3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ

Έκθεση

Ερευνητικής εργασίας

« Ο άνθρωπος, το φόρεµα και η θεατρική πλάνη»

Τάξη Α΄ Λυκείου

Ερευνητική Οµάδα: Υπεύθυνες Καθηγήτριες: Ακριβούλη Ευγενία Πουρνάρα Φωτεινή Αναγνωστοπούλου Κων-να Αδαµοπούλου Μαρία Βαρδακά Βασιλική Ευθυµιάκου Αµαλία Κάκκα Πολυξένη Καρατσιβούδη Παρασκευή Κατσιάνη Θάλεια Λαλάκη ¨Ελλη Μακρή Βασιλική Μπούτλα Ηλέκτρα Παπαδοπούλου Χριστίνα Σούρλα Φωτεινή Στάµου Αναστασία Τάσιου Ευαγγελία Τσαγγαλία Αικατερίνη Χασιώτη Βασιλική Χόρτη Αικατερίνη Χώτα Μαρία

Λάρισα, Ιανουάριος 2012

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ερευνητική µας εργασία µε τίτλο ''Ο άνθρωπος φόρεµα και η θεατρική πλάνη'' έχει ως θέµα την ενδυµασία και την επίδραση σε αυτή της µόδας στο πέρασµα των χρόνων. Στην εργασία µας, δηλαδή, είδαµε το ένδυµα ως µέσο προσωπικής έκφρασης και κοινωνικής προβολής και καταξίωσης από την αρχαιότητα µέχρι τις µέρες µας. Επίσης, µελετήσαµε το θεατρικό κουστούµι και το ρόλο του στο θεατρικό δρώµενο.

Θεωρήσαµε πως έχει ενδιαφέρον η ενασχόλησή µας µε αυτό το θέµα, γιατί τα ρούχα, καθώς είναι είδος ευρείας και καθηµερινής χρήσης, συνηθίσαµε να τα αντιµετωπίζουµε ως ένα καταναλωτικό προϊόν, χωρίς να προβληµατιζόµαστε ιδιαίτερα για το πώς κάνουµε τις συγκεκριµένες ενδυµατολογικές µας επιλογές, ποιοι παράγοντες µας επηρεάζουν, πώς διαµορφώνουµε τα στιλιστικά µας πρότυπα, τι θέλουµε να "πούµε" µέσα από τα ρούχα που φοράµε. Επίσης, παρόλο που το παρατηρούµε γύρω µας, δεν αναρωτιόµαστε γιατί κάποιες επαγγελµατικές οµάδες ντύνονται αυστηρά και οµοιόµορφα στο χώρο της εργασίας τους ή και έξω από αυτόν. Τέλος, όταν παρακολουθούµε µια θεατρική παράσταση, δίνουµε, κατά κανόνα, σηµασία κυρίως στο περιεχόµενό της και στα µηνύµατά της και δευτερευόντως - ίσως κάποιοι και καθόλου - στην ένδυση των ηθοποιών της.

Επειδή οι λέξεις "ενδυµασία", "µόδα" και "διαφήµιση" είναι λέξεις-κλειδιά της έρευνάς µας, είναι σκόπιµο να διασαφηνίσουµε το περιεχόµενό τους.

"Ενδυµασία" ονοµάζουµε το σύνολο των εξωτερικών κυρίως ενδυµάτων τα οποία φοράει κάποιος, ενώ µε τον όρο "ένδυµα" εννοούµε το ρούχο που χρησιµοποιούµε για την κάλυψη του σώµατός µας.

Ως "µόδα" ορίζεται αφενός η παροδική οµαδική συνήθεια σχετικά µε την εξωτερική εµφάνιση (ντύσιµο, χτένισµα κλπ) του ανθρώπου και αφετέρου ο παροδικός συλλογικός τρόπος

3

ζωής, σκέψης, συµπεριφοράς κλπ, που εµφανίζεται και επικρατεί σε µια κοινωνία ή σε ένα τµήµα της' αλλιώς ονοµάζεται "συρµός" .

Τέλος, "διαφήµιση" είναι η χρησιµοποίηση των µέσων µαζικής επικοινωνίας, για να γίνει γνωστό στους καταναλωτές ένα οικονοµικό αγαθό, µε σκοπό την εµπορική του επιτυχία. Είναι δηλαδή η δηµιουργία πρωτότυπου µηνύµατος, το οποίο αναφέρεται σε κάποιο υλικό ή πνευµατικό προϊόν και η προβολή αυτού του µηνύµατος µε τελικό σκοπό να παρακινήσει τον αποδέκτη να αγοράσει το διαφηµιζόµενο προϊόν.

Πάνω στα θέµατα "η ενδυµασία", η "µόδα", "το θεατρικό κουστούµι" έχουν πραγµατοποιηθεί ποικίλες έρευνες σε διεθνές επίπεδο. Στην Ελλάδα, αντίθετα, που είναι χώρα που επηρεάζεται από τα διεθνή και εθνικά πρότυπα δεν έχει πραγµατοποιηθεί σχετική έρευνα τα τελευταία χρόνια. Εµείς ξεκινώντας από τα κείµενα που περιλαµβάνονται στην ενότητα "Θέµατα σχετικά µε την ενδυµασία και τη µόδα" του βιβλίου της Έκφρασης-έκθεσης της Α' Λυκείου προσπαθήσαµε να βρούµε κι άλλα κείµενα-δοκίµια ή άρθρα-σχετικά µε το θέµα ερευνώντας κυρίως στο ∆ιαδίκτυο, αλλά και σε βιβλία µαθηµάτων που διδαχτήκαµε σε µικρότερες τάξεις. Παρατηρήσαµε πως τα κείµενα που αναφέρονται σε αυτά τα θέµατα ασχολούνται µε την εξέλιξη της ενδυµασίας διά µέσου των αιώνων, το ένδυµα ως τρόπο έκφρασης και ατοµικής διαφοροποίησης, την ενδυµασία ως µέσο προβολής της προσωπικότητας και της κοινωνικής και οικονοµικής κατάστασης του ατόµου, την ιστορία της µόδας και τις µεταβολές της στο πέρασµα του χρόνου, την ιστορική αναδροµή του θεατρικού κοστουµιού.

