ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

Εκπομπή «Μονόγραμμα» (ΕΡΤ 1985)

Ακολουθούν οι στίχοι απόΤην «Ιθαγένεια»

Το «Χρονικό»

Και το ποίημα

«Μύρης· Αλεξάνδρεια του 340 μ.Χ.»

1

ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ

Χρονολογία Παραγωγής / Πρώτης ΕκπομπήςΤρίτη, 1 Ιανουαρίου 1985

ΣκοπόςΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΚατηγορίαΠΟΡΤΡΕΤΑ-ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑhttp://www.ert-archives.gr/V3/public/page-assetview.aspx?tid=7217&tsz=0

Περιγραφή περιεχομένου

Μια πολυδύναμη πνευματική προσωπικότητα, ο ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ, βρίσκεται στο επίκεντρο της εκπομπής «ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ». Συνέβαλε καθοριστικά στο να αναδειχθεί το νεοελληνικό θέατρο τόσο με τα κείμενα και τις κριτικές του όσο και με τη διδασκαλία του. Η παρουσίαση μας μεταφέρει αρχικά στη γενέτειρά του, τη ΡΟΥΜΕΛΗ, καθώς ο ίδιος μιλά για τα παιδικά του χρόνια και τους γονείς του. Στη συνέχεια, αναφέρεται στις δραστηριότητές του ως ποιητής, μεταφραστής, κριτικός, δοκιμιογράφος και εκπαιδευτικός, τις οποίες θεωρεί απόρροια της εμπειρίας του από τη μαθητεία του δίπλα σε μεγάλους δασκάλους. Μπήκε στο στίβο της θεατρικής κριτικής το 1971. Επίσης, αναφέρεται στην ιστορία των ψευδωνύμων με τα οποία υπογράφει την ποιητική του συλλογή και το μεταφραστικό του έργο, που έχει ως άξονα το αρχαίο δράμα. Συνεχίζοντας κάνει αποτίμηση της ποιητικής του δημιουργίας ενώ μιλάει και για τη θεματολογία των τραγουδιών του, τα οποία έχουν μελοποιήσει γνωστοί συνθέτες.

2

Ανάλυση περιεχομένουΚεφάλαιο 01 00:00:08:00 - 00:00:51:24 :: |Δ:00:00:43:24|Τίτλοι αρχής.

Κεφάλαιο 02 00:00:52:00 - 00:02:56:24 :: |Δ:00:02:04:24|Πανοραμικό πλάνο από ορεινό τοπίο της ΡΟΥΜΕΛΗΣ με τον επιβλητικό όγκο ψηλών βουνών. Παράλληλα, ακούγεται ο ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ να μιλά για το γενέθλιο τόπο του, τη ΡΟΥΜΕΛΗ, και τη δύναμη του ελληνικού τοπίου. Προβάλλονται φωτογραφίες από την παιδική του ηλικία.

«Γεννήθηκα στη Ρούμελη. Εκεί, για πρώτη φορά μέσα σε αυτό το τοπίο το οποίο κλείνεται από τα βουνά αλλά καταλήγει στην θάλασσα, την αρχαία θάλασσα του Αχιλλέα, περιβαλλόμενο από τους Λοκρούς, και πάνω, από τους Ευρυτάνες, γνώρισα την ελληνική φύση δηλαδή συνέλαβα την ουσία του ελληνικού λόγου. Έχω διαμορφωθεί μέσα σε αυτό το τοπίο και ο λόγος του τοπίου με εγέννησε. Εξ άλλου αυτό είναι ένα προνόμιο που το έχουμε όλοι οι Έλληνες κάθε φορά που βυθιζόμαστε στο γενέθλιο χώρο και κάθε φορά που στο γενέθλιο χώρο επιστρέφουμε. Οφείλω τα πάντα σε αυτό το τοπίο και στους ανθρώπους του. Το τοπίο αυτό είναι ένας δαίμονας που μας ταλανίζει, ένας δαίμονας που μας καθοδηγεί, και αυτός ο λόγος του τοπίου είναι η εξορία μας και η σωτηρία μας.»

3

Κεφάλαιο 03 00:02:57:00 - 00:03:51:24 :: |Δ:00:00:54:24|Πλάνο από ορεινό τοπίο της ΡΟΥΜΕΛΗΣ και εμβόλιμο φωτογραφικό υλικό με τους γονείς του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ, καθώς και φωτογραφίες του ίδιου από τη νεανική του ηλικία. Παράλληλα ακούγεται ο ίδιος να αναφέρεται στους γονείς και δασκάλους του, οι οποίοι συνέβαλαν καθοριστικά στην παιδεία του. Τέλος προβάλλεται πλάνο με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ στο γραφείο του να συγγράφει και ακούγεται από τον ίδιο απόσπασμα ποιήματός του.

