ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

Κουουσίνεν, Άρμπάτωφ, Μπελιακώφ, Βιγκόντσκι, Μακαρόψσκι, ΜιλεΙκόφσκι, Σιτκόφσκι, ΓεΙντΙν

01 ΒΑΣΕΙΣΤΟΥ

ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ - ΛΕΝΙΝΙΣΜΟΥ

VI1. Η ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ Η ΤΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ

ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ε “ ΘΕΜΕΛΙΟ,,

ΑΘΗΝΑ

Πρώτη ρωσική Εκδοση: Μ6σχα 1959 *Η «αρούσα Ελληνική: Δεκέμβρης 1964, ‘Αθήνα

Copyright “ΘΕΜΕΛΙΟ,, 1964 Μετάφραση : Δ. Σάρλης

Π ΐο ιε χ ό μ ίν α

ΚΕΦ. I. Η Κ Ο ΣΜ Ο ·Ι Σ ΤΟ Ρ ΙΚ Η Α Π Ο ΣΤΟ Λ ΗΤ Η Σ Ε Ρ Γ Α Τ ΙΚ Η Σ ΤΑ Ξ Η Σ. Σελ.

1. Ή έργατική τάξη είναι 6 άπελευθερωτής τής έργαζόμενης άνθρωπότητας. »

2. Ή αύξηση τοΰ είδικοϋ βάρους καί τοϋ κοι­νωνικού καί πολιτικού ρόλου τής έργατικής τάξης. >

3. Ή κοινότητα των συμφερόντων τής έργατι- κής τάξης καί δλων των έργαζομένων. »

4. Ό διεθνισμός, πηγή δύναμης τοϋ έργατικοΰ κινήματος. » !

5. Τά έμπόδια καί οΐ δυσκολίες στό δρόμο γιάτην ανάπτυξη τοϋ έργατικοΰ κινήματος. > !

6. Ή τάξη - μαχητής, ή τάξη - δημιουργός. »

ΚΕΦ. II. Η Μ ΕΓΑΛΗ Ο ΚΤΩΒΡΙΑΝ Η Σ Ο Σ ΙΑ ­Λ ΙΣ Τ ΙΚ Η Ε Π Α Ν Α ΣΤ Α Σ Η , Ρ ΙΖ ΙΚ Η ΣΤΡΟΦΗ Σ ΤΗ Ν ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ Τ Η Σ ΑΝΘΡΩ­Π Ο ΤΗ Τ Α Σ . > -

1. Ό πρωτοποριακός ρόλος τής ρωσικής έργα- τικής τάξης. > ■

2. Ή πρώτη στόν κόσμο σοσιαλιστική έπανά- σταση. »

3. Ισχυρή ώ&ηση γιά τό ίπαναστατικό έργατι-χό κίνημα των δλλων χωρών. *

4. Ή έπίδραση τής ’Οκτωβριανής έπανάστασης στό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. »

5. Εμπροσθοφυλακή καί προπύργιο τοϋ παγκό­σμιου σοσιαλιστικού κινήματος. >

ΚΕΦ. I I I . ΤΟ Μ Α Ρ Ξ ΙΣ ΤΙΚ Ο - Λ Ε Ν ΙΝ ΙΣ Τ ΙΚ Ο ΚΟΜΜΑ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟ Σ ΤΟ Υ ΣΤΗ Ν Τ Α ­ΞΙΚΗ ΠΑΛΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ. »

1. Τί κόμμα χρειάζεται ή έργατική τάξη. »2. Ό δημοκρατικός συγκεντρωτισμός στή διάρ­

θρωση καί στή ζωή τού κόμματος. »3. Ό ζωντανός δεσμός τοϋ κόμματος μέ τίς πλα-

τειές μάζες. »4. Ή μαρξιστική - λενινιστική πολιτική σάν έπι-

στήμη καί τέχνη. »5. Ή αναγκαιότητα τού αγώνα κατά τοϋ δε­

ξιού όπορτουνισμού καί τοϋ σεχταρισμού. »6. Ό διεθνιστικός χαρακτήρας τού κομμουνιστι­

κού κόμματος. »ΚΕΦ. IV. Η Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Η Τ Η Σ Ε Ν Ο ΤΗ ΤΑ Σ

Δ Ρ Α Σ Η Σ Τ Η Σ Ε Ρ Γ Α Τ ΙΚ Η Σ ΤΑ ΞΗ Σ ΚΑΙ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΔΗ Μ Ο Κ ΡΑ ΤΙΚΩ Ν Δ Υ ­ΝΑΜΕΩΝ ΤΟ Υ ΛΑΟΥ. >

1. Ή ένότητα τής έργατικής τάξης άποτελεΐ έπιτακτική απαίτηση τής έποχής μας. >

2. Ποιός έμποδίζει τήν άποκατάσταση τής ένό- τητας δράσης τής έργατικής τάξης. >

3. Ό δρόμος γιά τήν έπίτευξη τής ένότητας δράσης τοϋ έργατικοΰ κινήματος. »

4. Ή πολιτική τής δημοκρατικής ένότητας. »ΚΕΦ. V. Η ΣΥΜ Μ ΑΧΙΑ Τ Η Σ Ε Ρ Γ Α ΤΙΚ Η Σ

ΤΑ Ξ Η Σ ΚΑΙ Τ Η Σ Α Γ Ρ Ο Τ ΙΑ Σ Σ Τ Ι Σ ΣΥΝ Θ Η Κ Ε Σ ΤΟ Υ Κ Α Π ΙΤΑ Λ ΙΣΜ Ο Υ . »

1. Ό άγώνας γιά τά συμφέροντα τής άγροτιάς. *2. 01 κομμουνιστές είναι υπερασπιστές τών ζω­

τικών συμφερόντων τών αγροτικών μαζών. »3. Τί δίνει στούς αγρότες ή νίκη τής έργατικής

τάξης. »

61

64

69

69

75

83

89

100

105

113

114

118

129142

151151

162

165

A' Ή θεωρία καί ή τακ τικ ή το ϋ διεθνούς κ ομ μ ου νισ τικ ού κ ινή μα τος

1

Ή κοσμοΐστορική Αποστολή της έργατικής τάξης.

Μέ βάση τή βαθειά άνάλυση τής οίκσνομίας τού καπι­ταλισμού, ό Μάρξ καί ό Ένγκελς κατέληξαν στό συμπέρα­σμα δτι αυτό τό κοινωνικό σύστημα κλείνει μέσα του τά σπέρ­ματα τής πτώσης του, τής άντικατάστασής του μέ Ενα νέο κοινωνικό σύστημα, τό σοσιαλισμό. Οί θεμελιωτές δμως τού μαρξισμού δεν Εδειξαν μόνο τή νομοτελειακή κατεύθυνση τής παραπέρα Ιστορικής ανάπτυξης άλλά στό πρόσωπο τοϋ προλεταριάτου, τής έργατικής τάξης, άποκάλυψαν καί τήν ήγετική κοινωνική δύναμη, πού είναι προορισμένη νά πρα­γματοποιήσει τό μεγάλο κοινωνικό μετασχηματισμό: νά γκρε­μίσει* τόν καπιταλισμό καί νά οικοδομήσει τό σοσιαλισμό.

Αυτή ή ανακάλυψη άναπτύχθηκε καί θεμελιώθηκε δλό- πλευρα από τόν Μάρξ καί τόν Ένγκελς στό «Μανιφέστο τον Κομμουνιστικού Κόμματος», πού είδε τό φως της δημοσιό­τητας στή Γερμανία τό 1848. « .. .Ή αστική τάξη — άνα- φέρεται στό «Μανιφέστο» — δχι μόνο σφυρηλάτησε τό δπλο πού θά φέρει τό θάνατό της, αλλά καί γέννησε τούς ανθρώ­πους πού θά στρέψουν έναντίον της αυτό τό δπλο — τούς έρ- γάτες, τ ο ύ ς π ρ ο λ ε τ ά ρ ι ο υ ς » . « . . .Μ έ τ ή ν Ανάπτυξη τής μεγάλης βιομηχανίας φεύγει κάτω άπό τά πό­δια τής αστικής τάξης, τό Ιδιο τό Εδαφος, πού πάνω του αντή παράγει καί Ιδιοποιείται τά προϊόντα,Ή άστική τάξη δημι­ουργεί πρίν απ’ δλα τούς νεκροθάφτες της. Ή πτώση της καί ή νίκη τοϋ προλεταριάτου είναι τό Ιδιο άναπόφευκτες»*.

• Κ. Μάρξ χα{ φ. Ένγχβλς, «"Απαντα», -οίμ. 4ος, 1Θ55, ο·*.. 430, 436.

9

1. Ή έργατική τάξη εΤναι 6 άττελευθερωτής τής έργαζόμε-νης άνθρωνότητας.

’Από τί ξεκίνησαν ό Μάρξ καί δ Ένγκελς γιά νά δια­τυπώσουν τήν πρόβλεψή τους γιά τόν Ιστορικό ρόλο τής έρ­γατικής τάξης;

Πρώτο, από τό γεγονός δτι ή έργατική τάξη, έπειδή είναι ή πιό έχμεταλλευόμενη τάξη τής καπιταλιστικής κοινωνίας, από τούς ίδιους τούς δρους ζωής της, γίνεται ό πιό συνεπής καί ανειρήνευτος έχθρός τής καπιταλιστικής τάξης πραγμά­των. Τά ζωτικά ταξικά συμφέροντά τους σπρώχνουν τούς έργάτες σέ ανειρήνευτο άγώνα κατά τοϋ καπιταλισμού. «’Από δλες τίς τάξεις, πού αντιτάσσονται τώρα στήν άστική τάξη, υπογράμμιζαν ό Μάρξ καί ό Ένγκελς, μόνο τό προλεταριά­το είναι μιά πραγματικά έπαναστατική τάξη»*.

Δεύτερο, ξεκίνησαν από τό δτι οΐ έργάτες, άπό τήν ίδια τή θέση τους στήν παραγωγή, συνδέονται δχι μέ τό παρελ­θόν της, αλλά μέ τό μέλλον της καί, κατά συνέπεια, με τό μέλλον όλόκληρης τής κοινωνίας.

Τί σημαίνει αυτό;Αυτό σημαίνει πρίν άπ’ δλα δτι ή ανάπτυξη τής υλικής

βάσης τοϋ καπιταλισμού — τής μεγάλης βιομηχανίας — δεν άπειλεϊ τήν ύπαρξη τού προλεταριάτου σάν τάξης, δέν υπο­νομεύει τή θέση του στήν κοινωνία, αλλά αντίθετα δδηγεΐ στήν αύξηση τού άριθμοϋ τών Ιργατών καί στό μεγάλωμα τού ρόλου τους στήν κοινωνική ζωή.

Αυτό σημαίνει ακόμα δτι τά συμφέροντα καί οΐ έπιδιω- ξεις τής έργατικής τάξης συμπίπτουν μέ τή βασική κατεύ­θυνση τής ανάπτυξης τών παραγωγικών δυνάμεων. Τό έπί- πεδο άνάπτυξης στήν όποία εφτασαν οΐ παραγωγικές δυνά­μεις στόν καπιταλισμό, απαιτεί τήν κατάργηση τής ατομι­κής Ιδιοκτησίας στά μέσα παραγωγής. Καί αυτό άκριβώς τό καθήκον καλείται νά πραγματοποιήσει ή έργατική τάξη.

* Κ. MdfE -xal Φ. Ένγχελς, «*Αnoma*, τίμ. 4ος, 1)966, ιελ.434.

10

'Όπω; έγραψαν ό Μάρξ καί ό Ένγκελς, τό προλετα­ριάτο έκτελεΐ τήν καταδικαστική άπόφαση, πού ή ατομική Ιδιοκτησία, γεννώντας τό προλεταριάτο, έκδίδει κατά τοϋ ίδιου τοϋ έαυτοϋ της. Πραγματικά, ή έργατική τάξη είναι ή μοναδική τάξη πού δέν εχει ατομική Ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής, συνεπώς δέν εχει λόγους νά τήν εχει σέ υπόλη­ψη. Καί δχι μόνο αύτό. ’Επειδή ή ατομική Ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής είναι ή 6άοη τής έκμετάλλευσης τοϋ έρ- γάτη από τόν καπιταλιστή, ή κ α τ ά ρ γ η σ ή τ η ς κ α ί ή ά ν τ ι κ α τ ά σ τ α ο ή τ η ς α π ό τ ή ν κ ο ι ν ω ν ι κ ή Ι δ ι ο κ τ η σ ί α , δ η λ α δ ή α π ό τ ό σ ο σ ι α λ ι σ μ ό , ε ί ν α ι δ μ ο ν α δ ι κ ό ς δ ρ ό μ ο ς α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ η ς τ ή ς έ ρ γ α τ ι - * ή ς τ ά ξ η ς .

Τέλος δ Μάρξ καί δ Ένγκελς, συμπεραίνοντας δτι ή έρ­γατική τάξη άκριβώς είναι αυτή πού καλείται νά άνατρέψει τόν καπιταλισμό καί νά οίκοδομήσει τό σοσιαλισμό, ξεκινού­σαν καί άπό τό γεγονός δτι ή έργατική τάξη είναι ή μονα­δική τάξη πού Ιχει τά απαραίτητα, γιά τήν πραγματοποίη­ση αύτοΰ τοϋ μεγάλου Ιστορικού καθήκοντος, αγωνιστικά προσόντα.

Ποιά δμως είναι αυτά τά προσόντα;Ή έργατική τάξη, πρίν απ’ δλα, Ιχει τό πλεονέκτημα

τής μαζικότητας. Είναι μιά άπό τίς πιό πολυάριθμες καί μά­λιστα τίς κατά θυελλώδη τρόπο αυξανόμενες τάξεις τής κα­πιταλιστικής κοινωνίας.

Τό ζήτημα δμως δέν περιορίζεται μόνο σ’ αυτό. Ή έρ­γατική τάξη, χάρη στούς ίδιους τούς δρους τής ζωής καί της έργασίας της, Ιχει τήν Ικανότητα νά πετύχει τόν άνώτε- ρο δυνατό βαθμό όργάνωσης. Ή έργασία στή μεγάλη πα­ραγωγή καλλιεργεί καθημερινά στούς έργάτες τέτοιες ιδιότητες, δπως είναι τό πνεύμα τής συλλογικότητας, ή Ικανότητα γιά αυστηρή πειθαρχία, γιά ένιαία δράση, γιά αμοιβαία βοήθεια καί υποστήριξη. Αυτές οΐ ιδιότητες είναι ανεκτίμητες δχι μόνο γιά τήν έργασία, αλλά καί γιά τόν άγώνα. Συγκεντρώνοντας χιλιάδες έργάτες στά έργοστάσια καί στίς φάμπρικες, πού συνήθως βρίσκοντρι στίς μεγάλες πόλεις, οΐ καπιταλιστές διευκολύνουν οΐ Ιδιοι τό ξεπέρασμα τής δια σποράς καί τής απομόνωσης, πού βάραιναν σάν wi­

l l

τάρα τά άλλα μαζικά κινήματα τών έργαζομένων, καί Ιδιαί­τερα τό άγροτικό κίνημα. Γι’ αυτό οΐ έργάτες, περισσότερο άπό δποιαδήποτε αλλη τάξη, είναι Ικανοί γιά συσπείρωση καί όργάνωση.

Ή έργατική τάξη μπορεΐ έπίσης, περισσότερο άπό δλες τίς καταπιεζόμενες τάξεις, νά συνειδητοποιήσει τήν Ιδιαίτε­ρη θέση της στήν κοινωνία καί τά ταξικά της συμφέροντα καί νά άφομοιωσει τήν πρωτοπόρα, έπιστημονική κοσμοθεω­ρία. Ή μεγάλη βιομηχανία άπαιτεΐ πιό καλλιεργημένους έρ­γάτες άπ’ δ,τι ή οικονομία τών άλλων συστημάτων. Άλλά καί οΐ όροι τής ταξικής πάλης στήν έποχή τοϋ καπιταλισμού απαιτούν άσύγκριτα πιό υψηλή πολιτική συνείδηση πού τήν αποκτά κανείς δχι μόνο καί δχι τόσο άπό τά βιβλία, δσο άπό τήν πείρα τής έργασίας καί τού άγώνα. Εκτός άπό αυτό, στό πλευρό τής έργατικής τάξης τάσσονται καί οΐ καλύτεροι έκπρόσωποι τών διανοουμένων, πού τή βοηθάνε νά έπεξερ- γαστεί καί νά άφομοιωσει τήν έπιστημονική έπαναστατική κοσμοθεωρία, "Οταν ή κοσμοθεωρία αυτή γίνει κτήμα Εκα­τομμυρίων έργατών, μετατρέπεται σέ τεράστια δύναμη.

Ό υψηλός βαθμός ταξικής συνείδησης μαζί μέ τό υψηλό έπίπεδο όργάνωσης κάνουν τήν έργατική τάξη τήν πιό μα­χητική καί πιό έπαναστατική τάξη τής κοινωνίας.

Νά γιατί ή έργατική τάξη είναι ίκανή νά έκπληρώσει τήν άποστολή τής κατάργησης τού καπιταλισμού καί τής άν- τικατάστασής του μέ τό σοσιαλισμό.

Καί δέν είναι τυχαίο τό δτι αυτή ή άποστολή όνομάζεται κοσμοΐστορική.

Στήν πορεία τής Ιστορίας, έπικεφαλής της κοινωνίας βρέ­θηκαν διάφορες τάξεις, οί δουλοκτήτες, οί φεουδάρχες, οΐ καπιταλιστές. Κάθε μιά άπό αυτές τίς τάξεις, μετασχηματί­ζοντας τήν κοινωνία σύμφωνα μέ τίς άνάγκες καί τά συμ- φέροντά της, συνέβαλε στήν έγκαθίδρυση ένός πιό πρωτο­πόρου τρόπου παραγωγής. 'Ωστόσο ή κοινωνική άδικία καί άνισότητα έξακολουθούσε νά διατηρείται. Κάθε φορά έπικε- <ραλής της κοινωνίας Εμπαινε μιά χούφτα καταπιεστών, καί κάθε νέο βήμα στό δρόμο τής προόδου πληρωνόταν μέ άπί- στευτα βάσανα τών έργαζομένων μαζών, πού πάντα άποτε- λούσαν τήν τεράστια πλειοψηφία τής κοινωνίας.

Ή έργατική τάξη, μπαίνοντας έπικεφαλής τής κοινω-

12

νιας, δάζει μιά γιά πάντα τέλος σ’ αυτή τήν τρομερή αδι­κία. ’Απελευθερώνοντας τόν έαυτό της, Απελευθερώνει χαί δλη τήν ανθρωπότητα. Μετασχηματίζοντας τήν κοινωνία σύμ­φωνα μέ τίς ανάγκες καί τά συμφέροντά της, ή έργατική τάξη δημιουργεί τή νέα κοινωνία, δπου βρίσκουν τήν πρα­γματική ευτυχία δλοι οί Ανθρωποι. Καί αυτά, γιατί άποστο­λή τής έργατικής τάξης είναι νά έξαφανίσει γιά πάντα τήν πρωταρχική βάση τής κοινωνικής αδικίας, τήν Ατομική Ιδιο­κτησία στά μέσα παραγωγής, πού καθόρισε τή διαίρεση τής κοινωνίας σέ πλούσιους καί φτωχούς, σέ έκμεταλλευτές καί έκμεταλλευόμενους, σέ καταπιεστές καί καταπιεζόμενους. Ή πραγματοποίηση αΰτοΰ τοϋ καθήκοντος είναι ό μοναδικός δρόμος γιά νά Απελευθερωθεί ή κοινωνία άπό τήν Αθλιότητα καί τήν Ελλειψη δικαιωμάτων τών μαζών, άπό τόν πολιτικό καί έθνικό ζυγό, από τό μιλιταρισμό καί τούς πολέμους.

«"Ολα τά κινήματα πού εγιναν ώς σήμερα, Εγραφαν ό Μάρξ καί ό Ένγκελς στό "Μανιφέστο τοΰ Κομμουνιστικού Κόμματος”, ήταν κινήματα τής μειοψηφίας ή γίνονταν γιά νά έξυπηρετήσονν τά συμφέροντα τής μειοψηφίας. Τό προ­λεταριακό κίνημα είναι αυτοτελές κίνημα τής τεράστιας πλειοψηφίας, γιά τά συμφέροντα τής τεράστιας πλειοψη- φ ίας»\

Ή διδασκαλία γιά τήν κοσμοϊστορική Αποστολή τής έρ­γατικής τάξης Αποτελεί πολύ σημαντικό μέρος τής μαρξι­στικής κοσμοθεωρίας. Ή διδασκαλία αυτή Εδειξε γιά πρώ­τη φορά τόν πραγματικό δρόμο γιά τήν Απελευθέρωση τών καταπιεζομένων καί έκμεταλλευομένων μαζών. Πόσοι έξέχον- τες άνθρωποι καί όλόκληρα κοινωνικά κινήματα δέν κατέλη­ξαν σέ Αδιέξοδο γιατί δέν μπόρεσαν νά δσϋν τήν κοινωνική δύναμη, πού είναι Ικανή νά δόσει στούς λαούς τήν έλευθερία, τήν ευημερία καί τήν ευτυχία 1 Όρισμένοι έπικαλοΰνταν τή σοφία τών μοναρχών, Αλλοι έλπίζανε δτι ή κοινωνία θά σωθεί από τό δημιουργικό πνεύμα τών έπιστημόνων καί τών μηχα­νικών, Αλλοι βασίζονταν στά κατορθώματα τών «κριτικά σκε- πτομένων προσωπικοτήτων* καί άλλοι Επαναπαύονταν στήν

• Κ. UdpE *αί Φ. ΈνγκβΛς, «Άπατη»», τέμ. 4ος, 10G6, οβλ.406.

1»

Ιδέα τής αναγέννησης της πατριαρχικής άγροτικής ζωής καί τοϋ συντεχνιακού συστήματος τών χειροτεχνών τού μεσαίω- να. "Ολες δμως αυτές οί έλπίδες καί οί υπολογισμοί όδηγοΰ- σαν μόνο σέ άσκοπη οπατάλη ένέργειας, δυνάμεων καί συχνά ανθρώπινων ζωών.

Τό προαιώνιο φωτεινό δνειρο τής ανθρωπότητας, ό σο­σιαλισμός, επαψε νά είναι χιμαιρική ουτοπία μόνο άπό τή στιγμή πού έμφανίστηκε καί αναγνωρίστηκε έπιστημονικά ή κοινωνική δύναμη, πού είναι Ικανή νά μετατρέψει αυτό τό όνειρο σέ πραγματικότητα, άπό τή στιγμή πού ή κοσμοϊστο- ρική άποστολή τής έργατικής τάξης εγινε όλοφάνερη καί γιά τούς ίδιους τούς έργάτες καί γιά τούς πρωτοπόρους έκ- προσώπους τών άλλων καταπιεζομένων τάξεων τής καπιταλι­στικής κοινωνίας.

Νά γιατί ό Λένιν, έκτιμώντας τίς Ιστορικές Υπη­ρεσίες τών θεμελιωτών τού μαρξισμού, εγραψε: «Τ ό β α ­σ ι κ ό σ τ ή δ ι δ α σ κ α λ ί α τ ο ϋ Μ ά ρ ξ ε ί ν α ι ή ά π ο σ α φ ή ν ι σ η τ ο ύ κ ο σ μ ο ι σ τ ο ­ρ ι κ ο ύ ρ ό λ ο υ τ ο ϋ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ σ ά ν δ η μ ι ο υ ρ γ ο ύ τ ή ς σ ο σ ι α λ ι σ τ ι κ ή ς κ ο ι ­ν ω ν ί α ς»\

2. Ή αύξηση τοϋ είδικοΰ βάρους καί τού κοινωνικού καί πολιτικού ρόλου της έργατικής τάξης.

Τήν έποχή πού ό Μάρξ καί ό Ένγκελς ανακάλυψαν τήν κοσμοΐστορική άποστολή τής έργατικής τάξης, ή τάξη αυτή καί στίς πιό άναπτυγμένες χώρες ήταν άκόμα ?να άρκετά Ολιγάριθμο στρώμα τού πληθυσμού. Στίς περισσότερες άπό

* Β. 1. Λένιιν, ·*Αααντα», 4η ρωσ. Μ ., τίμ. 18ος, <*λ. 644*. (Όλο τΑ άποσηίηνανα. drei ό4 'Απαντα τοΟ Λένιν elvcm άχύ τήν 4η ptooiχή Εκδοση).

• Ό»ου Αστερίσκος pert τή» ύκοο-ημβίακτη σημαίνει βη στό Λ*ό- ηαομα τοΟ «ρακοιύκοη «ιμίνου κοϋ καρατίθκαι στήν ιιαρούσα («δόση, οί ύχστραμμίσης «Ινοι δχι τοΟ συγγραφέα Αλλά τΛν συντακτών αύτοΟ τοΟ *TXtipiMoo.

14

τίς άλλες χώρες, οΐ γραμμές της έκείνη την περίοδο ήταν πάρα πολύ αραιές.

Εκτός άπό αύτό, ή τάξη αυτή μόλις τότε δρχιζε νά ουνειδητοποιεΐ τά συμφέροντα της. Έπρεπε λοιπόν νά άνα- πτυχθεϊ καί νά γίνει συνειδητή καί όργανωμένη δύναμη. Οι ιδέες τού έπιστημονικοΰ σοσιαλισμού καί τοϋ κομμουνισμού ήταν κτήμα μόνο μιας μικρής δμάδας συνειδητών έργατών καί πρωτοπόρων διανοουμένων, πού είχαν ταχθεί μέ τό μέ­ρος τής έργατικής τάξης. Τό πρώτο μαρξιστικό κόμμα, ή «Ένωση τών κομμουνιστών», πού ίδρυσαν δ Μάρξ καί δ Ένγκελς στά 1847, άριθμοΰσε μόνο μερικές έκατοντάδες μέ­λη σκορπισμένα σέ διάφορες χώρες τού κόσμου. Καί τό συν­δικαλιστικό κίνημα μόλις τότε είχε άρχίσει νά γεννιέται.

Ωστόσο δέν πέρασε οΰτε ένας αιώνας καί, αύτό πού προ­ηγούμενα ήταν δρατό μόνο στά μάτια δυό μεγαλοφυών έπι- στημόνων, εγινε δλοφάνερο γιά πολλά έκατομμύρια άνθρώ- πους.

Ή έργατική τάξη εγινε ή βασική κοινωνική καί πολιτι­κή δύναμη τής έποχής μας καί σέ πολλές χώρες άπόδειξε κιόλας στήν πράξη δτι είναι Ικανή νά έκπληρώσει τήν κο- σμοϊστορική άποστολή της: νά καταργήσει τόν καπιταλισμό καί νά οικοδομήσει τό σοσιαλισμό. Καί στίς χώρες δμως δπου οί έργάτες σήμερα είναι άκόμα καταπιεζόμενη τάξη, ή δύναμη καί ή άγωνιστική τους Ικανότητα αυξήθηκαν σέ σημαντικό βαθμό.

Ή αίξηση τών γραμμώ ν χής Ιργατιχής τάξης.

Στά μέσα τοΰ 19ου αΙώνα, δ αριθμός τών έργατών στίς ΗΠΑ ήταν περίπου 1 έκατομμύριο, δηλ. περίπου τά 5-6% τοΰ πληθυσμοί. Στά 1960 στίς Ηνωμένες Πολιτείες υπήρ­χαν περίπου 24 έκατομ. βιομηχανικοί έργάτες, δηλ. μαζί μέ τίς οίκογένειές τους άποτελοΰσαν τό μισό περίπου πληθυσμό τής χώρας.

Σήμερα στήν ’Αγγλία ή έργατική τάξη άποτελεί τή συν­τριπτική πλειοψηφία τοΰ πληθυσμού.

Στά μέσα τοΰ είκοστοΰ αΙώνα τό σύνολο τών έργατών καί υπαλλήλων σέ δλο τό μή σοσιαλιστικό κόσμο ήταν πε­

15

ρίπου 300 έκατομ., δηλαδή τό μισό σχεδόν δλου τοΰ ένερ- γοΰ πληθυσμού.

Τό βιομηχανικό προλεταριάτο ξεπερνοΰοε τά 110 έκατομ. δτομα καί μάλιστα τά τρία τέταρτα τοΰ άριθμοΰ αυτού είναι συγκεντρωμένα στίς αναπτυγμένες χώρες. Άλλά καί στό οι­κονομικά υπανάπτυκτο τμήμα τοΰ μή σοσιαλιστικού κόσμου πυκνώνουν γρήγορα οΐ γραμμές τής έργατικής τάξης. Κι αυτό, μ’ δλο πού ή πορεία ανάπτυξης τής μεγάλης βιομηχα­νίας σ’ αυτές τίς πυκνοκατοικημένες περιοχές δρχισε σχετι­κά πρόσφατα. 'Επομένως ό αριθμός καί τό ειδικό βάρος τών βιομηχανικών έργατών στόν πληθυσμό τοΰ κόσμου θά συνεχί- σουν νά αυξάνονται καί στό μέλλον.

01 γραμμές τής παγκόσμιας έργατικής τάξης συμπλη­ρώνονται έπίσης καί μέ τούς έργάτες γης πού ό άριθμός τους σήμερα Ιχει ήδη φτάσει τά 90 έκατομ. ατομα.

Έ τσι καί μόνο άπ’ τήν αύξηση τοΰ άριθμοΰ της, ή έρ­γατική τάξη εγινε μεγάλη δύναμη. Αύτό άποδείχνει άναν- τίρρητα την όρθότητα τής μαρξιστικής διδασκαλίας, πού, έδώ καί έκατό καί παραπάνω χρόνια, πρόβλεψε ήδη δτι ή έργατική τάξη, στήν πορεία τής Ιστορικής άνάπτυξης, θά μεγαλώνει αδιάκοπα, ένώ τό ειδικό βάρος τών άλλων τάξεων θά μειώνεται.

’Ακόμα πιό πολύ μεγάλωσε ό ρόλος τής έργατικής τάξης στήν οικονομική ζωή τής κοινωνίας. Στίς λίγο-πολύ άνα- πτυγμένες χώρες, αύτή ή τάξη παράγει τώρα τό μεγαλύτερο μέρος τοΰ έθνικοΰ πλούτου. Ή έργασία της είναι ή βασική πηγή τών υλικών αξιών, πού Ικανοποιούν τίς ζωτικές άνάγκες τής άνθρωπότητας.

Ή πιό οργανω μένη χαί. οννειδηπ} τάξη.

Ό Μάρξ καί δ Ένγκελς πρόβλεψαν δτι ή έργατική τά­ξη Ιχει τόση Ικανότητα όργάνωσης δση καμιά δλλη τάξη. Αυτή ή πρόβλεψη έπαληθεύτηκε πέρα γιά ώρα. Ή πορεία τών έργατών πρός τήν ταξική όργάνωση ήταν πολύπλοκη καί πολύ έπίπονη. Πόσα έμπόδια δέν Ιβαλε ό* αύτή τήν πορεία ή κυρίαρχη άστική τάξη! ’Απαγορεύσεις καί καταπιέσεις, ανελέητοι διωγμοί τών ήγετών τοΰ προλεταριάτου, δημιουρ-

16

γία ψευτοεργατικών δργανώσεων, δπως τά κίτρινα συνδικά­τα, πού χατευΟύνονται άπό τούς έπιχειρηματίες καί τήν Α­στυνομία, ϋποδαύλισμα τών έθνικών συγκρούσεων καί τοϋ φυλετικού μίσους — τά πάντα μπήκαν σέ ένέργεια γιά νά ίιαιωνιστεΐ ό κατακερματισμός τής έργατικής τάξης.

01 δυνάμεις δμως πού έσπρωχναν τούς προλετάριου? στήν όργάνωση— ή άνάγκη νά υπερασπιστούν τά συμφί- ροντά τους άπό τήν άπειλή τής πείνας καί τής έξαθλίωση§, ή άλληλεγγύη πού καλλιεργείται μέσα στόν ταξικό άγώνα — άποδείχτηκαν άρκετά Ισχυρές γιά νά έξουδετερώσουν δλα τά έμπόδια καί δλους τούς διωγμούς.

Οί πρώτες μορφές Ενωσης τής έργατικής τάξης ήταν συνήθως τά ταμεία άλληλοβοήΟειας, τά ταμεία υγείας, οί συνεταιρισμοί κτλ. Στήν ουσία αυτές ήταν ακόμα μορφές Αλληλοβοήθειας, άλληλοϋποστήριξης, καί δχι πάλης. Δίπλα δμως σ’ αυτές τίς δργανώσεις, στό πρώτο μισό κιόλας το# 19ου αιώνα, αρχισαν νά έμφανίζονται τά σ υ ν δ ι κ ά τ α πού έπέτρεπαν στούς έργάτες νά διεξάγουν πραγματικό ά­γώνα γιά τά άμεσα οικονομικά τους συμφέροντα. Γιά πολί καιρό στήν ίδια έπιχείρηση υπήρχαν πολλές ένώσεις κατά έπαγγέλματα, πού δέ συνδέονταν μεταξύ τους. ’Αργότερα στίς περισσότερες χώρες τά συνδικάτα δλο καί πιό συχνά αρχισαν νά όργανώνονται μέ βάση τόν τόπο δουλειάς καί τόν κλάδο τής παραγωγής. Παράλληλα προχωρούσε καί ή συν­ένωσή τους σέ πανεθνικές καί αργότερα σέ διεθνείς ένώσεις. Σήμερα τά συνδικάτα περιλαμβάνουν σέ δλο τόν κόσμο πάν» άπό 180 έκατομ. έργαζόμενους.

Ωστόσο μόνη της ή συνδικαλιστική όργάνωση Υποδεί­χτηκε άνεπαρκής γιά τήν έργατική τάξη. Οί άνάγκες τ<*0 άγώνα γιά τό μεγάλο σκοπό τοΰ έργατικοΰ κινήματος, τό σο­σιαλισμό, γέννησαν νομοτελειακά μιά ακόμα άνώτερη μορφή όργάνωσης, τ ό π ο λ ι τ ι κ ό κ ό μ μ α τής έρΥατΙ- κής τάξης. Καί ή μορφή αυτή διέτρεξε σέ πολλές χώρες Ενα σύνθετο δρόμο άνάπτυξης — άπό τούς μικρούς κύκλους κ<ί( όμάδες, στά κόμματα μέ πολλά έκατομμύρια μέλη, πού συν­δέονται μεταξύ τους μέ τούς δεσμούς τής διεθνοΰς αλληλεγ­γύης. Σήμερα στίς γραμμές τών πολιτικών κομμάτων της έργατικής τάξης υπάρχουν πάνω άπό 50 έκατομ. άτομα wd άπό αυτά πάνω άπό 40 έκατομ. είναι μέλη τών κομμάτων

a17

νέου τύπου, πού βασίζονται στις όρχές τοΰ μαρξισμού - λτνι- νισμοϋ, δηλ. των κομμάτων πού κάνουν ανειρήνευτο αγώνα γιά τά συμφέροντα των έργατών καί που πραγματικά έΐναι Ικανά νά υπερασπίσουν μέ έπιτυχία αυτά τά συμφέροντα.

Ό σύγχρονος έργάτης εχει προχωρήσει πάρα πολύ σέ σχέση μέ τό σχεδόν άγράμματο προλεταριάτο, πού στό δεύτε­ρο μισό τοΰ 19ου αιώνα ήταν ό αντιπροσωπευτικός τύπος τής έργατικής τάξης στίς περισσότερες αστικές χώρες. ’Αναπτύ­χθηκε απροσμέτρητα δχι μόνο ή έπαγγελματική κατάρτιση, άλλά καί τό πολιτικό έπίπεδο τών έργατών.

Μέσα στίς γραμμές τοΰ προλεταριάτου γεννήθηκε καί Αναπτύσσεται μέ έπιτυχία ή νέα συλλογική ηθική, πού άπό πολλές απόψεις είναι ό προάγγελος της ήθικής της μελλον­τικής κομμουνιστικής κοινωνίας. Ό νόμος τοΰ καπιταλισμού, «6 άνθρωπος γιά τόν άνθρωπο είναι λύκος», άποτελεΐ τή βάση τής ήθικής καί τής ψυχολογίας στό καθεστώς τής ατομικής Ιδιοκτησίας καί τοΰ ατομικισμού. Ή έργατική τάξη απορρί­πτει αύτή τήν ήΟική τοΰ λύκου. 01 προλετάριοι, άπό τά πρώ­τα βήματα τής παραγωγικής καί κοινωνικής τους ζωής, μέ τήν ίδια τους τήν πείρα Αφομοιώνουν τήν παλιά αρχή τοΰ έργατικοΰ κινήματος: «δ έργάτης γιά τόν έργάτη είναι Α­δελφός». Αύτή τήν Αρχή ό συνειδητός έργάτης τήν έρμη- νεύει ακόμα πλατύτερα: είναι Αδελφός δχι μόνο γιά τόν άλ­λο έργάτη, άλλά καί γιά κάθε καταπιεζόμενο καί έκμεταλ- λευόμενο.

Οί δνθρωποι τής έργασίας, καί πρίν απ’ δλους οΐ έργά- τες, αποδείχτηκε δτι άποτελοΰν τό μοναδικό κοινωνικό περι­βάλλον δπου δέν μπόρεσαν νά ριζώσουν ή Ανηθικότητα καί ή Αποσύνθεση, πού Αγκαλιάζουν δλο καί πιό πλατιά στρώματα τής αστικής κοινωνίας. Ή Ανθρωπιά, ή τιμιότητα, ή αυτα­πάρνηση, ή μεγαλοψυχία, δλα αυτά τά γνωρίσματα χαρα­κτηρίζουν σήμερα, πρίν άπ’ δλα, τούς απλούς ανθρώπους, τούς έργάτες, πού ανέβασαν ψηλά τή σημαία τοΰ πραγματι­κού Ανθρωπισμού.

Ή πολιτιστική καί ή ήθική άνάπτυξη τής έργατικής τά­ξης συμβάδιζε μέ την Ανάπτυξη τής πολιτικής της συνείδη­σης, μ’ δλο πού αύτή ή πορεία πραγματοποιείται Ανισόμε- τρα στίς διάφορες χώρες: σέ μερικές χώρες, Ακόμα καί σέ χώρες μέ σχετικά υψηλό πολιτιστικό έπίπεδο, ή άστική τάξη

18

ϊχει κατορθώσει νά συσκοτίσει τήν ταξική, πολιτική συνεί­δηση σημαντικού μέρους των έργατών καί νά τούς υποτά­ξει στήν ιδεολογική της έπίδραση.

01 έργάτες άπόκτησαν ταξική συνείδηση καί κατανόη­σαν σωστά τά συμφέροντά τους καί τό δρόμο του απελευθε­ρωτικού άγώνα, δχι μέσα στίς αίθουσες διδασκαλίας τών σχολείο» καί τών πανεπιστημίων, άλλά μέσα στή φωτιά τοϋ καθημερινού άγώνα, μέσα στις μεγάλες ταξικές συγκρού­σεις, στίς θριαμβευτικές νίκες καί στίς πικρές ήττες. Γι’ αύ- τό καί ή μόρφωση αυτή άποδείχτηκε πολύ πιό γερή. Στή διάρκεια τού τελευταίου αιώνα, ή έργατική τάξη άπόκτησε κολοσσιαία πείρα.

Αΰτή ή πείρα γενικεύτηκε έπιστημονικά άπό μεγαλο­φυείς σοφούς καί μαχητές: τόν Μάρξ, τόν Ένγκελς καί τόν Λένιν. Τό προλεταριάτο Ικανέ κτήμα του τόν ανεκτίμητο θη­σαυρό τών μαρξιστικών - λενινιστικών Ιδεών, πού είναι τό πιό μεγάλο έπίτευγμα τής έπιστήμης καί τού πολιτισμού.

3. Ή κοινότητα των συμφερόντων τής ίργατικής τάξης κα(δλων των έργαζομένων.

Ή δύναμη τής έργατικης τάξης βρίσκεται 8χι μόνο στήν Αριθμητική της δύναμη, στή συνειδητότητα καί στήν όργα- νωτικότητά της, άλλά καί στήν κοινότητα τών συμφερόντων της μέ τά ζωτικά συμφέροντα δλων τών άλλων έργαζομένων στρωμάτων.

Αυτή ή κοινότητα τών συμφερόντων Εχει βαθειές ρίζες μέσα στήν καπιταλιστική πραγματικότητα. ’Από τό ζυγό τών καπιταλιστών υποφέρουν 8χι μόνο οΐ έργάτες, άλλά καί οΐ πλατειές μάζες τών αγροτών, τών μικροαστών τών πόλεων, τών διανοουμένων καί τών υπαλλήλων.

"Οσο άναπτύσσεται δ καπιταλισμός, καί Ιδιαίτερα 8σο έγχαθιδρύεται ή παντοδυναμία τών μονοπωλίων, ό οικονομι­κός καί πολιτικός ζυγός τής κυρίαρχης άστικής τάξης πιέ­ζει δλο καί πιό πλατιά στρώματα τής κοινωνίας, γίνεται δλο καί πιό αβάσταχτος. 01 κοινοί έχθροί καί τά κοινά συμφέ­ροντα είναι ή Αντικειμενική βάση, που πάνω σ’ αυτήν δη-

19

μιουργεΐται ή συμμαχία της έργατικής τάξης μέ δλες τΙς βλλες τάξεις καί τά στρώματα, πού άντιτάσσονται στήν άντίτ δραστική άστική τάξη.

’Ανεξάρτητα άπό τό πώς βλέπουν τά δλλα στρώματα τών έργαζομένων τούς βασικούς σκοπούς τοΰ σοσιαλιστικού κινή­ματος, υπάρχουν πολλά σοβαρά συγκεκριμένα ζητήματα, πού γι’ αυτά μπορούν νά άγωνιστοΰν, καί άγωνίζονται, μαζί μέ τούς έργάτες. ’Ανάμεσα σ’ αυτά τά ζητήματα, στήν πρώτη θέση βρίσκεται ή υπεράσπιση τών άμεσων οικονομικών συμ­φερόντων τους άπό τήν έπιβουλή τών μονοπωλίων, ή διατή­ρηση τής ειρήνης, ό αγώνας γιά τήν έθνική ανεξαρτησία, τή δημοκρατία κτλ. Ό λα αΰτά τά καθήκοντα άπορρέουν άπό τούς ίδιους τούς δρους ζωής τών πλατειών μαζών καί γι’ αύτό συνειδητοποιούνται άπό αυτές ευκολότερα καί γρηγο­ρότερα.

"Οπως ή έργατική τάξη, Ετσι καί τά δλλα στρώματα τών έργαζομένων ένδιαφέρονται ζωτικά νά ένώσουν τίς δυνά­μεις τους γιά τήν υπεράσπιση τών κοινών τους συμφερόντων. Ό λοι θά κερδίσουν άπό αυτή τή συμμαχία. "Ολοι θά άπο- λαύσουν τούς καρπούς τών κοινών νικών. Καί οί αποτυχίες δμως αύτοΰ τού άγώνα, πού συνήθως δφείλονται άκριβώς στή διασπορά τών δυνάμεων, ζημιώνουν δλους τούς έργα- ζόμενους.

Ή ένότητα τής έργατικής τάξης καί δλων τών έργαζο­μένων δέν έξαντλείται μέ τήν κοινότητα τών δμεσων συμφε­ρόντων τους. 01 πιό πλατειές μάζες ένδιαφέρονται, σέ τε­λευταία άνάλυση, καί γιά τήν έπίτευξη τοΰ βασικού σκοποΰ, πού βάζει μπροστά του τό προλεταριάτο, δηλ. τήν άνατρο- πή τοΰ καπιταλισμού καί τήν οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμοΰ. Ή θέση δτι ή έργατική τάξη, άπελευθερώνοντας τόν έαυτό της, θά έλευΟερώσει άπό κάθε είδους καταπίεση καί δλη τήν κοινωνία, δέν είναι προπαγανδιστικό σύνθημα, άλλά σωστό, έπιστημονικό γνώρισμα τής άντικειμενικής πορείας τής πρα­γματικότητας. Νά γιατί καί στόν άγώνα γιά τό σοσιαλισμό τά δλλα στρώματα τών έργαζομένων Εχουν κάθε λόγο νά γ ί ­νουν σύμμαχοι τής έργατικής τάξης.

01 βασικές μάζες τής ά γ ρ ο τ ι δ ς, πού άποτελε» σέ πολλές χώρες τό πιό πολυάριθμο στρώμα τοΰ πληθυσμού, ώς σήμερα υποφέρουν είτε άπό τά φεουδαρχικά ύπολείμμα-

20

τα, είτε άπό τό ζυγό τών καπιταλιστικών μονοπωλίων, εϊτβ καί άπό τά δυό μαζί. Μπορεΐ ό καπιταλισμός νά λύσει τά προβλήματα πού συνταράζουν τήν αγροτιά; Ό χ ι, γιατί ή καπιταλιστική ανάπτυξη τό μόνο πού ύπόσχεται είναι ή πα­ραπέρα καταστροφή, τό ξεκλήρισμα, ή προλεταριοποίηση τής άγροτιάς. Μόνο 6 σοσιαλισμός λύνει τά προβλήματα πού όρ- θώνονται μπροστά στήν έργαζόμενη άγροτιά, άπελευΟερώ- νοντάς την άπό τό ζυγό, τόσο τών τσιφλικάδων, δσο καί τών καπιταλιστών, άνοίγοντας μπροστά της τόσο πλατειές προ­οπτικές, πού πρίν ot άγρότες δέν μπορούσαν οΰτε νά τίς όνεΐτ ρευτοΰν.

Τό ίδιο άκριβώς συμβαίνει καί μέ τούς μ ι κ ρ ο α ­σ τ ο ύ ς τ ή ς π ό λ η ς . Στίς συνθήκες τοϋ καπιταλι­σμού, Ιδιαίτερα στό σύγχρονο στάδιο, αύτό τό πολυάριθμο κοινωνικό στρώμα μόλις καί μετά βίας καταφέρνει νά υπάρ­χει κάτω άπό τό ζυγό τοϋ μεγάλου κεφαλαίου. Βρίσκεται διαρκώς στό χείλος τής καταστροφής. Καί ή ριζική λύση τών προβλημάτων πού μπαίνουν μπροστά στούς μικροαστούς τής πόλης, μόνο στό σοσιαλισμό μπορεΐ νά πραγματοποιηθεί. Ή δημιουργία συνεταιρισμών ανοίγει πλατιά τό δρόμο γιά μιά άνετη ζωή τών έπαγγελματιών καί τών βιοτεχνών. Ή θυελλώδης άνάπτυξη τής οικονομίας στό σοσιαλισμό θά δόσει έργασία σέ δλους, έξασφαλίζοντάς τους αξιοπρεπείς συνθήκες ανθρώπινης ζωής καί άπαλλάσοντάς τους άπό τό φόβο τής καταστροφής καί τής ανάγκης.

Έ να αρκετά πολυάριθμο καί αδιάκοπα αυξανόμενο στρώ­μα τής καπιταλιστικής κοινωνίας άποτελοΰν τά δτομα πού ασχολούνται μέ τίς διάφορες μορφές τ ή ς π ν ε υ μ α ­τ ι κ ή ς έ ρ γ α σ ί α ς : οί υπάλληλοι, οί μηχανικοί, οΐ τεχνικοί, οί έκπαιδευτικοί, οί γιατροί, οί καλλιτέχνες κτλ.

”Αν στό παρελθόν πολλοί άπό αυτούς άποτελοΰσαν μιά προνομιούχα κοινωνική δμάδα, σήμερα ή συντριπτική τους πλειοψηφία είναι άντικείμενο έκμετάλλευσης καί καταπίεσης άπό τήν κυρίαρχη όλιγαρχία. Σημαντικά στρώματα τών έρ­γαζομένων αυτών τών κατηγοριών στήν πραγματικότητα I- χουν ήδη συγχωνευτεί μέ τήν έργατική τάξη καί ή πλειο­ψηφία τών υπόλοιπων Ιχει πλησιάσει τήν έργατική τάξη άπό τήν δποψη τών συμφερόντων καί τής κοινωνικής θέσης. "Ο­λους αυτούς θά τούς άπαλλάξει άπό τό ζυγό μόνο 6 σ·σια-

91

λισμός, πού ανοίγει Απέραντες προοπτικές γιά έπιστημονική καί καλλιτεχνική δημιουργία καί συντελεί στήν δνθηση τού πολιτισμού, Απελευθερώνοντας τούς πνευματικά έργαζόμβ- νους ανθρώπους άπό τή διαβρωτική έπίδραση τοϋ χρήματος.

Ή Ιβγαχικη τάξη είναι ♦} ηγιτιχή δύναμη αχόν άγώ να χοΰ Ιαον γιά χΐρ> άπεΧευϋέρωση άπό χόψ καπ ιχαλι- αχιχό ζνγό.

"Ετσι σήμερα δημιουργοΰνται έξαιρετικά ευνοϊκές συν­θήκες γιά τή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τά δΧ- λα κοινωνικά στρώματα, πού άντιτίΟενται στήν αντιδρα­στική άστική τάξη. Ή έργατική τάξη καλείται νά παί­ξει σ’ αυτή τή συμμαχία ίναν είδικό ρόλο, τό ρόλο τού καθοδηγητή, τού ήγεμόνα.

Γι’ αυτό ένδιαφέρονται καί οΐ Ιδιοι οΐ σύμμαχοι τής έρ­γατικής τάξης, πού μόνο κάτω άπό τήν καθοδήγησή της θά μπορέσουν νά πετύχουν τή νίκη έναντίον τής μονοπωλιακής Αστικής τάξης. Καί πραγματικά, ή έργατική τάξη είναι ή μοναδική τάξη πού είναι, δχι μόνο Ικανή νά κάνει συνεπή Α- γώνα κατά τού ζυγού τού κεφαλαίου, άλλά καί έχει ένα πρα­γματικό πρόγραμμα Αναδιάρθρωσης τής κοινωνίας σύμφωνα μέ τά ζωτικά συμφέροντα δλων τών έργαζομένων. Μόνο τό προλεταριάτο μπορεΐ νά δημιουργήσει τό πολιτικό του κόμ­μα, ένα κόμμα έξοπλισμένο μέ τήν έπιστημονική κοσμοθεωρία καί Ικανό νά όδηγήσει τούς λαούς σ’ αυτό τόν Ιερό σκοπό.

Γιά τήν έργατική τάξη, τό νά καθοδηγεί τό Απελευθερω­τικό κίνημα τών άλλων στρωμάτων τών έργαζομένων εΐνα» Απαραίτητη έγγύηση καί γιά τή δική της Απελευθέρωση. Μόνο δταν παίζει ήγετικό ρόλο τό προλεταριάτο, είναι Ικανό νά βγει άπό τά πλαίσια τού στενά έπαγγελματικοΰ αγώνα γιά τή βελτίωση τών δρων πώλησης τής έργατικής του δύναμης στους καπιταλιστές, καί νά Ανυψωθεί &ς τό ρόλο τοϋ ήγέτη τού έθνους, τού ήγέτη τής κοινωνίας.

«Σάν ή μοναδική, πέρα γιά πέρα, έπανα στατική τάξη τής σύγχρονης κοινωνίας — έγραφε γιά τήν έργατική τάξη ό Λένιν — πρέπει νά είναι δ καθοδηγητής, δ ήγεμόνας στάν Αγώνα δλου τού λαού γιά τήν πλήρη δημοκρατική έπα- νάοταση, στόν Αγώνα δλων τών έργαζομένων καί τών έκμε-

22

ταλλευομένων κατά τών καταπιεστών καί τών έκμεταλλευ- τών. Τό προλεταριάτο είναι τόσο έπαναστατικό, δσο συνειδη­τοποιεί καί έφαρμόζει στήν πράξη αΰτή τήν Ιδέα τοΰ ήγε- μόνα. Ό προλετάριος πού συνειδητοποιεί αΰτό τό καθήκον, βίναι δοΰλος πού έξεγείρεται κατά τής δουλείας. Ό προλε­τάριος πού δέ συνειδητοποιεί τήν Ιδέα τής ήγεμονίας τής τάξης του ή Απορρίπτει αΰτή τήν Ιδέα, είναι δοΰλος που δέν καταλαβαίνει τή δουλική του θέση, στήν καλύτερη πε­ρίπτωση είναι Ενας δοΰλος πού Αγωνίζεται γιά τή βελτίωση τής θέσης του αυτής καί 8 χ ι γιά τήν Ανατροπή της &η>λε(ας>*.

Ή έργατική τάξη δέν προσπαθεί νά έξασφαλίσει προνό­μια σέ βάρος τών άλλων τάξεων καί στρωμάτων τοΰ λαοΰ. ’Αντίθετα, ή καθοδήγηση των έργαζομένων μαζών προσθέ­τει στήν έργατική τάξη καί νέες υποχρεώσεις, Ανάμεσα σ' αυτές καί τήν υποχρέωση νά ίιπολογίζει τά ειδικά συμφέρον­τα τών δλλων έργαζομένων στρωμάτων τοΰ λαοΰ, νά φροντί­ζει γι* αυτά τά συμφέροντα, νά αγωνίζεται γι’ αύτά δπως καί γιά τά δικά της.

4. Ό διεθνισμός, πηγή δύναμης τοΰ έργατικοΰ «ινήματος.

*0 διε&τιοτιχός χαβακτήοας τον ίργατιχοϋ κινήματος.

"Οχι μόνο οΐ τάξεις τών καταπιεστών, άλλά καί ot τά­ξεις τών καταπιεζομένων δέν μπόρεσαν στό παρελθόν, έξαι<- τίας τών άντικειμενικών συνθηκών, νά είναι διεθνιστικές.

Ή πρώτη συνεπής διεθνιστική τάξη είναι ή έργατική τάξη, τό προλεταριάτο. Ή τάξη αΰτή έμφανίστηκε στό στί­βο τής Ιστορίας τήν έποχή πού άρχισε νά δημιουργείται ή παγκόσμια οίκονομία, πού οΐ οίκσνομικές σχέσεις Απόκτησαν πραγματικά παγκόσμιο χαρακτήρα, καί, μετά άπό τ(ς οίκο- νομικές, Αναπτύχθηκαν σέ πρωτοφανή βαθμό οΐ πολιτιστικές

• Β. I. Λί*:ν, ·Άητττα>, τόμ. 17ος, σ*λ. 2Q1 - 20Β.

23

καί ol άλλες σχέσεις Ανάμεσα στίς χώρες καί στούς λαούς. Αυτή είναι ή γενική Ιστορική κατάσταση, πού μέσα της γεν- νήΟηκε καί διαμορφώθηκε ό διεθνισμός τών έργατών.

Τήν έργατική τάξη δμως τήν κάνουν πραγματικά διεθνι- •τική δχι μόνο οί έξωτερικές συνθήκες, αλλά καί τά ζωτικά ταξικά της συμφέροντα. Οί έργάτες δέν Ιχουν Ατομική Ιδιο­κτησία πού χωρίζει τούς Ανθρώπους, δέν Ιχουν καί συμφέ­ροντα πού γεννούν έχθρότητα πρός τούς έργαζομένους τών άλλων χωρών καί έθνοτήτων. ’Αντίθετα, τό ζωτικό συμφέρον τών έργατών δλων τών χωρών είναι Ινα: ή ανατροπή τοΰ ζυγού τού κεφαλαίου. Αύτό τό συμφέρον τούς συσπειρώνει κατά τής διεθνούς δύναμης τοΰ κεφαλαίου καί κάνει τό διε­θνισμό δχι μόνο δυνατό γιά τούς έργάτες αλλά καί Αναγκαίο, Υποχρεωτικό δρο γιά τήν έπιτυχία τοΰ Αγώνα τους γιά τό σοσιαλισμό καί τόν κομμουνισμό.

Ό διεθνιστικός χαρακτήρας τοΰ έργατικοΰ κινήματος Α- «οκαλύφθηκε άπό πολύ νωρίς. 01 έργάτες κάθε χώρας ϊκα- ναν Αγώνα πρίν απ’ δλα έναντίον «τής δικής τους» Αστικής τάξης, αρχισαν δμως νά συνεννοούνται γιά κοινή δράση, νά προσφέρουν δ Ινας στόν άλλον υποστήριξη καί βοήθεια καί νά δημιουργούν τίς διεθνείς τους όργανώσεις.

’Από τότε πού έμφανίστηκε καί διαδόθηκε σέ δλο τόν κόσμο ή μαρξιστική διδασκαλία καί Ιδρύθηκαν τά πολιτικά κόμματα τοΰ προλεταριάτου, τό έργατικό κίνημα διαποτίστη- Κε Από τή βαθειά συνείδηση τού διεθνισμοΰ. Ό Μάρξ καί δ "Ένγκελς διατύπωσαν Αριστοτεχνικά τήν Αρχή τοΰ διεθνι­σμού στό Αθάνατο σύνθημα: «Προλετάριοι δλων τών χωρών, ένωΟεΐτε!».

"Οποιος Ιχει Αφομοιώσει τή μαρξιστική διδασκαλία καί Ιχει κατανοήσει τήν κοσμοϊστορική Αποστολή τοΰ προλετα­ριάτου, πού Αποκάλυψε αύτή ή διδασκαλία, δέν μπορεΐ παρά νά εϊναι διεθνιστής, δέν μπορεΐ παρά νά καταβάλλει συνειδη­τές προσπάθειες γιά τήν ενότητα καί τή συνεργασία τών έρ- γαζομένων δλων τών έθνών, δέν μπορεΐ παρά νά βάζει τά γε­νικά συμφέροντα τής διεθνούς έργατικής τάξης πάνω Από τά Ιδιαίτερα, τοπικά, στενά έθνικά συμφέροντα. Γι* αύτό, δσο δ μαρξισμός - λενινισμός έπικρατεΐ μέσα στό έργατικό κίνημα μιας χώρας, τόσο ευρύνονται καί ol διεθνιστικές σχέ­σεις αυτού τοΰ κινήματος μέ τούς έργαζόμενους τών . άλλων

24

χωρών. Καί αντίθετα, κάθε προσπάθεια έξασθένησης αΰτ&ν τών σχέσεων Αποτελεϊ πάντα σίγουρο δείκτη Απομάκρυνσης <&ιό τό μαρξισμό - λενινισμό.

Τά μαρξιστικά - λενινιστικά κόμματα θεωρούν τό διεθνι- αμό σάν πολύ σοβαρό συστατικό στοιχείο τής Ιδεολογίας καί τής πολιτικής τους. Χωρίς τό διεθνισμό, χωρίς νά ένωθοϋν οί προσπάθειες τών έργατών δλων τών χωρών, είναι Αδύνα­το νά νικηθεί ή παγκόσμια άστική τάξη καί νά οίκοδομηθεΐ ή νέα κοινωνία.

Π ρ ο λ ε τ α ρ ι α κ ό ς δ ι ε θ ν ι σ μ ό ς είναι: Πρώτο: ή έπιστημονικά θεμελιωμένη Ι δ ε ο λ ο γ ί α γιά τήν κοινότητα τών συμφερόντων τής έργατικής τάξης δλων τών χωρών καί έθνών. Δεύτερο: τό σ υ ν α ί σ θ η μ α τής Αλληλεγγύης τών έργαζομένων δλων τών χωρών, τής Α­δελφοσύνης τών Ανθρώπων τής έργασίας. Τρίτο: δ καθορι­σμένος τ ύ π ο ς σ χ έ σ ε ω ν Ανάμεσα στά έθνικά τμήματα τής έργατικής τάξης. Αυτές οί σχέσεις έκφράζον- ται μέ τήν ένότητα καί τήν κοινή δράση, τήν Αλληλοβοήθεια, τήν Αμοιβαία υποστήριξη καί ένίσχυση. Ή Ιδιομορφία αυ­τών τών σχέσεων συνίσταται στό δτι οίκοδομοΰνται πάνω σέ έ θ ε λ ο ν τ ι κ ή βάση.

Ό προλεταριακός διεθνισμός δέν Αρνεΐται καθόλου τήν αύτοτέλεια τών ξεχωριστών έθνικών τμημάτων τής έργατικής τάξης, τό δικαίωμά τους νά παίρνουν ανεξάρτητες αποφά­σεις γιά τά δικά τους ζητήματα. Αύτό δμως δέν έξασθενει καθόλου τήν ένότητα τής διεθνούς έργατικής τάξης. ’Αντί­θετα, δταν στό πολιτικά συνειδητό διεθνές έργατικό κίνημα κυριαρχεί τό πνεύμα τής Απόλυτης Ισοτιμίας καί τοΰ σεβα­σμού τών συμφερόντων τών έργατών τών διαφόρων έθνών, άνάμεσα στούς έργαζόμενους δλων τών χωρών βαθαίνει 6- Κοένα περισσότερο ή Αμοιβαία έμπιστοσύνη καί ή τάση γιά συνεργασία.

01 Αστοί Ιδεολόγοι προσπαθούν νά Αποδείξουν δτι τάχα δ διεθνισμός τής έργατικής τάξης δδηγεΐ στήν περιφρόνηση τών έθνικών συμφερόντων τοΰ λαού δπου αυτή Ανήκει. Αύτό εΐναι διαστρέβλωση τής ούσίας τοΰ προλεταριακού διεθνι­σμού. Άκριβώς ό Απελευθερωτικός Αγώνας τής έργατικής τάξης έξασφαλίζει σέ όποιοδήποτε έθνος τή διατήρηση τής έλευθερίας καί τής Ανεξαρτησίας του, τήν Ισοτιμία του μί

25

τά 5λλα Εθνη, τήν Ανοδο τής ύλικής ευημερίας ίλωτ τών στρωμάτων τού πληθυσμού του, την άνθηση τού έθνικοΰ Πο­λιτισμού.

Ή διεϋνής άΐΐη ΐβγγύη τών Ιβγαζομίνωγ.

Στη διάρκεια τού περασμένου αΙώνα ή διεθνής άλλιγ- λεγγυη καί συσπείρωση τού προλεταριάτου αυξήθηκαν ση­μαντικά. Αυτό έκφράστηκε συγκεκριμένα καί στόν τομέα τής όργάνωσης τού έργατικού κινήματος. 01 συνδικαλιστικές έ- νώσεις τών διαφόρων χωρών είναι τώρα ένωμένες σέ μεγά­λες διεθνείς όργανωσεις. Ή πιό μεγάλη άπό αυτές είναι ή Παγκόσμια Συνδικαλιστική 'Ομοσπονδία (Π Σ Ο ), που μέ τη δράση της έπιβλήθηκε σάν συνεπής υπερασπιστής τώ» διεθνών καί έθνικών συμφερόντων τών έργατών. Καί τά πο­λιτικά κόμματα τής έργατικής τάξης, καί πρώτα - πρώτα τά μαρξιστικά - λενινιστικά κόμματα, Αναπτύξανε τίς διεθνιστι- κές σχέσεις τους. Διάφορες μορφές διεθνούς συνεργασίας Ιπεξεργάστηκαν καί οΐ άλλες όργανωσεις τών έργαζομένων (τής νεολαίας, τών γυναικών, τών συνεταιρισμών), καθώς καί τά προοδευτικά δημοκρατικά κινήματα, δπου ή έργατική τάξη παίζει ήγετικό ρόλο (τό κίνημα τών λαών γιά τήν υπε­ράσπιση τής εΙρήνης κ. α·).

Ή άνάπτυξη δμως τού προλεταριακού διεθνισμού δέν έξαντλεΐται μέ τίς όργανωτικές μορφές. Μεγάλες άλλαγές ?- γιναν καί στή συνείδηση τών έργατών καί, κάτω άπό τήν έπίδραση τους, στή συνείδηση δλων τών έργαζομένων. 01 άν­θρωποι τής έργασίας δλο καί σέ μεγαλύτερο βαθμό συνειδη­τοποιούν τήν κοινότητα τών συμφερόντων τους μέ τους έργα- ζόμενους τών άλλων χωρών καί έθνών, δλο καί πιό βαθιά κα­τανοούν τή σημασία τής ένότητας, τής κοινής δράσης, τής ταξικής αλληλεγγύης.

01 άλλαγές αυτές στή συνείδηση Εχουν βαθειές ρίζες στήν Ιστορική πραγματικότητα. Ή μετατροπή τού μονοπω­λιακού κεφαλαίου σέ διεθνή αντιδραστική δύναμη, ή δημιουρ­γία, πάνω σ’ αυτή τή βάση, τού Ιμπεριαλιστικού στρατοπέ­δου, που είναι Ετοιμο νά διαπράξει όποιοδήποτε Εγκλημα, 6- ποιαδήποτε αίσχρότητα, γιά νά ληστεύει καί νά καταπιέζει δλους τούς λαούς τού κόσμου, βοηθούν αντικειμενικά τούς έρ-

36

γαζόμενους τών διαφόρων χωρών νά συνειδητοποιήσου* τήν κοινότητα τών ζωτικών τους συμφερόντων. Ή Ιδια ή ζωή βοηθάει τούς έργάτες νά κατανοήσουν δτι δέν μπορούν νά μέ­νουν αδιάφοροι γιά τήν τύχη τών δλλων χωρών καί τών Α ­λών λαών. Τά οχληρά μαθήματα τής Ιστορίας τούς πείθουν, π.χ., δτι οΐ αποικιακοί πόλεμοι, ακόμα καί δταν διεξάγονται άπό τούς Ιμπεριαλιστές στίς πιό Απομακρυσμένες γωνιές τής γης, άναπόφευκτα αυξάνουν τά οίκονομικά βάρη τών έργα­ζομένων, δυναμώνουν τήν πολιτική άντίδραση καί, τό κν- ριότερο, μεγαλώνουν τήν άπειλή ένός νέου παγκοσμίου πολέ­μου. Κατά τόν ίδιο ακριβώς τρόπο, δταν ή Ιμπεριαλιστική Αστική τάξη κάποιας χώρας νικήσει τήν έργατική της τάξη, δπως άπόδειξαν τά μαθήματα τοΰ φασισμού στή Γερμανία, μπορεϊ νά χειροτερέψουν καί οΐ συνθήκες τοΰ έργατικοΰ κι­νήματος στίς άλλες καπιταλιστικές χώρες καί έτσι νά διευ­κολυνθούν οΐ Ιμπεριαλιστές στήν έξαπόλυση ένός παγκοσμίου πολέμου.

Ή ένωση τών δυνάμεων τής διεθνούς έργατικής τάξης γίνεται Ιδιαίτερα Αναγκαία γιατί οΐ Ιμπεριαλιστές σχηματί­ζουν Αντιδραστικές ένώσεις, συνδέονται μέ συνθήκες, δη­μιουργούν στρατιωτικούς συνασπισμούς καί βάσεις, πού στρέ­φονται δχι μόνο έναντίον τών σοσιαλιστικών χωρών, Αλλά καί έναντίον τού έπαναστατικοΰ έργατικοΰ καί έθνικοαπελευθε- ρωτικοΰ κινήματος.

