΑΙ…

ΑΝΑΠΟΛΩΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΛΙΑ…

ΣΤΗΝ Ι.ΜΟΝΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ, ΝΙΩΣΑΜΕ ΔΙΠΛΑ ΜΑΣ ΤΟΝ

ΙΗΣΟΥ, ΠΟΥ ΜΕ ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΤΟΥ ΠΟΤΙΣΕ ΤΗΝ ΕΛΙΑ…

ΠΙΟ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟ ΔΕΝΤΡΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΙΑ, ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΔΕΝ

ΕΙΝΑΙ ΑΛΛΟ!!! ΚΟΤΙΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΙΚΗΤΕΣ…

ΛΑΔΑΚΙ ΣΤΟ ΚΑΝΤΗΛΙ, ΓΑΛΗΝΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΗ…

Οι μαθητές της Δ΄1 τάξης

Αβντίαϊ Ιμανουήλ

Αϊντίνι Σέρτζιο

Αϊντίνι Τζελιάν

Αρμαμέντου Στεφανία

Βαρσάκη Δανάη

Βάσια Ναταλία

Γκάσταρης Νικόλαος

Ελμαζάι Φάμπιαν

Ελευθερίου Αργυρώ

Καβάγια Κλάιντι

Κατσούλι Έλσα

Κοντός Δημήτριος

Δαρτιώτης Παναγιώτης

Μιτζέλος Εμμανουήλ

Ράπτης Βασίλειος

Παρίσης Γεώργιος

Μπάρδη Έντζι

Γκούσα Αιμιλία

Ντέντια Ντανιέλ

Μπάλλα Αγγελική

Η Δασκάλα της Τάξης :Ελευθερίου Αικατερίνη

Οι μαθητές της Δ΄2 τάξης

Ιωάννου Κυριακή

Κόγκου Δανάη

Κουμιώτη Σταυρούλα

Κοψιδάκη Παρασκευή

Λέκαϊ Λαουρέν

Λέκαϊ Ροάλμπα

Μέτση Μιράντα

Νέζα Ιωάννα

Ντούλε Ερβίς

Πασχάλη Ευανθία

Πεζάτου Βασιλική-Μαρία

Ρηγανάς Θεόδωρος

Ρίκα Κλέιση

Σένκα Αποστόλης

Τάσσου Μυρτώ

Τικάι Ματέο

Τσεπέλε Αλέξανδρος

Υδραίος Παναγιώτης

Φετάχου Φερνάντο

Χαλκιά Ευμορφία

Χούλης Ιωάννης

Η Δασκάλα της Τάξης :Μαθηνού Μπραϊνώ