ΠΛΑΤΩΝΟΣ

ΘΕΑΙΤΗΤΟΣ

(ή περί επιςσήμης)

ΣΑ ΠΡΟΩΠΑ ΣΟΤ ΔΛΑΛΟΓΟΤ ΕΤΚΛΕΛΔΘ - ΣΕΡΨΛΩΝ - ΩΚΡΑΣΘ - ΚΕΟΔΩΡΟ – ΚΕΑΛΣΘΣΟ

Ευκλείδθσ. Καλζ Σερψίων, τόρα γλιγορα ιλκεσ από τον αγρόν ι ζχεισ πολλιν ϊραν; Σερψίων. Είναι αρκετι ϊρα. Και ακριβϊσ εςζνα εηθτοφςα ςτθν αγορά και αποροφςα, διότι δεν κατϊρκωςα να ςε εφρω. (11) Ευκλείδθσ. Βζβαια, διότι δεν ιμθν μζςα εισ τθν πόλιν. Σερψίων. Ποφ ιςο λοιπόν; Ευκλείδθσ. Ενϊ κατζβαινα εισ τον λιμζνα απιντθςα τον Κεαίτθτον, ο οποίοσ μετεφζρετο από το ςτρατόπεδον τθσ Κορίνκου εισ τασ Ακινασ. Σερψίων. Ηωντανόσ ι αποκαμζνοσ; Ευκλείδθσ. Μόλισ ζηθ ακόμθ, διότι ευρίςκεται εισ ακλίαν κατάςταςιν και από μερικάσ πλθγάσ, περιςςότερον όμωσ τον κερίηει θ επιδθμία θ οποία ενζςκθψε εισ το ςτράτευμα. Σερψίων. Μιπωσ είναι θ δυςεντερία; Ευκλείδθσ. Μάλιςτα. Σερψίων. Κρίμα ςτον άνκρωπον, ο οποίοσ διατρζχει κίνδυνον κακϊσ λζγεισ.

Ευκλείδθσ. Είναι λαμπρόσ άνκρωποσ, καλζ Σερψίων, αφοφ και αυτιν τθν φοράν ικουςα να τον εγκωμιάηουν μερικοί διά τθν μάχθν. Σερψίων. Αυτό δεν είναι διόλου παράδοξον, αλλά κα ιτο πλζον παράδοξον, αν δεν ιτο τοιοφτοσ. Πϊσ όμωσ δεν κατζλυςε εδϊ εισ τα Μζγαρα; Ευκλείδθσ. Εβιάηετο διά τθν πατρίδα. Άλλωσ τε και εγϊ πολφ τον παρεκάλεςα και τον ςυνεβοφλευςα, αλλά αυτόσ δεν ικελε. Και λοιπόν, αφοφ τον προζπεμψα και επζςτρεψα, κατόπιν ενκυμικθν τον ωκράτθν και τον εκαφμαςα πόςον προφθτικϊσ ωμίλθςε μεταξφ άλλων και περί τοφτου. Διότι μου φαίνεται, ότι ολίγον πριν αποκάνθ ςυνιντθςεν αυτόν, ενϊ ιτο ακόμθ παλικαράκι, και αφοφ τον εςχετίςκθ και ωμίλθςε μαηί του, εξετίμθςε μεγάλωσ τα φυςικά του προςόντα. Και όταν εγϊ επιγα εισ τασ Ακινασ, μου διθγικθ τουσ λόγουσ που ςυνεηιτθςε με αυτόν, οι οποίοι ιςαν πολφ αξιόλογοι, και μου είπε ότι χωρίσ άλλο αυτόσ κα διακρικι όταν φκάςθ εισ θλικίαν. Σερψίων. Κακϊσ φαίνεται, είπε τθν αλικειαν. Όμωσ ποίοι ιςαν εκείνοι οι λόγοι; ου είναι εφκολον να τουσ διθγθκισ; Ευκλείδθσ. Όχι μα τον Δία, τουλάχιςτον όχι απ' ζξω. Ζγραψα όμωσ αναμνθςτικά τότε αμζςωσ μόλισ επζςτρεψα εισ τθν πατρίδα, κατόπιν δε οςάκισ μου εδίδετο καιρόσ τουσ ζγραφα, και οςάκισ θρχόμθν εισ τασ Ακινασ, ερωτοφςα εκ νζου τον ωκράτθ δι' όςα δεν ενκυμοφμθν, και επιςτρζφων εδϊ τουσ εδιόρκωνα. Ϊςτε ςχεδόν ολόκλθρον τον λόγον τον ζχω γραμμζνον. Σερψίων. Σο γνωρίηω, διότι και άλλοτε μου το είπεσ. Και ςε βεβαιϊ ενϊ πάντοτε είχα ςκοπόν να ςε παρακαλζςω να μου τον παρουςίαςθσ, το ανζβαλλεσ ζωσ τόρα. Σι μασ εμποδίηει όμωσ τόρα να τον διζλκωμεν; Εγϊ τουλάχιςτον ζχω απόλυτον ανάγκθν να αναπαυκϊ, διότι ζρχομαι από τον αγρόν. Ευκλείδθσ. Αλλά και εγϊ προζπεμψα τον Κεαίτθτον ζωσ εισ τον Ερινεόν και επομζνωσ ζχω και εγϊ ανάγκθν αναπαφςεωσ. Λοιπόν ασ υπάγωμεν, και ενϊ κα ξεκουραηϊμεκα κα μασ τον αναγινϊςκθ το παιδί. Σερψίων. Πολφ ορκά ομιλείσ. Ευκλείδθσ. Και λοιπόν το βιβλίον, καλζ Σερψίων, είναι τοφτο εδϊ. Σο ζγραψα δε κατ' αυτόν τον τρόπον, όχι δθλαδι να μου το διθγιται ο ωκράτθσ, κακϊσ μου το διθγείτο, αλλά να ςυνομιλι με τα πρόςωπα, με τα οποία μου είπε ότι ςυνωμίλθςε. Αυτοί δε είπε ότι είναι ο γεωμζτρθσ Κεόδωροσ και ο Κεαίτθτοσ. Και λοιπόν ενϊ τον ζγραφα, διά να μθ με

δυςκολεφουν αι παρεμβαλλόμεναι μεταξφ των διαφόρων λόγων διθγιςεισ, είτε οςάκισ λζγει περί του εαυτοφ του ο ωκράτθσ παραδείγματοσ χάριν «και εγϊ απιντθςα» ι «και εγϊ είπα», είτε περί του αποκρινομζνου ότι παρεδζχκθ ι «δεν παρεδζχκθ», δι' όλα αυτά, τον ζγραψα ωσ να ςυνομιλι ο ίδιοσ με αυτοφσ και αφιρεςα αυτάσ τασ παρεμβολάσ. Σερψίων. Διόλου δεν ζκαμεσ άςχθμα, Ευκλείδθ μου. Ευκλείδθσ. Εμπρόσ, παιδί, πάρε το βιβλίον ςτο χζρι και λζγε. ωκράτθσ. Εάν ενδιεφερόμθν περιςςότερον δι' όςα ςυμβαίνουν εισ τθν Κυρινθν, καλζ Κεόδωρε, κα ερωτοφςα διά τα εκεί και διά τουσ κατοίκουσ τθσ, εάν υπάρχουν εκεί μερικοί νζοι καταγινόμενοι εισ τθν γεωμετρίαν ι εισ τθν άλλθν φιλοςοφίαν. Σόρα όμωσ εγϊ εκτιμϊ ολιγϊτερον εκείνουσ από τουσ εδϊ, και περιςςότερον επικυμϊ να μάκω, ποίοι από τουσ νζουσ εισ τον τόπον μασ δίδουν ελπίδασ ότι κα αναδειχκοφν. Αυτά λοιπόν και μόνοσ μου τα εξετάηω όςον μου είναι δυνατόν, και τουσ άλλουσ ερωτϊ, όςουσ βλζπω ότι προτιμοφν να τουσ ςχετίηωνται οι νζοι. Εςζ δε ωριςμζνωσ ςε ςχετίηονται όχι ολίγοι και δικαίωσ. Διότι είςαι άξιοσ, όχι μόνον διά τα άλλα, αλλά και διά τθν γεωμετρίαν. Εάν λοιπόν εςχετίςκθσ κανζνα που να αξίηθ τον κόπον, πολφ κα με ευχαριςτιςθσ να μου το ειπισ. Κεόδωροσ. Και πραγματικϊσ, ωκράτθ μου, αξίηει τον κόπον και εγϊ να ςου ειπϊ και ςυ να το ακοφςθσ, τι παλικαράκι εγνϊριςα μεταξφ των ςυμπολιτϊν ςασ. Και αν ιτο πολφ ωραίοσ, κα εφοβοφμθν πολφ να κάμω λόγον, μιπωσ με νομίςθ κανείσ ότι του ρίχτθκα. Σόρα όμωσ — και ςε παρακαλϊ να με ςυγχωρισ — δεν είναι ωραίοσ, και ςου ομοιάηει πολφ και ωσ προσ τθν ςιμότθτα τθσ μφτθσ και ωσ προσ τθν προεξοχιν των οφκαλμϊν. Αυτά όμωσ τα ζχει εισ μικρότερον βακμόν από ςε. Επομζνωσ ομιλϊ χωρίσ να φοβοφμαι. Αλλά ςε βεβαιϊ από όςουσ εςχετίςκθν ζωσ τόρα — και είναι παρά πολλοί οι τοιοφτοι — κανζνα ακόμθ δεν είδα να ζχθ τόςον πολλά φυςικά χαρίςματα, όςον αυτόσ. Διότι το να είναι επιδεκτικόσ μακιςεωσ, όςον κανείσ άλλοσ, και πάλιν γλυκφσ κακ' υπερβολιν και χωριςτά από αυτά ανδρείοσ περιςςότερον από κάκε άλλον, εγϊ αυτό οφτε το εφανταηόμθν ότι είναι δυνατόν να γίνθ, οφτε βλζπω να υπάρχουν πολλοί τοιοφτοι. Αλλά όςοι είναι κακϊσ αυτόσ ηωθροί και ευφυείσ και με καλόν μνθμονικόν, ςυνικωσ ζχουν και εξάψεισ ηωθράσ, και ςφρονται απεριςκζπτωσ κακϊσ τα ανερμάτιςτα πλοία, και γίνονται περιςςότερον εξωφρενικοί παρά ανδρείοι. Όςοι δε πάλιν είναι εμβρικζςτεροι, είναι κάπωσ βραδυκίνθτοι εισ τθν μάκθςιν και ολονζν λθςμονοφν. Αυτόσ όμωσ τόςον κανονικά και απταίςτωσ και αποτελεςματικϊσ παρακολουκεί τα μακιματα και τασ ςυηθτιςεισ με πολλιν γλυκφτθτα εισ τουσ τρόπουσ, ωςάν να χφνεται λάδι χωρίσ κρότον, ϊςτε απορεί κανείσ πϊσ αυτόσ, τόςον νζοσ, τόςον καλά τα καταφζρνει. ωκράτθσ. Καλά νζα μου φζρεισ. Αλλά τίνοσ παιδί είναι αυτόσ; Κεόδωροσ. Μου είπαν το όνομά του, αλλά το ελθςμόνθςα. Αλλ' ιδοφ από αυτοφσ που μασ πλθςιάηουν είναι ο μεςαίοσ. Διότι προ ολίγου πιγαν ζξω εισ το ςτάδιον να αλειφκοφν ζλαιον αυτόσ και μερικοί φίλοι του, που βλζπεισ μαηί του, και τόρα κακϊσ μου φαίνεται θλείφκθςαν και ζρχονται εδϊ.

Λοιπόν πρόςεξε μιπωσ τον γνωρίηεισ. ωκράτθσ. Σον γνωρίηω. Είναι ο υιόσ του Ευφρονίου από το οφνιον. Και πραγματικϊσ, φίλε μου, ο πατιρ του ιτο κακϊσ ςυ μου παρζςτθςεσ τοφτον, και κατά τα άλλα άνκρωποσ κακϊσ πρζπει, και ο οποίοσ, ςθμείωςε, άφθςε πολφ μεγάλθν περιουςίαν. Όμωσ το όνομα του νζου αυτοφ δεν το γνωρίηω. Κεόδωροσ. Σο όνομά του, ωκράτθ μου, είναι Κεαίτθτοσ. Αλλά τθν περιουςίαν νομίηω ότι τθν κατζςτρεψαν κάποιοι επίτροποι. Είναι όμωσ και εισ τθν ελευκεριότθτα διά το χριμα αξιοκαφμαςτοσ. ωκράτθσ. Μου παριςτάνεισ ευγενι αυτόν τον άνκρωπον, και ςε παρακαλϊ, ειπζ του να ζλκθ να κακίςθ πλθςίον μασ. Κεόδωροσ. Αυτό γίνεται. Κεαίτθτε, ζλα εδϊ κοντά εισ τον ωκράτθ. ωκράτθσ. Ναι βζβαια, καλζ Κεαίτθτε, διά να μελετιςω και εγϊ πάλιν τον εαυτόν μου, τι είδουσ πρόςωπον ζχω. Διότι ο Κεόδωροσ λζγει ότι ζχω όμοιον με το ιδικόν ςου. Αλλ' αν οι δφο μασ είχαμεν ο κακείσ μίαν λφραν, και μασ ζλεγε ότι είναι χορδιςμζναι ομοίωσ, φρονείσ ότι ζπρεπε αμζςωσ να τον πιςτεφςωμεν, ι να εξετάςωμεν αν είναι μουςικόσ και τα λζγθ αυτά; Κεαίτθτοσ. Ζπρεπε να εξετάςωμεν. ωκράτθσ. Και λοιπόν δεν είναι αλθκζσ, ότι, αν εβλζπαμεν ότι είναι μουςικόσ, κα τον επιςτεφαμεν, αν όμωσ δεν είναι μουςικόσ, δεν κα επιςτεφαμεν; Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Σόρα όμωσ νομίηω, εάν ενδιαφερϊμεκα οπωςδιποτε διά τθν ομοιότθτα του προςϊπου μασ, πρζπει να ερωτιςωμεν αν είναι ηωγραφικόσ και τα λζγει αυτά, ι μιπωσ δεν είναι. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Λοιπόν ςε ερωτϊ, είναι ηωγραφικόσ ο Κεόδωροσ; Κεαίτθτοσ. Όχι, εξ όςων εγϊ τουλάχιςτον γνωρίηω.

ωκράτθσ. Άραγε δεν είναι οφτε γεωμετρικόσ; Κεαίτθτοσ. Αυτό μάλιςτα, καλζ ωκράτθ. ωκράτθσ. Άραγε και αςτρονομικόσ και λογιςτισ και μουςικόσ και ό,τι άλλο ςχετίηεται με τθν μόρφωςιν; Κεαίτθτοσ. Αυτι είναι θ γνϊμθ μου. ωκράτθσ. Και λοιπόν. Εάν μεν λζγθ ότι είμεκα όμοιοι ωσ προσ ζνα ι άλλο μζλοσ του ςϊματοσ και μασ επαινι ι μασ κατακρίνθ κάπου, δεν αξίηει τον κόπον να δϊςωμεν προςοχιν εισ τουσ λόγουσ του. Κεαίτθτοσ. Μςωσ όχι. ωκράτθσ. Εάν όμωσ του ενόσ από τουσ δφο μασ εγκωμιάηθ τθν ψυχιν ωσ προσ τθν αρετιν και τθν ςοφίαν, άραγε δεν είναι δίκαιον εκείνοσ μεν ο οποίοσ κα ακοφςθ αυτά να είναι πρόκυμοσ να εξετάςθ τον εγκωμιαςκζντα, αυτόσ δε πάλιν να παρουςιάςθ τον εαυτόν του με προκυμίαν; Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά, ωκράτθ μου. ωκράτθσ. Είναι καιρόσ λοιπόν, φίλε μου Κεαίτθτε, ςυ μεν να παρουςιαςκισ, εγϊ δε να ςε εξετάςω. Διότι μάκε ότι ο Κεόδωροσ ζωσ τόρα και άλλουσ πάρα πολλοφσ εγκωμίαςε εμπρόσ μου και ξζνουσ και ςυμπολίταισ, κανζνα όμωσ δεν εγκωμίαςε όςον εςζ. Κεαίτθτοσ. Πολφ καλά, ωκράτθ μου. Πρόςεξε όμωσ μιπωσ τα ζλεγε αςτεϊηόμενοσ. ωκράτθσ. Δεν είναι τοιοφτοσ ο χαρακτιρ του Κεοδϊρου. Λοιπόν μθν ακετείσ τθν ςυμφωνίαν μασ με τθν πρόφαςιν ότι τα λζγει αςτεϊηόμενοσ, διά να μθν αναγκαςκι να το δθλϊςθ. Ϊςτε με κάρροσ μείνε πιςτόσ εισ τθν ςυμφωνίαν. Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα πρζπει να πράξω αυτό, αφοφ ςου αρζςει. ωκράτθσ. Λοιπόν λζγε μου, μιπωσ μανκάνεισ από τον Κεόδωρον κανζν μζροσ τθσ γεωμετρίασ;

Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Και αςτρονομίαν και αρμονίαν και λογιςτικιν; Κεαίτθτοσ. Προςπακϊ οπωςδιποτε. ωκράτθσ. Και εγϊ, παιδί μου, προςπακϊ να μάκω και από τοφτον και από άλλουσ, οποιοιδιποτε μου φανοφν ότι ζχουν κάποιαν ειδικότθτα εισ αυτά. Και ωσ προσ τα άλλα μεν πθγαίνω αρκετά καλά εισ αυτά, ζχω όμωσ μίαν μικράν απορίαν, τθν οποίαν πρζπει να εξετάςω μαηί με ςε και με τουσ παρευριςκομζνουσ. Λοιπόν λζγε μου ςε παρακαλϊ, άραγε μάκθςισ δεν είναι το να γίνθ κανείσ ςοφϊτεροσ εισ ό,τι μανκάνει; Κεαίτθτοσ. Πϊσ όχι; ωκράτθσ. Με ςοφίαν δε, νομίηω, είναι ςοφοί οι ςοφοί. Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Μιπωσ όμωσ αυτό το πράγμα διαφζρει διόλου από τθν επιςτιμθν; Κεαίτθτοσ. Ποίον; ωκράτθσ. Θ ςοφία. Ι μιπωσ εισ ό,τι είναι επιςτιμονεσ δεν είναι εισ τα ίδια ςυγχρόνωσ και ςοφοί; Κεαίτθτοσ. Σι άλλο; ωκράτθσ. Επομζνωσ είναι το ίδιον πράγμα θ επιςτιμθ και θ ςοφία; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Ακριβϊσ λοιπόν αυτι είναι θ απορία μου, και αυτό δεν θμπορϊ να χωνεφςω εισ τον νουν μου καλά, τι είναι άραγε θ επιςτιμθ. Λοιπόν μιπωσ είναι δυνατόν να το ειπι κανείσ από θμάσ; Σι λζγετε; Ποίοσ κα το ειπι πρϊτοσ; Και όποιοσ ςφάλθ και ςφάλθ επανειλθμμζνωσ, κα τον

ονομάςωμεν όνον, κακϊσ λζγουν τα παιδιά όταν παίηουν ςφαίρασ. Όποιοσ δε περάςθ τουσ άλλουσ χωρίσ λάκοσ, κα γίνθ βαςιλεφσ εισ θμάσ και κα διατάξθ να του αποκρικοφμεν ό,τι ηθτιςθ. Διατί ςιωπάτε; Μιπωσ, καλζ Κεόδωρε, από τθν λογομανίαν μου γίνομαι αγενισ, επειδι ζχω ηιλον να ςασ παρακινιςω να ςυηθτιτε και να γίνετε μεταξφ ςασ φίλοι και να ομιλιςκε; Κεόδωροσ. Διόλου μάλιςτα, ωκράτθ μου, δεν είναι αγζνεια αυτό, αλλ' όμωσ παρακίνθςε κανζνα από τουσ νζουσ να ςου απαντιςθ. Διότι εγϊ μεν είμαι αςυνικιςτοσ εισ αυτιν τθν διαλεκτικιν, και εξ άλλου δεν το επιτρζπει θ θλικία μου να ςυνθκίςω, ενϊ εισ τοφτουσ είναι και πρζπον και είναι δυνατόν να προοδεφςουν πολφ. Διότι πραγματικϊσ θ νεότθσ εισ όλα προοδεφει, ϊςτε κακϊσ ιρχιςεσ, μθν αφίνθσ τον Κεαίτθτον, άλλα ερϊτα αυτόν. ωκράτθσ. Ακοφεισ λοιπόν, καλζ Κεαίτθτε, τι λζγει ο Κεόδωροσ; εισ τον οποίον, νομίηω, οφτε ςυ κα κελιςθσ να μθν υπακοφςθσ, οφτε είναι ορκόν, ςυ νεϊτεροσ να μθν υπακοφθσ εισ άνδρα ςοφόν εισ τοιαφτα ηθτιματα, ο οποίοσ ςε διατάςςει. Ϊςτε ειπζ καλά και ευγενϊσ, τι νομίηεισ ότι είναι θ επιςτιμθ; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ, ωκράτθ μου, αφοφ ςυ το απαιτείσ είναι ανάγκθ να γίνθ. Διότι είμαι βζβαιοσ ότι και αν κάμω κανζν λάκοσ κα μου το διορκϊςετε. ωκράτθσ. Βεβαιότατα, αν είμεκα εισ κζςιν. Κεαίτθτοσ. Λοιπόν εγϊ νομίηω, ότι και όςα μανκάνει κανείσ από τον Κεόδωρον είναι επιςτιμαι, δθλαδι θ γεωμετρία και αυτά τα οποία είπεσ ςυ προ ολίγου, και πάλιν θ υποδθματοποιία και αι τζχναι των άλλων εργατϊν, και όλαι ομοφ και εκάςτθ χωριςτά, δεν είναι άλλο τίποτε παρά επιςτιμθ. ωκράτθσ. Με ευγζνειαν, φίλε μου, και με φιλοδωρίαν αν και ςου εηθτιςαμεν ζν, ςυ μασ ζδωκεσ πολλά, και αντί ενόσ απλοφ πράγματοσ ςυ μασ ζδωκεσ ποικιλίαν. Κεαίτθτοσ. Πϊσ; Σι εννοείσ με τοφτο, καλζ ωκράτθ; ωκράτθσ. Μςωσ δεν είναι τίποτε. Όμωσ κα ςου ειπϊ τι εννοϊ. Όταν λζγθσ υποδθματοποιίαν, μιπωσ εννοείσ άλλο τίποτε παρά επιςτιμθν τθσ καταςκευισ υποδθμάτων; Κεαίτθτοσ. Σίποτε άλλο.

ωκράτθσ. Και λοιπόν; όταν λζγθσ ξυλουργικιν, μιπωσ εννοείσ άλλο τίποτε παρά τθν επιςτιμθν καταςκευισ ξυλίνων επίπλων! Κεαίτθτοσ. Οφτε τότε. ωκράτθσ. Λοιπόν και εισ τα δφο αυτά άραγε δεν ορίηεισ το πράγμα μόνον, του οποίου είναι επιςτιμθ κάκε μία; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Αλλά, καλζ Κεαίτθτε, θ ερϊτθςισ δεν ιτο αυτι, δθλαδι τι παράγει θ επιςτιμθ; ουδζ πόςαι είναι αι επιςτιμαι, διότι δεν ερωτιςαμεν με ςκοπόν να τασ μετριςωμεν, αλλά απλϊσ θκελιςαμεν να μάκωμεν τι πράγμα είναι θ ιδία θ επιςτιμθ. Ι μιπωσ δεν εκφράηομαι καλϊσ; Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά μάλιςτα. ωκράτθσ. Λοιπόν λάβε υπ' όψιν ςου και το εξισ· Εάν κανείσ μασ ερωτιςθ διά κανζν από τα μθδαμινά και πρόχειρα πράγματα, παραδείγματοσ χάριν διά τθν λάςπθν, τι πράγμα είναι, και θμείσ του απαντιςωμεν, ότι είναι θ λάςπθ των αγγειοπλαςτϊν, θ λάςπθ των κοροπλαςτϊν και θ λάςπθ των πλινκοποιϊν, δεν κα φανϊμεν γελοίοι; Κεαίτθτοσ. Μςωσ. ωκράτθσ. Πρϊτον βεβαίωσ, διότι νομίηομεν, ότι μασ ενόθςεν αυτόσ ο οποίοσ ερϊτθςε από τθν απάντθςίν μασ, όταν του είπαμεν θ λάςπθ, και επροςκζςαμεν είτε θ λάςπθ των κοροπλαςτϊν είτε θ λάςπθ άλλων οποιωνδιποτε εργατϊν. Ι μιπωσ φρονείσ ότι εννοεί ο άλλοσ ζνα όνομα, όταν δεν γνωρίηθ τθν ςθμαςίαν του; Κεαίτθτοσ. Διόλου μάλιςτα. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν δεν εννοεί οφτε τθν επιςτιμθν των υποδθμάτων, όςτισ δεν γνωρίηει τι είναι επιςτιμθ. Κεαίτθτοσ. Όχι βζβαια.

ωκράτθσ. Επομζνωσ δεν εννοεί τθν υποδθματοποιίαν οφτε καμμίαν άλλθν τζχνθν, όςτισ δεν γνωρίηει τι είναι επιςτιμθ. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Επομζνωσ είναι γελοία θ απάντθςισ από εκείνον όςτισ ερωτικθ τι είναι επιςτιμθ, εάν απαντιςθ ζνα όνομα μιασ τζχνθσ, διότι απαντά τι παράγει θ επιςτιμθ, ενϊ δεν το ερωτιςαμεν αυτό. Κεαίτθτοσ. Φαίνεται. ωκράτθσ. Και ζπειτα βεβαίωσ ιτο δυνατόν να απαντιςθ με το τίποτε και ςυντόμωσ, και όμωσ εκείνοσ διζτρεξε ζνα απζραντον δρόμον. Παραδείγματοσ χάριν ακόμθ και εισ τθν ερϊτθςιν τθσ λάςπθσ ιτο δυνατόν να δϊςθ μίαν πρόχειρον και απλιν απάντθςιν, ότι το χϊμα όταν αναμιχκθ με το νερόν γίνεται λάςπθ, και να αφιςθ κατά μζροσ τι είδουσ λάςπθ. Κεαίτθτοσ. Πραγματικϊσ, καλζ ωκράτθ, τόρα, κακϊσ το είπεσ, φαίνεται ευκολϊτερον. Μου φαίνεται όμωσ ότι ερωτάσ πράγμα, το οποίον και μόνοι μασ θμείσ το εςκζφκθμεν προ ολίγου ςυνομιλοφντεσ, εγϊ και ο ςυνονόματόσ ςου ωκράτθσ απ' εδϊ. ωκράτθσ. Σι πράγμα, καλζ Κεαίτθτε; Κεαίτθτοσ. Ο Κεόδωροσ απ' εδϊ μασ εςχεδίαςε γεωμετρικά ςχιματα διά τασ ρίηασ των αρικμϊν κακϊσ τθν ρίηαν του αρικμοφ 3 και τθν ρίηαν του 5, και απεδείκνυε ότι δεν είναι ςφμμετροι με τθν ρίηαν του 1. Και επροχϊρθςε κατ' αυτόν τον τρόπον εισ τθν ρίηαν εκάςτου αρικμοφ ζωσ εισ τον 17. Εισ αυτιν όμωσ κάπωσ εςταμάτθςε. Σότε λοιπόν θμείσ εςκζφκθμεν ότι πρζπει, αφοφ αι ρίηαι εφαίνοντο άπειροι κατά τον αρικμόν, να δοκιμάςωμεν να τασ ςυμπεριλάβωμεν εισ ζν όνομα, με το οποίον να ονομάηωμεν όλασ αυτάσ τασ δυνάμεισ. ωκράτθσ. Αι λοιπόν ευρικατε κανζν όνομα; Κεαίτθτοσ. Νομίηω ότι ευρικαμεν. Πρόςεξε όμωσ και ςυ. ωκράτθσ. Λζγε. Κεαίτθτοσ.

Διαιρζςαμεν εισ δφο πάντα αρικμόν και όςτισ μεν είναι δυνατόν να δϊςθ ίςα επί ίςα τον παρωμοιάςαμεν κατά τα ςχιμα προσ τετράγωνον και τον ωνομάςαμεν τετράγωνον και ιςόπλευρον. ωκράτθσ. Πολφ καλά εκάματε. Κεαίτθτοσ. Και λοιπόν τουσ διαμζςουσ αρικμοφσ κακϊσ είναι το 3 και το 5 και κάκε αρικμόσ, ο οποίοσ δεν είναι δυνατόν να δϊςθ ίςα επί ίςα, αλλά δίδει ι περιςςότερα επί ολιγϊτερα ι ολιγϊτερα επί περιςςότερα και τον περιλαμβάνει μία πλευρά μεγαλθτζρα και μία μικροτζρα, αυτόν πάλιν τον παρωμοιάςαμεν κατά το ςχιμα με προμικθ και τον ωνομάςαμεν προμικθ αρικμόν. ωκράτθσ. Πολφ καλά. Αλλά κατόπιν τι εκάματε; Κεαίτθτοσ. Όςαι μεν γραμμαί τετραγωνίηουν τον ιςόπλευρον και ιςόπεδον αρικμόν τασ ωνομάςαμεν μικοσ, όςαι δε τετραγωνίηουν τον προμικθ αρικμόν, τασ ωνομάςαμεν ρίηασ, επειδι κατά το μικοσ δεν είναι ςφμμετροι με εκείνασ τασ γραμμάσ, αλλά μόνον με τα εμβαδά, τα οποία ςχθματίηουν. Σο ίδιον εκάμαμεν και διά τα ςτερεά. ωκράτθσ. Πολφ περίφθμα εκάματε, παιδιά μου. Ϊςτε μου φαίνεται ότι ο Κεόδωροσ δεν κα ενοχοποιθκι ωσ ψευδομάρτυσ. Κεαίτθτοσ. Και όμωσ, καλζ ωκράτθ, εισ αυτό το οποίον ερωτάσ περί τθσ επιςτιμθσ δεν κα θμπορζςω να απαντιςω κακϊσ απιντθςα περί μικουσ και περί ρίηθσ. Μολονότι μου φαίνεται ότι ηθτείσ ζνα παρόμοιον πράγμα. Ϊςτε τόρα πάλιν αποδεικνφεται ψεφτθσ ο Κεόδωροσ. ωκράτθσ. Και πϊσ; εάν ςε επαινοφςε διά τθν ταχφτθτά ςου και ζλεγε, ότι δεν είδε ζωσ τόρα άλλον τόςον ταχφν μεταξφ των νζων, ζπειτα όμωσ ςυ ζτυχε να νικθκισ εισ τον δρόμον από ζνα ακμαίον και τάχιςτον, νομίηεισ ότι ολιγϊτερον είναι αλθκείσ οι ζπαινοι τοφτου; Κεαίτθτοσ. Όχι. ωκράτθσ. Μιπωσ όμωσ νομίηεισ ότι είναι μικρόν πράγμα να εφρθσ τι είναι επιςτιμθ, κακϊσ προ ολίγου ελζγαμεν, και όχι ζν από τα υψθλότερα; Κεαίτθτοσ. Μα τον Δία εγϊ τουλάχιςτον το νομίηω ζν από τα υψθλότερα.

ωκράτθσ. Λοιπόν μθν αποκαρρφνεςαι και πίςτευε ότι λζγεισ κάτι τι ςπουδαίον, προςπάκθςε όμωσ με κάκε τρόπον να μασ ειπισ και περί των άλλων και περί τθσ επιςτιμθσ, τι πράγμα είναι. Κεαίτθτοσ. Όςον διά προκυμίαν, καλζ ωκράτθ, δεν κα μείνω οπίςω. ωκράτθσ. Εμπρόσ λοιπόν. Και ςε βεβαιϊ καλά είχεσ αρχίςει προ ολίγου. Δοκίμαςε να μιμθκισ τθν απάντθςιν, τθν οποίαν ζδωκεσ περί ριηϊν, κακϊσ αυτάσ ενϊ είναι πολλαί τασ περιζλαβεσ ωσ μίαν κατθγορίαν, ομοίωσ προςπάκθςε να χαρακτθρίςθσ με μίαν λζξιν τασ πολλάσ επιςτιμασ. Κεαίτθτοσ. ε βεβαιϊ, ωκράτθ μου, πολλάκισ εδοκίμαςα να το εξετάςω αυτό, οςάκισ ικουα να διαδίδουν τασ ερωτιςεισ, τασ οποίασ ςυνθκίηεισ ςυ να προβάλλθσ. Αλλά οφτε μόνοσ μου θμπορϊ να πείςω τον εαυτόν μου, ότι ευρικα ικανοποιθτικιν απάντθςιν, οφτε ικουςα κανζνα άλλον να ομιλι κακϊσ προτρζπεισ ςυ. Και μολαταφτα όμωσ δεν κα αποφφγω να προςπακιςω, ωκράτθσ. Βζβαια, καλζ Κεαίτθτε, διότι ςυ δεν είςαι κοφφοσ, αλλά κάτι κα γεννιςθ το μυαλό ςου. Κεαίτθτοσ. Δεν θξεφρω τι να ειπϊ, ωκράτθ μου. ου λζγω όμωσ αυτό, το οποίον ςυμβαίνει. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν, κακομοίρθ μου, δεν ζμακεσ ότι εγϊ είμαι υιόσ μαίασ πολφ ικανισ και ςοβαράσ, δθλαδι τθσ Φαιναρζτθσ; Κεαίτθτοσ. Αυτό μάλιςτα το ικουςα. ωκράτθσ. Άραγε και ότι εξαςκϊ το ίδιον επάγγελμα με εκείνθν, το ικουςεσ και αυτό; Κεαίτθτοσ. Διόλου δεν το ικουςα. ωκράτθσ. Αι λοιπόν γνϊριηζ το από εμζ. Αλλά μθν τφχθ και με καταδϊςθσ εισ άλλουσ. Διότι εγϊ, καλζ φίλε, το ζχω μυςτικά αυτό το επάγγελμα. Αυτοί δε επειδι δεν το γνωρίηουν δεν διαδίδουν περί εμοφ αυτιν τθν είδθςιν, αλλά λζγουν ότι είμαι πολφ ακατανόθτοσ και κάμνω τουσ ανκρϊπουσ να αποροφν. Αί το ικουςεσ και αυτό; Κεαίτθτοσ.

Μάλιςτα. ωκράτθσ. Κζλεισ να ςου ειπϊ ποία είναι θ αιτία; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Λοιπόν ςκζψου όλθν τθν υπόκεςιν μιασ μαίασ, και τότε ευκολϊτερον κα εννοιςθσ τι κζλω να ειπϊ. Κα γνωρίηεισ δθλαδι ότι καμμία από αυτάσ δεν ξεγεννά άλλασ ενόςω θ ιδία εγκυμονεί και γεννά, αλλά αφοφ πλζον δεν ζχει ικανότθτα να γεννιςθ. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Αιτία δε τοφτου λζγουν ότι είναι θ Άρτεμισ, θ οποία ενϊ δεν γίνεται λεχόνα ζλαβε υπό τθν προςταςίαν τθσ τασ λεχόνασ. Και λοιπόν εισ μεν τασ ςτείρασ δεν επζτρεψε να εξαςκοφν τθν μαιευτικιν, διότι θ ανκρωπίνθ φφςισ δεν ζχει τθν δφναμιν να εξαςκι τθν τζχνθν εκείνων, τα οποία δεν εδοκίμαςε. Και μόνον εισ τασ μθ γεννϊςασ ζνεκα τθσ περαςμζνθσ θλικίασ επζβαλε το επάγγελμα τοφτο διά να τασ τιμιςθ ζνεκα τθσ ομοιότθτοσ προσ αυτιν. Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν δεν ςου φαίνεται ότι και τοφτο είναι επόμενον και μάλιςτα λογικόν, ότι δθλαδι όςαι κυοφοροφν και όςαι δεν κυοφοροφν ευκολϊτερον γνωρίηονται από τασ μαίασ παρά από τασ άλλασ; Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Εκτόσ τοφτου αι μαίαι δίδουν κάτι μικρά ιατρικά και κάμνουν και μερικά διαβάςματα, ϊςτε κατορκόνουν να προκαλζςουν τουσ πόνουσ και να τουσ καταςτιςουν μαλακωτζρουσ αν κζλουν, και να γεννιςουν όςαι ζχουν δυςτοκίαν, και αν κρικι αναγκαίον να εκτρϊςουν το ζμβρυον, κάμνουν τθν ζκτρωςιν. Κεαίτθτοσ. Αυτά είναι γνωςτά. ωκράτθσ. Αλλ' όμωσ άραγε ζμακεσ και το εξισ περί αυτϊν· ότι και προξενιτριαι είναι πολφ επιτιδειαι, διότι είναι εμπειρόταται εισ το να διακρίνουν ποία πρζπει να ςυηιςθ με τον δείνα άνδρα διά να αποκτιςθ όςον είναι

δυνατόν καλλίτερα παιδιά; Κεαίτθτοσ. Αυτό δεν το γνωρίηω τόςον καλά. ωκράτθσ. Και όμωσ μάκε ότι περιςςότερον δι' αυτό υπερθφανεφονται παρά διά τθν ομφαλοτομίαν. Κάμε δε τθν εξισ ςκζψιν. Νομίηεισ ότι είναι θ ιδία τζχνθ ι διαφορετικι, το να τρυγιςωμεν τουσ καρποφσ από τθν γθν και πάλιν το να γνωρίηωμεν εισ ποίον χϊμα πρζπει να φυτεφςωμεν το δείνα φυτόν και τον δείνα ςπόρον; Κεαίτθτοσ. Όχι, αλλά θ ιδία τζχνθ είναι. ωκράτθσ. Ωσ προσ τθν γυναίκα όμωσ, φίλε μου, άλλθ μεν νομίηεισ ότι είναι θ τζχνθ αυτισ τθσ διαγνϊςεωσ και άλλθ του τρφγου. Κεαίτθτοσ. Δεν φαίνεται να είναι άλλθ. ωκράτθσ. Βζβαια όχι. Αλλά επειδι απζτυχε πολλάκισ θ ζνωςισ ενόσ ανδρόσ με μίαν γυναίκα, εισ το οποίον αποδίδεται το όνομα τθσ μαςτροπείασ, αποφεφγουν αι μαίαι τθν προξενείαν, διότι είναι ςεμναί και φοβοφνται μιπωσ εξ αιτίασ αυτισ αποκτιςουν εκείνθν τθν δυςφθμίαν. Αλλζωσ όμωσ μόνον αι αλθκιναί μαίαι είναι επόμενον και να προξενεφουν ορκϊσ. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Λοιπόν το μεν ζργον των μαιϊν αυτά τα κατορκϊματα ζχει, είναι όμωσ κατϊτερον από το ιδικόν μου. Διότι εισ τασ γυναίκασ, δεν προςτίκεται και θ δυςκολία, άλλοτε μεν να γεννοφν φανταςτικά και άλλοτε αλθκινά, και τοφτο να μθ είναι εφκολον να το διακρίνθ κανείσ. Διότι, αν επροςτίκετο και τοφτο, τότε το ανϊτερον και το καλλίτερον ζργον διά τασ μαίασ κα ιτο να κρίνουν ποίον είναι αλθκινόν και ποίον δεν είναι. Ι μιπωσ δεν το παραδζχεςαι; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Εισ τθν ιδικιν μου όμωσ μαιευτικιν, όλα μεν τα άλλα υπάρχουν κακϊσ και εισ εκείνασ, θ διαφορά όμωσ είναι ότι ξεγεννϊ άνδρασ και όχι γυναίκασ και ότι επιβλζπω να γεννιςουν αι ψυχαί των και όχι τα ςϊματά των. Είναι δε πολφ ςπουδαίον τοφτο εισ τθν τζχνθν μασ, δθλαδι θ ικανότθσ εισ το να εξακριβϊςωμεν διά παντόσ μζςου, άραγε φάνταςμα και ψευδζσ γεννά ο νουσ του νζου ι πραγματικόν και αλθκζσ. Άλλωσ και εγϊ ζχω το ίδιον με τασ μαίασ, ότι δθλαδι είμαι άγονοσ, και αυτό το οποίον πολλοί με ωνείδιςαν ζωσ τόρα, ότι δθλαδι τουσ μεν άλλουσ ερωτϊ, ο ίδιοσ όμωσ δεν δίδω καμμίαν απάντθςιν, διότι δεν ζχω να δϊςω ςοφιν απάντθςιν, και τοφτο ακόμθ είναι αλθκζσ. Αιτία δε αυτοφ του πράγματοσ είναι θ εξισ. Ο κεόσ μου επζβαλε μόνον να ξεγεννϊ, όχι όμωσ και

να γεννϊ. Δι' αυτό λοιπόν ο ίδιοσ μεν δεν είμαι πολφ ςοφόσ, ουδζ ζχω να αναφζρω καμμίαν ανακάλυψιν, θ οποία να είναι ζργον τθσ ιδικισ μου ψυχισ. Όςοι όμωσ με ςχετίηονται εισ τθν αρχιν φαίνονται αμακείσ, μερικοί μάλιςτα φαίνονται πολφ αμακείσ, όλοι όμωσ, όςον προχωρεί θ ςχζςισ μασ και αν τουσ επιτρζψθ ο κεόσ, προοδεφουν εισ καυμάςιον βακμόν κακϊσ κρίνουν και οι ίδιοι και ο άλλοσ κόςμοσ. Αν και είναι ολοφάνερον ότι από εμζ ποτζ δεν εδιδάχκθςαν τίποτε, αλλά οι ίδιοι από τον εαυτόν των ανεκάλυψαν και ςυγκρατοφν πολλάσ και καλάσ ιδζασ. Όςον όμωσ διά το ξεγζννθμα πρωτουργόσ είναι ο κεόσ και εγϊ. Σοφτο αποδεικνφεται από το εξισ. Πολλοί ζωσ τόρα δεν το εγνϊριηαν τοφτο και απζδιδαν εισ τον εαυτόν των τθν αιτίαν τθσ προόδου των, δι' αυτό με επεριφρόνθςαν εμζ, ι εξ ιδίων, ι αφοφ κατεπείςκθςαν από άλλουσ, και με εχωρίςκθςαν, πολφ πριν ζλκθ θ κατάλλθλοσ ςτιγμι, και τότε πλζον όλα τα άλλα πνευματικά των προϊόντα ζγιναν εξαμβλϊματα ζνεκα των κακϊν των ςχζςεων, και όςα είχα ξεγεννιςει εγϊ τα ανζκρεψαν κακϊσ και κατεςτράφθςαν, εισ το τζλοσ δε απεδείχκθςαν αμακείσ και εισ τον εαυτόν των και εισ τουσ άλλουσ. Είσ από αυτοφσ είναι και ο Αριςτείδθσ Λυςιμάχου και πολλοί άλλοι. Από τοφτουσ όμωσ, όταν ζλκουν πάλιν εισ εμζ και με παρακαλοφν να γίνουν και αυτοί ςυνομιλθταί μου μεταχειριηόμενοι υπερβολικιν επιμονιν, μερικοφσ μεν με εμποδίηει το δαιμόνιόν μου να τουσ ςχετίηωμαι, μερικοφσ όμωσ μου το επιτρζπει και τότε πάλιν αυτοί κάμνουν προόδουσ. Και λοιπόν όςοι με ςχετίηονται πακαίνουν και το εξισ, κακϊσ αι γεννϊςαι γυναίκεσ. Δθλαδι ζχουν πόνουσ και ςτενοχωρίασ θμζραν και νφκτα πολφ περιςςότερον από εκείνασ. Αυτοφσ όμωσ τουσ πόνουσ γνωρίηει να τουσ καταπαφθ θ ιδικι μου τζχνθ. Και όςον μεν δι' αυτοφσ, αυτό κάμνω. Ενίοτε όμωσ, φίλε Κεαίτθτε, όςοι μου φανοφν ότι δεν ζχουν τίποτε να γεννιςουν, αφοφ αντιλθφκϊ ότι δεν ζχουν διόλου τθν ανάγκθν μου, εγϊ πολφ προκφμωσ τουσ ςυνιςτϊ εισ άλλουσ και, δόξα τω κεϊ, αρκετά καλά μαντεφω ποίουσ πρζπει να ςχετιςκοφν διά να ωφελθκοφν. Από αυτοφσ πάρα πολλοφσ ςυνζςτθςα εισ τον Πρόδικον, και αρκετοφσ εισ άλλουσ ςοφοφσ και καυμαςίουσ ανκρϊπουσ. Αυτά λοιπόν, καλζ μου φίλε, τα εμάκρυνα ολίγον, διότι ςε υποπτεφομαι κακϊσ και μόνοσ ςου φρονείσ, ότι ζχεισ πόνουσ και κα γεννιςθσ κάτι τι. Λοιπόν εμπιςτεφςου εισ εμζ ωσ υιόν τθσ μαίασ και ζμπειρον τθσ μαιευτικισ, και προςπάκθςε όςον ςου είναι δυνατόν να απαντιςθσ εισ όςα κα ς' ερωτιςω. Και αν εγϊ, εννοείται, παρατθρϊν όςα λζγεισ, εφρω κανζν ότι είναι φάνταςμα και όχι αλθκινόν, και επομζνωσ το αποςπάςω και το αφιςω κατά μζροσ, μθ μου αγριεφεισ κακϊσ κάμνουν διά τα παιδιά των αι πρωτότοκοι γυναίκεσ. Διότι ζωσ τόρα, λαμπρζ μου άνκρωπε, μου ζδειξαν τοιαφτασ διακζςεισ, ϊςτε, ςε βεβαιϊ, ιςαν ζτοιμοι να με δαγκάςουν, κακ' θν ςτιγμιν αποςπϊ από τθν ψυχιν των καμμίαν φλυαρίαν, και νομίηουν ότι αυτό εγϊ δεν το κάμνω διά το καλόν των. Διότι είναι πολφ μακράν διά να εννοιςουν ότι κανείσ κεόσ δεν κζλει το κακόν των ανκρϊπων, και οφτε και εγϊ κάμνω με κακιν πρόκεςιν κανζν από αυτά, αλλά διότι δεν μου είναι ςυγχωρθμζνον να επιτρζψω να υπάρχθ το ψεφδοσ και να εξαφανίςω τθν αλικειαν, ϊςτε προςπάκθςε πάλιν από τθν αρχιν, καλζ Κεαίτθτε, να ειπισ τι είναι επιςτιμθ. Και ποτζ να μθν ειπισ ότι δεν είςαι ικανόσ. Διότι, εάν κζλθ ο κεόσ και αν ςυ δείξθσ ανδριςμόν, κα φανισ ικανόσ. Κεαίτθτοσ. Και βζβαια, ωκράτθ μου, αφοφ ςυ τόςον πολφ με προτρζπεισ, είναι εντροπι μου να μθ προςπακιςω με κάκε τρόπον να ειπϊ ό,τι μου είναι δυνατόν. Λοιπόν μου φαίνεται ότι, όςτισ γνωρίηει επιςτθμονικϊσ κάτι τι, αιςκάνεται αυτό το οποίον γνωρίηει, και κακϊσ τουλάχιςτον μου φαίνεται αυτιν τθν ςτιγμιν, θ επιςτιμθ δεν είναι τίποτε άλλο παρά αίςκθςισ. ωκράτθσ. Πολφ καλά και με γενναιότθτα το είπεσ, παιδί μου. Και βζβαια ζτςι

πρζπει να εκφράηθσ τθν γνϊμθν ςου. Σόρα όμωσ ασ το εξετάςωμεν αυτό οι δφο μαηί, άραγε είναι γόνιμον ι ανφπαρκτον. Λζγεισ ότι θ αίςκθςισ είναι επιςτιμθ; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Πραγματικϊσ αυτόσ ο οριςμόσ τθσ επιςτιμθσ, τον οποίον είπεσ, ςχεδόν δεν είναι περιφρονθτζοσ, αλλά είναι ο ίδιοσ με εκείνον τον οποίον ζλεγε ο Πρωταγόρασ. Διότι αυτόσ λζγει ότι ο πιχυσ που μετρά όλα τα πράγματα είναι ο άνκρωποσ, διά να ευρίςκθ ότι τα υπάρχοντα υπάρχουν, και τα μθ υπάρχοντα δεν υπάρχουν. Μιπωσ το ανζγνωςεσ αυτό πουκενά; Κεαίτθτοσ. Σο ανζγνωςα μάλιςτα πολλζσ φορζσ. ωκράτθσ. Άραγε λοιπόν δεν εννοεί επάνω κάτω ότι, όπωσ φαίνεται εισ εμζ το κάκε πράγμα, τοιοφτον είναι δι' εμζ, και όπωσ εισ εςζ τοιοφτον διά ςε πάλιν, είςαι δε άνκρωποσ και ςυ κακϊσ και εγϊ; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα αυτό φαίνεται ότι εννοεί. ωκράτθσ. Και είναι βεβαίωσ ορκόν να δεχκϊμεν ότι, αφοφ είναι ςοφόσ αυτόσ ο άνκρωποσ, δεν λζγει φλυαρίασ. Και λοιπόν ασ τον παρακολουκιςωμεν. Άραγε ενίοτε, όταν φυςά άνεμοσ, δεν ςυμβαίνει τθν ιδίαν ςτιγμιν άλλοσ μεν να κρυόνθ, άλλοσ όμωσ να μθ κρυόνθ; και πάλιν άλλοσ μεν να κρυόνθ ολίγον, άλλοσ δε πάρα πολφ; avi to dvd Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Σι φρονείσ λοιπόν, τον άνεμον εκείνον κακ' εαυτόν πρζπει να τον ονομάςωμεν ψυχρόν, ι όχι ψυχρόν; ι κα δεχκϊμεν τθν γνϊμθν του Πρωταγόρα, ότι δι' εκείνον μεν ο οποίοσ κρυόνει είναι ψυχρόσ, δι' εκείνον όμωσ ο οποίοσ δεν κρυόνει δεν είναι ψυχρόσ; Κεαίτθτοσ. Αυτό φρονϊ. ωκράτθσ. Δεν κα δεχκϊμεν ακόμθ ότι και φαίνεται κατ' αυτόν τον τρόπον εισ ζκαςτον από αυτοφσ τουσ δφο; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα.