Είναι γνωστό δτι τό έπιθετικό βορειοατλαντικό σύμφωνο περιέχει εϊδικό σημείο γιά τήν Από κοινοΰ καταστολή τών «έσωτερικών ταραχών» στίς χώρες τοΰ ΝΑΤΟ, καί δτι ή συμφωνία γιά τήν ΚΕΑ προβλέπει τή συντονισμένη έπίθεση τών μονοπωλίων κατά τών ζωτικών συμφερόντων τών έργα­ζομένων.

Ό διεθνισμός τής έργατικής τάξης, ή διεθνής της Αλλη­λεγγύη έχουν Αποδείξει τήν Αποτελεσματική τους δύναμη. Στά 1918 -1920, δταν ή Αντιδραστική Αστική τάξη τών δλλων χωρών δργάνωσε έπίθεση κατά τής νεαρής Σοβιετι­κής δημοκρατίας, τό διεθνές έργατικό κίνημα ξεσηκώθηκε έναντίον τής ιμπεριαλιστικής έπέμβασης. Μεγάλο ρόλο Επαι­ξε ή διεθνής Αλληλεγγύη τών έργαζομένων στόν Αγώνα κατά τοΰ φασισμού. Χιλιάδες έργάτες άπό διάφορες χώρες πολέ­μησαν κατά τών φασιστών στά πεδία τών μαχών τής Ίσπα-

ίΤ

νΙας, καί Αργότερα στίς γραμμές τοΰ Κινήματος ’Αντίστα­σης στή Γαλλία, στό Βέλγιο, στήν Ελλάδα, στή Νορβηγία, στήν ’Ιταλία καί στίς δλλες χώρες, πού είχαν καταληφθεί 4πό τούς χιτλερικούς. 01 έργάτες δλων τών χωρών υποστή­ριξαν ήρωικά τόν απελευθερωτικό πόλεμο τοΰ σοβιετικοί λαοΰ κατά τών φασιστών έπιδρομέων.

Μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ή διεθνής Αλληλεγ­γύη τής έργατικής τάξης έκφράστηκε καθαρά στόν Αγ<ονα κατά τών νέων έπιθετικών ραδιουργιών τών Ιμπεριαλιστών, μέ τήν υποστήριξη τών ένεργειών τής Σοβιετικής Ένωσης καί δλου τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου κατά τής Ιμπεριαλι­στικής έπίθεσης. Αύτό βοήθησε σοβαρά στό νά περιοριστοΰν καί νά σταματήσουν οί πόλεμοι πού έξαπόλυσαν οί Ιμπερια­λιστές κατά τών λαών τής ’Ινδονησίας, τής ’Ινδοκίνας, τής Κορέας, τής ΑΙγύπτου καί άλλων χωρών.

Στήν έποχή μας ή διεθνής ένότητα δράσης τών έργαζο­μένων, ή συσπείρωση καί ή Αλληλεγγύη τους, είναι τεράστια δύναμη στόν Αγώνα κατά τοΰ Ιμπεριαλιστικού στρατοπέδου, πού απειλεί τήν Ανεξαρτησία, τήν έλευθερία καί τήν εύτυχία τών λαών. Γι’ αύτό τά κομμουνιστικά κόμματα βάζουν μέ Ι­διαίτερη έπιμονή τό καθήκον νά έδραιωθεί ή διεθνής αλλη­λεγγύη τών έργαζομένων στόν άγώνα γιά τήν εΙρήνη, τή δη­μοκρατία καί τό σοσιαλισμό.

5. Τά έμπόδια καί ol δυσκολίες στό δρόμο γιά τήν Ανά­πτυξη τοϋ έργατικοΰ κινήματος.

Τίς Ιξοχες Ιστορικές νίκες καί έπιτυχίες της ή έργατι- κή τάξη τίς κατάκτησε μέ σκληρότατο άγώνα. Στήν πορεία πρός αύτές τίς νίκες συνάντησε πολυάριθμα έμπόδια. Αύτά ηρέπει νά τά μελετήσει κάθε συνειδητός έργάτης, κάθε μαρ­ξιστής, γιά νά μπορέσει νά καταλάβει καλύτερα τά καθήκον­τα τοΰ διεθνούς έργατικοΰ κινήματος.

Οί δυσκολίες πού Αντιμετωπίζει τό έργατικό κίνημα δια­φέρουν ώς πρός τή φύση τους, οί κυριότερες δμως από αύτές rival οί δυσκολίες πού βάζει στό δρόμο του ή κυρίαρχη Αστι­κή τάξη. Τά προλεταριάτο προσκρούει καθημερινά πάνω <f

αυτές τίς δυσκολίες. Τό ξεπέρασμα τών έμποδίων, πού όρ- θώνει ή κυρίαρχη αστική τάξη στό δρόμο τοΰ Απελευθερω­τικού άγώνα τών έργαζομένων, δέν είναι εύκολη υπόθεση. Καί πράγματι, οί έργάτες είναι υποχρεωμένοι νά αγωνίζον­ται έναντίον μιάς τάξης πού Εχει μεγάλη πολιτική πείρα καί διαθέτει Εναν Ισχυρό μηχανισμό τόσο οίκονομικής πίεσης δα* καί σωματικής καί ψυχολογικής βίας. Οί έργατικές όργανώ- σεις Απέχουν πολύ ακόμα άπό τό νά μάθουν νά Αγωνίζονται παντού μέ έπιτυχία έναντίον τών δυσκολιών αυτού τού είδους καί αύτό είναι μιά άπό τίς βασικές αιτίες πού καθυστερεί τό σοσιαλιστικό κίνημα σέ πολλές άστικές χώρες.

Τό έργατικό κίνημα, στήν πάνω άπό Εναν αιώνα Ιστορία του, Εχει ύποστεΐ σοβαρές άπώλειες, έξαιτίας τής τρομοκρα­τικής δράσης τής αστικής τάξης. Πολλές χιλιάδες πρωτοπό­ροι προλετάριοι μαχητές σκοτώθηκαν Απάνθρωπα, δεκάδες καί έκατοντάδες χιλιάδες ρίχτηκαν στίς φυλακές, οί έργατι­κές όργανώσεις πολλές φορές αναγκάστηκαν νά μπούν στήν παρανομία καί Ετσι ή δράση τους εγινε έξαιρετικά δύσκολη.

Στίς σημερινές συνθήκες, οί Ιθύνοντες κύκλοι τών καπι­ταλιστικών χωρών δλο καί πιό πολύ έφαρμόζουν έναντίον τοΰ πιό δραστήριου καί συνειδητού τμήματος τών έργατών άστυ- νομικές καταπιέσεις, έκβιασμούς καί τρομοκρατία. "Οσο πε­ρισσότερο κλονίζονται οί θέσεις της, τόσο πιό πλατειά καί πιό συχνά ή άστική τάξη χρησιμοποιεί τή βία.

Οί άντικομμουνιστικοί καί άντεργατικοί νόμοι, ή απα­γόρευση τών κομμουνιστικών κομμάτων, οί μαζικές άπολύ- σεις τών κομμουνιστών καί άλλων πρωτοπόρων έργατών, ό Ελεγχος τής «νομιμοφροσύνης» τών υπαλλήλων, οί διώξεις έναντίον τού δημοκρατικού τύπου, ή καταστολή τών Απερ­γιών μέ τήν Ενοπλη βία — δλα αυτά Εγιναν οί μόνιμες μέ­θοδοι δράσης τών κυβερνήσεων τής Ιμπεριαλιστικής Αστικής τάξης, πού προσπαθεί νά διατηρήσει τή δικτατορία της.

Ή κυρίαρχη δμως Αστική τάξη, στόν Αγώνα της κατά τοΰ έργατικοΰ κινήματος, δέν περιορίζεται μόνο στή χρησν- μοποίηση σωματικής βίας. Στίς χώρες δπου υπάρχει χρό­νια Ανεργία, τό ίδιο φοβερή γιά τούς έργάτες είναι καί ή μόνιμη Απειλή τής Απόλυσης Από τήν έργασία, ή Απειλή νά Εγγράφει κανείς στούς μαύρους πίνακες τών όργανώσεων τών Επιχειρηματιών. Μέ αΰτή τήν Απάνθρωπη μέθοδο οί καπιτα­

2»

λιστές τών Ηνωμένων Πολιτειών της ’Αμερικής προσπαθούν τώρα νά έμποδίσουν τήν Ανάπτυξη τού Ανεξάρτητου έργατν %οϋ κινήματος.

Εκτός άπό αυτά τά μέσα, ή κυρίαρχη Αστική τάξη χρη- •μοποιεΐ ευρύτατα καί τήν Απάτη, τήν κοινωνική δημαγωγία καί Αλλες πιό έντεχνες καί πονηρές, καί γι* αΰτό πιό έπικίν- δυνες, μεθόδους Αποδιοργάνωσης τής έργατικής τάξης, προβ- χαθώντας νά τήν υποτάξει στή διαβρωτική πνευματική της έχίδραση.

Ή κατάσταση γίνεται Ακόμα χειρότερη καί Από τό γε­γονός δτι ή έργατική τάξη δεν είναι όμοιογενής. 01 γραμ­μές της διαρκώς πυκνώνονται από κατεστραμμένους μικρο­αστούς. Αυτοί οΐ Ανθρωποι συχνά φέρνουν μαζί τους τό φορτίο τής Αστικής Ιδεολογίας, ψυχολογίας καί ήθικής, καί μολύνουν τούς άλλους έργάτες. Εκτός άπό αΰτό, οΐ μεγάλοι καπιταλιστές Ακολουθούν τόν παλιό κανόνα δλων τών κατα- χιεστών: «διαιρεί καί βασίλευε*. Χρησιμοποιούν τήν έξα- γορά ήγετών τών συνδικαλιστικών, τών συνεταιριστικών καί τών άλλων δργανώσεων, πολλαπλασιάζουν τήν έργατική γρα­φειοκρατία, παραχωρώντας της προσοδοφόρες θέσεις στήν έθνικοποιημένη βιομηχανία, τούς δήμους καί τόν κρατικό μη­χανισμό. Μαζί μέ τό Αλλο προνομιούχο στρώμα, τήν «έργα­τική Αριστοκρατία», ή έργατική γραφειοκρατία είναι στήρι­γμα τής Αστικής τάξης, Αγωγός διοχέτευσης τής έπιρροής της μέσα στό έργατικό κίνημα.

Ό λα αυτά κάνουν Ινα δρισμένο μέρος τών έργατών νά έπηρεάζεται Από τήν κοινωνική δημαγωγία τής Αστικής τά­ξης καί τών πρακτόρων της. Ή Αστική τάξη δίνει δλοένα με­γαλύτερη προσοχή σ’ αυτού τού είδους τή δράση. Τήν τε­λευταία δεκαετία, γιά τήν ένίσχυοη αυτής τής δράσης, στίς ΗΠΑ καί σέ Αλλες άστικές χώρες, πλάι στό συνηθισμένο μη­χανισμό Ιδεολογικής έπίδρασης πάνω στίς μάζες (τύπος, κι­νηματογράφος, ραδιόφωνο κτλ.), δημιουργήθηκαν καί είδι- χές «έπιστήμες» («κοινωνικές σχέσεις*, «Ανθρώπινες σχέ­σεις», «βιομηχανική κοινωνιολογία καί ψυχολογία», κ.δ.). Εκατοντάδες καί χιλιάδες «είδικοί» σ’ αυτές τίς «έπιστήμες» έργάζονται κιόλας δμεσα στίς έπιχειρήσεις, στά κυβερνητι­κά καί διοικητικά ίργανα. Έ ργο τους είναι νά έπεξεργάζον- ται διάφορα μέτρα γιά τήν Αποδιοργάνωση τού έργατικοί

30

κινήματος καί τό σπάσιμο τών Απεργιών, καθώς καί νά καλ­λιεργούν στούς έργάτες τήν Ιδέα δτι πρέπει νά είναι ευχαρι­στημένοι άπό τήν τύχη τους, νά δημιουργούν μιά έπίφαση «ταξικής αρμονίας» καί νά άποκαθιστούν τήν «ταξική ε ΐρ ^ νη> στίς έπιχειρήσεις.

Ή διάσπαση τον Ιβγατικον κινήματος.

Ή άστική έπίδραση στό έργατικό κίνημα Εκδηλώνεται μέ διάφορες μορφές. Ή πιό έπικίνδυνη άπό αύτές είναι ή δ ι ά δ ο σ η τ ο ύ ό π ο ρ τ ο υ ν ι σ μ ο ΰ κ α ί τ ο ν ρ ε φ ο ρ μ ι σ μ ο ύ . Ή ούσία τοΰ όπορτουνισμοΰ συνίστα- ται στήν προσπάθεια νά «συμφιλιώσει» τό έργατικό κίνημα μέ τό καπιταλιστικό καθεστώς.

01 σύγχρονοι δεξιοί σοσιαλδημοκράτες Εξακολουθούν νά είναι Ενα πολύ σημαντικό Ιδεολογικό καί πολιτικό στήριγμα τής Αστικής τάξης μέσα στό έργατικό κίνημα. Συνενώνουν έκλεκτικά τίς παλιές όπορτουνιστικές Ιδέες μέ τίς «νέες» Α­στικές θεωρίες.

01 δεξιοί σοσιαλδημοκράτες Επιδιώκουν νά διαιωνίσον* τή βαθειά διάσπαση στό έργατικό κίνημα, διάσπαση πού οτίς καπιταλιστικές χώρες συνεχίζεται Από πολύ καιρό.

Αύτό είναι τό κυριότερο κακό πού προκάλεσε δ όπορτου- ησμός στό σύγχρονο έργατικό κίνημα.

Ή διάσπαση τοΰ έργατικοΰ κινήματος έξασθενεί τίς γραμμές τοΰ προλεταριάτου, δυσκολεύει τόν άγώνα του κατά τής Αστικής τάξης καί διευκολύνει τούς καπιταλιστές νά έ* φαρμόζουν Αντιδραστική, Αντεργατική πολιτική. Ή Ελλειψη ένότητας Ανάμεσα στούς έργάτες δίνει τή δυνατότητα στή» Αστική τάξη νά άντιπαραθέτει τό Ενα μέρος τής έργατικής τάξης στό αλλο καί μάλιστα νά χρησιμοποιεί ορισμένες δμά- δες έργατών, πού βρίσκονται κάτω Από τήν έπιρροή της, στόν Αγώνα, δχι έναντίον τών έχθρών τοΰ προλεταριάτου, Αλ­λά έναντίον τών ταξικών Αδελφών του, στόν Αγώνα κατά τού Επαναστατικού έργατικοΰ κινήματος. Ή διάσπαση τοΰ Ερ­γατικού κινήματος, λοιπόν, ώφελεΐ μόνο τήν τάξη τών καπι­ταλιστών, τήν τάξη πού Εκμεταλλεύεται τούς έργάτες.

Ή ΰπερνίκηση τής διάσπασης Αποτελεΐ σημαντικό δρο

81

γιά νά έκπληρώσει ή έργατική τάξη την κοσμοίστορική της Αποστολή.

Σοβαρή ζημιά στό έργατικό κίνημα προξενεί καί ή διά­δοση άνάμεσα στό προλεταριάτο τών Αστικών Ιδεών τοΰ έ θ ν ι κ ι σ μ ο ύ καί τοΰ σ ω β ι ν ι σ μ ό ΰ. Ή ιμπε­ριαλιστική Αντίδραση χρησιμοποιεί πλατιά τόν έθνικισμό καί τό σωβινισμό γιά νά υποδαυλίζει τά έΟνικά καί φυλετικά μί­ση, γιά νά καταπιέζει καί νά καταδιώκει δλόκληρες έΟνότη- τες καί φυλές (πρίν απ’ δλα γιά τήν αναζωπύρωση τοΰ Αντι­σημιτισμού, γιά τίς φυλετικές διακρίσεις τών νέγρων καί τών λαών τών υπανάπτυκτων χωρών). Ό κίνδυνος τοΰ έθνικισμοΰ συνίσταται πρώτα - πρώτα στό δτι απομακρύνει τούς έργά­τες Από τόν αγώνα έναντίον τοΰ ταξικοΰ τους έχθροΰ. Ή Αν­τιδραστική αστική τάξη πολλές φορές πέτυχε νά παραλύσει προσωρινά τόν ταξικό αγώνα τοΰ προλεταριάτου μέ τήν υπο­κίνηση έθνικιστικών τάσεων καί διαθέσεων. Εκτός Από αύτό, ή διάδοση τών έθνικιστικών καί σωβινιστικών Ιδεών δδηγεϊ στή διαίρεση τοΰ έργατικοΰ κινήματος καί διαλύει τούς δα­σμούς τής διεθνοΰς αλληλεγγύης. Ό έθνικισμός καί ό σοβι­νισμός, αν δέν καταπολεμούνται, δδηγοΰν αναπόφευκτα στή διάλυση τοΰ έργατικοΰ κινήματος, τό σπρώχνουν στό δρόμο τής συνεργασίας μέ τήν Ιμπεριαλιστική Αστική τάξη.

Στή διάσπαση τοΰ έργατικοΰ κινήματος συντελεί καί ή £ π ι ρ ρ ο ή τ ή ς έ κ κ λ η σ ί α ς . Οί αντιδραστικοί κληρικοί προσπαθούν μέ κάθε τρόπο νά Απομονώσουν τούς θρήσκους έργάτες Από τοι'ς ταξικούς αδελφούς τους, τούς τραβούν σέ χωριστές όργανώσεις κληρικοΰ χαρακτήρα (χρι- στιανοδημοκρατικά κόμματα, καθολικά συνδικάτα κτλ.) καί ?τσι τούς Αποσπούν Από τόν Αγώνα κατά τοΰ καπιταλισμού. Δέν είναι τυχαίο τό γεγονός δτι τά χριστιανοδημοκρατικά κόμματα χρηματοδοτούνται γενναιόδωρα Από τίς μεγαλύτβ- ςες καπιταλιστικές δμάδες.

Ωστόσο, καί Ανάμεσα στούς ίδιους τούς πιστούς, καθώς καί Ανάμεσα σέ Ενα όρισμένο μέρος τών κληρικών, ή Αντερ- γατική, Αντιδραστική πολιτική τών ήγετών της έκκλησίας συναντάει όλοένα αυξανόμενη Αντίσταση. Είναι γνωστές πολ­λές περιπτώσεις δπου τίμιοι κληρικοί, πού σέβονται τό δνο- μά τους, παίρνουν μέρος στόν Αγώνα γιά τήν ειρήνη καί πα­λεύουν κατά τής Αντίδρασης. Αύτή δμως ή δράση έρχεται «έ

άντίθεση μέ τόν έπίσημο προσανατολισμό τών ήγετών της Εκ­κλησίας, που έχουν υποτάξει δλο τόν Εκκλησιαστικό μηχανι­σμό στήν Εξυπηρέτηση τών σκοπών τής Ιμπεριαλιστικής άν^ τίδρασης.

Έ τσι, ή κυρίαρχη άστική τάξη διαθέτει άκόμα Ισχυρά μέσα αντίδρασης κατά τοΰ απελευθερωτικού άγώνα τής έρ­γατικής τάξης. Δέ θά είναι λοιπόν σωστό νά υποτιμούμε τίς δυσκολίες πού πηγάζουν άπό αύτό. Δέν πρέπει νά λησμο­νούμε δτι δσο δυναμώνει τό έργατικό κίνημα, τόσο πολλα- πλασιάζονται καί ol προσπάθειες τών ταξικών έχθρών τοΰ προλεταριάτου νά τό έξασθενήσουν άπό τά μέσα. ΓΥ αύτό καμιά Επιτυχία τοΰ έργατικοΰ κινήματος δέν πρέπει νά άμ- βλύνει τήν Επαγρύπνηση τής έργατικής τάξης, νά έξασθε- νήσει τή δραστηριότητα καί τήν άποφασιστικότητά της στό» άγώνα Εναντίον τών έμποδίων, πού υπάρχουν άκόμα στό δρό­μο γιά τήν πραγματοποίηση τής κοσμοϊστορικής της άπο- οτολής.

6. Ή τάξη - μαχητής, ή τάξη - δημιουργός.

Πάνω άπό έκατό χρόνια μάς χωρίζουν άπό τήν πρώτη άνεξάρτητη έπαναστατική Εκδήλωση τών έργατών (τό 1848 στή Γαλλία). Τό προλεταριάτο, στό χρονικό διάστημα πού πέρασε άπό τότε, χρειάστηκε νά δόσει χιλιάδες καί χιλιάδες ταξικές μάχες, μεγάλες καί μικρές, μάχες νικηφόρες καί μά­χες πού κατέληξαν σέ ήττα. Σ ’ αύτές τίς μάχες ή έργατική τάξη εδειξε τόσο ήρωισμό, δσο δέν Ιχει δείξει καμιά άλλη τάξη στήν Ιστορία τής άνθρωπότητας.

Τά άνώτερα άγωνιστικά προσόντα πού χαρακτηρίζουν τήν έργατική τάξη, έκδηλώθηκαν Ιδιαίτερα στήν ’Οκτωβρια­νή Επανάσταση τοΰ 1917 στή Ρωσία, στίς Επαναστατικές Εκδηλώσεις τών έργατών πολλών ευρωπαϊκών χωρών μετά τόν πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, στή λαϊκοδημοκρατική Επα­νάσταση τής Κίνας καί τών άλλων χωρών.

Στίς χώρες δπου ζεϊ περισσότερο άπό τό Ενα τρίτο τής άνθρωπότητας, ή έργατική τάξη θριάμβευσε άπόλυτα στά»

S38

απελευθερωτικό άγώνα, συντρίβοντας τό σύστημα τής καπι­ταλιστικής δουλείας καί παίρνοντας τήν έξουσία στά χέ- ριατης. r

Τ ό π α γ κ ό σ μ ι ο σ ο σ ι α λ ι σ τ ι κ ό σ ύ ­σ τ η μ α ε ί ν α ι ή κ ΰ ρ ι α κ α τ ά χ τ η σ η τ ο ΰ δ ι ε θ ν ο ύ ς έ π α ν α σ τ α τ ι χ ο ϋ κ ι ν ή­ρ α τ ο ς τ ή ς έ ρ γ α τ ι κ ή ς τ ά ξ η ς .

Ό αγώνας δμως εκανε τό προλεταριάτο σοβαρή κοινω- νικοπολιτική δύναμη καί έκεΐ οπού κυριαρχεί ακόμα τό κε­φάλαιο.

Οί ταξικές μάχες συγκλονίζουν καθημερινά τίς καπιτα­λιστικές χώρες. Πολλές φορές ή έργατική τάξη, οί έργαζό- μενες μάζες, απείλησαν στίς χώρες αύτές τήν ταξική κυριαρ­χία τής αστικής τάξης.

*0 άγώνας τής ίβγατιχής τάξης γιά τά άμεσα olxoro- μίχά Τί/ς συμφέροντα.

Σήιιερα μιά άπό τίς βασικές κατευθύνσεις τοϋ άγώνα τών έργατών στίς καπιταλιστικές χώρες είναι ή υ π ε ρ ά ­σ π ι σ η τ ώ ν ά μ ε σ ω ν ο ι κ ο ν ο μ ι κ ώ ν σ υ μ ­φ ε ρ ό ν τ ω ν τ ο υ ς , τών διεκδικήσεων πού έχουν σχέση μέ τή βελτίωση τών σ υ ν θ η κ ώ ν ζ ω ή ς κ α ί ( ρ γ α σ ί α ς τ ο ΰ π ρ ο λ ε τ α ρ ι ά τ ο υ .

Ή έργατική τάξη άνάπτυξε πλατιά αΰτό τόν άγώνα καί κατάκτησε σοβαρές έπιτυχίες, παρά τήν άπεγνωσμένη Αντί­σταση τής κυρίαρχης άστικής τάξης. Σέ πολλές αναπτυγμέ­νες καπιταλιστικές χώρες κατόρθωσε νά άποσπάσει παραχω­ρήσεις, πού περιορίζουν τίς αύθαιρεσίες τών καπιταλιστών καί προστατεύουν τούς έργάτες άπό μερικές άπό τίς βαρύτε­ρες μορφές έκμετάλλευσης. Ή έργατική τάξη πέτυχε Ιδιαί­τερα τόν περιορισμό τής διάρκειας τής έργάσιμης ήμέρας άπό 12 -16 σέ 8 ώρες, καί γιά μερικές είδικότητες έργατών, σέ όρισμένες χώρες, σέ Ακόμα λιγότερες ώρες. Σέ πολλές χώρες οί έργάτες Ανάγκασαν τήν άστική τάξη νά πάρει όρι- ομένα μέτρα κοινωνικής άσφάλισης (συντάξεις, έπιδόματα Ανεργίας, άδειες κτλ.) πού, δν καί είναι άνεπαρκή, βελτιώ­νουν κάπως τή θέση τους. Σέ μερικές περιπτώσεις Εγινε δυ­νατό νά περιοριστούν κάπως οί όλέθριες συνέπειες τής τρο­

54

μερής Εντατικοποίησης τής Εργασίας, νά Εφαρμοστεί Ενα κα­λύτερο σύστημα προστασίας τής Εργασίας, καί νά γίνουν όρισμένες βελτιώσεις στόν τομέα τής Υγειονομικής περίθαλ­ψης. Οί έργάτες πολλών χωρών υποχρέωσαν τήν Αστική τά­ξη νά κάνει παραχωρήσεις καί στόν τομέα τών μισθών καί ήμερομισθίων, μειώνοντας ετσι κάπως τίς δυσμενείς συνέ­πειες άπό τίς συνεχείς υποτιμήσεις τοΰ νομίσματος, πού εγι- ναν ή μάστιγα τών έργαζομένων σέ δλες τίς καπιταλιστικές χώρες.

Τά πλαίσια τοΰ άγώνα τής έργατικής τάξης γιά τά δμεσα οίκονομικά της συμφέροντα, στό σύγχρονο στάδιο τής Ιστο­ρικής ανάπτυξης, διευρύνονται άδιάκοπα. Ή οργανωτική Α­νάπτυξη καί ή αΐίξηση τής συνειδητότητας τοΰ προλεταριά­του τοΰ δίνουν τή δυνατότητα, στήν ταξική του πάλη, νά προ­βάλλει καί γενικότερα αιτήματα, π.χ., τόν περιορισμό τής οικονομικής δύναμης τών μονοπωλίων, τήν τροποποίηση τοΰ φορολογικού συστήματος πρός δφελος τών έργαζομένων, τήν ασφάλιση κατά τής ανεργίας κτλ.

01 οικονομικές κατακτήσεις τής έργατικής τάξης Εγιναν σοβαρό Αντίβαρο στήν τάση γιά χειροτέρευση τής θέσης τών έργατών, τάση πού έκδηλώνεται μέ ιδιαίτερη δύναμη στίς συνθήκες τοΰ σύγχρονου καπιταλισμού. Οί κατακτήσεις αυ­τές βελτίωσαν τίς συνθήκες ύπαρξης καί τών δλλων στρω­μάτων τών έργαζομένων. Καί κάτι περισσότερο’ τά στρώμα­τα αυτά, κάτω άπό τήν Επίδραση τών Επιτυχιών τοΰ Εργα­τικού κινήματος, μπήκαν στό δρόμο τοΰ άγώνα γιά τά ιδιαί­τερα συμφέροντά τους, χρησιμοποιώντας συχνά κατά τών Εκμεταλλευτών τίς ϊδιες μορφές Αντίστασης, πού Επεξεργά­στηκε ή Εργατική τάξη — δργάνωση σέ Επαγγελματικές Ε­νώσεις, Απεργίες κ. α.

Σήμερα αυτές οί μορφές Αγώνα χρησιμοποιούνται καί Από τούς {οιαλλήλους (χωρίς νά Εξαιρούνται ουτε οί δημό­σιοι υπάλληλοι), τούς γιατρούς, τούς Εκπαιδευτικούς κτλ.

Σέ μιά σειρά καπιταλιστικές χώρες οί ήγέτες τοΰ ρε­φορμιστικού κινήματος Εσπευσαν νά παρουσιάσουν σάν Επί­τευγμά τους τίς κατακτήσεις τής Εργατικής τάξης καί προσ­παθούν νά Αποδείξουν δτι οί Εργάτες δέ χρειάζεται νά κά­νουν πολιτικό Αγώνα, καί, πολύ περισσότερο, νά Αγωνίζον­ται γιά τήν Ανατροπή τοΰ Αστικού καθεστώτος.

96

Αυτοί ol Ισχυρισμοί είναι καθαρή δημαγωγία. Τό προ­λεταριάτο τών καπιταλιστικών χωρών δέν όφείλει τίς κατα­κτήσεις του στούς συμβιβαστές καί στούς όπορτουνιστές, αλ­λά πρώτα απ’ δλα στόν άγώνα τών πιό δραστήριων καί συνει­δητών έργατών. Στίς περισσότερες περιπτώσεις ol καπιτα­λιστές κάνουν παραχωρήσεις κυρίως κάτω άπό τήν πίεση τής άριστερής πτέρυγας τοΰ έργατικοΰ κινήματος καί γιατί φοβούνται μήπως «πραφοΰν πρός τά αριστερά» δλοι ol έρ­γάτες.

Πρέπει νά Εχουμε άκόμα ΰπόψη δτι πολλές έπιτυχίες τών έργατών Ιγιναν δυνατές γιατί ή νίκη της έργατικής τάξης στήν Ε Σ Σ Δ καί στίς χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας άνάγ- κασε τήν παγκόσμια άστική τάξη νά κάνει τέτοιες παραχω­ρήσεις, πού πρίν άπό μερικές δεκαετίες δέν ήθελε οΰτε νά τίς σκεφτεΐ. Πρέπει νά θυμόμαστε έπίσης δτι σημαντικό μέ­ρος άπό τίς έπιτυχίες του στήν υπεράσπιση τών άμεσων ot- κονομικών συμφερόντων τοΰ προλεταριάτου, τό έργατικό κί­νημα δέν τίς όφείλει σιόν οικονομικό άλλά σ τ ό ν π ο ­λ ι τ ι κ ό ά γ ώ ν α . Ή έργατική τάξη μπορεΐ ευκολό­τερα νά συζητεΐ μέ τήν άστική τάξη γιά ήμερομίσθια, μι­σθούς, συντάξεις, περιορισμό τής έργάσιμης ήμερας κτλ., δταν έπικεφαλής της βρίσκονται Ισχυρά καί μαχητικά πο­λιτικά κόμματα, πού άσκοΰν άδιάκοπη πολιτική πίεση στίς Ιθύνουσες τάξεις.

Προσπαθώντας νά διαστρέψουν τήν ουσία τών διαφω­νιών άνάμεσα στούς όπορτουνιστές καί στούς μαρξιστές - λε- νινιστές, ot ήγέτες τοΰ ρεφορμισμοΰ παρουσιάζουν τό ζήτη­μα ετσι: 01 κομμουνιστές, λένε, είναι κατά τοΰ άγώνα τών έργατών γιά τά άμεσά τους συμφέροντα, στήν πραγματικό­τητα μάλιστα ένδιαφέρονται νά ζεΐ χειρότερα ή έργατική τάξη, γιατί τότε μόνο θά παλεύει δραστήρια κατά τοΰ καπι­ταλισμού ! Τίποτε δέν άπέχει τόσο πολύ άπό τήν άλήθεια δσο αυτή ή συκοφαντία. 01 κομμουνιστές υπερασπίζουν μέ συνέ­πεια δλα τά συμφέροντα καί τίς διεκδικήσεις τής έργατικής τάξης, τόσο τίς άμεσες δσο καί τίς τελικές. Μόνο στενοκέ­φαλοι σεχταριστές μπορεΐ νά φοβηθούν μήπως ή βελτίωση τών συνθηκών τής ζωής τών ίργαζομένων, πού έπιτυγχάνε- ται μέ άγώνες, υπονομεύσει τό μαχητικό πνεύμα τών έργα* τών, τή θέλησή τους νά άγωνιστοΰν γιά τούς τελικούς τους

βκοπούς. Τά γεγονότα Αποδείχνουν τό Αντίθετο: μέ τίς νί­κες τους στόν Αγώνα γιά τά δμεσα οικονομικά τους συμφέ­ροντα, οΐ έργαζόμενοι δχι μόνο Ανεβάζουν τό έπίπεδο τής Λργάνωσής τους Αλλά καί παίρνουν πιό ένεργά μέρος στήν πολιτική ζωή. Ό οίκονομικός Αγώνας τών έργαζομένων μα­ζών είναι γέφυρα πρός τόν πολιτικό τους Αγώνα. Δέν είναι τυχαίο τό γεγονός δτι σέ πολλές καπιταλιστικές χώρες τά κομμουνιστικά κόμματα Εχουν μεγαλύτερη έπιρροή Ακριβώς στά στρώματα τών έργατών πού Απόσπασαν έξαιρετικά ση­μαντικές παραχωρήσεις στόν τομέα τών συνθηκών ζωής καί δουλειάς, καί τίς Απόσπασαν γιατί Αγωνίστηκαν μέ έπιμονή γιά τά συμφέροντά τους.

«Πετυχαίνοντας βελτιώσεις τών δρων τής ζωής της — Ε­γραψε δ Λένιν — ή έργατική τάξη Ανεβαίνει ταυτόχρο­να καί ήθικά καί πνευματικά καί πολιτικά, γίνεται πε­ρισσότερο Ικανή νά πραγματοποιήσει τούς μεγάλους Απελευ­θερωτικούς της σκοπούς»*.

Σέ διάκριση δμως Από τούς όπορτουνιστές, οί κομμου­νιστές, ένώ δίνουν μεγάλη σημασία στόν οικονομικό Αγώνα, καταλαβαίνουν πολύ καλά δτι ό οίκονομικός Αγώνας μπορεΐ νά δόσει μόνο περιορισμένα Αποτελέσματα, γιατί αφήνει δθι- κτο τό καπιταλιστικό σύστημα τής μισθωτής δουλείας. Τό συμφέρον δμως τών έργατών, μέ τήν πλατειά του έννοια, δέ συνίσταται μόνο στή βελτίωση τών δρων τής μισθωτής δου­λείας, αλλά στήν πλήρη Απελευθέρωση άπό αυτήν. Γι’ αυτό ή έργατική τάξη πρέπει νά κάνει δχι μόνο οίκονομικό, Αλλά καί πολιτικό Αγώνα. Καί οΐ δυό λοιπόν μορφές Αγώνα συμ­πληρώνουν ή μιά τήν δλλη, βοηθούν τούς έργάτες νά κατα­κτήσουν έπιτυχίες τόσο στήν υπεράσπιση τών άμεσων συμφε­ρόντων τους, δσο καί στήν υπόθεση τής έπιτάχυνσης τής σο­σιαλιστικής έπανάστασης.

Ή ήγετιχη δύναμη δλων των δημοκρατικών κινημάτων.

Τά δμεσα συμφέροντα της έργατικής τάξης ποτέ δέν έξαντλοΰνται μέ τή βελτίωση τής οικονομικής της κατάστα­

• Β. I. Λένιν, «Άπαντα», τίμ. 18ος, oeX. 68.

37

σης. Ή έργατική τάξη άπό τήν ήμέρα τής έμφάνισής της ηεριέλαβε στό πρόγραμμα τοΰ άγώνα της καί ίνα πλατύ κύ­κλο κοινωνικών καί πολιτικών προβλημάτων. Αυτά τά προ­βλήματα τήν υποχρέωσαν, στήν έποχή κιόλας τών αστικών έπαναστάσεαν, νά συγκρουστεί μέ τή φεουδαρχική καί Απο­λυταρχική Αντίδραση. Τό προλεταριάτο πολλών χωρών πήρε δραστήρια μέρος στόν άγώνα γιά τήν έθνική άνεξαρτησία, κατά τών κατακτητικών πολέμων κτλ.

Στήν πορεία τής Ιστορίας, 6 κύκλος τών οικονομικών, πολιτικών καί πολιτιστικών συμφερόντων τής έργατική; τά­ξης γίνεται δλοένα πλατύτερος καί ή υπεράσπισή τους Απο­κτά δλο καί πιό σοβαρή σημασία γιά τόν άγώνα της.

Προβλήματα, π.χ., δπως ή μεταρρύθμιση τοΰ έκπαώευ- τικοΰ συστήματος, ή διάθεση πιστώσεων άπό τόν κρατικό προϋπολογισμό γιά τήν τέχνη καί τήν έπιστήμη, ot νέοι κα­νόνες τής λειτουργίας τοΰ κοινοβουλίου, έλάχιστα ένδιέφεραν τό έργατικό κίνημα στίς άρχές τοΰ 19ου αίώνα. Σήμερα δ- μως αυτά γίνονται συχνά άντικείμενο σοβαροΰ άγώνα άνά- μεσα στήν έργατική τάξη καί στήν άντιδραστική άστική τάξη.

Καί οί άλλαγές πού παθαίνει δ καπιταλισμός παίζουν τό ρόλο τους. Τό πέρασμα στόν ιμπεριαλισμό καί σέ συνέχεια οΐ απόπειρες τών μονοπωλίων νά έγκαθ ιδρύσουν φασιστικά καθεστώτα, Ικαναν τό ζήτημα της διατήρησης τών πολιτικών δικαιωμάτων καί έλευθεριών Ινα άπό τά πιό φλέγοντα ζητή­ματα τών έργαζομένων. Ή αύξηση τής έπιθετικότητας τής Αντιδραστικής άστικής τάξης καί ή άνάπτυξη τών μέσων μαζικής καταστροφής εθεσαν μέ πρωτοφανή δξύτητα τό πρόβλημα τοΰ άφοπλισμοΰ καί τής έξασφάλισης τής ειρήνης.

Έτσι, ή ίδια ή Ιστορική άνάπτυξη προώθησε τήν έργα­τική τάξη στό ρόλο τοΰ υπερασπιστή τών συμφερόντων όλων τών στρωμάτων τοΰ λαοΰ. Γιατί ό άγώνας γιά τή δημοκρα­τία, τήν ειρήνη, καί τά κυριαρχικά δικαιώματα τών κρατών είναι άγώνας γιά τά π α ν ε θ ν ι κ ά συμφέροντα.

Τεράστια σημασία γιά τή διεύρυνση τοΰ κύκλου τών προ­βλημάτων, γιά τή λύση τών όποιων άγωνίζονται οί έργάτες, καί γιά τήν αύξηση τοΰ πολιτικοΰ ρόλου τής έργατικής τά­ξης στήν κοινωνία είχε καί τό γεγονός δτι τό προλεταριάτο δημιούργησε τό μαχητικό, έξαιρετικά όργανωμένο καί ίξο-

πλισμένο μέ την έπιστημονική θεωρία μ α ρ ξ ι σ τ ι κ ο - Χ ε ν ι ν ι σ τ ι χ ό κ ό μ μ α . Τό κόμμα αυτό βοήθησ* την έργατική τάξη νά συνειδητοποιήσει τό ρόλο πού πρέπει νά παίξει στήν κοινωνική ζωή, τήν προώθησε στίς πρώτες γραμμές τοΰ άγώνα γιά τά λαϊκά συμφέροντα καί έπεξεργά- στηκε μιθόδους γιά τή συσπείρωση δλων τών έργαζομένων κατά τής άντίδρασης.

'Η Ιργατική τάξη είναι ή Ιλπίδα τής προοδευτικής άνθρωπότητας.

Τά έξαιρετικά άγωνιστικά προσόντα της κάνουν τήν έρ­γατική τάξη πρωτοπορία δλόκληρης τής προοδευτικής άν­θρωπότητας.

Αυτή ή τάξη, σέ διάκριση άπό τίς καταπιεζόμενες τά­ξεις τοΰ παρελθόντος — τούς δούλους καί τούς δουλοπάροΐτ κους άγρότες — άφοΰ παίξει τό ρόλο τής δασικής δύναμης κρούσης, πού άνατρέπει τούς παλιούς κυβερνήτες καί κα­ταργεί τήν παλιά τάξη πραγμάτων, δέ φεύγει άπό τό προσκή­νιο τής Ιστορίας. Μπροστά της όρθώνεται άκόμα τό καθήκον νά οικοδομήσει τή νέα κοινωνία. Γιά νά έκπληρωθεί αύτό τό καθήκον, δέν είναι άρκετά τά άγωνιστικά προσόντα αλλά χρειάζονται καί Ικανότητες γιά δημιουργική, έποικοδομητική δράση σέ δλους τούς τομείς τής κοινωνικής ζωής: τόν οικο­νομικό, τόν πολιτιστικό, τόν πολιτικό, τό στρατιωτικό. -

01 δημιουργικές ικανότητες τής έργατικής τάξης, άντν· κειμενικά πρέπει νά είναι άνώτερες άπό τίς Ικανότητες όποιασδήποτε άλλης τάξης στήν Ιστορία τής άνθρωπότητας, γιατί καμιά δλλη τάξη δέν άνέλαβε ποτέ τόσο μεγάλη Ιστορι­κή άποστολή. Καί πραγματικά, τό πέρασμα άπό τόν καπιτα­λισμό στό σοσιαλισμό ξεπερνάει, άπό τήν άποψη τοΰ πλάτους καί τοΰ βάθους τής άναδιάρθρωσης τής κοινωνίας, δλες τίς δλλες κοινωνικές έπαναστάσεις.

Ή Ιστορία άπόδειξε, δτι ή έργατική τάξη διαθέτει δλες τίς δημιουργικές Ικανότητες, πού είναι άπαραίτητες γιά τήν οίκοδόμηση τής νέας κοινωνίας. Αύτό τό άποδείχνει ή πείρα τών έργατών τής Ρωσίας καί τής Κίνας, τής Πολωνίας καί τής Τσεχοσλοβακίας, τής Βουλγαρίας καί τής Ρουμανίας καί τών άλλων χωρών, πού μέ έπιτυχία οίκοδομοΰν τή νέα

κοινωνία, πον στηρίζεται στίς σοσιαλιστικές καί κομμουνν- βτικές Αρχές.

Βέβαια στήν πορεία αχποΰ τοϋ μετασχηματισμού της κοι­νωνίας, άλλάζει καί ή φυσιογνωμία τής ίδιας τής έργατικής τάξης. Χωρίς αυτό, είναι άδύνατη ή οίκοδόμηση τοϋ σοσια­λισμού καί υστέρα τού κομμουνισμού.

Ή έργατική τάξη θά μπορέσει νά έκπληρώσει τη μεγά­λη αποστολή τής απελευθέρωσης δλων τών έργαζομένων, μό­νο δταν Οά άποκτήσει έπαναστατική συνείδηση καί θά αφο­μοιώσει τή μαρξιστική - λενινιστική Ιδεολογία. Γι’ αΰτό ή Ιδια ή έργατική τάξη πρέπει νά απελευθερωθεί άπό τήν έπί- δραση τών αστικών ίδεών. *0 Μάρξ τόνιζε δτι ή προλετα­ριακή έπανάσταση είναι Αναγκαία δχι μόνο γιά νά κατα­κτήσει ή έργατική τάξη τήν πολιτική έξουσία, άλλά καί γιά νά άπαλλαγεΐ καί ή ίδια, στήν πορεία τής έπανάστασης, άπό τά κακά τής παλιάς κοινωνίας. Αυτή ή άπαλλαγή άπαιτεΐ πο­λύ χρόνο καί μεγάλες προσπάθειες.

Σέ συνέχεια, ή έργατική τάξη, άφοΰ κατακτήσει τήν πο­λιτική έξουσία, βάζει υστέρα σά σκοπό της νά Αφομοιώσει τό θησαυρό τών γνώσεων, πού Ιχει συσσωρεύσει ή Ανθρωπό- τητα. Γιά νά έκπληρώσει τά μεγαλειώδη καθήκοντα τής οικο­δόμησης τής νέας κοινωνίας, έπιστρατεύει τούς καλύτερους Ανθρώπους τής έπιστήμης καί τής τεχνικής, τή διανόηση, ιιού εχει άναπτυχθεΐ στήν παλιά κοινωνία, καί ταυτόχρονα δημιουργεί καί τή δική της, τή νέα λαϊκή διανόηση, πού προέρχεται άπό τήν έργατική τάξη καί τήν έργαζόμενη Α- γροτιά. ΙΙέρα άπ’ αΰτό, στήν πορεία τής οικοδόμησης τοϋ σοσιαλισμού καί τής κίνησης πρός τήν κομμουνιστική κοινω­νία έμφανίζεται έπιτακτικά ή άνάγκη νά γίνουν οί Ιδιοι ot έργάτε; πραγματικά μορφωμένοι άνθρωποι, δηλ. νά άποκτή- σουν μόρφωση, άνώτερο πολιτισμό καί ειδικές γνώσεις.

Στήν πορεία γιά τήν πραγματοποίηση τής κοσμοϊστορι- κής της άποστολής, ή έργατική τάξη, έπικεφαλής τών προ­οδευτικών δυνάμεων, Απόκτησε μεγάλο κύρος καί Από σπάσε τήν έκτίμηση δλων τών έργαζομένων, δλων τών τίμιων Αν­θρώπων. 01 νίκες τής έργατικής τάξης περιόρισαν πολύ τά βάσανα καί τά δεινά τής Ανθρωπότητας, καί γιά τούς λαούς πολλών χωρών ανοιξαν ήδη τό δρόμο τής εύημερίας καί τής ευτυχίας.

40

Τό διεθνές έπαναστα^τικό κίνημα τής έργατικής τάξης ξχει συσσωρεύσει τεράστια πείρα άπό τόν άγώνα κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού καί τών όργάνων του. 'Ωρίμασε περισσότερο Ιδεολογικά, διαθέτει μεγάλη δργανωμένη δύναμη καί μαχη­τικό, έπιθετικό πνεύμα. Σ ’ δλο τόν κόσμο ή κατάσταση γίνε­ται δλο καί πιό ευνοϊκή γιά τό έργατικό κίνημα. Οί έπιτν- χίες τής Ε Σ Σ Δ καί δλου τού παγκόσμιου σοσιαλιστικού συ­στήματος, ή άνάπτυξη τής έπιρροής τών κομμουνιστικών κομ­μάτων στίς μάζες, τό δάθαιμα τής κρίσης τοΰ παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος, ή Ιδεολογική χρεωκοπία τοΰ ρε­φορμισμού — δλα αυτά δλλαξαν ουσιαστικά τίς συνθήκες τοΰ ταξικοΰ άγώνα πρός δφελος τών έργαζομένων. ’Ακόμα καί στίς χώρες δπου ό ρεφορμισμός διατηρεί άκόμα Ισχυρές θέ­σεις, μέσα στό έργατικό κίνημα συντελεΐται μιά σημαντική στροφή πρός τά άριστερά.

*0 άγώνας δμως άνάμεσα στίς δυνάμεις της άντίδρασης καί στίς δυνάμεις τής προόδου, άπέχει πολύ άπό τό τέλος του. ’Αντίθετα, τώρα μπήκε στήν άποφασιστική του φάση. Πάνω άπό τήν άνθρωπότητα κρέμεται ή άπειλή τής τρομερής έξόντωσης σέ §ναν άτομικό πόλεμο. Δεκάδες έκατομμύρια άν­θρωποι στενάζοϋν άκόμα κάτω άπό τό 6άρος τοΰ άποικιακού ζυγοΰ. Γιά τούς έργαζόμενους πολλών καπιταλιστικών χω­ρών όρθώνεται καί πάλι, δλοένα αυξανόμενος, δ κίνδυνος τής άντίδρασης καί τοΰ φασισμού. Ό Ιμπεριαλισμός άπειλεΐ τόν παγκόσμιο πνευματικό καί υλικό πολιτισμό. Πόσοι δυστυχι­σμένοι υπάρχουν άκόμα στόν πλανήτη μας, πόση φτώχεια, πόσα βάσανα καί άδικίεςΐ

Θά μπορέσει ή άνθρωπότητα νά άπαλλαγεΐ γιά πάντα άπ’ δλα αυτά τά δεινά; Ναί, θά μπορέσει. Σήμερα οί μαρ­ξιστές - λενινιστές άπαντούν μέ πεποίθηση σ’ αυτό τό έρώ- τημα, στηριζόμενοι πιά δχι μόνο στή θεωρία, άλλά καί στη* πλούσια πρακτική πείρα.

Αύτή ή αισιοδοξία δικαιολογείται άπό τήν ίδια τήν Ιστο­ρία. “Οσο κι δν είναι έπίπονος δ δρόμος πρός τήν άπελευθέ- ρωση, δδηγεΐ νομοτελειακά στή νίκη. Ή αυξανόμενη Ισχύς τοΰ έργατικοΰ κινήματος είναι ή έγγύηση γιά τήν έπιτυχία τοΰ άγώνα τών λαών γιά τήν εΙρήνη, τήν έλευθερία καί τήν Ανεξαρτησία τών έθνών, γιά τόν πνευματικό καί υλικό πολι­

41

τισμό, γιά τή δημιουργία μιας ζφής, δπου δέ θά υπάρχει φτώχεια, καταπίεση, βάσανα.

Νά γιατί δλες οΐ έλπίδες της προοδευτικής Ανθρωπότη­τας στηρίζονται στόν Απελευθερωτικά Αγώνα τής έργατικηι τάξης.

42

2

Ή Μεγάλη 'Οκτωβριανή σοσιαλιστική Επανάστα­ση, ριζική στροφή στήν Ιστορία τής άνθρωπό­τητας.

Ή άνισόμετρη Ανάπτυξη τοΰ καπιταλισμού έκδηλώνετα» δχι μόνο στόν τομέα τής οικονομίας, αλλά καί στό έργατικό κίνημα. Γι’ αύτό καί ή έργατική τάξη κάθε χώρας παίζει διαφορετικό ρόλο στό διεθνή άγώνα τοΰ προλεταριάτου στά διάφορα στάδια τής Ιστορίας.

Σύμφωνα μέ τά λόγια τοΰ Λένιν, ή Γαλλία τόν «8«· ρασμένο αιώνα <σά νά έξάντλησε τίς δυνάμεις τοΰ προλετα­ριάτου τό 1848 καί τό 1871, στίς δυό ήρωικές έξεγέρσεις τής έργατικής τάξης κατά τής αστικής τάξης, πού πλούτι­σαν έξαιρετικά τήν παγκόσμια Ιστορία»*. "Ύστερα, ή ήγε- μονία τοΰ διεθνούς έργατικοΰ κινήματος πέρασε στή Γερμα­νία. Τό ζήτημα δμως δέ σταμάτησε έδώ. Καί ό Μάρξ άκόμα πίστευε δτι ήταν δυνατό «ή έπανάσταση νά άρχίσει.. . στήν Ανατολή, πού &ς τώρα είναι άθικτη άκρόπολη καί έφεδρέ κός στρατός τής άντεπανάστασης».**

Στίς άρχές τοΰ 20οΰ αιώνα τό κέντρο τοΰ παγκόσμιον έπαναστατικοΰ κινήματος μετατοπίστηκε άπό τή Δύση στήν 'Ανατολή. Ή Ρωσία μετατράπηκε σέ χώρα, πού εμελλε νά άσκήσει άποφασιστική έπίδραση στήν πορεία τής παγκόσμιας Ιστορίας. ’Ακριβώς ή Ρωσία εγινε τό λίκνο τής προλεταρια­κής έπανάστασης, καί ή έργατική της τάξη, στήν πορεία τής

• Β. I. Λένιν, «Άπαντα», τόμ. 29ος, οβλ. 283.** Κ. Μάρξ καί Φ. Ένγχελς, «’Εχλεχτά. γράμματα», Κρατικές

πολιτικές έχΜοεις, 1953, οελ. 311.

45

Ιστορικής έξέλιξης, προωθήθηκε στήν πρωτοπορία τοΰ παγ­κόσμιου σοσιαλιστικού κινήματος. Ή έργατική τάξη κατόρ­θωσε έδώ γιά πρώτη φορά νά Απαλλαγεί άπό τόν καπιταλι­σμό καί Ιτσι νά αρχίσει τήν πραγματοποίηση τής κοσμοϊστο- ρικής Αποστολής τοΰ προλεταριάτου.

1. Ό πρωτοποριακός ρόλος τής ρωσικής έργατικής τάξης>

Ό καπιταλισμός στή Ρωσία Αναπτύχθηκε μέσα στίς συν­θήκες τής πολιτικής κυριαρχίας τών φεουδαρχών - τσιφλι­κάδων. Τήν Εβδομη δεκαετία τοΰ περασμένου αιώνα, οί αντι­θέσεις Ανάμεσα στίς υλικές Απαιτήσεις Ανάπτυξης τής κοι­νωνίας καί στίς φεουδαρχικές παραγωγικές σχέσεις έμπόδι- ζαν αΰτή τήν Ανάπτυξη, προκάλεσαν δξυνση τής ταξικής πά­λης καί συνετέλεσαν στήν αύξηση τών έπαναστατικών διαθέ­σεων μέσα στή χώρα. Ό Λένιν τονίζει δτι στά 1859 - 1861 στή Ρωσία είχε κιόλας δημιουργηθεΐ έπαναστατική κα­τάσταση μ’ δλο πού τά πράγματα δέν εφτασαν ώς τήν έπα- νάσταση. Ένώ υπήρχαν οΐ Αντικειμενικές προϋποθέσεις γιά τήν κατάργηση τοΰ τότε κοινωνικοΰ καθεστώτος, Ελειπε ό υποκειμενικός παράγοντας, δηλ. ελειπε «ή Ικανότητα τής έπα- ναστατικής τ ά ξ η ς γιά έπαναστατική μαζική δράση Αρ­κετά Ι σ χ υ ρ ή , ώστε νά συντρίψει πλήρως (ή έν μέρει) τήν παλιά κυβέρνηση, πού ποτέ, άκόμα καί στήν έποχή τών κρίσεων, δέν "πέφτει” , αν δέν τήν γκρεμίσουμε»*.

Στή Ρωσία, <δς τίς Αρχές τοΰ αΙώνα μας, διατηρούνταν πολυάριθμες μορφές έξωοικονομικοΰ καταναγκασμού, πού εί­ναι χαρακτηριστικές γιά τήν προκαπιταλιστική έποχή. 01 Αναπτυγμένες μορφές τής καπιταλιστικής παραγωγής έμφα- νΐστηκαν δίπλα σέ πολυάριθμες έπιβιώσεις τού παρελθόντος. Γιά τό λόγο αύτό στή Ρωσία οΐ Αντιθέσεις πού προκαλεί ή Ανάπτυξη τής μεγάλης βιομηχανίας ήταν όξύτερες Από δ,τι σέ όποιαδήποτε δλλη χώρα.

Ή συνύπαρξη στοιχείων Αναπτυγμένου καπιταλισμού μέ

• Β. I. Αένιν, «'Ajwwts», τίμ. 21ος, οβλ. ΙβΟ.

44

μεσαιωνικές Επιβιώσεις δημιούργησε Εξαιρετικά βασανιστι­κές μορφές καταπίεσης γιά τούς έργαζόμενους. Σέ καμιά εΰρωπαϊκή χώρα δέν υπήρχε τόσο βάρβαρη έκμετάλλευση, δπως στή Ρωσία. Πουθενά, Εγραφε ό Λένιν, οΐ Εργαζόμενοι δέν ΰπέφεραν τόσο «καί άπό τόν καπιταλισμό καί από τή» Ανεπαρκή ανάπτυξη τοΰ καπιταλισμού»*.

Μιά δλλη Ιδιομορφία τής βιομηχανικής Ανάπτυξης της Ρωσίας ήταν τό δτι ή ανάπτυξη αυτή συνοδευόταν άπό τήν πλατειά διείσδυση τοΰ ξένου κεφαλαίου, πού, σιγά - σιγά, κα­τέλαβε σημαντική θέση στήν οίκονομική καί πολιτική ζωή τής χώρας. Ό Λένιν άπόδειξε δτι στή Ρωσία «οί Αμε­ρικανοί, οί άγγλοι καί οί γέρμανοί καπιταλιστές Αποκομίζουν κέρδη μέ τή βοήθεια τών ρώσων καπιταλιστών, πού κι αυτοί παίρνουν Αρκετά καλό μερίδιο».**

"Οσο περισσότερο δμως ή τσαρική Ρωσία υποδουλωνόταν στούς ξένους καπιταλιστές, τόσο περισσότερο συμπεριφερό- ταν καί ή ίδια σάν Ιμπεριαλιστής Αποικιοκράτης Απέναντι σέ πολλές άλλες χώρες. 'Ωστόσο ή δυνατότητα ένός κράτους νά καταπιέζει καί νά ληστεύει ξένους λαούς δδηγεΐ συχνά στήν έδραίωση καθυστερημένων μορφών οίκονομίας, «γιατί — τό­νιζε ό Λένιν — Αντί νά Αναπτύσσονται οΐ παραγωγικές δυνά­μεις, πηγή τών εισοδημάτων είναι συχνά ή μισοφεουδαρχική έκμετάλλευση τών ξένων λαών».*** ’Ακριβώς αΰτό συνέβαινε καί στή Ρωσία.

Έτσι, οί οικονομικές καί πολιτικές συνθήκες τής Ρωσίας προκάλεσαν τή γρήγορη έπαναστατικοποίηαη τής ρωσικής έργατικής τάξης. ’Από τό 1870 ή ρωσική έργατική τάξη Αρχισε κιόλας τόν Αγώνα κατά τών καπιταλιστών. ΙΙαρά τή συντριβή τών πρώτων έργατικών δργανώσεων, τό προλετα­ριακό κίνημα τής χώρας έξακολουθούσε νά Αναπτύσσεται. Έπαιρνε όλοένα μαζικότερο χαρακτήρα καί δλο καί πιό στε­νά συνδεόταν μέ Αλλα δημοκρατικά κινήματα τών έργαζο­μένων.

Τεράστια έπαναστατική δύναμη στή Ρωσία ήταν ή Αγρο­

* Β. I. Αένιν, «Άπαντα», τόμ. 3ος, οtX. 637.** Β. I. Αίνιν, «Άπαντα», ιόμ. 16ος, ο«Χ. 113.

* · · Β. I. Αένι*, «Άπαντα», τ4μ. 21ος, ο*Α. 878.

τιά. Συντριμμένη άπό τήν Εκμετάλλευση τών τσιφλικάδων, γωνίας χωρίς δικαιώματα μέσα στήν ανέχεια καί τήν Εξα· βλίωση, Ετοιμη δμως νά αγωνιστεί γιά γή καί έλευΟερία, ή ήγροτιά στρεφόταν αυθόρμητα πρός τό έργατικό κίνημα, για­τί Ενιωθε πώς μόνο αυτό μπορεΐ νά βοηθήσει τήν ύπαιθρο.

Ή τσαρική Ρωσία ήταν φυλακή τών λαών, δμως καί αύ­τό δξυνε τίς άντιθέσεις, πού κατασπάραζαν τή χώρα, καί προετοίμαζε τό Εδαφος γιά τήν δρμητική άνοδο τοϋ έθνικο- απελευθερωτικοΰ κινήματος, γιά τήν προσέγγιση τών πο­λυαρίθμων καταπιεζομένων Εθνοτήτων μέ τήν έργατική τά­ξη, πού ήταν ό σημαιοφόρος της έΟνικής απελευθέρωσης.

Έτσι, ή ίδια ή πραγματικότητα ατσάλωσε καί Εκανε τήν έργατική τάξη τή βασική έπαναστατική δύναμη. ’Από τό τέ­λος κιόλας τοΰ 19ου αιώνα, τό προλεταριάτο είχε Επιβληθεί, <τύμφωνα μέ τά λόγια τοΰ Λένιν, σάν «δ μοναδικός καί φυσι­κός έκπρόσωπος δλου τοΰ Εργαζόμενου καί Εκμεταλλευόμενου πληθυσμού τής Ρωσίας»*.

Γιά νά συνειδητοποιήσει δμως τόν Ιστορικό της ρόλο, ή ρωσική έργατική τάξη επρεπε νά Εξοπλιστεί μέ τίς Ιδέες τοΰ Επιστημονικού σοσιαλισμού, πού θεμελιώνουν τούς σκοπούς καί τά καθήκοντα τοΰ προλεταριάτου καί άποτελοΰν σίγουρο δπλο στόν άγώνα του γιά τήν άπελευθέρωση.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα τής Ρωσίας έκείνης τής Επο­χής, ήταν ή ύπαρξη σημαντικού άριθμοΰ Εργατών, πού είχαν Ασβεστη δίψα γιά μάθηση καί βαθύ Ενδιαφέρον γιά τά κοι­νωνικά προβλήματα. Σέ δλες τίς γωνιές τής Ρωσίας, παντοΰ δπου τό προλεταριάτο ξεσηκωνόταν σέ Ενεργό άγώνα, βρί- οκσνταν πρωτοπόροι έργάτες, πού Εψαχναν προσεκτικά νά βροΰν άπαντήσεις γιά τά φλέγοντα προβλήματα τής κοινω­νικής ζωής καί λαχταρούσαν νά κάνουν κτήμα τους τίς Ιδέες τοΰ σοσιαλισμού. Τή διάδοση αυτών τών Ιδεών άνάμεσα στούς ■Εργαζόμενους τήν ευνοούσε καί ή έπαναστατική δημοκρατική διανόηση της Ρωσίας. 01 μαρξιστές διανοούμενοι Εγιναν ol κληρονόμοι καί συνεχιστές τών Ενδοξων παραδόσεων τοΰ ι­δεολογικού άγώνα τοΰ Χέρτσεν, τοΰ Μπελίνσκυ, τοΰ Ντο- μπρολιούμποφ, τοΰ Τσερνισέφσκι καί άλλων Επαναστατών,

* Β. I. Λένιν, «Άπαντα*, τ<5μ. Ιος, «λ. 380.

46

καί στράφηκαν πρός τίς μάζες τών έργατών, γιά νά δημιοϋρ- γήοουν Ενα έπαναστατικό κόμμα νέου τύπου.

Ή θυελλώδης αύξηση τοΰ αριθμού τών συνειδητών 1(*- γατών άπόδειχνε τίς τεράστιες πνευματικές δυνάμεις τής ρω- βικής έργατικής τάξης, πού άπό δλη τήν Αντικειμενική πο­ρεία τή; άνάπτυξης προετοιμαζόταν γιά τήν έκπλήρωση τής Ιστορικής της αποστολής.

Ό ρόλος τοΰ θεματοφύλακα τής Ιδεολογικής καί πολιτι­κής καθαρότητας τοΰ έπαναστατικού μαρξισμού πέρασε στό έργατικό κίνημα τής Ρωσίας, δπου δένονταν σέ κόμπο οί δξυ- μένες αντιθέσεις τής νέας έποχής, τής έποχής τοΰ ιμπερια­λισμού.

Ή Ρωσία, Ελεγε άργότερα δ Λένιν, κατέβαλε πρα­γματικά βαρύ τίμημα γιά νά αποκτήσει τό μαρξισμό σάν τή μοναδικά σωστή έπαναστατική θεωρία. Τόν πλήρωσε μέ μισό αΙώνα Αφάνταστων βασάνων καί θυσιών, πρωτάκουστου έπα- ναστατικού ήρωισμοΰ, απίστευτης ένεργητικότητας καί άκού- ραστων έρευνών, μελετών, πειραματισμών, άπογοητεύσεων, έπαληθεύσεων, συγκρίσεων μέ τήν πείρα τής Ευρώπης. Κα­μιά χώρα δέ συσσώρευσε τόσο πλούσια καί τόσο διδακτική έπαναστατική πείρα, δση συσσώρευσε ή Ρωσία, στόν τομέα τής γρήγορης έναλλαγής καί τής ποικιλίας τών μορφών τοΰ κινήματος: νόμιμου καί παράνομου, ειρηνικού καί μή ειρη­νικού, συνωμοτικού καί άνοικτοΰ, περιορισμένου σέ στενούς δμίλους καί απλωμένου στίς μάζες, κοινοβουλευτικού καί τρο­μοκρατικού.

Ή Ρωσία Ιγινε ή πατρίδα τοΰ λενινισμού, πού πλούτισε τό μαρξισμό μέ νέα συμπεράσματα καί θέσεις, πού αντιστοι­χούν στή νέα Ιστορική κατάσταση. Μ’ δλο πού έμφανίστηκβ στό ρωσικό έδαφος, δ λενινισμός έχει βαθειές ρίζες σέ δλο τό διεθνές έργατικό κίνημα. Ή έργατική τάξη τής Ρωσίας, πού μχήκε στόν άγώνα Αργότερα Από τό προλεταριάτο τών δυτικοευρωπαϊκών χωρών, είχε τή δυνατότητα νά στηριχτεί στην πείρα αυτών τών χωρών, νά άφομοιωσει τίς καλύτερές τους έπαναστατικές παραδόσεις καί ταυτόχρονα νά άποφύγει τά λάθη τους καί νά πάρει ύπόψη της τούς κινδύνους πού ιτροκαλεϊ ή διάδοση τοΰ δπορτουνισμοΰ. Ή Ρωσία ίγινε ή κατρίδα τοΰ πρώτου κόμματος νέου τύπου, λενινιστικοΰ, πού προοριζόταν νά παίξει κοσμοϊστορικό ρόλο.

47

Μεγάλη συνεισφορά τοΰ Λένιν στήν άνάχτυξη τής έπαναστατικής διδασκαλίας τοΰ μαρξισμοΰ ήταν ή θεωρία του γιά τή δυνατότητα νίκης τοΰ σοσιαλισμού αρχικά σέ μιά μόνη χώρα. Αυτό τό συμπέρασμα ό Λένιν τό εβγαλε υστέρα από βαθειά ανάλυση τοϋ νέου, τοΰ Ιμπεριαλιστικού σταδίου τοΰ καπιταλισμοΰ. Ή λενινιστική θεωρία δνοιξε μπροστά στούς προλετάριους τών διαφόρων χωρών μιά σαφή προοπτι­κή, άποδέσμευσε τήν έπαναστατική τους πρωτοβουλία. Τούς άώλλαξε άπό τίς παλιές θέσεις, σύμφωνα μέ τίς όποιες ή έπανάσταση έπρεπε νά γίνει ταυτόχρονα σέ δλες ή στή συν­τριπτική πλειοψηφία τών χωρών, άφοΰ πρώτα φτάσουν σέ ένα υψηλό έπίπεδο οίκονομικής, τεχνικής καί πολιτιστικής άνάπτυξης καί ετσι γίνουν «ώριμες» γιά τό σοσιαλισμό. Εί­ναι γνωστό, δτι οΐ θεωρητικοί της 2ης Διεθνοΰς ήταν έπίμο- να προσκολλημένοι σ’ αυτές τίς θέσεις, πού στίς νέες συνθή­κες έμποδίζανε τό απελευθερωτικό κίνημα τής έργατικής τάξης.