Ως σκοπό της εργασίας θέσαµε την έρευνα µέσα από µια ιστορική αναδροµή από την αρχαιότητα ως τη σύγχρονη εποχή αν διαχρονικά η εξωτερική εµφάνιση συνδέεται µε τον εσωτερικό κόσµο του ατόµου και κατά πόσο ισχύει αυτό. Επίσης, στοχεύσαµε στην ανάπτυξη κριτικής στάσης απέναντι στα καταναλωτικά πρότυπα της µόδας, τα οποία επιβάλλονται

4

στο κοινό µέσω της διαφήµισης. Επιπλέον, υποθέσαµε ότι η αυστηρή και οµοιόµορφη στολή, την οποία φορούν υποχρεωτικά άνθρωποι που εκπροσωπούν διάφορες µορφές εξουσίας, όπως θρησκευτική και στρατιωτική, συνδέεται άµεσα µε την εξουσία που ασκούν στο χώρο της εργασίας τους, τουλάχιστον. Συνεπώς, η υποχρεωτική ένδυση επιβάλλεται από τον επαγγελµατικό τους "ρόλο". Τέλος, προβληµατιστήκαµε και θελήσαµε να αποδείξουµε πώς το θεατρικό κουστούµι "επιβάλλεται" στον αντίστοιχο θεατρικό ρόλο.

Πιστεύουµε πως η ερευνητική µας εργασία είναι ιδιαίτερα σηµαντική, γιατί µέσα από αυτή προσπαθήσαµε να αναδείξουµε την προσωπική, καταναλωτική σχέση µας µε τα ρούχα, αφού διαπιστώσαµε πως ένα µεγάλο µέρος της προσωπικής και κοινωνικής µας ύπαρξης εκφράζεται µέσα από το φόρεµα. Από την άλλη πλευρά, η διάχυση των πληροφοριών µας σε όλη τη σχολική κοινότητα πιστεύουµε πως θα δηµιουργήσει πεδίο προβληµατισµού για τη σχέση µας µε τα ρούχα και στους συµµαθητές µας.

Τα ερωτήµατα, στα οποία εστιάσαµε την έρευνά µας, είναι τα εξής:

-Ενδυµασία και κοινωνική προβολή και καταξίωση: είναι τα ρούχα το µοναδικό κριτήριο της κοινωνικής µας προβολής, αποδοχής και καταξίωσης;

-Ενδυµασία και προσωπικότητα: αποτελεί η προσωπικότητά µας κριτήριο επιλογής των ρούχων µας;

-Πώς επηρεάζει η µόδα και η διαφήµιση τις προτιµήσεις µας;

-Οµοιόµορφη και αυστηρή ενδυµασία: πώς συνδέονται συγκεκριµένες επαγγελµατικές οµάδες µε ορισµένο τύπο ενδυµασίας;

-Θεατρικό κουστούµι: πώς οι απαιτήσεις του ρόλου επιβάλλουν την επιλογή του;

5

Επιλέξαµε αυτά τα ερωτήµατα, γιατί καλύπτουν την πλευρά του θέµατος που ενδιαφέρει την ηλικία µας και η απάντησή τους θα µας καταστήσει κριτικούς καταναλωτές, που δε θα παρασύρονται άκριτα από τις επιταγές της µόδας και των διαφηµίσεων, που την προβάλλουν και την επιβάλλουν. Ακόµη, θα αντιληφθούµε µε ποιους τρόπους και για ποιους λόγους οι σκηνοθέτες και οι ενδυµατολόγοι των θεατρικών παραστάσεων επιλέγουν τα συγκεκριµένα για κάθε παράσταση θεατρικά κουστούµια.

Β. ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Κατά τη διάρκεια της έρευνάς µας µελετήσαµε ανά οµάδες πολλά κείµενα σχετικά µε την ενδυµασία και τη σχέση της µε τον άνθρωπο. Αναλύσαµε προσεκτικά το περιεχόµενό τους και καταλήξαµε σε ορισµένα συµπεράσµατα, τα οποία παρουσιάσαµε στην ολοµέλεια και κατόπιν µέσα από συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων οδηγηθήκαµε στην εξαγωγή γενικών συµπερασµάτων. Τα κείµενα αυτά τα αντλήσαµε κυρίως από έρευνα στο ∆ιαδίκτυο, αλλά και από βιβλία, σχολικά και άλλα.

Στη συνέχεια και προκειµένου να διαµορφώσουµε την προσωπική µας γνώµη για τη σχέση των ανθρώπων µε τα ρούχα τους και για τους παράγοντες που τους επηρεάζουν στην απόκτησή τους, καταρτίσαµε ένα ερωτηµατολόγιο, µε το οποίο απευθυνθήκαµε σε άντρες και γυναίκες από δεκαπέντε ετών και πάνω. Έπειτα επεξεργαστήκαµε τις απαντήσεις και αναλύσαµε στατιστικά τα δεδοµένα κάνοντας χρήση του Excel. ∆ηµιουργήσαµε και ραβδογράµµατα που απεικονίζουν τα ποσοστά των απαντήσεων που πήραµε σε κάθε ερώτηση.

'Άλλη πηγή που χρησιµοποιήσαµε κατά την έρευνα ήταν η επιλογή και η µελέτη διάφορων διαφηµίσεων αντρικών και γυναικείων ρούχων, που αντλήσαµε από το ∆ιαδίκτυο και περιοδικά. Μέσα από τη µελέτη και την ανάλυσή τους αντιληφθήκαµε τα µέσα και τις τεχνικές πειθούς του διαφηµιστικού λόγου, αλλά και τα πρότυπα που διαµορφώνει

6

για το γυναικείο σώµα. Και επειδή αυτά τα πρότυπα σχετίζονται άµεσα µε τις ∆ιαταραχές Πρόσληψης Τροφής αναζητήσαµε στον ιστότοπο της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης "ΑΝΑΣΑ" πληροφορίες για τα προβλήµατα αυτά, τα αίτια που συνήθως τα προκαλούν και τους τρόπους θεραπείας τους.