ωκράτθσ. Αυτό δε το φαίνεται δεν ςθμαίνει ότι τον αιςκάνεται; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ αυτό ςθμαίνει. ωκράτθσ. Θ φαινομενικότθσ λοιπόν και θ αίςκθςισ είναι το ίδιον πράγμα και ωσ προσ τα κερμά και ωσ προσ όλα τα παρόμοια. Διότι, όπωσ τα αιςκάνεται ζκαςτοσ, τοιαφτα είναι ςχεδόν αυτά εισ ζκαςτον. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Θ αίςκθςισ λοιπόν αναφζρεται πάντοτε εισ το υπάρχον και δεν είναι ψευδισ. Κεαίτθτοσ. Φαίνεται. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν μα τασ Χάριτασ κα ιτο ςχεδόν πάνςοφοσ ο Πρωταγόρασ και εισ θμάσ μεν τον κοινόν λαόν είπε αυτό αινιγματωδϊσ, εισ τουσ μακθτάσ του όμωσ ζλεγε υπό εχεμφκειαν τθν αλικειαν. Κεαίτθτοσ. Πϊσ το εννοείσ αυτό, καλζ ωκράτθ; ωκράτθσ. Εγϊ κα ςου δϊςω μίαν εξιγθςιν, θ οποία είναι ςπουδαία. Ότι δθλαδι κανζν πράγμα δεν είναι ζν και το αυτό, και οφτε είναι δυνατόν να δϊςθσ ορκόν όνομα εισ οποιονδιποτε πράγμα, αλλά αν μεν το ονομάςθσ μζγα, κα φανι ςυγχρόνωσ και μικρόν, και αν πάλιν το ονομάςθσ βαρφ, κα φανι και ελαφρόν, και όλα εν γζνει ομοίωσ, διότι κανζν πράγμα δεν είναι ζν, οφτε ζχει μίαν ωριςμζνθν, ι άλλθν οποιανδιποτε ποιότθτα. Αλλά από τθν μεταφοράν και τθν κίνθςιν και τθν ανάμιξιν του ενόσ προσ το άλλο γίνονται όλα, όςα λζγομεν ότι δικεν υπάρχουν. Και όμωσ δεν τα ονομάηομεν ορκϊσ, διότι κανζν δεν υπάρχει ποτζ, αλλά πάντοτε γίνεται. Και ωσ προσ τοφτο όλοι οι ςοφοί κατά ςειράν εκτόσ του Παρμενίδου ςυμφωνοφν, κακϊσ είναι ο Πρωταγόρασ και ο Θράκλειτοσ και ο Εμπεδοκλισ και από τουσ ποιθτάσ οι κορυφαίοι των δφο ειδϊν τθσ ποιιςεωσ, ιτοι ο Επίχαρμοσ από το μζροσ τθσ κωμωδίασ και ο Όμθροσ από το μζροσ τθσ τραγωδίασ, ο οποίοσ είπε: &Ο Ωκεανόσ εγζννθςε κεοφσ και θ γραία Σθκφσ.& Και τα πάντα εκεϊρθςε ωσ γεννθκζντα από τθν ροιν και κίνθςιν. Ι νομίηεισ ότι δεν είναι αυτό;

Κεαίτθτοσ. Αυτό νομίηω. ωκράτθσ. Ποίοσ λοιπόν θμπορεί να εναντιωκι εισ τόςον μζγα ςτρατόπεδον με αρχιςτράτθγον τον Όμθρον χωρίσ να γίνθ γελοίοσ; Κεαίτθτοσ. Δεν είναι εφκολον αυτό, ωκράτθ μου. ωκράτθσ. Βζβαια δεν είναι, καλζ Κεαίτθτε. Άλλωσ τε και τα εξισ αποτελοφν ιςχυροφσ λόγουσ, ότι δθλαδι εκείνο το οποίον είναι και γίνεται το δίδει θ κίνθςισ, εκείνο δε το οποίον δεν είναι και χάνεται το δίδει θ θρεμία. Διότι και αυτό το ίδιον το κερμόν και το πυρ, το οποίον μάλιςτα γεννά και επιτθρεί και τα άλλα, γεννάται από τθν κίνθςιν και τθν τριβιν, αυτά δε τα δφο είναι κινιςεισ. Ι μιπωσ από αυτά δεν παράγεται το πυρ; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ από αυτά. ωκράτθσ. Αλλά και το γζνοσ των ηϊων από αυτά τα ίδια παράγεται. Κεαίτθτοσ. Πϊσ όχι; ωκράτθσ. Και πάλιν τι φρονείσ; θ υγεία των ςωμάτων δεν φκείρεται από τθν ακινθςίαν και αργίαν, ενϊ από τθν γυμναςτικιν και τθν κίνθςιν ωσ επί το πλείςτον διατθρείται; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Αλλά τόρα άραγε θ υγιισ κατάςταςισ τθσ ψυχισ δεν είναι αλθκζσ ότι από τθν μάκθςιν και τθν ςπουδιν, αι οποίαι είναι κινιςεισ, λαμβάνει μακιματα και διατθρείται και γίνεται καλλιτζρα, ενϊ από τθν θςυχίαν, οποία είναι θ ζλλειψισ ςπουδισ και αμάκεια, δεν μανκάνει τίποτε και περιπλζον λθςμονεί όςα ζμακε; Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Θ κίνθςισ λοιπόν δεν είναι το ωφζλιμον και ωσ προσ τθν ψυχιν και ωσ προσ το ςϊμα, το δε άλλο όλωσ το αντίκετον; Κεαίτθτοσ.

Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Κζλεισ να ςου αναφζρω ακόμθ και τθν νθνεμίαν και τθν γαλινθν, διά να ιδισ ότι αι μεν ακινθςίαι φζρουν ςιψιν και καταςτροφιν, ενϊ τα αντίκετα είναι ςωτιρια; Και τόρα κζτω τθν κορωνίδα εισ τασ αποδείξεισ μου ότι ο Όμθροσ (2), όταν λζγθ χρυςιν ςειράν, δεν εννοεί άλλο παρά τον ιλιον, και εξθγεί ότι, εφ' όςον υπάρχει αυτι θ περιφορά του θλίου, όλα τα πράγματα υπάρχουν και διατθροφνται μεταξφ των κεϊν και των ανκρϊπων, εάν όμωσ αυτόσ ςταματιςθ, ωσ να είναι δεμζνοσ, όλα τα πράγματα κα καταςτραφοφν και κα γίνουν όλα, κακϊσ λζγομεν ςυνικωσ, άνω κάτω. Κεαίτθτοσ. Σο κατ' εμζ, καλζ ωκράτθ, νομίηω ότι αυτό εννοοφν αυτά τα οποία λζγει. ωκράτθσ. Λοιπόν, καλζ μου φίλε, δζξου το εξισ. Πρϊτον ωσ προσ τουσ οφκαλμοφσ, ότι αυτό το οποίον ονομάηεισ χρϊμα λευκόν δεν είναι κανζν πράγμα το οποίον υφίςταται ζξω από τουσ οφκαλμοφσ ςου, οφτε μζςα εισ αυτοφσ, οφτε πρζπει να προςδιορίςθσ δι' αυτό ιδιαίτερον τόπον, διότι τότε πλζον κα είχε ωριςμζνθν κζςιν και κα ζμενε ςτακερόν, και δεν κα ευρίςκετο εισ τον δρόμον τθσ γεννιςεωσ. Κεαίτθτοσ. Πϊσ όμωσ; ωκράτθσ. Ασ ακολουκιςωμεν τθν προθγουμζνθν αρχιν παραδεχόμενοι ότι δεν υπάρχει κανζν πράγμα μόνον του ωσ ζν. Και τότε κα εννοιςωμεν ότι το μαφρον και το λευκόν και οποιονδιποτε άλλο χρϊμα εςχθματίςκθ από τθν προςβολιν των οφκαλμϊν εισ τθν ςχετικιν κίνθςιν, και επομζνωσ παν ό,τι ονομάηομεν ιδιαίτερον χρϊμα δεν είναι οφτε αυτό το οποίον προςβάλλει, οφτε αυτό το οποίον προςβάλλεται, αλλά κάτι τι εισ το μζςον και ιδιαίτερον δι' ζνα ζκαςτον από θμάσ. Ι μιπωσ ςυ κα διιςχυριςκισ ότι όπωσ φαίνεται εισ ςε ζκαςτον χρϊμα, το ίδιον φαίνεται και εισ τον ςκφλλον και εισ οποιονδιποτε άλλο ηϊον; Κεαίτθτοσ. Όχι, μα τον Δία. ωκράτθσ. Και λοιπόν; άραγε εισ άλλον άνκρωπον φαίνεται ζν οποιονδιποτε πράγμα όμοιον όπωσ εισ ςε; Επιμζνεισ πολφ εισ αυτό; ι παραδζχεςαι μάλλον ότι ουδζ εισ τον ίδιον εαυτόν ςου δεν φαίνεται όμοιον, διότι ποτζ δεν είςαι όμοιοσ με τον εαυτόν ςου; Κεαίτθτοσ. Μάλλον παραδζχομαι το δεφτερον παρά το πρϊτον.

ωκράτθσ. Διότι, εάν εκείνο το οποίον μετροφμεν, ι το οποίον απτόμεκα, ιτο μζγα, ι λευκόν, ι κερμόν, δεν ιτο δυνατόν να γίνθ διαφορετικόν όταν ςυμπζςθ με άλλο, αφοφ αυτό το ίδιον δεν μεταβάλλεται. Εάν δε πάλιν το μετροφμενον αυτό ι το εφαπτόμενον είχε μίαν από αυτάσ τασ ιδιότθτασ, δεν ιτο δυνατόν να μεταβλθκι αυτό το ίδιον, όταν το πλθςιάςθ κανζν άλλο, ι πάκθ τίποτε αυτό το οποίον το πλθςιάηει, χωρίσ να πάκθ αυτό το ίδιον. Αλλζωσ, φίλε μου, είμεκα αναγκαςμζνοι να υποχωροφμεν ευκόλωσ και να παραδεχϊμεκα παράδοξα και γελοία πράγματα, κακϊσ κα ζλεγε ο Πρωταγόρασ και πασ όςτισ προςπακεί να ειπι τα ίδια με εκείνον. Κεαίτθτοσ. Πϊσ δθλαδι και ποία είναι αυτά; ωκράτθσ. Λάβε ζνα μικρόν παράδειγμα και αμζςωσ κα τα εννοιςθσ όλα. Ζχομεν κακ' υπόκεςιν ζξ αςτραγάλουσ. Εάν κζςθσ απζναντι των τζςςαρασ, λζγομεν ότι εκείνοι είναι περιςςότεροι από τοφτουσ τουσ τζςςαρασ και μάλιςτα μιάμιςθ φοράν, εάν όμωσ κζςθσ απζναντι των δϊδεκα, λζγομεν ότι είναι ολιγϊτεροι και μάλιςτα οι μιςοί. Και δεν δεχόμεκα εισ αυτό καμμίαν αντίρρθςιν. Ι μιπωσ ςυ δζχεςαι; Κεαίτθτοσ. Δεν δζχομαι. ωκράτθσ. Και λοιπόν; Αν ςε ερωτιςθ ο Πρωταγόρασ ι άλλοσ κανείσ, καλζ Κεαίτθτε, είναι δυνατόν ζνα πράγμα με άλλον τρόπον να γίνθ μεγαλείτερον ι περιςςότερον παρά διά τθσ αυξιςεωσ; Σι κα απαντιςθσ; Κεαίτθτοσ. ωκράτθ μου, εάν μεν απαντιςω ςυμφϊνωσ προσ τθν τελευταίαν αυτιν ερϊτθςιν, κα ειπϊ ότι δεν είναι δυνατόν. Εάν όμωσ απαντιςω ςυμφϊνωσ προσ τθν προθγουμζνθν, κα ειπϊ ότι είναι δυνατόν, διότι κα προςζχω μιπωσ περιζλκω εισ αντίφαςιν. ωκράτθσ. Μα τθν Ιραν πολφ καλά κα απαντιςθσ και ςαν κεόσ. Με τθν διαφοράν, κακϊσ φαίνεται, ότι αν απαντιςθσ ότι είναι δυνατόν, κα ςυμβι εκείνο το οποίον λζγει ο Ευριπίδθσ. Δθλαδι θ μεν γλϊςςα μασ δεν κα αποδειχκι ψευδισ, κα αποδειχκι όμωσ ψευδισ ο νουσ μασ. Κεαίτθτοσ. Αυτό είναι αλθκζσ. ωκράτθσ. Και λοιπόν, αν εγϊ και ςυ ιμεκα δεινοί και ςοφοί, από εκείνουσ οι οποίοι εξιταςαν όλα τα βάκθ τθσ ςκζψεωσ, κα είχαμεν καιρόν τόρα πλζον να δοκιμάηωμεν ο είσ τον άλλον, ςυναντϊμενοι ωσ ςοφιςταί εισ μίαν τοιαφτθν μάχθν, κακ' θν να προςβάλλωμεν ο είσ τουσ λόγουσ του άλλου.

Σόρα όμωσ, επειδι είμεκα αμακείσ, πρζπει βεβαίωσ πρϊτον να τα εξετάςωμεν μόνα των αυτά τα οποία ζχομεν εισ τον νουν μασ, αν είναι ςφμφωνα μεταξφ των, ι μιπωσ δεν είναι διόλου ςφμφωνα. Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα αυτό επικυμϊ και εγϊ. ωκράτθσ. Και εγϊ βεβαίωσ. Σότε λοιπόν, αφοφ είναι ζτςι, δεν είναι καλόν με τθν θςυχίαν μασ, αφοφ ζχομεν πολφν καιρόν εισ τθν διάκεςίν μασ, να τα εξετάςωμεν και πάλιν από τθν αρχιν, χωρίσ να κυμόνωμεν, αλλά πραγματικϊσ ερευνϊντεσ τον εαυτόν μασ, δθλαδι τι είναι άραγε αυτά τα φαντάςματα που ζχομεν εισ τθν ψυχιν μασ; Και πρϊτον, κακϊσ νομίηω κα δεχκϊμεν, όταν τα εξετάηωμεν, ότι ποτζ κανζν πράγμα δεν γίνεται μεγαλείτερον οφτε μικρότερον οφτε κατά τον όγκον οφτε κατά τον αρικμόν, εν όςω μζνει ίςον προσ τον ίδιον εαυτόν του. Δεν είναι ζτςι; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Δεφτερον κα δεχκϊμεν βεβαίωσ, ότι εκείνο εισ το οποίον δεν προςτίκεται και δεν αφαιρείται τίποτε, οφτε αυξάνει ποτζ οφτε ελαττόνεται, αλλά είναι πάντοτε ίςον. Κεαίτθτοσ. Είμαι εντελϊσ ςφμφωνοσ. ωκράτθσ. Άραγε δεν κα δεχκϊμεν και τρίτον ότι εκείνο το οποίον δεν ιτο προθγουμζνωσ, αλλά ζγινε κατόπιν, είναι αδφνατον να υπάρξθ χωρίσ να γίνεται διαρκϊσ; Κεαίτθτοσ. Αυτό φρονϊ. ωκράτθσ. Αί λοιπόν αυταί αι τρεισ γνϊμαι, κακϊσ νομίηω, ςυγκροφονται μεταξφ των εντόσ τθσ ψυχισ μασ, όταν λζγωμεν εκείνα τα οποία είπαμεν διά τουσ αςτραγάλουσ, ι όταν ειποφμεν ότι εγϊ εισ τθν θλικίαν που ευρίςκομαι, χωρίσ να μεγαλϊςω οφτε να πάκω το αντίκετον εντόσ ενόσ ζτουσ, τόρα μεν είμαι μεγαλείτεροσ από ςε τον νζον, αργότερα όμωσ μικρότεροσ, ενϊ εγϊ δεν ζχαςα διόλου από τον όγκον μου, αλλά μόνον ςυ εμεγάλωςεσ. Διότι τθν δευτζραν φοράν είμαι ό,τι δεν ιμθν εισ τθν αρχιν, χωρίσ να γίνω τοιοφτοσ. Διότι χωρίσ να μεταβλθκϊ δεν είναι δυνατόν να γίνω τίποτε, και χωρίσ να χάςω τίποτε από τον όγκον μου δεν είναι δυνατόν να γίνω μικρότεροσ. Και άλλα βζβαια άπειρα ςυμβαίνουν κατ' αυτόν τον τρόπον, εάν παραδεχκϊμεν αυτά. Με παρακολουκείσ βζβαια, καλζ Κεαίτθτε, τουλάχιςτον δεν μου φαίνεςαι αςυνικιςτοσ εισ τασ τοιαφτασ ςυηθτιςεισ. Κεαίτθτοσ.

Μάλιςτα, και ςε βεβαιϊ, ωκράτθ μου, ότι απορϊ κακ' υπερβολιν πϊσ ςυμβαίνουν αυτά τα πράγματα και κάποτε τα ςυλλογίηομαι και ηαλίηομαι. ωκράτθσ. Και βζβαια, φίλε μου, ο Κεόδωροσ φαίνεται ότι πολφ ορκά μαντεφει περί τθσ φφςεωσ ςου, διότι αυτό το πάκοσ του καυμαςμοφ είναι αςφαλζσ ςθμείον φιλοςοφικισ διανοίασ. Πραγματικϊσ δεν υπάρχει άλλθ αρχι τθσ φιλοςοφίασ από αυτιν. Και φαίνεται ότι δεν κάμνει λανκαςμζνθν γενεαλογίαν εκείνοσ, ο οποίοσ είπε ότι θ Μρισ κατάγεται από τον Καφμαν. Ειπζ μου όμωσ, εννοείσ τόρα διατί τα πράγματα είναι κακϊσ τα είπαμεν ςυμφϊνωσ με τθν αρχιν του Πρωταγόρα, ι όχι ακόμθ; Κεαίτθτοσ. Όχι ακόμθ, νομίηω. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν κα μου χρεωςτισ χάριν, εάν ερευνιςω μαηί ςου ενόσ ανδρόσ ι μάλλον πολλϊν διαςιμων ανδρϊν τθν αλθκινιν γνϊμθν, τθν οποίαν απζκρυψαν. Κεαίτθτοσ. Πϊσ δεν κα ςου χρεωςτϊ χάριν, και πολλιν μάλιςτα; ωκράτθσ. Άκουε λοιπόν και πρόςεχε ολόγυρα μιπωσ μασ ακοφςθ κανείσ από τουσ αμυιτουσ. Αυτοί δε είναι όςοι νομίηουν ότι δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά μόνον ό,τι είναι δυνατόν να ςυλλάβουν χειροπιαςτά, τασ πράξεισ όμωσ και τασ γενζςεισ και παν ό,τι είναι αόρατον δεν παραδζχονται ότι ζχουν φπαρξιν. Κεαίτθτοσ. Πραγματικϊσ, καλζ ωκράτθ, αυτοί οι άνκρωποι είναι ςκλθροί και ανοικονόμθτοι. ωκράτθσ. Ναι, παιδί μου, είναι παρά πολφ αμακείσ. Άλλοι όμωσ, των οποίων κα ςου ειπϊ τόρα τα μυςτιρια, είναι νοςτιμϊτεροι. Θ δε αρχι των, από τθν οποίαν εξαρτϊνται και αυτά τα οποία ελζγαμεν προ ολίγου, είναι θ εξισ. Ότι το παν είναι κίνθςισ και τίποτε άλλο, τθσ δε κινιςεωσ υπάρχουν δφο είδθ και είναι ωσ προσ το ποςόν ζκαςτον εκ των δφο άπειρον, δφναμιν δε ζχει το μεν ζν ενεργθτικιν, το δε άλλο πακθτικιν, Και από τθν ςυςχζτιςιν και τθν τριβιν των δφο τοφτων μεταξφ των παράγονται προϊόντα άπειρα κατά τον αρικμόν και δίδυμα, το ζν αιςκθτόν και το άλλο αίςκθςισ, θ οποία πάντοτε εξζρχεται και γεννάται μαηί με το αιςκθτόν. Και αι μεν αιςκιςεισ είναι όςαι ζλαβαν από θμάσ τα εξισ ονόματα, οράςεισ, ακοαί, οςφριςεισ, ψφξεισ και καφςεισ, ζπειτα θδοναί και λφπαι και επικυμίαι και φόβοι, και άλλαι, χωρίσ τζλοσ μεν, όςαι δεν ζλαβαν όνομα, πολυπλθκείσ όμωσ και όςαι ζλαβαν. Και πάλιν το είδοσ των αιςκθτϊν γεννάται μαηί με εκάςτθν από αυτάσ, κακϊσ με τασ όψεισ τασ ποικιλωτάτασ γεννϊνται χρϊματα ποικιλϊτατα, με τασ ακοάσ δε επίςθσ φωναί, και με τασ άλλασ αιςκιςεισ γεννϊνται τα

άλλα αιςκθτά. Λοιπόν τι ςχζςιν ζχει αυτόσ ο μφκοσ με τα προθγοφμενα, Κεαίτθτε; άραγε το ενόθςεσ; Κεαίτθτοσ. Όχι τόςον καλά, ωκράτθ μου. ωκράτθσ. Σότε πρόςεξε μιπωσ φκάςωμεν εισ το ςυμπζραςμα. Δθλαδι κζλει να είπθ ότι όλα αυτά, κακϊσ τα είπαμεν, κινοφνται, υπάρχει όμωσ εισ τθν κίνθςιν αυτϊν ταχφτθσ και βραδφτθσ. Επομζνωσ το μζροσ το οποίον είναι βραδφ ςυγκρατεί τθν κίνθςιν εισ τον ίδιον χϊρον ωσ προσ τα ερχόμενα πλθςίον του και τα γονιμοποιεί, τα δε γεννϊμενα κατ' αυτόν τον τρόπον γίνονται βραδφτερα. Και αντικζτωσ το ταχφτερον μζροσ εξαςκεί τθν κίνθςίν του και εισ τα μακρινά και τα γονιμοποιεί, και το γεννϊμενον κατ' αυτόν τον τρόπον ζχει περιςςοτζραν ταχφτθτα. Διότι μεταφζρεται εισ το διάςτθμα και θ κίνθςίσ του ςυνίςταται εισ αυτιν τθν μεταφοράν. Όταν λοιπόν ο οφκαλμόσ και κανζν από τα ανάλογα προσ αυτόν πλθςιάςθ και γεννιςθ τθν λευκότθτα με τθν ςφμφυτον προσ αυτιν αίςκθςιν, τα οποία ιτο αδφνατον να γεννθκοφν, εάν ζκαςτον από εκείνα τα δφο εκινείτο προσ άλλο πράγμα, τότε πλζον κακ' θν ςτιγμιν μετακινείται θ μεν όραςισ προσ τουσ οφκαλμοφσ, θ δε λευκότθσ προσ εκείνο το οποίον γεννά από κοινοφ το χρϊμα, ο μεν οφκαλμόσ βεβαίωσ παραγεμίηεται από όραςιν και βλζπει, και τοφτο δεν είναι όραςισ, αλλά οφκαλμόσ ο οποίοσ βλζπει. Και εκείνο το οποίον από κοινοφ εγζννθςε το χρϊμα παραγεμίηεται από λευκότθτα, και πάλιν τοφτο δεν είναι λευκότθσ, αλλά λευκόν. Αδιάφορον αν ζτυχε να χρωματιςκι με αυτό το χρϊμα είτε ζνα ξφλον είτε ζνασ λίκοσ είτε οποιονδιποτε άλλο πράγμα. Και τα άλλα βεβαίωσ κατά τον ίδιον τρόπον πρζπει να τα εννοιςωμεν, το ςκλθρόν και το κερμόν και όλα τα όμοια, ότι δθλαδι μόνον του το κακ' ζν δεν είναι τίποτε, κακϊσ και τότε το ελζγαμεν, αλλά διά τθσ ςυςχετίςεωσ μεταξφ των γίνονται τα πάντα και παντοειδι ζνεκα τθσ κινιςεωσ. Άλλωσ τε, λζγουν αυτοί, δεν είναι δυνατόν να εννοιςωμεν ακλονιτωσ οφτε το ενεργθτικόν από αυτά οφτε το πακθτικόν μόνον του, διότι οφτε το ενεργθτικόν είναι τίποτε πριν ςυςχετιςκι με το πακθτικόν, οφτε το πακθτικόν πριν ςυςχετιςκι με το ενεργθτικόν. Εκτόσ τοφτου εκείνο το οποίον ςχετιηόμενον με ζν πράγμα είναι ενεργθτικόν, όταν πλθςιάςθ εισ άλλο, πικανόν να φανι πακθτικόν. Ζπεται λοιπόν από όλα αυτά, κακϊσ ελζγαμεν εισ τθν αρχιν, ότι κανζν πράγμα δεν είναι ζν λαμβανόμενον κακ' εαυτό, αλλά γίνεται εν ςχζςει προσ άλλο τι. Σθν δε φπαρξιν πρζπει να τθν αφαιρζςωμεν από παντοφ, αφίνω ότι και θμείσ οι ίδιοι πολλάκισ θναγκάςκθμεν προθγουμζνωσ να τθν μεταχειριςκϊμεν ζνεκα τθσ ςυνθκείασ και τθσ ανεπιςτθμοςφνθσ μασ. Αυτό όμωσ δεν πρζπει να γίνεται, κακϊσ λζγει θ γνϊμθ των ςοφϊν, οφτε να επιτρζπωμεν εισ κανζνα άλλον οφτε εισ εμζ, είτε αυτιν τθν λζξιν είτε καμμίαν άλλθν θ οποία εκφράηει ςταςιμότθτα, αλλά να τα εκφράηωμεν κατά φφςιν ωσ γινόμενα και καταςκευαηόμενα και καταςτρεφόμενα και μεταβαλλόμενα. Διότι, εάν κανείσ παραςτιςθ ςτάςιμον με τον λόγον του ζν πράγμα, είναι εφκολον να εξελεγχκι. Πρζπει δε να εκφραηϊμεκα κατ' αυτόν τον τρόπον και ωσ προσ τα μζρθ και ωσ προσ το άκροιςμα των πολλϊν μερϊν, από εκείνα τα οποία λζγονται άνκρωποσ και λίκοσ και ζν άτομον ι είδοσ ηϊου. Αυτά λοιπόν, καλζ Κεαίτθτε, άραγε ςου αρζςουν και κζλεισ να τα δοκιμάςθσ, αν ςου αρζςουν; Κεαίτθτοσ. Δεν ξεφρω τι να ςου ειπϊ, ωκράτθ μου, διότι ακόμθ και διά ςε δεν θμπορϊ να εννοιςω τι ςυμβαίνει· άραγε τα παραδζχεςαι και τα λζγεισ, ι κζλεισ να δοκιμάςθσ εμζ. ωκράτθσ. Ελθςμόνθςεσ, φίλε μου, ότι εγϊ μεν οφτε γνωρίηω οφτε αναγνωρίηω τίποτε από αυτά ωσ ιδικόν μου γζννθμα, αλλά είμαι ςτείροσ εισ τοιαφτα

πράγματα. Προςπακϊ όμωσ να ξεγεννιςω ςε και δι' αυτό ςου λζγω διαβάςματα και ςου δίδω να δοκιμάςθσ μζρθ κακενόσ από τουσ ςοφοφσ, ζωσ ότου να φζρω εισ φωσ τθν ιδικιν ςου γνϊμθν. Όταν δε ζβγθ αυτι, τότε πλζον εγϊ κα εξετάςω αν είναι κοφφθ ι γόνιμοσ. Ϊςτε με κάρροσ και με καρτερίαν απάντθςε καλϊσ και ανδρείωσ, ποία είνε θ γνϊμθ ςου εισ όςα ςε ερωτϊ. Κεαίτθτοσ. Ερϊτα λοιπόν. ωκράτθσ. Λζγε λοιπόν πάλιν, αν παραδζχεςαι το ότι δεν υπάρχει κανζν πράγμα, αλλά γίνεται πάντοτε και το αγακόν και το καλόν και όλα όςα ελζγαμεν προ ολίγου. Κεαίτθτοσ. Πραγματικϊσ, όταν ςε ακοφω να ομιλισ κατ' αυτόν τον τρόπον μου φαίνεται ότι είνε παρά πολφ ορκά και πρζπει να φρονοφμεν κακϊσ είπεσ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν ασ μθ παραλείψωμεν εκείνο το οποίον υπολείπεται ακόμθ από αυτό. Και υπολείπεται να ομιλιςωμεν περί ονείρων και αςκενειϊν και μεταξφ άλλων περί μανίασ, και περί όςων λζγονται παρακροφςεισ και οφκαλμαπάται ι άλλαι παραιςκιςεισ. Διότι γνωρίηεισ ότι εισ όλα αυτά ομολογουμζνωσ φαίνεται ότι ελζγχεται ωσ ψευδισ ο λόγοσ τον οποίον ελζγαμεν προ ολίγου, ότι δθλαδι αςφαλζςτατα, όταν ευριςκϊμεκα εισ αυτά τα κακά, ζχομεν ψευδείσ αιςκιςεισ, και πολφ απζχει από να είναι αλθκινά όςα φαίνονται εισ ζκαςτον, αλλά όλωσ το αντίκετον, τίποτε δεν είναι αλθκινόν από όςα φαίνονται. Κεαίτθτοσ. Πολφ καλά ομιλείσ, καλζ ωκράτθ. ωκράτθσ. Λοιπόν τι ζχει πλζον, παιδί μου, να μου απαντιςθ εκείνοσ ο οποίοσ κεωρεί ωσ επιςτιμθν τθν αίςκθςιν, και νομίηει ότι, κακϊσ φαίνονται τα πράγματα εισ ζκαςτον, τοιαφτα είναι δι' εκείνον εισ τον οποίον φαίνονται; Κεαίτθτοσ. Εγϊ, καλζ ωκράτθ, φοβοφμαι να ειπϊ πάλιν ότι δεν θξεφρω τι να ειπϊ, διότι το είπα και προ ολίγου και ςυ με εμάλωςεσ. Διότι πραγματικϊσ δεν θμπορϊ να διαμφιςβθτιςω ότι οι μανιακοί και οι ονειρευόμενοι δεν ζχουν ψευδι γνϊμθν, αφοφ άλλοι μεν από αυτοφσ νομίηουν ότι είναι κεοί, άλλοι δε ότι είναι πτερωτοί και βλζπουν εισ τον φπνον των ότι πετοφν. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν δεν ςυλλογίηεςαι ουδζ τθν άλλθν ςκεπτικότθτά των ωσ προσ αυτά, και μάλιςτα ωσ προσ το όνειρον με τθν πραγματικότθτα;

Κεαίτθτοσ. Ποία είναι αυτι; ωκράτθσ. Αυτό το οποίον νομίηω ότι ικουςεσ πολλάκισ αυτοφσ να το ερωτοφν, δθλαδι και ποίαν τάχα απόδειξιν ζχομεν να παρουςιάςωμεν, όταν κελιςθ κανείσ να μασ ερωτιςθ, μιπωσ αυτιν τθν ςτιγμιν κοιμϊμεκα και όλαι μασ αι ςκζψεισ είναι όνειρα, ι είμεκα ζξυπνοι και ομιλοφμεν μεταξφ μασ αλθκινά. Κεαίτθτοσ. Και πραγματικϊσ, καλζ ωκράτθ, είναι ακατανόθτον με ποίαν απόδειξιν κα θμπορζςωμεν να το αποδείξωμεν, διότι όλα ανταποκρίνονται και εισ τασ δφο περιπτϊςεισ ωσ να αντιςτρζφουν. Διότι και αυτά τα οποία λζγομεν τόρα, δεν είναι διόλου δφςκολον να ιδοφμεν ότι τα λζγομεν και εισ τον φπνον μασ. Και πάλιν, όταν εισ το όνειρον βλζπομεν ότι διθγοφμεκα, είναι πολφ δυςδιάκριτοσ θ ομοιότθσ τοφτων με εκείνα. ωκράτθσ. Βλζπεισ λοιπόν ότι το να εναντιϊνεται κανείσ δεν είναι δφςκολον, αφοφ φιλονεικείται ακόμθ αν υπάρχει διαφορά μεταξφ πραγματικότθτοσ και ονείρου, αφοφ μάλιςτα είναι ίςοσ ο χρόνοσ του φπνου και τθσ εγρθγόρςεωσ και θ ψυχι μασ ςυγκροφεται προσ τον εαυτόν τθσ κατά τα δφο αυτά χρονικά διαςτιματα, και επιμζνει ότι χωρίσ άλλο θ γνϊμθ εκείνθσ τθσ ςτιγμισ είναι αλθκινι. Επομζνωσ όςον χρόνον λζγομεν ότι είναι αλθκινά αυτά εδϊ, άλλον τόςον λζγομεν ότι είναι αλθκινά εκείνα. Και με τθν ιδίαν επιμονιν διιςχυριηόμεκα και το ζν και το άλλο. Κεαίτθτοσ. Καμμία αμφιβολία δεν υπάρχει περί τοφτου. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν το ίδιον δεν ιςχφει και διά τασ αςκενείασ και τασ μανίασ με μόνθν τθν διαφοράν του χρόνου, ο οποίοσ εισ αυτάσ δεν μοιράηεται εξ ίςου; Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Και λοιπόν; Άραγε από το ποςόν του χρόνου κα κρικι θ αλικεια; Κεαίτθτοσ. Αυτό βζβαια κα ιτο διά πολλοφσ λόγουσ γελοίον. ωκράτθσ. Σότε ζχεισ ςυ να αποδείξθσ με κανζνα άλλον τρόπον, ποία από αυτάσ τασ γνϊμασ είναι αλθκινι; Κεαίτθτοσ. Όχι, νομίηω.

ωκράτθσ. Άκουςε λοιπόν από εμζ, τι λζγουν δι' αυτά αυτοί οι οποίοι λζγουν ότι, όςα φαίνονται είναι αλθκι και εισ όποιον φαίνονται. Και νομίηω ότι ερωτοφν ωσ εξισ: Καλζ Κεαίτθτε, εκείνο το οποίον είναι όλωσ διόλου διάφορον πράγμα, μιπωσ ζχει καμμίαν δφναμιν κοινιν κάπωσ με το άλλο; Αλλά μθ νομίςθσ ότι αυτό το οποίον ερωτϊμεν είναι εν μζρει μεν το ίδιον, εν μζρει δε διάφορον, αλλά ότι είναι εντελϊσ διάφορον. Κεαίτθτοσ. Σότε λοιπόν είναι αδφνατον να ζχθ κάτι τι κοινόν ι ωσ προσ τθν δφναμιν ι ωσ προσ άλλθν ιδιότθτα, όταν είναι εντελϊσ άλλο πράγμα. ωκράτθσ. Αλλά τότε δεν ζπεται κατ' ανάγκθν, ότι πρζπει να παραδεχκϊμεν ότι το τοιοφτον είναι και ανόμοιον; Κεαίτθτοσ. Αυτι είναι θ γνϊμθ μου. ωκράτθσ. Επομζνωσ, όταν ςυμβι κανζν πράγμα να γίνεται όμοιον ι ανόμοιον προσ άλλο είτε και προσ τον εαυτόν του, εφ' όςον μεν γίνεται όμοιον δεν κα το χαρακτθρίςωμεν ωσ το ίδιον, εφ' όςον δε γίνεται ανόμοιον ωσ διάφορον; Κεαίτθτοσ. Είναι ανάγκθ. ωκράτθσ. Αλλά προθγουμζνωσ δεν ελζγαμεν ότι πολλά και άπειρα είναι τα ενεργθτικά και πάλιν πολλά και άπειρα επίςθσ τα πακθτικά; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Και ακόμθ ότι, όταν ζν πράγμα αναμιγνφεται με άλλο και κατόπιν πάλιν με άλλο, δεν κα γεννιςθ τα ίδια αλλά διάφορα; Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Δεν λζγομεν λοιπόν και δι' εμζ και δι' εςζ και διά τα άλλα πράγματα ομοίωσ, ότι παραδείγματοσ χάριν ο ωκράτθσ υγιαίνει και πάλιν ο ωκράτθσ αςκενεί; λοιπόν τι φρονείσ, το δεφτερον είναι όμοιον με το πρϊτον; Κεαίτθτοσ. Άραγε εννοείσ τον αςκενι ωκράτθ να τον ςυγκρίνωμεν με τον υγιι,

δθλαδι ολόκλθρον το δεφτερον να το ςυγκρίνωμεν προσ ολόκλθρον το πρϊτον; ωκράτθσ. Καλά με επρόλαβεσ, αυτό ακριβϊσ εννοϊ. Κεαίτθτοσ. Σότε βεβαίωσ είναι ανόμοιον. ωκράτθσ. Επομζνωσ δεν είναι και άλλο πράγμα, αφοφ είναι ανόμοιον; Κεαίτθτοσ. Είναι κατ' ανάγκθν. ωκράτθσ. Και ότι κοιμάται και ότι κάμνει όλα όςα είπαμεν, κα το παραδεχκισ και αυτό; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Δεν είναι αλθκζσ, ότι ζκαςτον από όςα εκ φφςεωσ είναι ενεργθτικά αλλζωσ κα με μεταχειριςκοφν όταν ςυναντιςουν εμζ τον ωκράτθ υγιι, και αλλζωσ όταν με ςυναντιςουν αςκενι; Κεαίτθτοσ. Πϊσ είναι δυνατόν να γίνθ διαφορετικά; ωκράτθσ. Επομζνωσ δεν κα γεννιςωμεν διάφορα πράγματα εγϊ ο οποίοσ πάςχω και εκείνο το οποίον ενεργεί; Κεαίτθτοσ. Πϊσ όχι; ωκράτθσ. Παραδείγματοσ χάριν, όταν πίνω οίνον, δεν μου φαίνεται νόςτιμοσ και γλυκφσ; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Διότι βεβαίωσ, ςυμφϊνωσ προσ όςα παρεδζχκθμεν, το ενεργθτικόν και το πακθτικόν εγζννθςαν μαηί γλυκφτθτα και αίςκθςιν, τα οποία και τα δφο κινοφνται μαηί, και θ μεν αίςκθςισ προερχομζνθ από το πακθτικόν μζροσ ζκαμε τθν γλϊςςαν να αιςκάνεται, θ δε γλυκφτθσ μεταβαίνουςα από τον οίνον προσ αυτόν, κατζςτθςε τον οίνον γλυκφν διά τθν υγιι γλϊςςαν, όχι μόνον να φαίνεται, αλλά και να είναι.

Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά, ζτςι εμείναμεν ςφμφωνοι εισ αυτά προθγουμζνωσ. ωκράτθσ. Όταν όμωσ με ςυναντιςθ αςκενι, δεν είναι αλθκζσ πρϊτον μεν ότι δεν με εφρε τον ίδιον, διότι με ςυνιντθςε ανόμοιον; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Και τόρα πάλιν αρνείςαι, ότι εγζννθςαν άλλα πράγματα ο αςκενισ αυτόσ ωκράτθσ και θ γεφςισ του οίνου, δθλαδι εισ τθν γλϊςςαν μίαν αίςκθςιν τθσ πικρότθτοσ και εισ τον οίνον μίαν γεννθκείςαν και κινουμζνθν πικρότθτα, ο οίνοσ όμωσ δεν είναι πλζον πικρότθσ αλλά πικρόσ, κακϊσ και εγϊ δεν είμαι πλζον αίςκθςισ αλλά αιςκανόμενοσ; Κεαίτθτοσ. Σο παραδζχομαι κακ' ολοκλθρίαν. ωκράτθσ. Λοιπόν είναι αδφνατον και εισ εμζ να γίνω άλλο τίποτε από το να ζχω αυτιν τθν αίςκθςιν, διότι το άλλο ζχει άλλθν αίςκθςιν και κάμνει διαφορετικόν και άλλον τον αιςκανόμενον. Αλλά και εκείνο το οποίον ενεργεί επάνω μου δεν είναι δυνατόν, αν ςυναντιςθ άλλο πράγμα, να γεννιςθ το ίδιον και να γίνθ το ίδιον, διότι από άλλο πράγμα κα γεννιςθ άλλο και κα γίνθ διαφορετικόν. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Και πάλιν εγϊ δεν κα γίνω τοιοφτοσ διά τον εαυτόν μου, οφτε εκείνο κα γίνθ τοιοφτον διά τον εαυτόν του. Κεαίτθτοσ. Όχι βεβαίωσ. ωκράτθσ. Αλλά κατ' ανάγκθν και εγϊ, όταν αιςκάνωμαι, κα αιςκάνωμαι κάτι τι, διότι είναι αδφνατον να αιςκάνωμαι απλϊσ χωρίσ κάτι τι. Και εκείνο πάλιν γίνεται διά κάποιον, όταν γίνεται γλυκφ ι πικρόν ι κάτι τι παρόμοιον, διότι το να γίνθ γλυκφ, όχι όμωσ γλυκφ διά κάποιον, είναι αδφνατον πράγμα. Κεαίτθτοσ. Είμαι ςυμφωνότατοσ. ωκράτθσ. Σόρα λοιπόν, κακϊσ φρονϊ, μεταξφ εμοφ και αυτοφ του πράγματοσ μζνει να προςτεκι το είναι, εάν είμεκα, ι το γίνεται, εάν γινϊμεκα, αφοφ θ

ανάγκθ ςυνδζει τθν φπαρξίν μασ μόνον μεταξφ μασ χωρίσ να τθν ςυνδζθ με κανζν από τα άλλα, οφτε και με τον ίδιον τον εαυτόν μασ. Μζνει δθλαδι μόνον μεταξφ των να ςυνδεκοφν, ϊςτε, είτε το ονομάςωμεν αυτό είναι, είτε το ονομάςωμεν γίνεται, πρζπει να λζγωμεν ότι είναι ι γίνεται διά κάτι τι, ι κάτι τι, ι ωσ προσ κάτι τι. Σο ίδιον όμωσ ότι είναι ι ότι γίνεται μόνον του, οφτε θμείσ πρζπει να το ειποφμεν οφτε, αν το ειπι άλλοσ, να το δεχκϊμεν, ςυμφϊνωσ βζβαια με όςα είπαμεν ζωσ τόρα. Κεαίτθτοσ. Είμαι ςυμφωνότατοσ, ωκράτθ μου. ωκράτθσ. Λοιπόν, αφοφ αυτό το οποίον ενεργεί εισ εμζ, υπάρχει εισ εμζ και όχι εισ κανζνα άλλον, δεν κα δεχκϊμεν ότι εγϊ πάλιν αιςκάνομαι αυτό και όχι άλλοσ; Κεαίτθτοσ. Πϊσ όχι; ωκράτθσ. Επομζνωσ πολφ ωραία το είπεσ, ότι θ επιςτιμθ δεν είναι άλλο τίποτε παρά θ αίςκθςισ, και κατ' αυτόν τον τρόπον όλαι αι γνϊμαι ταυτίηονται, διότι κατά τον Όμθρον και τον Θράκλειτον και ολόκλθρον αυτιν τθν φυλιν όλα κινοφνται ωσ ρεφματα, κατά δε τον Πρωταγόραν τον ςοφϊτατον ο άνκρωποσ είναι ο πιχυσ ο οποίοσ μετρά όλα τα πράγματα, κατά δε τον Κεαίτθτον, ςυμφϊνωσ με αυτά που είπαμεν, θ αίςκθςισ είναι επιςτιμθ. Δεν είναι ζτςι, καλζ Κεαίτθτε; Δζχεςαι ότι τοφτο είναι ζνα είδοσ νεογζννθτον ιδικόν ςου παιδί, και ιδικόν μου ξεγζννθμα; Ι πϊσ αλλζωσ; Κεαίτθτοσ. Κατ' ανάγκθν είναι, ωκράτθ μου, κακϊσ το λζγεισ. ωκράτθσ. Αυτό λοιπόν, κακϊσ φαίνεται, με πολλιν κόπον τζλοσ πάντων το εγεννιςαμεν, οτιδιποτε και αν είναι. Σόρα όμωσ μετά τον τοκετόν πρζπει να πανθγυρίςωμεν τα αμφιδρόμιά του (3) και να κάμωμεν κυκλικόν τρζξιμον με τον λόγον ωςάν αλθκινό παιδί, και να προςζξωμεν μιπωσ δεν αξίηει τον κόπον να το ανακρζψωμεν, αλλά είναι κοφφον και ανφπαρκτον. Άραγε μιπωσ ςυ εννοείσ με κάκε τρόπον να ανακρζψθσ το ιδικόν ςου γζννθμα και όχι να το πετάξθσ, ι κα δεχκισ να βλζπθσ να το εξελζγχωμεν και δεν κα κυμϊςθσ πολφ, ωςάν πρωτότοκοσ γυνι, εάν ςου το πάρθ κανείσ; Κεόδωροσ. Κα το δεχκι ο Κεαίτθτοσ, καλζ ωκράτθ, διότι δεν είναι διόλου δφςτροποσ. Αλλά δι' όνομα κεοφ ειπζ μου, μιπωσ πάλιν δεν είναι αυτά ορκά. ωκράτθσ.

Χωρίσ να ςε κολακεφω, καλζ Κεόδωρε, ςυ είςαι λογόφιλοσ και λαμπρόσ, διότι με νομίηεισ ότι είμαι κανζνα ςακκί γεμάτο λόγουσ, και θμπορϊ να βγάλω και να ειπϊ τόρα πάλιν ότι δεν είναι ορκά αυτά. Και δεν αντελιφκθσ τι ςυμβαίνει, ότι δθλαδι κανείσ από τουσ λόγουσ δεν βγαίνει από μζςα μου, αλλά πάντοτε από εκείνον ο οποίοσ ςυηθτεί μαηί μου, εγϊ όμωσ τίποτε περιςςότερον δεν γνωρίηω, παρά μόνον να ςυλλάβω λόγον από άλλον ςοφόν και να τον παραδεχκϊ γνωρίηω αρκετά καλά. Και τόρα λοιπόν τοφτο κα προςπακιςω να κάμω από αυτόν εδϊ, και όχι να το ειπϊ ο ίδιοσ. Κεόδωροσ. υ τα λζγεισ πολφ καλά, ωκράτθ μου, και κάμε όπωσ κζλεισ. ωκράτθσ. Άραγε, φίλε μου Κεόδωρε, γνωρίηεισ τι πράγμα καυμάηω εισ τον φίλον ςου Πρωταγόραν; Κεόδωροσ. Σι πράγμα; ωκράτθσ. Όλα τα άλλα όςα λζγει πολφ μου αρζςουν, ότι δθλαδι εκείνο το οποίον φαίνεται εισ ζκαςτον αυτό είναι και πραγματικόν. Απορϊ όμωσ διά τθν αρχιν του λόγου διότι δεν είπε εισ τθν αρχιν τθσ «Αλθκείασ» του ότι όλων των πραγμάτων ο πιχυσ είναι ο χοίροσ, ι ο πίκθκοσ, ι κανζν άλλο χειρότερον ακόμθ από όλα όςα ζχουν αίςκθςιν, διά να κάμθ τθν αρχιν του λόγου του μεγαλοπρεπι και περιφρονθτικιν προσ θμάσ και να επιδεικνφθ ότι θμείσ μεν τον καυμάηομεν διά τθν ςοφίαν του ωςάν κεόν, αυτόσ όμωσ, ωσ φαίνεται, δεν ιτο ωσ προσ τθν φρόνθςιν καλλίτεροσ ουδζ από ζνα μικρόν βάτραχον, και όχι πλζον από κανζνα άλλον άνκρωπον. Ι πϊσ κζλεισ να φρονοφμεν, καλζ Κεόδωρε; Διότι, εάν πραγματικϊσ πρόκειται να είναι δι' ζκαςτον αλθκισ πάςα γνϊμθ τθν οποίαν ςχθματίηει με τασ αιςκιςεισ του, και όχι να κρίνθ ο είσ καλλίτερον το πάκθμα του άλλου, οφτε να ζχθ περιςςότερον κφροσ εισ το να κρίνθ ο είσ τθν γνϊμθν του άλλου, αν είναι ορκι θ ψευδισ, αλλά, κακϊσ επαναλάβαμεν πολλάκισ, μόνοσ του ο κακείσ κα ζχθ τθν ατομικιν του γνϊμθν, όλαι όμωσ αυταί αι γνϊμαι κα είναι ορκαί και αλθκιναί, τότε λοιπόν, καλζ μου φίλε, διά ποίον λόγον τάχα ο μεν Πρωταγόρασ είναι ςοφόσ, ϊςτε να κρίνεται άξιοσ να διδάςκθ και άλλουσ με μεγάλουσ μιςκοφσ, θμείσ δε αμακζςτεροι και πρζπει να λαμβάνωμεν μακιματα από εκείνον, αφοφ ο κακείσ είναι ο ίδιοσ ο πιχυσ τθσ ιδικισ του ςοφίασ; Πϊσ να μθ υποκζςωμεν ότι τα λζγει αυτά ο Πρωταγόρασ, διά να μασ εμπαίηθ; Αφίνω πλζον κατά μζροσ το άτομόν μου και τθν ιδικιν μου τζχνθν τθν μαιευτικιν, πόςον αποδεικνφεται γελοία, κακϊσ νομίηω, και όλθ θ αςχολία εισ τθν ςυηιτθςιν. Διότι το να εξετάηθ και να εξελζγχθ ο είσ του άλλου τθν γνϊμθν και τθν φανταςίαν, αφοφ είναι ορκι θ γνϊμθ του κακενόσ, δεν είναι άραγε μεγάλθ και ελεεινι φλυαρία, εάν είναι αλθκινι θ «Αλικεια» του Πρωταγόρου, και αν δεν αςτειεφκθ, όταν ωμίλθςε από τα άδυτα του βιβλίου αυτοφ; Κεόδωροσ. Καλζ ωκράτθ, είναι ιδικόσ μασ φίλοσ και αυτόσ κακϊσ το είπεσ και προ ολίγου. Δι' αυτό λοιπόν δεν ικελα να εξελεγχκι ο Πρωταγόρασ με τθν ιδικιν μου ομολογίαν, αλλά πάλιν οφτε και εισ εςζ δεν κζλω να εναντιωκϊ παρά τθν γνϊμθν μου. Ϊςτε πάρε πάλιν τον Κεαίτθτον. Είμαι βζβαιοσ ότι και προ ολίγου πολφ αρμονικά εφαίνετο ότι δζχεται τθν γνϊμθν ςου.

ωκράτθσ. Άραγε, καλζ Κεόδωρε, και όταν υπάγθσ εισ τθν Λακεδαίμονα και επιςκεφκισ τασ παλαίςτρασ, κα ζχθσ τθν αξίωςιν να βλζπθσ άλλουσ γυμνοφσ, μερικοφσ με ελεεινά ςϊματα, και ςυ δεν κα ξεγυμνωκισ διά να δείξθσ το ςϊμα ςου; Κεόδωροσ. Διατί όχι, εάν επρόκειτο να μου το επιτρζψουν και να πειςκοφν εισ τουσ λόγουσ μου; Ακριβϊσ κακϊσ τόρα νομίηω ότι κα ςασ πείςω, εμζ μεν να με αφιςετε κεατιν και να μθ με ςφρετε εισ το γυμναςτιριον, αφοφ πλζον είμαι χονδροκόκκαλοσ, και να παλαίβετε μόνον με αυτόν που είναι νεϊτεροσ και ευκαμπτότεροσ. ωκράτθσ. Εάν αυτό, αγαπθτζ μου Κεόδωρε, είναι αρεςτόν εισ εςζ, τότε και εισ εμζ δεν είναι μιςθτόν, διά να το ειποφμεν ωςάν παροιμίαν. Ϊςτε πάλιν πρζπει να αποτακϊ εισ τον ςοφόν Κεαίτθτον. Λοιπόν λζγε μου, καλζ Κεαίτθτε, πρϊτον μεν εισ όςα προ ολίγου είπαμεν, δεν απορείσ και ςυ πϊσ τόςον ζξαφνα αναδεικνφεςαι όχι κατϊτεροσ εισ τθν ςοφίαν από οποιονδιποτε άνκρωπον ι κεόν ακόμθ; Ι μιπωσ νομίηεισ ότι ο πιχυσ του Πρωταγόρου ολιγϊτερον εφαρμόηεται εισ τουσ κεοφσ παρά εισ τουσ ανκρϊπουσ; Κεαίτθτοσ. Μα τον Δία δεν το νομίηω αυτό, και ακριβϊσ πολφ απορϊ, κακϊσ είπεσ, όταν με ερϊτθςεσ. Διότι τθν ϊραν που εξετάηαμεν πϊσ εννοοφν, ότι εκείνο το οποίον νομίηει ζκαςτοσ αυτό είναι και αλθκινόν δι' αυτόν που το νομίηει, τότε μου εφαίνετο ότι ελζγετο πολφ ορκά. Σόρα όμωσ αμζςωσ μετεβλικθ εισ το αντίκετον. ωκράτθσ. Αυτό ςυμβαίνει, διότι είςαι νζοσ, καλό παιδί, και διά τοφτο ακοφεισ προκφμωσ τασ διαλζξεισ και πείκεςαι. Λοιπόν εισ αυτά κα απαντιςθ ο Πρωταγόρασ ι άλλοσ κανείσ εισ τθν κζςιν του: Φιλόμουςοι κφριοι, παίδεσ και γζροντεσ, ςεισ, ενϊ ςυνεδριάηετε και ςυηθτείτε, παρουςιάηετε εισ το μζςον τουσ κεοφσ, τουσ οποίουσ εγϊ τουσ επζταξα ζξω και από το να ςυηθτϊμεν και από το να γράφωμεν περί αυτϊν, αν υπάρχουν ι δεν υπάρχουν. Και λζγετε πράγματα τα οποία μόνον ο λαόσ κα τα παρεδζχετο, αν τα ικουε, ότι δθλαδι είναι τρομερόν πράγμα αν δεν κα είναι ανϊτεροσ κατά τθν ςοφίαν πασ άνκρωποσ από οποιονδιποτε κτινοσ. Και δεν παρουςιάηετε καμμίαν απόδειξιν πεικαναγκαςτικιν, αλλά μεταχειρίηεςκε τθν πικανότθτα. Και όμωσ, αν ο Κεόδωροσ ι άλλοσ κανείσ από τουσ γεωμζτρασ μετεχειρίηετο αυτιν τθν πικανότθτα εισ τθν γεωμετρίαν, δεν κα άξιηε να τον ακοφθ κανείσ. κεφκιτε λοιπόν αν ςυ και ο Κεόδωροσ κα δεχκιτε να ομιλοφμεν περί αυτϊν των πραγμάτων με πικανότθτασ και εικαςίασ. Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ, καλζ ωκράτθ, και ςυ και θμείσ κα ελζγαμεν ότι αυτό δεν είναι ορκόν.

ωκράτθσ. Σότε λοιπόν πρζπει να εξετάςωμεν, κακϊσ φαίνεται, κατ' άλλον τρόπον, ςυμφϊνωσ προσ όςα λζγεισ ςυ και ο Κεόδωροσ. Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα κατ' άλλον τρόπον. ωκράτθσ. Λοιπόν ασ εξετάςωμεν ωσ εξισ: αν πραγματικϊσ είναι το ίδιον πράγμα θ αίςκθςισ και θ επιςτιμθ, ι είναι διαφορετικόν. Διότι εισ αυτό καταλιγει όλθ θ ςυηιτθςίσ μασ, και προσ χάριν αυτοφ ανεςτατϊςαμεν όλα αυτά τα πολλά και τα παράξενα. Είςαι ςφμφωνοσ; Κεαίτθτοσ. υμφωνότατοσ. ωκράτθσ. Ε λοιπόν κα παραδεχκϊμεν ότι όςα πράγματα αιςκανόμεκα με τθν όραςιν και με τθν ακοιν, όλα αυτά ςυγχρόνωσ και τα γνωρίηομεν; Παραδείγματοσ χάριν, πριν να μάκωμεν τθν γλϊςςαν των βαρβάρων, κα λζγωμεν ότι δεν τουσ ακοφομεν όταν ομιλοφν, ι ότι και τουσ ακοφομεν και τουσ εννοοφμεν; Επίςθσ και διά τα γράμματα, όταν δεν τα γνωρίηωμεν και τα βλζπωμεν τι κα ειποφμεν, ότι δεν τα βλζπομεν ι κα επιμζνωμεν να λζγωμεν ότι τα γνωρίηομεν, αφοφ τα βλζπομεν; Κεαίτθτοσ. Καλζ ωκράτθ, τόςον μζροσ μόνον κα ειποφμεν ότι γνωρίηομεν από αυτά, όςον βλζπομεν και ακοφομεν. Δθλαδι από τα γράμματα μεν κα ειποφμεν ότι βλζπομεν και γνωρίηομεν το ςχιμα και το χρϊμα, από δε τθν γλϊςςαν ότι ακοφομεν και γνωρίηομεν μόνον τον υψίφωνον και βαρφφωνον τονιςμόν. Όςα όμωσ εξθγοφν οι γραμματοδιδάςκαλοι διά τα γράμματα και οι διερμθνείσ διά τθν γλϊςςαν, αυτά οφτε τα αιςκανόμεκα με τθν όραςιν ι με τθν ακοιν, αλλ' οφτε και τα γνωρίηομεν. ωκράτθσ. Περίφθμα τα λζγεισ, καλζ Κεαίτθτε, και δεν αρμόηει να εναντιωκϊ εισ αυτοφσ τουσ λόγουσ ςου, διά να μεγαλϊνθσ. Κφτταηε όμωσ ότι μασ πλθςιάηει και κάτι άλλο και ςκζψου πϊσ κα το αποδιϊξωμεν. Κεαίτθτοσ. Ποίον δθλαδι; ωκράτθσ. Σο εξισ: εάν μασ ερωτιςθ κανείσ άραγε είναι δυνατόν, όταν κανείσ γίνθ επιςτιμων εισ ζνα πράγμα, εφ' όςον ακόμθ το διατθρεί εισ τθν μνιμθν του, ακριβϊσ τότε που το ενκυμείται να μθ το γνωρίηθ επιςταμζνωσ αυτό το οποίον ενκυμείται. Και μου φαίνεται ότι είπα πολυλογίασ, ενϊ ικελα να ερωτιςω, αν, όταν μάκθ κανείσ ζν πράγμα και το ενκυμιται, δεν το γνωρίηει. Κεαίτθτοσ.

Πϊσ γίνεται αυτό, καλζ ωκράτθ; Αυτό κα ιτο βεβαίωσ τερατϊδεσ. ωκράτθσ. Μιπωσ λοιπόν εγϊ φλυαρϊ; Πρόςεξε δε: άραγε δεν παραδζχεςαι ότι θ όραςισ και θ ακοι είναι αιςκιςεισ; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Λοιπόν όςτισ είδε κάτι τι, δεν ζγινε επιςτιμων αυτοφ, ςυμφϊνωσ προσ όςα είπαμεν προ ολίγου; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ. ωκράτθσ. Αλλά πϊσ; Δεν παραδζχεςαι αυτό το οποίον λζγομεν μνιμθν; Κεαίτθτοσ. Σο παραδζχομαι. ωκράτθσ. Πϊσ τθν εννοείσ; ωσ μνιμθν ενόσ πράγματοσ ι όχι; Κεαίτθτοσ. Ωσ μνιμθν ενόσ πράγματοσ βεβαίωσ. ωκράτθσ. Αυτά τα πράγματα δεν είναι επάνω κάτω όςα ζμακε κανείσ και θςκάνκθ; Κεαίτθτοσ. Σι άλλο βεβαίωσ; ωκράτθσ. Δθλαδι ό,τι είδε κανείσ, το ενκυμείται κάποτε; Κεαίτθτοσ. Σο ενκυμείται. ωκράτθσ. Άραγε και όταν ακόμθ κλείςθ τουσ Οφκαλμοφσ του, ι μιπωσ το λθςμονεί τότε; Κεαίτθτοσ. Κα ιτο παράλογον, καλζ ωκράτθ, να το ειπι κανείσ αυτό. ωκράτθσ. Και όμωσ είναι ανάγκθ να το ειποφμεν, αν πρόκειται να διαςϊςωμεν τον προθγοφμενον λόγον, άλλωσ τον εχάςαμεν.

Κεαίτθτοσ. Και εγϊ το υποπτεφομαι αυτό, μα τον Δία, αλλά δεν το εννοϊ τελείωσ, ειπζ λοιπόν πϊσ. ωκράτθσ. Λδοφ πϊσ: Είπαμεν βεβαίωσ ότι όςτισ βλζπει ζγινε επιςτιμων εκείνου του πράγματοσ το οποίον βλζπει. Διότι θ όραςισ και θ αίςκθςισ και θ επιςτιμθ παρεδζχκθμεν ότι είναι το ίδιον. Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Αλλά όςτισ βλζπει και ζγινε επιςτιμων αυτοφ του πράγματοσ το οποίον ζβλεπε, εάν τόρα κλείςθ τουσ οφκαλμοφσ του, το ενκυμείται και όμωσ δεν το βλζπει. Σο παραδζχεςαι; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Αλλά δεν το βλζπει ςθμαίνει δεν το γνωρίηει, αφοφ το βλζπει κα ειπι το γνωρίηει. Κεαίτθτοσ. Ζχεισ δίκαιον. ωκράτθσ. Επομζνωσ εκείνο εισ το οποίον ζγινε κανείσ επιςτιμων, ενϊ ακόμθ το ενκυμείται πρζπει να μθν το γνωρίηθ, επειδι δεν το βλζπει, αλλά τοφτο εάν εγίνετο είπαμεν ότι κα ιτο τερατϊδεσ. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Επομζνωσ φαίνεται ότι φκάνομεν εισ το άτοπον, εάν παραδεχκϊμεν ότι θ επιςτιμθ και θ αίςκθςισ είναι το ίδιον πράγμα. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Επομζνωσ πρζπει να δεχκϊμεν ότι άλλο είναι το ζν και άλλο το άλλο. Κεαίτθτοσ. χεδόν. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν, κακϊσ φαίνεται, πρζπει να ερευνιςωμεν από τθν αρχιν τι είναι επιςτιμθ. Και όμωσ, καλζ Κεαίτθτε, τι κάμνομεν;

Κεαίτθτοσ. Ωσ προσ τι; ωκράτθσ. Μου φαίνεται ότι ωςάν πετεινοί αναξιοπρεπείσ πριν να νικιςωμεν, απεμακρφνκθμεν από τθν ςυηιτθςιν, διά να τραγωδιςωμεν. Κεαίτθτοσ. Πϊσ δθλαδι; ωκράτθσ. Μου φαίνεται ότι κατά τθν εριςτικιν μζκοδον εμείναμεν ςφμφωνοι εισ λζξεισ και αφοφ με αυτάσ ενικιςαμεν, μζνομεν ευχαριςτθμζνοι. Και ενϊ θμείσ δεν καυχϊμεκα ωσ εριςτικοί αλλά ωσ φιλόςοφοι, χωρίσ να το εννοιςωμεν κάμνομεν τα ίδια με εκείνουσ τουσ ακατονοιτουσ ανκρϊπουσ. Κεαίτθτοσ. Ακόμθ δεν εννοϊ αυτό το οποίον λζγεισ. ωκράτθσ. Εγϊ όμωσ κα προςπακιςω να ςου αναπτφξω τι εννοϊ. Ερωτιςαμεν δθλαδι, αν, όςτισ μάκθ και ενκυμείται ζν πράγμα, το γνωρίηει ι όχι, και αφοφ είπαμεν ότι όςτισ είδε κάτι τι και ζκλειςε τουσ οφκαλμοφσ του, το ενκυμείται και όμωσ δεν το βλζπει, με αυτό απεδείξαμεν ότι δεν το γνωρίηει και ςυγχρόνωσ το ενκυμείται. Αυτό όμωσ είναι αδφνατον. Και κατ' αυτόν τον τρόπον πιγε χαμζνοσ ο λόγοσ του Πρωταγόρου και ο ιδικόσ ςου ότι θ επιςτιμθ και θ αίςκθςισ είναι το ίδιον πράγμα. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Και όμωσ αυτό δεν κα εγίνετο, νομίηω, καλζ μου φίλε, εάν ζηθ ακόμθ ο πατιρ του ενόσ από τουσ δφο αυτοφσ λόγουσ, αλλά κα τον υπεριςπιηε πολφ. Σόρα όμωσ θμείσ τον ευρικαμεν ορφανόν και τον εξευτελίηομεν. Διότι δεν τον υπεραςπίηουν και οι κθδεμόνεσ ακόμθ, τουσ οποίουσ άφθςε ο Πρωταγόρασ, εκ των οποίων ζνασ είναι και ο Κεόδωροσ απ' εδϊ. Αλλά τότε ςχεδόν θμείσ οι ίδιοι πρζπει να τον βοθκιςωμεν, χάριν τθσ δικαιοςφνθσ. Κεόδωροσ. ε βεβαιϊ, καλζ ωκράτθ, δεν είμαι εγϊ από τουσ κθδεμόνασ, αλλά μάλλον ο Καλλίασ Λππονίκου. Θμείσ όμωσ κυρίωσ ςυγκατανεφςαμεν από κεωρθτικοφσ λόγουσ τθσ γεωμετρίασ. Κα ςου γνωρίηωμεν όμωσ χάριν, εάν τον βοθκιςθσ. ωκράτθσ. Σο παραδζχομαι, καλζ Κεόδωρε. Πρόςεξε λοιπόν να ιδισ ποίου είδουσ είναι θ βοικειά μου. Διότι χειρότερα ακόμθ από τα προθγοφμενα είναι δυνατόν να παραδεχκι κανείσ, εάν δεν προςζχθ εισ τασ λζξεισ με τασ οποίασ ςυνικωσ λζγομεν, ότι μζνομεν ι δεν μζνομεν ςφμφωνοι. Κζλεισ

εισ εςζ να ειπϊ το πϊσ, ι εισ τον Κεαίτθτον; Κεόδωροσ. Και εισ τουσ δφο καλλίτερα, αλλά ασ απαντά ο νεϊτεροσ, διότι, εάν κάμθ λάκοσ, κα είναι ολιγϊτερον εντροπι του. ωκράτθσ. Σόρα λοιπόν ερωτϊ τθν παραλογωτζραν ερϊτθςιν, θ οποία, νομίηω, είναι θ εξισ: άραγε είναι δυνατόν ο ίδιοσ όςτισ γνωρίηει κάτι τι, αυτό το οποίον γνωρίηει να μθν το γνωρίηθ; Κεόδωροσ. Λοιπόν, φίλε Κεαίτθτε, τι κζλεισ να απαντιςωμεν; Κεαίτθτοσ. Εγϊ νομίηω ότι είναι αδφνατον. ωκράτθσ. Δεν είναι αδφνατον, εάν δεχκισ ότι θ όραςισ είναι επιςτιμθ. Πραγματικϊσ τι κα απαντιςθσ εισ τθν αναπόφευκτον ερϊτθςιν, όταν κακϊσ λζγουν πζςθσ ςτον λάκκον, και αφοφ κάποιοσ ςου κλείςθ με το χζρι τον ζνα οφκαλμόν ςου, ςε ερωτιςθ αν βλζπεισ το ζνδυμά του με τον κλειςτόν ςου οφκαλμόν; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ δεν κα ειπϊ ότι βλζπω με αυτόν, κα είπω όμωσ, κακϊσ μου φαίνεται, ότι βλζπω με τον άλλον. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν ςυγχρόνωσ βλζπεισ και δεν βλζπεισ το ίδιον πράγμα; Κεαίτθτοσ. Ζνα τζτοιο πράγμα κάπωσ. ωκράτθσ. Δεν πρόκειται περί τοφτου, κα ειπι εκείνοσ, οφτε ςε ερϊτθςα εγϊ το πϊσ, αλλά αν το ίδιον πράγμα το γνωρίηεισ και δεν το γνωρίηεισ. Σόρα δε αποδεικνφεςαι ότι το ίδιον πράγμα το βλζπεισ και δεν το βλζπεισ. Εξάλλου όμωσ παρεδζχκθσ ότι θ όραςισ ιςοδυναμεί προσ τθν επιςτιμθν, και θ ζλλειψισ οράςεωσ προσ τθν ζλλειψιν επιςτιμθσ. Από αυτά λοιπόν κάμε ςυλλογιςμόν και εφρε το ςυμπζραςμα. Κεαίτθτοσ. Κάμνω τον ςυλλογιςμόν και ευρίςκω ότι εξάγεται το αντίκετον από ό,τι παρεδζχκθν εισ τθν αρχιν. ωκράτθσ. Και ίςωσ, περιςποφδαςτε φίλε μου, επάκαινεσ περιςςότερα ακόμθ, εάν ςε ερωτοφςε κανείσ, αν υπάρχει επιςτιμθ οξφνουσ και επιςτιμθ αμβλφνουσ, και αν εκ του πλθςίον υπάρχει επιςτιμθ, από μακράν όμωσ όχι, και αναλόγωσ επί ταχφτθτοσ και αργοπορίασ και χίλια δφο άλλα, θμποροφςε

να ςε ερωτιςθ, όταν ςε εφρθ εισ το καρτζρι ζνασ καλόσ ςτρατιϊτθσ πλθρωμζνοσ, τθν ϊραν που ζλεγεσ ότι είναι το ίδιον πράγμα θ επιςτιμθ και θ αίςκθςισ, και αφοφ κάμθ ζφοδον εισ τθν ακοιν και τθν όςφρθςιν και τασ άλλασ αιςκιςεισ, αρχίςθ να ςε εξελζγχθ ορμϊν εναντίον ςου και μθ παραιτοφμενοσ, πριν καυμάςθσ τθν πολφκροτον ςοφίαν του και ςυλλθφκείσ από αυτόν, ο όποιοσ, αφοφ ςε υποτάξθ και ςε δζςθ χειροπόδαρα, τότε πλζον κα εηθτοφςε όςα λφτρα ιτο δυνατόν να δεχκισ διά να ςε ελευκερϊςθ. Μςωσ όμωσ κα ειπισ, άραγε ποίον λόγον κα είχε να ειπι ο Πρωταγόρασ προσ βοικειαν των ςυμμάχων του; Δεν είναι χρζοσ μασ να προςπακιςωμεν να το εφρωμεν; Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Πρϊτον, νομίηω, κα ειπι όλα αυτά, όςα λζγομεν θμείσ υπεραςπιηόμενοι αυτόν, και ζπειτα, νομίηω, κα κάμθ ζφοδον περιφρονϊν θμάσ και λζγων: Να τζτοιοσ είναι ο ωκράτθσ ο προκομμζνοσ, επειδι ζνα μικρό παιδί εφοβικθ, όταν το ερϊτθςε αν είναι δυνατόν ο ίδιοσ άνκρωποσ το ίδιον πράγμα ςυγχρόνωσ να το ενκυμιται και να μθ το γνωρίηθ, και επειδι από τον φόβον του είπε όχι, διότι αυτό δεν ιτο εισ κζςιν να προβλζψθ το αποτζλεςμα, τάχα απζδειξε το άτομόν μου γελοίον εισ τουσ λόγουσ. Και όμωσ, κοιμιςμζνε μου, ωκράτθ, το πράγμα ζχει ωσ εξισ. Όταν κανζν από όςα είπα εγϊ το εξετάηθσ με τθν ςυηιτθςιν, τότε, εάν μεν ο ερωτθκείσ απιντθςε κακϊσ κα απαντοφςα εγϊ και ζχθ λάκοσ, το λάκοσ είναι ιδικόν μου, αν όμωσ αυτόσ απαντιςθ διαφορετικά από εμζ, τότε πταίει ο ίδιοσ ο ερωτθκείσ. Και τόρα παραδείγματοσ χάριν νομίηεισ ότι παραδζχομαι εγϊ, ότι ενκυμείται κανείσ εκείνο το οποίον ζπακε, τόρα που δεν πάςχει πλζον, αφοφ θ μνιμθ είναι κάτι τι, το οποίον είχε όταν ζπαςχε; Πολφ απζχω από αυτό. Ι νομίηεισ πάλιν ότι κα δυςκολευκϊ να ςου απαντιςω ότι είναι δυνατόν ο ίδιοσ άνκρωποσ το ίδιον πράγμα και να το γνωρίηθ και να μθ το γνωρίηθ; Ι αν κανείσ δειλιάςθ να ειπι αυτό, κα ςου χαρίςθ ποτζ το ότι εκείνοσ ο οποίοσ μετεβλικθ είναι ο ίδιοσ ό,τι ιτο πριν μεταβλθκι; Ι μάλλον κα δεχκι ότι είναι ζνασ αυτόσ και όχι πολλοί, και αυτοί οι πολλοί ότι γίνονται άπειροι, αφοφ παραδεχόμεκα ότι ςυμβαίνει μεταβολι, εάν βεβαίωσ πρόκειται να προφυλαττϊμεκα από το να καταςτρατθγι ο ζνασ τουσ λόγουσ του άλλου; Ευλογθμζνε μου, κα ειπι πάλιν εκείνοσ, αν θμπορισ πολζμθςε με περιςςοτζραν γενναιότθτα αυτό το οποίον είπα, και απόδειξε ωσ ψευδζσ ότι δεν υπάρχουν ιδιαίτεραι αιςκιςεισ εισ ζκαςτον από θμάσ, ι, αφοφ υπάρχουν ιδιαίτεραι αιςκιςεισ, απόδειξε ότι δεν ζπεται πάλιν εκ τοφτου, ότι, εκείνο, που φαίνεται εισ ζκαςτον, γίνεται τοιοφτον ι είναι (διά να μεταχειριςκϊ τθν λζξιν είναι) δι' αυτόν μόνον. Όταν όμωσ αναφζρθσ χοίρουσ και πικικουσ, όχι μόνον ςυ ο ίδιοσ φαίνεςαι χοίροσ, αλλά πείκεισ και εκείνουσ οι οποίοι ςε ακοφουν, να φαίνωνται χοίροι εισ τα ςυγγράμματά μου, και δεν κάμνεισ καλά (!). Διότι εγϊ ναι μεν διιςχυρίηομαι, ότι θ αλικεια είναι κακϊσ τθν ζγραψα, δθλαδι όχι ζκαςτοσ από θμάσ είναι ο πιχυσ και διά τα υπάρχοντα και διά τα μθ υπάρχοντα, απείρωσ όμωσ διαφζρει ο είσ από τον άλλον ακριβϊσ εισ αυτό το ίδιον, ότι δθλαδι άλλα υπάρχουν και φαίνονται εισ τον ζνα και άλλα εισ τον άλλον. Επομζνωσ πολφ απζχω από το να ειπϊ ότι δεν υπάρχει ςοφία και ςοφόσ άνκρωποσ, αλλά ακριβϊσ αυτόν τον ίδιον ονομάηω ςοφόν, ο οποίοσ εισ ζνα οποιονδιποτε από θμάσ, εισ τον οποίον τα πράγματα φαίνονται και είναι κακά, κα τα μεταβάλθ και κα τα κάμθ να φαίνωνται και να είναι αγακά. Ζπειτα μθ με πολεμισ εισ τασ λζξεισ, αλλά με τον εξισ τρόπον εννόθςε ςαφζςτερον τι κζλω να ειπϊ. Ενκυμιςου δθλαδι τι ελζγαμεν προθγουμζνωσ, ότι εισ τον αςκενι φαίνονται και είναι πικρά τα φαγθτά που τρϊγει, εισ δε τον υγιι το αντίκετον και είναι και φαίνονται. Και λοιπόν από αυτοφσ τουσ δφο δεν είναι ανάγκθ να κάμωμεν ςοφϊτερον κανζνα, διότι οφτε μασ είναι δυνατόν. Οφτε και πρζπει να τουσ χαρακτθρίςωμεν και να ειποφμεν, ότι ο μεν αςκενισ είναι αμακισ, διότι ζχει αυτιν τθν γνϊμθν, ο δε υγιισ είναι ςοφόσ, διότι ζχει

διαφορετικιν γνϊμθν. Αλλά απλϊσ πρζπει το ζν να το μεταβάλλωμεν εισ το άλλο, διότι θ δευτζρα κατάςταςισ είναι προτιμοτζρα. Σο ίδιον δε και εισ τθν εκπαίδευςιν, τθν άλλθν κατάςταςιν πρζπει να τθν μεταβάλλωμεν εισ το καλλίτερον. Και ενϊ ο ιατρόσ μεταχειρίηεται φάρμακα διά τθν μεταβολιν, ο ςοφιςτισ μεταχειρίηεται λόγουσ. Δε κζλω όμωσ να ειπϊ ότι, ζναν άνκρωπον που ζχει ψευδι γνϊμθν είναι δυνατόν να τον κάμθσ κατόπιν να ζχθ αλθκινιν, διότι οφτε είναι δυνατόν να ζχθ κανείσ γνϊμθν διά τα μθ υπάρχοντα, οφτε να φρονι άλλα από όςα πάςχει, αυτά δε είναι εκάςτοτε αλθκινά (!). Νομίηω μόνον ότι εκείνον ο οποίοσ ζνεκα τθσ μοχκθράσ ψυχικισ του καταςτάςεωσ φρονεί παρόμοια προσ τθν κατάςταςίν του, θ αγακι κατάςταςισ τον κάμνει να φρονι άλλα φρονιματα, τα οποία ακριβϊσ μερικοί από αμάκειαν τα ονομάηουν αλθκινά, εγϊ όμωσ παραδζχομαι μεν ότι είναι καλλίτερα τα δεφτερα από τα πρϊτα, όχι όμωσ και αλθκζςτερα, Και τουσ ςοφοφσ, αγαπθτζ μου φίλε ωκράτθ, πολφ απζχω να τουσ ονομάηω βατράχουσ, αλλά ωσ προσ τα ςϊματα τουσ ονομάηω ιατροφσ, ωσ προσ δε τα φυτά γεωργοφσ. Διότι λζγω ότι και αυτοί εισ τα φυτά, όταν κανζν από αυτά αςκενι, του αφαιροφν τασ κακάσ αιςκιςεισ και του δίδουν καλάσ και υγιεινάσ αιςκιςεισ και αλθκείασ, οι δε ςοφοί και καλοί ριτορεσ κάμνουν τασ πόλεισ να νομίηουν, ότι είναι δίκαια τα καλά και όχι τα κακά (!). Διότι όςα εισ εκάςτθν πόλιν φαίνονται δίκαια και καλά, αυτά είναι δίκαια και καλά δι' αυτιν εν όςω τα κεωρεί ωσ τοιαφτα. Ο ςοφόσ όμωσ, από εκεί που είναι όλα εισ αυτοφσ κακά, τα κάμνει να είναι και να φαίνωνται καλά. Σο ίδιον και ο ςοφιςτισ, εάν είναι ικανόσ να παιδαγωγι κατ' αυτόν τον τρόπον τουσ εκπαιδευομζνουσ, είναι ςοφόσ και άξιοσ να λαμβάνθ πολλά χριματα από τουσ εκπαιδευκζντασ. Και κατ' αυτόν τον τρόπον άλλοσ είναι ςοφϊτεροσ από άλλον και κανείσ δεν ζχει ψευδι γνϊμθν, και εςζ, είτε κζλεισ είτε δεν κζλεισ, κα ςε ανεχκϊμεν να είςαι ο πιχυσ (!). Διότι με αυτό ενιςχφεται αυτόσ ο λόγοσ μου (!). Σον οποίον αν ςυ είςαι ικανόσ να τον πολεμιςθσ από τθν αρχιν, πολζμθςζ τον με ςυνεχι λόγον, ι, αν προτιμάσ με ερωτιςεισ, ζςτω με ερωτιςεισ. Διότι και τοφτο δεν πρζπει να το αποφφγθ, απ' εναντίασ μάλιςτα πρζπει να το επιδιϊκθ όςτισ ζχει νουν. Κάμε όμωσ ωσ εξισ· μθν είςαι άδικοσ εισ τασ ερωτιςεισ, διότι είναι πολφ παράλογον, αφοφ λζγεισ ότι φροντίηεισ διά τθν αρετιν (!), να μθν κάμνθσ τίποτε ολιγϊτερον από το να είςαι άδικοσ εισ τουσ λόγουσ. Αδικία δε είναι εισ αυτά τα πράγματα όταν κανείσ δεν κάμνθ διάκριςιν μεταξφ εριςτικισ ομιλίασ και ςυηθτιςεωσ, και εισ μεν τθν πρϊτθν αςτειεφεται και ςφάλλει όςον θμπορεί, εισ δε τθν ςυηιτθςιν ςοβαρεφεται και διορκϊνει τον αντικρυνόν του, δεικνφων μόνον τα ςφάλματα εισ τα οποία υπζπεςε μόνοσ του ι εξ αιτίασ των προθγουμζνων διδαςκάλων του!). Διότι, αν κάμθσ ζτςι, τότε κα κατακρίνουν τον εαυτόν των διά τθν ταραχιν και τθν απορίαν όςοι ςυηθτοφν μαηί ςου, και όχι εςζ, και ςε μεν κα ςε εκτιμιςουν και κα ςε ηθτιςουν πάλιν, τον εαυτόν των δε κα τον μιςιςουν και κα τον απαρνθκοφν, διά να εγκολπωκοφν τθν φιλοςοφίαν, με ςκοπόν να γίνουν διαφορετικοί και να ξεφορτωκοφν τθν προθγουμζνθν των κατάςταςιν. Εάν όμωσ κάμνθσ το αντίκετον από αυτά, κακϊσ κάμνουν οι περιςςότεροι, το αντίκετον κα ςυμβι εισ ςε και εισ τουσ ακροατάσ ςου, αντί να γίνουν φιλόςοφοι κα τουσ κάμθσ να μιςοφν αυτό το πράγμα, όταν μεγαλϊςουν. Εάν λοιπόν κζλθσ να με ακοφςθσ, κακϊσ ςου είπα και προθγουμζνωσ, όχι με ζχκραν οφτε πολεμικϊσ, αλλά με επιείκειαν και αλθκινιν ςυγκατάβαςιν, κα ςκεφκισ, τι άραγε εννοοφμεν, όταν λζγωμεν ότι τα πάντα κινοφνται, και ότι εκείνο το οποίον φαίνεται εκείνο και υπάρχει εισ ζκαςτον, και εισ τα άτομα και εισ ολόκλθρον τθν πόλιν. Και από αυτά κατόπιν κα κρίνθσ αν είναι το ίδιον πράγμα ι διαφορετικόν θ επιςτιμθ και θ αίςκθςισ και αν δεν προζρχονται όλα, κακϊσ είπαμεν προ ολίγου, από τθν ςυνικειαν των βθμάτων και των ονομάτων, τα οποία οι περιςςότεροι τα ςφρουν όπωσ τφχθ και προξενοφν δυςκολίασ όςασ θμπορείσ να φανταςκισ ο είσ εισ τον άλλον. Αυτά, καλζ Κεόδωρε, είχα να είπω πρϊτοσ εγϊ κατά τασ δυνάμεισ μου προσ βοικειαν του φίλου ςου, και είναι ολίγα από τα ολίγα που γνωρίηω. Αν όμωσ ζηθ ο ίδιοσ κα υπεραςπίηετο τουσ λόγουσ του με περιςςότερον μεγαλείον.