01 ρώσοι έργάτες δέ θά μπορούσαν νά ξεσηκώσουν τίς πλατειές λαϊκές μάζες στόν άγώνα κατά τής απολυταρχίας καί τοΰ ζυγοΰ τών καπιταλιστών καί τών τσιφλικάδων, αν δέν πείθονταν, άκούγοντας τόν Λένιν καί τό κόμμα τών μπολσβ- βίκων, δτι θά μπορέσουν μέ τίς δικές τους δυνάμεις, χωρίς νά περιμένουν τά αλλα τμήματα τοΰ διεθνούς προλεταριάτου^ νά αγωνιστούν γιά τό σοσιαλισμό καί νά νικήσουν σ’ αυτό τόν άγώνα.

2. Ή πρώτη στόν κόσμο σοσιαλιστική έπανάσταση.

Τό πέρασμα άπό τήν άοτιχοδημοχρατιχή ίπανάσταβτ) ατή σοσιαλιστική.

Τό πιό άμεσο καθήκον τής έργατικής τάξης της Ρωσίϋς ήταν νά ανατρέψει τόν τσαρισμό, σέ συμμαχία μέ τήν Αγρο­τιά. Αΰτό τό καθήκον δέν μπόρεσε νά τό έκπληρώσει ή έπβ- νάσταση τοΰ 1905 -1907, πού τήν κατέπνιξε ή απολυταρ­χία. Ωστόσο, ή έπανάσταση αυτή είχε τεράστια Ιστορική ση­μασία, γιατί ήταν δχι μόνο ή πρώτη ρωσική έπανάσταση, Λ -

48

λά καί γενικά ή πρώτη άστικο&ημοκρατική έπανάσταση, πού δέν Εγινε μέ τήν καθοδήγηση τής Αστικής τάξης, πού είχε ηάψει πιά νά άποτελεϊ έπαναστατική δύναμη, Αλλά μέ τήν καθοδήγηση τής έργατικής τάξης.

Τό καθήκον τής ανατροπής τοΰ τσαρισμοΰ τό πραγματο­ποίησε ή άστικοδημοκρατική έπανάσταση τό Φεβρουάριο τοΰ 1917. Σέ διάκριση άπό τίς αστικές έπαναστάσεις τής Δύσης, πού τίς Ακολουθούσε μιά μακρόχρονη περίοδος κυριαρχίας τής αστικής τάξης, ή έπανάσταση τοΰ Φεβρουαρίου στή Ρω­σία μετεξελίχθηκε γρήγορα σέ σοσιαλιστική έπανάσταση.

Ή πορεία αύτής τής μετεξέλιξης πήρε Εξαιρετικά θυελ­λώδη χαρακτήρα, γιατί ol βαθειές αντιθέσεις, πού κατασπά­ραζαν τή χώρα καί που μετά τήν ήττα τής έπανάστασης τοΰ 1905 είχαν προσωρινά πάψει νά Εκδηλώνονται άνοιχτά καί μέ Ενταση, όξύνθηκαν στό έπακρο στά χρόνια τοΰ πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Ή άστική τάξη, πού άνέλαβε τήν έξου- •ία τό Φεβρουάριο τοΰ 1917, δχι μόνο δέν Ελυσε τά σοβα­ρότερα προβλήματα τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης, άλλά έξακολουθοΰσε νά όδηγεί τή χώρα στόν όλέθριο δρόμο τοΰ Ιμπεριαλιστικοΰ πολέμου. Μέ τήν άντιλαϊκή της πολιτι­κή Εφερε τό λαό καί τή χώρα στό χείλος τής καταστροφής. Αυτό είχε σάν Αποτέλεσμα νά πάρουν μέρος στό κίνημα ot πλατειές μάζες τών έργαζομένων πού πείστηκαν άπό τήν ίδια τους τήν πείρα δτι ή σωτηρία βρισκόταν μόνο στή σοσιαλι­στική έπανάσταση.

*0 πόλεμος, Εγραφε ό Λένιν, δημιούργησε τόσο τε­ράστια κρίση, δδήγησε σέ τόση υπερένταση τίς υλικές καί ήθικές δυνάμεις τοΰ λαοΰ, κατέφερε τόσα πλήγματα στή σύγ­χρονη κοινωνική όργάνωση, πού ή Ρωσία μπήκε μπροστά στό δίλημμα: «ή νά χαθεί ή νά άναθέσει τήν τύχη της στήν πιό έπαναστατική τάξη, γιά τό δσο τό δυνατό πιό γρήγορο καί ριζικό πέρασμα σέ Εναν ανώτερο τρόπο παραγωγής»*, βτό σοσιαλισμό.

Μέ τήν Ενοπλη έξέγερση τής 25 ’Οκτωβρίου (7 Νοεμ­βρίου) τοΰ 1917, ή έργατική τάξη τής Ρωσίας, καθοδηγού­μ ε άπό τό κόμμα τών μπολσεβίκων, σέ συμμαχία μέ τή

* Β. I. Λένιν, «*1Λαντ»*, -φ ι. 26ος, οβλ. 3β7.

449

φτωχή αγροτιά, ανέτρεψε τήν κυριαρχία τών καπιταλιστών καί τών τσιφλικάδων, καί πήρε στά χέρια της τήν πολιτική έξουσία. Ή συμμετοχή στήν ’Οκτωβριανή έπανάσταση τών πλατειών λαϊκών μαζών, καθώς καί τών στρατιωτών καί τών ναυτών, παρέλυσε τήν αντίσταση τής αστικής τάξης καί ετσι ή έπανάσταση ήταν σχεδόν αναίμακτη. Παρά τίς μεταγενέ­στερες έπινοήσεις τής Ιμπεριαλιστικής προπαγάνδας, τά Ιστορικά γεγονότα αποδείχνουν αναντίρρητα δτι ή σοσιαλι­στική έπανάσταση, που ποαγματοποιήΟηκε κάτω άπό τήν κα­θοδήγηση τών κομμουνιστών, ήταν διαποτισμένη άπό τό πνεύ­μα τοΰ προλεταριακού ανθρωπισμού. Αυτό τό άποδείχνουν πολλές μαρτυρίες αντικειμενικών παρατηρητών, άκόμα καί ξένων. Νά τί εγραφε, π.χ., ό γνωστός άμερικανός δημοσιο­γράφος νΑλμπερτ Ρίς Ούΐλιαμς, πού βρισκόταν τό 1917 στήν έπαναστατημένη Πετρούπολη καί πού αργότερα εκανε μιά μεγάλη περιοδεία στή Ρωσία.

«Σάν Ιθύνουσα τάξη, οί έργάτες ήταν πιά σέ θέση νά έκδικηθούν τούς πρώην έκμεταλλευτές καί δημίους τους. . . Έμαθα δτι χιλιάδες έργάτες πού κρατούσαν τώρα στά χέρια τους τό πηδάλιο τής έξουσίας, είχαν παλιά ζήσει έξόριστοι στή Σιβηρία μέ τίς αλυσίδες στά πόδια. Είδα άνθρώπους κάτωχρους, πού τούς είχε έξασθενήσει ή μακρόχρονη φυλά­κισή τους στά κάτεργα τοΰ Σλίσσελμπουργκ, δπου τούς είχαν θάψει ζωντανούς. Είδα τίς βαθειές ουλές πού είχε άφήσει στίς πλάτες τους τό κνοΰτο τών κοζάκων, καί θυμήθηκα τά λόγια τοΰ Λίνκολν: " “Αν γιά κάθε σταγόνα αίματος πού Εχυ­σε μέ τά χτυπήματα τοΰ μαστιγίου του, ό βασανιστής δεχτεί 2να τρύπημα μέ ξίφος, ή τιμωρία θά είναι σωστή καί δί­καιη”. Δέν έπακολούθησε δμως κανένα τρομερό λουτρό αίμα­τος. ’Αντίθετα, σκέψη γιά άντίποινα, φαίνεται πώς δέν κυ­ριάρχησε στά κεφάλια τών έργατών. Στίς 28 ’Οκτωβρίου έκδόθηκε διάταγμα τών Σοβιέτ γιά τήν κατάργηση τής θα­νατικής ποινής. Αυτό δέν ήταν μιά άπλή χειρονομία φιλαν­θρωπίας. 01 έργάτες δχι μόνο άποφάσισαν νά έγγυηθοΰν τήν έξασφάλιση τής ζωής τών έχθρών τους, άλλά σέ πολλές πε­ριπτώσεις, τούς χάρισαν καί τήν έλευθερία.

* . . . Ή Ιστορία θά γράψει — Εγραφε παρακάτω 6 *Αλ- μπερτ Ρίς Ούΐλιαμς — δτι ή ρωσική έπανάσταση, πού ήταν Ασύγκριτα πιό βαθειά άπό τή γαλλική έπανάσταση τοΰ 1789,

50

δέ μετατράπηκε σέ δργιο έκδίκησης. Ή ρωσική έπανάστα- οη στήν ουσία ήταν μιά Αναίμακτη έπανάσταση».

Σάν νά πρόβλεπε τίς έπιθέσεις τών έχθρών τής Επανά­στασης, δ άμερικανός δημοσιογράφος Εγραφε: «— Καί ή κόκκινη τρομοκρατία! θά μοΰ ποΰν μερικοί. Αυτή ξέσπασε αργότερα, δταν τά στρατεύματα τών συμμάχων είσβάλανε στή Ρωσία καί, κάτω άπό τήν προστασία τους, οί μαυροεκα- τονταρχίτες έξαπολύσανε τή λευκή τρομοκρατία τής Αντεπα­νάστασης κατά τών άγροτών καί τών έργατών — Ενα φρικα­λέο δργιο θηριωδιών, βιαιοπραγιών καί μαζικών δολοφονιών ανυπεράσπιστων γυναικών καί παιδιών. Τότε, γιά νά αμυν­θούν, οί έργάτες, πού είχαν φτάσει στά Εσχατα δρια της απελπισίας, αναγκάστηκαν νά καταφύγουν στήν κόκκινη έπα- ναστατική τρομοκρατία, καθιερώθηκε ξανά ή θανατική ποι­νή άπό τούς έπαναστάτες καί οί λευκοί γρήγορα Ενιωσαν τό τιμωρό χέρι τής έπανάστασης»*.

Λαϊκές έξεγέρσεις έχουν γίνει καί στό παρελθόν. Ή 'Οκτωβριανή έπανάσταση δμως, διαφέρει άπό αυτές στό δτι Εφερε στήν έξουσία τίς λαϊκές μάζες, τούς έργαζόμενους, κα­τάργησε γιά πάντα τήν ταξική καταπίεση καί τήν έκμετάλ­λευση ανθρώπου άπό άνθρωπο, Εμπασε τή χώρα στό δρόμο τοΰ σοσιαλισμοί καί έγκαινίασε μιά νέα έποχή στήν ίστορία τής Ανθρωπότητας.

Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση Απόσπασε Από τήν καπι­ταλιστική σκλαβιά τόν πληθυσμό μιάς τεράστιας χώρας, πού καταλαμβάνει τό Ενα έκτο τοΰ έδάφους τής γήινης σφαίρας. Ή έπανάσταση εβγαλε τή χώρα Από τόν αίματηρό Ιμπερια­λιστικό πόλεμο, τήν Εσωσε άπό τόν κίνδυνο τοΰ διαμελισμοΰ καί τής αποικιακής υποδούλωσης. 'Τπονόμευσε τήν οίκονο- μική βάση πάνω στήν όποία στηριζόταν τό σύστημα της έκ- μετάλλευσης καί τής κοινωνικής Αδικίας, έθνικοποίησε τή βιομηχανία, τούς σιδηροδρόμους, τίς τράπεζες, τή γή, κα­τάργησε τήν τσιφλικάδικη Ιδιοκτησία τής γης καί ΐδοσε τήν πολυπόθητη γή σέ δλους τούς Αγρότες πού δέν είχαν καθόλου

• Ά/ψποερτ Ρ({ ΟΜλιαμς, «Γιά τΑ* Λένιν ml τήν ’Οκτωβριανή έιβνΑστααΐ)», Κρατιχές ηολιτικές ίχδόοεις, Μόσχα, I960, αβλ. 186, 166, 187.

61

ή ·ϊχαν λίγη γή. Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση Εσπασε τίς Αλυσίδες τοΰ έθνικοΰ ζυγοΰ, διακήρυξε καί έξασφάλισε τό δικαίωμα τών έθνών γιά αυτοδιάθεση μέχρι καί τόν αποχω­ρισμό. Κατάργησε τελείως κάθε ταξικό προνόμιο τών έκμε- ταλλευτών. Γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία, ή έπανάσταση Απελευθέρωσε τή γυναίκα καί τής Εδοσε Ισα δικαιώματα μέ τόν δντρα.

Ή έπανάσταση δχι μόνο έμπόδισε νά προχωρήσει παρα­πέρα ή ήδη μεγάλη οικονομική καθυστέρηση τής Ρωσίας ά­πό τίς αναπτυγμένες χώρες τής Δύσης, Αλλά καί δημιούργη­σε τή δυνατότητα νά τίς φτάσει σέ σύντομο χρονικό διά­στημα.

Ή σοσιαλιστική έπανάσταση στή Ρωσία συγκλόνισε δ­λο τόν καπιταλιστικό κόσμο. Μετά άπό αυτήν δ κόσμος χω­ρίστηκε σέ δυό αντίθετα συστήματα. Στό διεθνή στίβο γιά πρώτη φορά έμφανίστηκε Ενα κράτος πού πρόβαλε τό μεγά­λο σύνθημα τής ειρήνης καί δρχισε νά έφαρμόζει νέες, δη­μοκρατικές καί Ανθρωπιστικές Αρχές στίς σχέσεις Ανάμεσα στούς λαούς καί τίς χώρες. Ή Ανθρωπότητα Απόκτησε Ενα Ισχυρό καί Ασφαλές προπύργιο στόν Αγώνα της κατά τών κατακτητικών πολέμων, γιά τήν εΙρήνη καί τήν Ασφάλεια' τών λαών.

Πώς τό ρωσικό προλεταριάτο άνέτρεψε τά παλιά δόγματα δτι είναι άδννατη η σοσιαλιστική Ιπανά- στααη.

01 έκμεταλλεΰτριες τάξεις καί ol λακέδες έπιστήμονές τους, γιά αιώνες υποστήριζαν δτι, χωρίς τούς τσιφλικάδες καί τούς καπιταλιστές, είναι Αδύνατο νά πραγματοποιηθεί ή κοι­νωνική παραγωγή, δτι οί έργαζόμενες μάζες δέν μπορούν νά ζήσουν χωρίς τήν κάστα τών Αφεντάδων.

Ή ρωσική έργατική τάξη άπόδειξε στήν πράξη δτι ή κοινωνία μπορεΐ θαυμάσια νά κάνει χωρίς τσιφλικάδες καί καπιταλιστές.

Ή ίδια ή πραγματικότητα Ανέτρεψε καί τά όπορτουνι- σηκά δόγματα, δτι τάχα ή σοσιαλιστική έπανάσταση μπορεΐ νά Αρχίσει μόνο στίς χώρες δπου οί παραγωγικές δυνάμεις Εχουν φτάσει στό υψηλότερο έπίπεδο Ανάπτυξης καί δπου

52

ή έργατική τάξη άποτελεΐ τήν πλειοψηφία τοΰ πληθυσμού. Κάθε έπανάσταση, πού δέ θά άνταποκρινόταν σ' αυτές τίς Απαιτήσεις, οΐ όπορτουνιστές τή θεωρούσαν άπό τά πρίν Αδύ­νατη καί παράνομη. Ό τόσο παντογνώστης Κάσντσκυ, Ισχυ­ριζόταν μάλιστα δτι καί δν Ακόμα ή ρωσική έργατική τάξη καταλάβει τήν έξουσία, ot Αγροτικές μάζες Αναπόφευκτα θά μετατρέψουν τήν προλεταριακή έπανάσταση σέ Ενα χάος dr γροτικων έξεγέρσεων, δηλ. σέ Ενα Από τά έπεισόδια της Αστι­κής Επανάστασης.

Ή ζωή άνέτρεψε τά δπορτουνιστικά δόγματα.01 Αντίπαλοι τοΰ σοσιαλισμού υποστήριζαν Ακόμα δτι, βν

ή έργατική τάξη πάρει τήν έξουσία στά χέρια της, δέ θά μπορέσει νά τήν κρατήσει γιατί δέν Εχει ο5τε Εμπειρα στελέ­χη, ούτε διοικητική πείρα. Λίγο πρίν Από τήν 'Οκτωβριανή έπανάσταση, ή αστική έφημερίδα «Νέοι καιροί» Εγραψε: «’Ας υποθέσουμε γιά μιά στιγμή δτι νικοϋν οΐ μπολσεβίκοι. Ποιός θά μάς κυβερνά τότε; Μήπως οί μάγειροι, πού ξέρουν νά φτιάνουν κοτολέτες καί μπιφτέκια; Ή οί πυροσβέστες, οί Ιπποκόμοι, οί θερμαστές; Ή , μήπως, οί νταντάδες θά τρέ­χουν στή συνεδρίαση τοΰ Τπουργικοΰ Συμβουλίου στά δια­στήματα άπό τό Ενα πλύσιμο τών σπάργανων στό δλλο; Ποιός λοιπόν; Ποιοί είναι αυτοί οί κρατικοί παράγοντες; Μήπως οί σιδεράδες θά Ασχολούνται μέ τό θέατρο, οί υδραυλικοί μέ τή διπλωματία, οί μαραγκοί μέ τά ταχυδρομεία καί τά τηλεγρα­φεία; Θά γίνει αυτό; "Όχι! Είναι δυνατό νά γίνει αυτό; Σ ’ αυτό τό παράλογο έρώτημα ή Ιστορία θά δόσει συντριπτι­κή Απάντηση στούς μπολσεβίκους».

Ή Ιστορία πραγματικά άπάντησε σ* αυτό τό έρώτημα, πού φαινόταν παράλογο στούς ρώσους άντιδραστικούς. Ή Ιστορία τούς ειρωνεύτηκε σκληρά καί Απόδειξε καθαρά 8τι οΐ μπολσεβίκοι, οΐ κομμουνιστές, είχαν δίκιο πού πίστευαν σταθερά στίς δημιουργικές Ικανότητες τών μαζών. *Απ4 τούς σιδεράδες, δπως είναι σέ δλους γνωστό, προήλθαν βχι μόνβ πολλοί θεράποντες της θεατρικής τέχνης, άλλά καί πολλοί Εξοχοι κρατικοί παράγοντες. ’Από τούς Ικανούς μαραγκούς καί Ιπποκόμους προήλθαν έξαίρετοι στρατηλάτες, πού νίκη­σαν τούς διασημότερους άστούς στρατηγούς. Άπό τούς ΰ- δραυλικούς, τούς· θερμαστές καί δλλους Εκπροσώπους τών έρ­γαζομένων τάξεων βγήκαν καλοί διπλωμάτες, Ικανά διοικη-

τικά στελέχη, σπουδαίοι μηχανικοί, σχεδιαστές, συγγραφείς, έπιστή μονές.

Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση δχι μόνο Ιφερε τήν έργα­τική τάξη στήν έξουσία, άλλά καί άπόδειξε στήν πράξη δτι ή τάξη αυτή μπορεΐ μέ έπιτυχία νά διοικήσει τό κράτος, νά διευθύνει τήν έΟνική οικονομία καί νά δημιουργήσει και­νούριο πολιτισμό. Καί κάτι περισσότερο. Ή πείρα άπόδειξε δτι χωρίς τούς καπιταλιστές τά πράγματα πηγαίνουν πολύ καλύτερα. Μέσα στήν έργατική τάξη καί τήν έργαζόμενη άγροτιά άποκαλύφΟηκε δτι κρύβονταν άναρίθμητα ταλέντα, πού, χάρη στήν έπανάσταση, μπόρεσαν νά έκδηλωΟοϋν σέ δ- λους τού; τομείς τής διοίκησης καί τής οικονομικής δραστη­ριότητας.

Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση έξευτέλισε μιά γιά πάντα δσους υποστήριζαν δτι τάχα οί άνθρωποι πού προέρχονται άπό τά «λαϊκά στρώματα» δέν είναι ίκανοί γιά άνεξάρτητη δημιουργία καί δτι, πριν άναλάβουν τήν έξουσία, πρέπει νά μαθητεύσουν όπωσδήποτε γιά μεγάλο χρονικό διάστημα κον­τά στούς «Ιερείς» τοΰ άστικοΰ πολιτισμού.

Ό Λένιν θεωρούσε δτι τό προλεταριάτο δέν Εχει λόγους νά περιμένει ώσπου νά φτάσει Ενα βρισμένο «πολιτι­στικό έπίπεδο» καί δτι θά 0ve68l· γρηγορότερα σ’ αΰτό τό έπίπεδο, μέσα στίς συνθήκες τής έξουσίας τών έργατών καί τών άγροτών.

«νΑν γιά τή δημιουργία τοΰ σοσιαλισμοΰ — Εγραφε ό Λένιν — άπαιτείται όρισμένο πολιτιστικό έπίπεδο (δν καί κα­νείς δέν μπορεΐ νά πει ποιό άκριβώς είναι αυτό τό δρισμένο "πολιτιστικό έπίπεδο”, γιατί είναι διαφορετικό σέ καθένα άπό τά δυτικοευρωπαϊκά κράτη), τότε γιατί δέν μπορούμε νά άρχίσουμε πρώτα μέ τήν κατάκτηση, μέσω της έπανάστα- σης, τών προϋποθέσεων γι’ αΰτό τό όρισμένο έπίπεδο, καί ν σ τ ε ρ α, μέ βάση τήν έξουσία τών έργατών καί τών άγροτών καί τό σοβιετικό καθεστώς, νά προχωρήσουμε καί νά φτάσουμε τούς άλλους λαούς;»*.

Μ• Β. I. Α&νιν, «ΆπαΛττ®», τ4μ· 3βος, οβλ. 436.

Τό κομμουνιστικό κόμμα έπικεφαλής τής Ιπαναοτατι- χής άλλαγής.

Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση έπιβεβαίωσε τή μαρξιστική άλήΟεια, δτι καί ή πιό ευνοϊκή έπαναστατική κατάσταση μπο- ρεί νά καταλήξει σε νίκη μόνο στήν περίπτωση πού Οά υπάρ­χει Ενα κόμμα πού θά είναι Ικανό νά έκτιμήσει σωστά τήν κατάσταση καί νά πάρει μέ τό μέρος του τίς πλατειές μάζες τών έργαζομένων, καί Αποφασισμένο νά δδηγήσει τόν άγώνα ώς τό τέλος.

Στή Ρωσία, γιά νά μετατραπεΐ σέ πραγματικότητα ή δυ­νατότητα τής έπανάστασης, χρειάστηκε τεράστια πολιτική καί όργανωτική δουλειά μέ σκοπό τή συνένωση τών πολυάριθμων καί άνομοιογενών ρευμάτων τής λαϊκής άγανάκτησης σέ Εναν ένιαΐο Ισχυρό έπαναστατικό χείμαρρο. Τό λενινιστικό κόμμα άνταποκρίθηκε θαυμάσια σέ αυτό τό καθήκον. Μπόρεσε νά συνενώσει σέ Ενα κοινό έπαναστατικό χείμαρο τό σοσιαλι­στικό κίνημα τής έργατικής τάξης, τό πανδημοκρατικό κίνη­μα κατά τοΰ πολέμου καί τοΰ Ιμπεριαλισμού, τόν έπαναστα­τικό - δημοκρατικό άγώνα τής άγροτιας γιά γή καί ειρήνη καί τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα τών λαών της Ρωσίας. "Οταν μέ τό μέρος τοΰ κομμουνιστικού κόμματος τάχθηκαν δχι μόνο οί έργάτες, άλλά καί οί πλατειές λαϊκές μάζες, τότε τό κόμμα ξεσήκωσε τούς έργαζόμενους στόν άγώνα γιά τήν έξουσία, γιά τή σοσιαλιστική έπανάσταση.

Γιά πολλές δεκαετίες τά κόμματα τής έργατικής τάξης δλων τών χωρών στά προγράμματά τους μιλοΰσαν γιά τό σο­σιαλισμό, δταν δμως χρειάστηκε νά περάσουν άπό τά λόγια οτά εργα, άποδείχτηκε δτι, γιά πολλά άπό αυτά τά κόμματα, δ σοσιαλισμός ήταν μόνο προπαγανδιστικό σύνθημα, καί δχι συγκεκριμένο καθήκον πού Επρεπε νά έκπληρωθεΐ μέ τόν ά­γώνα. Τό λενινιστικό κόμμα πρώτο κινητοποίησε πραγματικά τήν έργατική τάξη γιά τήν έκπλήρωση τής κοσμοϊστορικής της άποστολής, μεταφέροντας τό σοσιαλισμό άπό τόν τομέα τής θεωρίας στόν τομέα τής πράξης.

Τό βιβλίο αύτό δέν Εχει σάν σκοπό νά περιγράψει τήν ’Οκτωβριανή έπανάσταση, τίς έναλλαγές τών συνθημάτων που ρίχτηκαν στά διάφορα στάδιά της κτλ. Αυτά άναφέρονται μέ

55

λεπτομέρειες στά έγχειρίδια τής Ιστορίας τοΰ ΚΚΣΕ. Έδώ σημειώνονται μόνο τά βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα τής ’Οκτωβριανής έπανάστασης, πού τήν Εκαναν τή μεγαλύ­τερη στροφή στήν Ιστορία τής Ανθρωπότητας καί πού μέχρι σήμερα χρησιμεύουν σάν παράδειγμα γιά τό παγκόσμιο έρ­γατικό κίνημα.

Ή πολιτική τών κομμουνιστών στήν πορεία τής ’Οκτω­βριανής έπανάστασης άποτελεΐ υπόδειγμα μιας πραγματικά μαρξιστικής, έπιστημονικά θεμελιωμένης τακτικής τοΰ έπα- ναστατικοΰ έργατικοΰ κόμματος στίς καμπές τής Ιστορίας: τό κόμμα δέν Ακολούθησε τή γραμμή τής «αρπαγής» τής έξουσίας, άλλά τής δργάνωσης τοΰ μαζικοΰ άγώνα τοΰ λαοΰ γιά τήν έξουσία' έργάστηκε μέ υπομονή γιά νά βοηθήσει νά ώριμάσει ή έπαναστατική συνείδηση τών έργαζομένων μαζών’ Εριχνε μέ τέχνη συνθήματα, πού δδηγοΰσαν τίς λαϊκές μά­ζες, μέ βάση τήν ίδια τους τήν πείρα, στίς θέσεις τοΰ έπανα- στατικοΰ άγώνα κατά τοΰ καπιταλισμού. Τό κόμμα εδειξε έξαιρετική εΰλυγισία, Ικανότητα νά βρίσκει κοινή γλώσσα μέ τίς διάφορες πολιτικές καί κοινωνικές δυνάμεις, Ικανότη­τα νά διευρύνει τό μέτωπο τών συμμάχων τής έργατικής τάξης.

Ή Μεγάλη ’Οκτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση νίκη­σε άκριβώς γιατί έπικεφαλής τής έργατικής τάξης ήταν τό κομμουνιστικό κόμμα, πού είχε κατακτήσει τή δεξιοτεχνία νά έφαρμόζει τή μαρξιστική - λενινιστική διδασκαλία στίς Ιδιομορφίες καί τίς συνθήκες τής Ρωσίας.

Τό κόμμα, δεμένο στενά μέ τίς μάζες, έκφράζοντας τούς πόθους τους, Αποφασιστικό καί τολμηρό, προσηλωμένο στίς Αρχές καί ευλύγιστο, ήταν, δπως th it στίς παραμονές της έπανάστασης ό Λένιν, «δ νοΰς, ή τιμή καί ή συνείδηση τής έποχής μας».

Ή καθοδηγητική δράση τοΰ μπολσεβίκικου κόμματος Β- γινε κλασικό παράδειγμα γιά τά μαρξιστικά - λενινιστικά κόμ­ματα τών δλλων χωρών.

Τό πρώτο στην Ιστοοία σοσιαλιστικό χβάτος.

Ή Μεγάλη ’Οκτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση, βχι μόνο έφερε τή νίκη στήν έργατική τάξη, άλλά καί δημιούρ­

66

γησε γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία Ενα νέο τύπο κράτους, τή Σοβιετικό σοσιαλιστικό κράτος, Ενα νέο τύπο δημοκρα­τίας, τή δημοκρατία γιά τούς έργαζόμενους. Ή Σοβιετική έξουσία άρχισε Αμέσως καί μέ δραστηριότητα πού χαρακτη­ρίζει τούς έπαναστάτες νά έφαρμόζει μέτρα γιά την έδραί©- <τη τής έπαναστατικής τάξης πραγμάτων, γιά τήν Ικανοποίη­ση τών δμεσων αίτημάτων τών λαϊκών μαζών, γιά τή βελ­τίωση τής θέσης τους. Μεγάλη προσοχή καί πολλές δυνά­μεις αφιερώθηκαν στήν Υπεράσπιση τής έπανάστασης άπό τίς έπιβουλές τών ταξικών της έχθρών.

Πολλά λαϊκά κινήμακα στό παρελθόν νικήθηκαν, γιατί τά κόμματα καί οί τάξεηί'Λού τά καθοδηγούσαν δέν άποφάσι­σαν νά χρησιμοποιήσουν δυναμικά μέσα γιά τή συντριβή τών έκμεταλλευτριών τάξεων, δέν μπόρεσαν νά Απαντήσουν μέ χτύπημα στό χτύπημα,- υπερασπίζοντας τίς κατακτήσεις της έπανάστασης άπό τούς έχθρούς της.

Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση Απέφυγε αυτά τά λάθη. Ό Λένιν, οί κομμουνιστές, οί ρώσοι έργάτες δέ δίστασαν νά ε­φαρμόσουν σκληρά μέτρα κατά τών δραστήριων έχθρών τής έπανάστασης, ένώ ταυτόχρονα έξασφάλισαν τήν πλατειά προ­λεταριακή δημοκρατία γιά τούς έργαζόμενους. Ή σταθερή έξουσία τών έργατών, μέσα στίς συνθήκες τής έχθρικής κα­πιταλιστικής περικύκλωσης, ήταν ή μοναδική σωτηρία γιά τή χώρα. 01 όπορτουνιστές πού αΰτοαποκαλοΰνταν σοσιαλι­στές, άπορρίπτανε τήν Ιδέα τής δικτατορίας τοϋ προλετα­ριάτου, έπικρίνανε τόν Λένιν καί τούς λενινιστές γιά τόν απο­φασιστικό τους άγώνα κατά τών άντεπαναστατικών στοι­χείων. 01 όπορτουνιστές δέν ήθελαν νά καταλάβουν τήν αλή­θεια, δτι πρωτεργάτες της βίας ήταν οί έκμεταλλεύτριες τά­ξεις, πού είχαν άνατραπεΐ άπό τό λαό, καί δτι όποιαδήποτε έπιείκεια απέναντι στήν άντεπανάσταση θά δδηγοϋσε σέ αΐ- ματοχυσία, έκατό φορές μεγαλύτερη άπό έκείνη πού χρειά­στηκε γιά νά συνέλθουν οί έχθροί τής έπανάστασης.

Ή πείρα τοΰ ’Οκτώβρη άπόδειξε περίτρανα δτι ή δικτα­τορία τοΰ προλεταριάτου, μ’ αυτή ή έκείνη τή μορφή, είναι Απαραίτητη γιά νά έξασφαλιστεΐ τό πέρασμα άπό τόν καπι­ταλισμό στό σοσιαλισμό. Τό γεγονός δτι οί ρώσοι κομμουνι­στές, καθοδηγούμενοι άπό τόν Λένιν, μπόρεσαν νά έφαρμό- <»υν τή διδασκαλία τοΰ έπανα στατικού μαρξισμού στίς συγ­

57

κεκριμένες συνθήκες τής Ρωσίας καί νά αποδείξουν τήν όρ- θότητα καί τή ζωτικότητά της, άποτελεΐ μεγάλη υπηρεσία πρός τό παγκόσμιο έργατικό κίνημα.

Κάθε έπανάσταση, τόνιζε ό Λένιν, Εχει κάποια άξία μόνο δταν μπορεΐ νά υπερασπίσει τόν έαυτό της. Πολτ λές έπαναστάσεις νικήΟηκαν, γιατί δέν μπόρεσαν νά όργα- νώσουν τήν άμυνά τους. Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση άπέ- φυγε καί αύτή τήν αδυναμία. Άπόδειξε στήν πράξη δτι είναι Ικανή νά υπερασπίσει τόν έαυτό της, γιατί μέσα σέ συντο­μότατο χρονικό διάστημα δημιούργησε στή θέση τοϋ τσαρι­κού στρατού, πού είχε χάσει τό ηθικό του καί ουσιαστικά είχε διαλυθεί, τό νέο έπαναστατικό στρατό τών έργατών καί τών άγροτών.

Κατά τής ρωσικής έπανάστασης έπετέθη δ πλατύς συνα­σπισμός τών έσωτερικών αντιδραστικών δυνάμεων καί τής διεθνούς μεγάλης άστικής τάξης. 'Ολόκληρη ή Σοβιετική δη­μοκρατία Ιγινε μωσαϊκό άπό τά μέτωπα τοΰ έμφύλιου πολέ­μου καί τής ξένης έπέμβασης.

Παρ’ δλα αυτά, δ νεαρός Κόκκινος Στρατός, συχνά ξυ­πόλυτος καί πεινασμένος, έξοπλισμένος πολύ χειρότερα άπό τούς έχθρούς του, βγήκε νικητής άπό τίς σκληρές μάχες. Ή δημιουργία ένός τέτοιου στρατοΰ είναι ή καλύτερη άπόδειξη τής δύναμης τής προλεταριακής δικτατορίας, τής θερμής υ­ποστήριξης πού εχει άπό τό λαό. νΑν ή Σοβιετική έξουσία δέν είχε έξασφαλίσει τή φλογερή άγάπη τών λαϊκών μαζών, αν ol μάζες δέν κατανοούσαν δτι οί κομμουνιστές άγωνίζον- ται γιά τήν έξουσία τοΰ λαοΰ, τό κόμμα δέ θά μπορούσε νά δημιουργήσει μαζικό στρατό, πού νά έμπνέεται άπό έπανα- •τατικό ένθουσιασμό καί άκατάβλητη θέληση νά νικήσει,

Στούς ώμους τοΰ Κόκκινου Στρατοΰ επεσε Ινα δύσκολο, άλλά τιμητικό καθήκον: νά ανατρέψει τά σχέδια τού διε­θνούς ιμπεριαλισμού καί τής έσωτερικής άντεπανάστασης, πού άπόβλεπαν στό διαμελισμό τής Ρωσίας σέ μερικά μισο- ανεξάρτητα κράτη. Καί ό στρατός τοΰ έπαναστατημένου λαοΰ έκπλήρωσε έπάξια τό Ιστορικό του καθήκον, διώχνον­τας πέρα άπό τά σύνορα τής Σοβιετικής δημοκρατίας δσους πήραν μέρος στήν «έκστρατεία τών 14 δυνάμεων» καί μαζί μ’ αυτούς τούς ρώσους λευκοφρουρούς, τούς ούκρανούς, τους γεωργιανούς καί τούς κάθε λογής όπαδούς χωριστικών τά-

58

οεων, πού όνειρεύονταν νά διαμελίσουν τή Σοβιετική χώρα.Ό νικηφόρος άγώνας τοΰ Σοβιετικοί λαοΰ κατά τών ξέ­

νων έπεμβασιών καί τών λευκοφρουρών, έπαλήθευσε θαυμά­σια τά προφητικά λόγια τοΰ Λένιν: «Ποτέ δέ θά νικηθεί 6 λαός, πού οί περισσότεροι έργάτες καί άγρότες του κατάλα­βαν, αίσθάνθηκαν καί είδαν δτι υπερασπίζουν τή δική τους, τή Σοβιετική έξουσία, τήν έξουσία τών έργαζομένων, δτι Υπερασπίζουν μιά υπόθεση πού ή νίκη της θά έξασφαλίσει σ’ αυτούς καί στά παιδιά τους τή δυνατότητα νά απολαμβά­νουν δλα τά αγαθά τοΰ πολιτισμού, δλα τά δημιουργήματα τής Ανθρώπινης έργασίας»*.

3. ‘Ισχυρή ώθηση γιά τό έπαναστατικό έργατικό κίνημα των άλλων χωρών.

Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση άποτέλεσε παράδειγμα, πού ένέπνεε τούς έργαζόμενους δλου τοΰ κόσμου στόν Απελευθε­ρωτικό τους άγώνα. Μέσα στίς πλατειές λαϊκές μάζες τών Α­στικών κρατών κλόνισε τήν πίστη δτι ό καπιταλισμός είναι Ακλόνητος καί αίώνιος, Ανέτρεψε τό δόγμα τών ψευτοσοσια- λιστών, δτι τό έργατικό κίνημα είναι Αναγκασμένο νά ΰπο- κλιθεΐ μπροστά στήν παντοδυναμία τοΰ Ιμπεριαλισμού καί νά Ικανοποιηθεί μέ τίς έπί μέρους παραχωρήσεις τών κυρίαρ­χων τάξεων.

Τό γεγονός δτι μέ τήν ’Οκτωβριανή έπανάσταση ή έργα­τική τάξη μιας άπό τίς μεγαλύτερες χώρες τοΰ κόσμου εγινε κυρίαρχη τάξη, άνέβασε Αφάνταστα τή σοσιαλιστική συνει- δητότητα τοΰ διεθνούς προλεταριάτου, ένίσχυσε τό έπανα­στατικό του πνεύμα καί τοΰ έδραίωσε τήν πίστη στή δύναμή του, στή νίκη του. 01 Ιδέες τοΰ σοσιαλισμού καί τοΰ κομμου­νισμού ϊγιναν πιό δημοφιλείς άνάμεσα στίς έργαζόμενες μά­ζες καί ή έργατική τάξη Ιγινε πολιτικά πιό ώριμη καί πιό μαχητική.

Κάτω άπό τήν έπίδραση τοΰ Όκτώβρη ή έπαναστατικ,',

* Β. I. Λένιν, «Άίκπντα», τ4μ. 29ος, οελ. 292.

69

Ανοδος Αγκάλιασε πολλές χώρες τής Ευρώπης καί τής ’Ασίας.Στή Γερμανία Αρχισαν έκδηλώσεις μέ αίτημα τό άμεσο

σταμάτημα τοΰ Ιμπεριαλιστικού πολέμου, Αρχισαν νά Εμφανί­ζονται Σοβιέτ έργατών καί στρατιωτών Αντιπροσώπων. Τό φθινόπωρο τοΰ 1918 ή έπαναστατική κρίση όξύνθηκε στό Επακρο. Ή έξέγερση Αγκάλιασε σχεδόν δλη τή χώρα καί ή μοναρχία κατέρρευσε.

Τό έπαναστατικό κύμα παρέσυρε καί τή μοναρχία τών Άψβούργων, ή αύστρο - ουγγρική αυτοκρατορία πού Αποτε- λοΰσε Ενα μωσαϊκό Από λαούς καί Εθνη διαλύθηκε. Γεννήθη- καν Ανεξάρτητα έθνικά κράτη: ή Τσεχοσλοβακία, ή Γιουγκο­σλαβία, ή Οΰγγαρία, ή Αύστρία. Τό Γενάρη τοΰ 1918 ξέ­σπασε στή Φινλανδία έργατική έπανάσταση. Τό 1919 στήν Ουγγαρία, στή Βαυαρία καί στή Σλοβακία έγκαθιδρύθηκε ή Σοβιετική έξουσία, πού, Αν καί καταπνίγηκε άπό τήν Αν­τεπανάσταση, Αφησε Ανεξίτηλα Ιχνη στή συνείδηση τών έρ­γαζομένων. Στήν ’Ιταλία Αρχισε Ενα πλατύ κίνημα γιά τή δημιουργία Σοβιέτ στίς φάμπρικες καί στά έργοστάσια. 01 έργάτες Επαιρναν στά χέρια τους τά έργοστάσια καί τίς φάμ­πρικες, ol Αγρότες Αρπαζαν τά λατκρούντια Από τούς μεγά­λους γαιοκτήμονες. Ό έπαναστατικός Αγώνας Αναπτύχθηκε στή Γαλλία, στήν ’Αγγλία, στό Βέλγιο, στήν Πολωνία. Τό 1920 - 1921 γενικές Απεργίες ξέσπασαν στή Βουλγαρία, στή Ρουμανία, στήν Τσεχοσλοβακία. Τό μαζικό Απεργιακό κίνη­μα απλώθηκε &ς τίς ΗΠΑ καί τίς χώρες τής Νότιας 'Αμε­ρικής.

Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση δχι μόνο Εδοσε γιγάντια ώθηση στήν Ανοδο τοΰ έργατικοΰ κινήματος σέ δλο τόν κό­σμο, Αλλά δέχτηκε καί ή Ιδια μεγάλη υποστήριξη Από τό διεθνές προλεταριάτο. Στήν ’Αγγλία Αναπτύχθηκε Ενα κίνη­μα Αλληλεγγύης μέ τό σύνθημα: «Κάτω τά χέρια Από τή Σο­βιετική Ρωσία!». Σέ πολλές χώρες Αρχισαν νά σχηματίζον­ται έθνικές καί τοπικές έπιτροπές, πού καθοδηγοΰσαν τόν ά­γώνα γιά τό σταμάτημα τής έπέμβασης. 01 λιμενεργάτες Αρ- νοΰνταν νά φορτώσουν τά δπλα καί τά πολεμοφόδια, που προορίζονταν γιά τους λευκοφρουρούς καί τούς έπεμβασίες. Στήν ’Ιταλία αυτό τό κίνημα Εριξε τά συνθήματα: «Ούτε Ενα ντουφέκι, οΰτε μιά σφαίρα, ούτε Ενας στρατιώτης κατά τής πατρίδας τών έργαζομένων», «Νά Ακολουθήσουμε τό πα­

60

ράδειγμα τής Ρωσίας». "Οπως cine 4 Λένιν, οί λαοί συνήθιζαν «άπό τήν πορεία τών πραγμάτων νά βλέπουν τή Ρωσία σάν Ενα κέντρο Ελξης»*.

Κάτω άπό τήν Επίδραση τής ’Οκτωβριανής έπανάστασης δρχισε τό νέο, τό λενινιστικό στάδιο, τοΰ διεθνοΰς έργατικοΰ κινήματος, πού χαρακτηρίζεται άπό τή συγκρότηση κομμου­νιστικών κομμάτων σέ πολλές χώρες καί άπό τή δημιουργία τοΰ μαχητικού δργάνου τής παγκόσμιας προλεταριακής Αλ­ληλεγγύης — τής Κομμουνιστικής Διεθνοΰς. Τό έργατικό κί­νημα ξεπέρασε τήν κατάσταση τής σύγχυσης καί τής άδυνα- μίας δπου βρισκόταν στήν περίοδο τοΰ Ιμπεριαλιστικού πολέ­μου τοΰ 1914 -1918, έξαιτίας τών δπορτουνιστών τής 2ης Διεθνοΰς. Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση Εδοσε στούς Εργαζόμενους συνείδηση τής δύναμής τους, σαφή σκοπό καί πίστη στό μέλλον.

4. Ή έπίδραση τής ’Οκτωβριανής έπανάστασης στό έθνι- κοαπελευθερωτικό κίνημα.

Ή ’Οκτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση δχι μόνο Εγ­καινίασε τήν έποχή τών προλεταριακών έπαναστάσεων, άλλά καί άποτέλεσε τήν άρχή τής κρίσης τοΰ άποιχιακοΰ συστή­ματος τοΰ ιμπεριαλισμού, μιας νέας περιόδου στήν ιστορία τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος τών καταπιεζομένων λαών τής 'Ανατολής.

Ή σοσιαλιστική έπανάσταση, καταργώντας τήν έθνική καταπίεση στή Ρωσία, Εδοσε Ενα Εμπρακτο μάθημα σέ δλο τόν κόσμο. Τούς λαούς πού πρίν καταπιέζονταν άπό τόν τσα­ρισμό, τούς Εκανε πραγματικά έλεύθερους καί μέ ϊσα δικαιώ­ματα. Ή Σοβιετική έξουσία δχι μόνο πρόσφερε σ’ αυτούς τούς λαούς πολιτική Ελευθερία, πολιτική Ισότητα καί δικό τους κράτος, άλλά καί τούς Εξασφάλισε τή δυνατότητα νά ξεπεράσουν τήν καθυστέρησή τους στόν οικονομικό καί πολι­τιστικό τομέα. Τό ρωσικό Εθνος, σάν πιό άναπτυγμένο καί

* Β. I. Δένιν, «Άπαντα», τ4μ. 91ος, α*λ. 433l

61

πιό Ισχυρό, τους εδοσε Ανεκτίμητη βοήθεια σ’ αΰτό τό ζή­τημα.

Δέν είναι καταπληκτικό τό γεγονός δτι ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση εγινε μεγάλη πηγή Εμπνευσης γιά τούς αποικια­κούς καί έξαρτη μένους λαούς, στόν άγώνα τους γιά τήν Απε­λευθέρωση Από τήν ιμπεριαλιστική σκλαβιά. Ή ρωσική έπα­νάσταση τούς Εδειξε τό δρόμο γιά τήν κατάκτηση τής έλευ- θερίας καί τής έθνικής Ανεξαρτησίας. ’Εκτός Από αύτό, τό παράδειγμα τής Σοβιετικής χώρας, πού σύντριψε τά στρα­τεύματα τών έπεμβασιών καί υπεράσπισε τίς σοσιαλιστικές της κατακτήσεις, εδειξε σ’ αυτούς τούς λαούς δτι δσο Ακλό­νητη καί αν φαίνεται ή κυριαρχία τών Ιμπεριαλιστικών κρα­τών, ή Απελευθέρωση άπό τόν άποικιακό ζυγό είναι πρακτι­κά πραγματοποιήσιμη.

Πριν άπό τήν ’Οκτωβριανή έπανάσταση, οΐ χώρες της ’Ανατολής δέ γνώριζαν τή μαρξιστική - λενινιστική διδα­σκαλία.

«01 δμοβροντίες τών κανονιών της ’Οκτωβριανής έπανά­στασης— λέει δ Μάο Τσέ Τούνγκ — Εφεραν ώς έμας τό μαρξισμό - λενινισμό.

»Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση βοήθησε τά προοδευτικά στοιχεία τοΰ κόσμου καί τής Κίνας νά χρησιμοποιήσουν τήν προλεταριακή κοσμοθεωρία γιά νά Αποφασίσουν γιά τήν τύ- χη τής χώρας τους καί νά έπανεξετάσουν τά Ιδιαιτέρά τους προβλήματα. Τό συμπέρασμά τους ήταν δτι πρέπει νά Ακο- λσυθήσουν τό δρόμο τών ρώσων»*.

Τό 1921 Ιδρύθηκε τό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Κίνας. Τό κόμμα αΰτό Ακολούθησε τή συμβουλή, πού Εδοσε 6 Αένιν, τό Νοέμβρη τοΰ 1919, στούς κομμουνιστές τής ’Ανα­τολής: Νά στηρίζεστε στή γενική κομμουνιστική θεωρία καί πρακτική καί, «προσαρμόζοντάς την στίς Ιδιόμορφες συνθή­κες, πού δέν υπάρχουν στίς ευρωπαϊκές χώρες, νά μπορεΐτε νά έφαρμόζετε αυτή τή θεωρία καί τήν πρακτική στίς συν­θήκες δπου ή Αγροτιά άποτελεΐ τήν κύρια μάζα, δπου πρέπει

* Μάο Τοέ Τοόνγχ, «Γι4 τή δικτατορία τ% ΧαΤχ% Βημοοφα- tlac», Κρατιχΐς πολιτικές οβις, 1Β49, <χλ. 6 -6 .

62

νά έκπληρωθεϊ τό καθήκον τοϋ άγώνα δχι κατά τοΰ κεφα­λαίου, αλλά κατά τών μεσαιωνικών υπολειμμάτων»*.

Ή πρώτη έντονη άπάντηση τοΰ κινεζικοΰ λαοΰ στήν ’Ο­κτωβριανή έπανάσταση ήταν «Τό κίνημα τής 4ης Μαΐου», πού άρχισε τό 1919 μέ τή διαμαρτυρία κατά τής μεταβίβα­σης στήν ’Ιαπωνία τών πρώην γερμανικών έκχωρήσεων στήν Κίνα, καί πού ανάγκασε τήν κινεζική κυβέρνηση νά άρνηθεϊ νά υπογράψει τή συνθήκη ειρήνης τών Βερσαλλιών καί νά άντικαταστήσει μιά σειρά υπουργούς μισητούς στό λαό. Σ ’ αυτό τό πλατύ λαϊκό κίνημα, πού στρεφόταν βασικά κατά τοΰ Ιαπωνικού ιμπεριαλισμού καί τής φεουδαρχικής - μιλιταρι- στικής κυβέρνησης, ή έργατική τάξη τής Κίνας γιά πρώτη φορά ένέργησε σάν αυτοτελής πολιτική δύναμη. Ή Κινεζι­κή έπανάσταση μετατράπηκε άπό άστικοδημοκρατική έπανά­σταση παλιού τύπου, πού γινόταν κάτω άπό τήν καθοδήγηση τής άστικής τάξης, σέ δημοκρατική έπανάσταση, πού άνα- πτυσσόταν μέ τήν ήγεμονία τής έργατικής τάξης.

Τό 1919 Ιγιναν μαζικές έκδηλώσεις τοΰ λαοΰ τής Κο­ρέας κατά τής Ιαπωνικής κυριαρχίας, δπου πήραν μέρος πά­νω άπό δυό έκατομ. άνθρωποι.

Στήν ’Ινδία άρχισαν έπαναστατικά γεγονότα, πού σέ μιά σειρά περιοχές πήραν τή μορφή ένοπλων έξεγέρσεων. « . . . ή Σοβιετική έπανάσταση — εγραφε ό πρωθυπουργός τής ’Ιν­δίας Γιαβαχαρλάλ Νεχροΰ — προώθησε πολύ τήν κοινω­νία καί αναψε μιά λαμπρή φλόγα, πού είναι άδύνατο νά σβήσει. Έβαλε τά θεμέλια τοΰ νέου πολιτισμοΰ, πρός τόν όποιο μπορεΐ νά κατευθυνθεΐ ό κόσμος».** Τό μα­ζικό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα στήν ’Ινδία έξακολούθη- σε νά άναπτύσσεται τριάντα χρόνια συνέχεια, μέχρι πού στέ- φθηκε μέ τήν άπελευθέρωση τής χώρας άπό τόν άγγλικό ζυγό.

Ή τεράστια έπίδραση της ’Οκτωβριανής έπανάστασης Ιφτασε καί ώς τή μακρινή ’Ινδονησία. "Οπως παρατηρεί ό πρόεδρος τής Ίνδονησιακής δημοκρατίας δόκτωρ Σοεκάρνο, «μετά τή νίκη τής ’Οκτωβριανής έπανάστασης στή Ρωσία,

* Β. I. Αένιν, «Άπαντα», τόμ.. 30ός, ο*λ. 140.** Γ. NrxpoO, «Ή Ανακάλυψη τΐ)ς ’Ινδίας», Μόσχα, 1966, «Α. 24.

63

6 άγώνας τών λαών τής Άοίας γιά τήν έθνική άνεξαρτηοία, κατά τοΰ ζυγοΰ τών καταχτητών, φούντωσε μέ νέα δύναμη. Ό άγώνας αυτός Ιγινε πιό όργανω μένος, 6 σκοπός του Εγινε οαφής καί Ανειρήνευτος: ή άμεση Ανεξαρτησία»*.

Ή άνάπτυξη τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ άγώνα Εδειξε δλο τό βάθος τής έπίδρασης τής ’Οκτωβριανής έπανάστασης στούς καταπιεζόμενους λαούς τοΰ κόσμου καί Εβαλε τίς βά­σεις τής κατάρρευσης τοΰ άποικιακοΰ συστήματος τοΰ Ιμπε­ριαλισμού.

5. ’Εμπροσθοφυλακή καί προπύργιο τοΰ παγκόσμιου σο­σιαλιστικού κινήματος.

Ή διεθνής σημασία τής Μεγάλης ’Οκτωβριανής σοσια­λιστικής έπανάστασης είναι !να τεράστιο καί πολύπλευρο θέ­μα, πού ξεπερνάει τά πλαίσια αυτού τοΰ κεφαλαίου.** ’Εδώ μέχρι τώρα μιλήσαμε μόνο γιά τήν Ιστορική νίκη πού κατά­κτησε τό ρωσικό προλεταριάτο τόν ’Οκτώβρη τοΰ 1917, κά­τω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ κομμουνιστικού κόμματος, καί γιά τήν άμεση έπίδραση πού άσκησε τότε αΰτή ή μεγάλη νί­κη στό έπαναστατικό κίνημα τών άλλων λαών. ’Από αΰτή τήν άποψη ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση έγκαινίασε μιά νέα έπο­χή στήν Ιστορία τής άνθρωπότητας: τήν έποχή τής κα­τάρρευσης τοΰ καπιταλισμού καί τοΰ θριάμβου τοΰ σοσια­λισμού.

Χάρη στήν Ιστορική νίκη τής ’Οκτωβριανής έπανάστα-

* Σοεχάρνο, «Ή ΙπόΒραβη ttfc ’Οκτωβριανής imxνάστασης οχύ ξύπνημα -fflv λαών τής Άοίας», nspu£tx4 «Νέοι Καιροί», τ·0χος 43ο, 18 ’Οκτωβρίου 1B6G, οιλ. 6.

** Ή χοαμοΐστορική αημαοία τής ααφατηάχρντηί πβίρας τής ‘Ο­κτωβριανής Ιγλί&οτάσης ίΕβτάζεται λ*πτημβρ*ια*Α στήν «Ισήγηοη τοΟ Κ. £. Χρουστοώφ στήν πανηγυρική ουνεδρ(αστ) τοΟ ΆνωτΑτοβ 2οβιέτ τής ΕΣΣΑ (τό No4ui,/r) τοΟ 1957). 'Εδβ τ ί Μμα αϋτί φ»τΙ- ζβται οέ έίιόμινα χ*φάλαια τοΟ παρώντος βιβλίου, χ&Ι οέ δλα τά χ*- φέλαια τοΟ «χτου τ^ιβυ τβν ΒΑ2ΕΩΜ ΤΟΓ ΜΑΡΞ1ΣΜ0Γ - ΔΒΝ11Π- 2Μ0Γ, «ϊοοιαλιβμός «αΐ χοιψοονιομβς». (£ημ. Ζώντ.).

64

«ης, ή Σοβιετική χώρα ϋγινε, γιά δλο τόν κόσμο, ή πρωτο­πορία καί τό προπύργιο τοΰ διεθνούς σοσιαλιστικού κινήμα­τος. «· · · Δικαιούμαστε νά είμαστε περήφανοι — Ιλεγε 6 Αί- τιν — καί είμαστε περήφανοι, γιατί σέ μάς Ετυχε ή ευτυχία νά Α ρ χ ί σ ο υ μ ε τήν οίκοδόμηση τοϋ Σοβιετικού κρά­τους καί Ιτσι νά έ γ κ α ι ν ι ά σ ο υ μ ε μιά νέα έποχή στήν παγκόσμια Ιστορία, τήν έποχή τής κυριαρχίας τή | ν έ α ς τάξης, πού καταπιέζεται σέ δλες τίς καπιταλιστικέ? χώρες καί παντού προχωρεί πρός τή νέα ζωή, πρός τή νίκη κατά τής αστικής τάξης, πρός τή δικτατορία τοΰ προλετα­ριάτου, πρός τήν άπαλλαγή τής ανθρωπότητας άπό τό ζυγέ τοΰ κεφαλαίου καί άπό τούς Ιμπεριαλιστικούς πολέμους»*.

Ή Μεγάλη ’Οκτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση άΛΟ- τέλεσε τήν αρχή μιας νέας έποχής, δχι μόνο στήν Ιστορία τής Ρωσίας, άλλά καί στήν παγκόσμια ιστορία. Ή ταν μιά ριζική στροφή στήν παγκόσμια ίστορία, πού όδήγησε άπΛ τόν παλιό, τόν καπιταλιστικό κόσμο, στό νέο, τό σοσιαλιστικό κόσμο. Ό καπιταλισμός Ιπαψε νά είναι καθολικό σύστημα, κυρίαρχο σέ δλο τόν κόσμο. Ή αλυσίδα τοΰ παγκόσμιου κο- πιταλισμοΰ Ισπασε καί ποτέ πιά δέ θά μπορέσουν νά τήν ξ<*· νασυνδέσουν.

Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση Εδειξε στούς έργάτες xfn δλλων χωρών, δτι δέν είναι άναγκαΐο νά περιμένουν μιά «γε­νική» λύση, δτι δ βασικός δρόμος πρός τήν παγκόσμια πρόο­δο περνάει μέσα άπό τή βαθμιαία άπόσπαση δλο καί νέων χωρών άπό τό σύστημα τοΰ καπιταλισμού καί τό πέρασμά τους στό σοσιαλισμό. ’Αποδείχνοντας τή δυνατότητα τής νί­κης τοΰ σοσιαλισμού σέ μιά μόνο χώρα, ή ’Οκτωβριανή έπα­νάσταση ήταν ταυτόχρονα καί τό πρώτο βήμα πρός τή νίκη τοΰ σοσιαλισμοΰ σέ παγκόσμια κλίμακα.

Ό Λένιν είδε τή διεθνή σημασία τής ’Οκτωβριανής έπανάστασης πρίν άπ’ δλα στήν έπίδραση πού άσκησε σέ δλη τήν πορεία τής παγκόσμιας Ιστορίας, τόνισε δμως καί τή ση­μασία της «μέ τή στενή έννοια τής λέξης, έννοώντας δηλ. μϊ τίς λέξεις διεθνής σημασία, τή διεθνή σπουδαιότητα ή τήν

* Β. I. Λένιν, * 'A iw n*», τόμ. 33ος, ο»λ. 3®-33.

- «6ft

Ιστορική άναγκαιότητα έπανάληψης σέ διεθνή κλίμακα αντοϊ ηον εγινε σέ μ ά ς .. .»*.

Μέ τή νίκη τοΰ Όκτώβρη μεγάλωσε αφάνταστα ή δυνα­τότητα τών σοσιαλιστικών έπαναστάσεων. Έγινε φανερό δτι δχι μόνο δ στενός κύκλος τών άναπτυγμένων χωρών, αλλά δλος δ κόσμος μπορεΐ νά άποσπαστεΐ άπό τό βρόγχο τοΰ κα- βιταλισμοΰ. Αύτό βοήθησε αποφασιστικά τήν άνάπτυξη τοΰ διεθνούς απελευθερωτικού κινήματος τής έργατικής τάξης καί την έξασθένηση τοΰ ιμπεριαλισμού.

Ή πορεία τής αδιάκοπης ανάπτυξης τών δυνάμεων τοΰ σοσιαλισμού καί τής έξασΟένησης τοΰ καπιταλισμού, πού άρ­χισε μέ τήν ’Οκτωβριανή έπανάσταση, διευκολύνει ταυτόχρο­να καί τόν άγώνα τών έργαζομένων τών καπιταλιστικών χω­ρών γιά ειρήνη καί δημοκρατία. Βοηθάει ουσιαστικά τίς έρ- γαζόμενες μάζες νά υπερασπίσουν τά άμεσα οικονομικά τους συμφέροντα καί δίνει στούς λαούς τών μικρών καί οικονομι­κά άδυνάτων χωρών τή δυνατότητα νά διατηρήσουν τήν άνε- ξαρτησία τους καί νά άναπτύξουν τήν έθνική τους οίκονομία.

Δέν υπάρχει οΰτε μιά πλευρά τής κοινωνικής ζωής, σέ καμιά χώρα τοΰ κόσμου, πού νά μή δοκίμασε τίς άμεσες ή Εμμεσες συνέπειες τής Μεγάλης ’Οκτωβριανής επανάστασης.

«Ή ’Οκτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση — είπε ό σ. Ν. Σ . Χρουστσώφ στήν πανηγυρική συνεδρίαση τοΰ ’Ανω- τάτου Σοβιέτ τής Ε Σ Σ Δ — εχει τεράστια σημασία γιά τήν Ιστορία τής άνθρωπότητας. "Ολος δ κόσμος συγκλονίστηκε συθέμελα, δταν τό ρωσικό προλεταριάτο μαζί μέ τή φτωχή άγροτιά, κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοΰ κόμματος τών μπολ­σεβίκων πού έπικεφαλής του βρισκόταν 6 μεγάλος Λένιν, πή­ρε τήν έξουσία στά χέρια του καί άνακήρυξε τή γέννηση τοΰ νέου κοινωνικοΰ καί πολιτικού συστήματος. Τό πρώτο στόν κόσμο κράτος τών έργατών καί τών άγροτών σήκωσε ψηλά τή δοξασμένη άπό τούς άγώνες καί τίς νίκες έπαναστατική κόκκινη σημαία τοΰ σοσιαλισμού, τή μεγάλη σημαία τοΰ μαρ­ξισμού - λενινισμού».**

• Β. I. Λένιν, «Άπα·η«», τόμ. 51ος, σελ. 5.** Ν. Σ. Χρουοτοώφ, «ΤΑ οαραντΑχρσνα τ1)ς Μεγάλης *Οκτα-

βριαν^ς οοοιαλιοτικ% έπανάατασης». ΕΙοήγηοη στήν πανηγι>ρική συν«- ΒρΙαοη τοΟ Άνωτάτοο Σοβιέτ τ1)ς ΕΣΣΔ στίς 6 Νοεμβρίου 1957, Κρα­τικές πολιτικές 4κΜο«ις, Μόσχα, 1968, οελ. 6 - 6.

ββ

Ή Αντικειμενική πορεία τής Ιστορίας Εκανε τήν Ε Σ Σ Δ Εμπροσθοφυλακή καί προπύργιο τοΰ διεθνούς σοσιαλιστικού κινήματος. "Ομως, δπως είναι ευνόητο, τό γεγονός δτι είναι πρωτοπορία καί προπύργιο, καθόλου δέ σημαίνει δτι Ανακα­τεύεται στίς έσωτερικές υποθέσεις τών δλλων κρατών καί «όργανώνει» σ’ αυτές έπαναστάσεις. Καμιά κοινωνική έπα­νάσταση γενικά, καί Ιδιαίτερα ή προλεταριακή έπανάσταση, δέν μπορεΐ ποτέ νά προκληθεΐ τεχνητά, νά «έξαχθεΐ» ή νά «είσαχθεΐ», νά γίνει κατά παραγγελίαν.

Λίγο πρίν Από τήν ’Οκτωβριανή έπανάσταση, 6 Λέ­νιν, υπογραμμίζοντας τήν όρΟότητα τών λόγων τοΰ Έ ν- γκελς, εγραφε δτι « τ ό ν ι κ η φ ό ρ ο π ρ ο λ ε ­τ α ρ ι ά τ ο δ έ ν μ π ο ρ ε ΐ ν ά έ π ι β ά λ ε ι κ α ­μ ι ά ε υ τ υ χ ί α σ έ κ α ν έ ν α ξ έ ν ο λ α ό , χ ω ρ ί ς , μ έ τ ή ν έ ν έ ρ γ ε ι ά τ ο υ α υ τ ή , ν ά υ π ο ν ο μ ε ύ σ ε ι τ ή δ ι κ ή τ ο υ ν ί κ η » * .

Ή σοσιαλιστική έπανάσταση βρίσκει έκείνους πού θά τήν πραγματοποιήσουν δχι εξω, άλλά μέσα στήν Ιδια τή χώρα, πού εχει ωριμάσει γιά έπανάσταση. Τούς βρίσκει, σέ κάθε χώρα, στό πρόσωπο τής έργατικής τάξης καί τών συμμάχων της, στό πρόσωπο δλων τών έργαζομένων καί έκμεταλλευο- μένων. Ή έπανάσταση ώριμάζει χάρη στούς Αντικειμενικούς νόμους τής Ιστορικής Ανάπτυξης, ή δυνατότητα νίκης της με- τατρέπεται σέ πραγματικότητα μέ τόν έπαναστατικό Αγώνα τών πλατειών μαζών, πού καθοδηγούνται άπό τά μαρξιστι­κά - λενινιστικά κόμματα.

* Β. I. Airnv, «'Απαντα», τόμ. 90ος, «λ. 887.

«7

3

Τό μαρξιστικό - λενινιστιχό κόμμβ χα( 6 ρόλος τον οτήν ταξική πάλη τών Εργατών.

01 έχθροί τοΰ κομμουνισμού διαδίδουν τή συκοφαντία, δτι τάχα ή ίδρυση τών μαρξιστικών κομμάτων είναι Εργο με­μονωμένων προπαγανδιστών. "Αν ήταν Ετσι, τότε θά είχα* ξεμπερδέψει άπό πολΰ καιρό μέ τούς κομμουνιστές, υστέρα άπό τούς διωγμούς, πού συνεχίζονται πολλές δεκαετίες. Ό ιταλικός φασισμός, π.χ., χτύπησε σκληρά τό κομμουνιστικό κόμμα. Στίς παραμονές τοΰ δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, στό κόμμα δέν είχαν άπομείνει περισσότερα άπό 15 χιλ. μέ­λη. Τελικά δμως συντρίφτηκε δ φασισμός καί τό κομμουνι­στικό κόμμα εγινε γρήγορα μαζικό κόμμα καί τώρα Εχει σχε­δόν δύο έκατομμύρια μέλη.

Σέ πολλές χώρες ή άντιδραστική άστική τάξη έξαπέλυ- σε διωγμούς κατά τών κομμουνιστών, τούς δολοφονούσε Ά­γρια ή τούς Εριχνε στίς φυλακές. 'Ωστόσο πουθενά δέν κα- τάφερε νά ξεμπερδέψει μέ τά έπαναστατικά κόμματα τής έρ­γατικής τάξης. "Ολοι οί διωγμοί είναι άνίσχυροι άπέναντι στά μαρξιστικά κόμματα. Αΰτό άποδείχνει δτι τά κομμουνι­στικά κόμματα γεννήθηκαν άπό τίς βαθειές άντικειμενικές ά- νάγκες τής κοινωνικής άνάπτυξης καί πρίν άπ’ δλα, άπό τά συμφέροντα καί τίς άνάγκες τής έργατικής τάξης.

1. Τί κόμμα χρ«άζεται ή έργατική τάξη;

θεμελιώνοντας Επιστημονικά τόν Ιστορικό ρόλο τής Εργα­τικής τάξης, δ Μάρξ καί ό Ένγκελς, διαπίστωσαν ταυ-

69

τόχρονα δτι γιά τόν έπαναστατικό μετασχηματισμό τής κα­πιταλιστικής κοινωνίας σέ σοσιαλιστική, τό προλεταριάτο πρέ­πει δπωσδήποτε νά Ιχει Ενα άνεξάρτητο πολιτικό κόμμα.