Για να ελέγξουµε και να ερµηνεύσουµε την αυστηρή και οµοιόµορφη ένδυση που χαρακτηρίζει ορισµένες επαγγελµατικές οµάδες, που ασκούν συγκεκριµένη εξουσία ή απλώς έχουν λόγους να διακρίνονται, ανατρέξαµε και πάλι στο ∆ιαδίκτυο. Βρήκαµε και παρατηρήσαµε προσεκτικά ανά οµάδες φωτογραφίες που απεικόνιζαν τις στολές που χαρακτηρίζουν ορισµένα επαγγέλµατα, όπως των στρατιωτικών, αστυνοµικών, πυροσβεστών, γιατρών, νοσοκόµων, ιερέων ή τις στολές µαθητών ιδιωτικών σχολείων. ∆ιαπιστώσαµε τις οµοιότητες και τις διαφορές τους ανά επάγγελµα. Επίσης, µελετήσαµε πληροφορίες σχετικά µε αυτά τα επαγγέλµατα, τις ιδιαιτερότητές τους, τις υπηρεσίες που προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο, την ανάγκη να ενδύονται µε αυστηρό και οµοιόµορφο τρόπο, ανάγκη που προκύπτει από τον επαγγελµατικό τους ρόλο. Και για τις µαθητικές στολές ακολουθήσαµε την ίδια διαδικασία. Κατόπιν, στην ολοµέλεια κάθε οµάδα παρουσίασε τις φωτογραφίες και παράλληλα περιέγραψε τη στολή της επαγγελµατικής οµάδας, της οποίας τη µελέτη είχε αναλάβει. Καταλήξαµε σε κοινά συµπεράσµατα για τους λόγους που επιβάλλουν την οµοιόµορφη και αυστηρή ενδυµασία.

Τέλος, συλλέξαµε πληροφορίες για το θεατρικό κοστούµι µελετώντας κείµενα σχετικά µε την ιστορία του και φωτογραφικό υλικό που αντλήσαµε κυρίως από το ∆ιαδίκτυο.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Τα αποτελέσµατα της έρευνάς µας θεωρούµε πως είναι αρκετά ικανοποιητικά, γιατί µας έδωσαν τη δυνατότητα να απαντήσουµε επαρκώς στα αρχικά µας ερωτήµατα.

7

Κατ' αρχήν, µέσα από τη µελέτη των κειµένων που σχετίζονται µε την ιστορική διαδροµή της ενδυµασίας από την ανακάλυψη των πρώτων απλών φορεµάτων της εποχής του Λίθου µέχρι τα περίτεχνα της εποχής µας συµπεράναµε ότι στην αρχή τα ρούχα χρησιµοποιήθηκαν, για να καλύψουν βασικές βιολογικές ανάγκες του ανθρώπου, που σχετίζονται µε τη λειτουργία του οργανισµού και η ικανοποίησή τους είναι απαραίτητη για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους.

Στην πορεία του χρόνου όµως, η ένδυση χρησιµοποιήθηκε ως µέσο κοινωνικής, επαγγελµατικής και οικονοµικής προβολής και καταξίωσης. Έτσι, σε διάφορες ιστορικές εποχές, από την αρχαιότητα και µέχρι τους νεότερους χρόνους, τα ρούχα προσδιόριζαν την κοινωνική τάξη, στην οποία ανήκε ο καθένας. ∆ηλαδή, οι βασιλείς και αξιωµατούχοι φορούσαν ρούχα από πολύτιµα και ακριβά υφάσµατα, µε περίτεχνα σχέδια και έντονα χρώµατα, συνοδευόµενα από κοσµήµατα µε πολύτιµους λίθους, µε τα οποία σαφώς διακρίνονταν από τις υπόλοιπες λαϊκές τάξεις, που ντύνονταν µε ρούχα κατώτερα, από απλά και φθηνά υφάσµατα µε λιτά σχέδια και αδιάφορα χρώµατα. Εννοείται πως από τον τρόπο ντυσίµατος ξεχώριζαν και οι ελεύθεροι από τους δούλους. Το φόρεµα, εποµένως, ήταν στοιχείο αναγνωριστικό της κοινωνικής τάξης ή της δηµόσιας θέσης του καθενός. Με την πάροδο του χρόνου όµως, τη βιοµηχανική επανάσταση και την οικονοµική ανάπτυξη, που επήλθε, η κατεργασία των πρώτων υλών έγινε πιο εύκολη, οι τιµές των υφασµάτων πιο προσιτές και έτσι, η κοινωνική αναγνώριση µέσω του ενδύµατος εξέπεσε. Βέβαια, η κοινωνική και οικονοµική επιφάνεια ενός ανθρώπου εξακολουθεί να συνδέεται µε την εξωτερική εµφάνιση, χωρίς, όµως αυτό να είναι αρχή απαραβίαστη. Εποµένως, στην εποχή µας η ενδυµασία δεν αποτελεί το µοναδικό κριτήριο κοινωνικής προβολής και καταξίωσης.

Ωστόσο, από την αρχαιότητα µέχρι σήµερα, όπως αποδείχτηκε από τη µελέτη µας, το ρούχο αποτελεί ένα σηµαντικό µέσο ανάδειξης της προσωπικότητας, του χαρακτήρα και της διάθεσης του ανθρώπου που το φορεί. Είναι συνήθως ένα