Κεόδωροσ. Αςτειεφεςαι, ωκράτθ μου, διότι με πολλιν ανδρείαν υπεριςπιςεσ αυτόν τον άνκρωπον. ωκράτθσ. ε ευχαριςτϊ διά τουσ λόγουσ ςου, καλζ μου φίλε, και ειπζ μου ςε παρακαλϊ, ενόθςεσ προ ολίγου ότι ο Πρωταγόρασ κάπου μασ προςζβαλε, λζγων ότι ςυηθτοφμεν με ζνα μικρό παιδί και ότι εκμεταλλευόμεκα τον φόβον αυτοφ του παιδιοφ, ενϊ ςυηθτοφμεν τα ιδικά του διδάγματα, διά τοφτο τα κεωρεί αςτεία και αποδίδων ςπουδαιότθτα εισ τον πιχυν όλων των πραγμάτων μασ προζτρεψε να καταγίνωμεν εισ τα διδάγματά του; Κεόδωροσ. Πϊσ δεν το ενόθςα, καλζ ωκράτθ; ωκράτθσ. Και λοιπόν; Προτείνεισ να τον ακοφςωμεν; Κεόδωροσ. Πολφ μάλιςτα. ωκράτθσ. Βλζπεισ λοιπόν ότι όλοι οι παρόντεσ εκτόσ ςοφ είναι παιδιά. Εάν λοιπόν πρόκειται να τον ακοφςωμεν αυτόν τον άνκρωπον, πρζπει εγϊ και ςυ με ερωτιςεισ και απαντιςεισ να ςπουδάςωμεν τον λόγον του, διά να μθ ζχθ παράπονον ωσ προσ τοφτο τουλάχιςτον, ότι δθλαδι, ενϊ αςτειευόμεκα εμπρόσ εισ παλικαράκια, τάχα εξετάςαμεν αυτόν τον λόγον. Κεόδωροσ. Και πϊσ; Σάχα ο Κεαίτθτοσ δεν θμπορεί καλλίτερα από πολλοφσ πωγωνοφόρουσ να παρακολουκιςθ τθν ζρευναν του λόγου; ωκράτθσ. Όχι όμωσ και από εςζ καλλίτερα, καλζ Κεόδωρε. Ϊςτε μθν νομίηθσ ότι εγϊ μεν ζχω χρζοσ να υπεραςπιςκϊ με κάκε τρόπον τον φίλον ςου ο οποίοσ απζκανε, ςυ όμωσ όχι, αλλ' εμπρόσ, αγαπθτζ, ακολοφκθςζ με ολίγον ζωσ ότου να εννοιςωμεν, αν πρζπει ςυ να κεωρθκισ διά τα γεωμετρικά ςχιματα ο πιχυσ που τα μετρά, ι όλοι κα γίνωμεν κακϊσ ςυ αυτάρκεισ και εισ τθν αςτρονομίαν και εισ τα άλλα εισ τα οποία υπάρχει λόγοσ να είςαι ςυ ανϊτεροσ. Κεόδωροσ. Δεν είναι εφκολον, ωκράτθ μου, όταν κανείσ κάκθται μαηί ςου να μθ λάβθ μζροσ εισ τθν ςυηιτθςιν. Εγϊ όμωσ προ ολίγου ωμίλθςα εισ τον αζρα, όταν ενόμιηα ότι ςυ κα μου επιτρζψθσ να απζχω, και δεν κα με αναγκάςθσ κακϊσ κάμνουν οι Λακεδαιμόνιοι. υ όμωσ μου φαίνεςαι ότι πλθςιάηεισ τον κείρωνα(4) περιςςότερον. Διότι οι μεν Λακεδαιμόνιοι επιβάλλουν ζν από τα δφο, ι να φφγθσ ι να γυμνωκισ προσ πάλθν, ςυ όμωσ μου φαίνεται ότι το κάμνεισ κακϊσ ο Ανταίοσ (5). Διότι όποιοσ ςου πλθςιάςθ, δεν τον αφίνεισ να φφγθ πριν τον αναγκάςθσ να ετοιμαςκι και να παλαίςθ με τουσ λόγουσ.

ωκράτθσ. Περίφθμα εχαρακτιριςεσ τθν αςκζνειάν μου, καλζ Κεόδωρε. Εγϊ όμωσ είμαι δυνατϊτεροσ από εκείνουσ. Διότι ζωσ τόρα με ευρικαν ςτον δρόμον χιλιάδεσ ωςάν τον Θρακλζα και τον Κθςζα ανδρειωμζνοι εισ τουσ λόγουσ και με εξεκοφφαναν. Εγϊ όμωσ πάλιν δεν παραιτοφμαι. Σόςον πολφ με εκυρίευςε κάτι τι ωςάν ανίκθτοσ ζρωσ δι' αυτάσ τασ αςκιςεισ. Δι' αυτό λοιπόν μθν αποφεφγθσ και ςυ από φκόνον να ςυγκρουςκισ μαηί μου και να ωφελιςθσ ςυγχρόνωσ και τον εαυτόν ςου και εμζ. Κεόδωροσ. Εγϊ πλζον δεν αντιλζγω τίποτε, ϊςτε φζρε με όπου κζλεισ. Χωρίσ άλλο πρζπει να δεχκϊ με υπομονιν το γραφτό, το οποίον ωσ μοίρα κα μου διαγράψθσ ςυ, όταν κα με εξελζγχθσ. ε ειδοποιϊ όμωσ ότι δεν κα θμπορζςω να ςε χρθςιμεφςω περιςςότερον από ό,τι με επρότεινεσ. ωκράτθσ. Αλλά και τόςον είναι αρκετόν. Και ςε παρακαλϊ πολφ πρόςεχε εισ αυτό, μιπωσ λθςμονιςωμεν και ςυηθτιςωμεν παιδαριωδϊσ, και κατόπιν πάλιν μασ το ονειδίςθ κανείσ τοφτο. Κεόδωροσ Και βζβαια κα προςπακιςω όςον μου είναι δυνατόν. ωκράτθσ. Λοιπόν ασ πάρωμεν πάλιν το προθγοφμενον εκείνο και ασ ιδοφμεν, άραγε ζχομεν δίκαιον ι όχι να οργιηϊμεκα και να κατακρίνωμεν τον λόγον, διότι παρουςίαηε τον κακζνα αυτάρκθ διά τθν φρόνθςιν. Και ο Πρωταγόρασ ςυνεφϊνθςε μαηί μασ ότι διακρίνονται μερικοί και ωσ προσ το καλλίτερον και ωσ προσ το χειρότερον, οι οποίοι ακριβϊσ είναι οι ςοφοί. Δεν είναι ζτςι; Κεόδωροσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Και λοιπόν, εάν μεν ιτο ο ίδιοσ παρϊν και ςυνεφϊνει, χωρίσ να τον υπεραςπιηϊμεκα θμείσ μόνοι μασ και να δίδωμεν ςυγκατάκεςιν, δεν κα ιτο ανάγκθ να τα επαναλάβωμεν διά να βεβαιωκϊμεν. Σόρα όμωσ ίςωσ κανείσ κελιςθ να ακυρϊςθ τθν ςυγκατάκεςίν μασ χάριν εκείνου. Διά τοφτο είναι ωραιότερον να εξθγθκοφμεν μεταξφ μασ καλλίτερα ωσ προσ αυτό. Διότι δεν είναι μικρά θ διαφορά, αν το παραδεχκϊμεν κατά τοφτον τον τρόπον, ι κατά τον αντίκετον. Κεόδωροσ. Λζγεισ τθν αλικειαν. ωκράτθσ. Λοιπόν ασ μθν ανοίξωμεν άλλασ ςυηθτιςεισ, αλλά από τον λόγον του ιδίου ασ λάβωμεν τθν ςυγκατάκεςιν όςον το δυνατόν ςυντομϊτερα.

Κεόδωροσ. Πϊσ; ωκράτθσ. Λδοφ πϊσ: Λζγει, νομίηω, ότι, εκείνο το οποίον φαίνεται εισ ζκαςτον, αυτό είναι και πραγματικόν εισ εκείνον εισ τον οποίον φαίνεται; Κεόδωροσ. Αυτό το λζγει πραγματικϊσ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν, καλζ Πρωταγόρα, και θμείσ εδϊ προτείνομεν γνϊμθν ανκρϊπου ι μάλλον όλων των ανκρϊπων, και λζγομεν ότι κανείσ δεν υπάρχει, ο οποίοσ εισ άλλα μεν δεν νομίηει τον εαυτόν του ςοφϊτερον από τουσ άλλουσ, εισ άλλα δε άλλουσ ςοφωτζρουσ από τον εαυτόν του, και μάλιςτα εισ τουσ μεγαλιτζρουσ κινδφνουσ, κακϊσ όταν ταλαιπωροφνται εισ τασ εκςτρατείασ ι από τα νοςιματα ι από τθν τρικυμίαν, και αποβλζπθ ο κακείσ εισ τον αρχθγόν του ωςάν κεόν και από αυτόν περιμζνθ τθν ςωτθρίαν του, ο οποίοσ δεν ζχει καμμίαν άλλθν διαφοράν παρά τασ γνϊςεισ. Και εισ όλα τα άλλα πράγματα κακθμερινϊσ οι άνκρωποι ηθτοφν διδαςκάλουσ και άρχοντασ διά τον εαυτόν των και τα άλλα ηϊα και διά τασ εργαςίασ, διότι επίςθσ νομίηουν ότι αυτοί είναι ικανοί να διδάςκουν και να είναι αρχθγοί. Και εισ όλα αυτά τα πράγματα τι άλλο κα ειποφμεν, παρά ότι οι ίδιοι αυτοί άνκρωποι παραδζχονται, ότι υπάρχει ςοφία και αμάκεια εισ τον εαυτόν των; Κεόδωροσ. Σίποτε άλλο. ωκράτθσ. Λοιπόν αυτοί δεν νομίηουν ότι θ μεν ςοφία είναι αλθκινι νόθςισ, θ δε αμάκεια ψευδισ γνϊμθ; Κεόδωροσ. Σι άλλο βεβαίωσ; . ωκράτθσ. Λοιπόν, καλζ Πρωταγόρα, τι κα απαντιςωμεν εισ αυτά; Άραγε κα δεχκϊμεν ότι πάντοτε οι άνκρωποι ζχουν αλθκινιν γνϊμθν, ι άλλοτε μεν αλθκινιν άλλοτε δε ψευδι; Διότι και από τα δφο αυτά εξάγεται ότι δεν ζχουν πάντοτε αλθκινιν γνϊμθν, αλλά άλλοτε αλθκινιν και άλλοτε ψευδι. Και λάβε υπ' όψιν ςου, καλζ Κεόδωρε, ότι πικανόν να κελιςθ κανείσ από τουσ οπαδοφσ του Πρωταγόρα ι ςυ ο ίδιοσ ακόμθ να αντιλζξθσ, ότι διόλου δεν νομίηει ο ζνασ τον άλλον ότι είναι αμακισ και ζχει ψευδι γνϊμθν. Κεόδωροσ. Ναι αλλά αυτό κανείσ δεν κα το παραδεχκι, καλζ ωκράτθ. ωκράτθσ. Και όμωσ αυτό επιβάλλει κατ' ανάγκθν ο λόγοσ ο οποίοσ λζγει, ότι όλων των πραγμάτων ο πιχυσ που τα μετρά είναι ο άνκρωποσ.

Κεόδωροσ. Πϊσ δθλαδι; ωκράτθσ. Όταν ςυ κάμνθσ μόνοσ ςου μίαν κρίςιν, και ζρχεςαι εισ εμζ και μου λζγθσ μίαν γνϊμθν περί ενόσ πράγματοσ, τότε εγϊ ςε αφίνω να κεωρισ αλθκινιν τθν γνϊμθν ςου ςφμφωνα με τον λόγον του Πρωταγόρα, αλλά τάχα εισ θμάσ τουσ άλλουσ δεν επιτρζπεται να γίνωμεν επικριταί τθσ ιδικισ ςου κρίςεωσ, ι νομίηεισ ότι κα παραδεχκϊμεν ότι ςυ ζχεισ πάντοτε αλθκινιν γνϊμθν; Ι μιπωσ ςε αντικροφςουν εκάςτοτε χιλιάδεσ από τουσ αντιφρονοφντασ, νομίηοντεσ ότι ςυ ζχεισ ψευδι κρίςιν και γνϊμθν; Κεόδωροσ. Μα τον Δία, χιλιάδεσ των χιλιάδων υπάρχουν, κακϊσ λζγει ο Όμθροσ, οι οποίοι κα με φζρουν εισ δφςκολον κζςιν. ωκράτθσ. Και λοιπόν; κζλεισ να παραδεχκϊμεν ότι εκείνθν τθν ςτιγμιν ςυ, διά μεν τον εαυτόν ςου ζχεισ αλθκινιν γνϊμθν, διά τασ χιλιάδασ όμωσ των ανκρϊπων ζχεισ ψευδι; Κεόδωροσ. Αυτό νομίηω ότι είναι το αναγκαίον ςυμπζραςμα αυτοφ του λόγου. ωκράτθσ. Ο ίδιοσ όμωσ ο Πρωταγόρασ τι νομίηει; Δεν κα αναγκαςκι να παραδεχκι ότι, εάν οφτε αυτόσ ενόμιηε ότι ο πιχυσ των πραγμάτων είναι ο άνκρωποσ, οφτε ο πολφσ κόςμοσ νομίηει, κακϊσ και πράγματι δεν νομίηει, τότε εισ κανζνα δεν υπάρχει αυτι θ «αλικεια» τθν οποίαν εκείνοσ ςυνζγραψε; Εάν δε πάλιν αυτόσ μεν ενόμιηε τοφτο, ο πολφσ όμωσ κόςμοσ δεν ςυμμερίηεται τθν γνϊμθν του, γνωρίηεισ ότι πρϊτον μεν όςον περιςςότεροι είναι εκείνοι, οι οποίοι δεν δζχονται αυτιν τθν γνϊμθν, από εκείνουσ οι οποίοι τθν παραδζχονται, τόςον περιςςότερον είναι ψευδισ παρά αλθκινι; Κεόδωροσ. Κατ' ανάγκθν, αφοφ θ αλικεια και το ψεφδοσ κανονίηεται από τον αρικμόν των γνωμϊν (!). ωκράτθσ. Εκτόσ τοφτου το νοςτιμϊτερον είναι το εξισ: Αφοφ εκείνοσ λζγει ότι όλοι ζχουν αλθκινιν γνϊμθν, βεβαίωσ παραδζχεται ότι είναι αλθκινι θ γνϊμθ εκείνων οι οποίοι εναντιϊνονται εισ τθν γνϊμθν του, και νομίηουν ότι ζχει ψευδι γνϊμθν. Κεόδωροσ. Βεβαίωσ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν δεν κα παραδεχκι ότι θ ιδικι του γνϊμθ είναι ψευδισ, αφοφ

τθν γνϊμθν εκείνων οι οποίοι νομίηουν, ότι αυτόσ ψεφδεται τθν παραδζχεται ωσ αλθκινιν; Κεόδωροσ. Κατ' ανάγκθν. ωκράτθσ. Γνωρίηεισ ακόμθ ότι οι άλλοι δεν παραδζχονται διά τον εαυτό των, ότι ζχουν ψευδι γνϊμθν Κεόδωροσ. Βεβαίωσ δεν παραδζχονται. ωκράτθσ. Αυτόσ όμωσ πάλιν παραδζχεται και αυτιν τθν γνϊμθν των ωσ αλθκινιν, ςυμφϊνωσ προσ όςα ζγραψε. Κεόδωροσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Επομζνωσ όλοι και πρϊτοσ πρϊτοσ ο Πρωταγόρασ (!) κα διαφιλονικι τθν ιδικιν του γνϊμθν ι μάλλον, αφοφ δζχεται ότι ζχει αλθκινιν γνϊμθν εκείνοσ ο οποίοσ εναντιϊνεται εισ αυτόν, τότε ο ίδιοσ ο Πρωταγόρασ παραδζχεται ότι οφτε ο κφων οφτε ο τυχϊν άνκρωποσ είναι πιχυσ διά κανζν πράγμα το οποίον δεν ζμακε. Δεν είναι ζτςι; Κεόδωροσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Λοιπόν αφοφ διαφιλονικείτε από όλουσ, τότε δεν κα είναι αλθκινι θ γνϊμθ του Πρωταγόρα, οφτε δι' άλλον κανζνα, οφτε διά τον ίδιον εαυτόν του. Κεόδωροσ. Καλζ ωκράτθ, πάρα πολφ κατατρζχομεν τον φίλον μου. ωκράτθσ. Όχι μόνον αυτό, φίλε μου, αλλά πολφ πικανόν και να παρατρζχωμεν τθν αλικειαν. Και βζβαια είναι λογικόν αφοφ εκείνοσ ιτο γζρων να ιτο ςοφϊτεροσ από θμάσ. Και αν από κανζνα μζροσ ζβγαηε τθν κεφαλιν ζωσ τον λαιμόν και μασ ζβλεπε, χωρίσ άλλο κα με κατζκρινε εμζ ωσ φλφαρον και εςζ διότι ςυγκατανεφεισ, και αμζςωσ κα εχϊνετο εισ το χϊμα διά να φφγθ μακράν από θμάσ. Θμείσ όμωσ, κακϊσ νομίηω, ζχομεν χρζοσ να δείξωμεν ποίαν γνϊμθν ζχομεν, και τθν γνϊμθν μασ αυτιν να τθν εκφράηωμεν πάντοτε ειλικρινϊσ. Λοιπόν και τόρα δεν κα δεχκϊμεν, ότι, αφοφ πασ τισ παραδζχεται ότι υπάρχει και ςοφϊτεροσ άλλοσ από άλλον, υπάρχει και αμακζςτεροσ; Κεόδωροσ.

Εγϊ τουλάχιςτον αυτό φρονϊ. ωκράτθσ. Άραγε φρονείσ ακόμθ ότι μζνει ακλόνθτοσ και ωσ προσ κείνο το οποίον οι ίδιοι επροςκζςαμεν διά να υπεραςπιςκϊμεν τον Πρωταγόραν, ότι δθλαδι τα περιςςότερα πράγματα, όπωσ φαίνονται, τοιαφτα και είναι εισ ζκαςτον, ωσ τα κερμά, τα ξθρά, τα γλυκά και όλα όςα είναι αυτισ τθσ κατθγορίασ; Και ότι εάν εισ μερικά αναγνωρίηθ ότι διαφζρει ο είσ από τον άλλον, το πολφ εισ τα υγιεινά και νοςϊδθ θμπορεί να δεχκι, ότι οιονδιποτε γφναιον, ι παιδίον, ι κθρίον δεν είναι εισ κζςιν να κεραπευκι μόνον του, χωρίσ να γνωρίηθ το υγιεινόν, και ότι εισ τοφτο προ πάντων ο είσ διαφζρει του άλλου; Κεόδωροσ. Αυτι είναι θ γνϊμθ μου. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν και διά τα πολιτικά είναι πραγματικϊσ καλά και αιςχρά και δίκαια και άδικα και όςια και ανόςια όςα παραδεχκι εκάςτθ πόλισ και νομοκετιςθ διά τον εαυτόν τθσ, και επομζνωσ ωσ προσ αυτά δεν είναι ςοφϊτερον οφτε ζνα άτομον από άλλο άτομον, οφτε μία πόλισ από άλλθν πόλιν. Μόνον όμωσ εισ το να νομοκετι όςα ςυμφζρουν προ πάντων ι δεν ςυμφζρουν εισ τθν ιδίαν, κα αναγνωρίςθ πάλιν ότι ζχει διαφοράν ο είσ ςφμβουλοσ από τον άλλον και θ μία γνϊμθ τθσ πόλεωσ από τθν άλλθν ωσ προσ τθν αλικειαν, και δεν κα τολμιςθ να ειπι ότι όςα νομοκετιςθ μία πόλισ, διότι ενόμιςε ότι ςυμφζρουν εισ αυτιν, ωριςμζνωσ αυτά κα τθν ωφελιςουν περιςςότερον από παν άλλο. Ενϊ εκεί, που είπα προθγουμζνωσ, δθλαδι εισ τα δίκαια και άδικα και όςια και ανόςια, είναι πρόκυμοι να διιςχυρίηωνται ότι κανζν από αυτά δεν ζχει εκ φφςεωσ τθν ουςίαν του, αλλά παν ό,τι νομίςθ θ κοινι γνϊμθ, τοφτο γίνεται αλθκζσ και μόνον όςον χρόνον το νομίηει. Επί τζλουσ δε και όςοι δεν ζχουν εντελϊσ τθν γνϊμθν του Πρωταγόρα με αυτά ςχεδόν κάμνουν τον φιλόςοφον. Θμείσ όμωσ, καλζ Κεόδωρε, από τον ζνα λόγον πθγαίνομεν εισ τον άλλον και από τον μεγαλίτερον εισ τον μικρότερον. Κεόδωροσ. Και μιπωσ δεν ζχομεν καιρόν, καλζ ωκράτθ; ωκράτθσ. Φαίνεται. Και ςε βεβαιϊ, αξιοκαφμαςτε φίλε, πολλάκισ το παρετιρθςα κακϊσ και τόρα, ότι ιτο επόμενον όςοι χάνουν πολφν καιρόν εισ τθν φιλοςοφίαν, όταν παρουςιαςκοφν εισ τα δικαςτιρια να φαίνωνται γελοίοι ριτορεσ. Κεόδωροσ. Πϊσ λοιπόν το εξθγείσ; ωκράτθσ. χεδόν όςοι κυλίονται μζςα εισ τα δικαςτιρια και τα παρόμοια από μικροί, ςυγκρινόμενοι με όςουσ εμεγάλωςαν μζςα εισ τθν φιλοςοφίαν και τασ παρομοίασ ςπουδάσ, είναι ωςάν δοφλοι απζναντι ελευκζρων.

Κεόδωροσ. Πϊσ δθλαδι; ωκράτθσ. Διότι οι μεν πρϊτοι ζχουν πάντοτε καιρόν, κακϊσ είπεσ, και ςυνομιλοφν με θςυχίαν και χωρίσ βίαν. Κακϊσ θμείσ τόρα εδϊ τρεισ φοράσ με αυτιν αλλάηομεν λόγον. Σο ίδιον κάμνουν και εκείνοι, όταν τουσ αρζςθ εκείνο που τουσ κατεβαίνει περιςςότερον από το προκείμενον, κακϊσ αρζςει εισ θμάσ. Και δεν τουσ μζλει αν ομιλοφν πολλιν ϊραν ι ςυντόμωσ, αρκεί να επιτφχουν τθν αλικειαν, ενϊ αυτοί οι άλλοι ομιλοφν πάντοτε βιαςτικά — διότι τουσ βιάηει το νερόν τθσ κλεψφδρασ (6) που τρζχει — και δεν επιτρζπει να ομιλιςουν δι' ζν ηιτθμα το οποίον επικυμοφν, διότι ο αντίδικοσ ςτζκει επάνω από το κεφάλι των και τουσ πιζηει και αναγινϊςκει ςχζδιον, ζξω από το οποίον δεν επιτρζπεται κατά τον νόμον να ομιλοφν, και το οποίον ακριβϊσ λζγεται αντωμοςία. Και οι λόγοι των πάλιν λζγονται πάντοτε δι' ζνα δοφλον, κακϊσ είναι αυτοί, κακιμενοι εμπρόσ εισ ζνα ςατράπθν, ο οποίοσ κρατεί εισ το χζρι του τθν δικαιοςφνθν, και αι δίκαι ποτζ δεν γίνονται διά το τίποτε, αλλά πάντοτε διά το ατομικόν των ςυμφζρον και πολλάκισ αγωνίηονται διά να ςϊςουν το κεφάλι των. Επομζνωσ από όλα αυτά γίνονται φωναςκοί και οξφκυμοι και γνωρίηουν να κολακεφουν τον ςατράπθν με τουσ λόγουσ των και να τον ευχαριςτιςουν με κάτι τι πραγματικόν, και είναι μικροπρεπείσ και ςτρεψόδικοι. Διότι τθν αφξθςιν και τθν ευκφτθτα και τθν ελευκερίαν τθσ ψυχισ των τθν αφιρεςε θ μακροχρόνιοσ δουλεία, θ οποία τουσ αναγκάηει να κάμνουν ςτραβά πράγματα, διότι εν όςω ακόμθ αι ψυχαί των είναι τρυφεραί, επιβάλλει εισ αυτοφσ μεγάλουσ κινδφνουσ και φόβουσ και επειδι δεν θμποροφν να τουσ υποφζρουν εντόσ του δικαίου και τθσ αλθκείασ, αμζςωσ προςπακοφν να απατιςουν και να αδικιςουν ο είσ τον άλλον και πζφτουν και τςακίηονται. Επομζνωσ γίνονται εισ το τζλοσ άνδρεσ από παιδιά χωρίσ καμμίαν ψυχικιν υγείαν, και νομίηουν πλζον ότι ζγιναν φοβεροί και ςοφοί. Και αυτοί μεν, αγαπθτζ Κεόδωρε, είναι τοιοφτοι. Αυτοφσ όμωσ, όςοι ανικουν εισ τον ιδικόν μασ χορόν κζλεισ άραγε να τουσ χαρακτθρίςωμεν και αυτοφσ, ι να τουσ αφιςωμεν και να ζλκωμεν πάλιν εισ τθν ςυηιτθςίν μασ, ϊςτε, κακϊσ ελζγαμεν και προ ολίγου, να μθν κάμνωμεν μεγάλθν κατάχρθςιν εισ τθν ελευκερίαν και αλλαγιν των λεγομζνων; Κεόδωροσ. Όχι, καλζ ωκράτθ, αλλά ασ τουσ χαρακτθρίςωμεν. Διότι αυτό το είπεσ πολφ ωραία, ότι δθλαδι θμείσ όςοι αποτελοφμεν τοφτον τον χορόν δεν είμεκα υπθρζται των λόγων, αλλά οι λόγοι είναι ωσ άλλοι δοφλοι μασ, και ζκαςτοσ από αυτοφσ περιμζνει να ςυμπλθρωκι, όταν μασ ζλκθ θ όρεξισ. Διότι εισ τον χορόν μασ δεν επιβλζπει οφτε δικαςτισ οφτε κεατισ, κακϊσ εισ τουσ ποιθτάσ, διά να μασ κατακρίνθ και να μασ επιβλθκι. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν, αφοφ το κζλεισ, νομίηω ότι πρζπει να ομιλιςωμεν περί των κορυφαίων. Διότι προσ τι κανείσ να αναφζρθ τουσ αναξίουσ διά τασ φιλοςοφικάσ ςυηθτιςεισ; Και λοιπόν αυτοί από μικράν θλικίαν πρϊτον μεν διά να υπάγουν εισ τθν αγοράν δεν γνωρίηουν τον δρόμον, οφτε γνωρίηουν ποφ είναι το δικαςτιριον, ι το βουλευτιριον, ι κανζν άλλο κοινόν τθσ πόλεωσ ςυνζδριον. Σουσ δε νόμουσ και τα ψθφίςματα τα προφορικά ι γραπτά, οφτε τα βλζπουν, οφτε τα ακοφουν. Σρεχάματα δε διά ςυλλόγουσ διά να καταλάβουν τθν εξουςίαν και ςυνεδριάςεισ και γεφματα και πατινάδεσ με οργανοπαικτρίασ, οφτε εισ το όνειρόν των δεν τουσ κατεβαίνει να τα βλζπουν. Εάν δε εισ τθν πόλιν γεννθκι κανείσ από μεγάλθν ι μικράν οικογζνειαν, ι αν εισ κανζνα ςυμβι δυςτφχθμα εξ

αιτίασ των προγόνων του, είτε άνδρεσ είναι είτε γυναίκεσ, περιςςότερον το αγνοοφν αυτό, παρά πόςασ ςταγόνασ ζχει θ κάλαςςα. Και φςτερα από όλα αυτά δεν γνωρίηουν ακόμθ και ότι δεν τα γνωρίηουν. Διότι διά να ζχουν υπόλθψιν δεν τα αμελοφν και αυτά, αλλά πραγματικϊσ το ςϊμα των μόνον ευρίςκεται μζςα εισ τθν πόλιν, ενϊ θ ψυχι των όλα αυτά τα κεωρεί μικρά και μθδαμινά και τα περιφρονεί και περιφζρεται, κακϊσ λζγει ο Πίνδαροσ, καταμετροφςα και τα κάτωκεν τθσ γθσ και τθν επιφάνειαν αυτισ και ςπουδάηουςα αςτρονομικϊσ τον ουρανόν και εισ όλα τα μζρθ ερευνϊςα τθν φφςιν ζκαςτου πράγματοσ του ςφμπαντοσ, χωρίσ να περιορίηθ τον εαυτόν τθσ εισ τα πλθςίον. Κεόδωροσ. Πϊσ το εννοείσ αυτό, καλζ ωκράτθ; ωκράτθσ. Κακϊσ ο Καλισ, καλζ Κεόδωρε, ενϊ εξιταηε τα άςτρα και ζβλεπε υψθλά, ζπεςε εισ ζνα πθγάδι και μία Κράκιςςα ωραία και νόςτιμθ υπθρζτρια λζγουν ότι τον επερίπαιξε, διότι όςα μεν είναι εισ τον ουρανόν ζχει πόκον να τα γνωρίςθ, ενϊ όςα είναι εμπρόσ εισ τα πόδια του δεν τα γνωρίηει. Και ο ίδιοσ εμπαιγμόσ εφαρμόηεται εισ όλουσ, όςοι καταγίνονται εισ τθν φιλοςοφίαν. Διότι πραγματικϊσ ο τοιοφτοσ διά μεν τον πλθςίον του και τον γείτονά του δεν ζχει είδθςιν, όχι μόνον τι κάμνει, αλλά ςχεδόν ακόμθ και αν είναι άνκρωποσ ι κανζν κτινοσ. Σο τι όμωσ είναι ο άνκρωποσ και τι αρμόηει εισ τθν ανκρωπίνθν φφςιν να κάμνθ ι να πάςχθ, διαφορετικόν από τα άλλα ηϊα, κάκεται και το εξετάηει με πολφν κόπον. Με εννοείσ, φίλε Κεόδωρε, ι όχι; Κεόδωροσ. ε εννοϊ και λζγεισ τθν αλικειαν. ωκράτθσ. Δι' αυτό λοιπόν, φίλε μου, ο τοιοφτοσ και εισ τασ ιδιωτικάσ του ςυναναςτροφάσ και εισ τασ κοινωνικάσ του ςχζςεισ, κακϊσ ζλεγα εισ τθν αρχιν, όταν εντόσ δικαςτθρίου ι εισ κανζν άλλο μζροσ αναγκαςκι να ςυηθτιςθ διά πράγματα που είναι εμπρόσ εισ τα πόδια του και εισ τθν μφτθν του, γίνεται γελοίοσ όχι μόνον ενϊπιον των Κρακιςςϊν αλλά και όλου του λαοφ, διότι πίπτει εισ πθγάδια και εισ διαφόρουσ δυςκολίασ ζνεκα τθσ αμακείασ του, και τότε θ εντροπι του είναι τρομερά, διότι προξενεί εντφπωςιν αβελτθρίασ. Διότι και εισ τασ φβρεισ δεν ζχει ςυνικειαν ποτζ να υβρίηθ κανζνα, αφοφ δεν γνωρίηει κανζν ςφάλμα κανενόσ, επειδι δεν τουσ εςποφδαςε. Επειδι λοιπόν δεν ζχει να ειπι τίποτε, γίνεται γελοίοσ. Και πάλιν εισ τουσ επαίνουσ και τα καυχιματα των άλλων φανερϊνεται ότι γελά όχι προςποιθτϊσ αλλά πραγματικϊσ και φαίνεται ότι είναι ακριτολόγοσ. Διότι και όταν ακοφθ να εγκωμιάηεται θγεμϊν ι βαςιλεφσ νομίηει ότι ακοφει να καλοτυχίηουν κανζνα χοιροβοςκόν ι ποιμζνα, διότι αρμζγει πολφ γάλα. Νομίηει μάλιςτα ότι αυτοί οι βαςιλείσ βόςκουν ζνα ηϊον δυςτροπϊτερον και επιφοβϊτερον από εκείνα και επειδι δεν ζχουν καιρόν να παιδευκοφν, γίνονται κατ' ανάγκθν όχι ολιγϊτερον αγροίκοι και απαίδευτοι από τουσ βοςκοφσ. Όταν πάλιν ακοφςθ περί κτθμάτων ότι κάποιοσ καυμάηεται, διότι ζχει περιςςότερα από δζκα χιλιάδεσ ςτρζμματα, αυτόσ νομίηει ότι είναι πολφ ολίγα διότι ςυνθκίηει να τα ςυγκρίνθ προσ όλθν τθν γθν. Προ πάντων δε όταν επαινοφν τθν καταγωγιν και λζγουν ότι είναι ευγενισ όςτισ αποδείξθ ότι ζχει επτά πάππουσ πλουςίουσ, αυτόσ νομίηει ότι δεν βλζπουν διόλου μακράν, όταν επαινοφν, και ότι ζνεκα τθσ αμακείασ των δεν είναι εισ κζςιν να ρίπτουν εκάςτοτε βλζμμα εισ το όλον, οφτε να υπολογίςουν, ότι πάππουσ και προγόνουσ ζχει ο κακείσ πολλάσ χιλιάδασ και εισ το διάςτθμα αυτό αναρίκμθτοι υπιρξαν πλοφςιοι και πτωχοί βαςιλείσ και δοφλοι βάρβαροι

και Ζλλθνεσ πολλάκισ διά τον κακζνα. Όςοι όμωσ υπερθφανεφονται, διότι ζχουν κατάλογον είκοςι πζντε προγόνων και αναβιβάηουν τθν καταγωγιν των εισ τον Θρακλζα του Αμφιτρφωνοσ, φαίνονται εισ αυτό παράξενοι διά τθν μικρολογίαν των, Ότι όμωσ από τον υιόν του Αμφιτρφωνοσ και άνω υπιρχε άλλοσ εικοςτόσ πζμπτοσ πρόγονοσ και από εκείνον άλλοσ πεντθκοςτόσ και ιτο κακϊσ τον ζκαμε θ τφχθ του, γελά διότι δεν θμποροφν να το υπολογίςουν και να αποδιϊξουν τθν χαυνότθτα από τθν ανόθτον ψυχιν των. Εισ όλα αυτά λοιπόν ο τοιοφτοσ περιπαίηεται από τον λαόν, διότι εισ το ζνα ηιτθμα θμπορεί να υπερθφανεφεται, κακϊσ φαίνεται, ενϊ όςα είναι εμπρόσ εισ τουσ πόδασ του, τα αγνοεί και ζχει απορίασ εισ ζκαςτον από αυτά. Κεόδωροσ. Λζγεισ εντελϊσ πράγματα, που ςυμβαίνουν, καλζ ωκράτθ. ωκράτθσ. Όταν όμωσ, φίλε μου, ςφρθ ο ίδιοσ κανζνα εισ το δικαςτιριον και του επιτρζψθ κανείσ να αφιςθ κατά μζροσ τθν μικροςυηιτθςιν: Όχι, εγϊ αδικϊ εςζ, όχι, ςυ αδικείσ εμζ, και να υψωκι εισ τθν εξζταςιν τθσ κακ' αυτό δικαιοςφνθσ και αδικίασ διά να εφρθ τι διαφζρουν αυτά το ζν από το άλλο και από όλα τα άλλα πράγματα, ι από τθν μικροςυηιτθςιν, αν ο βαςιλεφσ είναι ευτυχισ, διότι ζχει πολφ χριμα, να υψωκι εισ τθν εξζταςιν τθσ βαςιλείασ και εν γζνει τθσ ανκρωπίνθσ ευτυχίασ, ι ακλιότθτοσ, διά να εφρθ τι είναι το κακζν από αυτά και με ποίον τρόπον αρμόηει εισ τθν φφςιν του ανκρϊπου το μεν ζν από αυτά να το αποκτιςθ, το δε άλλο να το αποφφγθ, κριαμβεφει. Όταν πάλιν περί όλων αυτϊν γίνθ ανάγκθ να ομιλιςθ ο μικρόψυχοσ εκείνοσ και οξφκυμοσ και δικανικόσ, αυτόσ πάλιν κάμνει τα αντίςτροφα. Διότι ηαλίηεται ωςάν κρεμαςμζνοσ υψθλά και βλζπει με βλζμμα μετεωριςμζνον και επειδι είναι αςυνικιςτοσ και αδθμονεί και απορεί και τραυλίηει, δεν λζγω ότι γίνεται γελοίοσ εισ τασ Κρακίςςασ οφτε και εισ κανζνα άλλον απαίδευτον, διότι αυτό δεν το εννοοφν, γίνεται όμωσ γελοίοσ εισ τουσ λαβόντασ αντίκετον ανατροφιν από τθν ανδραποδϊδθ. Λδοφ λοιπόν ο χαρακτιρ ενόσ εκάςτου από αυτοφσ τουσ δφο, καλζ Κεόδωρε, ο μεν ζνασ ανετράφθ πραγματικϊσ με ελευκερίαν και με άνεςιν, τον οποίον ακριβϊσ ονομάηεισ φιλόςοφον, και δεν κεωρεί προςβολιν να τον νομίηουν μωρόπιςτον και ότι δεν αξίηει τίποτε, όταν περιεπλεχκι εισ υπθρεςίασ δουλικάσ, λόγου χάριν να μθ γνωρίηθ να δζςθ ζνα ςτρωματόδεμα, ι να καταςκευάηθ ζνα νόςτιμον φαγθτόν, ι να ειπι δφο ζξυπνα λόγια. Ο άλλοσ πάλιν όλα αυτά θμπορεί να τα εκτελζςθ επιτθδείωσ και ταχζωσ, δεν θμπορεί όμωσ να ενδυκι με επιτθδειότθτα ελευκζρου ανκρϊπου, ουδζ εγνϊριςε τθν αρμονίαν των λόγων, διά να εξυμνιςθ τθν αλθκινιν ηωιν των κεϊν και των ανκρϊπων που ευτυχοφν. Κεόδωροσ. Εάν, καλζ ωκράτθ, οι λόγοι ςου ζπεικαν όλουσ κακϊσ εμζ, κα επλθκφνετο θ ειρινθ εισ τον κόςμον και κα ιτο μικροτζρα θ δυςτυχία. ωκράτθσ. Και όμωσ οφτε να εξαλειφκι το κακόν είναι δυνατόν, καλζ Κεόδωρε, διότι είναι ανάγκθ να υπάρχει πάντοτε μία αντίκεςισ προσ το αγακόν οφτε πάλιν θμπορεί να ζχθ κζςιν μεταξφ των κεϊν, αλλά μόνον εισ τθν κνθτιν φφςιν και εισ τοφτον τον τόπον περιφζρεται εξ ανάγκθσ. Διά τοφτο πρζπει να προςπακιςωμεν να φφγωμεν το γρθγορϊτερον από τον κόςμον τοφτον εισ εκείνον. Φυγι δε είναι το να γίνωμεν όςον το δυνατόν όμοιοι με τον κεόν, θ δε ομοίωςισ ςυνίςταται εισ το να γίνωμεν δίκαιοι και ευςεβείσ μαηί με τθν φρόνθςιν. Αλλά βεβαίωσ, φίλε μου, δεν είναι τόςον εφκολον να πείςθ κανείσ άλλον, ότι όχι διά τουσ λόγουσ διά τουσ οποίουσ λζγει ο λαόσ πρζπει να αποφεφγθ το πονθρόν και να ηθτι τθν αρετιν, δθλαδι διά να φαίνεται ότι δεν είναι κακόσ, αλλά αγακόσ. Διότι αυτά μου φαίνονται ότι είναι φλυαρία γραϊδίων, θ δε αλικεια είναι θ εξισ: ο κεόσ δεν είναι άδικοσ με κανζνα τρόπον εισ καμμίαν περίςταςιν, αλλ' όςον το δυνατόν είναι δίκαιοσ εισ τθν εντζλειαν, και κανζν άλλο πράγμα δεν είναι ομοιότερον με αυτόν, παρά εκείνοσ από θμάσ ο οποίοσ κα γίνθ δίκαιοσ εισ τθν εντζλειαν. Αυτό είναι

εκείνο το οποίον κάμνει ζνα άνκρωπον πραγματικϊσ καυμάςιον, και πάλιν ουτιδανόν και άνανδρον. Διότι θ μεν γνϊςισ αυτοφ είναι αλθκινι ςοφία και αρετι, θ δε άγνοια είναι φανερά αμάκεια και κακία. Αι άλλαι όμωσ φαινομενικαί ικανότθτεσ και ςοφίαι εισ μεν τθν διαχείριςιν των πολιτικϊν είναι βάροσ εισ τουσ άλλουσ, εισ δε τασ τζχνασ είναι χονδροειδία. Και λοιπόν εισ εκείνον ο οποίοσ αδικεί και ομιλεί θ κάμνει αςεβι πράγματα, το καλλίτερον είναι να μθ τον κεωριςωμεν τρομερόν εισ τθν πανουργίαν. Διότι αυτοί ευχαριςτοφνται να ακοφουν τοιαφτθν κατθγορίαν και νομίηουν ότι δεν είναι φλφαροι, αφοφ άλλωσ είναι βάροσ τθσ γθσ, αλλά ότι είναι άνκρωποι κακϊσ πρζπει να είναι εισ μίαν πόλιν όςοι κζλουν να ςωκοφν. Πρζπει λοιπόν να ειποφμεν τθν αλικειαν, ότι δθλαδι τόςον περιςςότερον είναι ό,τι δεν υποκζτουν, όςον περιςςότερον δεν το γνωρίηουν. Διότι αγνοοφν τθν ηθμίαν τθσ αδικίασ, τθν οποίαν διόλου δεν πρζπει να αγνοι κανείσ. Διότι αδικία δεν είναι αυτό που νομίηεται ςυνικωσ, δθλαδι οι δαρμοί και οι κάνατοι, τα οποία πολλάκισ τα πακαίνουν όςοι δεν είναι άδικοι, αλλά εκείνθ τθν οποίαν είναι αδφνατον να τθν αποφφγουν. Κεόδωροσ. Ποίαν λοιπόν εννοείσ; powerpoint to dvd ωκράτθσ. Τπάρχουν, φίλε μου, δφο πρότυπα δείγματα εισ τθν φφςιν, το κείον το οποίον είναι ευτυχζςτατον και ο αντίκεοσ ο οποίοσ είναι ο ακλιϊτατοσ και όμωσ δεν τα βλζπουν και από τθν θλικιότθτά των και τθν υπερβολικιν ανοθςίαν των χωρίσ να το αιςκάνωνται γίνονται όμοιοι με τον δεφτερον από τα άδικα ζργα των και ανόμοιοι με το πρϊτον. Δι' αυτό λοιπόν πλθρϊνουν τα αντίποινα εν όςω ηουν ηωιν ανάλογον με αυτόν που ομοιάηουν. Και αν ελζγαμεν εισ αυτοφσ ότι, αν δεν αποκθρφξουν τθν επιτθδειότθταν, όταν κα αποκάνουν, δεν κα τουσ δεχκι εκείνοσ ο κακαρόσ από το κακόν τόποσ και ότι εισ τθν παροφςαν ηωιν πάντοτε κα απολαμβάνουν τα ανάλογα προσ τθν διαγωγιν των, κακοί αυτοί με άλλουσ κακοφσ ςυντρόφουσ, τότε προ πάντων κα φανοφν τρομεροί και πανοφργοι ωσ να τουσ τα λζγθ αυτά κανείσ ανόθτοσ. Κεόδωροσ. Πολφ ορκά, ωκράτθ μου. ωκράτθσ. Σο γνωρίηω αγαπθτζ μου φίλε. Ζνα πράγμα όμωσ ςυμβαίνει εισ αυτοφσ, δθλαδι αν γίνθ ανάγκθ ατομικϊσ να δϊςουν και να λάβουν τον λόγον δι' εκείνουσ τουσ οποίουσ κατακρίνουν και δεχκοφν αξιοπρεπϊσ να υπομείνουν πολφν χρόνον και να μθ φφγουν ανάνδρωσ, τότε παραδόξωσ, φίλε μου, εισ το τζλοσ δεν αρζςουν οι ίδιοι τον εαυτόν των, δι' όςα λζγουν, και όλθ των εκείνθ θ ρθτορικι μαραίνεται, ϊςτε να μθν ζχουν καμμίαν διαφοράν από μικρά παιδιά. Και αυτά μεν, επειδι είναι ζξω τθσ υποκζςεωσ, ασ τα αφιςωμεν. Άλλωσ κα ςυςςωρευκοφν πολλά διαρκϊσ και κα κατακαλφψουν τον λόγον, τον οποίον αρχίςαμεν. Ϊςτε ασ ζλκωμεν εισ τα προθγοφμενα, αν είςαι ςφμφωνοσ και ςυ. Κεόδωροσ. Καλζ ωκράτθ, εγϊ ευχαριςτοφμαι πολφ να ακοφω τοιαφτα ηθτιματα, διότι είναι ευκολϊτερον εισ τθν γεροντικιν μου θλικίαν να παρακολουκϊ, εάν όμωσ ςυ κζλθσ, ασ επανζλκωμεν εισ τα πρϊτα πάλιν.