«Οφείλω τα πάντα στους δασκάλους μου και πρώτα-πρώτα στην μάνα μου, μια απλή γυναίκα του λαού, που μετέφερε τον αγνό λόγο, τον ατόφιο λόγο. Ακόμα ακουμπάω, αφού την έχασα, πάνω στις λέξεις της. Έτσι με αυτές τις λέξεις ως προίκα κυκλοφορώ στον κόσμο γιατί κατά τα άλλα είμαι ανέστιος...

Αν ήμουν άλλος κι΄ήταν άλλοτεκι αν είχα λύρα θα την έκρουαμε το φτερό του όρνιου, έτσιπου μόσκος, ζαφορά και ξυλαλόηθα μετεώριζαν τις χρόες των ανθών στο νοητό περβόλιΌμως δεν έχω.

Λαλώ μια γλώσσα παλαιάκαι το πολύ να πώ παώνια τα παγώνια.»

4

Κεφάλαιο 04 00:03:52:00 - 00:05:40:24 :: |Δ:00:01:48:24|Προβολή φωτογραφικού υλικού όπου απεικονίζεται ο ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ με τον πατέρα του στον ιερό βράχο της ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ και φωτογραφίες με τον ίδιο να διδάσκει στους μαθητές του. Παράλληλα ακούγεται ο ίδιος να αναφέρει τους λόγους που ασχολήθηκε με τη διδασκαλία, ως καθηγητής της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τέλος αναλύει τις απόψεις του για τη δημιουργική ενασχόληση της διδασκαλίας και τη σχέση αυτής με τις άλλες του δραστηριότητες. Προβολή πλάνων με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ να διδάσκει στους μαθητές του.

«Ο τόπος μου λοιπόν είναι η γλώσσα και αυτήν την οφειλή μου στους δασκάλους και στη μάνα μου και στον πραγματικό μου δάσκαλο τον πατέρα μου που ήταν δάσκαλος επαγγελματίας θέλω να ξοφλήσω γι αυτό και αφιερώθηκα στους ανθρώπους που θέλουν να μάθουν και μαθαίνω μαζί τους. Αυτή η ερωτική σχέση που είναι η εκπαίδευση, αυτή η πλατωνική διάσταση που είναι το δασκαλίκι, με σώζουν. Έτσι σώζομαι μέσα στον κόσμο μέσα απ’ τα παιδιά. Δεν υπάρχει για μένα άλλη καταφυγή κι άλλο σωσίβιο απ’την παιδεία. Μόνο έτσι νοώ τον εαυτό μου, και μόνο με αυτόν το τρόπο υπάρχω, διδάσκοντας. Κάθε άλλη μου δραστηριότητα, όποια και νάναι, μικρή ή μεγάλη, σημαντική ή όχι, δεν έχει σημασία, κατάγεται απ’αυτή την ερωτική σχέση, δηλαδή απ’αυτό το δούναι και λαβείν που είναι η εκπαίδευση. Κατέφυγα στις άλλες μορφές έκφρασης για να διοχετεύσω κατά κάποιον τρόπο αυτή μου την εμπειρία, μαθητεύω διδάσκοντας. Εξ άλλου η καταγωγή της λέξεως διδάσκω, αν δεν απατώμαι, βρίσκεται στην ίδια ρίζα με το δείκνυμι. Ουσιαστικά το δασκαλίκι είναι μια δημόσια έκθεση, μια δημόσια ευθύνη, δείχνω και δείχνομαι. Μέσα απ’αυτήν την αλληλοδιδακτική δικαιώνεται ο άνθρωπος και διακιώνεται ή καταστρέφεται ο λόγος.»

5

Κεφάλαιο 05 00:05:41:00 - 00:07:44:24 :: |Δ:00:02:03:24|Πλάνο με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ να αναφέρει τις δραστηριότητές του ως ποιητής, κριτικός, μεταφραστής, δοκιμιογράφος και εκπαιδευτικός, τις οποίες θεωρεί απόρροια της εμπειρίας του από τη μαθητεία δίπλα σε μεγάλους δασκάλους. Μιλάει για την εμπειρία του αυτή και αναφέρει ονομαστικά τους δασκάλους του. Προβολή πλάνου με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ να διδάσκει στους μαθητές του.