Ό Μάρξ καί 6 Ένγκελς δέν περιορίστηκαν μόνο στό νά γράψουν γιά τό θέμα αύτό, άλλά Εκαναν καί πολλά γιά νά όργανωθεΐ Ενα τέτοιο κόμμα. Τό 1847 ίδρυσαν τήν πρώτη κομμουνιστική όργάνωση, τήν «Ένωση τών κομμουνιστών». Ή «Ένωση τών κομμουνιστών» μπορεΐ νά θεωρηθεί σάν τό υπόδειγμα τών συγχρόνων κομμουνιστικών κομμάτων. Στη- ριζόμενοι στήν πείρα της, καθώς καί στήν πείρα τής «Διε­θνούς ένωσης έργατών», πού ιδρύθηκε τό 1864 καί μπήκε στήν Ιστορία τοΰ έργατικοΰ κινήματος μέ τό δνομα Πρώτη Διεθνής, 6 Μάρξ καί 6 Ένγκελς έβγαλαν πολλά σο­βαρά συμπεράσματα γιά τό ρόλο τοΰ έπαναστατικοΰ κόμμα­τος τής έργατικής τάξης, γιά τήν όργάνωση καί τήν πο­λιτική του.

Στίς νέες Ιστορικές συνθήκες ό Λένιν άνάπτυξε αυ­τά τά συμπεράσματα τοΰ Μάρξ καί τοΰ Ένγκελς σέ μιά αρμονική διδασκαλία γιά τό κόμμα, θεμελίωσε τόν καθοδηγητικό ρόλο τοΰ κόμματος στό έργατικό κίνημα, δια­τύπωσε τίς όργανωτικές του αρχές, τούς κανόνες τής έσο>- κομματικής ζωής καί τίς βασικές άρχές τής πολιτικής καί τής τακτικής του. Ή διδασκαλία αυτή άποτελεΐ έξαιρετικά σπουδαία συμβολή τοΰ Λένιν στό μαρξισμό.

*0 ίπαναατατικός χαβαχτήρας τον μαρξιατιχον κόμ­ματος.

Ά πό δλες τίς όργανώσεις, πού δημιουργεί τό προλετα­ριάτο, μόνο τό πολιτικό κόμμα μπορεΐ σωστά νά έκφράσει τά βασικά συμφέροντα τής έργατικής τάξης καί νά τήν Οδη­γήσει στήν πλήρη νίκη. Μέ μόνο τά συνδικάτα, τά ταμεία άλληλοβοήθειας καί τίς άλλες παρόμοιες όργανώσεις, ol έρ­γάτες δέ θά μπορέσουν ποτέ νά καταργήουυν τόν καπιταλι­σμό καί νά οικοδομήσουν τή σοσιαλιστική κοινωνία. Γι* αύτό τό σκοπό χρειάζεται μιά όργάνωση άνώτερου τύπου, πού νά μήν περιορίζεται στόν άγώνα γιά τήν Ικανοποίηση τών κα­θημερινών αναγκών τών έργαζομένων, άλλά νά βάλει σά σκο­πό της νά φέρει τήν έργατική τάξη στήν έξουσία, γιά νά

70

πραγματοποιήσει τόν Επαναστατικό μετασχηματισμό τής κοι­νωνίας. Τέτοια δργάνωση είναι τό κομμουνιστικό κόμμα. « . . . Γ ιά νά μπορέσουν οί μάζες μιας ό ρ ι σ μ έ ν η ς τ ά ξ η ς νά κατανοήσουν τά συμφέροντά τους, τή θέση τους, γιά νά μάθουν νά έφαρμόζουν τήν πολιτική τους — Ε­γραφε ό Λένιν — ακριβώς γι* αΰτό είναι Απαραίτητη ή δργάνωση τών πρωτοπόρων στοιχείων τής τάξης, άμέσω? καί μέ κάθε θυσία, εστω καί αν αυτά τά στοιχεία άποτελοΰν Ινα άσήμαντο τμήμα τής τάξης»*.

"Οσο ή έργατική τάξη κάνει μόνο οίκονομικό άγώνα, ή άστική τάξη δέ βλέπει άκόμα σ’ αΰτό μεγάλη απειλή γ ι ί τόν έαυτό της. "Οταν δμως ή έργατική τάξη όργανώνεται πολιτικά, δηλ. δημιουργεί τό πολιτικό της κόμμα, πού έκφρά- ζει τή θέλησή της σάν τάξης, τότε ή άστική τάξη αρχίζει στά σοβαρά νά φοβάται γιά τήν κυριαρχία της. Γι’ αΰτό ή αντίδραση κατευθύνει τά κύρια χτυπήματά της κατά τοΰ πο­λίτικου κόμματος τής έργατικής τάξης. Ταυτόχρονα, θέλον­τας νά υπονομεύσει τό κόμμα άπό τά μέσα, ή καπιταλιστική προπαγάνδα προσπαθεί νά καλλιεργήσει στούς έργάτες τήν Ιδέα δτι μπορούν νά κάνουν καί χωρίς τό κόμμα τους. Μιά άπό τίς έκδηλώσεις τής άστικής έπιρροής στήν έργατική τάτ ξη είναι ή άναρχική καί άναρχοσυνδικαλιστική δρνηση τοθ καθοδηγητικοΰ ρόλου τοΰ πολιτικού κόμματος.

Οί άναρχικοί γενικά άρνοΰνται τήν άνάγκη δποιασδήπο- τε πολιτικής όργάνωσης. Οί άναρχοσυνδικαλιστές κηρύσσουν δτι ή έργατική τάξη δέν πρέπει νά άσχολείται μέ τήν πολι­τική, άλλά είναι άρκετό νά εχει μόνο Επαγγελματικές οργα­νώσεις (τά συνδικάτα). 01 άναρχικοί, άρνούμενοι τήν πολι­τική, οΰσιαστικά υποτάσσουν τήν έργατική τάξη στήν άστική πολιτική.

Ό Λένιν, ξεσκεπάζοντας τίς άπόψεις αυτές σάν θεα>· ρητικά άσύστατες καί έπικίνδυνες, Ιγραφε: «...Μ όνο τό πολιτικό κόμμα τής έργατικής τάξης, δηλ. τό κομμουνι­στικό κόμμα, είναι σέ θέση νά συνενώσει, νά διαπαιδαγωγή- αει, νά οργανώσει τήν πρωτοπορία τοΰ προλεταριάτου καί δλων τών έργαζομένων μαζών, πού μόνο αΰιή είναι σέ θέση

* Β. I. Aiviv, «Άπαντα», τ&μ. 19ος, ο*λ. S67 - 368.

71

-νά αντιμετωπίζει τίς αναπόφευκτες μικροαστικές ταλαντεύ- σεις αυτών τών μαζών, τίς αναπόφευκτες παραδόσεις καί υπο­τροπές τής έπαγγελματικής στενότητας ή τών έπαγγελματι- κών προκαταλήψεων Ανάμεσα στό προλεταριάτο, καί νά κα­θοδηγεί δλη τήν ένιαία δράση όλόκληρου τοΰ προλεταριάτου, δηλ. νά τό καθοδηγεί πολιτικά καί, διά μέσου αΰτοΰ, νά κα­θοδηγεί δλες τίς έργαζόμενες μάζες»*.

Ωστόσο, κάθε πολιτικό κόμμα, πού διεκδικεΐ τήν καθο­δήγηση της έργατικής τάξης, δέν είναι Ικανό νά έκπληρώσει αυτό τό καθήκον. Αυτό μας τό άποδείχνει ή πείρα τών σο­σιαλδημοκρατικών κομμάτων, πού ανήκαν στή 2η Διε­θνή. *Η αστική τάξη, χρησιμοποιώντας τούς όπορτουνιστές ήγέτες τής σοσιαλδημοκρατίας, μπόρεσε σέ σημαντικό βαθμό τά υποτάξει αυτά τά κόμματα στήν έπιρροή της, νά τά Εξη­μερώσει» καί νά τά κάνει νά μή διαφέρουν καί πολύ άπό τή συνηθισμένη αστική κοινοβουλευτική αντιπολίτευση. “Έτσι τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, πού στήν άρχή είχαν δόσει μεγάλες έλπίδες στήν έργατική τάξη, Ιχασαν κάθε Ικανότη­τα νά Λργανώσουν καί νά καθοδηγήσουν τό έπαναστατικό έργατικό κίνημα. Αύτό φάνηκε Ιδιαίτερα στίς συνθήκες τής έξαιρετικής δξυνσης τών κοινωνικών αντιθέσεων που δη­μιούργησε ή έποχή τοΰ Ιμπεριαλισμού.

Ή αντικειμενική πραγματικότητα καί τά συμφέροντα τοϊ προλεταριάτου απαιτούσαν έπίμονα τή δημιουργία έργατικών κομμάτων ν έ ο υ τ ύ π ο υ .

Τό πρώτο κόμμα νέου τύπου δημιουργήθηκε στή Ρωσία, δπου οί ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις είχαν Ιδιαίτερα όξύ χα­ρακτήρα. Στά τέλη τής δεκαετίας 1890 - 1900, δ Λέ- τιν ύψωσε τή σημαία τοΰ άγώνα κατά τοΰ όπορτουνισμοΰ στίς γραμμές τής σοσιαλδημοκρατίας. Αυτός ό άγώνας Εγινε «αράδειγμα γιά δλο τό παγκόσμιο έπαναστατικό κίνημα. Με­τά τή Μεγάλη ’Οκτωβριανή σοσιαλιστική έπανάσταση άρχι­σαν νά ιδρύονται κομμουνιστικά κόμματα σέ πολλές χώρες.

01 έθνικές Ιδιομορφίες καί οΐ συνθήκες τοΰ άγώνα Ιβα- Ιαν τή σφραγίδα τους στή φυσιογνωμία τοΰ κάθε κομμουνν· σηκού κόμματος, παρ’ δλα αυτά δμως, τά κομμουνιστικά κόμ-

• Β. 1. Λένιν, «*Απαντα», τόμ. 93ος, <*λ.

72

ματα Ιχουν Ενα κοινό γνώρισμα, πού τά κάνει νά διαφέρουν ριζικά από τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.

Τό κύριο χαρακτηριστικό τών κομμάτων νέου τύπου είναι ή άδιαλλαξία τους απέναντι στόν καπιταλισμό. 01 κομμου­νιστές αγωνίζονται δραστήρια γιά τήν κατάργηση τοΰ καπι­ταλισμού, γιά τόν έπαναστατικό μετασχηματισμό τής καπι­ταλιστικής κοινωνίας, πιστεύοντας δτι απαραίτητος δρος γιά νά γίνει αυτός δ μετασχηματισμός είναι ή κατάληψη τής πο­λιτικής έξουσίας άπό τήν έργατική τάξη, ή έγκαθίδρυση τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτου. Γι* αύτό οί κομμουνιστές δέν Ανέχονται κανενός είδους όπορτουνισμό, πού στήν πράξη ση­μαίνει προσαρμογή στόν καπιταλισμό.

Τά κομμουνιστικά κόμματα δέ δροΰν οΰτε ψηλαφητά οΰτε στά τυφλά, άλλά καΟοδηγοΰνται άπό τήν έπαναστατική θεωρία τοΰ μαρξισμού - λενινισμοΰ, πού έκφράζει έπιστημο- νικά τά ζωτικά συμφέροντα τής έργατικής τάξης. Τό κόμ­μα είναι έλεύθερη Ενωση όμοϊδεατών πού ένώνονται γιά νά έφαρμόσουν στή ζωή τή μαρξιστική κοσμοθεωρία, νά πρα­γματοποιήσουν τήν Ιστορική άποστολή τής έργατικής τάξης.

*0 έπαναστατικός χαρακτήρας τοΰ κόμματος καθορίζει τίς όργανωτικές του άρχές, τή μονολιθικότητά του, τήν ένό­τητα δράσης καί τήν εΰλυγισία τής τακτικής του. Ή κύρια δμως δύναμη τών κομμουνιστικών κομμάτων συνίσταται στ< δτι τά κόμματα αυτά δέν είναι κόμματα μεμονωμένων ατόμων ή στενών δμάδων άπό έπαγγελματίες έπαναστάτες, άλλά κόμ­ματα τών πλατειών μαζών τών έργαζομένων μέ τίς δποΐες συν­δέονται δλο καί πιό στενά καί προσπαθούν νά καθοδηγούν τόν άγώνα τους.

Ή πρωτοπορία τής έργατικής τάξης καί 81ων τών ΙργαζομΙνων.

Τό κομμουνιστικό κόμμα είναι ή Εμπροσθοφυλακή της έργατικής τάξης, δηλ. τό πρωτοπόρο, τό συνειδητό της τμή­μα, πού είναι Ικανό νά δδηγήσει τίς πλατειές μάζες τών έρ­γαζομένων στόν άγώνα γιά τήν άνατροπή τοΰ καπιταλισμού καί τήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμοΰ. Ό Λένιν Εγραφε: «Αιαπαιδαγωγώντας τό έργατικό κόμμα, ό μαρξισμός δια-

78

παιδαγωγεί την πρωτοπορία τοϋ προλεταριάτου, πού είναι Ικανή νά πάρει τήν έξουσία καί νά ό δ η γ ή σ ε ι δ λ ο τ 6 λ α ό στό σοσιαλισμό, νά κατευθύνει καί νά όργανώ- βει τό νέο κοινωνικό καθεστώς, νά γίνει δάσκαλος, καθοδηγη­τής, ήγέτης δλων τών έργαζομένων καί έκμεταλλευομένων, ατό εργο τής οίκοδόμησης τής κοινωνικής τους ζωής, χωρίς τήν άστική τάξη καί κατά τής άστικής τάξης»*.

Τό κόμμα τοϋ προλεταριάτου, τό κομμουνιστικό κόμμα, Ινώ είναι ταξικό άπό τή φύση του, Εχει ταυτόχρονα βαθειές ρίζες δχι μόνο στήν έργατική τάξη, άλλά καί στά άλλα στρώ­ματα τοΰ λαοΰ.

01 κομμουνιστές δέν είναι τίποτα Ιδιαίτεροι άνθρωποι, άλλά συνηθισμένοι έργάτες, άγρότες, διανοούμενοι, άπλοί άν­θρωποι τοΰ λαοΰ. 'Ωστόσο, διακρίνονται γιά τή μεγάλη τους βυνειδητότητα, τήν ιδεολογική σταθερότητα καί, κατά συνέ­πεια, τή μεγάλη τους έπαναστατικότητα καί τήν προθυμία νά ΰποστούν δποιεσδήποτε δοκιμασίες στό δνομα τής μεγά­λης Ιδέας, γιά τήν πραγματοποίηση τής δποίας ένώθηκαν. Τά συμφέροντα τοΰ λαοΰ είναι καί δικά τους συμφέροντα, δ,τι άπασχολεΐ τό λαό τούς είναι άγαπητό καί τό θεωρούν υπόθεσή τους.

Μέσα στά μαζικά κομμουνιστικά κόμματα μπορεΐ νά 6ρεΐ κανείς έκπροσώπους δλων τών λαϊκών δυνάμεων, πού άγωνί- ζονται κατά τοΰ καπιταλισμού, καί πρίν απ’ δλα τούς καλύ­τερους έκπροσώπους τής έργατικής τάξης.

Ή Ιστορική πείρα άποδείχνει δτι τά έπαναστατικά κόμ­ματα, πρίν γίνουν πραγματική πρωτοπορία, συνήθως περνά­νε άπό διάφορα στάδια πολιτικής καί Οργανωτικής ώρί- μανσης.

’Αρχικά τά κόμματα αυτά είναι συνήθως προπαγανδι­στικές δμάδες. Ή δουλειά τους περιορίζεται κυρίως μέσα στίς ίδιες τίς γραμμές τους. Αΰτό είναι άναγκαΐο γιά νά έξασφαλίσουν ιδεολογική ένότητα, νά διαπαιδαγωγήσουν στε­λέχη καί νά δργανωθοΰν καλύτερα. "Ύστερα ερχεται ό και­ρός πού τά κόμματα πάνε στίς μάζες, άρχίζουν νά καθοδη­γούν τόν άπεργιακό άγώνα, τίς μαζικές έκδηλώσεις της έρ-

* Β. I. Λβ*ι», «Άπαντα», τόμ. 36ος, ο«λ. 976.

74

γατικής τάξης. Αΰτή ή περίοδος σημειώνει τή συνένωση τοΐ αυθόρμητου έργατικοΰ κινήματος, μέ τίς Ιδέες τοΰ σοσιαλι­σμού, τή μετατροπή του σέ ταξικό κίνημα, συνειδητό καί όρ- γανωμένο. Τό έπόμενο στάδιο είναι ή μετατροπή τοΰ κόμμα­τος σέ πραγματική πολιτική δύναμη, Ικανή νά τραβήξει μέ τό μέρος της δχι μόνο τήν πλειαψηφία τής έργατικής τάξης, άλλά καί σημαντικές μάζες λαοΰ.

Σέ μερικές καπιταλιστικές χώρες τά κομμουνιστικά κόμ­ματα δέν μπόρεσαν άκόμα νά τραβήξουν μέ τό μέρος τους πλατιά στρώματα τής έργατικής τάξης, δέν εγιναν μαζικά κόμματα. Σάν έμπροσΟοφυλακή, πού ένώνει στίς γραμμές της τό πιό συνειδητό τμήμα τής έργατικής τάξης, παίζουν άρκετά σημαντικό ρόλο στή ζωή καί στόν άγώνα τών έργα­ζομένων. Είναι φανερό δμως δτι Οά παίξουν άκόμα πιό σο­βαρό ρόλο, δταν συσπειρώσουν γύρω τους τίς πλατειές μά­ζες. Τότε Οά γίνουν πολιτική δύναμη, πού θά δδηγήσει τούς έργαζόμενους στήν κοινωνική Απελευθέρωση, στή δημιουρ­γία τής νέας κοινωνίας.

Οί ρυθμοί τοΰ περάσματος τοΰ κόμματος άπό τό ?να στάδιο στό αλλο έξαρτώνται άπό τίς άντικειμενικές συνθήκες, άπό τήν όρθότητα τής πολιτικής του καί άπό τήν Ικανότητα τής κομματικής του καθοδήγησης. Ή δξυνση τής γενικής κρίσης τοΰ καπιταλισμοΰ καί οΐ έπιτυχίες τών δυνάμεων τοΰ σοσιαλισμού, ή άνάπτυξη τής πολιτικής ωριμότητας καί τής πείρας τών κομματικών στελεχών δημιουργοΰν στήν έποχή μας τίς προϋποθέσεις γιά τήν άνοδο δ λ ω ν τών κομμου­νιστικών κομμάτων τών καπιταλιστικών χωρών σέ Ενα υψηλό­τερο έπίπεδο άνάπτυξης.

2. Ό δημοκρατικός συγκεντρωτισμός στή διάρθρωση καί στή ζωή τοΰ κόμματος.

01 άρχές της όργανωτικής διάρθρωσης τοΰ κομμουνι­στικού κόμματος άπορρέουν άπό τό ρόλο πού καλείται νά παί­ξει στό έργατικό κίνημα καί άπό τό χαρακτήρα τών σκοπών καί τών καθηκόντων του.

Τά συμφέροντα πού Ικφράζουν τά κομμουνιστικά κόμμα-

75

το δέν είναι Ενα άπλό άθροισμα τών Ιδιαιτέρων συμφερόντων ιών ξεχωριστών έργατών ή δμάδων έργατών, αλλά τά συμ­φέροντα δλόκληρης τής τάξης, τά όποια μπορούν νά Εκδη­λωθούν μόνο μέ τήν ένιαία θέληση, πού ένώνει τό πλήθος των μεμονωμένων Ενεργειών σέ Ενα κοινό άγώνα. Μόνο μιά σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ι κ ή καθοδήγηση μπορεΐ νά συνενώσει ίλες τίς δυνάμεις, νά τίς κατευθύνει πρός Ενα σκοπό καί νά ένοποιήσει τίς μεμονωμένες Ενέργειες τών άτόμων καί τών δμάδων τών έργατών. « .. .Ό άπόλυτος συγκεντρωτισμός καί ή αυστηρότατη πειθαρχία τοΰ προλεταριάτου άποτελοΰν Εναν άπό τούς βασικούς δρους γιά τή νίκη κατά τής άστικής τά­ξης» (Λένιν)*.

'Ωστόσο ή κοινή θέληση μέσα στό κόμμα δέν μπορεΐ νά δημιουργηθεΐ άλλιώς παρά μέ δημοκρατικό τρόπο, δηλ. άπό κοινού, συλλογικά, δταν άντιπαραθέτονται ol διάφορες γνώ­μες, οί προτάσεις, καί ύστερα παίρνονται άποφάσεις, πού είναι υποχρεωτικές γιά δλους. Ή μέ αύτό τόν τρόπο δια­μορφωμένη κοινή θέληση Εχει τό πλεονέκτημα δτι έκφράζει πληρέστερα, καί γι’ αύτό σωστότερα, τίς άντικειμενικές ανάγ­κες τοΰ ταξικοΰ άγώνα τοΰ προλεταριάτου.

Έ τσι δ συγκεντρωτισμός τοΰ κομμουνιστικού κόμματος είναι δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ό ς συγκεντρωτισμός, δηλ. στη­ρίζεται στή θέληση τών πλατειών κομματικών μαζών.

Δημοκρατικός συγκεντρωτισμός στήν πράξη σημαίνει: ’Εκλογή δλων τών καθοδηγητικών όργάνων τοΰ κόμμα­

τος άπό κάτω δς Επάνω. ,Περιοδικό άπολογισμό τών κομματικών όργάνων μπροστά

στίς κομματικές τους όργανώσεις καί τά άνώτερα δργανα.Αυστηρή κομματική πειθαρχία καί υποταγή τής μειοψη­

φίας στήν πλειοψηφία.Οί άποφάσεις τών άνωτέρων όργάνων είναι άπόλυτα υπο­

χρεωτικές γιά τά κατώτερα δργανα.Ή αρχή τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού είναι ή βά­

ση τοΰ καταστατικού κάθε κομμουνιστικού κόμματος πού κα­θορίζει τή διάρθρωση καί τίς μορφές τής συγκρότησής τοι\ ιούς κανόνες τής έσωτερικής του ζωής, τούς τρόπους τής

* Β. I. Λ*νιν, «Άιβχντβ·, τίμ. 51ος, ο«λ. 8.

76

πρακτικής δράσης τών κομματικών δργανώσεων, τίς υπο­χρεώσεις καί τά δικαιώματα τών μελών του.

Τό ζήτημα τών υποχρεώσεων τοΰ μέλους τοΰ κόμματος tlvai ό Ακρογωνιαίος λίθος τής κομματικής οικοδόμησης. Ά - φοΰ τό κομμουνιστικό κόμμα καλείται νά έκπληρώσει τά με­γαλειώδη καθήκοντα τής ριζικής ανάπλασης τής κοινωνίας, δέν μπορεΐ νά θεωρηθεί αρκετό μόνο τό δτι τά μέλη του συμφω­νούν μέ τό κομματικό πρόγραμμα. Μέλος τοΰ κόμματος είναι έκεΐνος πού βοηθάει δραστήρια στήν πραγματοποίηση τοΰ προγράμματος τοΰ κόμματος καί δουλεύει υποχρεωτικά σέ μιά άπό τίς όργανώσεις του, κάτω άπό τήν καθοδήγηση καί τόν &εγχό της.

Οί όπορτουνιστές δέν προβάλλουν τέτοιες Απαιτήσεις στά μέλη τών κομμάτων τους. ’Ακριβώς γι’ αυτό τό ζήτημα, τό 1903 ϊγινε διάσπαση Ανάμεσα στήν έπαναστατική καί τήν όπορτουνιστική τάση στό Ρωσικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμ­μα. Σήμερα, στό ζήτημα τού ποιός θεωρείται μέλος τοΰ κόμ­ματος, δλα τά κομμουνιστικά κόμματα έχουν υιοθετήσει τη διατύπωση τοΰ Λένιν. Ταυτόχρονα οί συγκεκριμένοι δροι είσδοχή; στό κόμμα καί οί υποχρεώσεις πού βάζουν τά διά­φορα κομμουνιστικά κόμματα στά μέλη τους καθορίζονται μέ βάση τίς Ιδιομορφίες κάθε χώρας καί τίς παραδόσεις τοΰ έργατικοΰ της κινήματος. Τά κόμματα κάνουν στρατολογία νέων μελών δραστήρια καί ταυτόχρονα προσεκτικά, γιά νά προφυλάσσουν τίς γραμμές τους Από τούς πράκτορες - προ­βοκάτορες, πού στέλνει ή άστική τάξη, δσο καί άπό τους τυχοδιώκτες.

Κ ομμαχιχή δημοκρατία χαί χα&οδήγηοη.

Ή έσωκομματική ζωή ρυθμίζεται Ετσι, ώστε οί κομμου­νιστές νά μπορούν νά παίρνουν μέρος, δσο τό δυνατό πιό δρα­στήρια, στήν πρακτική δουλειά τού κόμματος. Αυτή είναι ή ουσία της κομματικής δημοκρατίας. Γι’ αυτό τό σκοπό δη- μιουργούνται οί άναγκαΐοι δροι, ώστε τά μέλη τοΰ κόμματος νά Εχουν τή δυνατότητα νά συζητούν δλα τά ζητήματα, νά έλέγχουν τήν έφαρμογή τών άποφάσεων που πάρθηκαν, νά έκλέγουν τούς καθοδηγητές, νά μαθαίνουν καί νά έλέγχουν τή δράση τους.

77

Τό κομμουνιστικό κόμμα δέν περιορίζει τήν έσωκομματι- χή δημοκρατία μόνο στή συμμετοχή στίς έκλογές γιά τήν κα­θοδήγηση. Αΰτή ή Αντίληψη γιά τή δημοκρατία πού είναι διαδομένη στά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα σημαίνει ουσια­στικά μεταφορά στήν κομματική ζωή τών κανόνων καί τών άρχών τοΰ αστικού κοινοβουλευτισμού. Ή δημοκρατία τοΰ κομμουνιστικού κόμματος είναι ή δημοκρατία τής δ ρ α ­σ τ ή ρ ι α ς έ ν ι α ί α ς δ ρ ά σ η ς , δηλ. ή δημοκρα­τία δπου τά μέλη τοΰ κόμματος δχι μόνο έκλέγουν καί συζη­τούν, άλλά καί παίρνουν πρακτικά μέρος στήν κατεύθυνση τής δουλειάς τοΰ κόμματος.

Ή δραστήρια δμως συμμετοχή δλων τών κομμουνιστών <πή δράση τοΰ κόμματος δέ μειώνει τή σημασία τής καθοδή­γησης, τό ρόλο τών καθοδηγητών, πού διαθέτουν τίς άπαραί- τητες Ικανότητες, γνώσεις καί πείρα.-

Ή ιστορία τοΰ έργατικοΰ κινήματος τών διαφόρων χω­ρών άπόδειξε δτι τά πολιτικά κόμματα μπορούν νά δροΰν μέ έπιτυχία, μόνο δταν Ιχουν σταθερές δμάδες Εμπειρων καθο­δηγητών μέ κύρος καί έπιρροή. Αυτοί οΐ άνθρωποι άποτε- λοΰν τόν ήγετικό πυρήνα τοΰ κόμματος, τά στελέχη του, τόν έκλεγμένο του μηχανισμό, πού όργανώνει πρακτικά τήν έ- φαρμογή τών άποφάσεων πού παίρνονται καί έξασφαλίζει τή συνέχεια τής πείρας καί τών παραδόσεων.

Τά ηγετικά κομματικά στελέχη δέν μπαίνουν πάνω άπό τό κόμμα, άλλά βρίσκονται κάτω άπό τόν έλεγχό του. Σέ δη­μοκρατικές συνθήκες, ελεγε ό Λένιν, ή πολιτική δράση τών κομματικών στελεχών είναι άνοιχτή, δπως ή σκηνή τοΰ θεάτρου μπροστά στούς θεατές. «'Όλοι ξέρουν δτι τό τάδε πολιτικό στέλεχος Αρχισε άπό τούτο ή έκεϊνο τό σημείο, είχε τήν αλφα ή βήτα έξέλιξη, έκδηλώθηκε μ’ αυτό τόν τρόπο βέ μιά δύσκολη στιγμή τής ζωής καί διακρίνεται γενικά γι* αύτά τά προσόντα — Ετσι, δ λ α τά μέλη τοΰ κόμματος μπορούν φυσικά, γνωρίζοντάς το πολύ καλά, νά έκλέξουν ή νά μήν έκλέξουν αυτό τό στέλεχος σέ μιά δρισμένη κομματική θέση. ” Ή φυσική έπιλογή ” πού γίνεται μέ τήν πλήρη δημο­σιότητα, τίς έκλογές καί τό γενικό Ιλεγχο, έξασφαλίζει ώστε κάθε στέλεχος νά χρησιμοποιείται τελικά στήν κατάλληλη θέ- *η, νά άναλαμβάνει δουλειές πού νά άνταποκρίνονται δσο τό δυνατό περισσότερο στίς δυνάμεις καί τίς Ικανότητες του/ νά

78

ύφίσταται δλες τίς συνέπειες τών λαθών του καί νά άποδεί- χνει μπροστά σέ δλους τήν Ικανότητά του νά άναγνωρίζει τά λάθη του καί νά τά αποφεύγει**.

"Ετσι ή κομματική δημοκρατία άποτελεΐ τή σοβαρότερη προϋπόθεση γιά τή σωστή διαμόρφωση, έπιλογή καί διαπαι­δαγώγηση τών ηγετικών στελεχών. Ταυτόχρονα ή δημοκρα­τία είναι έγγύηση δτι ή ήγεσία Οά στηρίζεται στή συλλογική πείρα καί δέ θά έκφράζει μόνο τίς προσωπικές απόψεις αν- τοϋ ή έκείνσυ τοΰ στελέχους.

Ή Ιλενΰερία συζήτησης καί ή Ινότητα δβάσης.

Μιά πολύ σημαντική μέθοδος τής κομματικής δουλειάς είναι ή πλατειά συζήτηση δλων τών ζητημάτων άρχής, ή συλ­λογική έπεξεργασία τών άποφάσεων. Αύτό είναι απαραίτη­το γιά νά γενικεύεται ή πείρα, γιά νά άποκαλύπτονται ol άδυναμίες καί γιά νά πείθονται δλοι δτι οί άποφάσεις πού παίρνονται είναι σωστές.

Κάθε συζήτηση συνδέεται μέ πλατειά κριτική, δηλ. μέ τήν άποκάλυψη τών έλλείψεων, μέ τόν προσδιορισμό τών ρι­ζών τους καί μέ τήν υποβολή προτάσεων γιά τή διόρθω­σή τους.

Άκριβώς αύτή ή δημιουργική κριτική συμβάλλει στήν ηρόοδο τοΰ κόμματος καί στη σωστή διαπαιδαγώγηση τών στελεχών. Πάντα δμως τό κόμμα διακρίνει τήν κριτική πού τό δυναμώνει, άπό τήν κριτική πού τό έξασθενεΐ, πού μετα- τρέπεται σέ κριτική γιά τήν κριτική, σέ κριτικομανία. Τό κόμμα, παραχωρώντας τήν ίλευθερία τής κριτικής καί ζη­τώντας εύθύνες άπό έκείνους πού τήν καταπνίγουν, ταυτό­χρονα δέ δίνει σέ κανέναν τό δικαίωμα νά έκμεταλλευτεΐ ανπή τήν έλευΟερία γιά νά έξασθενήσει τίς γραμμές του.

Ποιά 8μο>ς είναι τά δρια πού χωρίζουν τήν ώφέλιμη άπό τή βλαβερή κριτική; Αύτά τά δρια καθορίζονται άπό τό πρόγραμμα τοΰ κόμματος, άπό τίς αποφάσεις καί τό κατα­στατικό του.

τ»

* Β. I. ΔΑνιι, «Άκαντα», τάμ. 6ος. «λ. 446.

Τό κόμμα παραχωρώντας πλατιά δικαιώματα στά μέλη του, ταυτόχρονα απαιτεί, φυσικά, άπό αυτά αφοσίωση στό πρόγραμμα, στούς σκοπούς καί στά Ιδανικά του. Δέν άνέχε- ται τήν καλλιέργεια άντικομματικών απόψεων, αυτό τό θεω­ρεί άσυμβίδαστο μέ τήν παραμονή μέσα <πό κόμμα. Μήπως αΰτή ή κομματική δημοκρατία υπονομεύει τήν έλευθερία τοΰ λόγου στά μέλη τοΰ κόμματος; "Οχι, κατά τήν άποψη τών κομμουνιστών δέν τήν υπονομεύει.

«Ό καθένας είναι έλεύθερος νά γράφει καί νά λέει δ,τι τοΰ αρέσει, χωρίς τόν παραμικρό περιορισμό, Εγραφε ό Λέ- νιν. Κάθε έλεύθερη Ενωση δμως (μαζί καί τό κόμμα) είναι έπίσης έλεύθερη νά διώξει τά μέλη πού έκμεταλλεύονται τό δνομα τοΰ κόμματος γιά νά καλλιεργούν αντικομματικές από­ψεις . . . Τό κόμμα είναι έΟελοντική Ενωση, πού αναπόφευκτα θά διαλυθεί στήν άρχή Ιδεολογικά καί υστέρα υλικά, δν δέν ξεκαθαριστεί άπό τά μέλη, πού διαδίδουν αντικομματικές Α­πόψεις»*.

"Ωσπου νά παρθεί μιά άπόφαση, μέσα στό κόμμα μπο­ρούν νά διατυπώνονται διάφορες γνώμες, νά συγκρούονται άντίθετες δπόψεις, δταν δμως παρθεί ή άπόφαση, τότε δλοι οί κομμουνιστές ένεργοΰν σάν Ενας άνθρωπος. Αΰτή είναι ή βΰσία τής κομματικής πειθαρχίας, πού απαιτεί νά υποτάσσε­ται ή μειοψηφία στήν πλειοψηφία καί οί αποφάσεις πού παίρνονται νά είναι απόλυτα υποχρεωτικές. Ή πειθαρχία δίνει στό κόμμα τήν άναγκαία όργανωτικότητα, τόν Ενιαίο προσανατολισμό τής δράσης. "Ολα αύτά δμως δέν μποροΰν νά Εξασφαλιστούν μέ τήν τυφλή πειθαρχία. Ή δύναμη τής κομματικής πειθαρχίας συνίσταται στό διι αΰτή είναι συνει­δητή, γιατί οίκοδομείται πάνω στήν ιδεολογική ένότητα τών κομμουνιστών, στή συνειδητή παραδοχή τών κομματικών α­ποφάσεων, στήν Επεξεργασία τών όποιων παίρνουν ένεργά μέρος δλα τά μέλη τοΰ κόμματος. Ή ένότητα δράσης καθό­λου δέ σημαίνει δτι στό κόμμα δέν μπορεί νά υπάρχει διαφορά γνωμών. Στήν άντίθετη περίπτωση τό κόμμα θά μετατρεπό­ταν άπό ζωντανή σέ νεκρή όργάνωση. Στήν καθημερινή δοβ-

* Β. I. Αένιχ, «Άπαντα», τόμ. 10ος, αβλ. 99.

80

λειά μπορούν νά παρουσιαστούν διάφορες απόψεις, διαφω­νίες γι* αΰτά ή έκεΐνα τά ζητήματα. Αυτό είναι φυσικό. Ή κομματική πειθαρχία άπό κανέναν δέν άπαιτεΐ νά παραιτη­θεί άπό τίς πεποιθήσεις του, δν αυτές ο! πεποιθήσεις δέν έρχονται σέ αντίθεση μέ τίς αρχές τοΰ μαρξισμού - λενινι­σμού. ’Απαιτεί δμως υποταγή στίς Αποφάσεις πού πάρθηκαν καί ευσυνείδητη έφαρμογή τους στήν πράξη, εστω καί δν τό μέλος τοΰ κόμματος δέ συμφωνεί μ’ αυτές ή είχε προ­τείνει μιά δλλη λύση. Ή κομματική πειθαρχία απαιτεί άκό- μα τά έσωκομματικά ζητήματα νά μή συζητοΰνται εξω άπό τά κομματικά πλαίσια. “Ολοι αΰτοί οΐ κανόνες της κομματι­κής ζωής γεννήθηκαν άπό τήν πείρα τοΰ έργατικοΰ κινήμα­τος, πού άπόδειξε πειστικά δτι, χωρίς αυστηρή πειθαρχία, τό πολιτικό κόμμα τής έργατικής τάξης μετατρέπεται σέ μιά άμορφη δργάνωση, ανίκανη νά καθοδηγήσει τόν άγώνα τών έργαζομένων.

Στό κόμμα Εχουν καθιερωθεί αυστηροί κανόνες γιά έκεί- νους πού δέν υποτάσσονται στίς άποφάσεις πού παίρνονται. Στήν Ιστορία τών κομμουνιστικών κομμάτων υπάρχουν πα­ραδείγματα, δπου ξεχωριστά ατομα, πού διαφωνοΰσαν μέ τήν κομματική γραμμή, συγκροτήθηκαν σέ Ιδιαίτερες δμά- δες μέ δική τους πειθαρχία. 01 όμάδες αυτές πού άντιπα- ραθέτουν τόν έαυτό τους στήν πλειοψηφία δνομάζονται φρά­ξιες. Στά δπορτουνιστικά κόμματα, πού είναι καθ’ δλα προσαρμοσμένα μοναδικά στήν κοινοβουλευτική δράση, τό νά υπάρχουν φράξιες είναι νομοτελειακό φαινόμενο. Στά κομμουνιστικά δμως κόμματα, πού είναι μαχητικές, δραστή­ριες δργανώσεις, τό νά έπιτρέπεται νά υπάρχουν φράξιες ίσοδυναμεί μέ δρνηση της Ιδεολογικής ένότητας καί τής κα­θοδήγησης τοΰ άγώνα. Νά γιατί ή δημιουργία φράξιας ή ή απαίτηση γιά τήν παραχώρηση ιδιαίτερων δικαιωμάτων στή μειοψηφία δέ συμβιβάζονται μέ τούς νόμους της κομματικής πειθαρχίας. ’Εδώ, Εννοείται, μιλάμε γιά γνήσια μαρξιστι­κά - λενινιστικά κόμματα πού ή καθοδήγησή τους ακολουθεί σωστή μαρξιστική - λενινιστική πολιτική άρχών.

Ή μαρξιστική - λενινιστική δποψη γιά τή σημασία τής ένότητας τοΰ κόμματος Εκφράστηκε μέ τόν καλύτερο τρόπο στήν απόφαση τοΰ 10ου συνεδρίου τοΰ Ρωσικού Κομμουνι­στικού Κόμματος (μπολσεβίκων), πού γράφτηκε άπό τόν

816

Ιδιο τόν Λένιν. Ή απόφαση τόνιζε δτι δλοι οί συνει­δητοί έργάτες πρέπει νά καταλάβουν καλά δτι είναι «έπιζή- μια καί απαράδεκτη ή ύπαρξη όποιουδήποτε φραξιονισμού, πού αναπόφευκτα όδηγεΐ στήν έξασθένηση τής ένότητος δράσης. . . καί συνιστοΰσε, στήν περίπτωση πού Οά έκδη- λώνεται φραξιονισμός, νά παίρνονται δλα τά μέτρα μέχρι καί τή διαγραφή άπό τό κόμμα.

Έτσι, στά κομμουνιστικά κόμματα δ πλατύς δημοκρατι­σμός συνδυάζεται μέ τή συγκεντρωτική καθοδήγηση, ή έλεύ- Οερη συζήτηση μέ τήν αυστηρή πειθαρχία καί τήν ένότητα δράσης. Ή δημοκρατία χωρίς συγκεντρωτική καθοδήγηση μετατρέπει τό κόμμα σέ λέσχη συζητήσεων. Ό συγκεντρωτι­σμός χωρίς δημοκρατία ή μέ άνεπαρκώς αναπτυγμένη δη­μοκρατία γεννάει γραφειοκρατία πού άπονεκρώνει τά πάν­τα. Ό σωστός συνδυασμός τής δημοκρατίας καί τοΰ συγ­κεντρωτισμού έξασφαλίζει τήν πλατειά άνάπτυξη τής δρα­στηριότητας, τής πρωτοβουλίας μέσα στό κόμμα καί ταυτό­χρονα τή σταθερή καθοδήγηση, πού είναι τόσο άπαραίτητη στόν πολιτικό άγώνα.

Ο ί συγκεκριμένες μορφές, μέ τίς δποίες έκδηλώνεται ή αρχή τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, μεταβάλλονται ά- νάλογα μέ τίς Ιστορικές συνθήκες. Ό Λένιν, άναφερό- μενος στήν πείρα τής κομματικής όργάνωσης τών ρώσων κομ­μουνιστών. ξγραφε: «Αύτή ή όργάνωση, διατηρώντας τό βα­σικό της τύπο, εϊχε τήν Ικανότητα νά προσαρμόζει τ ή μ ο ρ φ ή τ η ς πρός τίς μεταβαλλόμενες συνθήκες, είχε τήν Ικανότητα νά αλλάζει αύτή τή μ ο ρ φ ή άνάλογα μέ τίς απαιτήσεις τής στιγμής. ..».**

Οί λενινιστικές αρχές τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτι­σμού καί οί κανόνες τής κομματικής ζωής άναπτύχθηκαν πα­ραπέρα στό νέο καταστατικό τοΰ κόμματος πού ψηφίστηκε στό 22ο συνέδριο τοΰ ΚΚΣΕ. Τό καταστατικό αύτό δια- πνέεται, άπό τήν άρχή &ς τό τέλος, άπό τήν Ιδέα τής διεύ­

* «IlpaxT'jxd -tfflv σ/νεδρίων m l tfflv <*τνδιασκέψεων τοΒ Πανενω- αιακοΟ Κομμουνιστικοί) Κόμματος (Mm.). 10ο Συνέδριο τοΟ ΡΚΚ (Μπ.), Μ Αρτιος 1Θ21», Κομματικές έχΜοβις, Μόσχα, 193Θ, oeX. 585.

** Β. I. Λένιν, «Άπαντα», τόμ. 19ος, οβλ. 316.

ρυνσης τής δημοκρατίας στή δραστηριότητα τοϋ κόμματος, σάν δρου γιά τήν προσέγγιση δλων τών μελών τοΰ κόμματος στή ζωντανή κομματική δουλειά.

Κάθε κομμουνιστικό κόμμα είναι ζωντανός όργανισμός, πού αναπτύσσεται καί τελειοποιεί τή δράση του. Ή αρχή τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού στή συγκρότηση καί στή ζωή τών κομμουνιστικών κομμάτων καθόλου δέ σημαίνει τυ­ποποίηση. Τούς δίνει τή δυνατότητα νά δουλεύουν μέ εΰλυ- γισία, ανάλογα μέ τά προβλήματα πού αντιμετωπίζουν, ανά­λογα μέ τίς ιδιομορφίες κάθε χώρας.

3. *0 ζωντανός δεσμός του κόμματος μέ τίς πλατειέςμάζες.

Οί κομμουνιστές μπορούν νά γίνουν κόμμα μέ τό πρα­γματικό νόημα τής λέξης, μόνο στήν περίπτωση πού συν­δέονται στενά μέ τίς μάζες καί έχουν τήν υποστήριξή τους. Ό Λένιν, έπικρίνοντας στά 1920 δρισμένους δγγλους κομμουνιστές, πού δέν καταλάβαιναν τήν άνάγκη τών δεσμών μέ τίς μάζες, είπε κατηγορηματικά: «νΑν ή μειοψηφία δέν μπορεΐ νά καθοδηγεί τίς μάζες, νά συνδέεται στενά μ’ αυτές, τότε δέν είναι κόμμα καί γενικά δέν ίχει καμιά άξια μ’ δλο πού αύτοαποκαλεΐται κόμμα.. .»*.

Μπορεΐ νά διακηρύσσεις καί νά ξαναδιακηρύσσεις δτι είσαι πρωτοπορία καί ώστόσο νά μήν είσαι. Καί πράγματι τό κόμμα δέν μπορεΐ νά υποχρεώσει τίς μάζες νά τό άκο- λουθούν.

Δέν άποκτά κύρος ουτε καί δταν μέ τίς δηλώσεις του μπροστά στίς μάζες διεκδικεΐ τόν ήγετικό ρόλο.

Δέν άρχει νά ϊιακηρύοοεις τόν ηγετικό ρόλο τον κόμματος, πρέπει νά τόν κατακτήσεις.

Πώς λοιπόν τό κόμμα θά γίνει πραγματικός καθοδηγη­τής; Ένας μόνο τρόπος υπάρχει: νά πείσει τίς μάζες δτι

* Β. I. Λένιν, «'Αηβντα», τόμ. 31ος, ο*λ. 213.

83

σωστά έκφράζει καί Υπερασπίζει τά συμφέροντα τους, νά τίς πείσει βχι μέ λόγια, άλλά μέ Εργα, μέ τήν πολιτική του, μέ τήν πρωτοβουλία του, μέ τήν άφοσίωσή του. Τό κόμμα πρέπει μέ τή δουλειά του νά κατακτήσει τήν Εμπιστοσύνη καί τήν άναγνώριση τών πλατειών μαζών. «Δέν άρκεΐ νά αύτο- αποκαλούμαστε "Εμπροσθοφυλακή”, πρωτοπόρο τμήμα, Ελε­γε δ Λένιν, πρέπει καί ή δράση μας νά είναι τέτοια, Λστε δ λ α τά υπόλοιπα τμήματα νά δούν καί νά αναγ­καστούν νά άναγνωρίσουν δτι έμεΐς προχωρούμε μπροστά»*.

Τό κομμουνιστικό κόμμα Εχει Ενα πρόγραμμα, δπου Εκτί­θενται Επιστημονικά θεμελιωμένοι ot σκοποί του, πού άντα- ποκρίνονται στά ζωτικά συμφέροντα τών έργαζομένων. ’Απα­ραίτητη προϋπόθεση γιά νά κατακτήσει τό κόμμα τήν ήγε- τική θέση είναι νά κατανοήσουν ol έργαζόμενοι τούς τελικούς σκοπούς τοΰ άγώνα.

’Εκτός άπό αύτό, τό κόμμα πρέπει νά εχει Ενα πρόγραμ­μα δράσης γιά τήν Ικανοποίηση τών άμέσων άναγκών τών έργαζομένων. Τό κόμμα πρέπει νά δείχνει πρωτοβουλία of δλους τούς τομείς τής ζωής τοΰ λαοΰ, νά ξέρει τίς άνάγκες του καί νά άγωνίζεται γιά τήν ικανοποίηση τών διεκδική­σεων τών διαφόρων στρωμάτων τοϋ πληθυσμού.

01 κομμουνιστές ξεσκεπάζουν συνεχώς τό ξεπερασμένο καπιταλιστικό καθεστώς, πιστεύουν δμως δτι δέν είναι σω­στό νά προβάλλουν συνθήματα πού νά έπικρίνουν μόνο καί νά μήν άπαντοΰν στό έρώτημα τί πρέπει νά κάνουμε σ ή­μ ε ρ α καί πώς πρέπει νά τό κάνουμε. Ό Λένιν πάντα άγωνιζόταν κατά τών προσπαθειών νά ριχτοΰν συνθή­ματα πού θά άποσκοποΰσαν μόνο στήν «δξυνση τής συνείδη- οης τοΰ προλεταριάτου κατά τοΰ Ιμπεριαλισμού». “Εγραφε: «Τό "άρνητικό” σύνθημα, πού δέ συνδέεται μέ όρισμένη θε­τική λύση, δέν "όξύνει” άλλά άμβλύνει τή συνείδηση, γιατί Ενα τέτοιο σύνθημα δέν είναι παρά κούφια λόγια, άσκοπη κραυγή, φράση χωρίς περιεχόμενο».**

* Β. I. Λένιν, «Άπαντα», -:όμ. 6ο;, oei. 3%.** Β. I. Λένιν, •Άπαντα·, τόμ. 2&>ς, oeX. 60.

84

01 κομμουνιστές θεωρούν καθήκον τους νά δουλεύουν παντού δπου βρίσκονται έργαζόμενοι. Γιά νά έπιτευχθεΐ δμως αΰτό είναι απαραίτητος δ πιό στενός, δργανικός καί καθημε­ρινός δεσμός μέ τίς μάζες. «Γιά νά υπηρετήσει τίς μάζες, Ιλεγε ό Λένιν, καί γιά νά έκφράσει τά καλώς έννοούμε- να συμφέροντά τ ο υ ς , τό πρωτοπόρο τμήμα, ή όργάνω- ση, πρέπει δλη της τή δράση νά τή διεξάγει μέσα στίς μά­ζες, τραβώντας μέ τό μέρος της δλες, χωρίς έξαίρεση, τίς καλύτερες δυνάμεις τών μαζών, έλέγχοντας σέ κάθε βήμα, προσεκτικά καί Αντικειμενικά, αν ΰφίστανται οΐ δεσμοί της μέ τίς μάζες, δν είναι ζωντανοί. Έ τσι καί μ ό ν ο Ετσι τό πρωτοπόρο τμήμα διαπαιδαγωγεΐ καί διαφωτίζει τίς μάζες, Εκφράζοντας τά συμφέροντά τ ο υ ς , μαθαίνοντάς τες νά Οργανώνονται καί κατευθύνοντας δ λ η τή δράση τους <ιτό δρόμο τής συνειδητής ταξικής πολιτικής»*.

Φυσικά, οί κομμουνιστές δίνουν μεγάλη σημασία στίς μα­ζικές όργανώσεις, στά. συνδικάτα, στίς γυναικείες καί νεο- λαιίστικες ένώσεις, στούς συνεταιρισμούς κτλ. Τά κομμουνι­στικά κόμματα καθόλου δέ θέλουν νά άφαιρέσουν άπό τίς όρ- γανώσεις αυτές τήν αυτοτέλειά τους. ’Αντίθετα οΐ κομμου­νιστές πιστεύουν δτι οί μαζικές όργανώσεις τότε μόνο παί­ζουν τό ρόλο τους, δταν ή κάθε μία άπό αυτές έκπληρώνει καλά τά ίδιαίτερά της καθήκοντα. 01 κομμουνιστές σέβον­ται τίς άποφάσεις καί τήν πειθαρχία τών μαζικών όργανώ- πεων, δπου δουλεύουν, τηρούν τά καταστατικά τους καί θεω­ρούν υποχρέωσή τους νά βοηθούν κάθε όργάνωση νά υπο­στηρίζει καλύτερα τά συμφέροντα τών μαζών.

Στίς συνδικαλιστικές όργανώσεις οί κομμουνιστές αγω­νίζονται μέ συνέπεια γιά τά οίκονομικά συμφέροντα τών έρ­γατών, δουλεύουν γιά τήν πραγματοποίηση τής ένότητας δράσης τοΰ προλεταριάτου. "Οταν τά πράγματα φτάσουν &ς τήν άπεργία, μέσα στίς άπεργιακές έπιτροπές αύτοί είναι οί πιό σταθεροί καί δραστήριοι όργανωτές. Τούς κομμουνιστές αυτούς οί έργάτες ευχαρίστως τούς έκλέγουν στά πιό υπεύ­θυνα πόστα.

Ν ά Ιαγαζόμαοχε narrov δπου βρίβχονtai μάζες.

* Β. I. Λέν.ν, - " A r a n a . , τόμ. 19ος, οελ. 368.

85

Στίς νεολαιίστικες, στίς αγροτικές, στίς γυναικείες καί σέ δλες τίς δλλες όργανώσεις, ol κομμουνιστές προσπαθούν νά διευρύνουν τήν έπιρροή τοΰ κόμματος, δχι μέ τό νά δια- τάσσουν, άλλά μέ τήν ένεργητικότητα καί τό υψηλό Ιδεολογι­κό τους έπίπεδο, άνεξάρτητα αν δουλεύουν σ’ αυτές τίς όρ- γανώσεις σάν άπλά μέλη ή σάν καθοδηγητές τους.

Διά μέσου τών μαζικών όργανώσεων τό κόμμα συνδέεται πιό στενά μέ τούς έργαζόμενους.

01 κομμουνιστές προσπαθούν νά συνδεθούν μέ τούς έρ­γαζόμενους πού άνήκουν σέ όργανώσεις πού οί καθοδηγητές τους, καί δρισμένες φορές σημαντικό μέρος τών άπλών μελών τους, έκδηλώνουν άδιαφορία, άκόμα καί έχθρότητα άπέναντι στόν κομμουνισμό. Ποτέ δέν πρέπει νά τά βάζουμε μέ τίς μά­ζες, πρέπει νά βρίσκουμε τόν τρόπο νά άπευθυνόμαστε στό νοΰ καί στήν καρδιά τών έργαζομένων καί νά μή φοβόμαστε τίς προκαταλήψεις, τίς προλήψεις, άκόμα καί τίς στρεψοδι­κίες, τίς προσβολές καί τίς βρισιές.

' Ό Λένιν Ιγραφε, στά χρόνια κιόλας τής πρώτης ρωσικής έπανάστασης, δτι είναι άπαραίτητο νά δουλεύουμε άνάμεσα σέ δλα τά στρώματα τής έργατικής τάξης. «. . . Πρέ­πει νά είμαστε ίκανοί νά πλησιάζουμε άκόμα καί τούς πιό άμόρφωτους, τούς πιό καθυστερημένους, τούς λιγότερο έπη- ρεασμένους άπό τήν έπιστήμη μας καί τήν έπιστήμη τής ζωής έκπροσώπους αυτής τής τάξης, γιά νά μπορέσουμε νά άρχίσουμε συζήτηση μαζί τους, νά μπορέσουμε νά άποκτή- σουμε έπαφή μαζί τους, νά μπορέσουμε μέ έπιμονή καί υπο­μονή νά τούς άνεβάσουμε ώς τό έπίπεδο τής σοσιαλδημοκρα­τικής συνείδησης, χωρίς νά μετατρέπουμε τή διδασκαλία μας σέ νεκρό δόγμα, διδάσκοντάς την δχι μόνο μέ τά βιβλία, άλ­λα καί μέ τή συμμετοχή στόν καθημερινό ζωτικό άγώνα αυ­τών τών πιό άμόρφωτων καί τών πιό καθυστερημένων στρω­μάτων τοΰ προλεταριάτου»*.

Τό στήριγμα τής δουλειάς μέσα στίς μάζες είναι οί κομ­ματικές όργανώσεις βάσης. Οί όργανώσεις αυτές δρουν έκεΐ δπου μπορούν νά συνδέονται καλύτερα μέ τούς έργαζόμενους καί νά τούς έπηρεάζουν. Στό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Σο-

* Β. I. Λένιν, «Άπβ,νια», τόμ. 8ος, α*λ. 420.

86

βιετικής Ένωσης ol όργανώσεις βάσης συγκροτούνται κυ­ρίως μέ βάση τόν τόπο δουλειάς καί μάλιστα μεγαλύτερη προσοχή δίνεται στίς έργοστασιακές όργανώσεις πού βρί­σκονται πιό κοντά στήν έργατική τάξη.

> Ή άρχή τής συγκρότησης όργανώσεων βάσης, σύμφω­νοί, μέ τόν τόπο κατοικίας, είναι σκόπιμη στίς περιπτώσεις πούι δίνει στό κόμμα τή δυνατότητα νά έπηρεάζει πλατύτε­ρες μάζες καί νά πλησιάζει καί αλλα στρώματα τοΰ πληθυ­σμοί, δπως τούς έπαγγελματίες, τούς άγρότες, τούς μικρο- εμπόρους, τούς βιοτέχνες κτλ. Σέ πολλές χώρες ή δημιουρ­γία κομματικών όργανώσεων μέ βάση τόν τόπο κατοικίας άν- ταποκρίνεται στίς παραδόσεις τοΰ μαζικοΰ κινήματος, κι αυ­τό δέν μπορούμε νά τό άγνοοΰμε.

Ή τυποποίηση, ή δμοιομορφία είναι έπιζήμιες καί σ’ αυ­τό τό ζήτημα, δπως καί σέ κάθε ζήτημα τής ζωής, δν καί ή όργάνωση κατά τόπους δουλειάς άνταποκρίνεται καλύτερα στόν ταξικό χαρακτήρα τοΰ κόμματος. Τά κομμουνιστικά κόμματα πολλών χωρών συγκροτούν τίς όργανώσεις βάσης καί στούς τόπους δουλειάς καί στούς τόπους κατοικίας.

Καθοδηγώ τίς μάζες δέ σημαίνει καθόλου δτι τούς κά­νω τό δάσκαλο. Πρέπει νά συμμετέχουμε στή λύση τών κα­θημερινών ζητημάτων καί, φωτίζοντάς τα, νά προσπαθούμε «νά κατακτούμε τόν καθοδηγητικό ρόλο μέ τήν ένεργητικό- τητα καί τήν Ιδεολογική μας έπιρροή (καί δχι βέβαια μέ τούς τίτλους καί τά άξιώματά μας). . . » (Λένιν)*.

Άκόμα καί τή συμμετοχή στήν κοινοβουλευτική δράση, ot κομμουνιστές τή συνδέουν όπωσδήποτε μέ τή δουλειά μέσα στίς μάζες. Οί όπορτουνιστές βλέπουν τόν κοινοβουλευ­τισμό μόνο σάν μέσο γιά διάφορους συνδυασμούς έπί άνωτά- του έπιπέδου καί γιά λύση τών ζητημάτων πίσω άπό τίς πλά­τες τών μαζών. ’Επικρίνοντας αύτή τήν πρακτική, δ Λένιν Ιγραφε δτι οί «κομμουνιστές στή Δυτική Ευρώπη καί στήν ’Αμερική πρέπει νά μάθουν νά δημιουργήσουν Ενα νέο μή συνηθισμένο, μή όπορτουνιστικό καί μή καριερίστικο κοι­νοβουλευτισμό ...».**

* Β. I. Λένιν, «’Απαντα», τόμ. Ιόος, οελ. 386.** Β. I. Λένιν, «"Απαντα·, -ώμ. 31ος, « λ . 7θ.

87

Τά κομμουνιστικά κόμματα μιας σειράς καπιταλιστικών χωρών κατόρθωσαν νά αναπτύξουν κοινοβουλευτική δράση, σάν αυτή πού είχε ΰπόψη του ό Λένιν. Δέν είναι τυ­χαίο τό γεγονός δτι σέ δλες τίς βουλευτικές έκλογές τών με­ταπολεμικών χρόνων έκατομμύρια έκλογεΐς ψηφίζουν κάθε φορά τό Γαλλικό καί τό ’Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. ,2 ’ αυτές τίς χώρες οί κομμουνιστές διαθέτουν μεγάλο άριθμό έδρών καί σέ πολλά δημοτικά συμβούλια. Κατέχοντας τίς θέσεις τοϋ δημάρχου, τοΰ προέδρου τοΰ δημοτικοΰ συμβου­λίου καί τών δημοτικών συμβούλων, οΐ κομμουνιστές προσπα­θούν μέ τόν καλύτερο τρόπο νά έκπληρώοουν τίς έντολές τών έκλογέων τους.

Ή κοινοβουλευτική δράση συνδέεται άδιάρρηκτα μέ τό μαζικό άγώνα καί δίνει στά κομμουνιστικά κόμματα τή δυνα­τότητα νά πετυχαίνουν ουσιαστικά αποτελέσματα. "Οταν οΐ μάζες τά βλέπουν αυτά, ή έπιρροή τών κομμουνιστών αυξάνει.

Ν ά χαύοδηγονμε τίς μάζες καί νά διδαοχόμαοτε άπό τίς μάζες.

Τίς μάζες μπορούμε νά τίς καθοδηγοΰμε μόνο δταν παίρ­νουμε ύπόψη μας τήν πείρα τους καί τό έπίπεδο τής συνείδη­σής τους, δταν δέν ξεκόβουμε άπό τήν πραγματικότητα καί δέν προτρέχουμε. ’Αλλιώς υπάρχει κίνδυνος νά βρεθοΰμε στή θλιβερή θέση τής έμπροσθοφυλακής, πού Εχει χάσει τήν έπα- φή μέ τίς βασικές δυνάμεις πού Εμειναν πίσω της.

Τό γεγονός δμως δτι πρέπει νά υπολογίζουμε τό έπίπε­δο τής συνείδησης τών μαζών, δέ σημαίνει καθόλου δτι πρέ­πει νά προσαρμοζόμαστε μέ αυτό τό έπίπεδο, νά ευθυγραμ­μιζόμαστε μέ τήν καθυστέρηση. Αυτή ή άντίληψη τοΰ δεσμού μέ τίς μάζες χαρακτηρίζει τούς όπορτουνιστές.

Οί έπαναστάτες μαρξιστές έρμηνεύουν διαφορετικά αυτό τό δεσμό. Δέν άφήνουν νά τούς παρασύρει τό κύμα.

Τό κομμουνιστικό κόμμα, γενικεύοντας τήν πείρα τής τά­ξης του καί δλου τοΰ λαοΰ, μελετώντας την μέ τό φώς τών μαθημάτων τής ιστορίας καί τής μαρξιστικής θεωρίας, Εχει τή δυνατότητα νά συλλαμβάνει τίς τάσεις, πού, δν καί δέν Εχουν ακόμα έκδηλωθεΐ πλήρως, τούς άνήκει τό μέλλον. Τό μαρξιστικό κόμμα τίποτε δέν έπινοεΐ, ξεκινάει άπό τή ζωή,

πηγαίνει δμως μπροστά άπό τό αυθόρμητο κίνημα, τοϋ δεί­χνει τό δρόμο, γιατί μπορεΐ Ιγκαιρα νά προτείνει λύσεις γιά ,τά προβλήματα πού συγκινοϋν τό λαό.

Τό κόμμα μπορεΐ νά όδηγεΐ τίς μάζες καί νά τίς διδά­σκει μόνο στήν περίπτωση πού καί αυτό διδάσκεται άπό τίς ««fee, δηλ. δταν μελετάει προσεκτικά κάθε τί, πού γεννιέται l irpjv πρακτική δράση τοϋ λαοΰ, δταν άφομοιωνει τή σοφία τοΰ λαοΰ. Νά διδασκόμαστε άπό τίς μάζες, γιά νά μπορούμε νά τίς διδάσκουμε, αυτή είναι ή άρχή της μαρξιστικής - λε- πνιστικής καθοδήγησης πού τήν άκολουθοΰν δλα τά κομμου­νιστικά κόμματα.

"Οσο κύρος καί αν Ιχει ενα κόμμα, δέν μπορεΐ νά ζεΐ μέ τό πολιτικό κεφάλαιο πού Ιχει συσσωρεύσει άπό πρίν. Πρέ­πει αυτό τό κεφάλαιο νά >τό πολλαπλασιάζουμε αδιάκοπα, Εξασφαλίζοντας τήν υποστήριξη τών μαζών γιά τήν πολιτι­κή, τό πρόγραμμα καί δλα τά μέτρα τοϋ κόμματος.

Τό κόμμα δέν μπορεΐ νά συμπεριφέρεται σάν άλάνθα- στος δάσκαλος, άλλά πρέπει νά συζητάει μέ τίς μάζες είλι- κρινά καί γιά τίς έπιτυχίες καί γιά τά λάθη του. 01 κομ­μουνιστές δέ φοβούνται νά μιλάνε γιά τίς αδυναμίες τους, πράγμα πού δέν μπορούν νά έπιτρέψουν στόν έαυτό τους τά «λλα κόμματα, πού κρύβουν άπό τίς μάζες τά λάθη τους.

4. Ή μαρξιστική - λενινκττική πολιτική σαν έπιστήμη καί τέχνη.

Μιά άπό τίς σοβαρότερες πηγές τής δύναμης τών κομ­μουνιστικών κομμάτων είναι τό δτι απορούν νά οικοδομούν τήν πολιτική τους πάνω σέ έπιστημονική βάση.

Αύτό σημαίνει πρίν απ’ δλα δτι, υπερασπίζοντας τά συμ­φέροντα τής έργατικής τάξης, ol κομμουνιστές, έξοπλισμένοι μέ τή διδασκαλία τοΰ μαρξισμού - λενινισμού, Ιχουν τή δυνα­τότητα νά στηρίζουν τή δράση τους στή γνώση τών άντικει- μενικών νόμων τής κοινωνικής άνάπτυξης καί Ιδιαίτερα στή γνώση τών νόμων τής ταξικής πάλης. Υπολογίζουν τή διά­ταξη τών ταξικών δυνάμεων σέ κάθε συγκεκριμένη κατά­σταση. «Μόνο 6 Αντικειμενικός υπολογισμός τοϋ συνόλου τών

άμοιβαίων σχέσεων δλων, χωρίς έξαίρεση, τών τάξεων τής δοσμένης κοινωνίας, καί κατά συνέπεια ό υπολογισμός τής αντικειμενικής βαθμίδας άνάπτυξης αυτής τής κοινωνίας καί ό υπολογισμός τών άμοιβαίων σχέσεων ανάμεσα σ’ αυτήν καί στίς άλλες κοινωνίες, ελεγε δ Λένιν, μπορεί νά άποτε- λέσει στήριγμα γιά τή σωστή τακτική τής πρωτοπόρα τάξης. Εκτός άπό αύτό, δλες ο! τάξεις καί δλες οί έξετάζονται δχι άπό στατική, άλλά άπό δυναμική άποψη, δηλ. δχι σέ κατάσταση άκινησίας, άλλά κίνησης (πού οί νόμοι της άπορρέουν άπό τίς οικονομικές συνθήκες ύπαρξης κάθε τάξης)»*.

Παρακάτω θά σταθούμε σέ μερικά γενικά ζητήματα τής πολιτικής τών κομμουνιστικών κομμάτων σάν έπιστήμης καί σάν τέχνης. Ή πρακτική έφαρμογή αυτής τής πολιτικής καί τά πιό σοβαρά της προβλήματα έξετάζονται στά έπόμενα κε­φάλαια αύτοΰ τοΰ βιβλίου.

Ή πολιτική στρατηγική καί τακτική.