8

«παράθυρο» ανοιχτό στον εσωτερικό κόσµο του άλλου, µέσα από το οποίο µπορούµε να "δούµε" και να "διαγνώσουµε" στοιχεία του χαρακτήρα του: το βάθος της ψυχής του, τις επιδιώξεις του, τον αισθηµατικό του κόσµο, πόσο εµπιστεύεται τον εαυτό του και τους άλλους. Επιπλέον, η καλή ή κακή µας διάθεση στην καθηµερινότητά µας αποτυπώνεται στους συνδυασµούς ρούχων, χρωµάτων και υλικών που επιλέγουµε για το ντύσιµό µας. Το φόρεµα, λοιπόν, είναι µέρος του εαυτού µας και ταυτόχρονα η προβολή του προς τα έξω, το πώς δηλαδή θέλουµε να µας βλέπουν οι άλλοι. Από αυτή την άποψη, όµως, µπορεί να αποτελεί και στοιχείο συσκότισης του εσωτερικού µας κόσµου και γι' αυτό χρειάζεται να είµαστε πολύ προσεκτικοί στις κρίσεις για τους άλλους µε κριτήριο το ντύσιµό τους. Πολλές φορές, δηλαδή, ο άνθρωπος µε τις ενδυµατολογικές του επιλογές προσπαθεί και πετυχαίνει να βγάλει προς τα έξω πλαστή, ψευδή εικόνα του προσώπου του και να αποκρύψει χαρακτηριστικά που δε θέλει να αντιληφθούν οι άλλοι γι' αυτόν.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και άνθρωποι που για ποικίλους λόγους-προσωπικές πεποιθήσεις, ιδεολογία, στάση ζωής, ακόµη και αχρωµατοψία-δε δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην εξωτερική τους εµφάνιση και γι' αυτό τα ρούχα τους δεν αποκαλύπτουν πολλά στοιχεία του "είναι" τους και πολύ περισσότερο του µορφωτικού, κοινωνικού ή οικονοµικού τους επιπέδου. Τους ενδιαφέρει, όπως διαπιστώσαµε και από την ανάλυση των απαντήσεων του ερωτηµατολογίου, να ντύνονται απλά και άνετα, χωρίς να ξοδεύουν πολλά χρήµατα για την ικανοποίηση αυτής της ανάγκης και χωρίς να δίνουν σηµασία στις τάσεις της µόδας που γενικά επικρατεί.

Συµπεράναµε, λοιπόν, ότι η εξωτερική εµφάνιση συνδέεται στενά µε το χαρακτήρα και τη διάθεση του ατόµου, χωρίς όµως αυτό να αποτελεί κανόνα απαράβατο. Γι' αυτό και η εξωτερική εµφάνιση δεν µπορεί να είναι το µοναδικό κριτήριο αξιολόγησης της προσωπικότητας, καθώς και της κοινωνικής προβολής και καταξίωσης του ατόµου, γιατί δεν οδηγεί σε ασφαλή συµπεράσµατα.

9

Στις αρχές του 20ου αιώνα εµφανίστηκε η βιοµηχανία της µόδας που συνδέεται µε την αλλαγή, το καινούριο, την εφευρετικότητα. Χάρη σ' αυτή λειτουργούν και ακµάζουν πολλές βιοµηχανίες, απασχολείται αρκετό εργατικό δυναµικό, ευνοείται το εµπόριο και έτσι εξασφαλίζεται η βελτίωση της οικονοµίας. Στην πραγµατικότητα η µόδα είναι ένα πολυσύνθετο φαινόµενο που καθρεφτίζει τις κατευθύνσεις και τις εξελίξεις µιας κοινωνίας σε συγκεκριµένη χρονική περίοδο. Ο ρόλος της είναι να εισάγει στην κοινωνία µε τη γρήγορη µετάδοση και αφοµοίωση νέες συµπεριφορές και πεποιθήσεις. Καθώς οι κοινωνικές και οικονοµικές συνθήκες συνεχώς µεταβάλλονται στα πλαίσια της παγκοσµιοποίησης, η µόδα αλλάζει µε ραγδαίους ρυθµούς. Η εµφάνιση συγκεκριµένων προτύπων ενδυµασίας είναι φαινόµενο µε παγκόσµιες διαστάσεις που προωθεί την πολιτισµική οµογενοποίηση. Συνεπώς, επηρεάζει σηµαντικά την εξέλιξή της και αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα που καθορίζει της ενδυµατολογικές επιλογές των ανθρώπων. ∆ηµιουργεί πρότυπα, τα οποία υποβάλλει και επιβάλλει µε τις διαφηµίσεις.

Η διαφήµιση είναι το αποτελεσµατικότερο εργαλείο στην υπηρεσία της µόδας. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας και την εισχώρηση της εικόνας στη ζωή των ανθρώπων πετυχαίνει την αυξανόµενη επιρροή της πάνω στον άνθρωπο. 'Έχοντας στην υπηρεσία της τις επιστήµες της Ψυχολογίας και της Κοινωνιολογίας και χρησιµοποιώντας τρόπους και µέσα πειθούς που απευθύνονται κυρίως στο συναίσθηµα, αλλά και στη λογική του δέκτη η διαφήµιση δηµιουργεί καταναλωτικά πρότυπα συµπεριφοράς, τα οποία διαχέονται στην κοινωνία µέσω των Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης και γίνονται αντικείµενο µίµησης από τους πολίτες.

Από τη µελέτη διάφορων διαφηµίσεων αντρικών και γυναικείων ρούχων κατανοήσαµε ότι το αντρικό πρότυπο που προβάλλουν είναι αυτό του οικονοµικά επιφανούς, του κυρίαρχου, του δυναµικού, του κοµψού άντρα. Η γυναίκα, αντίστοιχα, παρουσιάζεται χειραφετηµένη, δυναµική, οικονοµικά αυτόνοµη, κοµψή, όµορφη , µε ιδανικές αναλογίες

10

σώµατος. Κι όλα αυτά τα πετυχαίνουν, επειδή φορούν συγκεκριµένα ρούχα. Αντίστροφα, ο συγκεκριµένος τύπος ένδυσης τους εξασφαλίζει επιτυχία και αναγνωσιµότητα µέσω των παραπάνω στοιχείων.

Αυτά τα πρότυπα, λοιπόν, είναι απολύτως φυσικό να δηµιουργούν στο δέκτη αισθήµατα κατωτερότητας και την ακλόνητη επιθυµία να τα µιµηθεί. Και ποιος είναι ο καλύτερος και προσφορότερος τρόπος να τα µοιάσει; Η µίµηση της εξωτερικής τουλάχιστον εµφάνισής τους. Έτσι όµως, γίνεται άκριτος καταναλωτής, έρµαιο της µόδας, που καθώς αλλάζει µε αστραπιαίους ρυθµούς τον παρασύρει σε καταναλωτική µανία και άσκοπες αγορές µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονοµική του κατάσταση και την επιβάρυνση του περιβάλλοντος.