«Έτσι όλες μου οι δραστηριότητες, όποιες και νάναι αυτές, στην γραφή, στον προφορικό λόγο, στο βήμα, στο βήμα το δημόσιο, στο βήμα το εκπαιδευτικό, στην κριτική, στην ποίηση, στην μετάφραση, είναι η εμπειρία από την μαθητεία μου στους μεγάλους δασκάλους του λόγου και η μεταλαμπάδευση αυτής της εμπειρίας, αυτής της μαγείας που ασκεί πάνω μου ο λόγος, ο ελληνικός λόγος, στους άλλους. Θέλω να κραυγάσω αυτή μου την εμπειρία, θέλω να εκτεθώ δημόσια, και μόνο με αυτόν τον τρόπο νοιώθω ότι υπάρχω. Οφείλω τα πάντα στους δασκάλους μου, στους δασκάλους μου που με χειραγώγησαν στη γλώσσα. Και μπορώ να τους ονομάσω, μπορώ να τους ονομάσω από τα παιδικά μου, τα μαθητικά μου, τα μικρά μου χρόνια: τον δάσκαλό τον Δήμο, καλή νάναι η ώρα του, και αργότερα τους ανθρώπους που με εποίησαν στον βαθύ ελληνικό λόγο τον αρχαίο, τον Θανάση το Φλώρο, τον Απόστολο Ζορμπά, το Βασίλη Ντρούκα. Αυτοί οι άνθρωποι μας έμαθαν γράμματα και, προσπαθώντας να διδάξω δεν κάνω τίποτε άλλο παρά να ξοφλάω κάθε φορά αυτό που τους χρωστώ, κάθε μέρα. Ήταν μια μεγάλη μετάληψη στην ελληνική γλώσσα η μαθητεία μου μαζί τους και δεν κάνω τίποτε άλλο παρά να μοιράζω αυτό το αντίδωρο στους μαθητές μου.(...)

6

Ο δάσκαλός μιλούσε στα παιδιά με σιωπές και τα παιδιά γεμίζανε με στοχασμό την σιωπή. Στο σπίτι, στη Βουλή, στο θέατροστο Δικαστήριομια θέση καρτερούσε τον καλύτεροπου θα ΄ρχονταν μια μέρα να καθίσει(...)(απαγγέλλει απόσπασμα από τους «Βάτραχους» - μετάφραση Ταχτσή)

Κεφάλαιο 06 00:07:45:00 - 00:08:48:24 :: |Δ:00:01:03:24|Πλάνο σε πέτρινα σπίτια της ΡΟΥΜΕΛΗΣ. Ο ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ μιλάει για το ελληνικό τοπίο και την ιστορία του. Επίσης, μιλάει για την επιλογή του να σπουδάσει Ιστορία και Αρχαιολογία στη Φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά και την τύχη του να μαθητεύσει δίπλα σε μεγάλους δασκάλους: ΣΠΥΡΟ ΜΑΡΙΝΑΤΟ, ΝΙΚΟΛΑΟ ΚΟΝΤΟΛΕΟΝΤΑ, ΑΝΑΣΤΑΣΙΟ ΟΡΛΑΝΔΟ και ΔΙΟΝΥΣΙΟ ΖΑΚΥΝΘΙΝΟ. Προβάλλονται εμβόλιμες φωτογραφίες από τα φοιτητικά χρόνια του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ καθώς και φωτογραφίες των δασκάλων του.

«Το τοπίο το ελληνικό με εβύθισε στην ιστορία του τοπίου και η ιστορία του τοπίου με οδήγησε στην ιστορία των ανθρώπων. Δεν ήτανε τυχαία η επιλογή ότι σπούδασα Ιστορία και αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο. Κι ήμουνα τυχερός γιατί έπεσα στην μεγάλη σχολή, στην ανεπανάληπτα μεγάλη σχολή των δασκάλων, των τελευταίων μεγάλων δασκάλων του ελληνικού Πανεπιστημίου. Κι είχα την τύχη να μαθητεύσω στον Σπύρο Μαρινάτο, στον Νικόλαο Κοντολέοντα, στον Αναστάσιο Ορλάνδο, στον ζωντανό ακόμα, θαλερό ανάμεσα