Τά μέτρα πού συγκροτούν τή δράση τών μαρξιστικών - λενινιστικών κομμάτων δέν είναι άποτέλεσμα αΰτοσχεδιασμοΰ τής κομματικής ήγεσίας. Μέ αΰτά έκφράζεται συγκεκριμένα ή π ο λ ι τ ι κ ή γ ρ α μ μ ή , πού έπεξεργάζεται τό κόμμα μέ βάση τήν έπιστημονική άνάλυση τοΰ δοσμένου στα­δίου τοΰ άγώνα καί τής δοσμένης κατάστασης. Στή γλώσσα τής πολιτικής γιά νά δηλώσουν αύτή τή γραμμή χρησιμο­ποιούν καί τίς εννοιες τ α κ τ ι κ ή κ α ί σ τ ρ α τ η ­γ ι κ ή . "Οταν μιλούν γιά τακτική, συχνά Ιχουν ΰπόψη τήν πολιτική γραμμή γιά σχετικά μικρή περίοδο πού καθορίζε­ται άπό αυτές ή έκεΐνες τίς συγκεκριμένες συνθήκες, καί δ­ταν μιλοΰν γιά στρατηγική έχουν ΰπόψη τήν πολιτική γραμ­μή ένός δλόκληρου ίστορικοΰ σταδίου. Αύτή δμως ή διάκρι­ση δέ γινόταν πάντα. Παλιότερα στό έργατικό κίνημα (στή» προοκτωβριανή περίοδο) μέ τόν δρο τακτική τοΰ κόμματος έννοοΰσαν δλόκληρη τήν πολιτική του, άνεξάρτητα άπό τό χρονικό διάστημα πού αφορούσε.

• Β. I. Λένιν, «"Anevte·, τάμ. 21ος, atX. 68.

90

Έ τσι χρησιμοποιούσε αΰτό τόν δρο δ Λένιν, έννοώντας μ’ αΰτόν καί τά σχετικά γρήγορα μεταβαλλόμενα καθήκοντα γιά τήν καθοδήγηση τοΰ άγώνα τής έργατικής τάξης (τα­κτική μέ τή στενή έννοια τής λέξης), καί τά καθήκοντα πού άφοροΰσαν Ενα όλόκληρο Ιστορικό στάδιο.

Στό βιβλίο του, π.χ., «Οί δυό τακτικές τής σοσιαλδημο­κρατίας κατά τή δημοκρατική έπανάσταση», ό Λένιν ίγραφε γιά τήν τακτική μέ τήν έννοια τής γενικής γραμμής τοΰ κόμ­ματος πού κάλυπτε δλη τήν περίοδο τής προετοιμασίας καί τής διεξαγωγής τής άστικοδημοκρατικής έπανάστασης στή Ρωσία. «'Όταν λέμε τακτική τοΰ κόμματος, εγραφε ό Λέ­νιν, έννοοΰμε τήν πολιτική του συμπεριφορά ή τό χαρακτήρα, τήν κατεύθυνση, τίς μεθόδους τής πολιτικής του δραστη­ριότητας»*. Ό δρος «στρατηγική», πού είναι δανεισμένος ά­πό τό στρατιωτικό τομέα, χρησιμοποιόταν πολύ σπάνια άπό τόν Λένιν. Μόνο στήν περίοδο μετά τόν ’Οκτώβρη σέ μερικά εργα του, πού άφοροΰσαν τήν πολιτική τών αδελφών κομμου­νιστικών κομμάτων, δ Λένιν Ικανέ λόγο καί γιά κομματική στρατηγική, χωρίς ωστόσο νά θεωρεί αναγκαίο νά διαχωρί­σει αύτό τόν δρο άπό τόν δρο «τακτική».

Σήμερα οί κομμουνιστές μιλοΰν γιά στρατηγική ή στρα­τηγική γραμμή, δταν πρόκειται γιά τή γενική γραμμή τοΰ κόμματος, πού εχει σάν σκοπό τήν έκπλήρωση τών πιό γενι­κών καθηκόντων τοΰ δοσμένου ίστορικοΰ σταδίου, ξεκινών­τας άπό τό συσχετισμό δυνάμεων πού υπάρχει άνάμεσα στίς τάξεις. Σ ’ αύτό διακρίνεται ή στρατηγική άπό τήν τακτική, ή όποία καθορίζει τήν τ ρ έ χ ο υ σ α π ο λ ι τ ι κ ή τοΰ κόμματος καί χαράσσεται μέ βάση τή γενική γραμμή τοΰ κόμματος, γιά συντομότερο χρονικό διάστημα (π.χ. ή τακτι­κή μας στήν έκλογική καμπάνια, ή θέση μας άπέναντι στίς μανούβρες τών δεξιών σοσιαλιστών ηγετών, ό τρόπος άντι- μετώπισης τών αριστερών σοσιαλιστών κτλ.). Ή τήρηση τής στρατηγικής γραμμής τοΰ κόμματος εχει μεγάλη σημασία, άπό τή μιά μεριά, γιά νά μή χάνουμε άπό τά μάτια μας τό κύριο καθήκον δλου τοΰ σταδίου καί, άπό τήν άλλη, γιά νά προλαμβάνουμε έγκαιρα τήν άριστερίστικη τάση τής «ΰπερ-

* Β. I. Λένιν, «Άπαντα», τόμ,. 9ος, otX. 8.

91

πήδησης τών σταδίων». "Οταν δμως μιλάμε γιά τήν πολιτι­κή στρατηγική τοΰ κόμματος, είναι Απαραίτητο νά Αποφεύ­γουμε κάθε άναλογία μέ τόν τομέα τής στρατιωτικής έπισιή- μης — λάθος πού παρατηρείται σέ πολλές διατυπώσεις τοΰ Στάλιν γιά τό θέμα αυτό — γιατί ή πολιτική στρατηγική διαφέρει ριζικά άπό τήν πολεμική.

Στήν πολιτική δέν έχουμε νά κάνουμε μέ Ιτοιμους στρα­τούς, άλλά μέ κοινωνικές τάξεις καί δυνάμεις, πού άπό αύτές άλλες μπορεΐ νά είναι όργανωμένες καί δλλες δχι, άλλες νά ένεργοΰν συνειδητά καί άλλες αυθόρμητα. Στό στρατιωτικό ήγέτη υπάγονται δλες οί ύπάρχουσες δυνάμεις. Μπορεΐ έλεύ- Οερα νά κάνει μ’ αύτές έλιγμούς, νά ρίχνει τίς έφεδρεΐες έκεΐ πού θεωρεί άναγκαΐο, παίρνοντας ύπόψη του μόνο τίς άνάγ- κες τής μάχης. 01 πολιτικοί ήγέτες δέ διαθέτουν τέτοιες δυ­νατότητες. 01 τάξεις καί οί δυνάμεις πού συμμετέχουν στά γεγονότα δέν είναι στρατοί, ούτε έφεδρεΐες. Κάθε τάξη καί κάθε δύναμη δρά, δχι ύστερα άπό διαταγή τοΰ άρχηγοΰ, άλ­λά κάτω άπό τήν έπίδραση τών δικών της συμφερόντων καί μάλιστα σύμφωνα μέ τόν τρόπο πού άντιλαμβάνεται τά συμ- φέροντά της στή δοσμένη στιγμή. Υπάρχουν καί πολλοί δλ- λοι παράγοντες, πού περιπλέκουν πολύ τό πρόβλημα τής πο­λιτικής καθοδήγησης σέ σύγκριση μέ τή στρατιωτική. "Ολα αυτά πρέπει νά τά Εχουμε ύπόψη μας, δταν χρησιμοποιούμε τόν δρο, πολιτική στρατηγική.

Στήν έπεξεργασία τής στρατηγικής γραμμής, στίς συν­θήκες τοΰ καπιταλισμού, Ιχει μεγάλη σημασία γιά τά κόμ­ματα, πρώτο, νά καθορίζουν σωστά τόν κ ύ ρ ι ο σ κ ο- π ό τής έργατικής τάξης στό δοσμένο στάδιο καί τόν κ ν- ρ ι ο τ α ξ ι κ ό έ χ θ ρ ό , πού έναντίον του πρέπει νά συγκεντρώσουμε, σ’ αύτό τό στάδιο, τό ταξικό μίσος καί τή δύναμη κρούσης δλων τών έργαζομένων, γιά νά συντρίψουμε τήν αντίστασή του.

Δεύτερο, πρέπει σωστά νά καθορίζουμε τή σχέση τοΰ κόμματος μέ τό πιό σημαντικό έ ν δ ι ά μ ε σ ο σ τ ρ ώ - μ α πού, fiv καί παρουσιάζεται στό ρόλο τής Αντιπολίτευ­σης απέναντι στόν κύριο έχθρό, έξαιτίας τοΰ διπλού χαρα­κτήρα τών ταξικών του συμφερόντων, έκδηλώνει έπικίνδυνη πολιτική άστάθεια, τάσεις γιά συμβιβασμό καί, όρισμένες φο­ρές, καί γιά άνοιχτή συμφωνία μέ αυτό τόν έχθρό.

<12

Έτσι, στό πρώτο στάδιο τής ρωσικής έπανάστασης 6 Λένιν καθόρισε σάν κύριο σκοπό τοΰ κινήματος τήν α ν α ­τ ρ ο π ή τ ή ς Α π ο λ υ τ α ρ χ ί α ς καί Ιβαλε μπρο­στά στό προλεταριάτο δύο καθήκοντα: « ν ά σ υ ν τ ρ ί ­ψ ε ι μ έ τ ή β ί α τ ή ν ό ν τ ί σ τ α σ η τ ή ς α π ο λ υ τ α ρ χ ί α ς » (τοΰ κύριου έχθροΰ) καί « ν ά π α ρ α λ ύ σ ε ι τ ή ν ά σ τ ά θ ε ι α τ ή ς α σ τ ι ­κ ή ς τ ά ξ η ς » * . 01 μπολσεβίκοι υΙοθέτησαν καί τά δυό αύτά καθήκοντα. 01 μενσεβίκοι δμως, που δέ δέχτηκαν τό δεύτερο άπό αυτά, κατρακύλησαν στό τέλμα τοΰ δεξιού όπορτουνισμοΰ.

Στό δεύτερο στάδιο τής ρωσικής έπανάστασης ό Λένιν καθόρισε σάν κύριο σκοπό τ ή ν α ν α τ ρ ο π ή τ ή ς α σ τ ι κ ή ς τ ά ξ η ς καί Ιβαλε μπροστά στό προλετα­ριάτο δύο καθήκοντα: « ν ά σ υ ν τ ρ ί ψ ε ι μ έ τ ή β ί α τ ή ν α ν τ ί σ τ α σ η τ ή ς ά σ τ ι κ ή ς τ ά ­ξ η ς » (τοΰ κύριου έχθροΰ) καίνά « π α ρ α λ ΰ σ ε ι τ ή ν α σ τ ά θ ε ι α τ ή ς ά γ ρ ο τ ι α ς κ α ί τ ω ν μ ι κ ρ ο α σ τ ώ ν » . * * 01 μπολσεβίκοι άνέλαβαν τήν έκ- πλήρωση καί τών δύο αυτών καθηκόντων. "Αν περιορίζονταν μόνο στό Ενα άπό τά δύο καθήκοντα πού δναφέραμε, δν διά­λεγαν σάν κατεύθυνση τοΰ βασικού χτυπήματος τό δεύτερο καθήκον, ή έπανάσταση θά πάθαινε μεγάλη ζημιά.

Έ τσι 6 Λένιν, καθορίζοντας τή στάση τοΰ κόμματος απέ­ναντι στά ένδιάμεσα στρώματα καί τίς ένδιάμεσες δυνάμεις, εβαλε τό καθήκον νά «παραλύσει τήν αστάθειά» τους, δηλαδή νά πετύχει ώστε τουλάχιστο νά μή βοηθήσουν τόν έχθρό. Διαφορετική ήταν ή αντίληψη πού ανάπτυξε ό Στάλιν.*** Κα­τά τή γνώμη του, κύρια κατεύθυνση, κύριος στόχος τοΰ «βα­σικού χτυπήματος» πρέπει νά είναι άκριβώς τά ένδιάμεσα στρώματα καί ο! ένδιάμεσες δυνάμεις. Ιδιαίτερα τά μικρο­αστικά κόμματα (μενσεβίκοι, έσέροι). Μιά τέτοια δμως ένέρ- γεια θά σήμαινε δτι τό κόμμα δχι μόνο άπομακρύνει όριστι-

* Β. I. Λίνιν, «"Απχντα», τόμ. 9ος, οελ. 81.** Β. 1. Λένιν, «'Arawwi*, τίμ. 9ος, οελ. 81.

*** 1. Β. Στάλι-ν, «Ή ’Οκτωβριανή έπανάσταση καί ή ταχτι­κή τών ρώβων κομμουνιστών», κεφ. -τρίτο. -01 βάσεις τοΟ λενινιαμοΟ». κεφ. 25ίομο.

93

κά άπό τήν έπανάσταση τά ταλαντευόμενα στοιχεία, άλλά καί τά ρίχνει τό Ιδιο στήν αγκαλιά τοΰ έχθροΰ.

Τό 1928 6 Στάλιν εφτασε στό σημείο νά δηλώσει δτι ot Α ρ ι σ τ ε ρ ο ί σοσιαλδημοκράτες είναι «ο! πιό έπικίνδυ- νοι φορείς τής αστικής πολιτικής μέοα στό έργατικό κίνη­μα» καί νά έπιφέρει ανάλογες τροποποιήσεις στίς θέσεις τοΰ 6ου συνεδρίου καί τής 10ης όλομέλειας τής Εκτελεστικής ’Επιτροπής τής Κομιντέρν, σπρώχνοντας Ιτσι τά ΚΚ τών καπιταλιστικών χωρών στό δρόμο τοΰ στείρου σεχταρισμού.

Τρίτο, στήν έπεξεργασία τής στρατηγικής γραμμής, εχει μεγάλη σημασία νά καθορίσουμε σωστά τούς σ υ μ μ ά ­χ ο υ ς τής έργατικής τάξης στό δοσμένο στάδιο τοΰ κινή­ματος. Δέ Οά ήταν δμως σωστό νά Οεωροΰμε τούς συμμάχους τής έργατικής τάξης σάν «έφεδρεΐες» τοΰ κόμματος, πού μπο­ρούμε νά τίς «χρησιμοποιούμε» δπως νομίζουμε, «κάνοντας έλιγμούς» μ’ αυτές τόσο έλεύθερα, δπως κάνει δ στρατιωτι­κός ηγέτης, μέ τίς έφεδρεΐες στό πεδίο τής μάχης. Τό νά Ανάγουμε τή στρατηγική διεύθυνση στόν τομέα τής πολιτι­κής, σέ ζήτημα χρησιμοποίησης τών έφεδρειών — πράγμα πού εκανε δ Στάλιν στά εργα πού άναφέραμε — σημαίνει δτι Αποσπάμε τήν προσοχή μας Από τό καθήκον πού στίς κα­πιταλιστικές χώρες είναι τό πιό Απαραίτητο γιά τήν προετοι­μασία τών Αποφασιστικών ταξικών μαχών: άπό τό καθήκον τής αδιάκοπης στερέωσης τών δεσμών τών κομμουνιστικών κομμάτων μέ τίς έργατικές μάζες καί μέ τά ευρύτατα στρώ­ματα τών έργαζομένων, άπό τό καθήκον τής έξασφάλισης ένότητας δράσης μέ τά σοσιαλιστικά κόμματα, τίς συνδικαλι­στικές καί τίς άλλες μαζικές όργανώσεις. Κάθε κομμουνιστι­κό κόμμα ξεκινάει έπίσης άπό τήν Αναγνώριση τοΰ Α ν ε ­ξ ά ρ τ η τ ο υ ρόλου τοΰ έργατικοΰ κινήματος τών γειτο­νικών χωρών καί τών έπαναστατικών κινημάτων τών Αποι­κιών, καί δέν τά θεωρεί απλά σάν «έφεδρεΐες» τής έπανά­στασης γιά τή δική του ή γιά όποιαδήποτε δλλη χώρα.’ Κάθε δλλη σχέση μέ τά ξεχωριστά τμήματα τοΰ Απελευθερωτικού «ντιιμπεριαλιστικοΰ κινήματος, δχι μονάχα θά ήταν Αντίθε­τη στίς Αρχές τών κομμουνιστών καί στήν πολιτική ήθική τους, Αλλά θά δημιουργούσε καί κίνδυνο Απώλειας αυτών τών συμμάχων. ■

1)4

Ό Λένιν Ελεγε δτι ή πολιτική δέν είναι μόνο έπιστήμη, άλλά καί τέχνη.

Αύτό σημαίνει δτι ή πολιτική καθοδήγηση άπαιτεΐ δχι μόνο σωστή, έπιστημονικά άκριβή άνάλυση τής κατάστασης καί έπεξεργασία, πάνω σ’ αυτή τή βάση, σωστής γραμμής, άλλά καί μεγάλη Ικανότητα, δεξιοτεχνία, πραγματική τέχνη στήν έφαρμογή της. Χωρίς αυτή τήν τέχνη, σέ τίποτα δέ θά ωφελήσει άκόμα καί ή πιό καλή πολιτική γραμμή. Μπορού­με σωστά νά καθορίσουμε τόν κύριο σκοπό καί τόν κύριο έχθρό σέ ενα δοσμένο στάδιο. Σέ τί θά ωφελήσει δμως αύτό, αν τό κόμμα δέν μπορεΐ νά όργανώσει τόν άγώνα γι* αύτό τό σκοπό καί έναντίον αυτού τοΰ έχθροΰ; Μπορούμε σωστά νά καθορίσουμε τούς συμμάχους τής έργατικής τάξης, τί θά κερδίσει δμως άπό αύτό τό κόμμα άν δέν μπορεΐ νά τούς τρα­βήξει μέ τό μέρος του, νά τούς όργανώσει καί νά μπει έπι­κεφαλής τοΰ άγώνα τους;

Έτσι, γιά τήν πολιτική καθοδήγηση εχει σημασία δχι μόνο ν ά ξ έ ρ ε ι ς άλλά καί ν ά μ π ο ρ ε ΐ ς. ΙΙώς δμως θά αποκτήσεις αυτή τήν Ικανότητα, αυτή τήν τέχνη;

Γι’ αύτό δέν άρκεΐ βέβαια μόνο ή θεωρητική μάθηση. Κάθε κόμμα μπορεΐ νά κατακτήσει τήν τέχνη τής πολιτικής καθοδήγησης μόνο μέ τή μεγάλη δική του πείρα. Δέν υπάρ­χει κανένα σχολείο πού νά μπορεΐ νά άντικαταστήσει, γιά τό έπαναστατικό κόμμα, τό σχολείο τοΰ πρακτικού άγώνα μέ δλες τίς άντιξοότητες καί δοκιμασίες, τίς νίκες καί τίς ήττες, τίς έπιτυχίες καί τίς αποτυχίες του.

"Ολα αύτά βέβαια δέ σημαίνουν δτι κάθε κόμμα υποχρεω­τικά πρέπει νά ύποστεΐ τό ίδιο δλες άπολύτως τίς δοκιμασίες καί νά διδαχτεί μόνο άπό τά δικά του παθήματα. Ή πορεία γιά τήν κατάκτηση τής πολιτικής τέχνης μπορεΐ σοβαρά νά έπιταχυνθεΐ, ό άριθμός τών ήττων, τών σφαλμάτων καί τών αποτυχιών μπορεΐ νά μειωθεί κατά πολύ, αν τό κόμμα μελε­τήσει προσεκτικά καί χρησιμοποιήσει τήν πείρα τών δλλων κομμάτων, τήν πείρα τοΰ διεθνούς έπαναστατικοΰ κινήματος. Τά εργα δπου Ιχει γενικευτεί αυτή ή πείρα είναι πολύτιμα βοηθήματα γιά όσους προσπαθούν νά κατακτήσουν τήν τέ-

Ή τέχνη τής πολιτικής χαϋοάήγησης.

95

χνη τής πολιτικής καθοδήγησης. Εξαιρετικά σπουδαίο άπό αυτή τήν άποψη είναι τό Ιξοχο βιβλίο τοϋ Λένιν: «Ό αριστερισμός, παιδική άρρώστια τοΰ κομμουνισμού», που είχε καί έξακολουθεΐ νά Ιχει τεράστια σημασία γιά τό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα.

Ποιοί είναι οΐ βασικοί τομείς δράσης πού περιλαμβάνει ή τέχνη τής πολιτικής καθοδήγησης;

Πρίν άπ’ δλα, ή Ικανότητα νά δουλεύεις μέσα στίς μάζες. Σ ’ αύτό τό καθήκον μπορούν ν’ άνταποκριθοΰν μέ έπιτυχία μόνο τά κόμματα καί οΐ καθοδηγητές, πού ζοΰν τά συμφέ­ροντα τών έργαζομένων, συμμερίζονται τούς πόθους τους καί άφοσιώνονται άπεριόριστα σ’ αυτούς.

Μιά άπό τίς λενινιστικές άρχές της τέχνης τής πολιτικής καθοδήγησης συνίσταται στό δτι: γιά νά τραβηχτοΰν σέ δραστήριο άγώνα τά Εκατομμύρια τών μαζών, δέν άρκεί μόνο ή προπαγάνδα καί ή ζύμωση, άλλά είναι απαραίτητη καί ή π ο λ ι τ ι κ ή π ε ί ρ α τ ώ ν Ι δ ι ω ν τ ώ ν μ α ­ζ ώ ν . . .Ποτέ τά έκατομμύρια τών άνθρώπων δέ θά άκούσουν τίς συμβουλές τοΰ κόμματος, Ελεγε δ Λένιν, αν αυτές οί συμβουλές δέ συμπίπτουν μέ αΰτό πού τούς δι­δάσκει ή πείρα τής Ιδιας τους τής ζωής»*. Γι’ αύτό ή τέχνη τής πολιτικής καθοδήγησης συνίσταται στήν εφαρμογή τέ­τοιων μέσων καί μεθόδων, πού, ξεκινώντας άπό τήν πείρα τών μαζών καί άπό τό έπίπεδο τής συνείδησής τους, νά μπο­ρούν νά όδηγήσουν τίς μάζες άκό ι̂α πιό πέρα, στόν άγώνα γιά τούς τελικούς σκοπούς. Τό κόμμα δμως δέν μπορεΐ νά περιμένει παθητικά πότε ή Ιδια ή πραγματικότητα θά διδά­ξει τίς μάζες. Πρέπει νά μπορεΐ νά τίς βοηθήσει γιά νά κα­ταλήξουν σέ σωστά συμπεράσματα. Ό Λένιν αΰτό τό όνόμαζε Ικανότητα νά όδηγεΐς τίς μάζες, μέ βάση τήν Ιδια τους τήν πείρα, στίς θέσεις τοΰ άποφασιστικοΰ άγώνα.

01 μάζες συνειδητοποιούν τή γύρω πραγματικότητα χάρη στά γεγονότα μέ τά δποΐα συγκρούονται καθημερινά καί τά όποια τίς θίγουν καί τίς άφοροϋν δμεσα. IV αύτό τά κόμ­ματα δέν μπορούν άλλιώς νά όδηγήσουν τούς έργαζόμενους στόν άγώνα κατά τοΰ καπιταλισμοϋ, παρά καθοδηγώντας τόν

* Β. I. Λένιν, «Άπαν·:*», τόμ. 24ος, osX. 467.

96

άγώνα γιά τίς άμεσες οικονομικές Ανάγκες καί τά πολιτικά συμφέροντα τών μαζών, προβάλλοντας αιτήματα πού νά άν- ταποχ.ρίνονται στίς έπιτακτικές άνάγκες τών διαφόρων στρο>- μάτων τών έργαζομένων καί άγωνιζόμενα γιά νά πετύχουν τήν Ικανοποίηση αυτών τών αιτημάτων. Σπουδαίο μέρος τής τέχνης τής πολιτικής καθοδήγησης άποτελεΐ καί ή ικανότητα τοΰ κόμματος νά συνενώνει τίς προσπάθειές του μέ τίς προσ­πάθειες δλων έκείνων πού μαζί τους μπορεΐ νά έπιτευχθεί ένότητα δράσης, άκόμα καί μέ έκείνους πού έχουν διαφορβ- τικές απόψεις σέ βασικά προβλήματα. “Οπως Οά δούμε λε­πτομερειακά, στό παρακάτω κεφάλαιο, αυτό είναι μιά σοβα­ρή δν καί δύσκολη δουλειά.

Ή τέχνη τής πολιτικής καθοδήγησης περιλαμβάνει άκό­μα καί τήν Ικανότητα νά έκλέγεις σωστά τίς μορφές πάληι πού άντιστοιχοϋν στή δοσμένη κατάσταση, τήν Ικανότητα νά είσαι έτοιμος γιά τήν πιό γρήγορη καί άναπάντεχη άλλαγή αύτών τών μορφών.

*Av τό κόμμα ξέρει νά έκλέγει σωστά τίς μορφές πάλης καί νά έπεξεργάζεται τήν πολιτική γραμμή πού άνταποκρίή νεται στίς ΰπάρχουσες συνθήκες, τότε θά μπορεΐ νά ένεργεί δραστήρια καί νά πετυχαίνει συγκεκριμένα αποτελέσματα στίς πιό σύνθετες καί δύσκολες συνθήκες.

Έ να κόμμα λενινιστικοϋ τύπου ποτέ δέ σταυρώνει τά χέτ ρια, δέν κλείνεται στόν έαυτό του, περιμένοντας τή «μεγάλη ώρα», δηλ. μιά κατάσταση πού θά προκαλέσει μόνη της έπα­ναστατική άνοδο τών έργαζομένων καί Οά έξασθενήσει τήν αντίσταση τών έχθρών τους. Τό κόμμα αυτό καί στίς πιό δυσμενείς συνθήκες ψάχνει καί βρίσκει δυνατότητες δραστή­ριας δουλειάς μέσα στίς μάζες, δραστήριου πολιτικού άγώνα. Έτσι, τό κόμμα έδραιώνει τίς θέσεις του καί, τό σοβαρότερο, φέρνει πολύ πιό κοντά τήν ώρα τής αποφασιστικής μάχης, προετοιμάζοντας γι’ αύτήν δχι μόνο τόν έαυτό του, άλλά καί δσο τό δυνατό πιό πλατιά στρώματα έργαζομένων. Ή άνο­τερή πολιτική τέχνη συνίσταται άκριβώς στό νά μπορεΐ Ενα κόμμα, άκόμα καί σέ συνθήκες υποχώρησης τής έπανάστα­σης, νά βρίσκει τέτοιες κατευθύνσεις καί μορφές άγώνα, ποΰ νά δημιουργούν τίς βάσεις γιά μελλοντικές νίκες καί νά φέρ­νουν κοντά αυτές τίς νίκες. Έ να λαμπρό παράδειγμα αύτή? τής τέχνης μάς δίνει ή λενινιστική πολιτική τών ρώσων κβμ-

97

μουνιστών στά χρόνια τής αντίδρασης, μετά τήν έπανάσταση τοϋ 1905 -1907. Εκείνα τά χρόνια τό κόμμα Ιδειξε πώς «ρέπει νά ένεργεΐ κανείς σέ περίπτωση άποτυχίας μιας έπα­νάστασης. Ό Λένιν εγραφε τότε: «Τά έπαναστατικά κόμ­ματα πρέπει νά συμπληρώσουν τίς σπουδές τους. Έ μα­θαν νά έπιτίθενται. Τώρα πρέπει νά καταλάβουν δτι αΰτή τήν έπιστήμη είναι άνάγκη νά τή συμπληρώσουν μέ τήν έπι­στήμη γιά τό πώς πρέπει νά υποχωρούν κανονικά. Πρέπει νά καταλάβουμε — καί ή έπαναστατική τάξη μαθαίνει νά τό καταλαβαίνει άπό τήν ίδια τήν πικρή της πείρα — δτι είναι άδύνατο νά νικήσει κανείς χωρίς νά μάθει σωστά νά έπιτί- θεται καί σωστά νά υποχωρεί».*

'Η Ικανότητα νά βρίσκουμε τό βασικό κρίκο.

Ή έπιστήμη καί ή τέχνη τής πολιτικής καθοδήγησης έκ- δηλώνονται καί στήν Ικανότητα νά διακρίνουμε τά κύρια προ­βλήματα, πού γιά τή λύση τους χρειάζεται νά συγκεντρώ­σουμε ιδιαίτερες προσπάθειες.

Τά πολιτικά γεγονότα συνδέονται τό ?να μέ τό αλλο, είναι δμως πάντα πολύ περίπλοκα. Ό Λένιν ελεγε δτι τά γεγονότα αυτά μπορούμε νά τά συγκρίνουμε μέ μιά αλυσίδα, μέ τή διαφορά δτι ή διάταξη τών κρίκων, τό σχήμα τους καί ή σύνδεση τοΰ ένός μέ τόν δλλον δέν είναι τόσο απλή, δπως στήν αλυσίδα πού φτιάχνει ό σιδεράς. Εκτός άπό αύτό, στή συνηθισμένη αλυσίδα δλοι οί κρίκοι είναι δμοιοι, ένώ στήν πολιτική ζωή υπάρχουν ζητήματα βασικά καί ζητήματα έξαρτημένα, δευτερεύοντα. «Πρέπει νά ξέρουμε νά βρίσκου­με σέ κάθε ιδιαίτερη στιγμή, τόν ξεχωριστό κρίκο τής αλυ­σίδας, πού πρέπει νά άδράξουμε μέ δλη μας τή δύναμη, γιά νά κρατήσουμε δλη τήν άλυσίδία καί νά προετοιμάσουμε στα­θερά τό πέρασμα στόν έπόμενο κρίκο. ..».**

Στή Ρωσία, μετά τήν άνατροπή τοΰ τσαρισμού, δ βασίτ κός κρίκος ήταν ή έπαναστατική ϊξοδος άπό τόν πόλεμο. Ά -

• Β. I. Δένιν, «ΆΓ.χντα», τύμ. 31«>ς, σελ. 11·- ΙΕ.** Β. I. Λέ'κν, «"Απαντα», τάμ. 27ος, « λ . 2iA.

08

μέοως μετά την έπανάσταση τοΰ Φεβρουαρίου, ot πλατείες μά­ζες ήθελαν τή συνέχιση τοΰ πολέμου μέχρι τέλους. Πίστευαν δτι άλλαξε ό χαρακτήρας τοΰ πολέμου, δτι δηλ. επαψε νά είναι Ιμπεριαλιστικός. Ό Λένιν δμως άπόδειξε δτι δλα αυτά δέν ήταν παρά ανεδαφικές αυταπάτες. "Οσο Οά βρι­σκόταν στήν έξουσία ή άστική τάξη, ό πόλεμος θά έξακολου- θοΰσε νά είναι Ιμπεριαλιστικός. Γιά νά έξασφαλιστεΐ ή ειρή­νη δέν υπήρχε άλλη διέξοδος παρά μόνο ή σοσιαλιστική έπα­νάσταση. Καί μ’ δλο πού τόν πρώτο καιρό ot μάζες δέν τό είχαν καταλάβει ακόμα αύτό, τό κόμμα ήταν βέβαιο δτι ή Ιδια ή λογική τών πραγμάτων Οά τίς όδηγοΰσε στό συμπέρα­σμα δτι ή σωτηρία βρίσκεται στήν έπανάσταση. Τό κόμμα συγκέντρωσε δλες του τίς προσπάθειες στό νά βοηθήσει τίς μάζες νά καταλήξουν σ’ αύτό τό συμπέρασμα.

Δέ χρειάστηκε παρά μόνο μισός χρόνος γιά νά ξεσκε­παστεί έντελώς ή άστική τάξη, σάν τάξη πού ένδιαφερόταν γιά τή συνέχιση τοΰ πολέμου. Τότε εγινε μεταστροφή στή συνείδηση τών μαζών, πού πείστηκαν δτι δ πόλεμος μπορεΐ νά τελειώσει μόνο μέ τήν ένοπλη άνατροπή τής αστικής τά­ξης. «'Η έπαναστατημένη Ρωσία πέτυχε τήν £ξοδο άπό τόν πόλεμο — ελεγε δ Λένιν. Αύτό τής κόστισε πολλές προσ­πάθειες, δμως δέν πήγαν χαμένες, γιατί χάρη σ’ αύτές πάρθηκε ΰπόψη τό βασικό άίτημα τοΰ λαοΰ καί αύτό μάς Εδοσε τή νίκη.. .»*.

Σήμερα, πού πάνω άπό τούς λαούς κρέμεται δ κίνδυνος ένός έξοντωτικοΰ πολέμου, δταν δραστηριοποιείται καί πάλι ή διεθνής αντίδραση πού προσπαθεί νά έπιβάλει στούς λαούς τό φασισμό, δ βασικός κρίκος γιά τήν πολιτική τών κομμου­νιστικών κομμάτων τών καπιταλιστικών χωρών £γινε δ αγώ­νας γιά τήν είρήνη καί τή δημοκρατία.

Ή μαρξιστική - λενινιστική άνάλυση τής πραγματικότη­τας, δ στενός δεσμός μέ τίς μάζες, δίνουν τή δυνατότητα σέ κάθε κόμμα, ξεκινώντας άπό τίς Ιδιομορφίες τής κατάστα­σης στή χώρα του, νά ξεχωρίζει τό κύριο πρόβλημα, πού ή λύση του θά φέρει κοντά τήν έπίτευξη τοΰ τελικοΰ σκοποΰ τής έργατικής τάξης.

* Β. I. Λένιν, «*Αί»ντα», τόμ. 33ος, ο*λ. 371.

99

5. Ή Αναγκαιότητα τοΰ άγώνα κατά τοΰ δεξιού όττορταρ- νισμοϋ καί τοΰ σεχταρισμού.

Ή Αντιδραστική άστική τάξη δέ σταμάτησε ποτέ τίς Από- πειρές της γιά νά υπονομεύσει τό κομμουνιστικό κίνημα άπό τά μέσα. Γιά τήν πραγματοποίηση τών σκοπών της στηρίζει με­γάλες έλπίδες στίς έσωκομματικές διαφωνίες καθώς καί στή διάδοση όπορτουνιστικών Αντιλήψεων ανάμεσα στά πολιτικά Ασταθή μέλη τοΰ κόμματος. 01 γραμμές τοΰ κόμματος πυ­κνώνονται Αδιάκοπα δχι μόνο άπό πρωτοπόρους έργάτες, Αλ­λά καί Από Ανθρώπους πολιτικά Ανώριμους, πού πολλοί Από αυτούς προέρχονται Από διάφορα μεσαία στρώματα καί, έ- κούσια ή Ακούσια, φέρνουν στό κόμμα τίς προκαταλήψεις καί τίς πλάνες τους. Γι’ αυτό Αντικειμενικά υπάρχει πάντα ή δυνα­τότητα νά διεισδύσουν στά κομμουνιστικά κόμματα Αστικές καί μικροαστικές έπιδράσεις, διάφορες όπορτουνιστικές Από­ψεις, Απαισιόδοξες διαθέσεις καί δυσπιστία γιά τή νίκη. Νά γιατί 6 ά γ ώ ν α ς γ ι ά τ ή ν κ α θ α ρ ό τ η τ α τ ή ς μ α ρ ξ ι σ τ ι κ ή ς - λ ε ν ι ν ι σ τ ι κ ή ς κ ο ­σ μ ο θ ε ω ρ ί α ς είναι νόμος άπαράβατος γιά τήν ύπαρ­ξη καί τήν άνάπτυξη τών κομμουνιστικών κομμάτων.

Ό κίνδυνος χον άνα&ιωβτιχιαμον.

Ό σο άναπτύσσεται ό άγώνας τής έργατικής τάξης, ή άστική Ιδεολογία μεταβάλλει τίς άποχρώσεις της. Ή χον­τροκομμένη υπεράσπιση τοΰ καπιταλισμοΰ Αντικαθίσταται μί πιό λεπτούς τρόπους υπεράσπισής του. Αυτό δμως καθόλου δέ μεταβάλλει τήν ουσία τής άστικής Ιδεολογίας. ’Ακριβώς τό ίδιο καί δ όπορτουνισμός, μέ δποια μορφή καί άν παρου­σιάζεται, πάντα Ιχει σά σκοπό — είτε άνοιχτά, είτε καμου- φλαρισμένα — νά συμφιλιώσει τήν έργατική τάξη μέ τόν κα­πιταλισμό, νά προσαρμόσει τό έργατικό κίνημα στά συμφέ­ροντα τών κυρίαρχων τάξεων. Σ ’ αυτό Ακριβώς Αποβλέπουν οί συνεχείς προσπάθειες τών όπορτουνιστών νά Αναθεωρή­σουν τήν έπαναστατική κοσμοθεωρία τής έργατικής τάξης*, τό μαρξισμό · λενινισμό.

100

*0 ρεβιζιονισμός ή ή «άναθεώρηση» τοΰ μαρξισμού, τό­νιζε 6 Λένιν, είναι «μιά άπό τίς κύριες, δν δχι ή κυ- ριότερη, έκδήλωση τής άστικής έπίδρασης στό προλεταριά­το καί τής άστικής διαφθοράς τών προλετάριων»*.

Οί Ιδεολόγοι τοΰ άναθεωρητισμοΰ προσπαθούν νά «Ανα­θεωρήσουν» ή, γιά νά μιλήσουμε άκριδέστερα, νά διαστρε* βλώσουν δλες τίς δασικές Θέσεις τής μαρξιστικής - λενινι- στικής Θεωρίας. Γι* αύτές τίς προσπάθειες μιλήσαμε στό δέ­κατο κεφάλαιο καί Θά μιλήσουμε πολλές φορές παρακάτω. 'Ωστόσο οί άναθεωρητές, σάν Ιναν άπό τούς κυριότερους στό­χους τους, διάλεγαν καί διαλέγουν πάντα τή λενινιστική διδα­σκαλία γιά τό κόμμα.

01 θεωρητικές καί πρακτικές προσπάθειες τών άναθεω- ρητών, σέ τελευταία άνάλυση, αποβλέπουν πάντα στό νά δια- λύσουν τό κόμμα ή νά τό μετατρέψουν σέ ρεφορμιστικό. Σέ δρισμένες Ιστορικές συνθήκες αυτή ή πρόθεση έκδηλώνεται άνοιχτά, σέ άλλες καμουφλαρισμένα.

'Ύστερα άπό τήν ήττα τής πρώτης ρωσικής έπανάστα­σης, οί άναθεωρητές στή Ρωσία δρχισαν έκστρατεία κατά τοΰ κόμματος, προσπαθώντας νά άποδείξουν δτι είναι μιά δργάνωση «πού πρέπει νά μπει στό άρχείο». Στή θέση του πρότειναν νά δημιουργηθεΐ μιά πλατειά, μή κομματική 2νω- ση — ή «έργατική ίνωση». ’Αντανακλώντας τήν άπάθεια, τή σύγχυση καί τήν άπώλεια τής έπαναστατικής προοπτικής, πού είχε προκαλέσει ή έπίθεση τής άντίδρασης, οί λικβινταριστές (μέ αύτό τό δνομα πέρασαν στήν Ιστορία τοΰ ρωσικού έργα- τικοΰ κινήματος οί άναθεωρητές έκείνης τής έποχής), ήθε­λαν νά αντικαταστήσουν τό κόμμα μέ κάτι τό άκαθόριστο, πού θά έξυπηρετοΰσε δχι μόνο τήν άστική τάξη, άλλά καί τήν άπολυταρχία. Ά ν τότε οί έπαναστάτες μαρξιστές δέ συνέτριβαν πολιτικά τούς λικβινταριστές, ή έργατική τάξη θά βρισκόταν, στήν περίοδο τής νέας έπαναστατικής άνόδον πού θά δρχιζε γρήγορα, άποδιοργανωμένη καί χωρίς τό μα­χητικό της καθοδηγητή — τό κόμμα τών μπολσεβίκων.

Τά πύό χαρακτηριστικά γνωρίσματα τοΰ σύγχρονου άνα- θεωρητισμοΰ έπισημάνθηκαν στή Διακήρυξη τής Διάσκεψης

• H. I. Αένιν, «Άπβηιτα», τόμ. 20ός, 3®λ. 396.

101

τών Αντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομτ μάτων (τό Νοέμβριο τοΰ 1957). Σ ’ αυτή τή διακήρυξη άνβ- φέρεται:

«Ό σύγχρονος αναθεωρητισμός προσπαθεί νά δυσφημή- βει τή μεγάλη διδασκαλία τοΰ μαρξισμού - λενινισμού, διακη­ρύσσει δτι αύτή ή διδασκαλία <πάλιωσε» καί δτι τάχα έχασε τή σημασία της γιά τήν κοινωνική ανάπτυξη. Οί αναθεωρη­τές προσπαθούν νά άφαιρέσουν άπό τό μαρξισμό τό έπανα- στατικό του πνεύμα καί νά υποσκάψουν τήν πίστη τής έργα­τικής τάξης καί τοΰ έργαζόμενου λαοΰ στό σοσιαλισμό. Τάσ­σονται έναντίον στήν Ιστορική άναγκαιότητα τής προλετα­ριακής έπανάστασης καί τής δικτατορίας τοΰ προλεταριάτο^ κατά τό πέρασμα άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό, άρ- νοΰνται τόν καθοδηγητικό ρόλο τοΰ μαρξιστικού - λενινισπτ κοΰ κόμματος, άρνοΰνται τίς άρχές τοΰ προλεταριακού διε­θνισμού, ζητούν νά έγκαταλειφθοΰν οί βασικές λενινιστικές άρχές τής κομματικής οικοδόμησης, καί πρίν άπ’ δλα ή άρ- χή τοΰ δημοκρατικού συγκεντρωτισμού, καί ζητούν τή μετα­τροπή τοΰ κομμουνιστικού κόμματος, άπό μαχητική έπανα- στατική δργάνωση, σέ κάτι πού νά μοιάζει μέ λέσχη συζη­τήσεων»*.

Στίς σύγχρονες συνθήκες οί Αναθεωρητές δέν κάνουν πάντα άνοιχτές προτάσεις γιά διάλυση τοΰ κόμματος. Μέ ση­μαία τή διεύρυνση τής έσωκομματικής δημοκρατίας, Επιδιώ­κουν τήν κατάργηση τής κομματικής πειθαρχίας, τήν παρα­χώρηση στή μειοψηφία τοϋ δικαιώματος νά μήν Αναγνωρίζει •τίς άποφάσεις πού πάρθηκαν άπό τήν πλειοψηφία, καθώς καί τοΰ δικαιώματος νά δργανώνει φράξιες. Αύτό δμως θά σήμαινε άπώλεια τής ένότητας δράσης τοΰ κόμματος καί με­τατροπή του σέ στίβο άγώνα άνάμεσα στίς διάφορες φράξιες.

01 άναθεωρητές συχνά παρουσιάζονται μέ τή σημαία της πάλης κατά τοΰ δογματισμού καί τοΰ σεχταρισμοϋ. Τό γεγο­νός δτι ουσιαστικά άρνοΰνται τό μαρξισμό προσπαθούν νά τό καλύψουν έπικαλούμενοι τό δτι ή ίδια ή μαρξιστική διδα-

* ‘Προγραμ ι̂ατixd ντοκουμέντα τοΟ Αγώνα γιά τήν βίρήνΐ), «ή δημοκρατία χαΐ τύ οοοιαλιαμό», Κρατικές πολιτικές έχΜοβις, ■*- σχα, 1961, « λ . 16.

102

σκαλιά προϋποθέτει τήν αντικατάσταση τών ξεπερασμένων θέσεων μέ νέες. Ή αντικατάσταση δμως τών ξεπερασμένων θέσεων μέ νέες μαρξιστικές θέσεις δέν ?χει τίποτε τό κοινό μέ τήν κατάργηση τών δασικών άρχών τοΰ μαρξισμοΰ - λενι­νισμού, πού άποτελούν τήν ψυχή αυτής τής έπαναστατικής διδασκαλίας. Ό κίνδυνος τοΰ αναθεωρητισμού συνίσταται ά- κριβώς σ’ αυτό, δηλ. στό δτι, μέ τό πρόσχημα τής Ανάπτυ­ξης τοΰ μαρξισμοΰ, άρνεΐται τό μαρξισμό. Φυσικά τά κομμουνιστικά κόμματα θεωρούν τόν άγώνα κατά τοΰ Ανα­θεωρητισμού σέ δλα τά ζητήματα, μαζί καί στά ζητήματα τής κομματικής οικοδόμησης, σάν μιά άπό τίς βασικότερες χαί μόνιμες υποχρεώσεις τους.

‘Ο δογματισμός χαί 6 οεχταριομός δδηγοϋν στήν άπό- οπαοη άπό τίς μάζες.

Τά κομμουνιστικά κόμματα δέν κάνουν μόνο άγώνα κατά τοΰ άναθεωρητισμοΰ, άλλά καί κατά τοΰ σεχταρισμού. Ε ξω ­τερικά δ άναθεωρητισμός καί ό σεχταρισμός είναι άντίθετοι ό ΐνας μέ τόν δλλο. Στήν πραγματικότητα δμως καί ό σεχτα­ρισμός, πού έμφανίζεται σάν πολύ «άριστερός», έπαναστατ»- κός, δδηγεΐ στήν έξασθένηση τοΰ κόμματος.

Βάση τοΰ σεχταρισμού είναι ή δογματική προσήλωση οί διάφορες θεωρητικές θέσεις καί φόρμουλες πού τάχα δίνουν τή λύση δλων τών προβλημάτων πού μπορεΐ νά προβάλει ή πολιτική ζωή. ΟΙ δογματιστές, άντί νά μελετούν τή ζωντανή πραγματικότητα, ξεκινούν άπό σχήματα καί αν τά γεγονότα δέν ταιριάζουν μέ αυτά τά σχήματα, τότε παραγνωρίζουν τά γεγονότα. Δογματισμός σημαίνει άπόσπαση άπό την πρα­γματικότητα καί τό κόμμα, fiv δέν άγωνίζεται κατά τοΰ δο­γματισμού, μετατρέπεται σέ αίρεση, άποσπασμένη άπό τή ζωή.

Ή άπόπειρα νά γαντζώνεται κανείς άπό τό χθες, άπό τήν πολιτική καί τίς Οργανωτικές μορφές, πού δέν άνταπο- κρίνονται στίς μεταβαλλόμενες συνθήκες, πρακτικά σημαίνει, δπως γράφει δ Λένιν, «πολιτική έπαναστατικής Αδρά­νειας. . Ή πρακτική δλων τών κομμουνιστικών κομμάτων, μέ πολυάριθμα παραδείγματα, έπαλήθευσε τήν όρθότητα αύ- τοΰ τοΰ λενινιστικοΰ συμπεράσματος.

Στή Ρωσία δ σεχταρισμός έκδηλώθηκε μέ τήν άπροθυ-

103

μία χρησιμοποίησης τών νόμιμων δυνατοτήτων, «ου ή πρώτη ρωσική έπανάσταση, παρά τήν ήττα της, είχε άποσπάσει άπό τόν τσαρισμό. Τά μέλη τοΰ κόμματος, πού θεωροΰσαν τούς έαυτούς τους «πιό έπαναστάτες» άπό τό κόμμα, έπιδίωκαν νά έπιβάλουν στό κόμμα τήν πολιτική τής αποχής άπό τήν Κρα­τική Δούμα καί τής άρνησης τής δουλειάς στά συνδικάτα καί στά άσφαλιστικά ταμεία. 'Αντί γιά τή δύσκολη δουλειά μέσα «τίς μάζες, προτιμούσαν νά περιμένουν περήφανα μιά νέα ίηαναστατιν.ή κρίση.

Πολλά κομμουνιστικά κόμματα πού Ιδρύθηκαν στίς κα­πιταλιστικές χώρες μετά τήν ’Οκτωβριανή έπανάσταση, στήν πρώτη περίοδο τής ύπαρξής τους, έκαναν λάθη σεχταριστι- κοΰ χαρακτήρα. Ό Λένιν τό όνόμασε τότε αύτό «Αρι­στερισμό», παιδική αρρώστια τοΰ κομμουνισμού. Τά λάθη αυ­τά έκφράζονταν μέ τό γεγονός δτι ol κομμουνιστές αύτοί άρ- νοΰνταν νά δουλέψουν στά συνδικάτα, πού βρίσκονταν κάτω άπό τήν καθοδήγηση τών άντιδραστικών καί τών όπορτουνι- στών, άρνούνταν νά συμμετάσχουν στά άστικά κοινοβούλια, νά κάνουν σέ αναγκαίες περιπτώσεις συμβιβασμούς, καί γενι­κά νά έφαρμόσουν μιά ευλύγιστη τακτική.

Καί σήμερα έπίσης είναι ανάγκη νά γίνεται άγώνας κα­τά τών έκδηλώσεων τοΰ σεχταρισμού. Ή κύρια ουσία τοΰ σεχταρισμού συνίσταται στήν απόσπαση άπό τίς μάζες, στή μή χρησιμοποίηση τών δυνατοτήτων πού υπάρχουν γιά έπα­ναστατική δουλειά, στήν τάση νά Αποφεύγονται, νά άγνοοΰν- ται τά φλέγοντα ζητήματα πού προβάλλει ή ζωή. Ένώ ό Αναθεωρητισμός προσπαθεί νά συμφιλιώσει τό κόμμα μέ τόν καπιταλισμό, δ σεχταρισμός τοΰ άφαιρεί τούς δεσμούς μέ τίς μάζες, χωρίς τούς όποιους είναι αδύνατο νά άγωνιστεϊ μέ έπιτυχία κατά τοΰ καπιταλισμοΰ. Γι’ αύτό είναι αδύνατο *ά έδραιωθεί τό κόμμα, αν δέν αγωνίζεται κατά τοΰ σεχτα­ρισμού, μέ δποια μορφή καί αν έκδηλώνεται.

Ή Ελλειψη έμπιστοσύνης στή δύναμη τών έργατικών μα­ζών, πού χαρακτηρίζει τό σεχταρισμό, στά ζητήματα της κομματικής οικοδόμησης, βρίσκει τήν Εκφρασή της στήν έπι- δίωξη νά περιοριστούν ή έσωκομματική δημοκρατία καί ot μορφές τής συλλογικής καθοδήγησης, νά αναπτυχθεί Υπερ­τροφικά δ συγκεντρωτισμός, νά μετατραπεΐ ή συνειδητή κομ­ματική πειθαρχία σέ πειθαρχία μηχανική πού νά στηρίζεται

104

<ηόν έκφοβισμό χαί στά μέτρα, νά υποκατασταθεί ή μέθοδος της πειθούς μέ τή μέθοδο τοΰ καταναγκασμού. Καί δέν είναι έκπληκτικό τό γεγονός δτι δ δογματισμός καί ό σεχταρισμός είναι αξεχώριστοι άπό τήν ξένη, πρός τό μαρξισμό - λενινι­σμό, προσωπολατρεία. Ό δογματισμός καί ό σεχταρισμός, διαστρεβλώνοντας τή λενινιστική διδασκαλία γιά τό κόμμα, κάνουν τό κόμμα νά χάνει τά ουσιαστικά χαρακτηριστικά γνωρίσματά του σάν μαχητική Ανεξάρτητη καί στενά δεμένη μέ τίς μάζες όργάνωση.

Ή Διάσκεψη τών Αντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων στή Μόσχα (Νοέμβριος 1960) τόνισε, Ακόμα μιά φορά, τήν Ανάγκη νά διεξάγεται Αποφασιστικός άγώνας σέ δύο μέτωπα: έναντίον τοΰ ρεδιζιονισμοΰ, πού πα­ραμένει ό κύριος κίνδυνος, καί έναντίον τοΰ δογματισμού καί σεχταρισμοΰ. Ή διάσκεψη υπέδειξε δτι ό δογματισμός καί ό σεχταρισμός στή θεωρία καί τήν πράξη, δν δέ διεξάγεται συνεπής άγώνας έναντίον τους, μπορούν καί αυτοί νά γίνουν 6 κύριος κίνδυνος στό Ενα ή τό αλλο στάδιο Ανάπτυξης κάθε κόμματος. Ό δογματισμός καί δ σεχταρισμός καταδικάζουν τό κόμμα «σέ παθητική Αναμονή ή σέ Αριστερίστικες, τυχο­διωκτικές ένέργειες στόν έπαναστατικό Αγώνα»*. Τά λόγια αυτά τής Διάσκεψης Αποτελοΰν σοδαρή προειδοποίηση.

6. *0 διεθνιστικός χαρακτήρας τοΰ κομμουνιστικού κόμ­ματος.

Τό κομμουνιστικό κίνημα είναι διεθνιστικό, άπό τήν ϊδι* του τή φύση καί Από τήν Αντικειμενική του θέση σάν κίνημα πού £χει κοινή Ιδεολογία, κοινούς σκοπούς καί Αγωνίζεται έ­ναντίον ένός κοινού έχθροΰ. Ό μω ς τό έργατικό κίνημα, δν καί είναι διεθνιστικό Από τή φύση του, Αναπτύσσεται πάνω στό έθνικό έδαφος. Αυτό σέ δρισμένες περιπτώσεις μπορεΐ

• <Προγραμ4ΐατιχ4 ντοκοομίντα τοΟ Αγώνα γιά. τήν ιίρήνη, τή βφοχρατ(α χαί τό οοσιαλιαμό», Κρατιχές πολιτικές fatΜακ;, Η6- αχα, 1961, οβλ. 83.

105

νά γεννήσει τόν κίνδυνο τεχνητής αντιπαράθεσης τών έθη­κών συμφερόντων πρός τά διεθνή. 01 δνθρωποι πού δέν Εχουν απαλλαγεί άπό τήν έθνική στενότητα, άπό περιορισμένες έθνίτ κές Αντιλήψεις, μπορεΐ νά σχηματίσουν τήν έντύπωση'δτι οΐ συνθήκες τής χώρας τους Αποτελοΰν Εξαίρεση καί γι* αΰτό ό άγώνας τής έργατικής τάξης τής χώρας τους πρέπει νά διαφέρει ριζικά άπό τόν άγώνα πού διεξάγεται στίς δλλες χώρες.

Παρόμοιες Απόψεις είναι δχι μόνο βαθιά λαθεμένες, άλ­λά καί έπιζήμιες. 01 νόμοι τής κοινωνικής άνάπτυξης είναι γενικοί νόμοι πού Ισχύουν γιά δλες τίς χώρες. Νά γιατί υπάρ­χουν τόσα πολλά κοινά σημεία στό έργατικό κίνημα τών δια­φόρων χωρών. Καί νά γιατί τά κομμουνιστικά κόμματα πρέ­πει νά μήν απομονώνονται τό ενα άπό τό αλλο, άλλά Αντίθετα νά Ανταλλάσσουν τήν πείρα τους, νά δρουν συντονισμένα, ν ί μήν υποχωρούν μπροστά στίς έκδηλώσεις τοϋ «έθνικοΰ έ- γωισμοϋ καί τής έθνικής στενότητας» (Λένιν).

Τί σημαίνει δμως νά μπορεΐ Ενα κόμμα νά χρησιμοποιεί τήν πείρα τών άλλων κομμάτων; Σημαίνει, πρίν άπ’ δλα, δη­μιουργική καί δχι μηχανική άφομοίωση αυτής τής πείρας. Κάθε πείρα καθορίζεται πάντα άπό πολλές συνθήκες — τό­πο, χρόνο, κατάσταση, συσχετισμό ταξικών δυνάμεων. "Αν δέν παρθοΰν υπόψη οί συγκεκριμένες συνθήκες, τότε ή πεί­ρα καί ή πρακτική, που χρησιμοποιήθηκαν μέ έπιτυχία σέ μιά όρισμένη κατάσταση, μποροϋν, σέ άλλη κατάσταση, νά δόσουν διαφορετικά άποτελέσματα. "Οταν Ενα κόμμα δανεί­ζεται τήν πείρα ένός άλλου, πρέπει νά παίρνει άπό αΰιή τήν ουσία της, δηλαδή δ,τι εχει, δχι τοπική καί Ιδιαίτερα έθνική, άλλά διεθνή σημασία, δ,τι άποκτάει χαρακτήρα νομοτέλειας. Αΰτή τήν πείρα πρέπει νά μποροϋμε νά τήν Εφαρμόζουμε σωστά σέ συνδυασμό μέ τίς συγκεκριμένες συνθήκες τών δια­φόρων χωρών.

Ή άνταλλαγή τής πείρας καί δ συντονισμός τής δράσης των κομμουνιστικών κομμάτων τών διαφόρων χωρών Απαι­τούν τή δημιουργία στενών σχέσεων μεταξύ τους. 01 μορφές αΰτών τών σχέσεων είναι διάφορες καί μεταβάλλονται Ανάλο­γα μέ τίς Ιστορικές συνθήκες.

Στήν άρχή τής δράσης τους τά κομμουνιστικά κόμματα ήταν άκόμα Αδύνατα. Τά περισσότερα συγκροτήθηκαν Από

10G

έπαναστατικό στοιχεία τών σοσιαλδημοκρατικών καί τών ά- ναρχοσυνδικαλιστικών όργανώσεων. Τά στοιχεία αυτά Ιφε- fav μαζί τους έπιβιώσεις άπορτουνισμοϋ καί σεχταρισμού. Χρειάστηκε νά γίνει τεράστια δουλειά γιά τή συσπείρωση τών νέων κομμάτων, γιά τή διαπαιδαγώγησή τους μέ τίς έπαναστατικές Ιδέες τοΰ μαρξισμού - λενινισμού, γιά τήν ανά­δειξη καθοδηγητικών κομματικών στελεχών.

Αύτές άκριβώς ol έπιτακτικές ανάγκες τοΰ παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος δδήγησαν στή δημιουργία μιας διεθνούς όργάνωσης, πού συνένωσε τά κομμουνιστικά κόμμα­τα τών διαφόρων χωρών, τής Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ή ς Δ ι ε θ ν ο ύ ς (1919- 1943).

Ή Κομμουνιστική Διεθνής άποκατέστησε καί στερέωσε τούς δεσμούς άνάμεσα στούς έργαζόμενους τών διαφόρων χωρών, πού είχαν διακοπεί στόν πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, Επεξεργάστηκε πολλά θεωρητικά ζητήματα τοΰ έργατικοΰ κινήματος στίς νέες ιστορικές συνθήκες, βοήθησε σοβαρά στή διάδοση τών Ιδεών τοΰ κομμουνισμοΰ στίς μάζες καί διευκό­λυνε τή διαπαιδαγώγηση ηγετών τοΰ έργατικοΰ κινήματος.

'Ωστόσο, μέ τήν άνάπτυξη τοΰ κομμουνιστικού κινήματος καί μέ τήν δνδρωση τών κομμάτων, αύτή ή μορφή σχέσεων μεταξύ τους ξεπεράστηκε. *Η άνάπτυξη τής πολιτικής ώρι- μότητας τών κομμουνιστικών κομμάτων εκανε περιττή τήν ύπαρξη μιας παγκόσμιας κομμουνιστικής όργάνωσης αΰτού τοΰ τύπου. "Αλλωστε αύτή ή όργάνωση δέν μποροΰσε πιά νά καθοδηγεί δλο τό κομμουνιστικό κίνημα καί έξαιτίας τών διεθνών συνθηκών πού δημιουργήθηκαν στά χρόνια τοΰ δευ­τέρου παγκοσμίου πολέμου. Τό Μάη τοΰ 1943 ή Εκτελεστι­κή ’Επιτροπή τής Κομιντέρν άποφάσισε, μέ Εγκριση δλων τών κομμουνιστικών κομμάτων, τή διάλυση τής Κομμουνι­στικής Διεθνοΰς.

Στήν Ιστορία τοΰ κομμουνιστικού κινήματος υπάρχουν καί άλλες μορφές σχέσεων άνάμεσα στά κομμουνιστικά κόμ­ματα. Σήμερα οί πιό διαδομένες άπό αύτές είναι ol συναντή­σεις τών ήγετικών παραγόντων καί ή άμοιβαία άνταλλαγή πληροφοριών πάνω σέ διμερή βάση, ή άνταλλαγή αντιπροσω­πειών, καθώς καί οί πιό πλατειές συναντήσεις καί διασκέ­ψεις τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων, γιά συ­ζήτηση τών έπίκαιρων προβλημάτων, γιά άνταλλαγή πείρας,

107

γιά νά γνωρίσει ό ίνας τίς άπόι|>εις καί τίς θέσεις τοΰ άλλου καί νά συντονίσουν τόν κοινό άγώνα γιά τούς κοινούς σκο­πούς — τήν ειρήνη, τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό. Άπό αυτές τίς διασκέψεις Ιδιαίτερα μεγάλη σημασία Εχουν οί δια­σκέψεις τής Μόσχας, πού ίγιναν τό 1957 καί τό I960. Ο! δισκέψεις αυτές Εκαναν έκτίμηση καί άνάλυση τής έποχής μας καί διέγραψαν τίς προοπτικές άνάπτυξης τής έπανάστα­σης στίς συνθήκες τής εΙρηνικής συνύπαρξης τών δύο συ­στημάτων.

01 άδελφικές αμοιβαίες σχέσεις τών κομμουνιστικών καί Εργατικών κομμάτων οίκοδομούνται μέ δάση τίς άρχές τοΰ μαρξισμοΰ - λενινισμού, τίς άρχές τοΰ προλεταριακού διε­θνισμού.

Ή ουσία αυτών τών αμοιβαίων σχέσεων είναι ό συνδυα­σμός τής αυτοτέλειας κάθε κόμματος μέ τήν ένότητα δράσης Ολόκληρου τού παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος. Μέ­νοντας πολιτικά καί όργανωτικά ανεξάρτητα, τά κομμουνιστίτ κά κόμματα Ε θ ε λ ο ν τ ι κ ά , μ έ ά μ ο ι β α ί α σ υ μ φ ω ν ί α , ξεκινώντας άπό τήν ένότητα άπόψεων γιά τά διεθνή καθήκοντα τής έργατικής τάξης, ένώνουν τή δρά­ση τους, Επεξεργάζονται άπό κοινού, δταν παραστεΐ άνάγκη, Ενιαία γραμμή δράσης, Ενεργούν σάν ένιαία διεθνής δύναμη, πού περιφρουρεί τά συμφέροντα τών έργαζομένων δλων τών χωρών, τής γενικής εΙρήνης καί άσφάλειας.

«Στό κομμουνιστικό κίνημα — είπε ό Ν. Σ . Χρουστσώφ <πό 21ο συνέδριο τού Κ Κ Σ Ε — δέν υπάρχουν «άνώτερα» καί «κατώτερα» κόμματα. "Ολα τά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα είναι ίσα καί άνεξάρτητα, δλα είναι υπεύθυνα γιά τίς τύχες τοΰ κομμουνιστικού κινήματος, γιά τίς αποτυχίες καί τίς νίκες τους»*.

Τό ΚΚΣΕ εχει έξαιρετικά πλούσια καί πολύπλευρη πεί­ρα Επαναστατικού άγώνα καί οίκοδόμησης τής νέας κοινω­νίας, άνοίγει πρώτο τό δρόμο γιά τήν κομμουνιστική κοινω­νία. Καί δπως είναι φυσικό, τά άλλα τμήματα, πού Εχουν νά

• Ν. Σ. Χρουσοσώφ, «Γιά τούς ύεΐχτεζ Ιλέγχου -rift Ανάπτυξης ιί|ς ίθνιχ% οίχονομίας τί)ς ΕΣΣΔ ατά χρόνια. 1959 · 1966», Κρατικές χολ πικές έχβόοΜς, 1959, « λ . 106

108

Ακολουθήσουν τόν ίδιο δρόμο, μελετούν προσεκτικά τήν πεί­ρα τοΰ πρωτοπόρου τμήματος. Ό πω ς υπογράμμισαν οΐ δια­σκέψεις τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων, ή πεί­ρα τοΰ ΚΚΣΕ Εχει σημασία Αρχής γιά δλους τούς κομμου- νιστές τοΰ κόσμου.

Οί αντιπρόσωποι τών μαρξιστικών - λενινιστικών κομμά­των υπογράμμισαν τήν Ιστορική σημασία τών αποφάσεων τού 20οΰ συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ πού συνέβαλαν στήν αποκατάστα­ση τού λενινιστικοΰ πνεύματος καί τοΰ στύλ δουλειάς στή ζωή τών αδελφών κομμάτων, στίς άμοιβαΐες σχέσεις τους. Στή Διακήρυξη τής Διάσκεψης τοΰ 1957 καί στή Δήλωση τής Διάσκεψης τοΰ 1960 λέγεται:

«ΟΙ ιστορικές Αποφάσεις τοΰ 20οΰ συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ Βχι μόνο έχουν μεγάλη σημασία γιά τό ΚΚΣΕ καί τήν οι­κοδόμηση τοΰ κομμουνισμού στήν Ε ΣΣΔ , Αλλά καί ανοιξαν μιά νέα περίοδο στό διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, συνετέλ&- σαν στήν παραπέρα Ανάπτυξή του μέ βάση τό μαρξισμό - λε­νινισμό»*. Ή έκτίμηση αύτή έξηγείται σέ μεγάλο βαθμό Από τό γεγονός δτι οί ιδεολογικές θέσεις καί τά θεωρητικά συμ­περάσματα τοΰ 20οΰ συνεδρίου τοΰ ΚΚΣΕ Αντανακλούσαν τήν Αντικειμενική πραγματικότητα, έκφράσανε δ,τι είχε ώρΐτ μάσει στή ζωή, δ,τι αισθάνονταν ετσι ή Αλλιώς δλα τά κόμ­ματα.

Ή Διάσκεψη τών Αντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί έργατκκών κομμάτων τοΰ 1960, Αφοΰ έπιβεβαίωσε τή Δια­κήρυξη τοΰ 1957, δήλωσε δτι « κ ο ι ν ώ ς π α ρ α δ β - κ τ ή π ρ ω τ ο π ο ρ ί α τ ο ύ π α γ κ ό σ μ ι ο υ κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ κ ι ν ή μ α τ ο ς ή τ α ν κ α ί π α ρ α μ έ ν ε ι τ ό Κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ό Κ ό μ μ α τ ή ς Σ ο β ι ε τ ι κ ή ς Έ ν ω σ η ς , σ ά ν τ ό π ι ό Ε μ π ε ι ρ ο κ α ί Α τ σ α λ ω μ έ ν · τ μ ή μ α τ ο ΰ δ ι ε θ ν ο ύ ς κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι ­κ ο ύ κ ι ν ή μ α τ ο ς » . * *

• «Προγραμματικά ντοκουμέντα τοΟ Αγώνα γ ιά τήν βίρήνη, τή δημοκρατία καί τό οοσιαλιομό», Κρατικές πολιτικές Ακδόα^ς, Μό­σχα., 1961, σβλ. 20.

** «Προγραμματικά ντοκουμέντα τοΟ άγώνα γ ιά - φ «ίρήνη, τή βημοοφατία καί τό οοσιαλιομό», Κρατικές πολιτικές ϊκΒ6α·ις, Μό- « χ ·, 1061, «*λ. 83*.