Έπειτα, εστιάζοντας κυρίως στα γυναικεία πρότυπα κατανοήσαµε πως η βιοµηχανία της µόδας προωθεί µια συγκεκριµένη αντίληψη για την οµορφιά του γυναικείου σώµατος: όµορφο είναι το αδύνατο και προκειµένου να το παρουσιάσουν όλο και πιο αδύνατο, έχουν επιστρατεύσει την τεχνολογία της επεξεργασίας της εικόνας. Το αποτέλεσµα είναι πολύ συχνά οι αναλογίες των µοντέλων στις φωτογραφήσεις µόδας να είναι αφύσικα παραµορφωµένες. Από την άλλη, η προσπάθεια των νεαρών µοντέλων να είναι αδύνατα τα οδηγεί σε νευρική ανορεξία. Το γεγονός αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις στη σωµατική και ψυχική υγεία των έφηβων κοριτσιών. Η άκριτη µίµηση των προτύπων τα οδηγεί πολύ συχνά σε ∆ιαταραχές Πρόσληψης Τροφής, όπως είναι η νευρική ανορεξία και η ψυχογενής βουλιµία. Και οι δύο ασθένειες είναι εξαιρετικά σοβαρές και απειλούν τη φυσιολογική ψυχοσωµατική τους ανάπτυξη, ακόµη και τη ζωή τους. Είναι προβλήµατα, τα οποία επηρεάζουν την ηρεµία και διαταράσσουν τη φυσιολογική ζωή ολόκληρης της οικογένειας και δε θεραπεύονται χωρίς βοήθεια από ειδικούς, ψυχολογική καθοδήγηση και φυσικά τη συνεργασία του ίδιου του πάσχοντος. Οι πληροφορίες που συγκεντρώσαµε από τη Μη Κυβερνητική Οργάνωση "Ανάσα", αλλά και τα συµπεράσµατα

11

µας από τη µελέτη του διαφηµιστικού λόγου αποτέλεσαν αφορµή προβληµατισµού πάνω στο θέµα. Θεωρούµε ότι είναι υποχρέωση απέναντι στον εαυτό µας να αντιµετωπίζουµε µε κριτική στάση τα πρότυπα ζωής που προωθούνται από τη µόδα και τις διαφηµίσεις.

Ως προς το θέµα της αυστηρής και οµοιόµορφης ενδυµασίας, από την παρατήρηση φωτογραφιών ορισµένων στολών και τη συζήτηση για το ρόλο της υποχρεωτικής ένδυσης συµπεράναµε ότι αυτή επιβάλλεται από το συγκεκριµένο επαγγελµατικό ρόλο. Είδαµε πως οι στρατιωτικοί, τα Σώµατα Ασφαλείας και οι Πυροσβέστες µε τη στολή και τα διακριτικά της σήµατα ασκούν εξουσία στους ιεραρχικά κατώτερους στο χώρο της εργασίας τους και έτσι εξασφαλίζεται η απόλυτη πειθαρχία, που είναι απαραίτητη για τη σωστή άσκηση των καθηκόντων τους. Επίσης, διαπιστώσαµε ότι οι εκπρόσωποι της θρησκείας, οι ιερείς, φορούν το αυστηρό και οµοιόµορφο ένδυµά τους παντού και πάντοτε, πράγµα που αποτελεί διακριτικό γνώρισµα του ρόλου τους µέσα στην κοινωνία, ρόλου που πηγάζει από τη θρησκευτική παράδοση της Εκκλησίας και εµπνέει το σεβασµό στο λαό. Επίσης, το µαύρο χρώµα του ράσου έχει το συµβολικό χαρακτήρα της απάρνησης των εγκοσµίων και της πλήρους αφοσίωσης στο Θεό. Από την άλλη προσέξαµε ότι τα άµφια που φορούν στις εκκλησιαστικές τελετές είναι σχεδόν όµοια, αλλά φέρουν διακριτικά του βαθµού ιεροσύνης του καθενός, η δε πολυτέλειά τους έχει σχέση µε τους ανώτερους βαθµούς. Επιπλέον, ορισµένη στολή φορούν οι γιατροί και το νοσηλευτικό και βοηθητικό προσωπικό των νοσοκοµείων. Στην περίπτωσή τους η οµοιοµορφία πηγάζει από την ανάγκη προστασίας της ατοµικής και δηµόσιας υγείας και δεν καταδεικνύει καµιά µορφή εξουσίας. Τέλος, η µαθητική στολή, η ποδιά, στα σχολεία δηµόσιας εκπαίδευσης έχει καταργηθεί εδώ και πολλά χρόνια, αλλά παραµένει η στολή των παρελάσεων ως δείγµα πειθαρχίας και απόδοσης τιµής στους ήρωες των εορταζόµενων γεγονότων. ∆εν ισχύει, όµως, το ίδιο και στα ιδιωτικά σχολεία, όπου έχει καθιερωθεί η υποχρεωτική και οµοιόµορφη ενδυµασία για λόγους διάκρισης και πειθαρχίας.

12

Για το τελευταίο µας υποθέµα, το θεατρικό κοστούµι και τη θέση του στην παράσταση, αφού κάναµε µια ιστορική αναδροµή στο θέατρο και είδαµε προσεκτικά φωτογραφίες κοστουµιών, κατανοήσαµε πως η "σκευή" 'έπαιζε καθοριστικό ρόλο από την πρώτη εµφάνιση "δρώµενων" στην αρχαιότητα. Το θεατρικό ένδυµα είναι καθρέφτης της εσωτερικότητας κάθε ρόλου. Στο αρχαίο θέατρο µάλιστα, που δε διέθετε τα τεχνικά µέσα της εποχής µας, το ντύσιµο του ήρωα ήταν αναγνωριστικό της ταυτότητάς του και της ιδιαίτερης κατάστασης που του επέβαλαν οι συνθήκες του έργου. Αλλά και στην εποχή µας, που το θέατρο έχει στην υπηρεσία του τα µέσα της τεχνολογικής προόδου, το "φόρεµα" εξακολουθεί να παίζει ιδιαίτερα σπουδαίο ρόλο: είναι το πρώτο µέσο που µαζί µε το σκηνικό υποβάλλει στο θεατή το µαγικό κόσµο της ψευδαίσθησης και τον παρασύρει στη θεατρική "πλάνη". Η επιλογή του επιβάλλεται από τον υποδυόµενο ρόλο και το µήνυµα που θέλει να εκπέµψει ο σκηνοθέτης προς το κοινό. Συναγάγαµε, λοιπόν, το συµπέρασµα πως, όπως στη ζωή η υποχρεωτική ένδυση επιβάλλεται από τον επαγγελµατικό ρόλο του ατόµου, παρόµοια και στην τέχνη η θεατρική ένδυση "επιβάλλεται" στον αντίστοιχο θεατρικό ρόλο.