ωκράτθσ. Δεν εφκάςαμεν λοιπόν εισ το μζροσ εκείνο του λόγου, εισ το οποίον ελζγαμεν ότι όςοι παραδζχονται ότι τα όντα μετακινοφνται και ότι εκείνο το οποίον νομίηει ζκαςτοσ, αυτό και υπάρχει δι' εκείνον ο οποίοσ το νομίηει, εισ όλα μεν τα άλλα και προ πάντων εισ τα δίκαια είναι πρόκυμοι να διιςχυρίηωνται ότι ωριςμζνωσ όςα νομοκετιςθ μία πόλισ, αφοφ τα εγκρίνθ, αυτά είναι και δίκαια δι' αυτιν που τα ενομοκζτθςε, εφ' όςον μζνουν; Ωσ προσ το αγακόν όμωσ ουδείσ είναι τόςον ανδρείοσ ϊςτε να τολμά να διιςχυρίηεται ότι και όςα νομίςθ ωφζλιμα θ πόλισ και τα νομοκετιςθ, είναι ωφζλιμα όςον χρόνον μζνουν. Εκτόσ εάν απλϊσ λζγωμεν το όνομα. Αλλά τοφτο πάλιν κα ιτο εμπαιγμόσ δι' όςα λζγομεν. Δεν είναι ζτςι; Κεόδωροσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Όςτε ασ μθν ομιλοφμεν διά το όνομα αλλά διά το πράγμα, το οποίον εκφράηει το όνομα. Κεόδωροσ. Μάλιςτα, ασ μθν ομιλοφμεν. ωκράτθσ. Αλλά το πράγμα το οποίον εκφράηει το όνομα, ζχει υπ' όψει τθσ θ πόλισ όταν νομοκετι, και όςον τθσ είναι δυνατόν κάμνει όλουσ τουσ νόμουσ ωφελιμωτάτουσ διά τον εαυτόν τθσ. Ι νομίηεισ ότι βλζπει εισ άλλο τίποτε όταν νομοκετι; Κεόδωροσ. Διόλου μάλιςτα. ωκράτθσ. Αί λοιπόν, άραγε επιτυγχάνει πάντοτε ι ςφάλλει εισ πολλά πράγματα εκάςτθ πόλισ; Κεόδωροσ. Εγϊ νομίηω ότι εισ πολλά ςφάλλει. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν τα ίδια κα τα παραδεχκι ζκαςτοσ πολφ ευκολϊτερον, εάν κανείσ ερωτιςθ περί ολοκλιρου του είδουσ εισ το οποίον ανικει και το ωφζλιμον, νομίηω δε ότι εισ τοφτο ανικει και ο μζλλων χρόνοσ. Διότι όταν νομοκετοφμεν κζτομεν τουσ νόμουσ διά να είναι ωφζλιμοι εισ τον κατόπιν χρόνον, αυτό δε πολφ καλά θμποροφμεν να το ονομάςωμεν μζλλον. Κεόδωροσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ.

Εμπρόσ λοιπόν ασ ερωτιςωμεν τον Πρωταγόραν ι κανζνα από τουσ οπαδοφσ του. Δεν λζγετε ςεισ, κφριε Πρωταγόρα, ότι όλων των πραγμάτων ο πιχυσ που τα μετρά είναι ο άνκρωποσ, δθλαδι των λευκϊν, των βαρζων, των ελαφρϊν και όλων ανεξαιρζτωσ των τοιοφτων, διότι ζχει εντόσ του το κριτιριον δι' όλα αυτά και όπωσ τα αιςκάνεται, τοιαφτα τα νομίηει, και τα νομίηει πραγματικά διά τον εαυτόν του. Δεν είναι ζτςι; Κεόδωροσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Αλλ' άραγε, κφριε Πρωταγόρα, και διά τα μζλλοντα ζχει εντόσ του το κριτιριον, και όπωσ νομίηει ότι κα ςυμβοφν, τοιαφτα πραγματικϊσ κα ςυμβοφν εισ αυτόν που τα ενόμιςε; Λόγου χάριν ωσ προσ τα κερμά, εάν κανείσ αμακισ νομίςθ ότι κα τον πιάςθ κζρμθ, κα ζχθ πραγματικϊσ αυτιν τθν κερμότθτα και αν άλλοσ, ιατρόσ όμωσ αυτόσ, ειπι το εναντίον, τότε κατά τθν γνϊμθν ποίου από αυτοφσ τουσ δφο κα δεχκοφμεν ότι κα ςυμβι το μζλλον; Ι μιπωσ κα γίνθ ςυμφϊνωσ με τθν γνϊμθν και του ενόσ και του άλλου και διά μεν τον ιατρόν δεν κα είναι κερμόσ, ουδζ κερμαςμζνοσ, διά δε τον εαυτόν του κα είναι και τα δφο μαηί; Κεόδωροσ. Αυτό πραγματικϊσ κα ιτο κωμικόν. ωκράτθσ. Ακόμθ δε νομίηω ότι και ωσ προσ τθν γλυκφτθτα ι ςτυφάδα τθν οποίαν μζλλει να αποκτιςθ ο οίνοσ ζχει κφροσ θ γνϊμθ του αμπελουργοφ και όχι του κικαριςτοφ. Κεόδωροσ. Σι άλλο βεβαίωσ; ωκράτθσ. Οφτε πάλιν διά τθν αρμονίαν ι δυςαρμονίαν, θ οποία κα ςυμβι εισ το μζλλον, θμπορεί να ζχθ καλλιτζραν γνϊμθν ο γυμναςτισ από τον μουςικόν, πράγμα το οποίον κατόπιν και ο γυμναςτικόσ κα το παραδεχκι ότι είναι αρμονικόν. Κεόδωροσ. Όχι βεβαίωσ. ωκράτθσ. Επίςθσ και όςτισ μζλλει να κάμθ το γεφμα του χωρίσ να γνωρίηθ μαγειρικιν, όταν ετοιμάηεται τα φαγθτόν, δεν ζχει ολιγϊτερον κφροσ θ γνϊμθ του από τον μάγειρον διά τθν ευχαρίςτθςιν τθν οποίαν τοφτο κα προξενιςθ; Διότι όςον διά τθν ευχαρίςτθςιν θ οποία υπάρχει ι υπιρξε, τόρα πλζον ασ παφςωμεν να φιλονεικοφμεν, περί εκείνθσ όμωσ θ οποία μζλλει να νομιςκι και να υπάρξθ εισ ζκαςτον τι φρονείσ; άραγε είναι ο καλλίτεροσ κριτισ αυτόσ ο ίδιοσ διά τον εαυτόν του; Θ μιπωσ ςυ, κφριε Πρωταγόρα, δεν κα διδάξθσ καλλίτερα από οποιονδιποτε αναρμόδιον τι είναι πικανόν να ςυμβι εισ ζκαςτον από θμάσ εισ το δικαςτιριον, όςον

εξαρτάται από τουσ λόγουσ; Κεόδωροσ. Πραγματικϊσ, φίλε μου ωκράτθ, πάρα πολφ εκείνοσ εβεβαίωνε ότι ο ίδιοσ είναι εισ αυτό ανϊτεροσ από όλουσ. ωκράτθσ. Και ζκαμνε καλά μα τον Δία, αγαπθτζ μου φίλε. Άλλωσ βεβαίωσ κανείσ δεν κα εκάκθτο να ςυηθτι μαηί του και να πλθρϊνθ τόςον πολφ χριμα, εάν δεν κατζπεικε τουσ ςυνομιλθτάσ του, ότι και εκείνο το οποίον εισ το μζλλον κα υπάρξθ και κα νομιςκι οφτε μάντισ οφτε άλλοσ κανείσ θμπορεί να το κρίνθ καλφτερον από τον εαυτόν του. Κεόδωροσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Αί λοιπόν και αι νομοκεςίαι και το ωφζλιμον δεν ανικουν εισ το μζλλον, και δεν ομολογεί πασ τισ ότι κατ' ανάγκθν πολλάκισ μία πόλισ, θ οποία κζτει νόμουσ, δεν επιτυγχάνει το ωφελιμϊτερον από όλα; Κεόδωροσ. Πολφ μάλιςτα. ωκράτθσ. Επομζνωσ δικαίωσ θμποροφμεν να ειποφμεν εισ τον διδάςκαλόν ςου, ότι είναι θναγκαςμζνοσ να παραδεχκι ότι υπάρχει ςοφϊτεροσ ζνασ άλλοσ από κάκε άλλον, και ο ςοφϊτεροσ αυτόσ βεβαίωσ είναι ο πιχυσ που μετρά τα πράγματα. Εγϊ όμωσ ο αμακισ δεν υπάρχει θ παραμικρά ανάγκθ να γίνω πιχυσ κακϊσ με θνάγκαηε να γίνω με το καλό και με τθν βίαν ο λόγοσ τον οποίον είπα με το μζροσ εκείνου. Κεόδωροσ. Μου φαίνεται, καλζ ωκράτθ, ότι με αυτά περιςςότερον εξελζγχεται ψευδισ ο λόγοσ του, ο οποίοσ όμωσ εξελζγχεται και με το ότι παραδζχεται ωσ εγκφρουσ τασ γνϊμασ των άλλων, διότι αφται απεδείχκθςαν ότι δεν παραδζχονται κατ' ουδζνα τρόπον αλθκείσ τουσ λόγουσ εκείνου. ωκράτθσ. Και με άλλουσ πολλοφσ τρόπουσ, καλζ Κεόδωρε, είναι εφκολον να εξελεχκι το ότι δεν είναι αλθκινι θ γνϊμθ του κακενόσ. Αλλά ωσ προσ τα πάκθ τα οποία ςυμβαίνουν εισ ζκαςτον, από τα οποία προζρχονται αι αιςκιςεισ και αι γνϊμαι αι οποίαι τασ ςυνοδεφουν, είναι δυςκολϊτερον να αποδείξωμεν ότι δεν είναι αλθκι. Πικανόν όμωσ να απατϊμαι, διότι ίςωσ είναι αψευδείσ, και ίςωσ να λζγουν τθν αλικειαν όςοι διιςχυρίηονται ότι είναι ςαφείσ και επιςτθμονικαί. Ϊςτε πικανόν και ο Κεαίτθτοσ απ' εδϊ να μθ απζτυχε, όταν είπε ότι είναι το ίδιον πράγμα θ αίςκθςισ και θ επιςτιμθ. Δι' αυτό λοιπόν πρζπει να πλθςιάςωμεν περιςςότερον εισ το ηιτθμα, κακϊσ το επζβαλλε ο λόγοσ τον οποίον είπα υπεραςπιηόμενοσ τον Πρωταγόραν, και να ερευνιςωμεν αυτιν τθν

κινουμζνθν ουςίαν, αν λζγει τίποτε το ορκόν ι είναι ςακρά. Σουλάχιςτον περί αυτισ ζωσ τόρα δεν ζγινε μικρόσ πόλεμοσ οφτε μεταξφ ολίγων ανκρϊπων. Κεόδωροσ. Πολφ απζχει του να είναι μικρά, εισ τθν Λωνίαν μάλιςτα, διαρκϊσ μεγαλόνει. Διότι οι φίλοι του Θρακλείτου με μεγάλθν ανδρείαν δίδουν τα ζξοδα προσ χάριν αυτοφ του λόγου. ωκράτθσ. Δι' αυτό, φίλε Κεόδωρε, ακόμθ περιςςότερον είναι ανάγκθ να εξετάςωμεν και μάλιςτα από τθν αρχιν, πϊσ τθν υποςτθρίηουν οι ίδιοι. Κεόδωροσ. Βεβαιότατα. Διότι, φίλε μου ωκράτθ, δι' αυτοφσ τουσ λόγουσ του Θρακλείτου, ι κακϊσ ςυ λζγεισ του Ομιρου και των άλλων ακόμθ αρχαιοτζρων, όςοι ευρίςκονται εισ τα μζρθ τθσ Εφζςου και καυχϊνται ότι είναι ζμπειροι οι ίδιοι μεν δεν είναι ικανοί να ςυηθτιςουν καλλίτερον από τουσ εξωφρενικοφσ. Διότι πραγματικϊσ μετακινοφνται και αυτοί κακϊσ λζγουν τα ςυγγράμματα. Σο να μείνουν όμωσ ςτακεροί εισ ζνα λόγον και εισ μίαν ερϊτθςιν και με θςυχίαν να απαντιςουν εισ τθν ςειράν των και να ερωτιςουν και αυτοί, τοφτο ολιγϊτερον υπάρχει εισ αυτοφσ από το μθδενικόν. Ι μάλλον πολφ κάτω από το μθδζν. Διότι οι άνκρωποι αυτοί δεν ζχουν ουδζ τθν παραμικράν θςυχίαν. Αλλ' αν ερωτιςθσ κανζνα παίρνουν ςτο ςτόμα κάτι λεξείδια αινιγματϊδθ, ωςάν τόξα μζςα από τθν φαρζτραν, και ςου τα πετοφν, και αν κελιςθσ να του ηθτιςθσ κανενόσ εξιγθςιν τι είπε, κα τθν ζχεισ πάκθ με άλλο λεξείδιον με πρωτοφανι ςθμαςίαν, και ποτζ δεν κα τελείωςθσ καμμίαν υπόκεςιν με κανζνα από αυτοφσ. Αλλ' οφτε και οι ίδιοι μεταξφ των τελειϊνουν, αλλά προςζχουν παρά πολφ να μθν αφιςουν τίποτε να μείνθ ςτερεόν, οφτε εισ τον λόγον οφτε εισ τασ ψυχάσ των, επειδι νομίηουν, κακϊσ μου φαίνεται, ότι αυτό είναι ςταςιμότθσ. Αυτοί όμωσ τθν ςταςιμότθτα τθν πολεμοφν υπερβολικά, και όςον θμποροφν τθν εκδιϊκουν από παντοφ. ωκράτθσ. Μςωσ, φίλε μου Κεόδωρε, αυτοφσ τουσ ανκρϊπουσ τουσ είδεσ μόνον τθν ϊραν που πολεμοφν, και δεν τουσ επζτυχεσ όταν ζχουν ειρινθν, διότι δεν είναι φίλοι ςου. Εγϊ όμωσ νομίηω ότι αυτά τα λζγουν εισ τουσ μακθτάσ των, τθν ϊραν του ςχολείου, τουσ οποίουσ κζλουν να τουσ κάμουν ομοίουσ με τον εαυτόν των. Κεόδωροσ. Ποφ τουσ ευρικαν τουσ μακθτάσ, ευλογθμζνε μου; Διότι από αυτοφσ ουδζ μακθτισ γίνεται ο είσ του άλλου, αλλά φυτρϊνουν μόνοι των, κυριευόμενοι από ενκουςιαςμόν με ό,τι τφχθ, και ο είσ τον άλλον δεν τον κεωρεί τίποτε. Από αυτοφσ λοιπόν, κακϊσ ικελα να ειπϊ, δεν κα λάβθσ ποτζ λόγον οφτε με το καλό οφτε με τθν βίαν. Δι' αυτό πρζπει να λάβωμεν εμπρόσ μασ αυτοφσ τουσ ιδίουσ ωςάν ζνα πρόβλθμα και να τουσ εξετάςωμεν.

ωκράτθσ. Πολφ καλά το λζγεισ. Λοιπόν αυτό το πρόβλθμα δεν είναι αυτά τα οποία εμάκαμεν από τουσ αρχαίουσ, οι οποίοι τα κρφπτουν από τον λαόν με τουσ ςτίχουσ των, ότι δθλαδι θ πθγι όλων των πραγμάτων, θ οποία είναι ο Ωκεανόσ και θ Σθκφσ, δεν είναι άλλο παρά ρεφματα και διαρκϊσ κινοφνται; Πράγματα τα οποία μόνον οι νεϊτεροι τα λζγουν φανερά διά να φανοφν ςοφϊτεροι, διά να μάκουν και οι υποδθματοποιοί τθν ςοφίαν των και να μθ νομίηουν πλζον βλακωδϊσ ότι άλλα μεν από τα όντα κινοφνται, άλλα δε ςτζκονται, αλλά να μάκουν ότι όλα κινοφνται και να τιμοφν αυτοφσ. Παρ' ολίγον όμωσ να λθςμονιςω, φίλε μου Κεόδωρε, ότι άλλοι πάλιν είπαν το αντίκετον από αυτοφσ, παραδείγματοσ χάριν ότι μζνει ακίνθτον εκείνο το οποίον ονομάηεται ον, και τα άλλα όςα διιςχυρίηονται οι Μζλιςςοι και οι Παρμενίδαι αντικζτωσ προσ όλουσ αυτοφσ, ότι δθλαδι ζν είναι τα πάντα και μζνει ακίνθτον εισ τθν κζςιν του, διότι δεν υπάρχει χϊροσ εισ τον οποίον να μετακινθκι. Λοιπόν, φίλε μου, τι κα κάμωμεν με όλουσ αυτοφσ; Διότι ολίγον κατ' ολίγον επροχωριςαμεν και χωρίσ να το εννοιςωμεν επζςαμεν εισ το μζςον αυτϊν των δφο μερϊν. Και αν δεν λάβωμεν τα μζτρα μασ να φφγωμεν, κα τιμωρθκουμεν κακϊσ εκείνοι οι οποίοι μζςα εισ τασ παλαίςτρασ παίηουν επάνω εισ τθν γραμμιν, και τότε τουσ ςφρουν και από τα δφο μζρθ αντικζτωσ. Δι' αυτό μου φαίνεται ότι πρζπει πρϊτον να εξετάςωμεν το ζν μζροσ από το οποίον αρχίςαμεν, δθλαδι αυτοφσ που κινοφνται (!). Και αν μεν ιδοφμεν ότι λζγουν κάτι τι, τότε κα ςφρωμεν τον εαυτόν μασ προσ αυτοφσ και κα προςπακιςωμεν να ξεφφγωμεν από τουσ άλλουσ. Εάν όμωσ ιδοφμεν ότι το αντίκετον κόμμα των ενιηόντων, λζγει αλθκζςτερα, τότε κα τρζξωμεν πάλιν με το μζροσ αυτϊν, φεφγοντεσ από εκείνουσ οι οποίοι κινοφν τα ακίνθτα. Αν δε πάλιν και οι δφο φανοφν ότι δεν λζγουν τίποτε ορκόν, τότε κα είμεκα γελοίοι (!), αφοφ θμείσ που είμεκα μθδαμινοί νομίηομεν ότι κάτι λζγομεν, αυτοφσ δε που είναι παμπάλαιοι και πάνςοφοι άνκρωποι τουσ αποδοκιμάηομεν. Πρόςεξε λοιπόν, φίλε Κεόδωρε, αν ςυμφζρει να προχωριςωμεν εισ τόςον μεγάλον κίνδυνον. Κεόδωροσ. Βεβαίωσ δεν είναι διόλου υποφερτόν, ωκράτθ μου, να μθ ςυςκεφκϊμεν τι λζγουν τα κόμματα αυτϊν των ανκρϊπων. ωκράτθσ. Σότε βζβαια πρζπει να ςκεφκϊμεν, αφοφ ςυ είςαι πρόκυμοσ. Εγϊ λοιπόν νομίηω ότι ωσ προσ τθν κίνθςιν θ αρχι τθσ ςκζψεωσ είναι να εφρωμεν, τι εννοοφν όταν λζγουν ότι τα πάντα κινοφνται. Κζλω δε να ειπϊ το εξισ: Άραγε ζνα είδοσ κινιςεωσ παραδζχονται, ι δφο, κακϊσ νομίηω εγϊ, αλλά ασ μθ το νομίηω μόνον εγϊ αλλά και ςυ λάβε μζροσ, διά να υποφζρωμεν το βάροσ μαηί, αν γίνθ ανάγκθ. Λοιπόν λζγε: άραγε δεν ονομάηεισ κίνθςιν όταν ζνα πράγμα αλλάηθ τόπον ι και ςτρζφεται εισ τον ίδιον τόπον; Κεόδωροσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Σοφτο λοιπόν ασ το κεωριςωμεν ζν είδοσ κινιςεωσ. Όταν όμωσ μζνθ μεν εισ τον ίδιον τόπον, αλλά γθράςκθ, ι γίνεται μαφρον από λευκόν, ι ςκλθρόν από μαλακόν, ι πακαίνθ καμμίαν άλλθν μεταβολιν, άραγε δεν αξίηει να το ονομάςωμεν αυτό δεφτερον είδοσ κινιςεωσ; Κεόδωροσ. Εγϊ τουλάχιςτον αυτό φρονϊ.

ωκράτθσ. Και βζβαια είναι λογικόν. Λοιπόν αυτά τα δφο είδθ τθσ κινιςεωσ παραδζχομαι, τθν μεταβολιν και τθν μεταφοράν. Κεόδωροσ. Πολφ ορκά λζγεισ. ωκράτθσ. Αφοφ λοιπόν διαιρζςαμεν τθν κίνθςιν εισ δφο, τόρα ασ ςυηθτιςωμεν με αυτοφσ που λζγουν ότι τα πάντα κινοφνται και ασ τουσ ερωτιςωμεν: Άραγε παραδζχεςκε ότι όλα κινοφνται με τασ δφο κινιςεισ, δθλαδι ότι ςυγχρόνωσ μεταφζρονται και μεταβάλλονται, ι άλλο μεν με τασ δφο κινιςεισ, άλλο όμωσ με μίαν; Κεόδωροσ. Μα τον Δία εγϊ δεν θμπορϊ να απαντιςω. Νομίηω όμωσ ότι κα παραδεχκοφν ότι όλα κινοφνται και με τασ δφο κινιςεισ. ωκράτθσ. Αλλζωσ, φίλε μου, κα παραδεχκοφν ότι κινοφνται και ςτζκονται ςυγχρόνωσ, και τότε τόςον είναι ορκόν να ειποφν ότι όλα κινοφνται, όςον και ότι όλα ςτζκονται. Κεόδωροσ. Πολφ ορκά ομιλείσ. ωκράτθσ. Αφοφ λοιπόν πρζπει όλα να κινοφνται, θ δε ακινθςία να μθν υπάρχθ εισ κανζν, τότε βεβαίωσ όλα κινοφνται με όλθν τθν κίνθςιν διαρκϊσ. Κεόδωροσ. Είναι ανάγκθ. ωκράτθσ. Πρόςεξε λοιπόν, ςε παρακαλϊ, εισ το εξισ: Δεν ελζγαμεν ότι τθν γζννθςιν τθσ κερμότθτοσ και τθσ λευκότθτοσ και οποιουδιποτε άλλου από τα όμοια, αυτοί τθν εξθγοφν οφτω πωσ, ότι δθλαδι ζκαςτον από αυτά μεταφζρεται μαηί με τθν αίςκθςιν μεταξφ του ενεργθτικοφ και του πακθτικοφ, και το μεν πακθτικόν γίνεται αιςκθτόν και όχι πλζον αίςκθςισ, το δε ενεργθτικόν γίνεται ζν ωριςμζνον είδοσ και όχι γενικϊσ ποιότθσ; Μςωσ όμωσ θ ποιότθσ ςου φαίνεται παράδοξον όνομα και ςυγχρόνωσ δεν εννοείσ το πράγμα με αυτιν τθν γενικιν ζκφραςιν. Ϊςτε άκουςε χωριςτά τα μζρθ του. Δθλαδι το ενεργθτικόν δεν γίνεται οφτε κερμότθσ οφτε λευκότθσ, αλλά κερμόν και λευκόν και τα άλλα ομοίωσ. Διότι ενκυμείςαι βεβαίωσ ότι αυτό ελζγαμεν και προθγουμζνωσ, ότι δθλαδι κανζν δεν είναι ζν μόνον του, οφτε πάλιν το ενεργθτικόν ι πακθτικόν, αλλά από αυτά τα δφο, αφοφ πλθςιάςουν μεταξφ των, γεννϊνται αι αιςκιςεισ και τα αιςκθτά και άλλα μεν αποκτοφν μίαν ωριςμζνθν ποιότθτα, άλλα δε τθν αίςκθςιν αυτισ. Κεόδωροσ.

Πϊσ δεν το ενκυμοφμαι; ωκράτθσ. Και λοιπόν τα άλλα μεν, ασ τα αφιςωμεν κατά μζροσ, χωρίσ να ςκοτιηϊμεκα αν τα λζγουν κατά τον ζνα ι τον άλλον τρόπον. Εκείνο όμωσ χάριν του οποίου τα λζγομεν, ασ προςζχωμεν όταν τουσ ερωτοφμεν: Κινοφνται και ρζουν, λζγετε, τα πάντα; Δεν είναι ζτςι; Κεόδωροσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Άραγε όχι με τασ δφο κινιςεισ, τασ οποίασ διεκρίναμεν, δθλαδι με τθν μεταφοράν και με τθν μεταβολιν; Κεόδωροσ. Πϊσ όχι; αφοφ πρόκειται να είναι τελεία θ κίνθςίσ των; ωκράτθσ. Λοιπόν εάν μόνον μετεφζροντο χωρίσ να μεταβάλλωνται, κα θμποροφςαμεν ίςωσ να ειποφμεν ποίου είδουσ είναι αυτά τα οποία ρζουν, όταν μεταφζρονται. Ι όχι; Κεόδωροσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Αφοφ όμωσ δεν παραδεχόμεκα οφτε αυτό ωσ μόνιμον, ότι δθλαδι μεταφζρεται ωσ λευκόν αυτό που ρζει, αλλά ότι μεταβάλλεται, ϊςτε να υπάρχθ ροι και αυτοφ του ιδίου, δθλαδι τθσ λευκότθτοσ, και μεταβολι αυτοφ εισ άλλο χρϊμα, άραγε διά να μθ αποδειχκι ότι μζνει με αυτό το χρϊμα, είναι ποτζ δυνατόν να του αποδϊςωμεν ζνα οιονδιποτε χρϊμα, ϊςτε να είναι ορκόσ ο χαρακτθριςμόσ του; Κεόδωροσ. Ποφ να ευρεκι τοιοφτον μθχάνθμα, καλζ ωκράτθ, δι' αυτό το χρϊμα ι διά κανζν άλλο από αυτά, αφοφ διαρκϊσ τθν ϊραν που το λζγομεν ξεφεφγει, διότι είπαμεν ότι ρζει διαρκϊσ; ωκράτθσ. Και τι κα απαντιςωμεν δι' οποιανδιποτε αίςκθςιν, λόγου χάριν τθν όραςιν ι τθν ακοιν; μζνει ποτζ εντόσ αυτισ το να βλζπθ ι να ακοφθ; Κεόδωροσ. Βεβαίωσ δεν μζνει, αφοφ τα πάντα κινοφνται. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν δεν ζχομεν δικαίωμα να τθν χαρακτθρίςωμεν οφτε ωσ όραςιν περιςςότερον παρά ζλλειψιν οράςεωσ, οφτε ωσ άλλθν καμμίαν αίςκθςιν περιςςότερον παρά ζλλειψιν αυτισ, αφοφ όλα κινοφνται απολφτωσ.

Κεόδωροσ. Όχι βζβαια. ωκράτθσ. Και όμωσ θ αίςκθςισ είναι επιςτιμθ, κακϊσ είπαμεν εγϊ και ο Κεαίτθτοσ. Κεόδωροσ. Σο είπατε αυτό. ωκράτθσ. Επομζνωσ δεν απαντιςαμεν περιςςότερον διά τθν επιςτιμθν παρά διά τθν ζλλειψιν επιςτιμθσ, όταν μασ ερϊτθςαν τι είναι επιςτιμθ. Κεόδωροσ. Αυτό εκάματε, κακϊσ φαίνεται. ωκράτθσ. Ωραία διόρκωςισ τθσ απαντιςεϊσ μασ είναι αυτι, που εφάνθμεν πρόκυμοι να αποδείξωμεν ότι τα πάντα κινοφνται, διά να φανι πλζον ορκι εκείνθ θ απάντθςισ(!). Και όμωσ κακϊσ φαίνεται, εάν όλα κινοφνται, πάςα απάντθςισ, δι' οτιδιποτε απαντά κανείσ, αποδεικνφεται ορκι, είτε ειπισ ότι είναι οφτω πωσ είτε ότι δεν είναι, και μάλιςτα αν κζλθσ ειπζ το καλλίτερον ότι γίνεται, διά να μθ παραςτιςωμεν τον εαυτόν μασ ωσ ακίνθτον με τον λόγον μασ. Κεόδωροσ. Πολφ ορκά ομιλείσ. ωκράτθσ. Με τθν εξαίρεςιν βζβαια, καλζ Κεόδωρε, ότι εγϊ δεν είπα και οφτω πωσ και όχι οφτω πωσ. Και πραγματικϊσ και αυτό το οφτω πωσ δεν πρζπει να το λζγωμεν, διότι τότε δεν είναι δυνατόν να κινιται αυτό το οφτω πωσ (!). Οφτε πάλιν πρζπει να λζγωμεν: όχι οφτω πωσ, διότι και αυτό δεν κα εκινείτο. Αλλά άλλθν καμμίαν λζξιν πρζπει να νομοκετιςουν αυτοί οι οποίοι λζγουν αυτιν τθν κεωρίαν, διότι τόρα δεν υπάρχει κατάλλθλοσ λζξισ διά τθν υπόκεςίν των εκτόσ ίςωσ το: με κανζνα τρόπον (!). Προ πάντων όμωσ ίςωσ τοφτο αρμόηει εισ αυτοφσ, διότι είναι απεριόριςτον (!)(7). Κεόδωροσ. Πραγματικϊσ αυτι θ γλϊςςα είναι θ αρμοδιωτζρα δι' αυτοφσ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν; φίλε Κεόδωρε, και από τον επιςτικιον ςου φίλον είμεκα απθλλαγμζνοι, και πλζον δεν δεχόμεκα τον λόγον του, ότι δθλαδι πασ άνκρωποσ είναι πιχυσ όλων των πραγμάτων, εκτόσ εάν είναι κανείσ φρόνιμοσ. Και τθν επιςτιμθν δεν τθν παραδεχόμεκα ωσ αίςκθςιν διά τθσ μεκόδου τθσ κινιςεωσ των πάντων, εκτόσ εάν μασ ειπι άλλο τίποτε ο Κεαίτθτοσ απ' εδϊ.

Κεόδωροσ. Ζξοχα το είπεσ, ωκράτθ μου. Διότι τόρα, που ζλαβαν τζλοσ αυτά, πρζπει και εγϊ κατά τθν ςυμφωνίαν μασ να απαλλαχκϊ από το να απαντϊ εισ εςζ, αφοφ πλζον ζλαβε τζλοσ θ ςυηιτθςίσ μασ διά τον λόγον του Πρωταγόρου. Κεαίτθτοσ. Μθ, ςασ παρακαλϊ, καλζ Κεόδωρε, πριν τόρα πάλιν ο ωκράτθσ και ςυ ερωτιςετε εκείνουσ, οι οποίοι λζγουν ότι το παν μζνει ακίνθτον, κακϊσ προ ολίγου είχατε ςκοπόν. Κεόδωροσ. υ που είςαι νζοσ, καλζ Κεαίτθτε, διδάςκεισ θμάσ τουσ γεροντοτζρουσ να κάμνωμεν αδικίαν και να παραβαίνωμεν τασ ςυμφωνίασ; Σότε λοιπόν ετοιμάςου, διά να δϊςθσ λόγον διά τα επίλοιπα εισ τον ωκράτθ. Κεαίτθτοσ. Εάν κζλθ, διατί όχι. Εγϊ, ςε βεβαιϊ, ευχαριςτοφμαι να τον ακοφω, όταν ομιλι δι' όςα λζγω εγϊ. Κεόδωροσ. Λππικόν άνδρα προκαλείσ εισ τθν πεδιάδα, όταν προκαλισ τον ωκράτθν εισ τθν ςυηιτθςιν. Ερϊτα τον λοιπόν και κα ακοφςθσ. ωκράτθσ. Ναι, αλλά εγϊ, φίλε Κεόδωρε, δεν ζχω ςκοπόν να ακοφςω τον Κεαίτθτον εισ ό,τι αυτόσ επιβάλλει. Κεόδωροσ. Διατί άραγε δεν κα τον ακοφςθσ; ωκράτθσ. Διότι τον Μζλιςςον και τουσ άλλουσ οι οποίοι λζγουν ότι το παν είναι ζν ακίνθτον, και αυτοφσ μεν τουσ εντρζπομαι μιπωσ τουσ εξετάςωμεν με βαναυςότθτα, αλλά πάλιν δεν τουσ εντρζπομαι περιςςότερον από τον Παρμενίδθν ο οποίοσ είναι μόνοσ. Ο Παρμενίδθσ όμωσ μου φαίνεται, κακϊσ λζγει ο Όμθροσ (8), ότι είναι ςυγχρόνωσ ςεβαςτόσ και τρομερόσ. Διότι εγϊ εςχετίςκθν αυτόν τον άνκρωπον, όταν ιμθν πολφ νζοσ, ενϊ αυτόσ ιτο γζρων, και μου εφάνθ ότι ζχει βακφτθτα όλωσ διόλου αςυνικθ. Δι' αυτό φοβοφμαι μιπωσ θμείσ και τουσ λόγουσ του δεν εννοοφμεν και πολφ περιςςότερον απζχομεν να εννοιςωμεν τι είχε εισ τον νουν του, όταν ζλεγε αυτοφσ. Και το κυριϊτερον, εκείνο διά το οποίον ακριβϊσ αρχίςαμεν τθν ςυηιτθςιν μασ, δθλαδι τι πράγμα είναι άραγε θ επιςτιμθ, φοβοφμαι μιπωσ αυτό μείνθ ανεξζταςτον, διότι διαρκϊσ μασ ζρχονται πατινάδεσ από λόγουσ, εάν ζχθ κανείσ καιρόν να τουσ ακοφθ. Άλλωσ τε και αυτόσ ακόμθ τον οποίον εςτιςαμεν ζχει τόςον ατελείωτον ζκταςιν, ϊςτε αν μεν το εξετάςωμεν παρζργωσ, κα αναξιοπακιςθ, εάν δε όςον χρειάηεται, κα παρατακι και χάνεται πλζον το ηιτθμα τθσ επιςτιμθσ. Από αυτά όμωσ δεν πρζπει να γίνθ οφτε το ζν οφτε το άλλο, αλλά πρζπει θμείσ να προςπακιςωμεν να ελευκερϊςωμεν τον Κεαίτθτον από όςα εγκυμονεί διά τθν επιςτιμθν.

Κεόδωροσ. Βζβαια, αφοφ το κζλεισ, αυτό πρζπει να γίνθ. ωκράτθσ. Λοιπόν, φίλε Κεαίτθτε, τόςον μόνον πρόςεξε ωσ προσ εκείνα τα οποία είπαμεν. Δθλαδι απιντθςεσ ότι θ αίςκθςισ είναι επιςτιμθ. Δεν είναι ζτςι; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Εάν λοιπόν ςε ερωτιςθ κανείσ: Με τι βλζπει τα λευκά ο άνκρωποσ και με τι ακοφει τουσ οξείσ και βαρείσ ιχουσ; Νομίηω ότι κα ζλεγεσ με τα μάτια του και με τα αυτιά του. Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. υνικωσ θ πρόχειροσ χριςισ των ονομάτων και των βθμάτων άνευ τθσ ακριβοφσ εξετάςεωσ δεν είναι αγζνεια, αλλά μάλλον το αντίκετον από αυτό είναι δουλοπρεπζσ. Κάποτε όμωσ είναι και αναγκαίον, κακϊσ λόγου χάριν τόρα είναι ανάγκθ να προςζξωμεν εισ τθν απάντθςιν που ζδωκεσ, κατά τι δεν είναι ορκι. Πρόςεξε να ιδισ, ποία είναι ορκοτζρα απάντθςισ; Εκείνο με το οποίον βλζπομεν είναι οφκαλμόσ, ι εκείνο διά μζςου του οποίου βλζπομεν; Και πάλιν εκείνο με το οποίον ακοφομεν είναι αυτί, ι εκείνο διά μζςου του οποίου ακοφομεν; Κεαίτθτοσ. Εκείνα διά μζςου των οποίων αιςκανόμεκα ζνα πράγμα, μου φαίνεται περιςςότερον, καλζ ωκράτθ, παρά με τα οποία αιςκανόμεκα. ωκράτθσ. Διότι βεβαίωσ, παιδί μου, κα ιτο φρίκθ εάν είχαμεν εντόσ μασ εγκακζτουσ πολλάσ αιςκιςεισ, ωσ να είμεκα δοφρειοι ίπποι, και δεν ςυγκεντροφνται όλα αυτά εισ μίαν γνϊςιν, είτε κζλεισ να τθν ονομάςθσ αυτιν ψυχιν, είτε οτιδιποτε άλλο, με τθν οποίαν αιςκανόμεκα θμείσ διά μζςου αυτϊν ωσ άλλων οργάνων, όςα είναι αιςκθτά. Κεαίτθτοσ. Πραγματικϊσ τοφτο μου φαίνεται ορκότερον παρά εκείνο. ωκράτθσ. Αλλ' άραγε διά ποίον λόγον ςου λζγω αυτάσ τασ λεπτολογίασ; Διά να ιδοφμεν αν υπάρχει ζν και το αυτό πράγμα, με το οποίον θμείσ διά μζςου μεν των οφκαλμϊν μασ φκάνομεν ζωσ εισ τα λευκά και τα μαφρα, διά μζςου δε των άλλων αιςκιςεων εισ άλλα παρόμοια, και αν θμπορείσ όλα αυτά να τα αποδϊςθσ εισ το ςϊμα, όταν ερωτθκισ. Μςωσ όμωσ είναι καλλίτερον ςυ να απαντάσ και να τα λζγθσ αυτά, παρά εγϊ να

παραβαρφνωμαι διά ςε. Και λοιπόν λζγε μου. Εκείνα διά μζςου των οποίων αιςκάνεςαι τα κερμά και τα ςκλθρά και τα ελαφρά και τα γλυκά, δεν τα κεωρείσ όλα μζρθ του ςϊματοσ; ι μιπωσ κανενόσ άλλου; Κεαίτθτοσ. Όχι κανενόσ άλλου. ωκράτθσ. Άραγε κα παραδεχκισ ακόμθ ότι, όςα αιςκάνεςαι διά μζςου μιασ δυνάμεωσ, είναι αδφνατον να τα αιςκανκισ διά μζςου άλλθσ, ωσ λόγου χάριν, όςα αιςκάνεςαι διά μζςου τθσ ακοισ, να τα αιςκανκισ διά μζςου τθσ οράςεωσ, και αντιςτρόφωσ, όςα αιςκάνεςαι διά μζςου τθσ οράςεωσ, να τα αιςκανκισ διά μζςου τθσ ακοισ; Κεαίτθτοσ. Και πϊσ δεν κα το παραδεχκϊ; ωκράτθσ. Επομζνωσ, εάν ζχθσ εισ τον νουν ςου κάτι κοινόν δι' αυτά τα δφο, αυτό το κοινόν διά τα δφο δεν είναι δυνατόν να το αιςκανκισ οφτε διά μζςου του ενόσ μόνου από αυτά, οφτε διά μζςου του άλλου. Κεαίτθτοσ. Όχι βζβαια. ωκράτθσ. Διά τθν φωνιν όμωσ και τα χρϊματα μαηί, δεν ζχεισ άραγε εισ τον νουν ςου αυτό το ίδιον, δθλαδι τι είναι και τα δφο; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Και ακόμθ ότι το κακζν από τα δφο είναι διάφορον μεν από το άλλο, όμοιον όμωσ με τον εαυτόν του; Κεαίτθτοσ. Πϊσ αλλζωσ; ωκράτθσ. Και ότι τα δφο μαηί είναι δφο, χωριςτά όμωσ το κακζν είναι ζν; Κεαίτθτοσ. Και αυτό. ωκράτθσ. Αί λοιπόν και αν είναι όμοια το ζν με το άλλο ι ανόμοια, δεν είςαι άραγε ικανόσ να το ςκεφκισ; Κεαίτθτοσ. Πικανόν.