109

Τό πρόγραμμα τοϋ ΚΚΣΕ πού έγκρίθηκε άπό τό 22ο βυνέδριο εγινε καί αύτό δεκτό άπό τά αλλα μαρξιστικά - λενχ- νιστικά κόμματα. 01 άντιπρόσωποι τών μαρξιστικών - λενι- νιστικών κομμάτων τών σοσιαλιστικών χωρών δηλώνουν δτι etvai καί δικό τους πρόγραμμα. Στά ντοκουμέντα τών ΚΚ τών καπιταλιστικών χωρών λέγεται δτι τό Πρόγραμμα τοΰ Κ Κ ΣΕ καθώς καί ol τεράστιες έπιτυχίες τοΰ σοβιετικού λαοΰ άποτελοΰν γι’ αυτά πηγή Εμπνευσης, πεποίθησης καί δύνα­μης γιά τόν άγώνα τους. Μεγάλη σημασία γιά τήν δργάνω- ση τών άδελφών κομμάτων Ιχει καί τό νέο καταστατικό τοΰ ΚΚΣΕ. "Ολα αυτά μαρτυρούν δτι ή πείρα τοΰ ΚΚΣΕ, ol Ιδέες του βοηθούν τόν κοινό άγώνα, βρίσκονται σέ αρμονία μέ τίς σκέψεις καί τούς πόθους δλων τών προοδευτικών άν- θ (κόπων.

Στό σύγχρονο στάδιο άπόκτησε Ιδιαίτερη σημασία τό ζή­τημα τής ένίσχυσης τής έ ν ό τ η τ α ς τ ο ϋ π α γ κ ό ­σ μ ι ο υ κ ο μ μ ο υ ν ι σ τ ι κ ο ύ κ ι ν ή μ α τ ο ς . Αύτό πρίν άπ’ δλα άπαιτοΰν τά συμφέροντα τοΰ αγώνα έναν- τίον τοϋ Ιμπεριαλισμού, τά συμφέροντα τής συσπείρωσης δ­λων τών δυνάμεων κατά τής άπειλής τοΰ πολέμου. Οί διασκέ­ψεις τής Μόσχας Εδοσαν μεγάλη προσοχή στό ζήτημα τής ένότητας, τών δρόμων καί τών τρόπων τής ένίσχυσής της.

Στή Δήλωση τής Διάσκεψης τοΰ 1960 λέγεται δτι «τά συμφέροντα τού κομμουνιστικού κινήματος άπαιτοΰν αυστη­ρή τήρηση έκ μέρους κάθε κομμουνιστικού κόμματος τών ά­πό κοινού έπεξεργασμένων, στίς διασκέψεις τών άδελφών κομ­μάτων, έκτιμήσεων καί συμπερασμάτων, πού άφορούν τά κοι­νά καθήκοντα τοΰ άγώνα έναντίον τοΰ ιμπεριαλισμού, γιά τήν ειρήνη, τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό»*. Στή Δήλω­ση λέγεται παρακάτω δτι δρος γιά τή διατήρηση τής ένότη­τας τοΰ διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος είναι «ή άπαγό- ρευση κάθε δράσης πού μπορεΐ νά υπονομεύσει αύτή τήν ένότητα».**

• «Προγραιψατιχά ντοκουμέντα τοΟ Αγώνα γιά τήν ειρήνη, τή *ημσχρατ(χ καί τό οοσιαλιομό», Κρατικές πολιτικές έκδόοεις, Μό­σχα, 1961, οβλ. 82.

** «Προγραμματικά ντοκουμέντα τοΟ άγώνα γιά τήν βίρήνη, τή δημοκρατία καί τό οοσιαλΜμό», Κρατικές πολιτικές έχύόσεις, Μό­σχα, 1961, αιΧ. 83.

110

"Οπως είναι εύνόητο, ή ένότητα δέ σημαίνει δμοιομορ- φία άλλά δίνει πλατείες δυνατότητες σέ κάθε κόμμα γιά τή δημιουργική έπεξεργασία τής πολιτικής του. Ή ένότητα στ4 βασικό, στό κύριο, στό ουσιαστικό δέν άποχλε(ει άλλά άντί- θετα προϋποθέτει δτι τά κόμματα θά παίρνουν ΰπόψη τους τήν πολυμορφία τών συνθηκών καί τίς έθνικές Ιδιομορφίες κατά τή λύση τών συγκεκριμένων προβλημάτων. Καί Εχει μεγάλη σημασία νά μήν άντιπαρατίθεται τό έθνικά Ιδιόμορφο στό γενικό, τό κύριο, τό διεθνές.

Άλλά τί πρέπει νά γίνεται δταν 2να κόμμα Εχει άμφιβο- λίες ή παρατηρήσεις γιά τή δραστηριότητα ένός άλλου κόμ­ματος; Ή Δήλωση τής Διάσκεψης τών άντιπροσώπων τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων δίνει απάντηση καί στό έρώτημα αύτό. «'Όταν γιά Ινα κόμμα προκύπτουν ζητή­ματα πού άφοροϋν τή δράση άλλου άδελφοΰ κόμματος — λέ­γεται σέ αύτό τό από κοινοΰ έπεξεργασμένο ντοκουμέντο — ή ήγεσία του άπευθύνεται στήν ήγεσία τοΰ άντίστοιχου κόμ­ματος. Σέ περίπτωση άνάγκη; γίνονται συναντήσεις καί συν­διασκέψεις»*.

"Ολες αυτές οΐ θέσεις πού ρυθμίζουν τίς σχέσεις μεταξύ τών άδελφών κομμάτων, είναι διαποτισμένες άπό τή βαθειά φροντίδα γιά τήν ένότητα δλων τών τμημάτων τοΰ διεΟνοΰς κομμουνιστικού κινήματος στόν κοινό τους άγώνα γιά τά ζω­τικά συμφέροντα τών λαών, γιά τήν ειρήνη, τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό. 01 θέσεις αυτές δείχνουν δτι δλα τά μαρ­ξιστικά - λενινιστικά κόμματα έχουν σαφή άντίληψη τής ευ­θύνης τους δχι μόνο άπέναντι στήν έργατική τάξη, τούς έρ­γαζόμενους, τό λαό τής χώρας τους, άλλά καί άπέναντι στό διεθνές έργατικό καί κομμουνιστικό κίνημα.

* <1Ιρογ?α(ΐματιχά ντοχοπμένΌ* τοΟ άγώνα γ ιά τήν ίίρήνη, τή ΑιΟκηορατΙκ χαί τό οοσιαΧιαμό», Κρατικές ι»λιτ ι* έ( ίχδόοβις, Μό- «χα, 1Θ61, c e l. 83.

4

*Η πολιτική της Ενότητας δράσης της έργατικής τά­ξης χαί δλων των δημοκρατικών δυνάμεων τοΰ λαοΰ

Ή έργατική τάξη είναι άναγκασμένη νά αγωνίζεται μέ­σα σέ δύσκολες συνθήκες. Ό καταπιεστής της είναι ή πιό πλούσια καί όργανωμένη τάξη της κοινωνίας: ή τάξη τών καπιταλιστών. Ή κυρίαρχη άστική τάξη Εχει στά χέρια της εναν Ισχυρό μηχανισμό σωματικής δίας (στρατό, αστυνομία, δικαστήρια, φυλακές) καί ιδεολογικής έπίδρασης στίς μάζες (έκκλησία, σχολείο, τύπος, ραδιόφωνο, τηλεόραση, κινημα­τογράφος κτλ.). Μέ τό μέρος της βρίσκεται καί ή δύναμη τής συνήθειας, ή δύναμη τών παραδόσεων τής έκμεταλλευτικής κοινωνίας.

Σ ’ αύτές τίς συνθήκες είναι ιδιαίτερα αναγκαίο γιά τήν έργατική τάξη νά συσπειρώσει καί νά όργανώσει καλά τίς γραμμές της, νά συμμαχήσει στενά μέ τά δλλα τμήματα τών έργαζομένων. Ή δημιουργία μιας τέτοιας ένότητας καί συμ- μαχίας Εχει τεράστια σημασία γιά τό μέλλον τής έργατικής τάξης καί γιά τό μέλλον δλου τού λαού.

Ή ένότητα τών έργατών Εχει μία ακλόνητη καί Αντικει­μενική δάση, τήν κοινότητα τών ταξικών συμφερόντων. Αύτό δμως δέ σημαίνει δτι ή ένότητα δημιουργεΐται αυθόρμητα, χωρίς Ιδιαίτερες προσπάθειες τής συνειδητής πρωτοπορίας τής έργατικής τάξης. Ή άστική ^άξη χρησιμοποιεί δλες τίς δυνατότητες γιά νά διασπάσει τίς γραμμές τών έργατών καί δλων τών έργαζομένων, γιά νά έξασθενήσει καί νά παραλύ- σει τούς ταξικούς της αντιπάλους. Αΰτή ή πολιτική Εδοσε καί, δυστυχώς, συνεχίζει νά δίνει τούς καρπούς της. ’Ακρι­βώς ή διάσπαση τοΰ έργατικοΰ κινήματος ήταν ή δασική αί-

1138

ΐ ία γιά πολλές σοβαρές ήττες τών έργαζομένων καί τό κύ ρ ι· έμπόδιο γ ιά τήν έπίτευξη τών βασικών σκοπών της έργατι­κής τάξης. <Πολ)*ά κακά τοϋ σύγχρονου κόσμου, είπε πο\ i σωστά ό Ν . Σ . Χρουστσώφ στό 20ό συνέδριο τοϋ Κ Κ Σ Ε , όφείλονται στό δτι σέ πολύς χώρες ή έργατική τάξη γ ιά πολλά χρόνια μένει διασπασμένη καί τά διάφορα τμήματά της δέν αγωνίζονται σέ ένιαΐο μέτωπο, πράγμα πού ώφελεΐ μόνο τίς δυνάμεις τής αντίδρασης»*.

Ν ά γιατί τά κομμουνιστικά κόμματα, δλοι οί μαρξιστές - λενινιστές θεωροΰν σάν βασικό καθήκον τό ξεπέρασμα τής διά­σπασης τοΰ έργατικοΰ κινήματος, τήν έξασφάλιση τής ένό­τητας τών γραμμών του καί τής στενής συμμαχίας μέ δλους τους έργαζόμενους, μέ δλες τίς προοδευτικές καί δημοκρατι­κές δυνάμεις τού λαοΰ.

1. Ή ένότητα τής έργατικής τάξης «ίπτοτελεΐ έπιτακτική άτταίτηση τής έποχής μας.

Π αρά τίς βαθειές διαφορές ηού χωρίζουν τό έπαναβτα- τικό καί τό ρεφορμιστικό ρεύμα, τά κομμουνιστικά κόμματα, άπό τήν πρώτη κιόλας περίοδο τής δράσης τους, προσπαθού­σαν νά άποκαταστήσουν τήν ένότητα δράσης μέ τίς σοσιαλ­δημοκρατικές όργανώσεις.

Ο ί κομμουνιστές ξεκινούσαν καί ξεκινούν άπό τό δτι σέ δλους τούς έργάτες καί σέ δλους τούς έργαζόμενους, άνεξάρ- τητα 5ν είναι κομμουνιστές, σοσιαλδημοκράτες ή μέλη όργα- νώσεων πού βρίσκονται κάτω άπό τήν έπιρροή της έκκλησίας, υπάρχουν κοινά συμφέροντα.

ΤΙ είναι η πολίτικη τής ίνότητας Λβάοης.

Στόν άγώνα γ ιά τά κοινά συμφέροντα τών έργαζομένβν, τά κομμουνιστικά κόμματα προσπαθούν νά συνεργαστούν μέ

* Ν. Σ. Xpcwwdxy, «'ΕοΛβση βράοτκ Κ* τοΟ ΕΚΣβ n t 806 αυνέβριο Μ Φιδρουσρίου 196β>, Ζρατο<4( πολιτι­κές Μόσχα, 1066, otl. 22.

114

δλες τίς έργατικές όργανώσεις, Ανεξάρτητα Από τίς πολιτν κές καί θρησκευτικές Απόψεις τών μελών τους. Ή δράση τΰη κομμουνιστικών κομμάτων, πού Αποβλέπει στήν έξασφάλιση αύτης τής συνεργασίας, όνομάζεται π ο λ ι τ ι κ ή τ ή ς έ ν ό τ η τ α ς δ ρ ά σ η ς .

Σ τήν Ιστορία τοΰ διεθνοΰς έργατικοΰ κινήματος υπάρ­χουν πολλά έξαίρετα παραδείγματα τέτοιας ένότητας.

Έ τ σ ι τήν τέταρτη δεκαετία τοΰ αΙώνα μας, δταν ό φασι­σμός έξορμοΰσε γιά νά καταλάβει τήν έξουσία σέ πολλές ευ­ρωπαϊκές χώρες, στή Γαλλία, στήν Ισπ αν ία , στήν Αυστρία ξεσηκώθηκε Ενα ισχυρό κίνημα γιά τήν ένότητα τών έργα­τών καί έπηρέασε τή στάση τής ήγεσίας τών σοσιαλιστικών κομμάτων, πού πρίν Αντιτίθονταν μέ κάθε τρόπο στή συνερ­γασία μέ τά κομμουνιστικά κόμματα. Τό 1934 - 1936 Ανά­μεσα στούς κομμουνιστές καί στούς σοσιαλιστές αυτών τώ» χωρών Εγιναν συμφωνίες γιά ένότητα δράσης κατά τοΰ φα- σισμοΰ. Σ τή Γαλλία καί στήν 'Ισπανία σχηματίστηκαν κυβερ­νήσεις λαϊκού μετώπου.

Σ τά χρόνια τοΰ δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ή ένότη­τα τών έργαζομένων προωθήθηκε καί πάλι σημαντικά. Σ τ ίς γραμμές τοΰ κινήματος Α ντίστασης μάχονταν μαζί κομμου­νιστές, πολλά Απλά μέλη καί στελέχη τών σοσιαλιστικών κομ­μάτων καί Αρκετοί όπαδοί τών Αστικών κομμάτων, δημοκρά­τες, ριζοσπάστες, καθολικοί. Είναι γενικά Αναγνωρισμένο δτι ο ΐ κομμουνιστές Αποτελοΰσαν τόν πυρήνα αΰτοΰ τοΰ κινή­ματος.

Μετά τή νίκη κατά τοΰ φασισμοΰ, ot πλατειές μάζες έκ- δηλώσανε μιά χωρίς προηγούμενο μεγάλη τάση γ ιά ένοποίη- ση. Σ τ ίς χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας δημιουργήΟηκαν ένιαΐα κόμματα της έργατικής τάξης, πού όργάνωσαν τή δράση τους μέ βάση τίς Αρχές τοΰ μαρξισμού - λενινισμού. Έ τ σ ι σέ Ινα σημαντικό τμήμα τής Ευρώπης ξεπεράστηκε ή Ιδεολογική καί ή όργανωτική διάσπαση τοΰ έργατικοΰ •Μ­νήματος.

Σ τ ίς χώρες τής Δυτικής Ευρώπης, Ανάμεσα στούς κομ­μουνιστές καί στούς σοσιαλιστές, γ ιά κάμποσο καιρό έξακο- λούθησαν νά υπάρχουν συμφωνίες γ ιά ένότητα δράσης, καί τά συνδικάτα Αγκάλιαζαν τούς έργαζόμενους δλων τών πολί­τικων πεποιθήσεων. Τόν ’Οκτώβριο τον 1846 δημιουργήθηκε

11»

ή Παγκόσμια Συνδικαλιστική 'Ομοσπονδία ( Ι Ι Σ Ο ) , δπου γ ιά πρώτη φορά τά συνδικάτα τής Ε Σ Σ Δ ένώθηκαν μέ τά συνδικάτα τής καπιταλιστικής Ευρώπης, τών Η Π Α , τής Λα­τινικής Α μερικής καί τών χωρών τής Ανατολής. Π οτέ,δλ- λοτε τό διεθνές έργατικό κίνημα δέν ήταν τόσο κοντά στήν ένότητα δσο έκεΐνα τά χρόνια.

Ή διεθνής Αντίδραση δμως πήρε δλα τά μέτρα γ ιά νά ανακόψει αΰτό τό ρεΰμα πρός τήν ένότητα. Αυτή τή φορά τό ρόλο τοΰ έμπνευστή καί οργανωτή τής διάσπασης τόν Ανέλαβαν τά ίδια τά μονοπώλια τών Η Π Α . Σάν πρόσχημα χρησιμοποιήθηκε 6 αγώνας τών ευρωπαϊκών κομμουνιστικών κομμάτων κατά τών ύποδουλωτικών δρων τοΰ «σχεδίου Μάρ- σαλ». Μιά λυσσασμένη έκστρατεία συκοφαντίας καί διωγμών όργανώθηκε τότε κατά τών κομμουνιστών καί οΐ εκπρόσωποί τους Απομακρύνθηκαν Από τίς κυβερνήσεις. Ή Αντιδραστι­κή ήγεσία τών Αμερικανικών συνδικάτων, έκμεταλλευόμενη τίς διαφωνίες πού παρουσιάστηκαν στήν Π Σ Ο , σχετικά μέ τήν έκτίμηση τοΰ «σχεδίου Μάρσαλ», διέσπασε αυτή τήν όρ- γάνωση. Τό 1949 Αποχώρησαν Από τήν Π Σ Ο τά βρετανικά τρέιντ - γιούνιονς, τό Κογκρέσσο τών βιομηχανικών όργανώ- σεων τών Η Π Α , οί συνδικαλιστικές όμοσπονδίες τοΰ Βελ­γίου, τής ’Ολλανδίας καί μιας σειράς άλλων χωρών. Λ ίγο Αργότερα τά συνδικάτα αυτά δημιούργησαν Ενα δικό τους παράλληλο κέντρο, τή λεγόμενη Διεθνή Συνομοσπονδία ’Ε­λευθέρων Συνδικάτων.

Π αρά τίς πραγματικές διαθέσεις τών μαζών, τό έργατι­κό κίνημα διασπάστηκε ξανά καί δ Αγώνας Ανάμεσα στά διά­φορα ρεύματά του φούντωσε μέ νέα Ενταση.

Τί &ά ίδινε ή ίνότηχα δράσης.

Σήμερα οί κίνδυνοι πού Απειλούν τούς έργαζόμενους εί­ναι πολύ σοβαρότεροι Από δ,τι ήταν στίς παραμονές, Ακόμα καί στά χρόνια τοΰ δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Ή Απείτ λή τοΰ Ατομικού πολέμου, ή Ανοιχτή προσπάθεια τοΰ μονο­πωλιακού κεφαλαίου νά έπιβάλει παντού τή δικτατορία του, δλα αυτά κάνουν δλοφάνερη τήν Ανάγκη γ ιά ένότητα δρά­σης τής έργατικής τάξης. Ή ευθύνη τών έργατικών κομ­μάτων μεγάλωσε Αφάνταστα, ή κατάσταση Απαιτεί σήμερα

116

Επιτακτικά άπό αύτά νά ένώσουν τίς προσπάθειές τους, άλ- λιώς ή Αντίδραση στίς καπιταλιστικές χώρες θά προχωρή­σει σέ ώμή δικτατορία καί νέους πολεμικούς τυχοδιωκτισμούς.

Σ τήν έποχή μας δέ μεγάλωσε μόνο ή άνάγκη γιά ένότη­τα. Σ έ 8χι μικρότερο βαθμό μεγάλωσαν καί οΐ δυνατότητες γ ιά τήν έπίτευξη της ένότητας. Καί πράγματι τά έργατικό κόμματα είναι ευκολότερο νά συμφωνήσουν πάνω στά πανδη­μοκρατικά ζητήματα, γ ιατί κανένα έργατικό κόμμα δέν μπο­ρεΐ νά υποστηρίζει τόν έπιθετικό πόλεμο ή τό φασισμό. Έ τ σ ι, ό κύκλος τών προβλημάτων, πάνω στά όποια μπορεΐ καί πρέ­πει νά έπιτευχθεΐ σήμερα ή συνεργασία, Εχει πλατύνει ση­μαντικά. Ε κτός άπό τά πατροπαράδοτα αιτήματα — αύξηση τών μισθών, περιορισμός τής διάρκειας τής έργάσιμης ή μέ­ρας κτλ. — τώρα υπάρχει άκόμα καί μιά δλλη βάση γιά τήν ένότητα δράσης: δ άγώνας γ ιά τά πανδημοκρατικά αΐτή- ματα.

Ή ένότητα δράσης τής έργατικής τάξης θά άσκοΰσε τε­ράστια έπίδραση στή λύση τών ζητημάτων πού αφορούν τήν τύχη όλόκληρης τής άνθρωπότητας. Σ έ δλο τόν κόσμο υ­πάρχουν 88 κομμουνιστικά κόμματά, πού σήμερα Εχουν πά­νω άπό 40 έκατομ. μέλη. Στόν καπιταλιστικό κόσμο υπάρ­χουν 74 κομμουνιστικά κόμματα μέ πάνω άπό 5 έκατομ μέ­λη. Σ τή Σοσιαλιστική Διεθνή, σύμφωνα μέ τά έπίσημα στοιχεία, συμμετέχουν 38 σοσιαλιστικά κόμματα καί όμάδες μέ 10,7 έκατομ. περίπου μέλη (άπό αυτά τά 6,6 έκατομ. είναι μέλη τοΰ Έργατικοΰ Κόμματος της ’Α γγλίας). Σ τ ίς γραμμές τής Παγκόσμιας Συνδικαλιστικής 'Ομοσπονδίας καί της Διεθνοΰς Συνομοσπονδίας Ελευθέρων Συνδικάτων, υπο­λογίζεται δτι ανήκουν πάνω άπό 180 έκατομ. άτομα. Δέν el- ναι δύσκολο νά φανταστούμε ποιά σημασία, γ ιά τήν υπόθεση της εΙρήνης καί τής δημοκρατίας, θά είχε ή ένότητα δράσης καί ή συνεργασία δλων αυτών τών κομμάτων καί όργανώ­σεων. "Αν, π .χ ., τό ’Αγγλικό Έργατικό Κόμμα, τό Σοσιαλ­δημοκρατικό Κόμμα τής Γερμανίας, τά σοσιαλιστικά κόμμα­τα της Γαλλίας, τοΰ Βελγίου, τής Αυστρίας καί τά σοσιαλ­δημοκρατικά κόμματα τών Σκανδιναυϊκών χωρών συμφωνού­σαν γ ιά ένότητα δράσης μέ τά κομμουνιστικά κόμματα τής Σοβιετικής Έ νω σης, τής Κίνας, δλων τών χωρών τής λαϊκής δημοκρατίας, μέ τά κομμουνιστικά κόμματα τής ’Ιταλίας,

της Γαλλίας, τής Φινλανδίας, τών ‘Ινδιών, τής ’Ινδονησίας, τής Βραζιλίας χα ί τών άλλων καπιταλιστικών χωρών, τότβ δέ θά υπήρχε καμιά αμφιβολία δτι ol δυνάμεις τής άντίτ δράσης καί τοΰ πολέμου θά χαλιναγωγούνταν καί ol έγγυή- σεις γ ιά τή διαφύλαξη τής γενικής εΙρήνης θά μεγάλωναν κατά πολλές φορές.

Ή συνεργασία τών έργατικών κομμάτων θά διευκόλυν» τή συνένωση δλων τών φιλειρηνικών καί δημοκρατικών δυ­νάμεων. Ή ένότητα τών έργατών θά άποτελούσε τή βάση γιά τήν ένότητα δράσης δλων τών δημοκρατών.

2. Ποιός έμποδίζει την Αποκατάσταση της ένότητας δρά­σης της έργατικής τάξης.

Σ ά ν Απάντηση, στά πειστικά έπιχειρήματα τών κομμου­νιστών γ ιά τό πόσο ώφέλιμη είναι ή ένότητα δράσης, ή έπί- οημη ήγεσία τών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων προβάλλει μιά σειρά προφάσεις που τίς πιστεύουν άκόμα πολλοί σο­σιαλιστές.

01 πβοφάσεις τών Αντιπάλων τής ένότητας.

01 προτάσεις τών κομμουνιστών γ ιά ένιαϊο μέτωπο, δη­λώνουν οί ήγέτες τών σοσιαλδημοκρατών, δέν είναι τίποτε δλλο παρά Ινας έλιγμός, μιά πανουργία' στήν πραγματικό­τητα ol κομμουνιστές δέν ένδιαφέρονται καθόλου γ ιά τά συμ­φέροντα τής έργατικής τάξης, άλλά γιά τά δικά τους στενά κομματικά συμφέροντα: προσπαθούν νά τραβήξουν δσο τό δυνατόν περισσότερους έργάτες στίς γραμμές τους.

Αύτό είναι τέλεια διαστροφή τών κινήτρων, πού ώθούν τούς κομμουνιστές. Σ τήν πραγματικότητα, ol κομμουνιστές, άγωνιζόμενοι γ ιά τήν ένότητα, ξεκινούν άπό τά συμφέροντα τών Ιδιων τών έργαζομένων, μαζί καί έκείνων πού άνήκουν στά σοσιαλιστικά κόμματα ή τά υποστηρίζουν. Κ αί πράγματι δταν ol έργάτες δρούν ένιαΐα καί συσπειρωμένα, κερδίζουν καί δλοι μαζί καί ό καθένας χωριστά. Αυτό είναι φανερό άκόμα καί στόν προλετάριο πού δέν Ιχε ι ταξική συνείδηση.

118

01 σοσιαλδημοκράτες εΤναι καιρός πιά νά πειστούν δτι ot κομμουνιστές προτείνουν τήν πολιτική της ένότητας δράσης ϊχοντας απόλυτα τίμιες προθέσεις, μέ δλη τήν ειλικρίνεια καί τή σοβαρότητα που χαρακτηρίζει τό κόμμα τής έργατι­κής τάξης. Ο ί κομμουνιστές, Ακολουθώντας αυτή τήν πολι­τική, δέν καθοδηγούνται καθόλου άπό στιγμιαίους υπολογι­σμούς. Έ χου ν βαθειά πεποίθηση δτι ή ένότητα είναι αναγ­καία στούς έργαζόμενους σήμερα που τό έργατικό κίνημα κά( δλη ή προοδευτική Ανθρωπότητα αγωνίζονται γ ιά τήν ειρή­νη καί τή δημοκρατία, καί θά είναι ακόμα πιό Αναγκαία αΰ- ριο, δταν σέ πολλές χώρες θά μπει τό καθήκον τής οικοδό­μησης τοΰ σοσιαλισμού. Μιά πολιτική πού Αποβλέπει σ’ tva τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα δέν μπορεΐ νά κατεβαίνει στό έπίπεδο τοΰ δόλου. "Ολη ή πρακτική δράση τών κομμουνι­στικών κομμάτων Αποδείχνει πειστικά δτι ot προτάσεις τους γιά ένότητα δράσης δέν είναι καιροσκοπικές, Αλλά έκφραση μιας σταθερής πολιτικής γραμμής, πού υπαγορεύεται άπό τή φροντίδα γιά τά ζωτικά συμφέροντα δλων τών έργαζο­μένων.

Δέν εΤναι μόνο οί κομμουνιστές πού αναγνωρίζουν δτι ή ένότητα Εγινε έπιτακτική Ανάγκη. Έ τ σ ι σκέπτονται καί πολ­λοί έκπρόσωποι τοΰ έργατικοΰ κινήματος που δέν είναι κομ­μουνιστές. ΙΊ.χ ., δ πολύ γέρος πιά παράγοντας τού Σοσια­λιστικού Κόμματος τοΰ Βελγίου, πρώην πρωθυπουργός, κα- θηγητής Καμίλ Χιούισμανς, δταν έπισκέφθηκε τήν Ε Σ Σ Δ τό 195G, δήλωσε: «Εμένα, τόν παλιό σοσιαλιστή, που ήμου­να γ ιά πολλά χρόνια φίλος τοΰ Λένιν καί τής γυναίκας του Κρούπσκαγια, δλα αυτά μέ συγκλονίσανε βαθιά. Τ Ιξερα πώς σκεπτόταν καί τί δξιζε δ Λένιν. Θεωροΰσα σφάλμα τό ρήγμβ που Ιγινε Ανάμεσα μας τό 1917. "Ολα αυτά δμως Ανήκουν στό παρελθόν καί δέ θέλω νά μεμφθώ κανέναν, γ ιά τίποτα, θέλω δμως μέ δλες μου τίς δυνάμεις νά βοηθήσω στήν Απο­κατάσταση τής ένότητας της έργατικής τάξης στήν Ευρώπη*.

Ό γνωστός παλαίμαχος τοΰ έργατικοΰ κινήματος "Οττο Μπούχβιτς, στό βιβλίο του «50 χρόνια στήν υπηρεσία τον γερμανικού έργατικοΰ κινήματος», κατάληξε σέ έξαιρετικά πολύτιμα συμπεράσματα. Ό "Οττο Μπούχβιτς, παλιός υφαν­τουργός, Από τό 1898 ώς τό 1946 Ανήκε στό Σοσιαλδημο­κρατικό κόμμα τής Γερμανίας καί γιά πολλά χρόνια ήταν

119

βουλευτής τοΰ Ράιχσταγ. Στό βιβλίο του γράψει: «Είθε ή νέα γενιά νά βγάλει διδάγματα άπό τήν Ιστορία καί νά κα­τανοήσει δτι ενα ισχυρό έργατικό κίνημα, στή δράση του, Εχει ευθύνες δχι μόνο Απέναντι στήν τάξη του, άλλά, πολύ πε­ρισσότερο, απέναντι σέ δλο τό λαό, απέναντι σέ δλη τήν Αν­θρωπότητα. Αύτό τό Αποδείχνει ή ιστορία τοΰ γερμανικού έργατικοΰ κινήματος. “Αν ήταν ένωμένο στόν Αγώνα κατά τοΰ φασισμού, δ Χίτλερ δέ Οά μποροΰσε νά καταλάβει τήν έξου­σία. Χωρίς τόν Χίτλερ, δέ θά γινόταν πόλεμος, καί έκατομ- μύρια νέοι άνθρωποι άπό δλο τόν κόσμο δέ θά σκοτώνονταν έξαιτίας τών κυριευμένων άπό μεγαλομανία έγκληματιών, έξαιτίας τών ιμπεριαλιστών καί τών μονοπωλητών».

Ή πείρα Αποδείχνει δτι άπό τήν ένότητα δράσης κερδί­ζουν δλα τά έργατικά κόμματα, καί δχ ι μόνο οί κομμουνι­στές. Τό κύρος καί ή έπιρροή, π.χ., τοΰ Ίταλικοΰ Σοσιαλι­στικού Κόμματος, πού Εχει πάνω άπό 500 χιλ. μέλη, δχ ι μόνο δέ μειώθηκαν έξαιτίας τής συνεργασίας του μέ τό κομμουνι­στικό κόμμα, άλλά, άντίθετα, έδραιώθηκαν χάρη σ’ αύτή τή συνεργασία. Αύτό τό παραδέχονταν τότε Ακόμα καί οί ηγέ­τες τοΰ σοσιαλιστικού κόμματος, πού Αργότερα, υποχωρών­τας στήν πίεση τών δεξιών στοιχείων έγκατέλειψαν τή συν­εργασία με τούς κομμουνιστές. Χάρη στήν ένότητα, τά δυό κόμματα, τό κομμουνιστικό καί τό σοσιαλιστικό, έξασφάλισαν μεγάλες έπιτυχίες στίς έκλογές. Ή ένότητα τούς Εδοσε τή δυνατότητα, μετά τόν πόλεμο, νά πετύχουν τήν ψήφιση ένός συντάγματος, πού στηρίζεται σέ δημοκρατικές Αρχές. Τό με­γαλύτερο κέρδος Από αύτή τή συνεργασία τό έξασφάλισε ή έργατική τάξη τής ’Ιταλίας.

Έ ν α αλλο προσφιλές επιχείρημα τών Αντιπάλων τής ένό­τητας είναι δ ισχυρισμός δτι τάχα Ανάμεσα στούς σοσιαλδη­μοκράτες καί τούς κομμουνιστές δέν ύπάρχει τίποτε τό κοινό. «’Ανάμεσα στό σοσιαλισμό καί στόν κομμουνισμό δέν υπάρ­χει τίποτε τό κοινό. . . Ετσι Αναφέρει κατά γράμμα ή από­φαση πού ψήφισε τό γραφείο τής Σοσιαλιστικής Διεθνούς στίς 7 Α πριλίου 1956, Απαντώντας στήν Εκκληση τοΰ 20οΰ συνεδρίου τοΰ Κ Κ Σ Ε γιά συνεργασία.

Τό ψέμα δμως αυτής τής θέσης ξεσκεπάζεται άπό Αντι­κειμενικούς μάρτυρες πού προέρχονται άπό τό περιβάλλον τών Ιδιων τών σοσιαλιστών. Έ τ σ ι, ό έξέχων θεωρητικός τοΰ

120

έργατικοΰ κόμματος της Α γγλ ία ς Τζ. Κόουλ, Εγραφε: «Δέν αμφισβητώ δτι υπάρχουν σοβαρές καί βαθειές διαφορές άνά- μεσα στίς θεωρίες πού υποστηρίζουν τά σοσιαλδημοκρατικά καί τά έργατικά κόμματα, πού άνήκουν στή Σοσιαλιστική ■Λεθνή, καί στίς θεωρίες πού υποστηρίζουν τά κομμουνιστικά Λ μ ματα .. . θ ά ήταν δμως καθαρή άνοησία νά δηλώνει κα­

νείς δτι δέν υπάρχει τ ί π ο τ ε τό κοινό άνάμεσα σ’ αυ­τές τίς δυό όμάδες».

Π ιό κάτω ό καθηγητής Κόουλ άπόδειξε δτι ol άπόψεις τών κομμουνιστών καί τών σοσιαλιστών συμπίπτουν τουλάχι­στον σέ τέσσερα σημεία: 1) κοινή γιά τούς σοσιαλιστές καί τούς κομμουνιστές είναι ή πεποίθηση δτι τά βασικότερα μέσα παραγω γής πρέπει νά άποτελοΰν συλλογική Ιδιοκτησία καί νά χρησιμοποιούνται πρός δφελος δλης τής κοινωνίας, δηλ. ό καπιταλισμός πρέπει νά άντικατασταθεΐ μέ τό σοσιαλισμό, 2 ) καί ol κομμουνιστές καί ol σοσιαλιστές προσπαθούν νά «νημιουογηθεϊ μιά κοινωνία, δπου θά υπάρχει μεγάλη ευημε­ρία καί ευρύτατες δυνατότητες γ ιά μόρφωση, δημόσια υ­γεία, κοινωνικές άσφαλίσεις κτλ., 3 ) συμφωνούν στό δτι κα­νείς δέν Ιχει δικαίωμα νά ζεϊ είς βάρος τής έργασίας τών άλλων ανθρώπων, δηλ. δτι δέν πρέπει νά υπάρχει έκμετάλ- λευση, 4) ol κομμουνιστές καί ol σοσιαλιστές είναι βέβαιοι δτι ή πραγματοποίηση τοΰ καθήκοντος τής οικοδόμησης τής νέας κοινωνίας πέφτει στήν έργατική τάξη.

Τ ή δυνατότητα συνεργασίας, παρά τίς Ιδεολογικές δια­φορές, τήν παραδέχονται καί μερικοί παράγοντες τοΰ Γαλλι­κού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Έ ν α μέλος τής Διοικούσης Ε ­πιτροπής αυτού τού κόμματος, ό ’Αλμπέρ Ά ζέ , Εγραφε τό 1955, μετά τήν έπίσκεψή του στή Σοβιετική Έ νω ση: «01 βασικές διαφορές, πού χωρίζουν τόν μπολσεβίκικο σοσιαλι­σμό άπό την κοινωνία, πού προσπαθεί νά δημιουργήσει 6 δη­μοκρατικός σοσιαλισμός, μέ κανέναν τρόπο δέν πρέπει νά μάς ίμποδίζουν νά άγωνιζόμαστε γ ιά τήν προσέγγιση τών λαών, γ ιά τήν εΙρηνική συνύπαρξη καί γ ιά τή διεθνή συνεργασία».

Δέν υπάρχει άμφιβολία δτι δλες αυτές ot δηλώσεις άντα- νακλούν τή γνώμη πάρα πολλών μελών τών σοσιαλιστικών κομμάτων, που ένδιαφέρονται γιά τίς τύχες τοΰ έργατικοΰ κι­νήματος.

Τά κομμουνιστικά κόμματα πρότειναν άπό τήν πλευρά

121

τους στη γνωστή Δήλωση τής Διάσκεψης τής Μόσχας ιό I960 μιά εύρεία πλατφόρμα γ ιά τή συνεργασία. Ή ,π λ α τ ­φόρμα αύτή προβλέπει κοινές ένέργειες γ ιά τήν άμεση απα­γόρευση τής παραγωγής, των δοκιμών καί τής χρησιμο­ποίησης των πυρηνικών δπλων, γ ιά τή δημιουργία άποατα- μικοποιημένων ζωνών, γ ιά τήν πραγματοποίηση τοΰ γενικοί καί πλήρους Αφοπλισμοΰ κάτω άπό διεθνή Ιλεγχο, γ ιά τήν παραχώρηση βοήθειας στό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, γ ιά τό δυνάμωμα τής δημοκρατίας καί τήν άπόκρουση τοΰ φασιστικού κινδύνου, γιά την άνοδο τοΰ βιοτικοΰ έπιπέδου τών έργαζομένων κτλ.

Ποιός έργαζόμενος σοσιαλιστής δέν ένδιαφέρεται γ ιά τήν πραγματοποίηση αυτών τών αΐτημάτων; Μά δν είναι έτσι, τότε μεταξύ τών κομμουνιστών καί τών σοσιαλιστών υπάρ­χουν πολλά κοινά καί, έπομένως, υπάρχει καί Εδαφος γ ιά «ννεργασία.

01 κομμουνιστές θά απαιτούν δπωσδήποτε τόν καθοδη- γητικό ρόλο σέ κάθε κοινή έκδήλωση, θά υπαγορεύουν τίς •ελήσεις τους καί θά διατάζουν, δηλώνουν σέ συνέχεια οί Αν­τίπαλοι τής ένότητας.

Ή πείρα δμως μιλάει διαφορετικά. Ή πρακτική τής πρα­γματοποίησης τοΰ ένιαίου μετώπου στήν ’Ιταλία καί στίς δλ- λες χώρες άποδείχνει δτι οί κομμουνιστές προσπαθούν είλι- κρινά νά καταλάβουν τίς άπάψεις τών συμμάχων τους, δτι είναι άξιόπιστοι συνεργάτες. 01 κομμουνιστές καθόλου δέν προσπαθούν νά αναλαμβάνουν πάντα αυτοί τήν πρωτοβουλία καί τήν καθοδήγηση τής κοινής δράσης καί νά άφήνουν •τούς σοσιαλιστές μόνο τό δικαίωμα νά Ακολουθούν άπό πί- •ω τους. 01 κομμουνιστές είναι πρόθυμοι νά υποστηρίξουν 4ποιαδήποτε λογική πρόταση αυτής ή έκείνης τής σοσιαλδη­μοκρατικής όργάνωσης, Αρκεί μόνο νά άνταποκρίνεται στά •υμφέροντα τών έργαζομένων. Σ τ ίς έκλογές οί κομμουνιστές ί έ βάζουν συχνά, πρός δφελος τών σοσιαλιστών, δικούς τους Υποψηφίους σέ διάφορες έκλογικές περιφέρειες, μέ σκοπό νά νικήσουν άπό κοινού τούς Αντιπροσώπους τών Αντιδραστικών κομμάτων. Καί πόσες φορές οί κομμουνιστές δέν πρότειναν νά γίνεται Από κοινοΰ ή έπεξεργασία τοΰ προγράμματος τής •υνεργασίας, νά Αποβάλλεται αΰτό τό πρόγραμμα στήν κρί­ση τών μελών τών κομμάτων καί νά διατυπώνονται Από κοι-

122

νοΰ τά αΐτήματα πού θά βρίσκουν τή μεγαλύτερη υποστήρι­ξη τών μαζών; Είναι έντελώς φανερό δτι οΐ σοσιαλιστές Ε­χουν πλήρη δυνατότητα νά έπαληθεύσουν στήν πράξη τ ψ ειλικρίνεια τών κομμουνιστών, Αποδεχόμενοι τίς προτάσεις τους γιά ένότητα δράσης.

"Οταν οί αντίπαλοι τής ένότητας έξαντλοΰν τά έπιχειρή- ματά τους, προσπαθούν νά τρομοκρατήσουν τά άπλά μέλη τών σοσιαλιστικών κομμάτων, λέγοντας δτι μετά τή νίκη τοΰ ένιαίου μετώπου, οί κομμουνιστές θά ξεκαθαρίσουν τάχα τούς σοσιαλιστές. Στήν προσπάθεια τους αύτή έπικαλοΰνται τήν τύχη τών ρώσων μενσεβίκων. Πρέπει νά θυμόμαστε ωστόσο ποιές ήταν τότε οΐ Ιστορικές συνθήκες στή Ρωσία: Διεξαγό- ταν Ενας Αμείλικτος έμφύλιος πόλεμος καί ή πλειοψηφία τών μενσεβίκων είχε συνασπιστεί μέ τούς λευκοφρουρούς καί υπο­στήριζε τόν ένοπλο Αγώνα κατά της σοβιετικής έξουσίας.

Σ έ άλλες Ιστορικές συνθήκες, ή κατάσταση εξελίχθηκε έντελώς διαφορετικά. Σ τ ίς εύρωπαϊκές χώρες τής λαϊκή; δημοκρατίας ή βασική μάζα τών μελών τών σοσιαλιστικών κομμάτων μπήκε στίς γραμμές τών ένιαίων κομμάτων της έργατικής τάξης καί πολλοί Από τούς πρώην ήγέτες τους κατέχουν σοβαρές κρατικές θέσεις.

Σ τή σημερινή κατάσταση, πού Εχουν δημιουργηθεΐ πιβ εύνοϊκές συνθήκες γ ιά τή νίκη της έργατικής τάξης, οΐ κομ­μουνιστές καί οΐ σοσιαλιστές μποροΰν νά συμφωνήσουν Από­λυτα δχι μόνο στόν Αγώνα κατά τής Απειλής τοΰ πολέμου καί γιά τήν υποστήριξη τής δημοκρατίας, Αλλά καί στόν κοινό Αγώνα γιά τό σοσιαλισμό.

Σ τ ίς χώρες δπου δροΰν σοσιαλδημοκρατικά κόμματα μέ Ιστορία, οΐ κομμουνιστές ένδιαφέρονται αύτά τά κόμματα νά πάρουν μέρος δχι μόνο στήν κατάκτηση τής έξουσίας Από τήν έργατική τάξη, άλλά νά Αναλάβουν καί Ενα μέρος τών προσπαθειών γ ιά τή δημιουργία τών βάσεων τοΰ σοσιαλι- σμοΰ καί νά συμμετάσχουν στίς σοσιαλιστικές κυβερνήσεις. Αύτό τό έπιβεβαίωσε έξ όνόματος τών κομμουνιστών δλου τοΰ κόσμου καί Απολύτως υπεύθυνα ή Διάσκεψη τών κομ­μουνιστικών κομμάτων στή Μόσχα, τό Νοέμβρη τοΰ 1960. Σ τή Δήλωση τής Διάσκεψης λέγεται δτι τόσο στόν άγώνα γ ιά τούς Αμεσους σκοπούς «δσο καί στόν Αγώνα γιά τήν κα­τάκτηση τής έξουσίας καί τήν οικοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού,

m

τά κομμουνιστικά κόμματα είναι δ π έ ρ τ ή ς α π ο ­κ α τ ά σ τ α σ η ς τ ή ς σ υ ν ε ρ γ α σ ί α ς μ έ τ ά σ ο σ ι α λ ι σ τ ι κ ά κ ό μ μ α τ α » * .

Έ τ σ ι, κανένα άπό τά έπιχειρήματα κατά τής ένότητας δράσης τών κομμουνιστών καί τών σοσιαλιστών δέν Αντέχει σέ κριτική. Δέν υπάρχουν Αξεπέραστα έμπόδια γ ι’ αύτή τή συνεργασία. Ή ένότητα λείπει δχ ι γ ιατί άνάμεσα στους σο­σιαλιστές καί στούς κομμουνιστές δέν υπάρχει τίποτα τό κοι­νό, ούτε γιατί οί κομμουνιστές άπειλοΰν νά ξεκαθαρίσουν τούς σοσιαλιστές. 01 κομμουνιστές καί ol σοσιαλιστές θά μπορού­σαν εύκολα νά βρούν μιά κοινή γλώσσα, δν αύτό δέν τό έμπό- διζε ή καπιταλιστική αντίδραση.

*0 Λντικομμουνισμός είναι σννϋημα τώ ν άντιδοαατι- χ&ν διασπαστών.

Τό πραγματικό έλατήριο, πού κινεί πολλούς ήγετικούς παράγοντες τής σοσιαλιστικής διεθνούς, ε ί ν α ι ό Α ν- τ ι κ ο μ μ ο υ ν ι σ μ ό ς τ ο υ ς .

Κ αί έδώ δέν πρόκειται γιά τό δτι αυτοί είναι ρεφορμι- ατές καί γι* αύτό δέν μπορούν νά συνεργαστούν μέ τούς κομ­μουνιστές, πού Αντιπροσωπεύουν τήν έπαναστατική Ιδεολογία.

"Οσοι ρεφορμιστές έπιθυμούν στά σοβαρά νά γίνουν Εστω καί δρισμένες μικρομεταρρυθμίσεις πρός Βφελος τών έργα­τών, καταλαβαίνουν δτι γ ιά τήν έπιτυχία είναι Απαραίτητες ol κοινές προσπάθειες δλων τών έργατικών όργανώσεων. Α ε­τούς δμως συνήθως τούς έμποδίζουν νά προχωρήσουν στήν ένότητα οί φανατικοί διασπαστές, πού Ιχουν κάνει έπάγγελ- μα τή διατήρηση τής διάσπασης στό έργατικό κίνημα. Σ τή σημερινή άστική κοινωνία Αποδείχτηκε δτι αυτό είναι 5να έξαιρετικά έπικερδές έπάγγελμα γ ιά τούς πιό έπιδέξιους κα­ριερίστες, ήγέτες τών ρεφορμιστικών συνδικάτων καί των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. 01 είδικοί σ’ αύτή τή δου­λειά, δπως ό Μήνυ καί ό Μπράουν στήν ’Αμερική, ό Σπάαν. στό Βέλγιο, δ Γκύ Μολλέ στή Γαλλία, δ Πόλακ στήν Αύ-

• «Προγραμματικά ·πσχαυ\ιέντα. τοΟ Αγώνα γιά τήν tipήνη, τή βημαχρατία χαΐ -νύ αααιαλιομό», Κρατιχίς πολιτιχίς έχδόσιις, Μό- «χα, 1961, atX. 76*.

124

πτρία, 6 Τάννερ στή Φινλανδία, προσάρμοσαν τίς θέσεις τοΰ περιβόητου «ψυχρού πολέμου» στίς συνθήκες τοΰ έργατικοΰ κινήματος. 'Τψώνουν πάντα τή σημαία τοΰ άντικομμουνισμοϋ, μ’ δλο πού ξέρουν πολύ καλά δτι αΰτή ή κουρελιασμένη ση­μαία έξυπηρετεΐ, καί Ιχε ι έξυπηρετήσει έπανειλημμένα, τούς σκοπούς τής πιό μαύρης άντίδρασης, πού προσπαθεί νά δια- σπάσει τίς δυνάμεις κ ά θ ε δημοκρατικού καί σοσιαλι­στικού κινήματος καί νά τό συντρίψει κατά τμήματα. Κινού­μενοι άπό τό μίσος τους κατά τοΰ κομμουνισμού καί άπό τό φόβο τους μπροστά στήν αύξανόμενη έπιρροή τοΰ σοσιαλι­σμού στόν παγκόσμιο στίβο, συνθηκολογούν μέ τίς άντιδρα- στικές συντηρητικές δυνάμεις. Τ ά τελευταία χρόνια οί έκ- πρόσωποι τής δκρας δεξιάς πτέρυγας πέτυχαν νά ψηφιστούν άπό τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα πολλών χωρών (Δυτική Γερμανία, Αύστρία καί άλλες) προγράμματα τά όποια ση­μαίνουν πλήρη άρνηση τοΰ μαρξισμού, τοΰ ταξικού άγώνα καί τών πατροπαράδοτων σοσιαλιστικών συνθημάτων, κατά πρώτο λόγο τοΰ αιτήματος τής Εθνικοποίησης.

ΑύτοΙ οί διασπαστές, στό μίσος τους κατά τοΰ κομμου­νισμού, δέν υστερούν σέ τίποτα καί άπό τούς πιό βαμμένους αντιδραστικούς, πού προέρχονται άπό τίς κυρίαρχες τάξεις. Τυφλωμένοι άπό αύτό τό μίσος, προτιμούν νά έγκαταλείψουν τήν υπεράσπιση τών βασικών αΐτημάτων τών έργαζομένων, παρά νά δράσουν μαζί μέ τούς κομμουνιστές.

“Οταν αύτοί οί άπόστολοι τοΰ άντικομμουνισμοϋ βρίσκον­ται μπροστά στό δίλημμα νά συνεργαστούν μέ τούς κομμου­νιστές ή ν’ άφήσουν τούς άντιδραστικούς ν* άνέβουν στήν έξουσία, χωρίς κανένα δισταγμό προτιμούν τό δεύτερο. «Κα­λύτερα φασισμός παρά λαϊκό μέτωπο», αύτή είναι ή θέ­ση τους.

Ή σύγκριση της δράση; τών διασπαστών μέ τήν πολιτι­κή τών ιθυνόντων κύκλων τής αστικής τάξης μάς άποκαλύ- πτει παραστατικά τά έλατήρια τής συμπεριφοράς τους. Οί έπιθετικοί κύκλοι όργανώνουν τόν «ψυχρό πόλεμο» κατά τη ; Ε Σ Σ Δ καί οί ήγέτες τής σοσιαλιστικής διεθνοΰς τόν έξαπο- λύουν μέσα στό έργατικό κίνημα. Ο ί Ιμπεριαλιστές Επικα­λούνται τήν «άτλαντική άλληλεγγύη» στόν άγώνα τους κατά τοΰ κομμουνισμού καί οί δεξιοί ήγέτες τής σοσιαλδημοκρα­τίας άκολουθούν τό παράδειγμά τους. Ο ί άποικιακές δυνά-

μίΐς της Δύσης προσπαθούν νά έκφοβίσουν τούς Απελευθε­ρωμένους λαούς τής ’Ασίας καί τής Α φ ρ ική ς μέ τήν «απει­λή τοΰ κομμουνισμού*, καί οί δεξιοί ήγέτες τών σοσιαλιστών ^ξορκίζουν τά νεαρά κράτη νά μήν έχουν σχέσεις μέ τίς σο­σιαλιστικές χώρες. Τόν τελευταίο καιρό οί δεξιοί σοσιαλι­στές δρχισαν νά έπικρίνουν φαρισαϊκά τόν άποικισμό καί νά έκφράζουν συμπάθεια πρός τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Ποιός δμως μπορεΐ νά ξεχάσει δτι αυτοί έπί δεκαετίες δλό- κληρες άποτελοΰσαν τό στήριγμα τής αποικιακής πολιτικής τών Ιμπεριαλιστικών κυβερνήσεων καί δτι στήν πράξη συνε­χίζουν νά υποστηρίζουν τίς μηχανορραφίες τους κατά τών απελευθερωμένων καί άπελευθερωνόμενων λαών;

Μέ λίγα λόγια, οί προπαγανδιστές τοΰ «ψυχρού πολέ- ρου» στό έργατικό κίνημα, είναι ο ί φ ο ρ ε ί ς τ ώ ν β υ μ φ ε ρ ό ν τ ω ν τ ή ς έ π ι θ ε τ ι κ ή ς I μ π »■ ρ ι α λ ι σ τ ι κ ή ς Α σ τ ι κ ή ς τ ά ξ η ς μ έ · β ο τ I ς γ ρ α μ μ έ ς τ ώ ν έ ρ γ α ζ ο μ έ ν ω ν . Μέ αύτούς, οί Ιθύνοντες κύκλοι τών Ιμπεριαλιστικών κρατών Επιδιώκουν νά διαιωνίσουν τή διάσπαση τοΰ έργατικοΰ κινή­ματος.

Ο ί πρωταγωνιστές τοϋ Αντικομμουνισμοΰ δέ διαθέτουν κανένα δλλο πρόγραμμα έκτός άπό τή διάσπαση, οί «μεταρ­ρυθμίσεις» είναι γ ι’ αύτούς μονάχα ή μάσκα πού χρησιμο­ποιείται γ ιά νά έξαπατδ τούς άφελεΐς.

"Οταν αΰτή ή απάτη Αποκαλύπτεται καί οί μάζες Αρχί­ζουν νά έγκαταλείπουν τούς πιό φανατικούς άντικομμουνν- οτές, τότε αΰτοί καταφεύγουν σέ έλιγμούς. Συνήθως, προσ­παθούν νά παρουσιάσουν τή σοσιαλδημοκρατία σάν κάποια «τρίτη δύναμη». Κάνοντας ταχυδακτυλουργίες μέ τά λόγια, οί δεξιοί ήγέτες τής σοσιαλιστικής διεθνούς διαβεβαιώνουν ί τ ι στά διεθνή ζητήματα δέν υποστηρίζουν τάχα καμιά πλευ­ρά καί παίζουν τό ρόλο τοΰ διαιτητή Ανάμεσα στή Δύση καί ατήν ’Ανατολή.

Έ ν α παρόμοιο Ανεξάρτητο «τρίτο δρόμο» Ισχυρίζονται δτ ι Ακολουθούν καί στόν τομέα τής έσωτερικής πολιτικής δ­που τάσσονται τόσο κατά τής Αντίδρασης τής δκρας δεξιάς δσο καί κατά τών κομμουνιστών.

Ωστόσο δποιος μιλάει γιά «τρίτη δύναμη» έξαπατάει είτε ιόν έαυτό του, είτε τούς δλλους. Σ τήν πραγματικότητα δέ»

12β

υπάρχει κανένας μέσος, «τρίτος» δρόμος Ανάμεσα στην Αστι­κή τάξη καί στό προλεταριάτο, Ανάμεσα στή δημοκρατία κ α ί. στήν Αντίδραση. Αύτό μάς τό αποδείχνουν δλοφάνερα οΐ ίδιοι βΐ δεξιοί σοσιαλδημοκράτες, πού στήν πράξη συνεργάζονται μέ τούς Αντιδραστικούς κύκλους τής Αστικής τάξης. 01 κα­λύτεροι Από τους όπαδούς τής «τρίτης δύναμης», Αργά ή γρή­γορα, Αναγνωρίζουν τήν Ανάγκη γιά ένότητα δράσης μέ τούς κομμουνιστές.

Έ τ σ ι γ ιά μιά άκόμα φορά έπαληθεύονται τά λόγια το# Λένιν, δτι στήν πολιτική είναι Αδύνατο νά Αποφύγει κα­νείς τήν έκλογή Ανάμεσα στούς καπιταλιστές καί τήν έρ­γατική τάξη δτι «κάθε Απόπειρα νά δημιουργηθεΐ κάτι τρί­το όδηγεΐ Ακόμα καί τούς πιό είλικρινεϊς Ανθρώπους στή μιά ή στήν αλλη πλευρά»*.

Ο ί κήρυκες τής «τρίτης δύναμης» προσπαθούν νά έρωτο- τροπούν καί μέ τούς έργάτες καί μέ τούς καπιταλιστές. Στους πρώτους υπόσχονται δτι θά Αγωνιστούν κατά τοΰ καπιταλι­σμού καί στούς δεύτερους δτι θά τούς υπερασπίσουν άπό τό* κομμουνισμό.

Μέ 6άση αύτές τίς υποσχέσεις Απαιτούν νέες «πιστώ­σεις» καί Από τούς καπιταλιστές καί Από τούς έργάτες. Ά - νοίγοντας δμως «πίστωση» στούς δεξιούς σοσιαλδημοκράτες, ο ί καπιταλιστές Απαιτούν Απ’ αυτούς νά τούς τήν Ανταποδό- σουν, έντείνοντας τίς έπιθέσεις τους κατά τοΰ κομμουνισμού. Ή έργατική τάξη, Αντίθετα, περιμένει ένταση τοΰ Αγώνα κατά τής αυθαιρεσίας τών καπιταλιστικών μονοπωλίων. ’Ε ­πειδή δμως οί πολιτικοί κερδοσκόποι δέν μπορούν νά πληρώ­νουν ταυτόχρονα δυό συναλλαγματικές, Αναπόφευκτα χρεαν· κοπούν. Δέν είναι τυχαίο τό γεγονός δτι οί θεωρίες γ ιά «τρί­τη δύναμη» δέ βρήκαν πλατεία Απήχηση στίς μάζες καί δλο καί πιό σπάνια γίνεται λόγος γι* αυτές.

Ό Αντικομμουνισμός δέ στρέφεται μόνο κατά τής έπανα­στατικής πρωτοπορίας τής έργατικής τάξης, άλλά καί έναν­τίον δλων τών έργαζομένων καί τών δημοκρατών. Είναι Αλή­θεια δτι οί Αντιδραστικοί στήν Αρχή σπέρνουν τήν αύταπά-

* Β. I. Λβννν, «'Aserrc*», ι4μ. ίβσς, μ Χ. 4Λ1.

107

τη, δτι τάχα οΐ διώξεις καί ο! περιορισμοί στρέφονται μόνο κατά των κομμουνιστών καί δέ θίγουν τούς άλλους.

Μόλις δμως οΐ έργαζόμενοι τσιμπήσουν αυτό τό δό?.ωμ<< καί παραιτηθούν από την αντίσταση κατά τών μέτρων πού στρέφονται εναντίον τών κομμουνιστών, ή αντιδραστική αστι­κή τάξη περνάει στήν έπόμενη φάση τής «έπιχείρησης»: ’Επεκτείνει την έκστρατεία τών διωγμών καί κατά τών σο­σιαλδημοκρατικών κομμάτων, τών συνδικάτων, ακόμα καί κα­τά τών φιλελεύθερων αστικών κινημάτων καί οργανώσεων.

Έτσι, στό έρώτημα ποιός εμποδίζει τήν ένότητα δράσης τοΰ έργατικοΰ κινήματος, μόνο μιά απάντηση μπορεΐ νά δοθεί: τήν Εμποδίζει ή κ α π ι τ α λ ι σ τ ι κ ή ά ν τ ί δ ρ α σ η, ή κ υ ρ ί α ρ χ η ο λ ι γ α ρ χ ί α τ ο ΰ μ ο ν ο π ω- λ ι α κ ο ί κ ε φ α λ α ί ο υ . Γ ι ά τ ή ν έ ξ υ π η- ρ έ τ η σ η τ ώ ν σ υ μ φ ε ρ ό ν τ ω ν τ η ς δ ρ ο υ ν σ τ ή ν η γ ε σ ί α τ ώ ν έ ρ γ α τ ι κ ώ ν ο ρ γ α ­ν ώ σ ε ω ν ο ί π ρ ο π α γ α ν δ ι σ τ έ ς τ ο ΰ ά ν- τ ι κ ο μ μ ο υ ν ι σ μ ο ΰ κ α ί ο ί ό ρ γ α ν <ο τ έ ς τ ο ΰ « ψ υ χ ρ ο ύ π ο λ έ μ ο υ » , πού αιτοαποκα- λοϋνται παράγοντες τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Τά επιχειρή­ματα πού προβάλλουν κατά τής ένότητας, δεν εκφράζουν, αλλά μόνο καλύπτουν τά πραγματικά τους κίνητρα.

01 διασπαστές στίς γραμμές τοΰ έργατικοΰ κινήματος υποστηρίζονται πλατιά από τά καπιταλιστικά μονοπώλια καί τίς κυβερνήσεις. Στους πιό δραστήριους δεξιούς σοσιαλδη­μοκράτες παραχωροΰνται έπικερδεΐς θέσεις. Τή δεκαετία 1950 - 1900, π.χ., 410 ήγετικοί παράγοντες τοΰ σοσιαλδημο­κρατικοί κόμματος τής Γερμανίας κατείχαν 929 θέσεις μέ μεγάλους μισθούς στίς μεγάλες δυτικογερμανικές έταιρίες καί τράπεζες. 65 σοσιαλιστές παράγοντες ήταν διευθυντές στά κοντσέρν Μάννεσμαν, Κλέκνερ, Κρούπ, Φλίκ κ. α. 01 μισθοί αυτών τών διευθυντών έφταναν τά 100 - 150 χιλ. μάρ­κα τό χρόνο. Στήν Αυστρία από τούς 600 διευθυντές Εθνι­κοποιημένων επιχειρήσεων οΐ 400 ήταν μέλη τοΰ σοσιαλι­στικού κόμματος. Τά 12 άπό τά 25 μέλη τής διοίκησης α ϊ­τού τοΰ κόμματος ήταν διευθυντές καί διοικητές κρατικών καί ιδιωτικών έπιχειρήσεων καί ό καθένας έπαιρνε 500 χιλ. περίπου σελλίνια τό χρόνο.

'Όταν οί δεξιοί ηγέτες τών σοσιαλιστών γίνονται μελί]

128

κυβερνήσεων, τό μονοπωλιακό κεφάλαιο δρισμένες φορές τούς έπιτρέπει νά Ικανοποιούν μερικά αιτήματα τών έργαζομένων. Τ ά μεγάλα μονοπώλια, δταν πιά δέ βρίσκουν δλλη διέξοδο μπροστά στήν πίεση τών έργαζομένων, κάνουν παραχωρή­σεις, μέ τρόπο δμως πού νά έδραιώνουν τίς θέσεις τών σοσιαλιστών κατά τών κομμουνιστών.

Μέ τήν πρώτη ευκαιρία δμως αποζημιώνουν τόν έαντό τους μέ τήν άνοδο τών τιμών καί μέ άλλους τρόπους. Τήν ϊδια τακτική Ακολουθούν οί καπιταλιστικοί κύκλοι, ένθαρρύνον- τας τά συνδικάτα πού βρίσκονται κάτω άπό τήν έπιρροή τών δεξιών σοσιαλδημοκρατών καί καταδιώκοντας τά άριστερά συνδικάτα.

Ν ά γ ιατί ή ένότητα δράσης τής έργατικής τάξης δέν μπορεΐ νά έπιτευχθεΐ μόνο μέ διαπραγματεύσεις καί συμφω­νίες. Πρέπει νά γίνει δραστήριος άγώνας κατά τών ραδιουρ­γιών τής άντιδραστικής αστικής τάξης καί τών πρακτόρων της στό έργατικό κίνημα. Ό άγώνας γ ιά τήν ένότητα δρά­σης τής έργατικής τάξης είναι σοβαρό καί άναπόσπαστο τμήμα δλου τοΰ άγώνα τών έργαζομένων κατά τοΰ μονοπω­λιακού κεφαλαίου καί τού Ιμπεριαλισμού.

3. Ό δρόμος γ ιά τήν έπίτευξη της ένότητας δράσης τοΰ έργατικοΰ κινήματος.

01 μάζες τών εργατών ΰέλονν τήν ίνότητα.

Π αρά τή διασπαστική δράση τών δεξιών, άνάμεσα στίς μάζες τών έργατών μεγαλώνει δλοένα ή τάση γ ιά ένότητα. Αντό έκφράζεται μέ τίς πιό ποικίλες μορφές. Παραδείγμα­τος χάρη σέ πολλές έπιχειρήσεις τής Γαλλίας, τής ’Ιταλίας, γής ’Αγγλίας, τοΰ Βελγίου καί άλλων χωρών, δταν προετοι­μάζεται μιά άπεργία, δλοι ot έργάτες μέ ευχαρίστηση άνια- ποκρίνονται στήν πρόσκληση γιΑ κοινή δράση: συγκροτούν­ται ένιαΐες άπεργιακές έπιτροπές, δπου παίρνουν μέρος κομ­μουνιστές, σοσιαλιστές, καθολικοί. Αΰτό τό άποδείχνουν έπί- σης πολυάριθμα γεγονότα, δπου έργαζόμενοι σοσιαλιστές, παρά τίς άπαγορεύσεις τής ήγεσίας τοΰ κόμματός τους, ψη­φίζουν στίς έκλογές υπέρ τών κομμουνιστών υποψηφίων.

1299

Ή διάθεση γιά ένότητα μεγαλώνει στό βαθμό πού έκδη- λώνονται οί συνέπειες τής σημερινής έπικίνδυνης πολιτικής τών Ιμπεριαλιστικών κυβερνήσεων. ’Ανάμεσα στούς έργαζό­μενους σοσιαλιστές αυξάνει ή ανησυχία καί ή άγωνία. Αύτό υποχρεώνει τούς ήγέτες τών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων νά Ελίσσονται, νά καταφεύγουν σέ διάφορες πανουργίες, κα­μιά φορά νά κάνουν καί άνοιχτές υποχωρήσεις απέναντι στά αΐτήματα τών όπλων σοσιαλιστών. Μέσα στά σοσιαλδημοκρα­τικά κόμματα δυναμώνει ή αντίσταση κατά τής πολιτικής τών δεξιών ηγετών. Ή δυσαρέσκεια κατά τής πολιτικής αυτής Εχει απλωθεί καί σέ ενα μέρος τών στελεχών.

'Ορισμένες Ανακατατάξεις πού εγιναν στό σοσιαλδημο­κρατικό κίνημα, διευκολύνουν τήν έπίτευξη τής ένότητας δρά­σης άνάμεσα στούς έργαζόμενους, μ’ δλο πού οί δεξιοί ήγέ­τες τής σοσιαλδημοκρατίας, δπως καί πρίν, άντιτίθενται σ* αυτή.

Μέχρι τώρα ή πιό μεγάλη πείρα τής συνεργασίας τών κομμουνιστών καί τών σοσιαλιστών Εχει συσσωρευτεί στόν άγώνα γ ιά τά οικονομικά συμφέροντα τών έργαζομένων. Π α­ραδείγματα ένιαίας δράσης σ’ αΰτό τόν τομέα υπάρχουν σέ πολλές καπιταλιστικές χώρες. Μεγάλες έπιτυχίες άπόσπασαν στά τελευταία χρόνια οΐ Ιταλοί, οί γάλλοι, οί Αργεντινοί, οΐ Ιάπωνες έργάτες καί οΐ έργαζόμενοι άλλων χωρών, δταν Εκαναν άπεργιακό άγώνα μέ 6άση μιά κοινή καί συντονισμέ­νη δράση. Ό άριθμός τών άπεργών συχνά εφτασε σέ Εκα­τοντάδες χιλιάδες καί σέ Εκατομμύρια.