Η έρευνά µας θεωρούµε πως ήταν πολύ σηµαντική και αποτελεσµατική, αφού καταλήξαµε σε συµπεράσµατα που έδωσαν ικανοποιητικές και επαρκείς απαντήσεις στα ερωτήµατα που θέσαµε και επαλήθευσαν τις υποθέσεις που κάναµε. Επιπρόσθετα, µας βοήθησε να εµπλουτίσουµε το γνωστικό µας πεδίο και µας οδήγησε στην ανάπτυξη κριτικής στάσης απέναντι στη µόδα και τη διαφήµιση, που είναι θέµατα της καθηµερινής ζωής.

Πιστεύουµε πως η µελέτη της ενδυµασίας µπορεί να επεκταθεί και σε άλλους τοµείς, όπως η παραγωγή ενδυµάτων σε όλα της τα στάδια, από τις πρώτες ύλες µέχρι τη διάθεσή τους στα εµπορικά καταστήµατα. Επίσης, αντικείµενο έρευνας θα µπορούσε να γίνει και η απόρριψη των ρούχων, η επιβάρυνση που προκαλεί στο περιβάλλον και οι τρόποι µε τους οποίους αυτή θα µπορούσε να µειωθεί.

13

ΤΟ ΤΕΧΝΗΜΑ

Το τέχνηµα που σκεφτήκαµε να παρουσιάσουµε ως έκφραση της έρευνάς µας ήταν κατ’ αρχήν ο σχεδιασµός θεατρικών κοστουµιών. Επειδή µάλιστα αποφασίσαµε να ανεβάσουµε και θεατρική παράσταση, καταλήξαµε να σχεδιάσουµε τα κοστούµια που ανταποκρίνονται σε αυτή.

Το έργο που παρουσιάσαµε ήταν η κωµωδία «Της κακοµοίρας» και γι’ αυτό αποτυπώσαµε σχεδιαστικά τα κοστούµια των ηρώων της. Επίσης, οι µαθήτριες- ηθοποιοί «ενδύθηκαν» κατάλληλα, προκειµένου να καταδείξουν στο κοινό πόσο σηµαντικό ρόλο παίζει η ενδυµασία στη σωστή απόδοση του ρόλου. Πιστεύουµε πως έγινε πρακτικά κατανοητό σε όλους ότι η θεατρική ένδυση επιβάλλεται σε κάθε παράσταση από τις ανάγκες του κάθε ρόλου και αποδίδει τόσο το χαρακτήρα, όσο και την κοινωνική θέση, αλλά και τις ιδιαίτερες συνθήκες που βιώνει ο ήρωας.

Τέλος, για την καλύτερη παρουσίαση της ερευνητικής µας εργασίας στο κοινό και την καλύτερη κατανόηση των συµπερασµάτων, στα οποία καταλήξαµε, δηµιουργήσαµε power point, το οποίο και επισυνάπτουµε.

14

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Οικιακή Οικονοµία Α' Γυµνασίου, βιβλίο µαθητή. • Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής, Έκδοση Ιδρύµατος Τριανταφυλλίδη • Έκφραση-Έκθεση Γ' Λυκείου, ΟΕ∆Β • Χ. Κουλούρη, «Η γλώσσα της µόδας», εφηµερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ • Ν. Λαγάκου, «Η ενδυµασία δια µέσου των αιώνων», ∆Ω∆ΩΝΗ 1998 • Ε.Παπανούτσος, Πρακτική Φιλοσοφία, «Ο άνθρωπος και το φόρεµα», • Μ.Λίλα, «∆είξε µου τι φοράς να σου πω ποιος είσαι» (ρεπορτάζ) • Ν.Βαρδιαµπάσης, «Ένδυση» • «Ισότητα των δύο φύλων», έκδοση των Γυµνασίων και Λυκείων του νοµού Εύβοιας, Μάιος 2004 • Η ιστορία της µόδας 1900-1990,blog Lo que • Λ.Βογιατζή, «Είµαστε ό,τι φοράµε;» • Α.Κεκεριοπούλου, διπλωµατική εργασία: «Προσεγγίσεις της ενδυµασίας σο πλαίσιο των µαθηµάτων της Οικ.Οικονοµίας στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση», Χαροκόπει Πανεπιστήµιο • www.anasa.com.gr • www.wikipedia.org • Σ.Σιδηρόπουλος, «Η επίδραση των marketing tools στην συµπεριφορά του Έλληνα καταναλωτή στο λιανικό εµπόριο, η επίδραση του κλάδου της ένδυσης»

15

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

1. Ερωτηµατολόγιο

Ηλικία: Φύλο:

Ερωτήσεις

• Τα ρούχα που φοράτε αντιπροσωπεύουν την προσωπικότητά σας;

Α. ναι Β. όχι

• Πόσο ασχολείστε µε την εµφάνισή σας;

Α. πολύ Β. µέτρια Γ. λίγο ∆. καθόλου

• Σας ενδιαφέρει η γνώµη των άλλων για την εξωτερική σας εµφάνιση;

Α. ναι Β. όχι

• Ποιο είναι το βασικό σας κριτήριο αγοράς ρούχων;

Α. να µε βολεύει Β. να είναι στη µόδα Γ. η τιµή του ∆. η γνώµη των φίλων

• Γιατί συνήθως αγοράζεις καινούρια ρούχα;