7

μας Διονύσιο Ζακυνθινό. Και ομολογώ ότι αυτή η εποχή με σημάδεψε. Αυτές οι προσωπικές, αν θέλετε, διεισδύσεις μέσα στο χώρο και στο χρόνο που είναι η Αρχαιολογία και η Ιστορία, μέσα από σημαντικές προσωπικότητες που είχαν συλλάβει την ιθαγένεια αυτού του τόπου, με συμφιλίωσαν με τον λόγο της επιστήμης. Παρ’όλα αυτά νομίζω ότι δεν ήμουνα πλασμένος για επιστήμονας, αλλά πλασμένος για την διαπροσωπική σχέση, τη δασκαλίστικη. Έτσι συνειδητά δεν ακολούθησα την επιστήμη την καθαρή, παρόλο που με γοήτευε πάντα ο χώρος της Αρχαιολογίας και της Ιστορίας.»

Κεφάλαιο 07 00:08:49:00 - 00:13:19:24 :: |Δ:00:04:30:24|Πλάνο με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ στο γραφείο του. Μιλάει για τις σπουδές του στην Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, όπου υπήρξε μαθητής του ΔΗΜΗΤΡΗ ΡΟΝΤΗΡΗ και του ΓΙΑΝΝΗ ΣΙΔΕΡΗ. Αναφέρει πως η φιλοδοξία του να κατέβει στο χώρο του θεάτρου ήταν καθαρά παιδευτική και εξηγεί τους λόγους που ασχολήθηκε με τη θεατρική κριτική, την οποία υπηρετεί εδώ και δεκαετίες. Υποστηρίζει με μεγάλο πάθος την παράδοση και είναι αρωγός του νεοελληνικού σύγχρονου θεατρικού έργου. Προβάλλονται πλάνα από το Αρχαίο Θέατρο της ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ και πλάνα θεατρικής παράστασης.

«Γι αυτό και η δεύτερη μεγάλη αγάπη μου, η σύγχρονη μεγάλη αγάπη μου, ήταν το θέατρο, δηλαδή η Ιστορία μέσα απ’την φαντασία, η φαντασία μέσα στην Ιστορία, η αναπαράσταση της ανθρώπινης ιστορίας σε ένα δεδομένο χώρο, η γεωμέτρηση της ιστορίας μέσα σε ένα συγκεκριμένο χώρο, αλλά χώρο φαντασίας όπως είναι το θέατρο. Γι αυτό και παράλληλα με τις σπουδές μου εκεί, παρόλο ότι ήταν επώδυνη σπουδή, που ίσως σήμαινε αφοσίωση σε εικοσιτετράωρη βάση, ήτανε η σπουδή μου στο θέατρο.