Ή συνεργασία πάνω στά πολιτικά ζητήματα άπεδοσε τίς πιό αξιοσημείωτες έπιτυχίες στήν ’Ιταλία, στήν ’Ιαπωνία, στή Φινλανδία, στή Χιλή καί σέ μερικές άλλες χώρες. Σ τήν πορεία τοΰ άγώνα κατά τοΰ έπανεξοπλισμοΰ τοϋ γερμανικού Ιμπεριαλισμού καί γ ιά τήν απαγόρευση τών ατομικών δπλων, πολλά κομμουνιστικά κόμματα τών καπιταλιστικών χωρών Επανειλημμένα Εκαναν άπό κοινοΰ Εκδηλώσεις μέ τίς τοπικές όργανώσεις τών σοσιαλιστικών κομμάτων.

Πείρα καρποφόρας συνεργασίας συσσώρευσαν, στήν πρώ­τη μετά τόν πόλεμο δεκαετία, τό ’Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμ­μα καί τό ’Ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα. ’Από τότε πού υπο­γράφτηκε τό σύμφωνο τοΰ 1934, τά δυό κόμματα Ενεργού­σαν άπό κοινοΰ στά βασικά ζητήματα της Εσωτερικής καί

130

τής έξωτεριχής πολιτικής καί προξένησαν πολλές ήττες στίς δυνάμεις τής Αντίδρασης. Γ ι’ αύτό ή μονόπλευρη καταγγελία τοϋ συμφώνου γιά ένότητα δράσης πού έπιβλήθηκε άπό τή δεξιά πτέρυγα στό συνέδριο τοΰ σοσιαλιστικού κόμματος τό 1958, ερχεται σέ φανερή άντίθεση μέ τίς άπαιτήσεις τής ζωής καί τίς διαθέσεις τών όπλων μελών αύτοΰ τοΰ κόμμα­τος. "Ύστερα άπό δσα εζησαν μαζί οί Ιταλοί κομμουνιστές χα ί οι σοσιαλιστές, ή ελλειψη κοινής δράσης άνάμεσά τους δέν μπορεΐ παρά νά είναι προσωρινή.

Μέ έπιτυχία άναπτύσσεται ή συνεργασία τών έργατικών κομμάτων στήν ’Ιαπωνία μετά τή διόρθωση τών σεχταριστι- κών λαθών, πού είχαν γίνει στό παρελθόν. Στόν ήρωικό ά­γώνα κατά τοΰ ίαπωνοαμερικανικοΰ στρατιωτικοΰ συμφώ­νου, πού διεξήχθη τήν άνοιξη καί τό καλοκαίρι τοΰ 1960, οί κομμουνιστές καί οί σοσιαλιστές άγωνίστηκαν πιασμένοι χέρ ι μέ χέρι έπικεφαλής πλατειών μαζών τοΰ ιαπωνικού λαοΰ. Καλή πείρα άπό τήν έφαρμογή τής πολιτικής τοΰ ένιαίου μετώπου εχει συσσωρεύσει καί ή Χιλή. Τήν άνοιξη τοΰ 1956 τό κομμουνιστικό κόμμα, τό σοσιαλιστικό, τό λαϊκό σοσιαλι­στικό καί αλλα δημοκρατικά κόμματα ίδρυσαν έκεί τό μέτω­πο λαϊκής δράσης, πού κατέχει σταθερές θέσεις στή Βουλή καί στή χώρα.

Ό άγώνας γιά τήν ένότητα τοΰ διεθνοΰς έργατικοΰ κι­νήματος μπήκε σέ νέο στάδιο υστέρα άπό τό 20ό συνέδριο τοΰ Κ Κ Σ Ε πού υπέδειξε τίς νέες δυνατότητες πού άνοίγον- τα ι σ’ αύτό τόν τομέα. Ή πρόσκληση γ ιά συνεργασία, άπό τήν πλευρά ένός κομμουνιστικού κόμματος μέ τόσο κύρος σάν τό Κ Κ Σ Ε , είχε πλατειά άπήχηση στίς μάζες τών σοσιαλδη­μοκρατών. Ή Σοσιαλιστική Διεθνής άναγκάστηκε νά συζη­τήσει τό ζήτημα τών σχέσεων μέ τούς κομμουνιστές. Τά στοι­χεία πού ένδιαφέρονται γ ιά τή ματαίωση τής ένότητας δρά­σης, γ ιά τή συνέχιση τοΰ «ψυχροΰ πολέμου» στό έργατικό κίνημα, υπαγόρευσαν τήν άρνητική άπόφαση τής Διεθνοΰς. 'Ωστόσο ούτε τό Κ Κ Σ Ε ούτε τά άλλα κομμουνιστικά κόμμα­τα δέ θεωροΰν δτι ή άπόφαση αύτή άντανακλά τίς πραγματι­κές διαθέσεις τών έργαζομένων σοσιαλιστών. Ο ί κομμουνι­στές δέν πρόκειται νά έγκαταλεί-ψουν τή γραμμή τής ένότη­τας δράσης μέ δλους τούς έργαζόμενους. « Ή γραμμή αύτή bin είναι ένα προσωρινό σύνθημα τακτικής — είπε ό Ν . Σ .

181

Χρσυστσώφ στό 22ο συνέδριο τοΰ Κ Κ Σ Ε ('Οκτώβριος 1 9 6 1 )— άλλά γενική γραμμή τοΰ κομμουνιστικού κινήμα­τος που υπαγορεύεται άπό τά βασικά συμφέροντα τής .έργα­τικής τάξης»*.

Δυστυχώς, ή υπόθεση τής ένότητας προωθείται άκόμα πολύ αργά καί δχ ι στίς διαστάσεις πού απαιτεί ή σύγχρονη διεθνής κατάσταση. Είναι άκόμα πολύ αίσθητά τά κατάλοι­πα τής προηγούμενης περιόδου, δπου οί σχέσεις άνάμεσα στά διάφορα τμήματα τής έργατικής τάξης ήταν πολύ όξυμένες. 'Τ πέρ τής ένότητας·δμως δρουν σταθεροί παράγοντες πού είναι πιό Ισχυροί άπό τίς ραδιουργίες τών διασπαστών. Ό κυριότερος άπό αυτούς είναι ή δλοένα αυξανόμενη τάση γιά ένότητα, πού έκδηλώνεται άπό δλο καί πλατύτερα στρώματα έργατών.

Ή οωοχή στάαη Απέναντι ατούς Ιργαζόμενονς οοοια- λιστές.

Φυσικά δέν είναι σωστό νά στηρίζουμε δλες μας τίς έλ- πίδες μόνο στό αυθόρμητο κίνημα τών μαζών γ ιά ένότητα. "Οπως τόνισαν πολλές φορές τά καθοδηγητικά δργανα τών κομμουνιστικών κομμάτων, ή έπίτευξη τής ένότητας Οά έξαρ- τηθεΐ κατά πολύ άπό τούς ίδιους τούς κομμουνιστές, άπό τίς μεθόδους έφαρμογής τής πολιτικής τής ένότητας δράσης.

Σ τό ζήτημα αυτό, τό πρώτο πού εχει άποφασιστική ση­μασία είναι ή σωστή στάση απέναντι στούς έργαζόμενους σο­σιαλιστές. Ή άγανάκτηση τών κομμουνιστών, γ ιά τίς έπανει- λημμένες προδοσίες πολλών ήγετών τής σοσιαλδημοκρατίας, είναι ευνόητη βέβαια, δέν πρέπει δμως νά μάς κάνει νά θεω­ρούμε δλους τούς σοσιαλιστές «πράκτορες τοΰ Ιμπεριαλισμού» καί νά άρνούμαστε τίς έπαφές καί τή συντροφική ανταλλα­γή απόψεων μαζί τους. Ο ί έπιθέσεις έναντίον δλων χωρίς έξαίρεση τών σοσιαλιστών έξυπηρετοΰν μόνο τούς πραγματι­κούς έχθρούς τής ένότητας τής έργατικής τάξης.

Ο ί κομμουνιστές καί οί εργαζόμενοι σοσιαλδημοκράτες

* Ν. ϊ . Χρουστοώψ, «'Εχβεοη δράσης τϊ(ς ΚΕ τοΟ ΚΚΣΕ ατό 2Εο αυν€δρ:ο τοΟ χάμματος, 1/7 ’Οκτωβρίου 1961», Κρατικές πολιτι­κές έχβόοεις, Μόσχα, ΚΚΗ; « λ . 27.

132

είναι ταξικοί αδελφοί. « Ή συντριπτική πλειοψηφία στά σο­σιαλδημοκρατικά κόμματα, Ιδίως οΐ έργάτες, είναι δπαδοί της εΙρήνης καί τής κοινωνικής προόδου»*. ’Από αυτήν ακριβώς τήν πεποίθηση, πού έκφράζεται στή Δήλωση τής Διάσκεψης τοΰ 1960 στή Μόσχα, ξεκινούν οί κομμουνιστές.

Ή μεταπολεμική περίοδος άπόδειξε δτι μέσα στό σοσιαλ­δημοκρατικό κίνημα συντελοϋνται σύνθετα φαινόμενα διαφο­ροποίησης. Σχεδόν σέ δλα τά σοσιαλιστικά κόμματα υπάρ­χουν λ ίγο-πολύ Ισχυρά, αν καί καμιά φορά αδιαμόρφωτα, αριστερά ρεύματα. Σ τό έργατικό κόμμα τής ’Αγγλίας, π.χ., σέ κάθε σοβαρή καμπή τών γεγονότων στό έσωτερικό τής χώρας ή στό διεθνή στίβο, παρουσιάζονται διαφωνίες ανά­μεσα στίς τοπικές όργανώσεις καί στήν ήγεσία τοΰ κόμματος.

Σ έ μιά σειρά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα τά πράγματα Εφτασαν &ς τό χωρισμό τών δεξιών καί τών αριστερών σο­σιαλιστών σέ ανεξάρτητα κόμματα (’Ιταλία, ’Ιαπωνία, Γαλ­λία, Νορβηγία, 'Αργεντινή, ’Ισραήλ). ’Αργότερα μερικά ά­πό αύτά ένώθηκαν καί πάλι σέ £να κόμμα, ot διαφωνίες δμως, άνάμεσα στή δεξιά καί στήν αριστερά τους πτέρυγα, δέν έξα- φανίστηκαν.

Ή πρακτική δμως άποδείχνει δτι οί διασπάσεις μέσα στούς σοσιαλιστές καί ή διαμόρφωση τής αριστερός πτέρυ­γας σέ πολλές περιπτώσεις δέν προκαλοΰν άλλαγές στήν πο­λιτική τών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Πολλοί απλοί σο­σιαλιστές, άκόμα καί οί δυσαρεστημένοι άπό τήν άντικομ- μουνιστική γραμμή τής δεξιάς ήγεσίας, δέ θέλουν νά κάνου» fva τόσο άποφασιστικό βήμα, δπως είναι ή διάσπαση, γ ιατί ϊχουν συνηθίσει στό κόμμα τους καί άγαποΰν τίς παραδόσεις του. 01 δεξιοί ήγέτες τό έκμεταλλεύονται Ιντεχνα αύτό καί έξακολουθοΰν νά κυριαρχούν στά σοσιαλιστικά κόμματα. Ή χρεωκοπία δμως τής πολιτικής τοΰ άντικομμουνισμοΰ τελικά θά ανοίξει τά μάτια τών όπλων σοσιαλιστών. ’Α ργά ή γρή­γορα οί τίμιοι σοσιαλδημοκράτες, πού μένουν πιστοί στή ση­μαία τοΰ σοσιαλισμού, θά καταλήξουν στή σκέψη δ η πρέπει

* ·Πρσγρα^ψατιχΛ ντοκουμέντα τοΟ Αγώνα γιά τήν βίρήνη, «ή δημοκρατία καί τό αοοιαλιφό», Κρατικές πολιτικές έχΛόαεις, Μό- αχα, 1Θ61, otX. 76.

13S

νά άλλάξει ή άστική ώς πρός τό χαρακτήρα της πολιτική πού άκολουθοϋν τά δκρα δεξιά στοιχεία καί σέ συνέχεια νά απο­μακρυνθούν αυτά τά στοιχεία άπό τήν κομματική ήγεσία. Σ τήν περίπτωση αύτή, τό πέρασμα τοΰ σοσιαλδημοκρατικοί κόμματος σέ νέες πολιτικές θέσεις, πού νά άνταποκρίνονται στά συμφέροντα τής έργατικής τάξης, μπορεΐ νά γίνει χωρίς διάσπαση, πράγμα πού άναντίρρητα είναι ή πιό καλή λύση.

Πάντως, δπως καί δν εχει τό πράγμα, δλα αυτά είναι έσωτερική υπόθεση τών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, πού πρέπει νά τή ρυθμίσουν μόνα τους.

Ή άριστερά πτέρυγα τών σοσιαλιστών μπορεΐ σέ δλες τίς περιπτώσεις νά παίξει τό ρόλο της γ ιά νά ξεπεραστεΐ ή διά­σπαση τοϋ έργατικοΰ κινήματος. Ο ί αριστεροί σοσιαλιστές συχνά έκδηλώνουν πολιτική άσυνέπεια, παρ’ δλα δμως αυτά είναι τό πιό προοδευτικό τμήμα τής σοσιαλδημοκρατίας. Σ ή ­μερα οί θέσεις τους γ ιά πολλά σοβαρότατα ζητήματα τής έσω- τερικής καί τής διεθνοΰς πολιτικής άνταποκρίνονται στά συμ­φέροντα τών έργαζομένων. Πολλοί άριστεροί έχουν καταλά­βει τή ζημιά πού προκαλεΐ ή διάσπαση καί τήν άνάγκη νά υπάρχει ένότητα δράσης τοΰ έργατικοΰ κινήματος. Εκείνο πού έπιδιωκουν σήμερα τά κομμουνιστικά κόμματα είναι νά βοηθήσουν τούς άριστερούς σοσιαλιστές νά άπαλλαγοΰν άπό τίς προκαταλήψεις πού τούς δημιούργησαν οί άντικομμουνίτ στές διασπαστές. Μέ τόν δλο αυταπάρνηση άγώνα τους κατά τής άπειλής τοΰ πολέμου, μέ τήν υπεράσπιση τών ζωτικών συμφερόντων τών έργαζομένων, άκόμα καί τών μεσαίων στρωμάτων πού συνήθως άποτελοΰν τό στήριγμα τής σοσιαλ­δημοκρατίας, μέ τήν προθυμία τους νά υποστηρίξουν τήν πρωτοβουλία δποιουδήποτε σοσιαλιστή, αν πρόκειται νά ωφε­λήσει τήν έργατική τάξη, μέ τήν τίμ ια έκπλήρωση τών υπο­χρεώσεων τους, μέ δλα αυτά οί κομμουνιστές άποδείχνουν δλοφάνερα δτι είναι σταθεροί φίλοι καί σύμμαχοι.

Έ τ σ ι, Ιχουν πιά ωριμάσει έντελώς οί προϋποθέσεις γιά τή συνεργασία τών κομμουνιστών μέ τούς κύκλους τοΰ σο­σιαλδημοκρατικού κινήματος, πού Ιχουν συνειδητοποιήσει τήτ άνάγκη τής ένότητας δράσης.

Γ ιά νά πετύχουν τήν ένότητα δράσης μέ τούς σοσιαλι­στές, οί κομμουνιστές είναι Ετοιμοι νά βάλουν σέ δεύτερο πλάνο τά πιό έπίμαχα ζητήματα. Τ ά κομμουνιστικά κόμμα­

134

τα Ακολουθούν, στό ζήτημα αύτό, τίς παλιές, αλλά πάντα βωστές συμβουλές πού εδοσε στά 1922 δ Λένιν, δταν έπρόκειτο νά γίνει ή συνδιάσκεψη τών τριών διεθνών: τή ϊ 3ης, τής 2ης καί τής «2%». Ό Λένιν, πού Επαιρνε ένερ- γά μέρος στήν προετοιμασία τής συνδιάσκεψης, συμβού- λευσε την Αντιπροσωπεία τής Κομιντέρν, στίς διαπραγματεύ­σεις νά «βάλει μ ό ν ο τά λιγότερο έπίμαχα (ζητήμα­τ α — Σ ύ ντ.), μέ σκοπό νά προσπαθήσει νά πετΰχει τήν πρα­γματοποίηση όρισμένων έπί μέρους, άλλά κοινών έ ν ε β­γ ε ι ώ ν τών έργατικών μαζών». Συνέσιησε: «Στήν προκαταρκτική σύσκεψη οί αντιπρόσωποί μας νά είναι έξαι- ρετικά συγκροτημένοι δ σ ο δέ Οά Εχει χαθεί ή έλπίδα έπιτυχίας τοΰ σκοπού»*.

Καί σήμερα οί κομμουνιστές, γιά νά ΑποκατασταΟεΐ ή ίνότητα δράσης μέ τούς σοσιαλδημοκράτες, δέν άρνοΰνται νά κάνουν συμβιβασμούς καί αναγκαίες παραχωρήσεις. Είναι Α­λήθεια δτι οί σεχταριστές νομίζουν δτι δταν Ενας κομμουνι­στής κάνει Ενα συμβιβασμό, έκτίθεται. Γ ι’ αυτούς τό πολιτι­κό θάρρος περιορίζεται μόνο στό νά έπιμένουν στή θέση πού ίχουν πάρει, Ανεξάρτητα άπό τίς συνθήκες καί τίς άπαιτή- σεις της στιγμής. Σύμφωνα μέ τό λενινισμό δμως, θαρρα­λέος είναι Εκείνος πού, στό δνομα μιας τόσο μεγάλης υπό­θεσης δπως είναι ή ένότητα τοΰ έργατικοΰ κινήματος, δέ φο­βάται νά κάνει τίς άναγκαΐες υποχωρήσεις, νά Ικανοποιήσει βρισμένες έπιθυμίες τοΰ μελλοντικού συμμάχου.

Ό Λένιν παρομοίαζε τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα μέ Ενα κλειστό χώρο, δπου οί άπεσταλμένοι τής άστικής τάξης κάνουν τήν προπαγάνδα τους μπροστά σέ μιά Αρκετά μεγά­λη συγκέντρωση έργατών. Π ρέπει αραγε οί κομμουνιστές, ρωτοΰσε ό Λένιν, νά πληρώσουν γ ιά νά μποΰν σ’ αυτό τό χώρο καί νά μπορέσουν Ιτσι νά μιλήσουν στούς έργάτες πού &ς τώρα βρίσκονται κάτω Από τήν Αποκλειστική έπιρροή τών ρεφορμιστών; Καί Απαντούσε δτι ή άρνηση νά δεχτοΰμε κά­θε δρο καί κάθε πληρωμή γιά νά είσχωρήσουμε σ’ αύτό τόν, Αρκετά καλά φρουρούμενο, κλειστό χώρο, θά ήταν μεγάλο

* 'Upo&^urat Ίιττφίας», τϊΟχος 4ο, 1S68, οελ. 51.

136

σφάλμα. «01 κομμουνιστές δέν πρέπει νά βράζουν μέ τό ζουμί τους, δίδασκε ό Λένιν, άλλά νά μάθουν νά ένεργοΰν χωρίς νά σταματούν μπροστά σέ όρισμένες θυσίες, χωρίς νά φοβούνται τά αναπόφευκτα, στήν αρχή κάθε καινούργιας καί δύσκολης δουλειάς, σφάλματα, καί ϊτσ ι νά εισχωρούν στόν κλειστό χώρο, δπου έπηρεάζουν τούς έργάτες ol έκπρόσωποι τής άστικής τάξης. 01 κομμουνιστές πού δέ θέλουν νά τό κα­ταλάβουν αύτό καί δέ θέλουν νά τό μάθουν, δέν μποροΰν νά έλπίζουν δτι θά κατακτήσου τήν πλειοψηφία τών έρ­γατών. . .»*.

Κάθε χώρα εχει τίς δικές της συνθήκες άγώνα, τίς δικές της παραδόσεις τοΰ έργατικοΰ κινήματος. 01 δρόμοι πού δδη- γοΰν στήν ένότητα τών έργατών Ιχουν τίς Ιδιομορφίες τους στίς διάφορες χώρες. Σ έ όρισμένες συνθήκες, ή ένότητα μπορεΐ νά έπιτευχθεΐ στή διάρκεια τής προεκλογικής έκστρα- τείας, σέ άλλες στήν πορεία τοΰ άγώνα γ ιά τά συνδικαλιστι­κά καί κοινωνικά δικαιώματα, σέ άλλες κατά τήν έκστρα- τεία γ ιά τόν αφοπλισμό κτλ. Ή Ικανότητα νά βρίσκεις, νά διαλέγεις τόν ιδιαίτερο τρόπο, τό ιδιαίτερο γεγονός, πού στή δοσμένη χώρα μπορεΐ νά όδηγήσει άπό τό συντομότερο δρό­μο στή συνεργασία δλων τών τάσεων τοΰ έργατικοΰ κινήμα­τος, είναι Ενας άπό τούς βασικούς δρους γ ιά την έπιτυχία τών κομμουνιστικών κομμάτων στόν άγώνα τους γ ιά τό ένιαΐο μέτωπο.

Οί Ιδεολογικές διαφορές δέν είναι ίμηόδιο γιά τή συν­εργασία.

Μήπως ή συνεργασία τών σοσιαλιστών, πού έχουν συνει­δητοποιήσει τήν άνάγκη τής ένότητας, καί τών κομμουνι­στών έμποδίζεται άπό τίς Ιδεολογικές διαφορές πού υπάρ­χουν μεταξύ τους; Είναι άλήθεια δτι οί σοσιαλιστές, ένώ πλη­σιάζουν πολύ μέ τούς κομμουνιστές στήν έκτίμηση των σημε­ρινών καθηκόντων τής έργατικής τάξης, διαφωνούν μ’ αύ- τούς σέ βασικά ζητήματα τής κοινωνικής άνάπτυξης, δπως είναι, πρίν άπ’ δλα, ή άναγνώριση τής ανάγκης νά άνατρα- πεΐ ή έξουσία τών καπιταλιστών καί νά έγκαθ ιδρυθεί ή δι-

* Β. I. Λένιν, «"Απαντα*, τίμ. 33ος, « λ . 397.

1S6

κτατορία τής έργατικής τάξης στή μεταβατική περίοδο. Ο ί δεξιοί, προσπαθώντας νά ματαιώσουν τήν ένότητα δράσης, συνήθως τονίζουν αύτό τό ζήτημα σάν άξεπέραστο έμπόδιο γ ιά τή συνεργασία. Είναι αλήθεια αύτό;

01 κομμουνιστές καθόλου δέ θέλουν νά μειώσουν ή νά Ύ 'ΐπιωπήσουν τίς Ιδεολογικές διαφορές πού υπάρχουν. Τ - ... 3αλαν καί θά υποβάλλουν σέ κριτική τίς Ιδεολογικές θέ­σεις καί τή δεξιά Λπορτουνιστική πρακτική τής σοσιαλδημο­κρατίας, θά συνεχίσουν νά προτρέπουν τίς σοσιαλδημοκρατι­κές μάζες νά μπουν στό δρόμο τοΰ συνεπούς ταξικού άγώνα κατά τοϋ καπιταλισμού, γ ιά τή νίκη τοΰ σοσιαλισμοΰ. Προ- τείνοντας τήν ένότητα, δέν κρύβουν δτι δέ σκοπεύουν νά ά- παρνηθοΰν ούτε τίς άρχές τους, ούτε τήν πολιτική τους φυ­σιογνωμία. "Αλλωστε ούτε άπό τούς σοσιαλδημοκράτες άπαι- τούν νά τό κάνουν αύτό, γ ιατί πιστεύουν δτι ή πρακτική συν­εργασία τών έργατικών κομμάτων στίς άστικές χώρες μπορεΐ νά πραγματοποιηθεί χωρίς άπάρνηση τών άρχών τους.

Φυσικά, μέ τούς άσπονδους έχθρούς τής έργατικής ένό­τητας, τούς έμπνευστές τοΰ άντικομμουνισμοΰ, είναι γενικά αδύνατο νά συζητήσει κανείς όποιεσδήποτε Ιδεολογικές δια­φορές. Ό άντικομμουνισμός δέν περιέχει ούτε Ενα κόκκο έποικοδομητικής πολιτικής γιά τά έργατικά κόμματα, δέν Ε­χει κανένα θετικό ιδεολογικό περιεχόμενο' ή Ιδεολογία τοΰ ρεφορμισμοΰ, πού πίσω άπό αύτήν καλύπτεται, δέν είναι τί­ποτε περισσότερο άπό καμουφλάρισμα. Σ τήν πραγματικότη­τα οί Ιππότες τοΰ άντικομμουνισμοΰ έχασαν τό δικαίωμα νά δνομάζονται άκόμα καί ρεφορμιστές. Ά φ οΰ, γ ιά νά ματαιώ­σουν τή συνεργασία μέ τά κομμουνιστικά κόμματα, θυσιάζουν τά ζωτικά συμφέροντα τών έργαζομένων, τότε τ ί είδους ρε- φορμιστές είναι; Κάθε τίμιος σοσιαλδημοκράτης πιστεύει τουλάχιστο δτι άγωνίζεται γ ιά τά συμφέροντα τών έργαζο­μένων· δέ θά περιφρονήσει τούς συμμάχους του σ’ αύτό τόν άγώνα. Ο ί άντικομμουνιστές δμως δέν είναι καθόλου ρεφορ- μιστές, άλλά δηλωμένοι έχθροί τοΰ έργατικοΰ κινήματος.

Είναι φανερό δτι μέ τέτοιου είδους άνθρώπους οί κομ­μουνιστές ποτέ δέ θά μπορέσουν νά βροΰν μιά κοινή γλώσσα. Τό ζήτημα δμως είναι έντελώς διαφορετικό μέ τούς καλόπι­στους δπαδούς τοΰ ρεφορμισμοΰ, πού θέλουν είλικρινά νά γ ί­νουν προοδευτικές κοινωνικές μεταβολές.

137

Άνάμεσα στή μαρξιστική - λενινιστική καί στή ρεφορμι­στική αντίληψη τοΰ σοσιαλισμού υπάρχουν διαφορές αρχών. Ο ί κομμουνιστές έπέκριναν καί θά έπικρίνουν τίς λαθεμένες θέσεις τών ρεφορμιστών γ ιά τό ζήτημα τής ταξικής πάλης, γιά τήν προλεταριακή έπανάσταση καί τή δικτατορία τοΰ προλεταριάτου. Μέ τό παράδειγμα τής έπιτυχίας τής οικο­δόμησης τοΰ σοσιαλισμού στήν Ε Σ Σ Δ καί στίς χώρες τχ λαϊκής δημοκρατίας, οί κομμουνιστές θά πείσουν τούς έργα­ζόμενους σοσιαλιστές, δτι ό δρόμος πρός τό σοσιαλισμό, πού χάραξε ό μαρξισμός - λενινισμός, είναι σωστός.

Καί σήμερα δμως, στόν τρόπο πού Αντιλαμβάνονται τό σοσιαλισμό οί κομμουνιστές καί οί ειλικρινείς σοσιαλδημοκρά­τες, μπορεΐ κανείς νά βρει κοινά σημεία πού άνοίγουν τό δρό­μο πρός τόν κοινό άγώνα γιά τά βασικά Ιδανικά της έργατι­κής τάξης. Καί γ ιά τούς κομμουνιστές καί γ ιά τούς είλικρι- νεΐς σοσιαλδημοκράτες, σοσιαλισμός σημαίνει πρίν απ’ δλα έγκαθίδρυση τής κοινωνικής ιδιοκτησίας στά βασικά μέσα παραγωγής.

ΓΙοιός λοιπόν έμποδίζει τούς σοσιαλιστές, τουλάχιστο ait- τούς πού παίρνουν στά σοβαρά αύτή τήν Ιδέα, νά συνεργα­στούν μέ τούς κομμουνιστές στόν άγώνα γιά τήν άντικατά- σταση τοΰ καθεστώτος τής καπιταλιστικής άτομικής ιδιοκτη­σίας μέ Ενα καθεστώς, δηου θά κυριαρχεί ή κοινωνική Ιδιοκτησία; Μήπως οί κομμουνιστές καί οί σοσιαλιστές δέν μποροΰν, π.χ., άπό κοινοΰ νά υποστηρίξουν τό αίτημα τών έρ- γατικών μαζών γ ιά τήν έθνικοποίηση τής Ιδιοκτησίας τών μονοπωλίων;

Ο ί κομμουνιστές καί οί σοσιαλιστές έρμηνεύουν βέβαια διαφορετικά τή δυνατότητα τοΰ είρηνικοΰ περάσματος στό σοσιαλισμό, σ’ αυτό τό ζήτημα, δμως, άναμφίβολα έχουν έμ- φανιστεΐ πολλά σημεία έπαφής. ’Εκεί δπου Εχουν δημιουργη- θεΐ ευνοϊκές προϋποθέσεις γιά Ενα τέτοιο πέρασμα, μποροΰν νά συνεργαστούν μέ έπιτυχία. "Οσο πιό ένιαΐο θά γίνεται τό έργατικό κίνημα, τόσο πιό πραγματοποιήσιμο θά γίνει τό ειρηνικό πέρασμα στό σοσιαλισμό σέ πολλές χώρες.

Άνάμεσα στούς κομμουνιστές καί στούς σοσιαλιστές μπο­ρεΐ νά έπιτευχθεΐ πλατειά αλληλοκατανόηση στόν άγώνα γ ιά τίς μεταρρυθμίσεις, πού θά βελτιώσουν τή θέση τών έργα-

138

ζομένων στίς καπιταλιστικές χώρες. O t κομμουνιστές διαφα>- νοΰν μέ τούς σοσιαλιστές στήν έκτίμηση αυτών τών μεταρ­ρυθμίσεων. Γιά πολλούς σοσιαλδημοκράτες οί μεταρρυθμί­σεις είναι δ μόνος δυνατός δρόμος πρός τό σοσιαλισμό. Σ ή ­μερα, λένε, τό κράτος έφαρμόζει όρισμένα μέτρα γ ιά τή ρύθμιση τής έθνικής οίκονομίας, αΰριο Οά έφαρμόσει μέτρα κοινωνικής Ασφάλισης (χορήγηση συντάξεων κτλ.). Έ τ σ ι, κατά τή γνώμη τών ρεφορμιστών, μέσα στά πλαίσια τής Α­στικής κοινωνίας, Αρχίζει κιόλας ή εισαγωγή τοΰ σοσιαλι­σμού. Ό σοσιαλισμός, σύμφωνα μέ τίς Αντιλήψεις τους, θά είσαχθεΐ στήν καπιταλιστική κοινωνία τμηματικά. Καί κάπο­τε, έλπίζουν, θά κατορθώσουν μ’ αυτό τόν τρόπο νά «μεταρ­ρυθμίσουν» έντελώς τόν καπιταλισμό καί νά τόν μετατρέψουν σέ σοσιαλισμό.

Ο ί κομμουνιστές θεωρούν ριζικά λαθεμένη αΰτή τή βα­σική Αντίληψη τών ρεφορμιστών. Δέν Αρνοΰνται δτι Από τό καπιταλιστικό κράτος, άκόμα καί δταν βρίσκεται στήν υπη­ρεσία τών μονοπωλίων, μπορούν νά Αποσπαστοΰν δρισμένες μεταρρυθμίσεις πρός δφελος τών έργαζομένων. Ο ί παρα­χωρήσεις δμως πού Αποσπώνται Από τό καπιταλιστικό κρά­τος Απέχουν πολύ Από τό νά είναι σοσιαλισμός, γ ιατί δ τα­ξικός χαρακτήρας τοΰ καπιταλιστικοΰ κράτους διατηρείται, τό κράτος αύτό ήταν καί έξακολουθεϊ νά είναι δργανο στά χέρια τών καπιταλιστικών μονοπωλίων. Δέν είναι τυχαίο τό γεγονός δτι μόλις ή πίεση τών μαζών έξασθενεΐ, τό κράτος καταργεί δλες τίς παραχωρήσεις πού είχε κάνει ή τίς προσ­αρμόζει στίς Ανάγκες τών μονοπωλίων, ετσι ώστε ό Αρχικός τους χαρακτήρας νά μένει μόνο σάν Ανάμνηση.

Γιά νά Αρχίσει ή οίκοδόμηση τοΰ σοσιαλισμού, πρέπει πρώτα νά Αποσπαστεΐ ή έ ξ ο υ σ ί α Από τά κυρίαρχα μονοπώλια καί νά περάσει στά χέρια τών έργαζομένων. Αΰτή ή βαθειά πεποίθηση τών κομμουνιστών Ιχει έπαληθευτεΐ άπό τή μακρόχρονη πείρα τοΰ διεθνοΰς έργατικοΰ κινήματος.

Ωστόσο οί κομμουνιστές δέν είναι καθόλου Αντίπαλοι τών μεταρρυθμίσεων. Προτείνουν στούς σοσιαλιστές πλατειά συν­εργασία στόν Αγώνα γ ιά δλες τίς μορφές τών μεταρρυθμί­σεων, πού βελτιώνουν τούς δρους έργασίας καί ζωής τών έρ­γαζομένων, γ ιά τήν έθνικοποίηση τής Ιδιοκτησίας τών μονο­πωλίων, γ ιά βελτίωση τοΰ συστήματος τών κοινωνικών Ασφα­

139

λίσεων, γ ιά έπέκταση τών συνδικαλιστικών καί δημοκρατικών δικαιωμάτων, γ ιά ένίσχυση τών έγγυήσεων τής γενικής ει­ρήνης κτλ. Καί δσο πιό πλατειά θά είναι ή ένότητα δράσης καί ή συνεργασία τών διαφόρων ρευμάτων τοΰ έργατικοΰ κι­νήματος, τόσο πιό εύκολα θά μποροΰν νά άποσπαστοΰν άπό τά μονοπώλια καί άπό τό κράτος τους παραχωρήσεις, πού θά ένισχύουν τή μαχητικότητα τής έργατικής τάξης.

Ή Ανάγκη ύπομονετιχής ουντβοφιχής Ιξήγησης.

Ο ί κομμουνιστές θεωροΰσαν καί θεωρούν καθήκον τους νά (ΐγωνίζονται γιά τήν κατανίκηση τής ρεφορμιστικής ιδεολο­γίας, πίσω άπό τήν δποία καλύπτονται οί δεξιοί διασπαστές στό έργατικό κίνημα. Ή καταπολέμηση δμως τών ιδεών τοΰ ρεφορμισμού δέν είναι εύκολο ζήτημα. 01 κομμουνιστές βλέ­πουν πίσω άπό τίς ρεφορμιστικές θεωρίες δχι μόνο τήν πλά­νη, άλλά καί τήν καπηλεία τών πραγματικών πόθων τών μαζών. .

Ο ί μάζες, παρατηρώντας τήν κολοσσιαία διαφορά πού υ­πάρχει άνάμεσα στίς συνθήκες τής ζωής τους καί τής ζωής τής προνομιούχας όλιγαρχίας τής κοινωνίας, βλέποντας νά γίνονται αστυνομικές αυθαιρεσίες καί νά θίγονται τά δικαιώ­ματα τοΰ έργαζόμενου άνθρώπου, αύθόρμητα τείνουν πρός μιά δημοκρατική τάξη πραγμάτων, πρός τή σοσιαλιστική Ισότητα. Συχνά δμως δέ βλέπουν τόν πραγματικό δρόμο πρός τή νέα, πραγματικά δημοκρατική ζωή. Πολλοί έργαζόμενοι είναι έπηρεασμένοι άπό τίς αυταπάτες τής άστικής δημοκρα­τίας, πού είναι ιδιαίτερα εντονες στίς χώρες τής Δυτικής Εύρώπης καί στίς Η Π Α . ’Αρκετοί έργάτες άναζητοΰν κά­ποιο εύκολο δρόμο πρός τό σοσιαλισμό, χω ρίς άγώνα καί συγκρούσεις τών τάξεων, χωρίς άπότομη άλλαγή τοΰ συνη­θισμένου τρόπου ζωής. Ο ί Ιδεολόγοι τοΰ ρεφορμισμού τά έκ- μεταλλεύονται δλα αύτά καί διοχετεύουν τίς θεωρίες τους, πού καθυστερούν τήν άνάπτυξη τής ταξικής συνείδησης τών έργαζομένων.

Π ρέπει νά εχουμε ύπόψη δτι τίς τελευταίες δεκαετίες ή κοινωνική σύνθεση πολλών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων άλλαξε ουσιαστικά. Σ τ ίς γραμμές τους υπάρχουν δλοένα λι-

140

γότεροι έργάτες καί όλοένα περισσότεροι μικροαστοί, υπάλ­ληλοι, άστοί διανοούμενοι. “Ετσι, μόνο τό 1 /4 τών μελών τοΰ Γαλλικσΰ Σοσιαλιστικού Κόμματος είναι έργάτες.

Τό κυριότερο δμως είναι δτι οί θεωρίες τών ρεφορμιστών υποστηρίζονται άπό τίς κυρίαρχες τάξεις. Ή άστική τάξη δέ φοβάται αυτές τίς θεωρίες. Συχνά έπιτρέπει πρόθυμα τήν προπαγάνδα τους, τίς έπαινεΐ άπό τίς στήλες τοΰ τύπου της, ένώ ταυτόχρονα οί κομμουνιστές γ ιά τίς άντιλήψεις τους υφίστανται διωγμούς καί καταπιέσεις. Ο ί κυρίαρχες τάξεις δέ φοβούνται νά παραχωρήσουν στούς Ιδεολόγους τοΰ ρεφορ­μισμού καί κυβερνητικές θέσεις, ένώ τούς κομμουνιστές, μέ τήν πρώτη ευκαιρία, τούς διώχνουν άπό αυτές τίς θέσεις. Κ αί κάτι περισσότερο: ή άστική τάξη κάπου - κάπου έπιτρέ- πει στούς σοσιαλδημοκράτες νά έφαρμόσσυν τά «σοσιαλιστι­κά τους» πειράματα, πού δέ θίγουν τίς βάσεις τής ταξικής της κυριαρχίας, σέ μερικές περιπτώσεις μάλιστα τήν έδραιώ- νουν καί ταυτόχρονα βοηθούν νά διατηρούνται οί ρεφορμι­στικές αυταπάτες μέσα στίς μάζες.

Γ ιά νά κατανικηθεϊ ή ρεφορμιστική Ιδεολογία χρειάζε­ται νά έξηγοΰμε μέ υπομονή καί νά πείθουμε, νά ανταλλάσ­σουμε συντροφικά άπόψεις καί δχι άπλά νά έπαναλαμβάνου- με μόνο τά δικά μας συνθήματα. Στό ζήτημα αύτό είναι άπα- ράδεκτος ό άπό καθέδρας τόνος, που δέν έπιδέχεται αντιρ­ρήσεις, ή άλαζονική καί, πολύ περισσότερο, ή περιφρονητική στάση πρός τίς άπόψεις τοΰ σοσιαλδημοκράτη έργάτη. Ή πολεμική μέ τούς σοσιαλιστές πρέπει νά Ιχε ι χαρακτήρα πρα­γματικής πάλης γνωμών καί δχι ανταλλαγής υβριστικών έπι- θέτων.

Ο ί κομμουνιστές, δταν έργάζονται μέσα στίς μάζες τών σοσιαλδημοκρατών έργαζομένων, άποδείχνουν γ ιατί είναι λα­θεμένες οί ρεφορμιστικές θεωρίες («τοΰ δημοκρατικού σο­σιαλισμού» κτλ.) καί άντιπαραθέτουν σ’ αυτές τόν έπιστη- μονικό σοσιαλισμό τών Μ άρξ - Έ νγκελς, πού πέτυχε κοσμοί- στορικές νίκες. Μέ τίς άνοιχτές συζητήσεις στόν τύπο καί τ ίς συνομιλίες μέ τούς έργαζόμενους σοσιαλιστές, οί κομ­μουνιστές μπορούν νά διαλύσουν τίς άντικομμουνιστικές τους προκαταλήψεις καί νά άποδείξουν δτι οί άρχές τοΰ μαρξι- σμοΰ - λενινισμού συμπίπτουν μέ τά ζωτικά συμφέροντα τών έργαζομένων.

141

01 κομμουνιστές, ξεσκεπάζοντας τους πραγματικούς υπη­ρέτες τής Ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης, είναι Ετοιμοι νά συνεργαστούν μέ δλους τούς σοσιαλδημοκράτες πού .θέλουν είλικρινά νά μπει τέρμα στόν καπιταλισμό, νά αγωνιστούν γ ιά τή βελτίωση τής θέσης τών έργαζομένων, γ ιά τήν εΐρήντν τη δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό.

4. Ή πολιτική της δημοκρατικής ένότητας.

Τ ά κομμουνιστικά κόμματα Αγωνίζονται δχ ι μόνο γ ιά τό ένιαίο μέτωπο τών έργατών, άλλά καί γ ιά νά πετύχουν τή συνένωση άκόμα πλατύτερων στρωμάτων τοΰ λαοΰ. Ή ένό­τητα τών έργατών πρέπει νά χρησιμεύει σάν βάση γ ιά τήν ένότητα τοΰ παλλαϊκού δημοκρατικού κινήματος.

ΙΙοτέ στό παρελθόν δέν υπήρχαν τόσο ευνοϊκές προϋπο­θέσεις γ ι’ αύτό. Σ τό σύγχρονο στάδιο τής γενικής κρίσης τοΰ καπιταλισμού, δπως είπαμε στό τελευταίο κεφάλαιο τοΰ μέρους «Πολιτική οίκονομία τοΰ καπιταλισμού», δλο καί πιό ϊντονα έκδηλωνεται — πλάι στή βασική ταξική άντίθε- <τη άνάμεσα στήν έργασία καί στό κεφάλαιο — ή άντί- θεση άνάμεσα σέ μιά μικρή χούφτα μονοπωλίων καί στίς υπόλοιπες τάξεις καί στρώματα τοΰ πληθυσμού. "Οσο πε­ρισσότερο έντείνεται ό ζυγός τοΰ μονοπωλιακοΰ κεφαλαίου καί ή υποταγή τοΰ κράτους σ’ αύτό, τόσο πιό πλατειές καί ποικίλες δυνάμεις έξεγείρει έναντίον του. Τό μονοπωλιακό κεφάλαιο έπιτίθεται κατά τών συμφερόντων δχ ι μόνο τών έρ­γατών καί τών άγροτών, άλλά καί τών μεσαίων στρωμάτων τοΰ πληθυσμού, άκόμα καί δρισμένων στρωμάτων τής Αστι­κής τάξης, άπειλώντας δχι μόνο τά δμεσα συμφέροντα δλων αυτών τών στρωμάτων, άλλά καί τά βασικά συμφέροντα τοΰ έθνους. Ο ί δημοκράτες, οί πατριώτες, οί πασιφιστές, δλοι δσοι μένουν πιστοί στίς άληθινές παραδόσεις τής δημοκρα­τίας καί τής έθνικής έλευθερίας, άνησυχούν σοβαρά άπό τίς έντεινόμενες προσπάθειες γ ιά τήν έπιβολή τής αντιδραστικής δικτατορίας τών μονοπωλίων καί άπό τήν αύξηση τοΰ κιν­δύνου ένός νέου πολέμου.

Έ τ σ ι άποκαλύπτεται δτι τά διάφορα κοινωνικά στρώμα­τα Ιχουν κοινά συμφέροντα πού μπορεΐ νά χρησιμεύσουν σάν

142

Αντικειμενική δάση γ ιά την κοινή τους δράση κατά της κυ­ριαρχίας τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου.

Τό μαρξιστικό - λενινιστικό κόμμα τής έργατικής τάξης καλείται νά γίνει ή πρωτοπορία αύτής τής δημοκρατικής ένότητας. Τ ά κομμουνιστικά κόμματα, σάν σημαιοφόροι το» άγώνα γιά τήν ειρήνη καί τή δημοκρατία, στίς καπιταλιστι­κές χώρες προσπαθούν νά βρίσκονται στίς πρώτες γραμμές τού παλλαϊκού μετώπου κατά τής αντιδραστικής πολιτικής τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου καί τοΰ Ιμπεριαλισμού.

Ή πολιτική τών κομμουνιστικών κομμάτων, πού αποβλέ­πει στήν Αποκατάσταση τής ένότητας δράσης καί συνεργα­σίας μέ δλες τίς έθνικές καί δημοκρατικές δυνάμεις, λέγεται κ ο λ ι τ ι κ ή τ ή ς δ η μ ο κ ρ α τ ι κ ή ς έ ν ό τ η ­τ α ς . Ή ένότητα αύτή είναι δημοκρατική, γ ιατί ή συνένω­ση δλων τών στρωμάτων τοΰ λαοΰ γίνεται, κατά πρώτο λόγο, γύρω Από δημοκρατικά αΐτήματα καί συνθήματα. Αυτό, βέ­βαια, δέ σημαίνει δτι ή βάση γ ιά τήν πλατειά ένότητα τοΰ λαοΰ έξαφανίζεται μετά τή λύση τών δημοκρατικών προβλη­μάτων. "Οπως είδαμε, ό σοσιαλιστικός μετασχηματισμός τής κοινωνίας, στήν έποχή μας, άνταποκρίνεται στά ζωτικά συμ­φέροντα δλο καί πιό πλατιών στρωμάτων τοΰ πληθυσμοΰ. Γι* αύτό ή πολιτική τής δημοκρατικής ένότητας κλείνει μέσα της τή δυνατότητα νά προσελκυστοΰν αυτά τά στρώματα στήν έκ- ■λήρωση τών σοσιαλιστικών καθηκόντων. Ό δρόμος δμως ιτρός αύτό περνάει μέσα Από τήν όργάνωση τής πάλης τών μαζών γ ιά τά πανδημοκρατικά αΐτήματα καί τά υλικά συμ­φέροντα τών έργαζομένων.

Σ τή μεταπολεμική περίοδο συσσωρεύτηκε πολλή πείρα κοινής δράσης τών διαφόρων στρωμάτων τοΰ πληθυσμού πά­νω σέ £να πρόγραμμα δημοκρατικών αιτημάτων. Τό πιό λαμ- κρό παράδειγμα είναι τό παλλαϊκό κίνημα γιά τήν υπεράσπι­ση τής εΙρήνης. Ή διεθνής έκστρατεία γ ιά τήν Απαγόρευ­ση τής Ατομικής βόμβας, γιά τή διακοπή τών δοκιμών τών θερμοπυρηνικών δπλων, Αποδείχνει δλοφάνερα δτι ή έπίτευ- ξ η τής συνεργασίας τών πιό διαφορετικών κοινωνικών ρευ­μάτων καί όργανώσεων, Ακόμα καί τών πιό Απομακρυσμένων Από τόν κομμουνισμό, είναι έντελώς δυνατή.

148

"Οταν δημιουργοϋνται οί άντικειμενικές προϋποθέσεις γ ιά τή συνένωση τών διαφόρων στρωμάτων τοΰ πληθυσμόν κατά τοΰ ζυγοΰ τών μονοπωλίων, τό κέντρο τοΰ βάρους με­τατοπίζεται στή δράση τοΰ πιό έπαναστατικοΰ κόμματος τής έργατικής τάξης. Τ ά πάντα έξαρτώνται άπό τήν Ικανότητά του νά βρίσκει κοινή γλώσσα μέ τίς διάφορες πολιτικές καί κοινωνικές όργανώσεις καί κινήματα. Ή μαχητική καί όρ- γανωτική ένότητα τών λαϊκών δυνάμεων δέν μπορεΐ νά δη- μιουργηθεΐ αυθόρμητα, άπό μόνη της.

Ή πραγματοποίηση τής ένότητας έτερογενών κοινωνι­κών δυνάμεων, πού πολλές άπό αυτές είναι μακριά άπό τόν κομμουνισμό, μερικές μάλιστα μολυσμένες αμεσα άπό άντι- κομμουνισμό, είναι πολύπλοκο Εργο πού άπαιτεΐ υπομονή καί λεπτότητα. Θά αντιμετωπίσουμε ραδιουργίες τής αντίδρα­σης, ταλαντεύσεις τών αστικών καί μικροαστικών δμάδων, απόπειρες τους νά υποτάξουν δλο τό κίνημα αποκλειστικό στά συμφέροντά τους.

Ή πείρα τών διαφόρων χωρών άπόδειξε δτι γ ιά τήν έπίτευξη τής ένότητας δράσης τών δημοκρατικών δυνάμεων Εχουν έξαιρετική σημασία οί παρακάτω παράγοντες:

Τ ό Ι σ χ υ ρ ό κ α ί έ ν ι α ΐ ο έ ρ γ α τ ι κ ό κ ί ν η μ α , είναι δ πρώτος καί κύριος δρος. "Ολοι δσο» σήμερα άγωνίζονται γ ιά τήν ειρήνη καί τή δημοκρατία δέν είναι σύμμαχοι τής έργατικής τάξης μέ τήν άκριβή σημα­σία τής λέξης. Παίρνουν μέρος στόν άγώνα γ ιά τήν ειρήνη καί τή δημοκρατία, δταν δμως πρόκειται γ ιά μόνιμη συνερ­γασία μέ τους κομμουνιστές, ταλαντεύονται καί εύκολα έπι- ρεάζονται άπό τήν έπίσημη προπαγάνδα.

Γιά νά Εξασφαλιστεί ή ένότητα δράσης μέ τέτοιου εί­δους κοινωνικές δυνάμεις δέν άρκοΰν μόνο ή προπαγάνδα καί ή ζύμωση. Χρειάζεται, πρώτα άπ’ δλα, τό ίδιο τό έργατικό κίνημα νά είναι ισχυρό καί δργανωμένο, γ ιά νά ίμπνέει σέ δλα τά έθνικά καί δημοκρατικά στρώματα τήν πίστη στήν τελική νίκη τοΰ λαοΰ. Τήν έμπιστοσύνη έξ άλλου καί τήν υποστήριξη τών δλλων τάξεων καί στρωμάτων, ή έργατική τάξη μπορεΐ νά τήν κατακτήσει μόνο δταν τά θεμιτά καί δί­καια συμφέροντά τους τά υπερασπίζει σάν νά είναι δικά της.

Τί άπαιτεΐται άπό ιό ϊργατιχό χύμμα.

144

Γιά νά πετύχει αύτό τό στόχο τό κόμμα τής Εργατικής τάξης, υπάρχουν πολλοί τρόποι. Κάνει άγώνα στή Βουλή γ ιά μεταρρυθμίσεις καί μέτρα πού νά έξυπηρετούν τήν Α­γροτιά, τούς υπαλλήλους, τούς έπαγγελματίες, τούς μεσαίους έπιχειρηματίες. Μελετάει προσεκτικά τά αιτήματα, πού προ­βάλλουν τά άγροτικά, τά ριζοσπαστικά, τά ρεπούμπλικανικά καί τά αλλα δημοκρατικά κόμματα καί υποστηρίζει μέ κάθε μέσο δσα άπό αύτά τά αιτήματα άνταποκρίνονται στά συμ­φέροντα τών έργαζομένων. Τό κόμμα υποστηρίζει τίς προ­τάσεις όποιουδήποτε αγροτικού, δημοκρατικού, εΙρηνόφιλου παράγοντα, αν άνταποκρίνονται στούς πόθους τών έργαζο­μένων μαζών καί Αποβλέπουν στή βελτίωση τής θέσης τους.

Ν ά εχει άδελφικές σχέσεις μέ δλους τούς έργαζόμενους, νά τήν έκτιμοΰν σάν τόν πιό συνεπή καί αποφασιστικό ΰπ«- ρασπιστή τών συμφερόντων τους — αυτή είναι ή έγγύηση γ ιά τή νίκη τής έργατικής τάξης στόν άγώνα κατά τής κυ­ριαρχίας τής άντιδραστικής άστικής τάξης.

Ή σ ω σ τ ή έ π ι λ ο γ ή έ ν ό ς π ρ ο γ ρ ά μ ­μ α τ ο ς σ υ ν ε ρ γ α σ ί α ς . Τό έπαναστατικό κόμμα τής έργατικής τάξης δέν μπορεΐ νά απαιτεί άπό τούς ένδε- χόμενους συμμάχους του συνεργασία μόνο μέ βάση τούς δι­κούς του δρους. Χωρίς νά χάνει οΰτε στιγμή άπό τά μάτια του τά Ιδιαίτερα συμφέροντα καί τίς άνάγκες τής έργατικής τάξης, προσπαθώντας νά πετύχει μέ κάθε δυνατό τρόπο τήν Ικανοποίησή τους, τό κόμμα προσπαθεί ταυτόχρονα νά δια­τυπώσει τά κοινά καί Αποδεκτά άπό τούς πιθανούς συμμά­χους αιτήματα. ’Αφού καί δλλες κοινωνικές δυνάμεις ένδια- φέρονται γ ιά τόν άγώνα κατά τοΰ ζυγού τών μονοπωλίων, εί­ναι σχετικά εύκολο νά διατυπωθούν αύτά τά κοινά αιτήματα. Καί σ’ αύτή τήν περίπτωση δμως, δπως άποδείχνει ή πείρα, είναι άδύνατο νά έπιτευχθεΐ μέ μιας συμφωνία σέ δλα τά σημεία. Τό πρόγραμμα γ ιά τήν ένότητα δράσης διαμορφώ­νεται βαθμιαία, άρχίζοντας άπό τά έπί μέρους ζητήματα. Αύτό έπιτρέπει στίς συνεργαζόμενες πλευρές νά πείθονται άμοιβαΐα γ ιά τήν ειλικρίνεια τών προθέσεων καί νά Αποκτούν έμπιστοσύνη ή μιά πρός τήν δλλη. Ή έμπιστοσύνη είναι έξαιρετικά Αναγκαίο στοιχείο, χωρίς τό δποΐο κανένα ένιαΤο μέτωπο δέν μπορεΐ νά είναι σταθερό.

145Μ

Ή Ι κ α ν ό τ η τ α ν ά χ ά ν ο υ μ ε σ υ μ β ι ­β α σ μ ο ύ ς κ α ί τ ί ς α ν α γ κ α ί ε ς υ π ο χ ω ­ρ ή σ ε ι ς , είναι σπουδαίος δρος γ ιά τό έργατικό κόμμα, πού θέλει νά όργανώσει τή συνεργασία έτερογενών ταξικών δυνάμεων. Ό Λένιν θεωρούσε αύτή τήν ικανότητα άπό- λυτη ανάγκη γ ιά τή συνειδητή πρωτοπορία τής έργατι­κής τάξης. Χωρίς αυτήν, ελεγε, είναι αδύνατο νά πραγμα­τοποιήσουμε συμμαχία τόσο μέ τίς ξεχωριστές δμάδες τών έργαζομένων, δσο καί μέ τά μεσαία στρώματα, πού άναπό- φευκτα παρουσιάζουν ταλαντεύσεις καί ασυνέπεια. «"Οποιος δέν τό κατάλαβε αύτό, εγραφε ό Λένιν, δέν κατάλαβε τίποτε άπό τό μαρξισμό καί τόν έπιστημονικό σοσιαλισμό γ ε­ν ι κ ά » * .

Τό έπαναστατικό κόμμα της έργατικής τάξης, χωρίς νά υποχωρεί άπό τίς άρχές του, που άπορρέουν άπό τή μαρξι­στική Ιδεολογία, έκδηλώνει ταυτόχρονα εύλυγισία, παίρνει ν«όψη του τά δίκαια συμφέροντα τών άλλων κοινωνικών καί πολιτικών δυνάμεων, πού συμμετέχουν στό συνασπισμό. Τό μόνο πού ϊχ ε ι σημασία, δίδασκε δ Λένιν, είναι οί συμ­βιβασμοί καί οί υποχωρήσεις νά δδηγοΰν δχ ι στήν πτώση άλλά στήν δνοδο τοΰ γενικού έπιπέδου συνειδητότητας τοΰ πρωτοπόρου τμήματος τής έργατικής τάξης, τής Ικανότητάς του γ ιά άγώνα καί νίκη.

Π ώς έκδηλώνεται αύτό στήν πράξη; Μιά άπό τίς σπου­δαιότερες, π.χ., άρχές τοΰ σοσιαλισμού, πού εχει σχέση μέ τήν ίδια τήν ούσία του, λέει: ή άτομική καπιταλιστική βιο­μηχανία πρέπει νά έθνικοποιηθεΐ. Σ τήν πράξη δμως αύτή ή αρχή μπορεΐ νά πραγματοποιηθεί μέ διάφορες μεθόδους. Μ1 δλο πού δταν νικήσει ή έργατική τάξη εχει νόμιμο δι­καίωμα νά πάρει τήν Ιδιοκτησία τών καπιταλιστών, πού άπο- κτήθηκε μέ τήν έκμετάλλευση, έκτιμώντας τίς υπηρεσίες δρι- σμένων στρωμάτων τής αστικής τάξης, πού πήραν μέρος στόν άγώνα κατά τών μονοπωλίων, μπορεΐ νά κάνει άπέναντί τους Αποχωρήσεις. Μπορεΐ, μετά τή νίκη τής έπανάστασης νά έπι- τρέψει στή μεσαία άστική τάξη νά διατηρήσει τήν Ιδιοκτη­σία της. Τό λαϊκό κράτος μπορεΐ άκόμα νά τή βοηθήσει (μέ

* Β. I. Λένιν, «*Αjwma·, τίμ. 31ος, «λ. 68.

146

πιστώσεις, πρώτες ύλες, φορολογικές διευκολύνσεις, έγγυη- μένη άγορά). "Οταν στό μέλλον προκύψει τό ζήτημα νά όλο- χληρωθεΐ ή έθνικοποίηση σέ δλη τήν έθνική οίκονομία, τό κράτος μπορεΐ νά τήν έφαρμόσει ειρηνικά, βαθμιαία, υπο­λογίζοντας τά θεμιτά συμφέροντα τών Ιδιοκτητών, π.χ., άγο- ράζοντας άπό αύτούς τά μέσα παραγωγής, δηλ. παραχωρών­τας τους δρισμένη αποζημίωση. Αύτό τό παράδειγμα έπιβε- βαιώνει ακόμα μιά φορά τό γεγονός δτι οί κομμουνιστές, κά­νοντας προτάσεις γιά συνεργασία, είναι ειλικρινείς, δέ δίνουν άπραγματοποίητες υποσχέσεις, άλλά διατυπώνουν τό πρό­γραμμα τοΰ ένιαίου μετώπου, παίρνοντας ΰπόψη δχι μόνο τά σημερινά, άλλά καί τά αύριανά συμφέροντα τών συμμάχων τους. Ο ί υποχωρήσεις καί ot συμβιβασμοί πού κάνουν είναι βαθιά θεμελιωμένοι καί έναρμονίζονται μέ τόν τρόπο πού άν- τιλαμβάνονται οί κομμουνιστές τή δυνατότητα οίκοδόμησης τοΰ σοσιαλισμοΰ σέ συνεργασία μέ τούς συμμάχους τους στό δημοκρατικό μέτωπο. Ή γραμμή αύτή τών κομμουνιστών ε- χει μεγάλη σημασία γ ιά τήν έπιτυχία τής πολιτικής τής δη­μοκρατικής ένότητας.

Τά κομμουνιστικά κόμματα, έκδη Χώνοντας πολιτική εΰλυ- γισία, ταυτόχρονα καταπολεμούν αποφασιστικά τά αναθεω­ρητικά στοιχεία, πού είναι έτοιμα νά προχωρήσουν σέ συμ­βιβασμούς χωρίς άρχές. 01 συμβιβασμοί αύτοί μπορεΐ νά Εχουν σάν αποτέλεσμα τήν απώλεια τής φυσιογνωμίας τών κομμουνιστικών κομμάτων μέσα στά πανεθνικά κινήματα, τήν απώλεια τής αυτοτέλειάς τους καί, σέ τελευταία ανάλυση, τήν έξασθένηση τής ένότητας τών δημοκρατικών δυνάμεων.

Δέν άρκεΐ νά έπιτευχθεΐ μόνο μιά πολιτική συμφωνία γ ιά ένότητα δράσης. Ή συμφωνία αύτή πρέπει νά πάρει καί ό ρ γ α ν ω τ ι κ ή μορφή. Τό ένιαΐο μέτωπο μετατρέπεται σέ Ισχυρή δύναμη, μόνο δταν οί σύμμαχοι δέν περιορίζονται σέ διακηρύξεις γ ιά τήν κοινότητα τών σκοπών, άλλά κατα­λήγουν όπωσδήποτε καί σέ συμφωνία γ ιά τή δημιουργία I- νιαίας όργάνωσης (μέ τή μορφή πατριωτικού μετώπου, με­τώπου έθνικοδημοκρατικής ένότητας κτλ.) καί γ ιά τίς κοι­νές ένέργειες μέσα στά πλαίσια αύτής τής όργάνωσης. Αΰτό προϋποθέτει τή δημιουργία άνάλογου όργάνου, δπου άπό κοι­νού θά γίνεται ή έπεξεργασία τής ένιαίας πολιτικής. Προ­ϋποθέτει ακόμα μιά σταθερή συμφωνία γ ιά τό δτι τά συνερ-

147

γαζόμενα μέρη θά υποτάσσονται στίς άποφάσεις πού θά παίρ­νουν άπό κοινοΰ. "Ολα αύτά φυσικά, δέ σημαίνουν κατάρ­γηση τής όργανωτικής καί πολιτικής αυτοτέλειας τών κομ­μάτων καί τών κινημάτων πού παίρνουν μέρος στό ένιαΐο μέ­τωπο.

’Από τήν δλλη πλευρά, είναι αυτονόητο δτι ή σταθερότη­τα τοΰ ένιαίου μετώπου δέν έξαρτάται μόνο άπό τό βαθμό τής συμφωνίας καί τής συνεννόησης τών ηγετικών όργάνων. Τό κύριο είναι ή συντονισμένη δράση τών όργανώσεων βά­σης, δλων τών μελών τους, πού άποτελούν τήν πραγματική δύναμη τοΰ συνασπισμοΰ.

’Αποφασιστικός παράγοντας γ ιά τήν έξασφάλιση τής νί­κης τοΰ ένιαίου μετώπου είναι ό π ρ ω τ ο π ο ρ ι α κ ό ς ρ ό λ ο ς τ ο ΰ μ α ρ ξ ι σ τ ι κ ο ύ κ ό μ μ α τ ο ς τ ή ς έ ρ γ α τ ι κ ή ς τ ά ξ η ς . Ή ήγετική έπιρροή τοΰ έργατικοΰ κόμματος είναι άποτέλεσμα τής δικής του πο­λιτικής δράσης καί δχ ι πίεσης ή υπαγόρευσης τών θελήσεων του. "Οταν τό κόμμα έφαρμόζει σωστή πολιτική, δταν άκούει τή φωνή του δλος ό λαός καί τό κύρος του αυξάνει δχ ι ήμέ- ρα μέ τήν ήμέρα, άλλά ώρα μέ τήν ώρα, τότε καί τά δλλα πολιτικά κόμματα καί όμάδες θά άναγνωρίσουν μόνα τους τήν ήγετική του έπιρροή καί τό δικαίωμα νά Ιχε ι βαρύνου- σα γνώμη κατά τήν Επεξεργασία τής πολιτικής τοϋ ένιαίου μετώπου.

Ή πείρα τών χωρών τής λαϊκής δημοκρατίας άπόδειξε δτι μετά τή νίκη τοΰ δημοκρατικού συνασπισμοΰ, δέν άπο- κλείεται ή δεξιά πτέρυγα τών άστικών κομμάτων νά προσπα­θήσει νά άπομακρύνει άπό τήν ήγεσία τοΰ συνασπισμού τό έργατικό κόμμα, γ ιά νά παρεμποδίσει τήν έφαρμογή τών ώ­ριμων κοινωνικών μεταρρυθμίσεων. Αυτή ή Ιδια δμως πείρα Αποδείχνει δτι, κατακτώντας τή συμπάθεια καί τήν υποστή­ριξη τής βασικής μάζας τών απλών μελών τών άστικοδημο- κρατικών κομμάτων, τό μαρξιστικό έργατικό κόμμα κατορ­θώνει νά απομονώσει τούς δεξιούς ήγέτες τους, νά στερεώ­σει τήν ένότητα τοΰ δημοκρατικού συνασπισμοΰ καί νά μπει στό δρόμο τών ριζικών κοινωνικών μετασχηματισμών.

Ό ήγετικός ρόλος τοϋ μαρξιστικού κόμματος μέσα στό δημοκρατικό συνασπισμό καθόλου δέ σημαίνει δτι μπορεΐ νά υπαγορεύει τίς θελήσεις του καί νά δίνει έντολές. Ά κόμα

148

καί δταν διαθέτει τήν πλειοψηφία, τό κόμμα δέν έπιβάλλει τίς άποφάσεις του, άλλά έξασφαλίζει τήν όμόφωνη παραδο­χή τους μέ τή συζήτηση καί τήν πειθώ. Ά ν τό κόμμα χρη­σιμοποιούσε τή μέθοδο τής υπαγόρευσης, χωρίς νά υπολογί­ζει τά θεμιτά συμφέροντα τών συμμάχων του, τότε θά ριψο­κινδύνευε νά χάσει τούς συμμάχους του, νά άπομονωθεϊ καί έτσι νά μήν πετύχει τούς σκοπούς, πού μπαίνουν μπροστά στό δημοκρατικό συνασπισμό. Ο ί κομμουνιστές δέν ένδιαφέ- ρονται νά άποκομίσουν προσωρινά όφέλη άπό τούς συνεργά­τες τους στό δημοκρατικό μέτωπο καί υστέρα νά τούς διώ­ξουν, δπως Ισχυρίζεται ή άντιδραστική προπαγάνδα. ’Αντί­θετα, θέλουν νά προχωρήσουν δλοι μαζί στήν πλήρη λύση δλων τών δημοκρατικών προβλημάτων, στήν καλύτερη Ικανο­ποίηση τών δικαίων αΐτημάτων τών πλατιών στρωμάτων τοϋ λαοϋ, πράγμα πού μπορεΐ νά γίνει μόνο στό σοσιαλισμό. Ή μέθοδος τής πειθοΰς είναι ή κύρια μέθοδος δουλειάς τοΰ κόμ­ματος μέσα στό συνασπισμό. Ωστόσο αυτή ή μέθοδος δέν άποκλείει τό δικαίωμα τοΰ κόμματος νά έπικρίνει τίς ταλαν- τεύσεις καί τήν άσυνέπεια τών συνεργατών του καί νά κάνει Αποφασιστικό άγώνα κατά τών φανερών έχθρών τής ένότη­τας, πού δρουν μέσα στίς γραμμές τους.