Α. φθείρονται τα παλιά Β. αλλάζει η µόδα

Γ. µε κάνει να νιώθω καλύτερα

16

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ

1η ερώτηση άντρες ναι όχι 15-20 8 1 15-20 20-30 19 3 20-30 30+ 8 2 30+

Αντρες

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

15-20 20-30 30+

ναι

όχι

Στην ερώτηση «τα ρούχα αντιπροσωπεύουν την προσωπικότητά σας» οκτώ στους εννιά άντρες ηλικίας 15-20 ετών απάντησαν «ναι» και µόνο ένας στους εννιά απάντησε «όχι». Στην ηλικία 20-30 δεκαεννιά στους είκοσι απάντησαν «ναι» και τρεις στους είκοσι «όχι». Στην ηλικία των τριάντα και πάνω οκτώ στους δέκα απάντησαν «ναι», ενώ δύο στους δέκα «όχι».

17

γυναίκες ναι όχι 15-20 9 0 20-30 34 2 30+ 9 0

Γυναικες

0

5

10

15

20

25

30

35

40

15-20 20-30 30+

ναι

όχι

Στην ίδια ερώτηση οι γυναίκες ηλικίας από δεκαπέντε ως είκοσι οι εννιά στις εννιά απάντησαν «ναι». Στην ηλικία των είκοσι ως τριάντα οι τριάντα τέσσερις στις τριάντα έξι απάντησαν «ναι» και µόνο δύο στια τριάντα έξι «όχι».Από την ηλικία των τριάντα και πάνω όλες απάντησαν «ναι». Συµπεραίνουµε, λοιπόν, ότι στις γυναίκες τα ρούχα αντιπροσωπεύουν την προσωπικότητά τους σε µεγαλύτερο ποσοστό από ό,τι στους άνδρες.

18

2η ερώτηση άντρες πολύ λίγο µέτρια 15-20 4 1 4 20-30 9 3 10 30+ 0 2 6

Αντρες

0

2

4

6

8

10

12

πολύ λιγο µετρια καθολου

15-20

20-30

30+

Η ερώτηση «πόσο ασχολείστε µε την εµφάνισή σας» απαντήθηκε από τους άντρες ως εξής: το µεγαλύτερο ποσοστό απάντησε «µέτρια» στην ηλικία των είκοσι ως τριάντα. Επίσης µεγάλο ήταν και το ποσοστό που απάντησε «πολύ» στην ίδια ηλικία, ενώ πολύ λιγότεροι απάντησαν «λίγο». Οι µισοί από τους άντρες τριάντα ετών και πάνω απάντησαν «µέτρια» και οι απαντήσεις µεταξύ «λίγο» και «καθόλου» ήταν ισόποσες. Μεταξύ των αντρών δεκαπέντε ως είκοσι ετών οι απαντήσεις «µέτρια» και «πολύ» µοιράστηκαν εξίσου και ένα πολύ µικρότερο ποσοστό απάντησε «λίγο».

19

γυναίκες πολύ λίγο µέτρια καθόλου 15-20 5 0 4 0 20-30 16 6 14 0 30+ 5 2 2 0

Γυναικες

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

πολύ λιγο µετρια καθολου

15-20

20-30

30+

Στην ίδια ερώτηση οι απαντήσεις των γυναικών ήταν οι ακόλουθες: Μεταξύ είκοσι και τριάντα ετών οι περισσότερες απάντησαν «πολύ», µικρότερο ποσοστό «µέτρια», λιγότερες «λίγο» και καµία «καθόλου». Μεταξύ δεκαπέντε ως είκοσι το µεγαλύτερο ποσοστό απάντησε «πολύ», µικρότερο «µέτρια» και καµία «καθόλου» ή «λίγο». Οι γυναίκες των τριάντα ετών και πάνω απάντησαν στην πλειοψηφία τους «πολύ», ενώ οι απαντήσεις µεταξύ «λίγο» και «µέτρια» ισοµοιράστηκαν. Καµία δεν απάντησε «καθόλου». Από τα παραπάνω συµπεραίνουµε ότι οι γυναίκες ενδιαφέρονται για την εξωτερική τους εµφάνιση πολύ περισσότερο από τους άντρες.

20

3η ερώτηση άντρες ναι όχι 15-20 3 6 20-30 9 13 30+ 4 6

Αντρες

0

2

4

6

8

10

12

14

15-20 20-30 30+

ναι

όχι

Στην ερώτηση «σας ενδιαφέρει η γνώµη των άλλων για την εξωτερική σας εµφάνιση» οι περισσότεροι άντρες είκοσι ως τριάντα ετών απάντησαν «όχι» και λιγότεροι «ναι». Στην ηλικία των τριάντα και πάνω και πάλι το «όχι» υπερτερεί του «ναι» µε µικρή, όµως, διαφορά. Στην ηλικία των δεκαπέντε ως είκοσι το ποσοστό αυτών που απάντησαν «όχι» ήταν διπλάσιο αυτών που απάντησαν «ναι». Από ό,τι φαίνεται οι πιο πολλοί άντρες σε όλες τις ηλικίες δε δίνουν σηµασία στη γνώµη των άλλων για την εξωτερική τους εµφάνιση.

21

γυναίκες ναι όχι 15-20 1 8 20-30 25 11 30+ 8 1

Γυναικες

0

5

10

15

20

25

30

15-20 20-30 30+

ναι

όχι

Στην ίδια ερώτηση οι γυναίκες είκοσι ως τριάντα ετών που απάντησαν «ναι» ήταν υπερδιπλάσιες από αυτές που απάντησαν «όχι». Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο απάντησαν και οι γυναίκες τριάντα ετών και πάνω. Εκ διαµέτρου αντίθετη απάντηση έδωσαν οι γυναίκες δεκαπέντε ως είκοσι ετών που απάντησαν «όχι» σε πολύ µεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση µε αυτούς που απάντησαν «ναι». Άρα, οι γυναίκες δίνουν σε σύγκριση µε τους άντρες πολύ µεγαλύτερη σηµασία στη γνώµη των άλλων για την εξωτερική τους εµφάνιση.