ωκράτθσ. Αυτά λοιπόν όλα διά μζςου ποίου οργάνου τα ςκζπτεςαι δι' αυτά τα δφο; Διότι βεβαίωσ οφτε διά μζςου τθσ ακοισ, οφτε διά μζςου τθσ οράςεωσ είναι δυνατόν να ςυλλάβθσ το κοινόν δι' αυτά. Ακόμθ δε και το εξισ είναι απόδειξισ δι' όςα λζγομεν. Ότι δθλαδι αν ιτο δυνατόν να ςκεφκϊμεν διά τα δφο μαηί, άραγε είναι αλμυρά ι όχι, κα γνωρίηθσ να μου ειπισ διά μζςου ποίου οργάνου κα το ςκεφκισ, και αυτό δεν είναι οφτε θ όραςισ οφτε θ ακοι, αλλά κάτι άλλο. Κεαίτθτοσ. Πϊσ δεν κα είναι άλλο, αφοφ είναι θ διά μζςου τθσ γλϊςςθσ ενεργοφςα δφναμισ; ωκράτθσ. Πολφ καλά το είπεσ. Σόρα όμωσ θ διά μζςου ποίου οργάνου ενεργοφςα δφναμισ κα φανερϊςθ εισ ςε το κοινόν εισ όλα αυτά, διά μζςου τθσ οποίασ εκφράηεισ το ότι υπάρχουν ι δεν υπάρχουν, και όλα τα άλλα, όςα προ ολίγου ερωτοφςαμεν δι' όλα αυτά; εισ όλα αυτά ποία όργανα κα παραδεχκισ διά μζςου των οποίων αιςκάνεται ζκαςτον από αυτά θ εντόσ θμϊν αιςκανομζνθ δφναμισ; Κεαίτθτοσ. Χωρίσ άλλο εννοείσ τθν φπαρξιν και ανυπαρξίαν, και τθν ομοιότθτα και τθν ανομοιότθτα, και τθν ταυτότθτα και τθν διάκριςιν, και ακόμθ το ζν και τουσ άλλουσ αρικμοφσ. Είναι δε φανερόν ότι ερωτάσ: διά μζςου ποίου οργάνου του ςϊματόσ μασ άραγε αιςκανόμεκα με τθν ψυχιν μασ και τον άρτιον και περιττόν αρικμόν και όλα τα άλλα όςα είναι ςυνζπεια τοφτων. ωκράτθσ. Ζξοχα παρακολουκείσ, καλζ Κεαίτθτε, και αυτά ακριβϊσ ςε ερϊτθςα. Κεαίτθτοσ. Ναι, αλλά μα τον Δία, ωκράτθ μου, εγϊ τουλάχιςτον δεν ζχω να απαντιςω τίποτε άλλο, εκτόσ ότι κατ' αρχιν ουδζ υπάρχει καν δι' αυτά ιδιαίτερον όργανον, κακϊσ δι' εκείνα, αλλά μόνθ τθσ θ ψυχι διά μζςου τθσ δυνάμεϊσ τθσ φαίνεται ότι επικεωρεί τα κοινά εισ όλα αυτά. ωκράτθσ. Εφγε, καλζ Κεαίτθτε, ςυ είςαι ωραίοσ και όχι άςχθμοσ, κακϊσ ζλεγε ο Κεόδωροσ. Διότι όςτισ ομιλεί καλά είναι ωραίοσ και αγακόσ. Εκτόσ δε του ωραίου μου ζκαμεσ ευεργεςίαν, διότι με απιλλαξεσ από μίαν μεγάλθν πολυλογίαν, αφοφ νομίηεισ ότι άλλα μεν θ ψυχι επικεωρεί διά μζςου τθσ ιδικισ τθσ δυνάμεωσ, άλλα δε διά μζςου των δυνάμεων του ςϊματοσ. Διότι αυτό ακριβϊσ ενόμιηα και εγϊ, ικελα όμωσ να το παραδεχκισ και ςυ. Κεαίτθτοσ. Αι λοιπόν το παραδζχομαι.

ωκράτθσ. Εισ ποία λοιπόν από τα δφο κατατάςςεισ τθν φπαρξιν; Διότι αυτό προ πάντων ςυμβαδίηει με όλα τα πράγματα. Κεαίτθτοσ. Εγϊ μεν τθν κατατάςςω μεταξφ εκείνων τα οποία ςυλλαμβάνει μόνθ τθσ θ ψυχι. ωκράτθσ. Άραγε και τθν ομοιότθτα και ανομοιότθτα και τθν ταυτότθτα και διάκριςιν; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Αλλά το ωραίον και το άςχθμον και το αγακόν και το κακόν; Κεαίτθτοσ. Νομίηω ότι μεταξφ των πρϊτων θ ψυχι και αυτϊν των πραγμάτων επικεωρεί τθν ουςίαν, ςυλλογιηομζνθ μόνθ τθσ τα παρελκόντα και τα παρόντα εν ςυγκρίςει προσ τα μζλλοντα. ωκράτθσ. τάςου λοιπόν. Δεν παραδζχεςαι ότι αυτι του μεν ςκλθροφ τθν ςκλθρότθτα κα τθν αιςκανκι διά τθσ επαφισ, ομοίωσ δε και του μαλακοφ τθν μαλακότθτα; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Σθν ουςίαν (φπαρξίν) των όμωσ και το τι είναι και τθν αντίκεςιν του ενόσ προσ το άλλο, και πάλιν τθν φπαρξιν αυτισ τθσ αντικζςεωσ μόνθ τθσ θ ψυχι προςπακεί να τα κρίνθ επιςτρζφουςα πολλάκισ εισ αυτά και ςυγκρίνουςα το ζν με το άλλο. Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Και λοιπόν μόλισ γεννθκοφν και οι άνκρωποι και τα ηϊα αμζςωσ δεν ζχουςι τθν αίςκθςιν των πραγμάτων, όςα προχωροφν διά μζςου του ςϊματοσ προσ τθν ψυχιν; Ενϊ οι ςυλλογιςμοί δι' αυτά και ωσ προσ τθν φπαρξιν και ωσ προσ τθν ωφζλειαν ζρχονται με πολφν κόπον και με τον καιρόν διά μζςου πολλϊν δυςκολιϊν και διά τθσ εκπαιδεφςεωσ, και πάλιν εισ όςουσ ζρχονται; Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά! ωκράτθσ.

Είναι λοιπόν δυνατόν να επιτφχθ τθν αλικειαν δι' εκείνο, διά το οποίον δεν επιτυγχάνει ουδζ τθν φπαρξιν; Κεαίτθτοσ. Αδφνατον. ωκράτθσ. Και εισ ό,τι πράγμα δεν επιτφχθ κανείσ τθν αλικειαν, είναι δυνατόν να γίνθ επιςτιμων αυτοφ; Κεαίτθτοσ. Πϊσ είναι δυνατόν, καλζ ωκράτθ; ωκράτθσ. Επομζνωσ εισ τα πακιματα δεν υπάρχει επιςτιμθ, αλλά μόνον εισ τον ςυλλογιςμόν αυτϊν. Διότι κακϊσ φαίνεται, εδϊ μεν είναι δυνατόν να ςυλλάβωμεν τθν φπαρξιν και τθν αλικειαν, εκεί όμωσ είναι αδφνατον. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Αί λοιπόν το ίδιον κεωρείσ εκείνο και τοφτο, αφοφ ζχουν τόςον μεγάλθν διαφοράν; Κεαίτθτοσ. Όχι, διότι δεν είναι δίκαιον. ωκράτθσ. Σι όνομα λοιπόν αποδίδεισ εισ εκείνο, δθλαδι το να βλζπθσ, να ακοφθσ, να οςφραίνεςαι, να κρυϊνθσ, να κερμαίνεςαι; Κεαίτθτοσ. Αίςκθςιν το ονομάηω εγϊ· τι άλλο βζβαια; ωκράτθσ. Άραγε ολόκλθρον αυτό το ονομάηεισ αίςκθςιν; Κεαίτθτοσ. Κατ' ανάγκθν. ωκράτθσ. Δθλαδι αυτό, το οποίον δεν ζχει τθν ικανότθτα να ςυλλάβθ τθν αλικειαν, διότι δεν ςυλλαμβάνει ουδζ τθν φπαρξιν. Κεαίτθτοσ. Όχι βζβαια. ωκράτθσ. Επομζνωσ οφτε τθν επιςτιμθν.

Κεαίτθτοσ. Οφτε. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν, φίλε Κεαίτθτε, δεν είναι δυνατόν να είναι το ίδιον πράγμα θ αίςκθςισ και θ επιςτιμθ. Κεαίτθτοσ. Όχι, κακϊσ φαίνεται, καλζ ωκράτθ. Σόρα μάλιςτα ζγινε εντελϊσ φανερόν ότι θ επιςτιμθ είναι διάφοροσ από τθν αίςκθςιν. ωκράτθσ. Αλλά θμείσ δεν αρχίςαμεν τθν ςυηιτθςιν μασ δι' αυτό και μόνον, δθλαδι διά να εφρωμεν τι δεν είναι θ επιςτιμθ, αλλά τι είναι. Σόρα όμωσ τόςον μόνον επροχωριςαμεν, ϊςτε διόλου να μθν τθν ηθτοφμεν μζςα εισ τθν αίςκθςιν, αλλά εισ εκείνο το όνομα, οποιονδιποτε είναι αυτό το οποίον ζχει θ ψυχι, όταν μόνθ τθσ αςχολιται εισ τα υπάρχοντα. Κεαίτθτοσ. Αυτό βεβαίωσ, καλζ ωκράτθ, κακϊσ εγϊ νομίηω, ονομάηεται κρίςισ. ωκράτθσ. Πολφ καλά το νομίηεισ, φίλε μου. Και τόρα πάλιν πρόςεξε από τθν αρχιν αφοφ ςβφςθσ όλα τα προθγοφμενα, μιπωσ εννοείσ τίποτε περιςςότερον, αφοφ επροχϊρθςεσ εισ αυτό το ςθμείον. Και τόρα πάλιν λζγε τι είναι επιςτιμθ. Κεαίτθτοσ. Να τθν ονομάςωμεν ολόκλθρον τθν επιςτιμθν κρίςιν, ωκράτθ μου, δεν είναι δυνατόν, διότι υπάρχει και ψευδισ κρίςισ. χεδόν όμωσ θ αλθκισ κρίςισ είναι επιςτιμθ και αυτό κεϊρθςε ωσ απάντθςίν μου. Διότι, ενϊ προχωροφμεν, αν δεν το εγκρίνωμεν κακϊσ και το προθγοφμενον, τότε κα προςπακιςωμεν να ειποφμεν άλλο. ωκράτθσ. Και βζβαια ζτςι πρζπει, καλζ Κεαίτθτε, να ομιλισ με περιςςοτζραν προκυμίαν, παρά κακϊσ προθγουμζνωσ εβαρφνεςο να απαντιςθσ. Διότι, εάν κάμωμεν ζτςι, τότε ζν από τα δφο, ι κα εφρωμεν αυτό το οποίον ηθτοφμεν, ι τουλάχιςτον δεν κα νομίηωμεν ότι γνωρίηομεν εκείνο, το οποίον δεν γνωρίηομεν με κανζνα τρόπον. Και βεβαίωσ αυτι θ αμοιβι δεν είναι αξιόμεμπτοσ. Και τόρα λοιπόν τι λζγεισ; Από τα δφο είδθ τθσ κρίςεωσ, δθλαδι τθν αλθκινιν και τθν ψευδι, παραδζχεςαι ότι θ αλθκινι κρίςισ είναι επιςτιμθ; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα το παραδζχομαι, διότι αυτό μου φαίνεται ορκόν τόρα πάλιν (!). ωκράτθσ. Αλλ' άραγε δεν αξίηει τον κόπον να αρχίςωμεν πάλιν περί κρίςεωσ; Κεαίτθτοσ.

Σι πράγμα να αρχίςωμεν; ωκράτθσ. Αυτό το πράγμα πολλζσ φορζσ ζωσ τόρα με ετάραξε, ϊςτε ευρζκθν εισ δυςκολίαν και απζναντι του εαυτοφ μου και απζναντι του άλλου, διότι δεν γνωρίηω να ειπϊ τι είναι αυτό το πάκθμα, το οποίον μασ ςυμβαίνει, και με ποίον τρόπον ςυμβαίνει. Κεαίτθτοσ. Ποίον δθλαδι; ωκράτθσ. Σο να κάμνωμεν ψευδι κρίςιν. Δι' αυτό λοιπόν και τόρα με διςταγμόν παρατθρϊ, αν πρζπει να το αφιςωμεν κατά μζροσ, ι να το εξετάςωμεν με τρόπον διάφορον από τον προθγοφμενον. Κεαίτθτοσ. Διατί όχι, καλζ ωκράτθ, αφοφ παρεδζχκθμεν, ότι πρζπει να το εξετάςωμεν και με οποιονδιποτε τρόπον; Διότι προ ολίγου πολφ καλά ςυ και ο Κεόδωροσ ελζγατε ωσ προσ τθν ευκαιρίαν, ότι τίποτε δεν μασ βιάηει εισ αυτά τα ηθτιματα. ωκράτθσ. Καλά που μου το ενκφμιςεσ. Διότι ίςωσ δεν είναι παράκαιρον να το ακολουκιςωμεν πάλιν ωςάν ίχνοσ. Διότι είναι καλλίτερον να τελειϊςωμεν ολίγον μζροσ καλά, παρά περιςςότερον χωρίσ να ικανοποιθκϊμεν. Κεαίτθτοσ. Σι άλλο βεβαίωσ; ωκράτθσ. Πϊσ λοιπόν; Σι είπαμεν τόρα; Δεν είπαμεν ότι υπάρχει πολλάκισ ψευδισ κρίςισ, και ότι άλλοσ μεν ζχει ψευδι κρίςιν, άλλοσ δε πάλιν αλθκινιν, διότι εκ φφςεωσ επλάςκθςαν κατ' αυτόν τον τρόπον; Κεαίτθτοσ. Αυτό είπαμεν βεβαίωσ. ωκράτθσ. Λοιπόν δι' όλα τα πράγματα ομοφ και δι' ζκαςτον χωριςτά δεν μασ εδόκθ το εξισ, δθλαδι να τα γνωρίηωμεν ι να μθ τα γνωρίηωμεν; Διότι προσ το παρόν αφινω κατά μζροσ τθν μάκθςιν και τθν επιλθςμοςφνθν, τα οποία κείνται εισ το μζςον αυτϊν, διότι δεν ζχουν καμμίαν ςχζςιν με το παρόν ηιτθμα. Κεαίτθτοσ. Πραγματικϊσ, ωκράτθ μου, τίποτε άλλο δεν μασ μζνει δι' ζκαςτον πράγμα, παρά να το γνωρίηωμεν ι να μθ το γνωρίηωμεν. ωκράτθσ. Σόρα λοιπόν δεν είναι λογικόν όςτισ κρίνει, ι να κρίνθ κανζν πράγμα

από όςα γνωρίηει, ι από όςα δεν γνωρίηει; Κεαίτθτοσ. Αυτό είναι λογικόν. ωκράτθσ. Και βεβαίωσ είναι αδφνατον, αν το γνωρίηθ, να μθν το γνωρίηθ το ίδιον πράγμα, ι, αν δεν το γνωρίηθ, να το γνωρίηθ. Κεαίτθτοσ. Πϊσ όχι; ωκράτθσ. Αλλ' όμωσ όςτισ ζχει ψευδι κρίςιν, άραγε όςα γνωρίηει, τα νομίηει ότι δεν είναι αυτά, αλλά κάποια άλλα από όςα γνωρίηει επίςθσ, και ενϊ γνωρίηει και τα δφο, νομίηει ότι και τα δφο δεν τα γνωρίηει; Κεαίτθτοσ. Αυτό είναι αδφνατον, καλζ ωκράτθ. ωκράτθσ. Αλλά τότε μιπωσ αντικζτωσ, όςα δεν γνωρίηει, τα νομίηει ότι είναι κάποια άλλα από όςα επίςθσ δεν γνωρίηει; Και τοφτο ιςοδυναμεί ωσ να μθ γνωρίηθ οφτε εςζ τον Κεαίτθτον οφτε εμζ τον ωκράτθ και να βάλθ εισ τον νουν του ότι ο ωκράτθσ είναι Κεαίτθτοσ, ι ο Κεαίτθτοσ ωκράτθσ; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ πϊσ αλλζωσ; ωκράτθσ. Ποτζ όμωσ, όςα γνωρίηει κανείσ, δεν νομίηει ότι είναι εκείνα τα οποία δεν γνωρίηει, οφτε πάλιν όςα δεν γνωρίηει ότι είναι εκείνα τα οποία γνωρίηει. Κεαίτθτοσ. Όχι βεβαίωσ, διότι αυτό κα ιτο τερατϊδεσ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν πϊσ είναι δυνατόν να ζχωμεν ψευδι κρίςιν; Διότι ζξω από αυτοφσ τουσ τρόπουσ είναι αδφνατον να ζχωμεν κρίςιν, διότι όλα ι τα γνωρίηομεν ι δεν τα γνωρίηομεν, εισ αυτά τα δφο όμωσ δεν υπάρχει τρόποσ να ζχωμεν ψευδι κρίςιν. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν μιπωσ πρζπει άραγε να ςκεπτϊμεκα όχι κατ' αυτόν τον τρόπον δι' αυτό το οποίον εξετάηομεν, δθλαδι με τθν μζκοδον τθσ γνϊςεωσ και τθσ αγνοίασ, αλλά με τθν μζκοδον τθσ υπάρξεωσ και

ανυπαρξίασ; Κεαίτθτοσ. Πϊσ το εννοείσ; ωκράτθσ. Μιπωσ είναι αυταπόδεικτον, ότι όςτισ δι' οποιονδιποτε πράγμα κρίνει τα μθ υπάρχοντα είναι αδφνατον να μθ ζχθ ψευδι κρίςιν, οποιανδιποτε άλλθν ςκζψιν και αν ζχθ εισ τον νουν του. Κεαίτθτοσ. Αυτό πάλιν είναι βεβαίωσ λογικόν, ωκράτθ μου. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν τι κα ειποφμεν, φίλε Κεαίτθτε, εάν κανείσ μασ ερωτιςθ: άραγε αυτό το οποίον λζγετε, είναι δυνατόν να ςυμβι εισ τον κακζνα και υπάρχει άνκρωποσ ο οποίοσ να κρίνθ το ανφπαρκτον, είτε ωσ προσ κανζν από τα όντα είτε κακ' εαυτό; Και θμείσ λοιπόν, κακϊσ φαίνεται, κα απαντιςωμεν εισ αυτόν ότι υπάρχει, όταν δεν κρίνθ τθν αλικειαν. Σι άλλο θμποροφμεν να απαντιςωμεν; Κεαίτθτοσ. Σίποτε άλλο. ωκράτθσ. Αλλ' όμωσ άραγε ςυμβαίνει αυτό και εισ κανζν άλλον μζροσ; Κεαίτθτοσ. Σι πράγμα; ωκράτθσ. Σο να βλζπθ κάτι τι, να μθ βλζπθ όμωσ τίποτε; Κεαίτθτοσ. Πϊσ είναι δυνατόν; ωκράτθσ. Και όμωσ όταν βλζπθ ζν οποιονδιποτε πράγμα βλζπει κάποιο από τα υπάρχοντα. Ι μιπωσ νομίηεισ, ότι αυτό το ζν ανικει εισ τα μθ υπάρχοντα; Κεαίτθτοσ. Όχι βεβαίωσ. ωκράτθσ. Επομζνωσ όςτισ βλζπει ζν οποιονδιποτε, βλζπει πράγμα που υπάρχει. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ.

Και όςτισ ακοφει οποιονδιποτε πράγμα, και ζν ακοφει και πράγμα που υπάρχει ακοφει. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Επομζνωσ και όςτισ άπτεται κάτι τι, άπτεται ζν οποιονδιποτε πράγμα, και πράγμα που υπάρχει, αφοφ είναι ζν; Κεαίτθτοσ. Επίςθσ. ωκράτθσ. Σόρα λοιπόν όςτισ κρίνει, δεν κρίνει ζν οποιονδιποτε πράγμα; Κεαίτθτοσ. Αυτό είναι λογικόν, ωκράτθσ. Και όςτισ κρίνει ζν, δεν κρίνει πράγμα που υπάρχει; Κεαίτθτοσ. υμφωνϊ μαηί ςου. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν όςτισ δεν κρίνει πράγμα το οποίον υπάρχει, τίποτε δεν κρίνει. Κεαίτθτοσ. Φαίνεται ότι δεν κρίνει. ωκράτθσ. Αλλά όςτισ δεν κρίνει τίποτε, δεν κάμνει όλωσ διόλου κρίςιν. Κεαίτθτοσ. Αυτό είναι επόμενον, κακϊσ φαίνεται. ωκράτθσ. Επομζνωσ δεν είναι δυνατόν να κρίνωμεν πράγμα, που δεν υπάρχει, οφτε ωσ προσ τα όντα οφτε κακ' εαυτό. Κεαίτθτοσ. Όχι, κακϊσ φαίνεται. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν κάτι άλλο είναι θ ψευδισ κρίςισ, παρά το να κρίνωμεν πράγματα, τα οποία δεν υπάρχουν. Κεαίτθτοσ. Άλλο, κακϊσ φαίνεται.

ωκράτθσ. Διότι οφτε κατ' αυτόν τον τρόπον, οφτε κακϊσ εςκεπτόμεκα προθγουμζνωσ, υπάρχει εντόσ μασ ψευδισ κρίςισ. Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα όχι. ωκράτθσ. Αλλ' άραγε μιπωσ πρζπει να ειποφμεν ότι αυτό γίνεται ωσ εξισ; Κεαίτθτοσ. Πϊσ; ωκράτθσ. Μιπωσ είναι ζνα είδοσ λάκοσ αυτό το οποίον λζγομεν ψευδι κρίςιν, όταν δθλαδι κανείσ εκλάβθ ζν πράγμα με τον νουν του ωσ άλλο, και ειπι ότι αυτό είναι. Διότι τότε, πάλιν μεν κρίνει πράγμα που υπάρχει, άλλο όμωσ αντ' άλλου, και επειδι αποτυγχάνει εκείνο το οποίον είχε κατά νουν, είναι δίκαιον να κεωρθκι ότι κάμνει ψευδι κρίςιν. Κεαίτθτοσ. Μου φαίνεται, ότι το είπεσ πολφ ορκά. Διότι όταν κανείσ κρίνθ αντί ωραίου άςχθμον, ι αντί αςχιμου ωραίον, τότε πραγματικϊσ κάμνει ψευδι κρίςιν. ωκράτθσ. ε εννόθςα, φίλε Κεαίτθτε, ότι μου πιρεσ τον αζρα και δεν με τρζμεισ. Κεαίτθτοσ. Από ποφ κυρίωσ; ωκράτθσ. Μςωσ ςου φαίνομαι ότι δεν αντελιφκθν το πραγματικϊσ ψευδζσ, και δεν ςε ερϊτθςα αν είναι δυνατόν ζνα ταχφ πράγμα να γίνθ αργόν, ι ζνα ελαφρόν πράγμα να γίνθ με τρόπον βαρφν ι κανζν άλλο να γίνθ όχι ςυμφϊνωσ με το φυςικόν του, αλλά ςυμφϊνωσ με το φυςικόν του αντικζτου, αντικζτωσ προσ τον εαυτόν του. Αυτό λοιπόν κα το παραλείψω, διά να μθ χακι εισ μάτθν το κάρροσ ςου. Παραδζχεςαι λοιπόν, κακϊσ είπεσ, ότι θ ψευδισ κρίςισ είναι ζνα είδοσ λάκοσ; Κεαίτθτοσ. Παραδζχομαι. ωκράτθσ. Επομζνωσ κατά τθν ιδικιν ςου κρίςιν είναι δυνατόν να δεχκϊμεν με τον νουν ζνα πράγμα ωσ άλλο και όχι ωσ εκείνο το ίδιον. Κεαίτθτοσ. Βζβαια είναι δυνατόν.

ωκράτθσ. Όταν λοιπόν κάμνθ τοφτο ο νουσ ενόσ ανκρϊπου, δεν είναι ςυγχρόνωσ ανάγκθ να ςυλλογίηεται ι και τα δφο ι το ζν από τα δφο; Κεαίτθτοσ. Βζβαια είναι ανάγκθ να τα ςυλλογίηεται ι ςυγχρόνωσ ι εν μζρει. ωκράτθσ. Ζξοχα. Αλλ' άραγε το να ςυλλογίηεται το εννοείσ όπωσ εγϊ; Κεαίτθτοσ. υ πϊσ το εννοείσ; ωκράτθσ. Ωσ λόγον τον οποίον διθγείται μόνθ τθσ θ ψυχι εισ τον εαυτόν τθσ δι' όςα πράγματα εξετάηει. Κακϊσ λόγου χάριν τθν ϊραν, που εγϊ δεν γνωρίηω τι να ςου απαντιςω (!), Διότι μου φαίνεται ότι, όταν ςυλλογίηεται, δεν κάμνει άλλο τίποτε παρά ςυνομιλεί θ ιδία με τον εαυτόν τθσ, ερωτϊςα και απαντϊςα και παραδεχομζνθ και μθ παραδεχομζνθ. Όταν όμωσ πλζον αποφαςίςθ, είτε με ζνα αργότερον είτε με ζνα ταχφτερον πιδθμα, και πλζον παραδζχεται το ίδιον πράγμα και δεν διςτάηει, αυτό το ονομάηομεν κρίςιν αυτισ. Επομζνωσ εγϊ τθν κρίςιν τθν κεωρϊ λόγον ο οποίοσ ελζχκθ, όχι όμωσ προσ άλλο πρόςωπον, οφτε με τθν φωνιν, αλλά ςιωπθρϊσ προσ τον εαυτόν μασ. υ όμωσ τι τθν κεωρείσ; Κεαίτθτοσ. Και εγϊ το ίδιον. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν όταν κανείσ κρίνθ ζν πράγμα ωσ άλλο πράγμα, τότε, κακϊσ φαίνεται, λζγει και προσ τον εαυτόν του, ότι ζνα πράγμα είναι άλλο πράγμα. Κεαίτθτοσ. Σι άλλο βεβαίωσ; ωκράτθσ. Ενκυμιςου λοιπόν εάν ζτυχε καμμιάν φοράν να ειπισ εισ τον εαυτόν ςου: ιδοφ αςφαλϊσ ότι το ωραίον είναι άςχθμον, ι το άδικον δίκαιον. Ι εν γζνει πρόςεξε, εάν εδοκίμαςεσ ποτζ ςου να πείςθσ τον εαυτόν ςου, ότι ζνα πράγμα είναι άλλο πράγμα, ι μιπωσ όλωσ το αντίκετον οφτε εισ τον φπνον ςου ποτζ δεν ετόλμθςεσ να ειπισ εισ τον εαυτόν ςου, ότι τάχα αςφαλϊσ τα περιττά είναι άρτια ι κανζν άλλο παρόμοιον. Κεαίτθτοσ. Λζγεισ τθν αλικειαν. ωκράτθσ. Και νομίηεισ, ότι άλλοσ κανείσ υγιισ ι μανιακόσ κα τολμιςθ ςοβαρϊσ να ειπι εισ τον εαυτόν του, προςπακϊν να τον μεταπείςθ, ότι είναι ανάγκθ

ο βουσ να είναι ίπποσ, ι το δφο να είναι ζν; Κεαίτθτοσ. Όχι μα τον Δία. ωκράτθσ. Λοιπόν, αφοφ θ κρίςισ είναι ομιλία με τον εαυτόν μασ, δεν υπάρχει κανείσ ο οποίοσ με τον λόγον και με τθν κρίςιν από κοινοφ, εγγίηων με τθν ψυχιν του και τα δφο αυτά κα ζλεγε και κα ζκρινε ότι ζνα πράγμα είναι άλλο πράγμα. Πρζπει όμωσ και ςυ να παραλείψθσ το ριμα εισ τα εν μζρει, διότι το ζνα και τα άλλο γίνονται όμοια ωσ προσ το ριμα. Δθλαδι εγϊ το εννοϊ αυτό ωσ εξισ· ότι κανείσ δεν κρίνει το ωραίον ωσ άςχθμον ι κανζν άλλο από τα παρόμοια. Κεαίτθτοσ. Σότε λοιπόν, καλζ ωκράτθ, το παραλείπω, και παραδζχομαι τθν γνϊμθν ςου. ωκράτθσ. Επομζνωσ όταν κανείσ κρίνθ και τα δφο είναι αδφνατον να κρίνθ το ζν ωσ το άλλο. Κεαίτθτοσ. Φαίνεται. ωκράτθσ. Εξ άλλου όμωσ όταν μόνον το ζν κρίνθ, το δε άλλο δεν το κρίνθ διόλου, ποτζ του δεν κα κρίνθ το ζν ωσ το άλλο. Κεαίτθτοσ. Λζγεισ τθν αλικειαν, διότι κα θναγκάηετο να εγγίςθ και εκείνο το οποίον δεν κρίνει. ωκράτθσ. Επομζνωσ οφτε όταν κρίνθ και τα δφο, οφτε όταν κρίνθ το ζν, είναι δυνατόν να κάμθ λάκοσ. Ϊςτε αν κανείσ ορίςθ ότι θ ψευδισ κρίςισ είναι λάκοσ, δεν λζγει τίποτε. Διότι οφτε κατ' αυτόν τον τρόπον, οφτε με όςα παρεδζχκθμεν προθγουμζνωσ, αποδεικνφεται ότι υπάρχει εντόσ μασ ψευδισ κρίςισ. Κεαίτθτοσ. Δεν υπάρχει, κακϊσ φαίνεται. ωκράτθσ. Και όμωσ, φίλε Κεαίτθτε, αν αυτό δεν το παραδεχκϊμεν ωσ αλθκζσ, κα αναγκαςκϊμεν να παραδεχκϊμεν πολλά άλλα και παράλογα. Κεαίτθτοσ. Ποία δθλαδι; ωκράτθσ. Δεν κα ςου το ειπϊ πριν δοκιμάςω να το εξετάςω κακ' όλουσ τουσ

τρόπουσ. Διότι εγϊ εντρζπομαι διά λογαριαςμόν μασ, όταν εισ τθν απορίαν μασ αναγκαηϊμεκα να παραδεχϊμεκα παράλογα πράγματα, κακϊσ ςου είπα. Εάν όμωσ το εφρωμεν θμείσ και κερδίςωμεν τθν ελευκερίαν μασ, τότε πλζον κα ομιλοφμεν διά τουσ άλλουσ οι οποίοι κα πακαίνουν τθν προςβολιν, ενϊ θμείσ κα ςτεκϊμεκα ζξω από τθν γελοιοποίθςιν. Εάν όμωσ ευρεκϊμεν εντελϊσ εισ απορίαν, κα ταπεινωκοφμεν, κακϊσ νομίηω, από τον λόγον και κα του δϊςωμεν καιρόν, ωςάν εκείνοι οι οποίοι πάςχουν ναυτίαν, να μασ καταπατιςθ και να μασ κάμθ ό,τι κζλει. Πρόςεξε λοιπόν να ακοφςθσ κατά ποίον τρόπον ευρίςκω ακόμθ διζξοδον από αυτό το ηιτθμα. Κεαίτθτοσ. Λζγε και μθ ςε μζλει. ωκράτθσ. κα ειπϊ ότι θμείσ ουχί ορκϊσ παρεδζχκθμεν εκείνθν τθν φοράν ότι, όςα δεν γνωρίηει κανείσ, είναι αδφνατον να κρίνθ ότι αυτά είναι εκείνα τα οποία δεν γνωρίηει, και επομζνωσ να απατθκι. Δεν είναι αδφνατον, αλλά είναι κάπωσ δυνατόν. Κεαίτθτοσ. Μιπωσ κζλεισ να ειπισ αυτό το οποίον και εγϊ υπωπτεφκθν τθν ϊραν που το ελζγαμεν ότι είναι τοιοφτον; Ότι δθλαδι εγϊ ενϊ γνωρίηω τον ωκράτθ, αν ιδϊ από μακράν κανζνα τον οποίον δεν γνωρίηω, τυχαίνει κάποτε να τον νομίςω ότι είναι ο ωκράτθσ, αυτόν τον οποίον δεν γνωρίηω; Διότι πραγματικϊσ εισ αυτιν τθν περίπτωςιν ςυμβαίνει αυτό το οποίον λζγεισ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν δεν το αποκθρφττομεν αυτό, το οποίον απεδείκνυε ότι δεν γνωρίηομεν όςα γνωρίηομεν, ενϊ τα γνωρίηομεν; Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Δθλαδι ασ μθ το δεχκϊμεν κατ' αυτόν τον τρόπον, αλλά κατά τον εξισ, και ίςωσ να το επιτφχωμεν κάπωσ, ίςωσ όμωσ να μασ εναντιωκι. Αλλά τι να γίνθ, ευριςκόμεκα εισ τοιαφτθν κζςιν, ϊςτε είναι ανάγκθ να ςτρζφωμεν από όλα τα μζρθ και να βαςανίηωμεν πάντα λόγον. Πρόςεξε λοιπόν, αν αυτό το οποίον λζγω ζχει ςθμαςίαν. Άραγε είναι δυνατόν όςτισ δεν γνωρίηει κάτι να το μάκθ φςτερον; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ είναι δυνατόν. ωκράτθσ. Και λοιπόν και κατόπιν πάλιν άλλο και ζπειτα άλλο; Κεαίτθτοσ. Και πϊσ όχι;

ωκράτθσ. Τπόκεςε λοιπόν λόγου χάριν, ότι μζςα εισ τασ ψυχάσ μασ υπάρχει κιρινον εκμαγείον, εισ τον ζνα μεγαλείτερον και εισ τον άλλον μικρότερον, και εισ τον ζνα μεν από κακαρϊτερον κθρίον, εισ δε τον άλλον από ακάκαρτον και ςκλθρότερον, εισ μερικοφσ δε πάλιν ελαςτικϊτερον, και εισ άλλουσ μζτριον. Κεαίτθτοσ. Σο υποκζτω. ωκράτθσ. Αυτό λοιπόν ασ το είπωμεν δϊρον τθσ κεάσ Μνθμοςφνθσ και ασ δεχκϊμεν ότι, όταν κζλωμεν να απομνθμονεφςωμεν κάτι τι από όςα ιδοφμεν ι ακοφςωμεν ι μόνοι μασ εννοιςωμεν, πλθςιάηομεν αυτό εισ τασ αιςκιςεισ και τασ αντιλιψεισ μασ και αποτυπόνεται κακϊσ όταν αποτυπόνωμεν εικόνασ εισ τα δακτυλίδια. Και εκείνο μεν το οποίον κα αποτυπωκι, το ενκυμοφμεκα και το γνωρίηομεν, εν όςω υπάρχει εντόσ μασ θ εικϊν του. Εκείνο όμωσ το οποίον κα εξαλειφκι ι δεν κα κατορκωκι να αποτυπωκι, το λθςμονοφμεν και δεν το γνωρίηομεν. Κεαίτθτοσ. Ασ είναι και ζτςι. ωκράτθσ. Όςτισ λοιπόν γνωρίηει αυτά, και εξετάηει κανζν από όςα βλζπει ι ακοφει, πρόςεξε να ιδισ αν είναι δυνατόν να κάμθ ψευδι κρίςιν κατά τον εξισ τρόπον. Κεαίτθτοσ. Ποίον τρόπον δθλαδι; ωκράτθσ. Να νομίςθ, ότι όςα γνωρίηει, άλλοτε μεν είναι εκείνα που γνωρίηει, άλλοτε δε εκείνα που δεν γνωρίηει. Διότι αυτά δεν τα είπαμεν καλά εισ τα προθγοφμενα, όταν παρεδζχκθμεν ότι είναι αδφνατον να γίνουν. Κεαίτθτοσ. Και τόρα πϊσ τα εννοείσ; ωκράτθσ. Σο εξισ πρζπει να λζγωμεν δι' αυτά χωρίηοντεσ το ηιτθμα από τθν αρχιν, ότι δθλαδι εκείνο μεν το οποίον γνωρίηω διότι (ςελίσ 104) ζχω ενκφμιον εισ τθν ψυχιν μου, δεν το βλζπω πλζον όμωσ με τα αιςκθτιριά μου, είναι αδφνατον να το νομίςω ωσ κανζν άλλο πράγμα από εκείνα που γνωρίηω, όταν ζχω και εκείνου τθν εντφπωςιν, δεν το βλζπω όμωσ. Οφτε αντιςτρόφωσ εκείνο το οποίον γνωρίηω, είναι δυνατόν να το νομίςω ότι είναι εκείνο το οποίον δεν γνωρίηω και του οποίου δεν ζχω τθν ςφραγίδα. Οφτε αρνθτικϊσ εκείνο το οποίον δεν γνωρίηω, να το νομίςω ωσ άλλο το

οποίον δεν γνωρίηω. Οφτε πάλιν αντιςτρόφωσ εκείνο το οποίον δεν γνωρίηω να το νομίςω ωσ άλλο το οποίον γνωρίηω. Σο ίδιον και διά τθν αίςκθςιν. Δεν είναι δυνατόν εκείνο το οποίον βλζπω να το νομίςω ωσ κανζν άλλο από όςα επίςθσ βλζπω. Οφτε αντιςτρόφωσ εκείνο το οποίον βλζπω ότι είναι κανζν από εκείνα τα οποία δεν βλζπω. Οφτε πάλιν ό,τι δεν βλζπω να νομίςω ότι είναι κανζν από όςα δεν βλζπω. Οφτε πάλιν αντιςτρόφωσ ό,τι δεν βλζπω να το νομίςω ωσ κανζν από όςα βλζπω, Και τόρα πάλιν με ςυνδυαςμόν, κανζν από όςα γνωρίηω και βλζπω και ζχω το αποτφπωμα από τθν αίςκθςιν, δεν είναι δυνατόν να νομίςω ωσ κανζν άλλο, από εκείνα τα οποία επίςθσ γνωρίηω και βλζπω και ζχω και αυτϊν τθν αποτφπωςιν και τθν αίςκθςιν. Σοφτο μάλιςτα είναι πολφ περιςςότερον αδφνατον από εκείνασ τασ δφο μονομερείσ περιπτϊςεισ, και αν ακόμθ εισ εκείνασ ιτο δυνατόν. Επίςθσ εκείνο το οποίον γνωρίηω και το βλζπω, και κρατϊ το ενκφμιον ακριβϊσ, είναι αδφνατον να το νομίςω ωσ άλλο πράγμα το οποίον γνωρίηω. Και πάλιν ό,τι γνωρίηω και βλζπω και το κατζχω αναλόγωσ, αδφνατον να το νομίςω ωσ άλλο το οποίον βλζπω. Οφτε αντικζτωσ ό,τι δεν γνωρίηω και δεν βλζπω να το νομίςω ωσ άλλο, το οποίον δεν γνωρίηω και δεν βλζπω. Οφτε ό,τι δεν γνωρίηω και δεν βλζπω να το νομίςω ωσ κανζν άλλο το οποίον δεν γνωρίηω. Οφτε τζλοσ ό,τι δεν γνωρίηω και δεν βλζπω να το νομίςω ωσ κανζν άλλο το οποίον δεν βλζπω. Όλαι αυταί αι τελευταίαι ζξ περιπτϊςεισ είναι κάτι περιςςότερον από αδφνατον διά να κρίνθ κανείσ ψευδϊσ με αυτάσ. Σόρα λοιπόν το πολφ πολφ υπολείπεται να είναι δυνατόν το τοιοφτον εισ τασ εξισ περιπτϊςεισ ακόμθ. ςελίσ 105 Κεαίτθτοσ. Εισ ποίασ δθλαδι; Μθ τυχόν θμπορζςω από αυτάσ να εννοιςω καλλίτερα. Διότι τόρα δεν ςε παρακολουκϊ. ωκράτθσ. Όςα γνωρίηω, να τα νομίςω ωσ άλλα από όςα γνωρίηω ςυγχρόνωσ και βλζπω, ι από όςα δεν γνωρίηω αλλά βλζπω. Και όςα γνωρίηω και βλζπω, να τα νομίςω ωσ άλλα από όςα γνωρίηω αλλά δεν βλζπω, ι δεν γνωρίηω αλλά βλζπω. Κεαίτθτοσ. Σόρα πλζον ζμεινα πολφ περιςςότερον πίςο παρά προθγουμζνωσ (!). ωκράτθσ. Σότε λοιπόν άκουςε να ςου τα ειπϊ αλλζωσ. Εγϊ ο οποίοσ γνωρίηω τον Κεόδωρον και ενκυμοφμαι εισ τον νουν μου ποία είναι θ μορφι του, ομοίωσ δε και τον Κεαίτθτον, δεν είναι αλθκζσ ότι άλλοτε μεν τουσ βλζπω, άλλοτε όμωσ όχι, και πολλάκισ τουσ δοκιμάηω με τθν αφιν μου και άλλοτε πάλιν όχι, και τουσ ακοφω ι με άλλθν καμμίαν αίςκθςιν τουσ αιςκάνομαι; Πολλάκισ όμωσ ναι μεν δεν ςασ αιςκάνομαι με κανζν από τα αιςκθτιρια, ςασ ενκυμοφμαι όμωσ όχι ολιγϊτερον, και ςασ γνωρίηω μζςα εισ τθν ψυχιν μου; Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Πρϊτον λοιπόν αυτό να εντυπϊςθσ από όςα ςου λζγω, ότι δθλαδι είναι

δυνατόν όςα γνωρίηω να μθ τα βλζπω και τα αιςκάνωμαι με τα αιςκθτιριά μου, είναι όμωσ δυνατόν και να τα βλζπω. τζλοσ ςελίδοσ 105 Κεαίτθτοσ. Αυτό είναι αλθκζσ. ωκράτθσ. Σο ίδιον λοιπόν και όςα δεν γνωρίηω, πολλάκισ μεν είναι δυνατόν και να μθ τα βλζπω, πολλάκισ όμωσ μόνον να τα βλζπω. Κεαίτθτοσ. Και αυτό είναι αλθκζσ. ωκράτθσ. Σόρα λοιπόν πρόςεξε μιπωσ ςου είναι ευκολϊτερον να με παρακολουκιςθσ. Εάν ο ωκράτθσ γνωρίηθ τον Κεόδωρον και τον Κεαίτθτον, και όμωσ δεν βλζπθ κανζνα από αυτοφσ τουσ δφο, οφτε με καμμίαν άλλθν αίςκθςιν τουσ αιςκάνεται, ποτζ δεν είναι δυνατόν να κρίνθ εντόσ του ότι ο Κεαίτθτοσ είναι Κεόδωροσ. Λζγω, ι δεν λζγω τίποτε; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ πολφ ορκά. ωκράτθσ. Αυτό λοιπόν που λζγω τόρα ιτο θ πρϊτθ περίπτωςισ από όςα ςου ζλεγα τότε. Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα, ιτο. ωκράτθσ. Σο δεφτερον ιτο ότι, όταν τον ζνα από ςασ τον γνωρίηω, τον δε άλλον δεν τον γνωρίηω, και δεν βλζπω με τασ αιςκιςεισ μου κανζνα από τουσ δφο ςασ, δεν είναι δυνατόν πάλιν να νομίςω ότι αυτόσ που γνωρίηω είναι εκείνοσ που δεν γνωρίηω. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Σο τρίτον ιτο ότι: όταν δεν γνωρίηω κανζνα από τουσ δφο ςασ οφτε τουσ βλζπω με καμμίαν αίςκθςιν, δεν είναι δυνατόν να τον νομίςω, αυτόν που δεν τον γνωρίηω, ότι είναι κάποιοσ άλλοσ από εκείνουσ που δεν γνωρίηω. Και όλα τα προθγοφμενα υπόκεςε ότι ςου τα λζγω τόρα πάλιν κατά ςειράν, εισ τα οποία εγϊ ποτζ δεν κα κρίνω ψευδϊσ διά ςε και τον Κεόδωρον, οφτε όταν ςασ γνωρίηω και τουσ δφο, οφτε όταν δεν ςασ γνωρίηω, και οφτε πάλιν αν τον ζνα γνωρίηω και τον άλλον δεν τον γνωρίηω. Σο ίδιον ςυμβαίνει και διά τασ αιςκιςεισ, αν βεβαίωσ παρακολουκισ.

Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα, παρακολουκϊ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν θ ψευδισ κρίςισ μζνει εισ τθν εξισ περίπτωςιν, όταν εγϊ γνωρίηω και ςε και τον Κεόδωρον και ζχω αποτυπωμζνα εισ εκείνο το κιρινον όργανον τα χαρακτθριςτικά των δφο ςασ, ωσ να είςκε δακτυλίδια, ςασ βλζπω όμωσ και τουσ δφο φςτερα από πολφν καιρόν και όχι τόςον κακαρά, και προςπακϊν να αποδϊςω τα χαρακτθριςτικά του κακενόσ ςασ εισ τθν ιδικιν του μορφιν, τα εμβάηω και τα προςαρμόηω εισ τα ίχνθ τα οποία άφθςαν εντόσ μου, διά να γίνθ θ αναγνϊριςισ. Και φςτερα από όλα αυτά αποτυγχάνω, και κακϊσ εκείνοι που φοροφν τα υποδιματά των ανάποδα ανταλλάςςω τθν μορφιν του κακενόσ από ςασ και τθν πλθςιάηω προσ τα ξζνα χαρακτθριςτικά, ι κακϊσ γίνεται εισ το βλζμμα μασ εμπρόσ εισ ζνα κάτοπτρον, όπου τα δεξιά μετατίκενται εισ τα αριςτερά, κατά τον ίδιον τρόπον ςυμβαίνει να απατθκϊ. Σότε λοιπόν ςυμβαίνει το λάκοσ και θ ψευδισ κρίςισ. Κεαίτθτοσ. Ζτςι κα είναι, καλζ ωκράτθ. Περίφθμα εξθγείσ αυτό το πάκθμα τθσ κρίςεωσ. ωκράτθσ. Και πάλιν όταν γνωρίηω και τουσ δφο και τον μεν ζνα εκτόσ του ότι τον γνωρίηω ςυγχρόνωσ τον βλζπω, τον άλλον όμωσ όχι, και τθν γνϊςιν του άλλου δεν ζχω από τασ αιςκιςεισ, πράγμα το οποίον ςου ζλεγα προθγουμζνωσ και ςυ τότε δεν το ενοοφςεσ. Κεαίτθτοσ. Ναι, δεν ςε ενοοφςα. ωκράτθσ. Αυτό λοιπόν ζλεγα, ότι δθλαδι όςτισ γνωρίηει τον ζνα από τουσ δφο και τον βλζπει και ζχει γνϊςιν αυτοφ από τθν αίςκθςιν, ποτζ δεν κα νομίςθ ότι αυτόσ είναι κάποιοσ άλλοσ τον οποίον γνωρίηει και βλζπει και επίςθσ ζχει γνϊςιν αυτοφ από τθν αίςκθςιν. Δεν ιτο αυτό; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Σότε όμωσ βεβαίωσ παρελείπαμεν αυτό που λζγομεν τόρα, ότι ψευδισ κρίςισ γίνεται όταν κανείσ γνωρίηθ και τουσ δφο και ζχθ και τουσ δφο με τθν όραςιν ι με καμμίαν άλλθν αίςκθςιν, δεν διατθρεί όμωσ τα χαρακτθριςτικά εκάςτου ςφμφωνα με τθν αίςκθςιν, αλλά ωςάν ανεπιτιδειοσ τοξότθσ, όταν ρίπτθ, αλλάηει το ςθμάδι του και αποτυγχάνει, το οποίον κα ονομάςωμεν ψεφδοσ. Κεαίτθτοσ. Πολφ λογικά βεβαίωσ.

ωκράτθσ. Και όταν λοιπόν διά τον ζνα μεν υφίςταται ακόμθ θ αίςκθςισ των γνωριςμάτων, διά τον άλλον όμωσ όχι, και θμείσ το γνϊριςμα τθσ υφιςταμζνθσ αιςκιςεωσ το προςαρμόηομεν εισ τθν μθ υφιςταμζνθν, και τότε ςφάλλει θ διάνοιά μασ απολφτωσ. Και με μίαν λζξιν, δι' όςα μεν κανείσ οφτε εγνϊριςε οφτε είδε ποτζ, δεν είναι δυνατόν, κακϊσ φαίνεται, οφτε να κρίνθ ψευδϊσ οφτε να γίνθ ψευδισ κρίςισ, εάν τόρα θμείσ λζγωμεν κάτι τι βζβαιον. Αλλά και μόνον εισ όςα γνωρίηομεν και ςυγχρόνωσ τα αιςκανόμεκα, εισ αυτά μόνον περιςτρζφεται θ ψευδισ κρίςισ, θ οποία γίνεται και αλθκισ, και όταν μεν φζρθ αντικριςτά και κατ' ευκείαν τα ορκά αποτυπϊματα, είναι αλθκισ, όταν όμωσ τα φζρθ πλαγίωσ και λοξϊσ, είναι ψευδισ. Κεαίτθτοσ. Πολφ καλά τα λζγεισ, καλζ ωκράτθ. ωκράτθσ. Και όμωσ περιςςότερον κα βεβαιϊςθσ αυτό, αφοφ ακοφςθσ και τα εξισ. ςελίσ 109 Δθλαδι θ ορκι κρίςισ είναι αξιζπαινον πράγμα, ενϊ θ ψευδισ κρίςισ είναι εντροπι. Κεαίτθτοσ. Και πϊσ δεν είναι βεβαίωσ; ωκράτθσ. Αυτά λοιπόν λζγουν ότι προζρχονται από το εξισ· όταν δθλαδι το κθρίον μζςα εισ τθν ψυχιν είναι βακφ και πολφ και λείον και καλϊσ ετοιμαςμζνον, τότε όςα διζρχονται από τασ αιςκιςεισ μασ τα αποτυπόνομεν εισ αυτό το &κθρ& τθσ ψυχισ μασ, κακϊσ το ωνόμαςε ο Όμθροσ, διά να κάμθ υπαινιγμόν με τθν ομοιότθτα αυτοφ προσ το κθρίον. Και τότε εισ αυτά αποτυπόνονται κακαρά τα γνωρίςματα και με αρκετόν βάκοσ και γίνονται μακροχρόνια, και όςοι είναι τοιοφτοι πρϊτον μεν μανκάνουν ευκόλωσ, ζπειτα ζχουν καλόν μνθμονικόν, και τζλοσ δεν ςυγχζουν τα γνωρίςματα, αλλά κρίνουν ορκϊσ. Διότι είναι κακαρά και εισ ευρφχωρον μζροσ και τα αποδίδουν αμζςωσ εισ τα αποτυπϊματά των, τα οποία ωσ γνωςτόν ονομάηονται όντα, και αυτοί ωριςμζνωσ ονομάηονται ςοφοί. Σι δεν το παραδζχεςαι; Κεαίτθτοσ. Σο παραδζχομαι πάρα πολφ. ωκράτθσ. υμβαίνει όμωσ να ζχθ κανείσ το &κθρ& δαςφτριχον, το οποίον ωριςμζνωσ εγκωμίαςε πολφ ο πάνςοφοσ ποιθτισ, ι να το ζχθ βρωμιςμζνον και με ακάκαρτον κθρίον, ι πολφ μαλακόν ι πολφ ςκλθρόν. Σότε εισ όςουσ μεν είναι μαλακόν, αυτοί μανκάνουν ευκόλωσ, αλλά και λθςμονοφν ευκόλωσ, εισ όςουσ δε είναι ςκλθρόν, ςυμβαίνουν τα αντίκετα, όςοι δε το ζχουν δαςφτριχον και ανϊμαλον, διότι ανεμίχκθ κανζν μζροσ από λίκουσ ι από χϊμα ι από κόπρον, αυτοί ςχθματίηουν αςαφι εκμαγεία. Επίςθσ δε αςαφι ςχθματίηουν και όςοι το ζχουν ςκλθρόν, διότι δεν ζχουν βάκοσ. Επίςθσ

δε αςαφι εκμαγεία ςχθματίηουν και όςοι το ζχουν μαλακόν, διότι από τθν ςφγχυςιν γίνονται αμζςωσ αμυδρά. Εάν δε φςτερα από όλα αυτά ςυμπζςθ και το ζν επάνω εισ το άλλο ζνεκα του ςτενοφ χϊρου, εάν τφχθ κανείσ να ζχθ μικρι ψυχοφλα, τότε γίνονται τα εκμαγεία πολφ περιςςότερον αςαφι. Όλοι αυτοί λοιπόν είναι εφκολον να κάμουν ψευδι κρίςιν. Διότι όταν βλζπουν τίποτε ι ακοφουν ι φαντάηωνται δεν είναι ικανοί αμζςωσ να αποδϊςουν όλα τα γνωρίςματα και δι' αυτό είναι βραδείσ και ςυγχζουν και παραβλζπουν και παρακοφουν και παρανοοφν πάρα πολλά, και αυτοί βεβαίωσ είναι οι απατϊμενοι περί των πραγμάτων και οι αμακείσ. Κεαίτθτοσ. Σο λζγεισ τόςον ορκά, ωκράτθ μου, όςον δεν θμποροφςα να φανταςκϊ ποτζ μου. ωκράτθσ. Να παραδεχκϊμεν λοιπόν ότι υπάρχουν εντόσ μασ ψευδείσ κρίςεισ; Κεαίτθτοσ. Πολφ μάλιςτα. ωκράτθσ. Και κρίςεισ αλθκείσ; Κεαίτθτοσ. Και αλθκείσ. ωκράτθσ. Σόρα πλζον λοιπόν δεν κεωροφμεν ότι απεδείχκθ πειςτικϊσ, ότι υπάρχουν χωρίσ άλλο και τα δφο αυτά είδθ τθσ κρίςεωσ; Κεαίτθτοσ. Όςον φαντάηεςαι. ωκράτθσ. Πλθν, φίλε Κεαίτθτε, πραγματικϊσ ο ακυρόςτομοσ άνκρωποσ πλθςιάηει να είναι ανυπόφορον πράγμα και αθδζσ. Κεαίτθτοσ. Πϊσ ζτςι; προσ τι το είπεσ αυτό; ωκράτθσ. Δεν χωνεφω τθν ιδικιν μου ελαττωματικιν μάκθςιν και αλθκινιν μωρολογίαν. Διότι πϊσ αλλζωσ να το ονομάςθσ αυτό, όταν κανείσ ςφρθ τουσ λόγουσ δεξιά και αριςτερά από τθν βλακείαν του και δεν θμπορι να πειςκι και δυςκόλωσ ξεκάμνθ ζκαςτον ηιτθμα (!); Κεαίτθτοσ. υ όμωσ διατί κυμόνεισ; ωκράτθσ. Δεν κυμόνω μόνον, αλλά και φοβοφμαι τι κα απαντιςω, αν με ερωτιςθ

κανείσ: Κφριε ωκράτθ, τάχα ανεκάλυψεσ ότι θ ψευδισ κρίςισ δεν ζγκειται οφτε εισ τασ αιςκιςεισ μεταξφ τθσ μιασ και τθσ άλλθσ, οφτε εισ τα νοιματα, αλλά εισ τθν ςφνδεςιν των αιςκιςεων με τα νοιματα; Και εγϊ κα το παραδεχκϊ, ίςωσ διότι τάχα ανεκαλφψαμεν κανζν ςπουδαίον πράγμα. Κεαίτθτοσ. Εγϊ τουλάχιςτον, ωκράτθ μου, νομίηω ότι δεν είναι άςχθμον αυτό το οποίον απεδείχκθ. ωκράτθσ. Λοιπόν, κα απαντιςθ εκείνοσ πάλιν: νομίηεισ ότι τον άνκρωπον τον οποίον ενκυμοφμεκα μόνον χωρίσ να τον βλζπωμεν, δεν είναι ποτζ δυνατόν να τον νομίςωμεν ίππον, τον οποίον πάλιν οφτε βλζπομεν οφτε απτόμεκα, αλλά απλϊσ τον ενκυμοφμεκα και καμμίαν αίςκθςιν δεν ζχομεν περί αυτοφ; Μάλιςτα αυτά λζγω, κα του είπω ίςωσ. Κεαίτθτοσ. Και πολφ καλά βεβαίωσ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν, κα μου ειπι εκείνοσ, τα ζνδεκα τα οποία κανείσ δεν τα αιςκάνεται παρά μόνον τα ζχει εισ τον νουν του, ςφμφωνα με αυτόν τον λόγον δεν είναι αλθκζσ ότι ποτζ δεν είναι δυνατόν να τα νομίςθ δϊδεκα, τα οποία επίςθσ μόνον εισ τον νουν του τα ζχει; Ζλα λοιπόν τόρα απάντθςε ςυ. Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ κα απαντιςω, ότι όταν μεν βλζπθ ι άπτεται κανείσ τα ζνδεκα, είναι δυνατόν να τα νομίςθ δϊδεκα, εκείνα όμωσ τα ζνδεκα, τα οποία ζχει εισ τον νουν του, δεν είναι δυνατόν να τα νομίςθ τόςα. ωκράτθσ. Και λοιπόν; Νομίηεισ ότι κανείσ ποτε θκζλθςε να βάλθ εισ τον νουν του πζντε και επτά, δεν εννοϊ όμωσ πζντε ι επτά ανκρϊπουσ ι άλλο κανζν παρόμοιον, αλλά τουσ αφθρθμζνουσ αρικμοφσ πζντε και επτά, τουσ οποίουσ λζγομεν ότι μζνουν εκεί εισ το εκμαγείον ωσ ενκφμια και είναι αδφνατον με αυτοφσ να κρίνωμεν ψευδϊσ. Αυτοφσ εννοϊ αν κανείσ ζωσ τόρα τουσ εςυλλογίςκθ και ερϊτθςε τον εαυτόν του πόςα κάμνουν, και αν άλλοσ μεν ενόμιςε ότι κάμνουν ζνδεκα, άλλοσ δε δϊδεκα, ι όλοι λζγουν και νομίηουν αυτοφσ ότι κάμνουν δϊδεκα; Κεαίτθτοσ. Όχι μα τον Δία, αλλά παρά πολλοί τουσ νομίηουν ότι κάμνουν και ζνδεκα. Εάν μάλιςτα δοκιμάςθ κανείσ με μεγαλειτζρουσ αρικμοφσ κα κάμθ μεγαλείτερον λάκοσ. Διότι νομίηω ότι ςυ εδϊ ομιλείσ γενικϊσ περί οποιουδιποτε αρικμοφ. ωκράτθσ. Καλά το νομίηεισ αυτό. Και πρόςεξε μιπωσ τότε ςυμβαίνει τίποτε άλλο παρά ότι νομίηει τον αρικμόν δϊδεκα του εκμαγείου ότι είναι ζνδεκα.

Κεαίτθτοσ. Αυτό φαίνεται ότι ςυμβαίνει. ωκράτθσ. Λοιπόν αυτό δεν ανικει πάλιν εισ τουσ προθγουμζνουσ λόγουσ; Διότι όςτισ πακαίνει αυτό, ζνα πράγμα που το γνωρίηει, νομίηει ότι είναι άλλο πράγμα το οποίον γνωρίηει επίςθσ. Σοφτο όμωσ το είπαμεν αδφνατον και με αυτό το ίδιον παραδεχόμεκα λογικϊσ ότι δεν υπάρχει ψευδισ κρίςισ, διά να μθ δεχκϊμεν ότι τα ίδια πράγματα ο ίδιοσ τα γνωρίηει και δεν τα γνωρίηει. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά! ωκράτθσ. Λοιπόν δεν ζπεται ότι πρζπει να κεωριςωμεν ότι θ ψευδισ κρίςισ κάκε άλλο είναι παρά ςφγχυςισ μεταξφ ςκζψεωσ και αιςκιςεωσ. Διότι, αν αυτό ιτο αλθκζσ, δεν ιτο δυνατόν να απατϊμεκα με τασ ςκζψεισ. Σόρα όμωσ ι δεν υπάρχει ψευδισ κρίςισ, ι όςα κανείσ δεν γνωρίηει είναι δυνατόν να τα γνωρίηθ. Και λοιπόν ποίον προτιμάσ από αυτά τα δφο; Κεαίτθτοσ. Μου προτείνεισ μίαν δφςκολον εκλογιν, καλζ ωκράτθ. ωκράτθσ. Και όμωσ είναι φόβοσ να μθν επιτρζψθ ο λόγοσ οφτε το ζν οφτε το άλλο. Αλλά τι να γίνθ, βεβαίωσ κανείσ πρζπει να το πάρθ απόφαςιν, και τι πειράηει αν αποφαςίςωμεν να γίνωμεν ξετςίπωτοι; Κεαίτθτοσ. Πϊσ; ωκράτθσ. Εάν κελιςω μεν να ειποφμεν ποίου είδουσ είναι θ επιςτιμθ. Κεαίτθτοσ. Και διατί αυτό να είναι ξετςίπωμα; ωκράτθσ. Φαίνεται ότι δεν εννοείσ ότι ολόκλθροσ θ ομιλία μασ από τθν αρχιν ιτο ζρευνα τθσ επιςτιμθσ, διότι δεν γνωρίηομεν τι είναι επιςτιμθ. Κεαίτθτοσ. Απ' εναντίασ, το εννοϊ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν δεν ςου φαίνεται αναίδεια, αφοφ δεν γνωρίηομεν τι είναι επιςτιμθ, να κρίνωμεν τι είδουσ είναι θ επιςτιμθ; Και όμωσ πάλιν, φίλε μου Κεαίτθτε, πολλιν ϊραν θ ομιλία μασ εξακολουκεί να μθ είναι ξεκακαριςμζνθ. Διότι ζωσ τόρα χίλιεσ φορζσ ανεφζραμεν το γνωρίηω και

δεν γνωρίηω και τθν επιςτιμθν και τθν ανεπιςτθμοςφνθν, ωςάν τάχα να ενοοφμεν ο είσ τον άλλον, αφοφ ακόμθ δεν γνωρίηομεν τι είναι επιςτιμθ. Και αν αγαπάσ μάλιςτα, και αυτιν τθν ςτιγμιν εκάμαμεν χριςιν του δεν γνωρίηω και του εννοϊ, ενϊ δεν ζπρεπε, αφοφ δεν κατζχομεν τθν επιςτιμθν. Κεαίτθτοσ. Ναι, αλλά τότε με ποίον τρόπον κα ςυνομιλιςθσ, καλζ ωκράτθ, όταν αποφεφγθσ αυτάσ τασ λζξεισ; ωκράτθσ. Με κανζνα τρόπον, αφοφ είμαι ό,τι είμαι. Εάν όμωσ ιμθν εριςτικόσ, τότε μάλιςτα. Διότι και τόρα, αν παρουςιάηετο ζνασ τοιοφτοσ κφριοσ, και αυτά κα εηιτει να τα αποφεφγωμεν και πολφ κα μασ επζπλθττε δι' αυτά τα οποία είπα. Αφοφ λοιπόν είμεκα πρόςτυχοι, κζλεισ να κάμω πραξικόπθμα και να ειπϊ τι είναι θ επιςτιμθ; Διότι νομίηω ότι κα μασ εχρθςίμευε κάπωσ. Κεαίτθτοσ. Σότε λοιπόν κάμε αυτό το πραξικόπθμα μα τον Δία. Και αν δεν αποφφγθσ αυτά, πάλιν κα είςαι εντελϊσ ςυγχωρθμζνοσ, ωκράτθσ. Δεν ζμακεσ πϊσ τθν ορίηουν τόρα τθν γνϊςιν; Κεαίτθτοσ. Μςωσ να ικουςα, αλλά αυτιν τθν ςτιγμιν δεν το ενκυμοφμαι. ωκράτθσ. Κατοχιν τθσ επιςτιμθσ ονομάηουν αυτιν. Κεαίτθτοσ. Ζχεισ δίκαιον. ωκράτθσ. Θμείσ λοιπόν ασ το αλλάξωμεν ολίγον και ασ τθν ονομάςωμεν απόκτθςιν τθσ επιςτιμθσ. Κεαίτθτοσ. Και ποίαν διαφοράν ευρίςκεισ εισ αυτά τα δφο ονόματα; ωκράτθσ. Μςωσ δεν υπάρχει καμμία. Άκουςε όμωσ αυτιν τθν οποίαν ευρίςκω εγϊ και ειπζ τθν γνϊμθν ςου και ςυ. Κεαίτθτοσ. Εάν θμπορζςω, ευχαρίςτωσ. ωκράτθσ. Λοιπόν δεν μου φαίνεται ότι είναι το ίδιον πράγμα θ απόκτθςισ με τθν κατοχιν. Κακϊσ παραδείγματοσ χάριν αν κανείσ αγοράςθ φόρεμα και το

ζχθ εισ τθν κατοχιν του χωρίσ να το φορι, δεν θμποροφμεν να ειποφμεν ότι το ζχει τόρα μαηί του, αλλά ότι είναι κτιμα του. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά! ωκράτθσ. Πρόςεξε λοιπόν αν είναι δυνατόν και τθν επιςτιμθν όταν είναι κτιμα ςου να μθν τθν ζχθσ πρόχειρον, αλλά να τθν ζχθσ κακϊσ ζχει κανείσ τα άγρια πουλιά, δθλαδι τασ περιςτεράσ και οτιδιποτε άλλο, αφοφ τα ςυλλάβθ και κάμθ εισ τθν οικίαν του ζνα περιςτερεϊνα και τα τρζφθ. Βεβαίωσ κα ειποφμεν κάπωσ ότι αυτόσ τα ζχει διαρκϊσ, και ακριβϊσ ότι είναι κτιμα του. Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Τπό άλλθν όμωσ ζποψιν βεβαίωσ δεν κρατεί καμμίαν, αλλά ζχει μεν τθν δφναμιν ωσ προσ αυτάσ, αφοφ τασ ζκαμε κτιμα του μζςα εισ το περίφραγμά του, να τασ ςυλλάβθ και να τασ κρατι ό,τι ϊρα κζλει και πάλιν να τασ απολφςθ. Και τοφτο θμπορεί να το κάμνθ όςασ φοράσ ζχει διάκεςιν. Κεαίτθτοσ. Πραγματικϊσ. ωκράτθσ. Λοιπόν κακϊσ προθγουμζνωσ παρεδζχκθμεν καταςκευαςμζνον μζςα εισ τασ ψυχάσ ζνα είδοσ κιρινον πλάςμα, ασ καταςκευάςωμεν μζςα εισ εκάςτθν ψυχιν αυτιν τθν φοράν πάλιν ζνα περιςτερεϊνα από διάφορα πουλιά, άλλα μεν εισ ολόκλθρα ςμινθ χωριςτά, άλλα δε από ολίγα μαηευμζνα, και άλλα μόνα των μεταξφ όλων, να πετοφν όπου τφχθ. Κεαίτθτοσ. Καλά παραδζχομαι ότι τον κατεςκευάςαμεν. Αλλά ποίον κα είναι το αποτζλεςμα; ωκράτθσ. Όταν ζχωμεν εμπρόσ μασ μικρά παιδία, πρζπει να ειποφμεν ότι αυτό το δοχείον είναι κενόν, εισ τθν κζςιν δε των πουλιϊν να φανταςκϊμεν τασ επιςτιμασ. Και οποιανδιποτε επιςτιμθν αποκτιςθ κανείσ και τθν κλείςθ μζςα εισ το περίφραγμά του, πρζπει να λζγθ ότι ζμακε ι ευρικε το πράγμα εκείνο εισ το οποίον αςχολείται εκείνθ θ επιςτιμθ, και αυτό είναι επιςτιμθ. Κεαίτθτοσ. Παραδζχομαι. ωκράτθσ. Και λοιπόν το να καταδιϊκθ οποιανδιποτε επιςτιμθν κζλει, και αφοφ τθν

ςυλλάβθ να τθν κρατι, και φςτερον να τθν απολφςθ πάλιν, πρόςεξε να ιδισ ποία ονόματα χρειάηεται, άραγε τα ίδια με εκείνο το οποίον εχρειάηετο εισ τθν αρχιν, όταν τθν ζκαμνε κτιμα του, ι διαφορετικά, κα εννοιςθσ δε καλλίτερα αυτό το οποίον λζγω από το εξισ. Παραδζχεςαι τθν αρικμθτικιν; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Αυτιν λοιπόν κεϊρθςε τθν κυνιγιον τθσ επιςτιμθσ όλων των αρτίων και των περιττϊν αρικμϊν. Κεαίτθτοσ. Σθν κεωρϊ. ωκράτθσ. Με αυτιν λοιπόν τθν τζχνθν και ο ίδιοσ κρατεί εισ τθν διάκεςίν του τθν επιςτιμθν των αρικμϊν και εισ άλλον τθν παραδίδει, όςτισ τθν παραδίδει. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Και όςτισ μεν τθν παραδίδει, λζγομεν ότι τθν διδάςκει, όςτισ δε τθν παραλαμβάνει, λζγομεν ότι τθν μανκάνει, όταν δε τθν κατζχθ μζςα εισ εκείνον τον περιςτερεϊνα, λζγομεν ότι τθν γνωρίηει επιςτθμονικϊσ. Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Σόρα λοιπόν πρόςεξε εισ τα ςυμπεράςματα. Δθλαδι, αφοφ είναι τζλειοσ αρικμθτικόσ, δεν κα γνωρίηθ όλουσ τουσ αρικμοφσ; Διότι υπάρχει μζςα εισ τθν ψυχιν του θ επιςτιμθ όλων των αρικμϊν. Κεαίτθτοσ. Σι άλλο βεβαίωσ; ωκράτθσ. Λοιπόν ο τοιοφτοσ δεν ςυμβαίνει κάποτε να μετρά μόνοσ του αυτοφσ τουσ αρικμοφσ, ι κανζν άλλο πράγμα εξωτερικόν, από εκείνα τα οποία μετροφνται; Κεαίτθτοσ. Πϊσ όχι; ωκράτθσ. Σο μζτρθμα όμωσ άλλο τίποτε κα ειποφμεν, παρά εξζταςιν διά να εφρωμεν πόςοσ αρικμόσ υπάρχει;

Κεαίτθτοσ. Αυτό βεβαίωσ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν εκείνο το οποίον γνωρίηει, τόρα αποδεικνφεται ότι τα εξετάηει, ωσ να μθν το γνωρίηθ, αυτόσ ο οποίοσ, κακϊσ παρεδζχκθμεν, γνωρίηει όλουσ τουσ αρικμοφσ. Ζχεισ ακοφςει δθλαδι ότι πολλοί τα διαφιλονικοφν αυτά εισ τασ ςυηθτιςεισ των; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Λοιπόν θμείσ παρομοιάηοντεσ αυτά προσ το κυνιγιον και τθν ςφλλθψιν των περιςτερϊν, κα ειποφμεν ότι το κυνιγιον είναι δφο ειδϊν. Σο ζν ιτο πριν να τασ ςυλλάβωμεν, διά να τασ ζχωμεν κτιμα μασ, το δε άλλο διά να τασ ςυλλάβωμεν και να κρατοφμεν εισ το χζρι εκείνο, το οποίον προ πολλοφ είχαμεν κτιμα μασ. Κατ' αυτόν δε τον τρόπον είναι δυνατόν και όςα κανείσ προ πολλοφ είχε μάκει και τα εγνϊριηε, να τα μάκθ και πάλιν αυτά τα ίδια, αποκτϊν πάλιν τθν επιςτιμθν εκάςτου και κρατϊν πρόχειρον εισ τον νουν του τόρα, αυτιν τθν οποίαν εγνϊριςε προ πολλοφ. Κεαίτθτοσ. Πραγματικϊσ. ωκράτθσ. Ακριβϊσ λοιπόν αυτό ςε ερωτοφςα προ ολίγου, τι ονόματα πρζπει κανείσ να δϊςθ εισ αυτά, όταν λόγου χάριν ο αρικμθτικόσ πρόκειται να μετριςθ κανζν πράγμα, ι ο γραμματοδιδάςκαλοσ να αναγνϊςθ, άραγε κα ειποφμεν ότι το γνωρίηει και ζρχεται τόρα πάλιν να μάκθ από τον εαυτόν του, αυτό το οποίον γνωρίηει; Κεαίτθτοσ. Αυτό είναι παράλογον, καλζ ωκράτθ. ωκράτθσ. Αλλά τότε λοιπόν κα ειποφμεν ότι κα αναγνϊςθ και κα αρικμιςθ όςα δεν γνωρίηει, ενϊ παρεδζχκθμεν ότι γνωρίηει όλα τα γράμματα και όλουσ τουσ αρικμοφσ; Κεαίτθτοσ. Και αυτό βεβαίωσ είναι παράλογον. ωκράτθσ. Λοιπόν κζλεισ να ειποφμεν ότι όςον διά τα ονόματα θμάσ δεν μασ μζλει διόλου, εάν επεκτείνθ κανείσ όπωσ κζλει τθν ςθμαςίαν του γνωρίηω και μανκάνω. Αφοφ όμωσ ωρίςαμεν ότι άλλο πράγμα είναι θ απόκτθςισ τθσ επιςτιμθσ και άλλο θ πρόχειροσ κατοχι αυτισ, δεχόμεκα ότι είναι αδφνατον να μθν ζχθ κτιμα του κανείσ εκείνο το οποίον απζκτθςε, ϊςτε

ποτζ δεν ςυμβαίνει να μθ γνωρίηθ εκείνο το οποίον γνωρίηει, είναι όμωσ δυνατόν να κάμθ ψευδι κρίςιν περί αυτοφ. Διότι είναι δυνατόν να μθν ζχθ τθν επιςτιμθν τοφτου, αλλά άλλθν εισ τθν κζςιν εκείνθσ, όταν κυνθγά τθν ϊραν που ξεπετοφν και ςυλλάβθ κατά λάκοσ άλλθν αντί άλλθσ, και τότε βεβαίωσ ςυμβαίνει να εκλάβθ τα ζνδεκα ωσ δϊδεκα, διότι ςυνζλαβε μζςα του τθν επιςτιμθν των ζνδεκα αντί των δϊδεκα, ωςάν κανζν αγριοπερίςτερο αντί περιςτεράσ. Κεαίτθτοσ. Αυτό φαίνεται λογικόν. ωκράτθσ. Όταν όμωσ ςυλλάβθ εκείνθν τθν οποίαν προςπακεί να ςυλλάβθ, τότε δεν κάμνει λάκοσ και κρίνει το πράγμα κακϊσ είναι. Κατ' αυτόν λοιπόν τον τρόπον υπάρχει και αλθκισ και ψευδισ κρίςισ, και όςα προθγουμζνωσ μασ εςτενοχϊρθςαν, κανζν δεν είναι εμπόδιον. Μςωσ λοιπόν κα μείνθσ ςφμφωνοσ μαηί μου, ει δε μθ τι ςκοπόν ζχεισ; Κεαίτθτοσ. Σο παραδζχομαι κακϊσ το λζγεισ. ωκράτθσ. Και βεβαίωσ, διότι τόρα πλζον είμεκα απθλλαγμζνοι από το να γνωρίηθ κανείσ όςα δεν γνωρίηει, διότι όςα ζχομεν κτιμα μασ δεν ςυμβαίνει πουκενά, να μθν τα ζχωμεν ιδικά μασ οφτε κατά λάκοσ οφτε χωρίσ λάκοσ. Σόρα όμωσ εγϊ νομίηω ότι παρουςιάηεται ζνα άλλο πάκθμα πολφ φοβερϊτερον. Κεαίτθτοσ. Ποίον είναι αυτό; ωκράτθσ. Εάν θμπορι να κεωρθκι ψευδισ κρίςισ θ αλλαγι τθσ μιασ επιςτιμθσ με τθν άλλθν. Κεαίτθτοσ. Πϊσ δθλαδι; ωκράτθσ. Πρϊτον μεν, ενϊ κατζχει κανείσ ενόσ πράγματοσ τθν επιςτιμθν, να μθ γνωρίηθ αυτό το ίδιον, όχι πλζον με αμάκειαν αλλά με τθν επιςτιμθν του. Ζπειτα πάλιν ζνα άλλο πράγμα να το κεωριςθ ωσ τοφτο εδϊ, και τοφτο εδϊ ωσ άλλο. Πϊσ δεν είναι μζγασ παραλογιςμόσ, αφοφ υπάρχει θ επιςτιμθ, να μθ γνωρίηθ τίποτε θ ψυχι, αλλά να αγνοι όλα τα πράγματα; Διότι ςυμφϊνωσ με τον λόγον αυτόν δεν είναι δφςκολον και θ αμάκεια (!), όταν υπάρχθ, να μασ κάμθ να γνωρίηωμεν ζνα πράγμα, και θ τφφλωςισ (!) να μασ κάμνθ να βλζπωμεν, αφοφ και θ επιςτιμθ θμπορεί να κάμθ ποτζ κανζνα να μθ γνωρίηθ (!) Κεαίτθτοσ. Πραγματικϊσ, ωκράτθ μου, ίςωσ ουχί ορκϊσ παρεδζχκθμεν τα πουλιά

μόνον ωσ επιςτιμασ, ενϊ ζπρεπε να δεχκϊμεν και ωσ ανεπιςτθμοςφνασ και να πετοφν εναλλάξ μζςα εισ τθν ψυχιν μασ. Και όςτισ κυνθγά, ότι άλλοτε ςυλλαμβάνει επιςτιμθν και άλλοτε ανεπιςτθμοςφνθν διά το ίδιον πράγμα, και διά τοφτο κάμνει ψευδι κρίςιν με τθν ανεπιςτθμοςφνθν, και αλθκινιν με τθν επιςτιμθν. ωκράτθσ. Είναι βεβαίωσ δφςκολον, καλζ Κεαίτθτε, να μθ ςε επαινζςθ κανείσ. Αυτό όμωσ το οποίον είπεσ εξζταςζ το και πάλιν. Οπωςδιποτε ασ το δεχκϊμεν (!) κακϊσ το λζγεισ. Αλλά τότε, όςτισ ςυλλάβθ τθν ανεπιςτθμοςφνθν, λζγεισ ότι κα κάμθ ψευδι κρίςιν. Δεν είναι ζτςι; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Όχι όμωσ και ότι κα φρονι ςυγχρόνωσ ότι κάμνει ψευδι κρίςιν. Κεαίτθτοσ. Αλλά πϊσ; ωκράτθσ. Αλλά αλθκινιν, και κα φαίνεται ωσ να γνωρίηθ αυτά εισ τα οποία απατάται. Κεαίτθτοσ. Πϊσ αλλζωσ βζβαια; ωκράτθσ. Επομζνωσ κα φρονι ότι ςυνζλαβε εισ το κυνιγι και κατζχει επιςτιμθν και όχι ανεπιςτθμοςφνθν. Κεαίτθτοσ. Αυτό είναι φανερόν. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν εκάμαμεν ζνα μεγάλον γφρον και πάλιν εφκάςαμεν εισ τθν ιδίαν απορίαν (!). Διότι εκείνοσ ο εριςτικόσ κα γελάςθ και κα μασ ειπι. Πϊσ το εννοείτε, ευλογθμζνοι άνκρωποι; Και τασ δφο γνωρίηει κανείσ, δθλαδι και τθν επιςτιμθν και τθν ανεπιςτθμοςφνθν και αυτιν που γνωρίηει νομίηει ότι είναι κάποια άλλθ, από εκείνασ που γνωρίηει; Ι δεν γνωρίηει καμμίαν από τασ δφο, και τότε εκείνθν που δεν τθν γνωρίηει, τθν νομίηει ωσ κάποιαν άλλθν από εκείνασ που δεν γνωρίηει; Ι τθν μίαν γνωρίηει και τθν άλλθν δεν τθν γνωρίηει, και αυτιν που γνωρίηει τθν νομίηει ωσ εκείνθν που δεν γνωρίηει; Ι αυτιν που γνωρίηει τθν νομίηει ωσ εκείνθν που γνωρίηει; Ι κα μου ειπιτε τόρα πάλιν, ότι υπάρχουν και επιςτιμαι των επιςτθμϊν και ανεπιςτθμοςυνϊν, τασ οποίασ όςτισ τασ ζχει κτιμα του, τασ κλείει μζςα εισ άλλουσ γελοίουσ περιςτερεϊνασ ι κιρινα πλάςματα, και ενόςω τασ ζχει κτιμα του τασ γνωρίηει, και όταν ακόμθ δεν τασ ζχθ προχείρουσ εισ τον νουν του; Και κατ' αυτόν τον τρόπον πλζον κα αναγκαςκιτε εισ το ίδιον

μζροσ να ςτριφογυρίηετε χίλιεσ φορζσ, χωρίσ να φζρετε κανζν αποτζλεςμα; Σι κα απαντιςωμεν εισ αυτά, καλζ Κεαίτθτε; Κεαίτθτοσ. Εγϊ μα τον Δία, ωκράτθ μου, δεν γνωρίηω τι πρζπει να απαντιςωμεν. ωκράτθσ. Λοιπόν, παιδί μου, άραγε ζχει δίκαιον αυτόσ ο λόγοσ που μασ επιπλιττει και μασ αποδεικνφει, ότι δεν είναι ορκόν να ηθτοφμεν προθγουμζνωσ από τθν επιςτιμθν, τι είναι θ ψευδισ κρίςισ, αφίνοντεσ εκείνθν κατά μζροσ; Και όμωσ είναι απολφτωσ αδφνατοσ πάςα γνϊςισ, εάν προθγουμζνωσ δεν κατζχωμεν καλϊσ τι είναι επιςτιμθ. Κεαίτθτοσ. Προσ το παρόν, ωκράτθ μου, είναι ανάγκθ να παραδεχκϊμεν αυτό το οποίον λζγεισ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν πϊσ κα ορίςωμεν τόρα πάλιν τθν επιςτιμθν από τθν αρχιν; διότι δεν πιςτεφω από τόρα να είμεκα κουραςμζνοι. Κεαίτθτοσ. Διόλου μάλιςτα, αρκεί ςυ να μθν αποκάμθσ. ωκράτθσ. Λζγε λοιπόν, πϊσ πρζπει να τθν ονομάςωμεν, ϊςτε να μθν αντιφάςκωμεν προσ τον εαυτόν μασ. Κεαίτθτοσ. Εκείνο, καλζ ωκράτθ, το οποίον εδοκιμάςαμεν προθγουμζνωσ, διότι εγϊ δεν γνωρίηω κανζν άλλο όνομα. ωκράτθσ. Ποίον δθλαδι; Κεαίτθτοσ. Ότι θ αλθκισ κρίςισ είναι επιςτιμθ. Διότι βεβαίωσ θ αλθκισ κρίςισ είναι αλάνκαςτοσ, και όςα πθγάηουν από αυτιν όλα γίνονται καλά και αγακά. ωκράτθσ. Όςτισ οδθγεί εισ τθν διάβαςιν του ποταμοφ, φίλε Κεαίτθτε, ορκϊσ λζγει ότι μόνοσ του κα δείξθ τι πρζπει να γίνθ. Ομοίωσ και εισ τοφτο το ηιτθμα, όςον προχωροφμεν ίςωσ παρουςιαςκι κανζν εμπόδιον, και μόνον του μασ φανερϊςθ αυτό το οποίον ερευνϊμεν, ενϊ όταν μζνωμεν ακίνθτοι δεν κα ιδοφμεν τίποτε. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά ομιλείσ, ϊςτε ασ προχωριςωμεν εισ τθν εξζταςιν. ωκράτθσ. Και λοιπόν τοφτο δεν κζλει πολλιν ςκζψιν. Διότι μία ολόκλθροσ τζχνθ

ςου λζγει ότι δεν είναι επιςτιμθ. Κεαίτθτοσ. Πϊσ δθλαδι; Και ποία είναι αυτι; ωκράτθσ. Θ τζχνθ εκείνων οι οποίοι είναι οι ανϊτεροι εισ τθν πολυμάκειαν, τουσ οποίουσ ακριβϊσ ονομάηουν ριτορασ και δικθγόρουσ. Διότι αυτοί καταπείκουν με τθν τζχνθν των όχι διότι διαφωτίηουν (!) τουσ άλλουσ, αλλά διότι τουσ κάμνουν να φρονοφν όςα κζλουν αυτοί. Ι μιπωσ ςυ νομίηεισ ότι υπάρχουν διδάςκαλοι τόςον ικανοί, ϊςτε εισ ανκρϊπουσ οι οποίοι δεν παρευρζκθςαν εισ καμμίαν λωποδυςίαν ι κανζνα άλλον εκβιαςμόν, να θμποροφν να εξθγιςουν πειςτικϊσ τθν αλικειαν των γεγονότων, τθν ϊραν που τρζχει το ολίγον νερόν τθσ κλεψφδρασ; Κεαίτθτοσ. Εγϊ διόλου δεν νομίηω αυτό, αλλά πιςτεφω ότι πείκουν. ωκράτθσ. Σο να πείκουν όμωσ άλλο τι ςθμαίνει, παρά να τουσ καταφζρουν να νομίηουν; Κεαίτθτοσ. Σι άλλο βεβαίωσ; ωκράτθσ. Λοιπόν όταν οι δικαςταί πειςκοφν δικαίωσ (!), δι' όςα μόνον όταν τα ιδι κανείσ είναι εισ κζςιν να γνωρίηθ, όχι όμωσ κατ' άλλον τρόπον, δεν ζπεται ότι θ δικαία (!) των κρίςισ, εάν βεβαίωσ εδίκαςαν ορκϊσ (!), ςτθρίηεται εισ τασ εξ ακοισ πλθροφορίασ, από τασ οποίασ εςχθμάτιςαν αλθκι κρίςιν (!), χωρίσ να τασ γνωρίηουν; Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Αί λοιπόν, αγαπθτζ μου φίλε, εάν ιτο το ίδιον πράγμα θ αλθκισ και δικαςτικι (!) κρίςισ με τθν επιςτιμθν, δεν ιτο δυνατόν ποτζ ο καλλίτεροσ δικαςτισ να κάμθ ορκιν κρίςιν άνευ τθσ επιςτιμθσ. Σόρα όμωσ φαίνεται ότι είναι διαφορετικά αυτά το ζν από το άλλο. Κεαίτθτοσ. Σόρα εννοϊ, καλζ ωκράτθ, εκείνο που είπε κάποιοσ και το είχα λθςμονιςει. Αυτόσ δε είπε ότι επιςτιμθ είναι θ αλθκισ κρίςισ, όταν ςυνοδεφεται και με τον λόγον, ενϊ άνευ λόγου είναι ζξω από τθν επιςτιμθν. Και εισ όςα πράγματα δεν υπάρχει ο λόγοσ, δεν μανκάνονται επιςτθμονικϊσ, — με αυτάσ τασ λζξεισ τα ζλεγε μάλιςτα — , εισ όςα όμωσ υπάρχει λόγοσ, μανκάνονται. ωκράτθσ. Πολφ ορκά. Σόρα όμωσ όςα μανκάνονται και όςα δεν μανκάνονται, ειπζ

μου πϊσ τα διζκρινε, διότι κζλω να ιδϊ αν τα ικουςεσ και ςυ κακϊσ εγϊ. Κεαίτθτοσ. Δεν θξεφρω αν κα το ενκυμθκϊ. Νομίηω όμωσ ότι κα θμποροφςα να παρακολουκιςω, αν το ζλεγε άλλοσ κανείσ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν άκουςε ζνα όνειρον εισ τθν κζςιν άλλου ονείρου. Διότι και εγϊ πάλιν νομίηω ότι ικουςα από κάποιον, ότι τα πρϊτα ςτοιχεία από τα οποία αποτελοφμεκα και θμείσ και τα άλλα πράγματα, δεν ζχουν λόγον. Διότι δι' ζκαςτον από αυτά μόνον το όνομά του είναι δυνατόν να ειποφμεν και τίποτε άλλο οφτε δθλαδι ότι υπάρχει, οφτε ότι δεν υπάρχει. Διότι τότε πλζον προςκζτομεν εισ αυτό και τθν φπαρξιν, ενϊ δεν πρζπει να προςκζςωμεν τίποτε, αφοφ πρζπει να το ονομάςωμεν μόνον του. Αφοφ μάλιςτα δεν πρζπει να προςκζςωμεν οφτε τθν λζξιν αυτό, οφτε εκείνο, οφτε ζκαςτον, οφτε μόνον, οφτε τοφτο εδϊ, οφτε κανζν άλλο, από τα παρόμοια προςδιοριςτικά επίκετα. Διότι αυτά τριγυρίηουν όλα τα άλλα και προςκολλϊνται εισ αυτά, ενϊ είναι διαφορετικά από εκείνα εισ τα οποία προςτίκενται. Ζπρεπε όμωσ αυτό το ςτοιχείον, εάν ιτο δυνατόν να λζγεται, και αν είχε ιδιαίτερον οριςμόν, να λζγεται χωριςτά από όλα τα άλλα. Σόρα όμωσ είναι αδφνατον, ζν οποιονδιποτε από τα πρϊτα ςτοιχεία να εκφραςκι διά λόγου. Διότι τίποτε άλλο δεν είναι δυνατόν να γίνθ δι' αυτό, παρά μόνον να το ονομάςωμεν. Διότι μόνον όνομα ζχει. Όςα όμωσ αποτελοφνται από αυτά τα ςτοιχεία, κακϊσ ςυμπλζκονται τα ίδια, ομοίωσ ςυμπλζκονται και τα ονόματά των και ςχθματίηεται λόγοσ. Διότι θ ςυμπλοκι των λζξεων είναι θ ουςία του λόγου. Λοιπόν κατ' αυτόν τον τρόπον τα μεν ςτοιχεία είναι απροςδιόριςτα με τον λόγον και άγνωςτα, και απλϊσ αιςκθτά. Αι ςυλλαβαί όμωσ είναι γνωςταί και εκφράηονται διά λόγου και κρίνονται με αλθκι κρίςιν. Όταν λοιπόν χωρίσ λόγον ςυλλάβθ κανείσ τθν αλθκινιν κρίςιν ενόσ πράγματοσ, κατζχει μεν θ ψυχι του τθν αλικειαν ωσ προσ αυτό, αλλ' όμωσ δεν το γνωρίηει. Διότι όςτισ δεν θμπορεί να δϊςθ και να δεχκι λόγον δεν ζχει επιςτθμονικιν γνϊςιν αυτοφ του πράγματοσ. Όταν όμωσ αποκτιςθ και τον λόγον, τότε γίνεται ικανόσ εισ όλα αυτά, και είναι τζλειοσ διά τθν επιςτιμθν. Ζτςι το ικουςεσ και ςυ το όνειρον αυτό ι αλλζωσ; Κεαίτθτοσ. Ακριβϊσ το ίδιον, ςε βεβαιϊ. ωκράτθσ. ου αρζςει λοιπόν και είςαι ςφμφοροσ με αυτό, ότι θ αλθκισ κρίςισ όταν ςυνοδεφεται με τον λόγον είναι επιςτιμθ: Κεαίτθτοσ. Είμαι εντελϊσ ςφμφωνοσ. ωκράτθσ. Καλζ Κεαίτθτε, είναι δυνατόν άραγε τόςον εφκολα ςιμερον να επετφχαμεν εκείνο, το οποίον δεν θμπόρεςαν να εφρουν ςοφοί άνκρωποι ερευνϊντεσ αυτό μζχρι του γιρατόσ των; Κεαίτθτοσ. Εγϊ τουλάχιςτον, ωκράτθ μου, φρονϊ ότι είναι ορκόν αυτό, το οποίον είπαμεν προ ολίγου. ωκράτθσ. Και είναι λογικόν να είναι ορκόν βεβαίωσ, διότι αλλζωσ, ποία επιςτιμθ

ιτο δυνατόν να υπάρξθ, χωρίσ να ςυνοδεφεται από τον λόγον και τθν ορκιν κρίςιν; Ζνα όμωσ ελαφρόν (!) πράγμα δεν μου αρζςει από τα προθγοφμενα. Κεαίτθτοσ. Ποίον δθλαδι; ωκράτθσ. Ακριβϊσ αυτό το οποίον εφάνθ ότι ιτο το ευφυζςτερον, ότι δθλαδι τα μεν ςτοιχεία είναι άγνωςτα, ενϊ όλαι αι ςυλλαβαί είναι γνωςταί. Κεαίτθτοσ. Και μιπωσ δεν εφάνθ ορκϊσ; ωκράτθσ. Αυτό λοιπόν ασ το εφρωμεν. Διότι ζχομεν ωσ άλλουσ ομιρουσ τα παραδείγματα του λόγου, τα οποία μετεχειρίςκθ, όταν διιςχυρίηετο όλα αυτά. Κεαίτθτοσ. Ποία είναι λοιπόν; ωκράτθσ. Σα ςτοιχεία των γραμμάτων και αι ςυλλαβαί. Ι νομίηεισ ότι εισ άλλα απζβλεπε, όταν είπε αυτά που είπαμεν, όςτισ τα είπε; Κεαίτθτοσ. Όχι, αλλά εισ αυτά. ωκράτθσ. Λοιπόν ασ τα βαςανίςωμεν αυτά από τθν αρχιν, ι μάλλον τον ίδιον εαυτόν μασ, άραγε κατ' αυτόν τον τρόπον εμάκαμεν τα γράμματα ι όχι. Και πρϊτον: Άραγε μόνον αι ςυλλαβαί ζχουν λόγον, και τα ςτοιχεία δεν ζχουν; Κεαίτθτοσ. Πικανόν. ωκράτθσ. Βεβαίωσ και εισ εμζ φαίνεται πικανόν (!). Και λοιπόν, αν κανείσ ερωτιςθ ποία είναι θ πρϊτθ ςυλλαβι του ωκράτουσ, ωσ λόγου χάριν: Ειπζ μου, φίλε Κεαίτθτε, τι είναι ω; Σι κα απαντιςθσ; Κεαίτθτοσ. Ότι είναι ςίγμα και ω μζγα. ωκράτθσ. Λοιπόν δεν είναι αυτό ο λόγοσ τθσ ςυλλαβισ αυτισ; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ.