Τέλος, δπως δείχνει ή πείρα, ή έφαρμογή τής πολιτικής τής δημοκρατικής ένότητας είναι άδύνατη χωρίς ά π ο φ α­σ ι α τ ι κ ό ά γ ώ ν α κ α τ ά τ ο ΰ σ ε χ τ α ρ ι ­σ μ ο ύ κ α ί τ ο ΰ δ ε ξ ι ο ύ ό π ο ρ τ ο υ ν ί τ σ μ ο ύ. Σ τήν περίοδο της δημιουργίας τού ένιαίου μετώ­που, Ιδιαίτερο κίνδυνο άποτελοΰν τά άριστερίστικα, σεχταρι- στικά στοιχεία, γιατί, μέ τήν άπροθυμία τους νά λάβουν ύπό- ψη τά συμφέροντα τών άλλων, άπωθοΰν άπό τήν έργατική τάξη τούς πιθανούς της συμμάχους. “Οταν δμως τό ένιαίο μέτωπο γίνει πραγματικότητα, μπορεΐ νά μετατραπεΐ σέ Ι­διαίτερο κίνδυνο 6 δεξιός όπορτουνισμός, πού συνθηκολογεί πλήρως μπροστά στίς άπαιτήσεις τών άστών συμμάχων, έξα- σθενεΐ τήν αυτοτελή θέση τοΰ έπαναστατικοΰ κόμματος τής έργατικής τάξης καί κατρακυλάει στίς θέσεις τοΰ Αστικού έθνικισμού.

01 δυσκολίες πού συναντάει ή έφαρμογή της πολιτικής της δημοκρατικής ένότητας είναι έξαιρετικά μεγάλες στίς χώρες τής Δυτικής Ευρώπης, δπου είναι Εντονες άκόμα οί

149

άντικομμουνιστικές προκαταλήψεις, δπου ή έργατική τάξη έχει νά κάνει μέ §ναν Εμπειρο καί πονηρό αντίπαλο, δπως είναι ή δυτικοευρωπαϊκή άστική τάξη. Σ τ ίς χώρες αύΐές ot κομμουνιστές αντιμετωπίζουν πολλά καί έπιτήδεια αστικά κόμματα, πού έξαπατοΰν τίς μάζες μέ τήν πιό «δημοκρατι­κή» καί «φιλειρηνική* φρασεολογία. Π αρ’ δλα αύτά, τά κομ­μουνιστικά κόμματα δουλεύουν σκληρά γιά νά σφυρηλατή­σουν κατά τών κυρίαρχων καπιταλιστικών μονοπωλίων Ινα Ισχυρό έθνικοδημοκρατικό μέτωπο, πού θά φράξει τό δρό­μο στό φασισμό καί στόν πόλεμο καί θά ανοίξει τό δρόμο γ ιά τήν πιό πέρα κοινωνική πρόοδο.

150

5

Ή συμμαχία της ίργατικης τάξης καί της άγροτιας στίς συνθήκες του καπιταλισμού.

1. Ό άγώνας γ ιά τά συμφέροντα τής Αγροτιάς.

Ά π ό δλες τίς μή προλεταριακές τάξεις τής άστικής κοινω­νίας, πιό κοντά στό προλεταριάτο βρίσκεται ή αγροτιά. Ο ί έρ­γάτες καί οί αγρότες συγγενεύουν καί ώς πρός τήν προέλευσή τους καί ώς πρός τή θέση τους στήν καπιταλιστική κοινωνία. Ή έργατική τάξη Ιστορικά δημιουργήθηκε σάν αποτέλεσμα τής καταστροφής καί τοΰ ξεκληρίσματος τής άγροτιας. Τό χωριό, πού ΰφίσταται τήν έκμετάλλευση τοΰ κεφαλαίου, σή­μερα πυκνώνει αδιάκοπα τίς γραμμές τής έργατικής τάξης. ’Από τό χωριό έρχονται στήν πόλη όμάδες έποχιακών έργα­τών. Τόν αγρότη καί τόν έργάτη τούς ένώνει καί τό γεγονός δτι καί οί δυό είναι έργαζόμενοι καί κερδίζουν τό ψωμί τους μέ τόν Ιδρώτα τοΰ προσώπου τους. Ουσιαστικά, δπως τόνι­ζαν ό Μ άρξ καί ό Έ νγκελς, ή έκμετάλλευση τών αγροτών διαφέρει άπό τήν έκμετάλλευση τών έργατών μόνο σ τ ή μ ο ρ φ ή , ένώ έκμεταλλευτής καί τοΰ ένός καί τοΰ Αλλου είναι 6 ίδιος: τ ό κ ε φ ά λ α ι ο .

Ν ά γιατί, δταν πρόκειται είτε γ ιά φλέγοντα προβλήμα­τα, δπως ή διάσωση τής είρήνης άπό τόν πυρηνικό πόλεμο, είτε γ ιά βασικούς κοινωνικούς μετασχηματισμούς, ή έργατι­κή τάξη άπευθύνεται πρίν άπ’ δλα στήν άγροτιά.

Π αρά τήν κοντινή συγγένεια τών έργατών καί τών ά- γροτών, ή συμμαχία μεταξύ τους δέ δημιουργεΐται άπό μόνη

161

της. Ή κυρίαρχη άστική τάξη κατόρθωνε γ ιά μεγάλο χρο­νικό διάστημα νά κρατάει διαιρεμένους τούς έργάτες καί τούς άγρότες. Σ έ πολλές χώρες καί σήμερα άκόμα τό πετυ­χαίνει αύτό.

Ά π ό δλα τά πολιτικά κόμματα πού γνώρισε ή Ιστορία μόνο ο! κομμουνιστές έκαναν συνεπή άγώνα γιά τήν έδραίω- ση τής συμμαχίας τών έργατών καί τών άγροτών. Τήν άνάγ- κη αυτής τής συμμαχίας τήν τόνισαν γ ιά πρώτη φορά δ Μ άρξ καί ό Ένγκελς, άφοΰ μελέτησαν τά διδάγματα τής ήττας τοΰ προ?«εταριάτσυ στίς έπαναστατικές μάχες πού εδο- αε στή Δυτική Ευρώπη τό 1848, καθώς καί τής τραγικής κτώσης τής Κομμούνας τοΰ Παρισιού τό 1871. Ο ί θέσεις τού Μάρξ καί τοΰ “Ένγκελς γ ιά τό άγροτικό ζήτημα, πού είχαν παραδοθεϊ στή λήθη άπό τούς όπορτουνιστές τής 2ης Διεθνούς, χρησιμέυσαν στόν Λένιν σάν άφετηρία γ ιά τήν Επεξεργασία τοΰ προγράμματος τοΰ μπολσεβί­κικου κόμματος. Ή συμμαχία τής έργατικής τάξης μέ τήν άγροτιά £γινε μιά άπό τίς βασικές Ιδέες τοΰ λενινισμοΰ. Ή Ιδέα αύτή ξεχωρίζει τά κομμουνιστικά κόμματα άπό τά σο­σιαλδημοκρατικά κόμματα, πού δέν πιστεύουν στίς σοσιαλι­στικές τάσεις τής άγροτιάς καί καλλιεργούν αύτή τή δυσπι­στία στούς έργάτες. Ή ίδια Ιδέα ξεχωρίζει τά κομμουνιστι­κά κόμματα καί άπό τά άγροτικά κόμματα, πού οί ήγέτες τους συνήθως στρέφουν τούς άγρότες κατά τών έργατών, κράγμα πού έξυπηρετεΐ μόνο τή μεγαλοαστική τάξη καί τούς τσιφλικάδες.

Ή άνάγκη τής συμμαχίας τών ίβγατών καί τών ά- γροτών.

Ή στενή συμμαχία της έργατικής τάξης μέ τήν άγροτιά υπαγορεύεται άπό τά ζωτικά συμφέροντα καί τών δυό τά­ξεων. Πρώτα άπ’ δλα ή ίδ ια ή άγροτιά πείθεται μέ τήν ίδια τή μακραίωνη πείρα της δτι δέν Ιχε ι λόγους νά περιμένει άπό τίς αστικές κυβερνήσεις καί τά άστικά κόμματα τήν Ικα­νοποίηση τών ζωτικών άναγκών της.

"Οταν ή άστική τάξη άγωνιζόταν γ ιά τήν πολιτική έξου­σία, κατά τής κυριαρχίας τών φεουδαρχών, χρησιμοποιούσε σά δύναμη κρούσης τήν άγροτιά, πού προσπαθούσε νά σπά-

σει τά δεσμά τής δουλοπαροικίας. Οί έξεγέρσεις τών αγρο­τών, οί πόλεμοι τών χωρικών στήν Ευρώπη, κλόνισαν τά θε­μέλια τής φεουδαρχίας καί δημιούργησαν τίς προϋποθέσεις γιά τή νίκη τών άστικών έπαναστάσεων στην Αγγλία, στή Γαλλία, στή Γερμανία, στήν ’Ιταλία καί σέ άλλες χώρες. Στό χωριό δμως τούς καρπούς τής νίκης τής αστικής έπα­νάστασης τούς απόλαυσαν δασικά οί κουλάκοι, οί τοκογλύ­φοι, οί έμποροι καί οί κερδοσκόποι, πού πλούτιζαν από τήν έκμετάλλευση τής έργαζόμενης άγροτιας. Οί πλουσιοχωρικοί εγιναν στήριγμα τοΰ άστικοΰ κράτους καί έφεδρεία του στόν άγώνα κατά τοΰ έπαναστατικοϋ κινήματος τής έργατικής τά­ξης. Έγιναν οί φορείς τής άστική; έπιρροής στήν ύπαιθρο. Ή κοινωνική διαφοροποίηση έξαφάνισε γρήγορα τή σχετι­κή ένότητα τών συμφερόντων στήν άγροτική κοινότητα πού βρισκόταν κάτω άπό τό πέλμα τοΰ φεουδάρχη. ’Ενώ οί κου­λάκοι καί οί πλούσιοι άγρότες πλησίαζαν πρός τήν άστική τάξη τής πύλης, οί φτωχοί άγρότες δλο καί πιό πολύ πλη­σίαζαν πρός τήν έργατική τάξη.

Ή νίκη τών αστικών έπαναστάσεων δνοιξε γιά τό μεγά­λο κεφάλαιο τό δρόμο πρός τό χωριό. Έκεΐ, τό κεφάλαιβ κατέστρεφε παντοΰ τή μικρή παραγωγή καί άνάγκαζε τερά­στιες μάζες άγροτών νά έγκαταλείψουν τίς πατρικές τους έστίες. Ή άνάπτυξη τοΰ καπιταλισμού στήν Ευρώπη συν­οδεύτηκε μέ πραγματική μετανάστευση τών λαών. Εκατομ­μύρια κατεστραμμένοι άγρότες μετανάστευαν σέ μακρινές χώρες μέ τήν έλπίδα νά γίνουν άνεξάρτητοι νοικοκύρηδες. Καί έκεΐ δμως τούς εφτασε ή σιδερένια άρπάγη τοΰ κεφαλαίου.

Ή άστική τάξη τής Δυτικής Ευρώπης, άφοΰ σταθερο­ποίησε τήν πολιτική της έξουσία, Ιγινε 6 χειρότερος έχθρός τοΰ άγροτικοΰ κινήματος. Οί άστικές κυβερνήσεις τής Δυτι­κής Ευρώπης υποστήριξαν &ς τό τέλος τή δυναστεία τών Ρωμανώφ στή Ρωσία, πού τήν είχαν άνεβάσει στήν έξουσία οί τσιφλικάδες. Βοηθούσαν μόνιμα δλους τούς μονάρχες, οί θρόνοι τών δποίων εΐχαν άπομείνει σάν κληρονομιά τής φεου­δαρχίας καί κλονίζονταν άπό τήν πίεση τοΰ άγροτικοΰ κινή­ματος. Ή Ιμπεριαλιστική άστική τάξη τής Ευρώπης καί τής Βόρειας ’Αμερικής εκανε τό πάν γιά νά διατηρηθούν οί φεουδαρχικές μορφές έκμετάλλευση; τών άγροτών στίς άποι- κιακές καί μισοαποικιακές χώρες. Χάρη στίς προσπάθειές

153

της, ώς σήμερα άκόμα, στό δεύτερο μισό τοϋ 20οΰ αΙώνα, στήν ’Ασία, στήν ’Αφρική, στή Λατινική ’Αμερική, άκόμα καί σέ μερικές γωνιές τής Ευρώπης, δπως στήν 'Ισπανία ί| στή Νότια Ιτα λ ία , Ιχουν διατηρηθεί ol ίδιες σχεδόν μορφές φεουδαρχικής γαιοκτησίας καί δουλείας πού υπήρχαν στό μεσαίωνα.

Έτσι ή άστική τάξη δχι μόνο δέν ελυσε τό άγροτικό ζή­τημα, άλλά καί Ιγινε τό κύριο Εμπόδιο γιά τήν άπελευθέρωση τής αγροτιάς σέ δλες τίς χώρες, δπου θά επρεπε νά πραγμα­τοποιηθεί τό Ιστορικά δίκαιο έργο τή; κατάργησης της ξε­περασμένης φεουδαρχικής καί μισοφεουδαρχικής μορφής γαιοκτησίας. Έτσι δημιουργοΰνται ol προϋποθέσεις γιά τήν άντικαπιταλιστική συμμαχία άνάμεσα στήν έργατική τάξη καί τήν άγροτιά.

Ή πείρα τής Μεγάλης ’Οκτωβριανής σοσιαλιστικής έπα­νάστασης, καθώς καί τών λαΐκοδημοκρατικών έπαναστάσεων στήν Ευρώπη καί στήν ’Ασία, έπιβεβαίωσε τή θέση τοΰ μαρ­ξισμού - λενινισμοΰ, δτι στίς χώρες δπου υπάρχει ζήτημα έξαφάνισης τών έπιδιωσεων τής φεουδαρχίας, δλα τά στρώ­ματα τής αγροτιάς μπορεΐ νά πανε μέ τό μέρος τής έργατι­κής τάξης, γιατί αύτή είναι ή μοναδική τάξη πού μπορεΐ νά δδηγήσει ώς τό τέλος τήν άγροτική έπανάσταση, δηλ. νά δό- σει στούς άγρότες τή γή. Στίς λαϊκοδημοκρατικές έπαναστά- σεις, πού Ιγιναν στήν Ευρώπη καί στήν ’Ασία, ή συμμαχία της έργατικής τάξης μέ τήν άγροτιά εδοσε λαμπρές έξετά- σεις. Ή άγροτιά, σέ συμμαχία μέ τήν έργατική τάξη, γιά πρώτη φορά στήν Ιστορία εγινε Ιθύνουσα τάξη, οικοδόμος τής νέας σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Ή συμμαχία δμως τής έργατικής τάξης καί τής αγροτιάς δέν είναι απαραίτητη μόνο στίς χώρες δπου διατηρείται ή φεουδαρχική ή μισοφεουδαρχική γαιοκτησία. Γίνεται ζωτι­κή άνάγκη καί γιά τίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Σ ’ αύτές τίς χώρες ή δράση τοϋ γενικού νόμου τής καπιτα­λιστικής συσσώρευσης στήν άγροτική οικονομία δδηγεΐ στή διαφοροποίηση καί στήν άποσύνθεση τής άγροτιάς. Τό στρώ­μα τών μεσαίων άγροτών γίνεται δλο καί πιό λεπτό ένώ με­γαλώνουν τά άκραΐα στρώματα τών φτωχών καί πλούσιων χωρικών. Οί μεγάλες φάρμες, πού στηρίζονται στήν έκμε- τάλλευση τής μισθωτής έργασίας, συνδέονται δλο καί πιό

154

στενά μέ τό βιομηχανικό καί τραπεζιτικό κεφάλαιο. ’Αντί­θετα, ή συντριπτική πλειοψηφία τών άγροτών καταστρέφε- ται δλο καί περισσότερο. Έ να μέρος άπό τους άγρότες φεύ­γει γιά τήν πόλη, δπου πυκνώνουν τίς γραμμές τοΰ προλε­ταριάτου, καί οί υπόλοιποι πού μένουν στό χωριό μετατρέπον- ται βαθμιαία σέ μισοπρολετάριους. “Ολο καί μεγαλύτερες μάζες άγροτών πέφτουν σέ δουλική έξάρτηση άπό τίς αγρο­τικές τράπεζες καί τά μονοπώλια, καί γιά νά τά βγάλουν πέ­ρα, άναγκάζονται νά δουλεύουν σάν ήμερομίσθιοι έργάτες ένα μέρος τοΰ χρόνου.

Έ τσι ό καπιταλισμός μετατρέπει άνελέητα σέ αυταπάτη τόν πόθο τοΰ άγρότη νά γίνει άνεξάρτητος νοικοκύρης στή γή ταυ. ’Επιβεβαιώνεται τό συμπέρασμα πού Εβγαλε ό Λένιν άπό τή μελέτη τών αγροτικών σχέσεων στή Ρωσία, στή Δυτική Ευρώπη καί στίς ΗΠΑ: Ινας σημαντικός ά- ριθμός άπό μικρούς καί ή πλειοψηφία τών πολύ μικρών καλ­λιεργητών δέν είναι ανεξάρτητοι νοικοκύρηδες άλλά, στήτ ουσία, έργάτες μέ Ινα κομμάτι γή*.

Μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο τό μονοπωλιακό κε­φάλαιο έξαπόλυσε μιά πρωτοφανή έπίθεση κατά τής άγρο- τιάς, τών φάρμερ, μέ σκοπό τήν καταστροφή καί τή διάλυση τών άγροτικών νοικοκυριών καί τήν άντικατάστασή τους μέ μεγάλες καπιταλιστικές έπιχειρήσεις. Ή πορεία τής συγκέν­τρωσης της παραγωγής καί τοΰ κεφαλαίου στήν άγροτική οίκονομία αυτών τών χωρών καταστρέφει μέ ακατανίκητη δύ­ναμη τήν οικογενειακή φάρμα. Ό μύθος γιά τή σταθερότη­τα τοΰ μικροϋ άγροτικοΰ νοικοκυριού διαλύθηκε δριστικά. Τά μονοπώλια κατέλαβαν κυρίαρχη θέση καί στήν άγροτική οίκονομία. Τό μικρό νοικοκυριό κρατιέται μέ τίς άπίστευτες στερήσεις, τόν υποσιτισμό καί τήν πολλή καί βαρειά δουλειά τών άγροτών. Οί άγροτικές κρίσεις δλο καί περισσότερο έρη- μώνουν τήν ύπαιθρο.

Έτσι, τό άγροτικό ζήτημα, πού ήταν ή βάση δλων τών λαϊκών κινημάτων τών περασμένων αιώνων, έξακολουθεί νά είναι σοβαρότατο πολιτικό πρόβλημα καί στό βιομηχανικό μας αΙώνα. Τώρα ομως τό Αντικειμενικό του περιεχόμενο άλ-

• Β. I. ΛΛν’.ν, «Άπαντα», τόμ. 16ος, οβλ. 100.

155

λάζει. Ά π ό ά ν τ ι φ ε ο υ δ α ρ χ ι κ ό γ ί ν ε τ α ι ό λ ο έ ν α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο ά ν τ ι μ ο ν ο π ω - λ ι α κ ό , ά ν τ ι ι μ π ε ρ ι α λ ι σ τ ι κ ό .

Ή σημασία τοΰ άγροτικοΰ ζητήματος είναι άκόμα μεγα­λύτερη καί γ ιά τό λόγο δτι ή άγροτιά άποτελεΐ ,τό μεγαλύτε­ρο τμήμα τοΰ πληθυσμού τοΰ καπιταλιστικού κόσμου. Μ* δλο πού στά τελευταία 150 χρόνια ό πληθυσμός πού άσχολεΐται στήν άγροτική οίκονομία δλο καί έλαττώνεται, τό 1952 άντι- προσώπευε τό 59%. Ά κόμα καί στήν καπιταλιστική Ευρώπη ή άγροτιά άποτελεΐ τό 1 /3 περίπου τοΰ πληθυσμού.

Π αρά τό γεγονός δτι οΐ άγρότες άποτελοϋν τήν πλειοψη- φ ία τοΰ πληθυσμού σέ πολλές χώρες, δέ θά μπορέσουν νά απελευθερωθούν άπό τό ζυγό τών τσιφλικάδων καί τοΰ μο­νοπωλιακού κεφαλαίου, χωρίς τήν υποστήριξη τής έργατι­κής τάξης.

Ή μαρξιστική θεωρία διδάσκει δτι στή συμμαχία τών έργατών καί τών άγροτών καθοδηγητική δύναμη είναι οΐ έρ­γάτες. Αύτό άπορρέει άπό τό δτι οΐ έργάτες, έξαιτίας τών συνθηκών τής ζωής τους, είναι άσύγκριτα πιό καλά όργανω- μένοι άπό τούς άγρότες, είναι συγκεντρωμένοι σέ μεγάλες μάζες στίς πόλεις καί Ιχουν κιόλας πολύχρονη πείρα άγώνα κατά τών έκμεταλλευτριών τάξεων. Σχεδόν σέ δλες τίς κα­πιταλιστικές χώρες, οί έργάτες ϋχουν δημιουργήσει τά μα­χητικά τους κομμουνιστικά κόμματά, πού άπόδειξαν δχι μό­νο τήν έπιθυμία, άλλά καί τήν Ικανότητά τους νά άγωνίζον- τα ι γ ιά τά συμφέροντα δλων τών έργαζομένων. Ή ήγετική θέση τής έργατικής τάξης στή συμμαχία της μέ τήν άγρο- τιά, είναι άναγκαία γ ιά νά πετύχει ή κοινή υπόθεση καί δχι γ ιά νά άποκομίσει τίποτε πλεονεκτήματα ή προνόμια ή έργα­τική τάξη. 01 συνειδητοί έργάτες σηκώνουν τό κύριο βάρος τοΰ άγώνα καί είναι Ιτοιμοι νά προσφέρουν, καί προσφέρουν πραγματικά, τίς πιό μεγάλες θυσίες.

Ποιά είναι ι) ούσία τών φεονδαρχιχών Ιπιβιώαεων.

01 σκοποί καί τά καθήκοντα τού κοινού άγώνα τής έργα­τικής τάξης καί τής άγροτιας άλλάζουν άπό χώρα σέ χώρα. Σ τ ίς χώρες δπου διατηρούνται άκόμα οί φεουδαρχικές σχέ­σεις ή Ισχυρές έπώιώσεις αύτών τών σχέσεων, στήν πρώτη

156

σειρά μπαίνει τό καθήκον τοΰ άγώνα κατά τής φεουδαρχίας, κατά τών φεουδαρχικών μορφών έκμετάλλευσης τών άγρο- τών άπό τήν τάξη τών τσιφλικάδων. Αύτό αφορά, δπως είπα­με, τίς νότιες περιοχές τής ’Ιταλίας, δλη τήν Ισ π α ν ία καί πολλές χώρες τής ’Ανατολής καί τής Λατινικής ’Αμερικής.

Ο ί έπιβιώσεις τών φεουδαρχικών σχέσεων παρουσιάζον­ται μέ διάφορες μορφές. ’Αναφέρουμε τίς κυριότερες, τ ίς πιό τυπικές:

Πρώτο, ή διατήρηση σέ πλατειά έκταση τής μεγάλης τσιφλικάδικης Ιδιοκτησίας. Ή πλειοψηφία τών άγροτών, έξαιτίας τής φτώχειας της, δέν μπορεΐ νά άποκτήσει γή καί είναι υποχρεωμένη νά νοικιάζει γή άπό τούς τσιφλικάδες μέ ύποδουλωτικούς δρους.

Δεύτερο, τό ένοίκιο σέ είδος ή τό κολληγικό σύστημα. Ο ί άγρότες δίνουν στούς τσιφλικάδες σημαντικό μέρος τής συγ­κομιδής, κάποτε τή μισή καί άκόμα περισσότερο.

Τρίτο, τό σύστημα τής πληρωμής τοΰ ένοικίου μέ δου­λειά στό τσιφλικάδικο νοικοκυριό. Ο ί άγρότες είναι υποχρεω­μένοι νά καλλιεργούν τή γή τοΰ τσιφλικά μέ τά πρωτόγονό τους γεωργικά έργαλεΐα. Αύτό, ουσιαστικά, τοποθετεί τούς άγρότες στή θέση τών δουλοπαροίκων πού Εκαναν άγγαρεΐες στό φεουδάρχη.

Τέταρτο, τά πολυάριθμα χρέη πού βαραίνουν τήν πλειο- ψ ηφία τών άγροτών, μετατρέποντάς τους σέ άξεχρέωτους χρεοφειλέτες, καί δυναμώνουν τήν έξάρτηση τών άγροτών άπό τούς τσιφλικάδες καί τούς τοκογλύφους.

Πέμπτο, οί διάφορες μέθοδοι έξωοικονομικού καταναγκα­σμού. Ο ί άγρότες Ιχουν παραδοθεΐ άνυπεράσπιστοι στήν αυ­θαιρεσία τής άστυνομίας, τών δικαστών καί τών τοπικών δη­μοσίων υπαλλήλων πού κατά κανόνα έξυπηρετοΰν τά συμφέ­ροντα τών μεγάλων γαιοκτημόνων.

Ο ί συνέπειες δλων αυτών τών έπιδιωσεων τής φεουδαρ­χίας είναι γνωστές: έξαιρετική τεχνική καθυστέρηση τής Α­γροτικής οικονομίας, μαύρη φτώχεια γ ιά τή συντριπτική πλειοψηφία τών άγροτών, άναιμία τής Εσωτερικής άγοράς, Ελλειψη μέσων γιά τήν έκβιομηχάνιση τής χώρας.

Σ τ ίς χώρες δπου διατηρούνται οί φεουδαρχικές σχέσεις είναι άδύνατο νά έξαφανιστεΐ ή οικονομική καθυστέρηση καί ή ίξαθλίωση τοΰ λαοΰ, χωρίς άγροτική έπανάσταση ή ριζι­

157

κή άγροτική μεταρρύθμιση. Π αρά τό γεγονός δτι, σέ όρι- σμένες περιπτώσεις, άστικές κυβερνήσεις πραγματοποιούν έ- π ί μέρους άγροτικές μεταρρυθμίσεις πρός δφελος τών άγρο­τών, ώστόσο μόνο ή λαϊκή έξουσία, πού στηρίζεται στή' συμ­μαχία τής έργατικής τάξης μέ τήν αγροτιά, μπορεΐ νά έξα- λείψει τελείως τίς φεουδαρχικές έπιβιώσεις καί νά μοιράσει δωρεάν στούς άγρότες τά τσιφλίκια.

Ή συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιας, πού στρέφεται κατά τοΰ ζυγού τών φεουδαρχών - τσιφλικάδων, είναι άπαραίτητος δρος γ ιά τή δημιουργία ένός πλατιοΰ δη­μοκρατικού συνασπισμού, πού Οά ένώνει δλες τίς προοδευτι­κές δυνάμεις.

Τά καπιταλιστικά μονοπώλια είναι οϊ κνριότεροι λη­στές τών έργατών καί τών άγροτών.

Σ τ ίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, δ κύριος έχ- θρός δλων τών καταπιεζομένων τάξεων, μαζί καί τής άγρο- τιας, είναι τό μονοπωλιακό κεφάλαιο. Ο ί μεγάλες καπιταλι­στικές έταιρίες κυριαρχούν δχ ι μόνο στή βιομηχανία, άλλά καί στήν άγροτική οίκονομία. Εκμεταλλεύονται δχι μόνο τούς έργάτες, άλλά καί τούς άγρότες.

Τό χρηματιστικό κεφάλαιο, μέ τό άναπτυγμένο δίκτυο τώ ν πιστωτικών Ιδρυμάτων, τών άγροτικών τραπεζών, τών ασφαλιστικών καί δλλων έταιριών, έλέγχει έκατομμύρια ά- γροτικά νοικοκυριά. Ή ακρίβεια τών βιομηχανικών προϊόν­των, οί χαμηλές τιμές τών προϊόντων τής άγροτικής οίκο- νομίας, οί φόροι καί τό ένοίκιο τής γής, πού διαρκώς αυξά­νουν, άναγκάζουν τούς άγρότες δλο καί πιό συχνά νά απευ­θύνονται στίς τράπεζες γ ιά δάνεια, υποθηκεύοντας τή γή τους ή τά δλλα υπάρχοντά τους. Αύτό προκαλεΐ διαρκή αύξη­ση τών χρεών τής έργαζόμενης άγροτιας, πράγμα πού ση­μαίνει δυνάμωμα τής έξάρτησης τών άγροτών άπό τό κεφά­λαιο. "Οταν δέν πληρώνονται τά δάνεια, καί αΰτό συμβαίνει πολύ συχνά, ή γή τών άγροτών περνάει στήν ιδιοκτησία τών τραπεζών καί τών ασφαλιστικών έταιριών. Έ τσ ι, στίς Η Π Α , τό 1956, τά 30% δλης τής γής τών φάρμερ ήταν υποθηκευ­μένα στίς τράπεζες, στίς άσφαλιστικές έταιρίες καί σέ αλλα πιστωτικά Ιδρύματα. Τ ά ένυπόθηκα χρέη τών άμερικανών

168

φάρμερ καί, έπομένως, ή έξάρτησή τους από τίς τράπεζες καί τά δλλα μονοπώλια μεγαλώνουν άδιάκοπα. Σ τ ή μεταπολε­μική περίοδο τά ένυπόθηκα χρέη τών άμερικανών φάρμερ αυξήθηκαν πάνω άπό δυό φορές καί τό 1959 ανέρχονταν σέ11,2 δισ. δολλάρια.

Πολύ καταθλιπτικές γ ιά τή θέση τής αγροτιάς είναι οΐ συνέπειες τής πολιτικής τών καπιταλιστικών μονοπωλίων στόν τομέα τών τιμών. Ή πολιτική αΰτή συνίσταται στό δτι, ένώ αγοράζονται άπό τους άγρότες τά τρόφιμα καί οί πρώτες Ολες σέ χαμηλές τιμές, τά βιομηχανικά προϊόντα πωλοΰνται σ’ αυτούς πολύ άκριδά. Τό άποτέλεσμα αυτής τής άνισότι- μης άνταλλαγής είναι δτι δημιουργείται χάσμα άνάμεσα στίς τιμές (ή «ψαλλίδα τών τιμών») καί ετσι ή αγροτιά, γ ιά τήν ίδια ποσότητα άγροτικών προϊόντων, παίρνει δλο καί πιό μικρή ποσότητα τεχνικού έξοπλισμοΰ, λιπασμάτων καί καυ­σίμων. Έ τ σ ι, π.χ., στή Γαλλία οί τιμές τών βιομηχανικών προϊόντων, πού αγοράζουν οί άγρότες, άνέβηκαν τό 1958, σέ σύγκριση μέ τό 1938, 36 φορές, ένώ οί τιμές που πωλοΰν τά προϊόντα τους οί άγρότες άνέβηκαν μόνο 16 φορές.

Ή «ψαλλίδα τών τιμών» είναι ή συγκεκαλυμμένη μορφή καταλήστευσης τών άγροτών άπό τά μονοπώλια. 'Η άνοιχτή μορφή καταλήστευσης τών άγροτών είναι οί μεγάλοι φόροι, πού άπό αυτούς καλύπτονται οί δαπάνες γ ιά τή στρατιωτι- κοποίηση τής οικονομίας καί τό κυνηγητό τών έξοπλισμών, γ ιά τή συντήρηση τοΰ διογκωμένου κρατικού μηχανισμού κα ί γιά τίς έπιχορηγήσεις πρός τά μονοπώλια. Τό κύριο βά­ρος τών φόρων πέφτει στίς πλάτες τών έργατών καί τών ά­γροτών. Σ τή Γαλλία, π .χ ., ή έργαζόμενη άγροτιά, πληρώνει περίπου 40 διάφορα είδη φόρων. Σ τήν έποχή του ό Μάρξ διατύπωσε πολύ παραστατικά τό μίσος τοΰ γαλλικού χωριοΰ κατά τών φόρων. «"Οταν δ γάλλος άγρότης, εγραφε δ Μάρξ, θέλει νά παραστήσει τό διάβολο, τόν παρουσιάζει μέ τή μορ­φ ή τοΰ φοροεισπράκτορα»*.

Ο ί άγρότες πληρώνουν πολλά στούς μεγάλους τσιφλικά­δες καί στίς τράπεζες μέ τή μορφή τοΰ ένοικίου τής γής. Ο ί φάρμερ τών Η Π Α στά 1950 -19 5 6 πλήρωναν κατά μέσον

* Κ. Μάρξ m i Φ. Έ νγχβλς, «’Εκλεκτά Εργα», τ ίμ . Ιος, ΜΛ- αχα, 1Θ66, <χΧ. 181.

159

ίρ ο γιά ένοίκιο 3 δισ. δολλάρια τό χρόνο, ποσό πού είναι ίσο περίπου μέ τό σύνολο τών έτησίων είσοδημάτων τών άμε- ρικανικών μονοπωλίων άπό τίς έπενδύσεις κεφαλαίων στό έξωτερικό.

Ό ζυγός τών μονοπωλίων καί ό συναγωνισμός τών μεγά­λων αγροτικών νοικοκυριών, πού κάνουν μηχανοκαλλιέργεια, προκαλοΰν μαζική καταστροφή τής άγροτιας. Σ τ ίς ΗΓΙΑ, π.χ., ό αριθμός τών φάρμερ (δπως άναφέραμε στό τελευ­ταίο κεφάλαιο τοϋ μέρους «Πολιτική οίκονομία τοΰ καπι­ταλισμού) λιγόστεψε στήν περίοδο άπό τό 1940 ώς τό 1954 κατά 1.315 χιλιάδες. Σ τ ίς χώρες τής Ευρωπαϊκής Οικονο­μικής Κοινότητας (Δυτική Γερμανία, Γαλλία, ’Ιταλία, Βέλ­γιο, 'Ολλανδία, Λουξεμβούργο), ό ένεργός πληθυσμός πού άπασχολεΐται στήν άγροτική οικονομία μειώθηκε άπό τό 1950 μέχρι τό 1958, έξαιτίας τής καταστροφής τών μικρών αγροτικών νοικοκυριών, κατά 3,5 έκατομ. δτομα.

Μέ τή μετατροπή τοΰ μονοπωλιακού καπιταλισμού σέ κρα- τικομονοπωλιακό, ή καταστροφή τών μεσαίων καί μικρών α­γροτικών νοικοκυριών γίνεται σ υ ν ε ι δ η τ ή π ο λ ι ­τ ι κ ή τών αστικών κυβερνήσεων. Αυτό τό σκοπό έξυπη- ρετούν τά λεγόμενα προγράμματα «βοήθειας» τής άγροτικής οικονομίας, πού στήν πραγματικότητα είναι προγράμματα βοήθειας τών μεγάλων καπιταλιστών τής άγροτικής οίκονο- μίας. Ο ί κρατικές πιστώσεις καί έπιχορηγήσεις, πού παρέχον­ται σ’ αυτούς γιά τήν άγορά μηχανών, λιπασμάτων, οίκοδο- μικών υλών, ταυτόχρονα δημιουργούν τεχνητά μιά έπικερδή άγορά γ ιά τίς καπιταλιστικές έπιχειρήσεις, πού ένδιαφέρον- ται γ ιά τήν πώληση τών προϊόντων.

Χαρακτηριστικό φαινόμενο, μετά τό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, Εγινε ή άμεση είσβολή τοΰ μεγάλου κεφαλαίου στήν άγροτική οικονομία. Αυτό είναι μιά άπό τίς σοβαρότερες α ι­τίες γ ιά τό δτι στά τελευταία 10 -1 5 χρόνια Ιγιναν σημαντι­κές άλλαγές στόν τεχνικό έξοπλισμό τής άγροτικής οίκονο- μίας τών Η Π Α , τοΰ Καναδά, τής ’Αγγλίας, τής Γαλλίας, τής 'Ομοσπονδιακής Γερμανίας. Σ τ ίς χώρες αύτές δλο καί περισσότερο τυποποιείται ή σύνθετη μηχανοποίηση τών γεωρ­γικών έπιχειρήσεων, δλο καί περισσότερο χρησιμοποιούνται τά χημικά λιπάσματα καί καλλιεργούνται ίπίλεκτα είδη σπό­ρων καί έκλεκτές ράτσες ζώων. Ό άμερικανός οίκονομολόγος

160

Β . Περλό, χαρακτηρίζοντας τίς μεταβολές πού Εγιναν στήν άγροτική οικονομία τών Η Π Α , γράφει: «Τό μονοπωλιακό κε­φάλαιο, ψάχνοντας πάντα γ ιά νέες σφαίρες έπενδύσεων, δέν Ικανοποιείται πιά μέ τήν Εμμεση Ιδιοποίηση (χάρη στήν «ψαλλίδα τών τιμών» καί στούς τόκους τών χρεών) τής γαιο- προσόδου καί τής υπεραξίας, πού δημιουργεΐται στήν άγρο­τική οίκονομία. ’Αρχίζει νά συμμετέχει αμεσα στή δημιουρ­γία μεγάλων έπιχειρήσεων άγροτικής οικονομίας σέ πλατειά κ λ ίμα κα .. . Ή πλατειά χρησιμοποίηση τής πρωτοπόρας τε­χνικής, σέ συνδυασμό μέ τή μίσθωση έργατών γής μέ έξεν- τελιστικά ήμερομίσθια, κυρίως νέγρων, πορτορικανών καί μεξικανών, έπιτρέπει στό μονοπωλιακό κεφάλαιο, παρά τήν "ψαλλίδα τών τιμών” , νά παίρνει μεγάλο ποσοστό κέρδους».

Δέν είναι τυχαίο τό δτι ot Ιδεολόγοι τοΰ μονοπωλιακού κεφαλαίου στίς Η Π Α καί στίς άλλες χώρες υποστηρίζουν έπίμονα δτι ώρίμασε ή άνάγκη νά έπιταχυνθεΐ ή διάλυση τών «τεχνικά άδύνατων νοικοκυριών» καί νά δοθεί περισσότερο γενναιόδωρη κρατική βοήθεια στά μεγάλα νοικοκυριά. Νέα απειλή καταστροφής όρθώθηκε πάνω άπό έκατομμύρια ά- γροτικά νοικοκυριά. Σ τ ίς 6 χώρες τής Κοινής ’Αγοράς, π.χ ., σύμφωνα μέ τό πρόγραμμα «δλοκλήρωσης» τής άγρο­τικής οικονομίας, θά έξαφανιστοΰν στά προσεχή χρόνια 8 έκατομ. άγροτικά νοικοκυριά. Ό κρατικομονοπωλιακός κα­πιταλισμός άπειλεΐ τήν ίδια τήν ύπαρξη τής άγροτιάς σάν τάξης.

"Ολα αυτά άναπόφευκτα Εχουν σάν αποτέλεσμα, στίς κυ- ριότερες καπιταλιστικές χώρες, ό άγώνας τών άγροτών νά γίνεται δασικά ά ν τ ι μ ο ν ο π ω λ ι α κ ό ς . Καί στίς άποικιακές καί έξαρτημένες χώρες έντείνεται σημαντικά δ ζυγός τών μονοπωλίων, πού συνδυάζεται μέ φεουδαρχικές μορφές Εκμετάλλευσης τής άγροτιάς. Έ κ εΐ ή Ελλειψη γής πού μαστίζει τήν άγροτιά δέν είναι μόνο άποτέλεσμα της συγκέντρωσης τής γής στά χέρια τών τσιφλικάδων, όφείλε- ται καί στό γεγονός δτι τεράστιες έκτάσεις καταλαμβάνονται άπό φυτείες, πού βρίσκονται στά χέρια τών ξένων μονοπω­λίων. Γ ι’ αύτό, ένώ πρώτα τό βασικό πρόβλημα γιά τήν άγρο- τιά ήταν ή άπελευθέρωση άπό τό ζυγό τών φεουδαρχών τσι­φλικάδων, τώρα πλάι σ’ αΰτό έμφανίστηκε παντοΰ καί τό πρόβλημα τοΰ άγώνα κατά τοΰ ζυγοΰ τών μονοπωλίων.

16111

2. Oi κομμουνιστές εΤναι υπερασπιστές τών ζωτικών συμ­φερόντων τών άγροτικών μαζών.

'Η πολιτική τών κομμουνιστικών κομμάτων στό αγροτι­κό ζήτημα, καταστρώνεται μέ βάση τίς άλλαγές πού Ιγιναν στό αντικειμενικό περιεχόμενο αύτοΰ τοΰ ζητήματος στήν έποχή μας. Ταυτόχρονα ή πολιτική αυτή ξεκινάει άπό τίς Ιδιομορφίες τής θέσης τής αγροτιάς στίς διάφορες χώρες.

'Ωστόσο έναντίον δποιουδήποτε έχθροΰ καί αν γίνεται δ άγώνας τών έργαζομένων τοΰ χωριοΰ, τό πρώτο καθήκον του είναι ή υπεράσπιση τών δμεσων συμφερόντων τών άγροτών. Τά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα θεωροΰν σάν δική τους υπόθεση τήν υπεράσπιση τών αΐτημάτων τών άγροτών καί τών έργατών γης, δπως τής έξίσωσης τών έργατών γης, ώς πρός τά δικαιώματα, μέ τους έργάτες τών άλλων κλάδων, τής κατάργησης της «ψαλλίδας τών τιμών», τής μείωσης τών φόρων καί τοΰ ένοικίου τής γης, τής παραχώρησης φτηνών πιστώσεων, τής έπέκτασης τής άγοράς γ ιά τήν πώληση τών προϊόντων τής άγροτικής οικονομίας, μέ τήν αύξηση τών μι­σθών τών έργαζομένων καί τήν άποκατάσταση δμαλών έμπο- ρικών σχέσεων μ* δλες τίς χώρες.

Ο ί κομμουνιστές παίρνουν ύπόψη τίς Ιδιομορφίες καί τά Ιδιαίτερα γνωρίσματα τής θέσης τής αγροτιάς δχ ι μόνο σέ κάθε χώρα γενικά άλλά καί στίς διάφορες περιοχές της. Σ τ ή Ν ότια ’Ιταλία, π.χ., είναι πολΰ δξύ τό πρόβλημα τής Ελλει­ψης γης. Γ ι’ αύτό οί Ιταλοί κομμουνιστές θεωροΰν σάν πρω­ταρχικό τους καθήκον τήν ένίσχυση τών άγροτών στόν άγώνα τους γ ιά τή γή. Σ τή Βόρεια ’Ιταλία (αυτό χαρακτηρίζει καί πολλές περιοχές τής Γαλλίας), δπου υπάρχουν μεγάλες α­γροτικές έπιχειρήσεις καπιταλιστικού τύπου, πρωταρχική ση­μασία Ιχει ή υπεράσπιση τών ζωτικών συμφερόντων τών έρ­γατών γής: ή υποστήριξη καί ή όργάνωση τοΰ άγώνα τους γ ιά τήν αύξηση τών ήμερομισθίων, γ ιά τή βελτίωση τών συν­θηκών έργασίας, γ ιά τήν παροχή Επιδομάτων άνεργίας κτλ.

“Οπως δείχνει ή πρακτική, οί άγρότες μπορεΐ νά βοηθη- θοϋν καί μέσω τοΰ Κοινοβουλίου. Στόν τομέα αυτό Ιχουν με­γάλη πείρα τά κομμουνιστικά κόμματα τής ’Ιταλίας καί τής Γαλλίας. 01 Ιταλοί κομμουνιστές κάνουν άδιάκοπα δράστη-

ριο άγώνα στό Κοινοβούλιο γιά τή βελτίωση τών βρω» τών Αγροτικών συμβολαίων πρός δφελος τών έργαζομένων - ένοι- κιαστών γής, γιά τήν έπιβολή έλέγχου στά ένοίκια κτλ. 01 κομμουνιστές τής ’Ιταλίας καί τής Γαλλίας πέτυχαν τήν ijrf|- φιση, από τίς Βουλές τών χωρών τους, μιας σειράς νόμων πού έξυπηρετοΰν τά συμφέροντα τής άγροτιάς.

Στόν άγώνα γιά τά συμφέροντα τής άγροτιάς οΐ κομ­μουνιστές χρειάζεται νά ξεπεράσουν πολλές δυσκολίες καί Ιμπόδια. Τά άστικά κόμματα καί δμάδες, σέ πολλές δέ χώ­ρες καί ή καθολική έκκλησία, προσπαθούν μέ κάθε τρόπο νά κρατήσουν τούς αγρότες κάτω άπό τήν έπιρροή τους, κάνουν άνάμεσά τους δημαγωγική προπαγάνδα καί συκοφαντούν τήν έργατική τάξη καί τούς κομμουνιστές. Σκοπός τους είναι νά Εμποδίσουν τή δημιουργία καί τήν έδραίωση τής συμμα- χίας τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς, νά μήν έπιτρέ- ψουν τήν έπέκταση τής Επιρροής τών κομμουνιστικών κομ­μάτων στό χωριό. 01 δυσκολίες τής δουλειάς τών κομμουνι­στικών κομμάτων στό χωριό όφείλονται καί στό δτι Ενα ση­μαντικό μέρος τών άγροτικών όργανώσεων στίς χώρες τής Βόρειας ’Αμερικής (Η Π Α , Καναδάς) καί στίς χώρες τής Δυτικής Ευρώπης, Εκτός άπό τήν ’Ιταλία, βρίσκονται κάτω άπό τήν έπιρροή τών αντιδραστικών κομμάτων καί δμάδων, πού συνδέονται μέ τό μονοπωλιακό κεφάλαιο.

* 0 άγώνας τών Αγροτών γιά τήν άγροτική μεταρ­ρύθμιση.

’Αφού ή συντριπτική πλειοψηφία τών άγροτών άποτελεΐ τα ι άπό άγρότες μέ λίγη ή καθόλου γή, δ σοβαρότερος σκο­πός τους είναι δ άγώνας γ ιά τήν άγροτική μεταρρύθμιση.

01 Ιθύνοντες κύκλοι μερικών καπιταλιστικών χωρών, κά­τω άπό τήν πίεση τών άγροτικών μαζών, άναγκάστηκαν στη μεταπολεμική περίοδο νά κάνουν κάποια άναδιανομή τής γής. 01 μεταρρυθμίσεις δμως πού Εφάρμοσαν ή άστική τάξη καί οί τσιφλικάδες ήταν βέβαια άνεπαρκεΐς. Καί στήν ’Ιταλία άκόμα, δπου ό άγώνας γ ιά τή γη πήρε τή μεγαλύτερη Εκτα­ση, ή μεταρρύθμιση είχε έξαιρετικά περιορισμένο χαρακτή­ρα καί δέν Ικανοποίησε τίς άνάγκες καί τίς προσδοκίες τής άγροτιάς. Ή άγροτική μεταρρύθμιση στήν ’Ιταλία Εθιξε

169

μόνο τό 11% τής μεγάλης έγγειου Ιδιοκτησίας. Ή κατανο­μή τής γής ουσιαστικά δέν αλλαξε. Σ τήν ’Ιταλία υπάρχουν άκόμα 2,5 έκατομ, άκτήμονες άγρότες καί 1,7 έκατομ. ά­γρότες έχουν γή ώς 0,6 τοΰ έκταρίου.

Τ ά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα συσπειρώνουν τούς άγρότες στόν άγώνα γιά μιά πραγματικά δ η μ ο ­κ ρ α τ ι κ ή ά γ ρ ο τ ι κ ή μ ε τ α ρ ρ ύ θ μ ι σ η . Κύριο αίτημά τους είναι: «Ή γή σ’ αυτούς πού τήν καλ­λιεργούν». Στό μεταξύ στά προγράμματα τών μαρξιστικών κομμάτων προβλέπεται δτι τό ζήτημα τής διανομής τής γής στούς άγρότες θά λυθεί μέ βάση τίς Ιδιομορφίες καί τά Ιδιαί­τερα γνωρίσματα τών άγροτικών σχέσεων στή δοσμένη χώρα.

Τό Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα άγωνίζεται γιά τήν ά- παλλοτρίωση τών κτημάτων καί τής περιουσίας τών μεγάλων γαιοκτημόνων καί τό πέρασμά τους στήν Ιδιοκτησία τών έρ­γαζομένων άγροτών - μικροενοικιαστών, κολλήγων, έργατΰ'" γής καί άγροτών μέ μικρό κλήρο.

Τό ’Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα θεωρεί τή γενική ά­γροτική μεταρρύθμιση σάν μιά άπό τίς «διαρθρωτικές μεταρ­ρυθμίσεις», πού άποβλέπουν στό νά περιορίσουν καί νά υπο­νομεύσουν τήν οίκονομική δύναμη τών μονοπωλίων. Προβλέ- πεται ό περιορισμός τών διαστάσεων τής μεγάλης γαιοκτη­σίας μέ σκοπό τήν άφαίρεση 5 έκατομ. έκταρίων γής καί τήν παράδοσή της στούς ένοικιαστές καί στούς έργάτες γής.

01 άγροτικές μεταρρυθμίσεις, πού προτείνουν τά κομ­μουνιστικά κόμματα τών χωρών τής Λατινικής ’Αμερικής, προβλέπουν τή δήμευση τών τσιφλικιών καί τήν δωρεάν (ή μέ έλάχιστη τιμή) διανομή τους στούς άκτήμονες καί στούς άγρότες μέ μικρό κλήρο. Σ τά ντοκουμέντα αυτών τών κομ­μουνιστικών κομμάτων άναφέρεται δτι τό δημοκρατικό κρά­τος, πού θά δημιουργηθεί στήν πορεία τοΰ έθνικο - απελευ­θερωτικού άγώνα, θά άναγνωρίσει τήν Ιδιοκτησία τών άγρο­τών στή γή πού θά πάρουν μόνοι τους άπό τούς τσιφλικά­δες, καί θά τούς παραχωρήσει τούς άνάλογους τίτλους Ιδιο­κτησίας.

Τό Ιδιο θά γίνει καί μέ τούς άγρότες πού καλλιεργούν έγκαταλειμμένα τσιφλίκια ή κρατικά κτήματα καί δέν έχουν δικαίωμα Ιδιοκτησίας πάνω σ’ αύτά. "Οσο γιά τούς άγρότες,

164

πού δέν Ιχουν δική τους γη, άλλά καλλιεργούν νοικιάζοντας ξένη γή, θά πάρουν αύτή τή γή στήν Ιδιοκτησία τους. Ό αγώνας γ ιά τή γή είναι σοβαρότερο συστατικό μέρος τοΰ πανδημοκρατικοΰ κινήματος σ’ αύτές τίς χώρες. Είναι φανε­ρό δτι ή έπιτυχία αύτοΰ τοΰ άγώνα είναι αναπόσπαστη από τήν έπιτυχία τοΰ έθνικοαπελευθερωτικοΰ κινήματος τών λαών αύτών τών χωρών κατά τοΰ αμερικανικού ίμπεριαλισμοΰ. Σ τ ίς χώρες αύτές, τά καθήκοντα τής άντιιμπεριαλιστικής καί τής άντιφεουδαρχικής άγροτικής έπανάστασης συμπί­πτουν άπολύτως. Αύτό έπιβεβαιώθηκε θαυμάσια μέ τή νίκη τής λαϊκής έπανάστασης στήν Κούβα. Μέ τήν κατάργηση τής κυριαρχίας τών αμερικάνικων μονοπωλίων έχασαν κάθε στήριγμα καί ot μεγάλοι γαιοκτήμονες, ol Ιδιοκτήτες τών λατιφούντιων. Ή λαϊκή κυβέρνηση τής Κούβας μοίρασε τά λατιφούντια δωρεάν στούς άγρότες καί στούς παραγωγικούς συνεταιρισμούς τους. Τό ίδιο εγινε καί μέ τό μεγάλο μέρος τών κατοικιών, τών άποθηκών καί λοιπών κτισμάτων, τών ζώων καί τών άλλων μέσων παραγωγής πού άνήκαν στούς τσιφλικάδες καί στούς φυτευτές.

Ό άδιάκοπος καί συνεχής άγώνας τών μαρξιστικών κομ­μάτων γ ιά τή μεταβίβαση τής γής στά χέρια έκείνων πού τήν καλλιεργούν αποδείχνει δτι είναι ψεύτικη ή άστική προπαγάν­δα, πού βεβαιώνει τούς άγρότες δτι τάχα ol κομμουνιστές θέ­λουν νά τούς πάρουν τή γή. Στήν πραγματικότητα ol κομ­μουνιστές έγγυώνται στούς άγρότες δχ ι μόνο τή διατήρηση, άλλά καί τή λογική αύξηση τής γής που καλλιεργούν.

3. Τ ί δίνει στους άγρότες ή νίκη τής έργατικής τάξης.

01 υπερασπιστές τοΰ μεγάλου κεφαλαίου καί τών τσι­φλικάδων διαδίδουν &ς τώρα τή συκοφαντία δτι τάχα ή προ­λεταριακή έπανάσταση τίποτα δέ δίνει στούς άγρότες, δτι είναι έχθρική άπέναντί τους. Αύτή τή συκοφαντία, καλύτερα άπό κάθε τι, τήν ανατρέπει ή πείρα τής Ρωσίας καί τών δλ- λων χωρών τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου. Ά ποδείχτηκε μέ γεγονότα δτι ή προλεταριακή έπανάσταση δχ ι μόνο δέν είναι έχθρική στήν άγροτιά, άλλά άντίθετα πραγματοποίησε τούς

165

πιό άκριβούς της πόθους: τής Ιδοσε γή χαί τήν άπάλλαξε άπό τό ζυγό τών τσιφλικάδων καί τών καπιταλιστών.

Σ τή Ρωσία, στίς 8 Νοεμβρίου τοΰ 1917 κιόλας, δηλ. τή δεύτερη ήμέρα τής έπανάστασης, τό 2ο Συνέδριο τών Σ ο ­βιέτ άφαίρεσε, χωρίς καμιά πληρωμή, τήν Ιδιοκτησία τών τσιφλικάδων καί διακήρυξε δτι δλη ή γή τής χώρας γίνεται παλλαϊκή Ιδιοκτησία καί παραδίνεται γ ιά χρήση σέ δσονς τή δουλεύουν.

’Επίσης, σέ δλες τίς χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας ?γι- ναν άγροτικές μεταρρυθμίσεις, πού κατάργησαν τήν τσιφλι­κάδικη γαιοκτησία καί έφάρμοσαν τήν άρχή: «η γή σ’ αύτούς πού τήν καλλιεργούν». Σ τ ίς ευρωπαϊκές χώρες τής λαϊκής δημοκρατίας χάρη στίς άγροτικές μεταρρυθμίσεις ή άγρο- τιά πήρε 14 έκατομ. έκτάρια καλλιεργήσιμης γής.

Στήν Κίνα, μέ τήν άγροτική μεταρρύθμιση, πού πρα- γματοποιήθηκε μέ τή δραστήρια συμμετοχή τών ίδιων τών άγροτών, οί άγρότες πήραν στήν Ιδιοκτησία τους 50 περί­που έκατομ. έκτάρια γής. Ή άγροτιά άπαλλάχτηκε άπό τήν πληρωμή ένοικίου στούς γαιοκτήμονες, πού άποτελούσε κατά μέσο δρο τό μισό ώς τά 3 /4 τής άξίας τής συγκομιδής, κα­θώς καί άπό τίς άγγαρεΐες καί τά άλλα δοσίματα.

Ό Λένιν, γενικεύοντας τήν πείρα τής σοσιαλιστι­κής έπανάστασης στή Ρωσία, έπανειλημμένα καί έπίμονα τό­νιζε δτι μέ τήν έγκαθίδρυση τής έξουσίας τών έργαζομένων, τό πρώτιστο καθήκον τής νέας έξουσίας θά είναι ή έφαρμογή μέτρων γιά τήν άμεση καί άποφασιστική βελτίωση τής υλι­κής θέσης τών άγροτικών μαζών. Ό Λένιν θεωρούσε αύτά τά μέτρα σάν Ιναν άπό τούς άποφασιστικούς δρους γιά τή σταθεροποίηση τής έξουσίας τών έργατών καί τών αγροτών, τής συμμαχίας αυτών τών τάξεων κάτω άπό τήν καθοδήγηση τής έργατικής τάξης.

Ταυτόχρονα δμως ό Λένιν τόνιζε δτι μόνο ή διανομή τής γής, μόνο ή παραχώρηση στούς άγρότες τής γής τών τσι­φλικάδων δέ λύνει τό άγροτικό ζήτημα, δέν άπαλλάσσει τούς έργαζόμενους άγρότες άπό τήν άνέχεια, άπό τήν κυριαρχία τών κουλάκων, άπό τήν καθυστέρηση καί τή χαμηλή παρα­γωγικότητα τοΰ μικρού νοικοκυριού. Μόνο ή συλλογική καλ­λιέργεια τής γής, μόνο ή συνεταιριστικοποίηση πάνω σέ σο­

166

σιαλιστικές άρχές μπορεΐ νά άνοίξει γιά τήν άγροτιά τό δρό­μο γιά μιά δνετη ζωή.

01 κομμουνιστές σέ δλες τίς χώρες, καθοδηγούμενοι αύ- στηρά άπό αυτές τίς υποδείξεις τοΰ Λένιν, καλοΰν τήν έργα- ζόμενη αγροτιά νά μπει ατό δρόμο τής σοσιαλιστικής οικο­δόμησης.

Τώρα πιά έκατοντάδες έκατομμύρια καλλιεργητές τής γής, μέ τήν Ιδια τους τήν πείρα πείστηκαν δτι μόνο ή σοσια­λιστική συνένωση, ή συνεταιριστικοποίηση, δίνει τή δυνατό­τητα νά βελτιωθεί ή ζωή δ λ ω ν τών άγροτών, νά κα- ταργηθεΐ ή έκμετάλλευση καί ή καταπίεση ανθρώπου από δνθρωπο. Μόνο ή σοσιαλιστική συνένωση ανοίγει στούς Ερ­γαζόμενους άγρότες έξαιρετικά πλατείες δυνατότητες γιά νά δργανώσουν τό νοικοκυριό τους μέ βάση τά νεότερα έπιτεύ- γματα της έπιστήμης, νά ανεβάσουν τό έπίπεδο τής Αγροτε­χνικής καί νά χρησιμοποιήσουν όρΟολογικά τά σύγχρονα Ι­σχυρά τεχνικά μέσα πού κάνουν πιό έλαφριά τή δουλειά καί άνεβάζουν τεράστια τήν παραγωγικότητά της, δηλ. δίνουν τή δυνατότητα σέ κάθε αγρότη νά παράγει δλο καί πιό πολ­λά υλικά άγαθά.

Ό Λένιν έπέμενε Ιδιαίτερα δτι ή συνένωση στούς παραγωγικούς συνεταιρισμούς πρέπει νά γίνεται έ Ο ε λ ο ν- τ ι κ ά καί νά στηρίζεται στό προσωπικό συμφέρον τών ά­γροτών. Ό άγρότης πρέπει νά πειστεί, μέ τήν ίδια του την πείρα, δτι μεγάλο συλλογικό νοικοκυριό, με τή χρησιμοποίη­ση τής νεότερης τεχνικής, είναι, άπό οικονομική άποψη, πο­λύ πιό έπωφελές άπό τή διατήρηση τοΰ μικροΰ νοικοκυριού*.

Κατά τή γνώμη τοΰ Λένιν, άκριβώς ή χρησιμοποίηση διαφόρων μορφών έ θ ε λ ο ν τ ι κ ή ς συνένωσης σέ συνεταιρισμούς δίνει τή δυνατότητα νά πραγματοποιηθεί στό χωριό τό πέρασμα στή νέα, στή σοσιαλιστική τάξη πραγμά­των μέ τόν πιό «άπλό, εϋκολο καί προσιτό στόν άγρότη» τρόπο.

"Οταν oi αντίπαλοι τοΰ σοσιαλισμού βεβαιώνουν δτι τά­

* Λεπτομερέστερα γι4 τό λενινιστιχό soveroupιοτιοώ αχέίιο βλ. στό δεύτερο κεφάλαιο τοΟ 10» τόμου, τί)ς αβφ&ς «Μαρξιοτιχή £χ£- ψη», Σακαλιαμίς χχ( Κομμουνισμός.

167

χα ή άγροτιά, σάν τάξη ατομικών Ιδιοκτητών, είναι όργανι- κά ξένη καί έχθρική πρός τό σοσιαλισμό, έκφράζουν μ’ αύτό τήν αδιαφορία καί τήν περιφρόνησή τους πρός τήν άγροτιά, έκφράζουν μιά κραυγαλέα υποτίμηση πρός τήν υγιή σκέψη καί τίς δημιουργικές δυνατότητες, πού χαρακτηρίζουν τήν άγροτιά σάν τάξη. Ή έργατική τάξη καί τό κομμουνιστικό κόμμα άπορρίπτουν άποφασιστικά αύτό τόν τρόπο άντιμε- τώπισης τών έργαζομένων τοϋ χωριοΰ. Έ χου ν βαθειά εμπι­στοσύνη στή νοημοσύνη τής έργαζόμενης άγροτιάς, π ι­στεύουν στίς δημιουργικές της δυνάμεις καί είναι βέβαιοι δτι ή άγροτιά, μέ τή φιλική καθοδήγηση τής έργατικής τά­ξης, είναι απόλυτα Ικανή νά γίνει δραστήριος οικοδόμος τοΰ πρωτοπόρου σοσιαλιστικού συστήματος. 'Ό π ω ς Εδειξε ή πεί­ρα, δλα αύτά έπαληθει'ατηκαν στό άκέραιο.

Ή πρώτη χώρα, δπου πραγματαποιήθηκε ή μαζική σο­σιαλιστική συνεταιριστικοποίηση τοΰ χωριοΰ, ήταν ή Σ ο ­βιετική "Ενωση. Πέρασαν κιόλας 30 χρόνια άπό τότε πού οί σοβιετικοί άγρότες ζοΰν στίς συνθήκες τοΰ σοσιαλιστικού, τοΰ κολχόζνικου συστήματος. ’Αντί γιά 25 έκατομ. μικρά καί μικροσκοπικά άγροτικά νοικοκυριά πού υπήρχαν στή χώρα στίς άρχές τής κολλεκτιβοποίησης, τώρα υπάρχουν στή Σ ο ­βιετική Έ νω ση 44 χιλ. άγροτικά άρτέλ, δηλ. μεγάλα σοσια­λιστικά νοικοκυριά. (Σ τ ή μεταπολεμική περίοδο, υστέρα άπό τήν άνασυγκρότηση τών κολχόζ, δ άριθμός τους μειώθηκε σημαντικά σέ σχέση μέ τόν άντίστοιχο τής προπολεμικής πε­ριόδου). Ο ί διαστάσεις τους έπιτρέπουν τήν έφαρμογή, σέ πλατειά κλίμακα, τοΰ σύγχρονου Ισχυροΰ τεχνικοΰ έξοπλι- σμοΰ, πού παράγει ή κρατική βιομηχανία.

Χάρη στήν αύξηση τοΰ τεχνικοΰ έξοπλισμοΰ τών κολχόζ καί στά πλεονεκτήματα τού μεγάλου νοικοκυριού, άνεβαίνει τό βιοτικό έπίπεδο τών άγροτών, δχι βέβαια μιας όρισμένης δμάδας, άλλά δ λ η ς τής άγροτιάς.

Ή νίκη τοΰ συνεταιριστικού συστήματος στήν άγροτική οίκονομία τών χωρών τοΰ σοσιαλιστικού στρατοπέδου είναι μεγάλη κατάκτηση τής συμμαχίας τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιάς. Ή δημιουργία τών συνεταιρισμών στό χωριό είναι ό μ ο ν α δ ι κ ά σ ω σ τ ό ς κ α ί σ ί γ ο υ ρ ο ς δ ρ ό μ ο ς γ ιά τή ριζική βελτίωση τής ζωής τών Ιδιων τών άγροτών καί γ ιά τή συμμετοχή τοΰ χωριού, πού γ ιά λόγους

168

Ιστορικούς είναι καθυστερημένο, στή σύγχρονη έπιστημονι- κή καί τεχνική πρόοδο. Τ ά πλεονεκτήματα τής συνένωσης εγιναν τόσο φανερά, δστε, άκόμα καί στίς καπιταλιστικές χώρες, οί άγρότες προσπαθούν νά δημιουργήσουν συνεται­ρισμούς, γ ιά νά μπορέσουν μέ τή βοήθεια τους νά όργανώ- σουν συλλογική άμυνα κατά τής έπίθεσης τών μονοπωλίων. Στό μέλλον αύτό μπορεΐ νά διευκολύνει τή συνένωση τής βα­σικής μάζας τών άγροτών αυτών τών χωρών σέ συνεταιρι­σμούς σοσιαλιστικού τύπου.

Ή Ιστορία τών τελευταίων δεκαετιών αποδείχνει πόσο με­γάλη δύναμη άποτελεΐ ή συμμαχία τής έργατικής τάξης καί τής άγροτιας, πόσο πολλά μπορεΐ νά δόσει καί δίνει καί στίς δυό τάξεις. Γ ι’ αύτό ή δημιουργία καί ή ένίσχυση αυτής τής συμμαχίας είναι 2να άπό τά πιό σοβαρά καθήκοντα τών κομ­μουνιστικών καί έργατικών κομμάτων.

169

ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗZiifd 1964

Λένιν: Ό αριστερισμός, παιδική άρρώστια τοΰ κομ­μουνισμού.

> : Ό ιμπεριαλισμός, ανώτατο στάδιο τοΰ καπι­ταλισμού.

> : Τί νά κάνουμε;* : Γιά τήν ειρηνική συνύπαρξη (Συλλογή κει­

μένων).Οί 6άσεις τοΰ μαρξισμού - λενινισμού:

1. 01 φιλοσοφικές βάσεις της μαρξιστικής - λενινν- στικής κοσμοθεωρίας.

2. *0 Ιστορικός υλισμός.3. Ή πολιτική οίκονομία τοϋ καπιταλισμού.Κ. θεω ρία καί τακτική τοΰ διεθνοΰς κομμουνιστι­

κού κινήματος — Μέρος Α '.5. θεω ρία καί τακτική τοΰ διεθνούς κομμουνιστι­

κού κινήματος — Μέρος Β '. β. Σοσιαλισμός καί κομμουνισμός.

Ή «βϊωρία χαΐ ταχτική τοΟ διιβνοΟς χομμουνιοτινοΟ κινήματος Λ '· , τέταρτο μίρος τοΟ β;6ΧΙοο ΒΑ2ΕΙΣ ΤΟΓ ΜΑΡΕΙΣΜΟΓ - ΛΕΝΙΝΙΣΜΟΓ, τβν Κουουσίνβν, 'Αφμπίτωφ, Μπελιαχώφ κ .4 ., στοιχειούετ-φηχβ καί -wiwMhpte στύ τυπογραφείο «20ός αιώνας», ΚολωνοΟ 3, τό Δεχέμίρΐ) τοΟ 1S64, γ ι£ λογαριασμό τΟν ίκίόοεων «θεμέλιο», Ακαδημίας &7

(στοά ο:νέ · δ ιχρα), τΐ)λ. 630.739. ’Εξώφυλλο τής ΣβιρΟς:Γ. Βααιρτζής.