22

4η ερώτηση άντρες

να βολεύει να είναι στη µόδα τιµή του

γνώµη των φίλων

15-20 5 2 1 1 20-30 12 5 6 0 30+ 9 1 0 0

Αντρες

0

2

4

6

8

10

12

14

να βολευει να είναι στη µοδα τιµη του γνωµη των φιλων

15-20

20-30

30+

Στην ερώτηση «ποιο είναι το βασικό κριτήριο αγοράς ρούχων για σας» σε όλες τις ηλικίες των αντρών υπερτερεί η απάντηση «να µε βολεύει», ακολουθεί το κριτήριο της «τιµής», έπειτα η απάντηση «να είναι στη µόδα»,ενώ η «γνώµη των φίλων» κατέχει ένα µικρό ποσοστό στην ηλικία των δεκαπέντε ως είκοσι.

23

γυναίκες

να βολεύει να είναι στη µόδα τιµή του

γνώµη των φίλων

15-20 8 1 0 0 20-30 12 11 11 2 30+ 7 1 0 1

Γυναικες

0

2

4

6

8

10

12

14

να βολευει να είναι στη µοδα τιµη του γνωµη των φιλων

15-20

20-30

30+

Στην ίδια ερώτηση οι γυναίκες στην πλειοψηφία τους σε όλες τις ηλικίες θεωρούν ως το σηµαντικότερο κριτήριο αγοράς ρούχων το «να βολεύει», τα κριτήρια «να είναι στη µόδα» και «η τιµή» του παίρνουν ίσο ποσοστό απαντήσεων στην ηλικία των είκοσι ως τριάντα, ενώ «η γνώµη των φίλων» κατέχει πολύ µικρό ποσοστό σε όλες τις ηλικίες. Άρα, τα κριτήρια που επικρατούν µεταξύ των γυναικών για την αγορά ρούχων είναι «να βολεύουν», «να είναι στη µόδα» και η «τιµή» τους.

24

5η ερώτηση άντρες

φθείρονται τα παλιά

αλλάζει η µόδα

µε κάνει να νιώθω καλύτερα

15-20 2 0 7 20-30 9 2 11 30+ 3 0 7

Αντρες

0

2

4

6

8

10

12

φθειρονται τα παλια αλλαζει η µοδα µε κανει να νιωθωκαλυτερα

15-20

20-30

30+

Η ερώτηση «γιατί συνήθως αγοράζεις καινούρια ρούχα» απαντήθηκε από τους άντρες ως εξής: Στην ηλικία δεκαπέντε ως είκοσι το µεγαλύτερο ποσοστό κατέχει η απάντηση «µε κάνει να νιώθω καλύτερα» και πολύ µικρότερο ποσοστό η απάντηση «φθείρονται τα παλιά». Κανένας δεν απάντησε γιατί «αλλάζει η µόδα». Στην ηλικία είκοσι ως τριάντα η σειρά των απαντήσεων µε φθίνουσα πορεία είναι «µε κάνει να νιώθω καλύτερα», «φθείρονται τα παλιά» και «αλλάζει η µόδα». Στην ηλικία τριάντα και πάνω η απάντηση «µε κάνει να νιώθω καλύτερα» υπερτερεί σε σχέση µε την απάντηση «φθείρονται τα παλιά» και κανένας δεν προτίµησε την απάντηση «αλλάζει η µόδα».

25

Εποµένως, για τους άντρες τα βασικά κριτήρια αγοράς καινούριων ρούχων είναι η συνεισφορά τους στη βελτίωση της ψυχικής τους διάθεσης και η φθορά των παλιών. γυναίκες

φθείρονται τα παλιά

αλλάζει η µόδα

µε κάνει να νιώθω καλύτερα

15-20 1 0 8 20-30 10 8 19 30+ 0 3 6

Γυναικες

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

φθειρονται τα παλια αλλαζει η µοδα µε κανει να νιωθωκαλυτερα

15-20

20-30

30+

Στην ίδια ερώτηση οι γυναίκες δίνουν σε όλες τις ηλικίες τις ίδιες απαντήσεις µε τους άντρες. Συµπεραίνουµε, λοιπόν, ότι η βελτίωση της ψυχικής διάθεσης αποτελεί για άντρες και γυναίκες το κύριο κριτήριο αγοράς νέων ρούχων και ακολουθούν η φθορά των παλιών και η αλλαγή της µόδας.

26

Φωτογραφικό υλικό

27

28

29

ΤΟ ΤΕΧΝΗΜΑ

Το τέχνηµα που σκεφτήκαµε να παρουσιάσουµε ως έκφραση της έρευνάς µας ήταν κατ’ αρχήν ο σχεδιασµός θεατρικών κοστουµιών. Επειδή µάλιστα αποφασίσαµε να ανεβάσουµε και θεατρική παράσταση, καταλήξαµε να σχεδιάσουµε τα κοστούµια που ανταποκρίνονται σε αυτή.

Το έργο που παρουσιάσαµε ήταν η κωµωδία «Της κακοµοίρας» και γι’ αυτό αποτυπώσαµε σχεδιαστικά τα κοστούµια των ηρώων της. Επίσης, οι µαθήτριες- ηθοποιοί «ενδύθηκαν» κατάλληλα, προκειµένου να καταδείξουν στο κοινό πόσο σηµαντικό ρόλο παίζει η ενδυµασία στη σωστή απόδοση του ρόλου. Πιστεύουµε πως έγινε πρακτικά κατανοητό σε όλους ότι η θεατρική ένδυση επιβάλλεται σε κάθε παράσταση από τις ανάγκες του κάθε ρόλου και αποδίδει τόσο το χαρακτήρα, όσο και την κοινωνική θέση, αλλά και τις ιδιαίτερες συνθήκες που βιώνει ο ήρωας.

Τέλος, για την καλύτερη παρουσίαση της ερευνητικής µας εργασίας στο κοινό και την καλύτερη κατανόηση των συµπερασµάτων, στα οποία καταλήξαµε, δηµιουργήσαµε power point, το οποίο και επισυνάπτουµε.