ωκράτθσ. Ζλα λοιπόν τόρα ειπζ μασ και τον λόγον του ςίγμα. Κεαίτθτοσ. Και πϊσ είνε δυνατόν να ζχωμεν ςτοιχεία των ςτοιχείων; Διότι, καλζ ωκράτθ, το ςίγμα είναι ζνα από τα άφωνα, δθλαδι ζνασ απλοφσ ιχοσ, ωςάν να ςφυρίηθ θ γλϊςςα. Και το βιτα πάλιν δεν ζχει οφτε ιχον οφτε κρότον, οφτε τα περιςςότερα ςτοιχεία. Ϊςτε πολφ ορκόν είναι να λζγωνται αυτά ότι δεν ζχουν λόγον, αφοφ από όλα αυτά, τα ηωθρότερα επτά, μόνον φωνιν ζχουν, λόγον όμωσ δεν ζχουν ουδζ τον παραμικρόν. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν, καλζ φίλε, καλά τα καταφζραμεν διά τθν επιςτιμθν (!); Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Σι λοιπόν; Ορκϊσ απεδείξαμεν άραγε ότι το ςτοιχείον δεν είναι δυνατόν να γνωριςκι αλλά μόνον θ ςυλλαβι; Κεαίτθτοσ. Ορκϊσ βεβαίωσ. ωκράτθσ. Ειπζ μου λοιπόν, τι ονομάηομεν ςυλλαβιν, δθλαδι και τα δφο ςτοιχεία και μάλιςτα, αν είναι περιςςότερα από δφο, όλα μαηί, ι ζνα ςφνολον μορφισ, το οποίον απετελζςκθ από τθν ςφνκεςιν αυτϊν; Κεαίτθτοσ. Νομίηω το όλον μαηί. ωκράτθσ. Πρόςεξε λοιπόν εισ τα δφο, δθλαδι εισ το ςίγμα και το ω μζγα, τα οποία είναι και τα δφο μαηί θ πρϊτθ ςυλλαβι του ονόματόσ μου. Δεν είναι αλθκζσ ότι, όςτισ γνωρίηει αυτιν, γνωρίηει και τα δφο αυτά; Κεαίτθτοσ. Σι άλλο βεβαίωσ; ωκράτθσ. Επομζνωσ γνωρίηει το ςίγμα και το ω μζγα. Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Και πϊσ αυτό (!); Είπεσ ότι το κακζν χωριςτά δεν το γνωρίηει, και αφοφ δεν γνωρίηει κανζν από αυτά, τόρα γνωρίηει και τα δφο;

Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ, καλζ ωκράτθ, αυτό είναι τρομερόσ παραλογιςμόσ. ωκράτθσ. Σόρα όμωσ, αφοφ κατ' ανάγκθν γνωρίηει το κακζν όςτισ γνωρίηει και τα δφο, ζπεται λογικϊτατα, ότι γνωρίηει προθγουμζνωσ τα ςτοιχεία εκείνοσ, ο οποίοσ πρόκειται να μάκθ τθν ςυλλαβιν, και τότε πλζον μασ φεφγει εκείνοσ ο καλόσ (!) λόγοσ και τον χάνομεν. Κεαίτθτοσ. Και πολφ μάλιςτα εξαφνικά. ωκράτθσ. Διότι δεν τον φυλάττομεν καλά. Διότι ίςωσ ζπρεπε να μθ κεωριςωμεν ωσ ςυλλαβιν τα ςτοιχεία, αλλά ωσ ζνα τφπον, ο οποίοσ παριχκθ από εκείνα, ωσ μίαν ιδιαιτζραν μορφιν διάφορον από τα ςτοιχεία. Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. Και διόλου παράδοξον να είναι κακϊσ το λζγεισ τόρα, παρά τότε. ωκράτθσ. Πρζπει να εξετάςωμεν και όχι να εγκαταλείψωμεν ανάνδρωσ τόςον ςεβάςμιον λόγον. Κεαίτθτοσ. Όχι βζβαια. ωκράτθσ. Ασ είναι λοιπόν, κακϊσ είπαμεν προθγουμζνωσ, θ ςυλλαβι είναι μία ιδιαιτζρα μορφι ςχθματιηομζνθ από όλα τα προςαρμοηόμενα ςτοιχεία, όχι μόνον ωσ προσ τα γράμματα, αλλά και ωσ προσ όλα τα άλλα. Κεαίτθτοσ. Πολφ καλά. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν δεν πρζπει να υπάρχουν μζρθ αυτισ. Κεαίτθτοσ. Διατί άραγε; ωκράτθσ. Διότι παν ότι ζχει μζρθ, κατ' ανάγκθν το όλον του είναι όλα τα μζρθ. Ι μιπωσ εννοείσ ότι και το όλον πάλιν αποτελεί ιδιαιτζραν μορφιν, διάφορον από όλα τα μζρθ; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ.

Σότε λοιπόν το όλον και το ολόκλθρον άραγε τα κεωρείσ το ίδιον ι διαφορετικόν το κακζν; Κεαίτθτοσ. Δεν ζχω ςαφι ιδζαν αυτϊν, επειδι όμωσ με προτρζπεισ να είμαι πρόκυμοσ εισ τασ απαντιςεισ, ριψοκινδυνεφων ςου λζγω ότι είναι διαφορετικόν. ωκράτθσ. Θ προκυμία ςου, φίλε Κεαίτθτε, είναι ορκι, αν όμωσ είναι ορκι και απάντθςισ, αυτό πρζπει να το εξετάςωμεν. Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ πρζπει. ωκράτθσ. Λοιπόν δεν είπεσ ότι διαφζρει το ολόκλθρον από το όλον; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Σι φρονείσ όμωσ; το ενικόν όλον ζχει καμμίαν διαφοράν από το πλθκυντικόν όλα; Λόγου χάριν, όταν αρικμοφμεν ζνα, δφο, τρία, τζςςαρα, πζντε, ζξ, εάν ειποφμεν δφο φοράσ τρία ι τρεισ φοράσ δφο, ι τζςςαρα ςυν δφο, ι τρία ςυν δφο ςυν ζν, άραγε εισ όλασ αυτάσ τασ περιπτϊςεισ το ίδιον λζγομεν ι διάφορον: Κεαίτθτοσ. Σο ίδιον. ωκράτθσ. Άραγε άλλο τίποτε παρά ζξ; Κεαίτθτοσ. Όχι άλλο. ωκράτθσ. Επομζνωσ εισ όλασ τασ περιπτϊςεισ δεν είπαμεν όλα τα ζξ. Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Εξ άλλου όμωσ αφοφ τα λζγομεν όλα δεν λζγομεν και ζνα. Κεαίτθτοσ. Είναι ανάγκθ. ωκράτθσ. Διάφορον άραγε από τα ζξ;

Κεαίτθτοσ. Διόλου μάλιςτα. ωκράτθσ. Επομζνωσ εισ όςα ςυνίςτανται από αρικμόν δεν κεωροφμεν ωσ το ίδιον το ολόκλθρον και όλον; Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Λοιπόν ασ το εκφράηωμεν αυτό κατά τον εξισ τρόπον: Ο αρικμόσ ενόσ ςτρζμματοσ και το ςτρζμμα είναι το ίδιον. Δεν είναι ζτςι; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Και του ενόσ ςταδίου λοιπόν επίςθσ. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Αλλά μιπωσ και ο αρικμόσ ενόσ ςτρατοπζδου δεν είναι το ίδιον με το ςτρατόπεδον, και όλα τα παρόμοια ομοίωσ; Διότι ολόκλθροσ ο αρικμόσ αποτελεί όλθν τθν ουςίαν εκάςτου από αυτά. Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Ο δε αρικμόσ εκάςτου από αυτά, άραγε άλλο τίποτε είναι, παρά τα μζρθ του; Κεαίτθτοσ. Δεν είναι άλλο. ωκράτθσ. Όςα λοιπόν ζχουν μζρθ δεν αποτελοφνται από τα μζρθ των; Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Ναι, αλλά όλα τα μζρθ είπαμεν ότι είναι το ολόκλθρον, αφοφ και ο ολικόσ αρικμόσ είναι το ολόκλθρον. Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ.

ωκράτθσ. Σότε λοιπόν το ολόκλθρον δεν αποτελείται από μζρθ, διότι αν ιτο άκροιςμα των μερϊν κα ιτο όλον. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Αφοφ δε είναι μζροσ, άραγε κανενόσ άλλου πράγματοσ είναι μζροσ παρά του ολοκλιρου; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ του ολοκλιρου. ωκράτθσ. Παλικαρίςτικα πολεμείσ, φίλε Κεαίτθτε. Σο όλον όμωσ δεν είναι κυριολεκτικϊσ όλον, όταν δεν του λείπθ τίποτε; Κεαίτθτοσ. Κατ' ανάγκθν. ωκράτθσ. Αλλά και το ολόκλθρον δεν είναι άραγε ακριβϊσ τοιοφτον όταν πουκενά δεν του λείπθ τίποτε; Ενϊ όταν λείπθ κάτι τι, δεν είναι οφτε ολόκλθρον οφτε όλον, και αυτά τα δφο γίνονται με το ίδιον πάκοσ το ίδιον πράγμα; Κεαίτθτοσ. Σόρα μου φαίνεται ότι δεν ζχει καμμίαν διαφοράν το όλον και το ολόκλθρον. ωκράτθσ. Δεν ελζγαμεν λοιπόν ότι εισ παν ότι ζχει μζρθ, το όλον του ι το ολόκλθρόν του είναι όλα τα μζρθ του; Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Σόρα λοιπόν πάλιν, κακϊσ προ ολίγου εδοκίμαςα να ειπϊ, εάν θ ςυλλαβι δεν είναι τα ςτοιχεία, δεν ζπεται ότι δεν τα ζχει τα ςτοιχεία ωσ μζρθ ιδικά τθσ; Άλλωσ, αν αυτι είναι το ίδιον με αυτά, οφείλει να είναι εξ ίςου με εκείνα γνωςτι; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Λοιπόν, διά να μθ γίνθ αυτό, δεν παρεδζχκθμεν ότι αυτι είναι διάφοροσ από αυτά;

Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ; ωκράτθσ. Σόρα όμωσ; Αφοφ τα ςτοιχεία δεν είναι μζρθ τθσ ςυλλαβισ, θμπορείσ να αναφζρθσ άλλα, τα οποία είναι μζρθ τθσ ςυλλαβισ χωρίσ να είναι ςτοιχεία αυτισ (!); Κεαίτθτοσ. Διόλου μάλιςτα. Διότι, καλζ ωκράτθ, εάν παρεδεχόμθν μζρθ αυτισ, κα ιτο κωμικόν να αφιςω τα ςτοιχεία και να ηθτϊ άλλα. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν, φίλε Κεαίτθτε, ςφμφωνα με αυτόν τον διιςχυριςμόν, ωριςμζνωσ θ ςυλλαβι είναι μία αδιαίρετοσ ζννοια. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Ενκυμείςαι λοιπόν, φίλε μου, ότι προ ολίγου προθγουμζνωσ παρεδζχκθμεν ωσ ορκόν, ότι δεν υπάρχει λόγοσ των ςτοιχείων από τα οποία ςφγκεινται τα άλλα πράγματα, διότι ζκαςτον από αυτά τα ςτοιχεία κακ' εαυτό είναι αςφνκετον, και οφτε τθν φπαρξιν είναι ορκόν να προςκζςωμεν εισ αυτό, οφτε το δεικτικόν τοφτο, διότι αυτά είναι διαφορετικά και άςχετα, και αυτι είναι θ αιτία θ οποία τα κακιςτά ανεπίδεκτα οριςμοφ και άγνωςτα. Κεαίτθτοσ. Σο ενκυμοφμαι. ωκράτθσ. Άραγε λοιπόν άλλθ καμμία είναι θ αιτία παρά ότι το αυτό είναι απλόμορφον και αδιαίρετον; Κεαίτθτοσ. Δεν φαίνεται πραγματικϊσ να είναι άλλθ. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν και θ ςυλλαβι δεν καταντά εισ τθν ιδίαν μορφιν με εκείνο, αφοφ δεν ζχει μζρθ και είναι μία ζννοια; Κεαίτθτοσ. Πολφ μάλιςτα. ωκράτθσ. Εάν λοιπόν θ ςυλλαβι αποτελιται από πολλά ςτοιχεία, ωσ ζνα ολόκλθρον πράγμα από τα μζρθ του, τότε και αι ςυλλαβαί και τα ςτοιχεία είναι εξ ίςου γνωςτά και επιδζχονται οριςμόν, αφοφ απεδείχκθ ότι όλα τα μζρθ είναι ίςα με ολόκλθρον το πράγμα. Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα.

ωκράτθσ. Ενϊ όταν θ ςυλλαβι είναι ζν και αδιαίρετον, τότε είναι και αυτά κακϊσ και το ςτοιχείον ανεπίδεκτον οριςμοφ και άγνωςτον. Διότι, θ ιδία αιτία κα τα κάμθ τοιαφτα. Κεαίτθτοσ. Δεν θμπορϊ να ειπϊ διαφορετικιν γνϊμθν. ωκράτθσ. Λοιπόν ασ μθ παραδεχκϊμεν, όταν μασ ειπι κανείσ ότι θ ςυλλαβι είναι γνωςτι και επιδζχεται οριςμόν, ενϊ το ςτοιχείον αντικζτωσ είναι άγνωςτον και ανεπίδεκτον οριςμοφ. Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ ασ μθ το παραδεχκϊμεν, εάν πρόκειται να υποταχκϊμεν εισ τον λόγον που είπαμεν. ωκράτθσ. Σόρα όμωσ; Αν αυτόσ μασ ειπι το αντίκετον, ςυ άραγε δεν κα το παραδεχκισ, από όςα γνωρίηεισ ότι ςου ςυνζβθςαν, όταν εμάνκανεσ τα γράμματα; Κεαίτθτοσ. Ποίον είναι αυτό; ωκράτθσ. Ότι όλον τον καιρόν ςου, που εςποφδαηεσ, δεν εμάνκανεσ άλλο τίποτε παρά τα ςτοιχεία, δοκιμάηων να διακρίνθσ το κακζν χωριςτά, όχι μόνον με το βλζμμα αλλά και με τθν ακοιν, διά να μθ ςυγχφηθ θ αλλαγι τθσ κζςεωσ των, όταν προφζρωνται και όταν γράφωνται. Κεαίτθτοσ. Πολφ αλθκινά το λζγεισ. ωκράτθσ. Αλλά άραγε εισ το μάκθμα του κικαριςτοφ, διά να γίνθσ τζλειοσ, άλλο τίποτε εχρειάηετο, παρά να θμπορισ να αποδίδθσ ζκαςτον τόνον, και να γνωρίηθσ το όνομά του, από τθν χορδιν θ οποία τον παράγει; Πράγματα τα οποία ζκαςτοσ κα ομολογιςθ ότι είναι τα ςτοιχεία τθσ μουςικισ. Κεαίτθτοσ. Όχι άλλο τίποτε. ωκράτθσ. Εξ όςων λοιπόν όλοι εκ πείρασ γνωρίηομεν περί των ςτοιχείων και των ςυλλαβϊν, εάν πρόκειται από αυτά να ςυμπεράνωμεν και διά τα άλλα, κα δεχκϊμεν ότι θ τάξισ των ςτοιχείων μανκάνεται πολφ ςαφζςτερον και αποτελεςματικϊτερον παρά θ ςυλλαβι, και αν κανείσ διιςχυριςκι ότι θ ςυλλαβι είναι γνωςτι, το ςτοιχείον όμωσ ότι είναι εκ φφςεωσ άγνωςτον, κα είπωμεν ότι αυτόσ αςτειεφεται είτε εν γνϊςει του είτε

ανεπιγνϊςτωσ. Κεαίτθτοσ. Είμαι ςυμφωνότατοσ. ωκράτθσ. Αλλά όςον δι' αυτό, είναι δυνατόν να ευρεκοφν και άλλαι αποδείξεισ, κακϊσ μου φαίνεται. Ασ μθ λθςμονιςωμεν όμωσ δι' αυτά να προςζξωμεν εισ το προκείμενον. Δθλαδι τι εννοοφν λζγοντεσ ότι θ τελειοτάτθ επιςτιμθ είναι θ αλθκισ κρίςισ, όταν ςυνοδεφεται και από τον λόγον. Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ πρζπει να το προςζξωμεν αυτό. ωκράτθσ. Εμπρόσ λοιπόν, τι άραγε εννοεί ότι είναι αυτόσ ο λόγοσ; Διότι εγϊ νομίηω ότι είναι ζν από τα εξισ τρία. Κεαίτθτοσ. Ποία δθλαδι; ωκράτθσ. Σο πρϊτον μου φαίνεται ότι είναι το να εκφράηθ τθν ςκζψιν του διά τθσ φωνισ του με ριματα και ονόματα, αποτυπόνων τθν κρίςιν του εισ το ρεφμα που διζρχεται από το ςτόμα του ωσ να είναι κάτοπτρον ι νερά. Ι μιπωσ ςυ δεν φρονείσ ότι ζνα τοιοφτον πράγμα είναι ο λόγοσ; Κεαίτθτοσ. Αυτό φρονϊ. Σουλάχιςτον όςτισ κάμνει ζνα τοιοφτον πράγμα λζγομεν ότι λζγει λόγον. ωκράτθσ. Αυτό όμωσ ο κακείσ είναι ικανόσ να το κάμθ, άλλοσ ταχφτερα και άλλοσ με αργοπορίαν, δθλαδι να δθλϊςθ ποίαν γνϊμθν ζχει να ειπι δι' ζκαςτον πράγμα, αρκεί να μθν είναι κωφάλαλοσ. Κατ' αυτόν τον τρόπον όςοι ζχουν μίαν ορκιν κρίςιν όλοι τθν ςυνοδεφουν με λόγον, και τότε πλζον εισ κανζν μζροσ δεν κα υπάρχθ ορκι κρίςισ άνευ λόγου. Κεαίτθτοσ. Αυτό είναι αλθκζσ. ωκράτθσ. Και όμωσ ασ μθ κατακρίνωμεν τόςον ευκόλωσ εκείνον, ο οποίοσ είπε αυτό που εξετάηομεν τόρα. Διότι ίςωσ αυτόσ δεν εννοοφςε τοφτο, αλλά το να είναι κανείσ ικανόσ, όταν τον ερωτιςουν τι είναι ζκαςτον πράγμα, να δϊςθ τθν απάντθςιν με τα ςτοιχεία. Κεαίτθτοσ. Ειπζ μου ζνα παράδειγμα, καλζ ωκράτθ. ωκράτθσ.

Κακϊσ λόγου χάριν ο Θςίοδοσ (Ζργ, 454) λζγει περί τθσ αμάξθσ, ότι ζχει εκατόν ξφλα. Αυτά εγϊ δεν κα θμποροφςα να τα μετριςω, κακϊσ νομίηω, οφτε ςυ. Και απλϊσ, όταν μασ ερωτιςουν τι είναι άμαξα, κα είμεκα ευχαριςτθμζνοι αν θμπορζςωμεν να απαντιςωμεν ότι είναι τροχοί, άξων, πάτωμα, κανάτια, ηυγόσ. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Εκείνοσ όμωσ ίςωσ μασ νομίηει γελοίουσ, όταν μασ ερωτιςουν διά το όνομά ςου και απαντιςωμεν με ςυλλαβιςμόν αυτοφ, διότι ναι μεν κρίνομεν και λζγομεν ορκϊσ όςα λζγομεν, νομίηομεν όμωσ ότι τάχα είμεκα γραμματικοί και κατζχομεν και λζγομεν γραμματικϊσ τον οριςμόν του ονόματοσ του Κεαιτιτου. Αλλά τοφτο δεν είναι επιςτθμονικόσ οριςμόσ, πριν να εξακριβϊςωμεν ζκαςτον πράγμα εισ τα ςτοιχεία του με αλθκι κρίςιν, το οποίον το είπαμεν και προθγουμζνωσ. Κεαίτθτοσ. Σο είπαμεν βεβαίωσ. ωκράτθσ. Σο ίδιον λοιπόν και διά τθν άμαξαν, ναι μεν ζχομεν θμείσ ορκιν κρίςιν, εκείνοσ όμωσ όςτισ θμπορεί να εξακριβϊςθ τθν ουςίαν αυτισ διά μζςου των εκατόν εκείνων μερϊν, όταν το προςκζςθ και τοφτο, προςκζτει και τον λόγον εισ τθν αλθκινιν κρίςιν, και από απλιν κρίςιν τον κάμνει οριςμόν τεχνικόν και επιςτθμονικόν περί τθσ ουςίασ τθσ αμάξθσ, λεπτολογϊν το ςφνολον με τα ςτοιχεία. Κεαίτθτοσ. Λοιπόν ςου φαίνεται ορκόν αυτό, καλζ ωκράτθ; ωκράτθσ. Εάν, φίλε μου, ςυ εγκρίνθσ και παραδζχεςαι, ότι θ εξακρίβωςισ με τα ςτοιχεία είναι δι' ζκαςτον πράγμα ο οριςμόσ, ενϊ με τασ ςυλλαβάσ και με άλλα μεγαλιτερα τμιματα είναι αοριςτία, να μου το ειπισ διά να το εξετάςωμεν. Κεαίτθτοσ. Εγϊ το παραδζχομαι ευχαρίςτωσ. ωκράτθσ. Άραγε νομίηεισ ότι επιςτιμων είναι οποιοσδιποτε εισ οποιονδιποτε πράγμα, όταν νομίηθ ότι ζν και το αυτό μζροσ άλλοτε μεν είναι μζροσ του ιδίου πράγματοσ, άλλοτε δε άλλου, ι και όταν διά τα ίδιον πράγμα άλλοτε κάμνει άλλθν κρίςιν και άλλοτε άλλθν; Κεαίτθτοσ. Όχι μα τον Δία. ωκράτθσ.

Και λθςμονείσ λοιπόν όταν εμάνκανεσ τα γράμματα, πόςον τα επάκαινεσ αυτά εισ τασ αρχάσ και ςυ και οι άλλοι; Κεαίτθτοσ. Μιπωσ εννοείσ ότι εισ τθν ιδίαν ςυλλαβιν άλλοτε ενόμιηα άλλο γράμμα τθσ και άλλοτε άλλο, και το ίδιον γράμμα, άλλοτε το εκζταμεν εισ τθν ιδικιν του ςυλλαβιν, άλλοτε όμωσ εισ ξζνθν; ωκράτθσ. Αυτό εννοϊ. Κεαίτθτοσ. Σότε λοιπόν μα τον Δία δεν λθςμονϊ, οφτε κεωρϊ ακόμθ επιςτιμονασ αυτοφσ που πακαίνουν αυτά. ωκράτθσ. Και λοιπόν; Εάν κανείσ εισ εκείνθν τθν εποχιν γράφθ το όνομα Κεαίτθτοσ και νομίηθ ότι πρζπει να γράψθ κιτα και ζψιλον, και πάλιν εάν αρχίςθ να γράψθ το όνομα του Κεοδϊρου και γράψθ ταυ και ζψιλον, διότι αυτό ενόμιςε ότι πρζπει να γράψθ, άραγε κα ειποφμεν ότι αυτόσ γνωρίηει τθν πρϊτθν ςυλλαβιν των ονομάτων των δφο ςασ. Κεαίτθτοσ. Προ ολίγου παρεδζχκθμεν ότι όςτισ πακαίνει αυτά δεν τα γνωρίηει ακόμθ. ωκράτθσ. Τπάρχει λοιπόν κανζν εμπόδιον να μθν κάμθ αυτόσ τα ίδια και διά τθν δευτζραν ςυλλαβιν και τθν τρίτθν και τθν τετάρτθν; Κεαίτθτοσ. Δεν υπάρχει. ωκράτθσ. Επομζνωσ, όταν γράψθ κατά ςειράν ορκϊσ το όνομα Κεαίτθτοσ, δεν κατζχει τθν ακριβι χριςιν των ςτοιχείων με ορκιν κρίςιν; Κεαίτθτοσ. Είναι φανερόν. ωκράτθσ. Δεν είναι όμωσ ακόμθ ανεπιςτιμων, αν και ζχει ορκιν κρίςιν, κακϊσ είπαμεν; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Διότι δίδει λόγον με ορκιν κρίςιν. Διότι θκολοφκθςε τον δρόμον εκάςτου ςτοιχείου, όταν ζγραφε, και τοφτο το παρεδζχκθμεν ότι είναι λόγοσ.

Κεαίτθτοσ. Ζχεισ δίκαιον. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν, φίλε μου, υπάρχει και ορκι κρίςισ ςυνοδευομζνθ από λόγον χωρίσ ακόμθ να θμπορι να ονομαςκι επιςτιμθ. Κεαίτθτοσ. χεδόν. ωκράτθσ. Κακϊσ φαίνεται λοιπόν, με όνειρα εγίναμεν πλοφςιοι, όταν ενομίςαμεν ότι κατζχομεν τον αλθκζςτερον οριςμόν τθσ επιςτιμθσ. Ι κζλεισ να μθ τον κατακρίνωμεν ακόμθ; Διότι ίςωσ κανείσ ειπι ότι δεν είναι αυτόσ ο οριςμόσ αυτοφ, αλλά ζν άλλο από τα τρία είδθ, από τα οποία, κακϊσ είπαμεν, ζν ιτο να ορίςωμεν τθν επιςτιμθν ωσ ορκιν κρίςιν μετά λόγου. Κεαίτθτοσ. Καλά μου το ενκφμιςεσ. Διότι μασ μζνει ακόμθ ζν. Διότι το πρϊτον ιτο ωςάν εικϊν τθσ ςκζψεωσ διά τθσ φωνισ, το δε άλλο που είπαμεν προ ολίγου ιτο θ μζκοδοσ τθσ αναλφςεωσ από τα ςτοιχεία εισ το όλον. Σο τρίτον όμωσ πϊσ το λζγεισ; ωκράτθσ. Αυτό το οποίον ο κακείσ κα το ζλεγε, δθλαδι το να θμπορζςθσ να εφρθσ ζνα ιδιαίτερον γνϊριςμα, με το οποίον διακρίνεται από όλα τα άλλα, εκείνο το οποίον ςε ερϊτθςαν. Κεαίτθτοσ. Θμπορείσ να μου ειπισ ωσ παράδειγμα ζνα οριςμόν ενόσ πράγματοσ; ωκράτθσ. Κακϊσ λόγου χάριν περί του θλίου κα ςου ιτο αρκετόν να παραδεχκισ ότι είναι το λαμπρότερον των ουρανίων ςωμάτων όςα κινοφνται πζριξ τθσ γθσ. Κεαίτθτοσ. Πολφ μάλιςτα. ωκράτθσ. Πρόςεξε όμωσ διά ποίον ςκοπόν το είπα. Και είναι αυτό που ελζγαμεν προ ολίγου, ότι δθλαδι εάν ευρίςκθσ τθν διαφοράν εκάςτου πράγματοσ από όλα τα άλλα, τότε κα ζχθσ εκείνο το οποίον πολλοί ονομάηουν οριςμόν, εν όςω όμωσ ςυλλαμβάνεισ κανζν κοινόν γνϊριςμα, ο οριςμόσ κα ανικθ εισ όλα εκείνα, όςα ζχουν κοινόν το γνϊριςμα. Κεαίτθτοσ. ε ενόθςα. Και φρονϊ ότι είναι ορκόν να λζγεται οριςμόσ ο τοιοφτοσ λόγοσ.

ωκράτθσ. Και όςτισ κατορκϊςθ να εφρθ δι' οποιονδιποτε πράγμα με ορκιν κρίςιν τθν διαφοράν του από όλα τα άλλα, κα είναι επιςτιμων αυτοφ του πράγματοσ, ενϊ προθγουμζνωσ ιτο κριτισ. Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ το παρεδζχκθμεν αυτό. ωκράτθσ. Σόρα όμωσ, καλζ Κεαίτθτε, που επλθςιάςαμεν πολφ εισ το ηιτθμά μασ, κακϊσ όταν πλθςιάηωμεν πολφ εισ μίαν εικόνα, εγϊ πλζον δεν εννοϊ τίποτε απολφτωσ. Ενϊ, ενόςω ιτο μακράν, ενόμιηα ότι ιτο ορκόν. Κεαίτθτοσ. Πϊσ; τι εννοείσ με αυτό: ωκράτθσ. Κα ςου το εξθγιςω, εάν θμπορζςω. Εγϊ ο οποίοσ ζχω ορκιν κρίςιν διά ςε, εάν μεν προςκζςω και τον οριςμόν ςου τότε είπαμεν ότι ςε γνωρίηω, ει δε μθ, μόνον ςε κρίνω. Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Οριςμόσ δε είπαμεν ότι είναι θ διατφπωςισ τθσ διακρινοφςθσ ςε διαφοράσ. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Επομζνωσ, όταν είχα μόνον κρίςιν διά ςε, δεν είναι αλθκζσ ότι κανζν πράγμα, από όςα ςε διακρίνουν από όλουσ τουσ άλλουσ, δεν είχα ςυλλάβθ εγϊ με τθν ςκζψιν μου; Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν κάτι τι από τα κοινά γνωρίςματα εςκεπτόμθν, το οποίον ςυ δεν το ζχεισ περιςςότερον από οποιονδιποτε άλλον. Κεαίτθτοσ. Είναι επόμενον. ωκράτθσ. Εμπρόσ λοιπόν μα τον Δία. Πϊσ άραγε με αυτιν τθν ςκζψιν περιςςότερον ζκρινα ςε παρά οποιονδιποτε άλλον; Τπόκεςε δθλαδι ότι εγϊ ςκζπτομαι, ότι εκείνοσ είναι ο Κεαίτθτοσ, ο οποίοσ ζχει μφτθν και μάτια και ςτόμα και οφτω κακεξισ όλα τα άλλα μζλθ. Αυτι λοιπόν θ ςκζψισ υπάρχει

λόγοσ να με κάμθ να ςκζπτομαι περιςςότερον τον Κεαίτθτον, παρά τον Κεόδωρον, ι τον τελευταίον των Μυςϊν, κακϊσ λζγει θ παροιμία; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ όχι. ωκράτθσ. Σόρα όμωσ, εάν δεν ςκεφκϊ μόνον εκείνον, ο οποίοσ ζχει μφτθν και μάτια αλλά και τον ςιμόν και τον εξόφκαλμον, τάχα τόρα πάλιν περιςςότερον κα κρίνω ςε παρά τον εαυτόν μου ι κανζνα άλλον από όςουσ είναι παρόμοιοι; Κεαίτθτοσ. Διόλου. ωκράτθσ. Επομζνωσ, νομίηω, δεν κα κάμω κρίςιν διά τον Κεαίτθτον προθγουμζνωσ, πριν αυτι εδϊ θ ςιμότθσ αφιςθ εισ τθν ψυχιν μου κανζν ενκφμιον διάφορον από όλασ τασ ςιμότθτασ όςασ εγϊ είδα ζωσ τόρα. και το ίδιον δι' όλα τα άλλα μζλθ από τα οποία αποτελείςαι ςυ. Θ οποία και αν ςε ανταμϊςω αφριον κα μου υπενκυμίςθ τθν εικόνα ςου, και κα με κάμθ να ζχω ορκιν κρίςιν διά ςε. Κεαίτθτοσ. Πολφ ορκά. ωκράτθσ. Σότε λοιπόν εισ τθν διακρίνουςαν διαφοράν φαίνεται ότι ςυνίςταται και θ ορκι κρίςισ περί εκάςτου. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Αλλά τότε ποίαν ςθμαςίαν ζχει το να προςτεκι οριςμόσ εισ τθν ορκιν κρίςιν; Διότι, εάν ςθμαίνθ ότι πρζπει να κρίνωμεν περιπλζον, κατά τι διαφζρει ζνα πράγμα από τα άλλα, τότε είναι πολφ γελοία θ ςυμβουλι. Κεαίτθτοσ. Πϊσ; ωκράτθσ. Δι' όςα ζχομεν ορκιν κρίςιν, κατά τι αυτά διαφζρουν από όλα τα άλλα, μασ λζγει και πάλιν να προςκζςωμεν ορκιν κρίςιν, κατά τι διαφζρουν από τα άλλα. Και κατ' αυτόν τον τρόπον τφφλα νάχθ το αναποδογφριςμα τθσ ςκυτάλθσ ι του γουδοχεριοφ απζναντι αυτισ τθσ ςυμβουλισ, και πολφ δικαιότερον κα ιτο να ονομαςκι οδθγία τυφλοφ. Διότι το να μασ λζγθ ότι πρζπει να προςλάβωμεν εκείνα τα οποία κρατοφμεν, διά να μάκωμεν καλϊσ όςα κρίνομεν, μου φαίνεται ότι είναι ςυμβουλαί ανκρϊπου πολφ γενναία (!) ςκοτιςμζνου.

Κεαίτθτοσ. Ποία όμωσ είναι θ δευτζρα υπόκεςισ που ζχεισ να προτείνθσ, κακϊσ φαίνεται από τα προθγοφμενα; ωκράτθσ. Αλλά παιδί μου, εάν με τθν προςκικθν του οριςμοφ παραδζχεται ότι γνωρίηομεν και όχι απλϊσ κρίνομεν τθν διαφοράν, τότε κα ιτο πολφ νόςτιμοσ αυτόσ ο ωραιότεροσ οριςμόσ τθσ επιςτιμθσ. Διότι θ γνϊςισ είναι βεβαίωσ απόκτθςισ επιςτιμθσ. Δεν είναι ζτςι; Κεαίτθτοσ. Μάλιςτα. ωκράτθσ. Λοιπόν όταν ερωτθκι τι είναι επιςτιμθ, αυτόσ κα απαντιςθ, κακϊσ φαίνεται, ότι είναι θ ορκι κρίςισ με τθν επιςτιμθν τθσ διαφοράσ. Διότι τοφτο κα ιτο κατά τθν γνϊμθν του θ προςκικθ του λόγου. Κεαίτθτοσ. Ζτςι φαίνεται. ωκράτθσ. Και όμωσ είναι μεγάλθ βλακεία, ενϊ ερευνϊμεν τι είναι επιςτιμθ, να είπωμεν ότι είναι θ ορκι κρίςισ μαηί με τθν επιςτιμθν είτε τθσ διαφοράσ είτε οποιαςδιποτε άλλθσ ιδιότθτοσ. Επομζνωσ, φίλε Κεαίτθτε, οφτε αίςκθςισ θμπορεί να είναι επιςτιμθ, οφτε θ αλθκισ κρίςισ, οφτε ο λόγοσ ο ςυνοδεφων τθν αλθκι κρίςιν. Κεαίτθτοσ. Όχι, κακϊσ φαίνεται. ωκράτθσ. Αί λοιπόν, κυοφοροφμεν και ζχομεν να γεννιςωμεν τίποτε άλλο ακόμθ περί επιςτιμθσ, καλζ φίλε, ι όλα τα εξεγεννιςαμεν; Κεαίτθτοσ. Βεβαίωσ, μα τον Δία, εγϊ προσ χάριν ςου είπα περιςςότερα από όςα είχα μζςα μου. ωκράτθσ. Λοιπόν όλα αυτά θ μαιευτικι τζχνθ δεν μασ τα απζδειξε εξαμβλωματικά και ανάξια ανατροφισ; Κεαίτθτοσ. Βεβαιότατα. ωκράτθσ. Εάν λοιπόν άλλθν φοράν δοκιμάςθσ να εγκυμονιςθσ άλλα πράγματα και το κατορκϊςθσ, γνϊριηε ότι κα ζχθσ μζςα καλλίτερα πράγματα εξ αιτίασ αυτισ τθσ ςυηθτιςεωσ που εκάμαμεν. Και αν πάλιν είςαι κενόσ, κα δϊςθσ ολιγϊτερον βάροσ εισ τουσ ςυνομιλθτάσ ςου και κα είςαι ευγενζςτεροσ,

διότι με τθν ταπεινοφροςφνθν ςου δεν κα νομίηθσ ότι γνωρίηεισ όςα δεν γνωρίηεισ. Διότι αυτό μόνον κοτορκϊνει θ ιδικι μου τζχνθ, και τίποτε περιςςότερον. Οφτε και γνωρίηω εγϊ τίποτε από όςα γνωρίηουν όςοι είναι και απεδείχκθςαν μεγάλοι και αξιοκαφμαςτοι. Σο δε ξεγζννθμα αυτό εγϊ και θ μιτθρ μου το επιραμεν από κείαν δφναμιν, εκείνθ μεν διά τασ γυναίκασ, εγϊ δε διά τουσ νζουσ και ευγενείσ και καλοφσ. Σόρα λοιπόν εγϊ πρζπει να παρευρεκϊ εισ τθν βαςιλικιν ςτοάν διά τθν καταγγελίαν, τθν οποίαν ζδωκε γραπτϊσ εναντίον μου ο Μζλθτοσ. Αφριον όμωσ το πρωί, φίλε Κεόδωρε, ανταμόνομεν πάλιν εδϊ. *** 1) Πρόκειται περί τθσ αγοράσ των Μεγάρων, όπου διαλζγονται προσ ςτιγμιν ο Ευκλείδθσ και ο Σερψίων. Κατόπιν κα ειςζλκουν εισ τθν οικίαν του Ευκλείδου. 2) Λλιάδοσ Κ 17. 3) Πζντε θμζρασ μετά τον τοκετόν υπιρχε ςυνικεια εισ τουσ αρχαίουσ να πλφνθ τασ χείρασ τθσ θ μαία, να κρατι το παιδίον και τρζχθ ολόγυρα εισ τθν εςτίαν δίδουςα εισ αυτό το όνομά του. 4) Ο κείρων θνάγκαηε τουσ διαβάτασ να παλαίουν μαηί του και τουσ ζρριπτε εισ τθν κάλαςςαν. Σον ενίκθςε ο Κθςεφσ. 5) Παλαιςτισ, τον οποίον ενίκθςε ο Θρακλισ. 6) Εισ τα αρχαία δικαςτιρια θ διάρκεια ενόσ ρθτορικοφ λόγου εκανονίηετο με το ποςόν του φδατοσ τθσ κλεψφδρασ, το οποίον ζτρεχε διαρκϊσ και μόνον επί αναγνϊςεωσ εγγράφων διεκόπτετο θ ροι του. 7) Ειρωνείαι αναιροφςαι αδρϊσ τασ τοιαφτασ κουφολογίασ. 8) Λλιάδοσ Γ. 172.