8

Κι εκεί είχα την μεγάλη τύχη να έχω δάσκαλο το μεγάλο Δημήτρη Ροντήρη. Επίσης να καθοδηγηθώ μέσα στις ατραπούς της Ιστορίας από τον Γιάννη Σιδέρη τον ιστορικό. Είχα μια βαθιά επαφή με αυτούς τους δυο ανθρώπους και συνέλαβα το φιλοσοφικό πρόβλημα της μιμήσεως από την υποκριτική του Ροντήρη γιατί αυτός ο μεγάλος δάσκαλος δεν ήταν τόσο σημαντικός σκηνοθέτης όσο ήταν μεγάλος ηθοποιός ο οποίος κάθε φορά ήξερε να καθοδηγεί κατά τρόπο πλατωνικό μέσα απ’την ερωτική επαφή τον μαθητή στην ουσία της υποκριτικής. Ήτανε σημαντική αυτή μου η θητεία, πάντα με στόχο να ασκήσω τον κριτικό λόγο στο θέατρο. Δεν με ενδιέφερε ποτέ η υποκριτική αυτή καθεαυτή παρόλο ότι την τιμώ και την θεωρώ την ουσία του θεάτρου. Δεν θέλησα, δεν φιλοδόξησα ποτέ να κάνω θέατρο. Ήθελα πάντα όμως να ξέρω από μέσα τις δομές, να ξέρω από μέσα θα έλεγε κανένας τον τρόπο, τον κώδικα, να αποκωδικοποιώ τα συστήματα για να μπορώ καλύτερα να τα μελετάω. Πίστευα ότι δεν νομιμοποιείσαι να ασκείς τον κριτικό λόγο χωρίς να γνωρίζεις τις δυσχέρειες, τα όρια και τους όρους μέσα στους οποίους το φαινόμενο της τέχνης λειτουργεί. Και νομίζω ότι ήτανε καλή η αρματωσιά μου. Πάνοπλος όταν χρειάστηκε, όταν εκλήθηκα, κατέβηκα σε αυτό το χώρο. Αλλά πρέπει να πω ότι η φιλοδοξία μου να κατέβω σε αυτό τον χώρο ήταν πάλι παιδευτική. Πρέπει να πω ότι οδηγήθηκα σε αυτό το χώρο από ένα θυμό. Θύμωσα, θύμωσα πραγματικά διότι κάποιος κύριος, δεν χρειάζεται αυτή τη στιγμή να τον τιμήσω ονομάζοντας τον, θέλησε θεωρητικά τάχα να καταθέσει υπό μορφήν ενός ψευδοεπιστημονικού συγγράμματος ότι αυτός ο τόπος δεν έχει παράδοση, και ειδικά ότι δεν έχει παράδοση στο θέατρο. Θυμωμένος λοιπόν τα παράτησα όλα και κατέβηκα σε αυτό το χώρο για να αποδείξω το αντίθετο. Και πρέπει να πω, δεν ξέρω πόσο, θα μετρηθεί αργότερα από άλλους ανθρώπους, όταν εμείς θα έχουμε λείψει, ήταν η συμβολή μου σε αυτόν τον τομέα, νομίζω όμως ότι από τη στιγμή που μπήκα σε αυτό το χώρο και πολέμησα, και πολέμησα θα έλεγε κανένας θυμωμένα, αλλά με στοργή και με αγάπη για τα πράγματα, γιατί αν δεν αγαπάς δεν μπορείς να πολεμήσεις, είσαι μισθοφόρος και οι μισθοφόροι αλλάζουν πολύ εύκολα στρατόπεδα, είναι τρωτοί τελικά. Σε αυτόν λοιπόν το χώρο κατέβηκα πάνοπλος για να δώσω τη μάχη μου σε αυτόν τον τομέα, ότι υπάρχει παράδοση, θεμελιώνεται η παράδοση, και βοήθησα νομίζω να συνεχιστεί η παράδοση, τόσο που σήμερα μπορούμε να μιλάμε για μια αναγέννηση του ελληνικού θεάτρου, για μια επαφή της με τις ρίζες αυτής της παραδόσεως, τις βαθιές ρίζες, και μιας θα έλεγε κανένας συνέχισης του φαινομένου με καλύτερα αποτελέσματα.Ήταν λοιπόν πάλι, επιτρέψτε μου αυτήν την αλαζονεία, δασκαλίστικη η παρέμβαση μου σε αυτό το χώρο.»

Κεφάλαιο 08 00:13:20:00 - 00:16:43:24 :: |Δ:00:03:23:24|

9

Αρχικά πλάνο με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ να διαβάζει στο γραφείο, και στη συνέχεια πλάνο με τον ίδιο να μιλάει για τις αρχές της κριτικής του θεάτρου, οι οποίες είναι οι ίδιες που διέπουν κάθε δημόσια ανάληψη ευθύνης. Επίσης, αναλύει τις απόψεις του για τη γνώμη του κριτικού που χωρίς αμφιβολία είναι υποκειμενική, αρκεί την άποψή του αυτή να την εκθέτει και να δεσμεύεται γι’ αυτήν. Εμβόλιμα πλάνα με δημοσιεύματα θεατρικής κριτικής του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ.

«Η κριτική είναι μια δημόσια ανάληψη ευθύνης. Αυτό που είναι ανθρώπινο δικαίωμα και ανθρώπινο καθήκον. Η κριτική, μέσα από την επαγγελματική κριτική γίνεται ταυτοχρόνως η συνείδηση, κάποια στιγμή, της εποχής. Κατεβαίνω στον κριτικό χώρο σημαίνει αναλαμβάνω την ευθύνη της εποχής μου. Και έχω την ευθύνη μιας ολόκληρης εποχής, άρα το βάρος αυτής της εποχής. Ο εκάστοτε κριτικός λόγος αρθρώνεται μέσα στα δεδομένα τα κοινωνικά, τα πολιτικά, τα οικονομικά μιας εποχής. Δεν είναι τυχαίο ότι κατέβηκα σε δύσκολους καιρούς σε αυτό το χώρο, το 1971, που είχε εξευτελιστεί ο λόγος, είχε απαγορευτεί η δημόσια πολιτική κριτική, παντού ο λόγος κρινόταν, αλλά κρινόταν από καθέδρας, δηλαδή λογοκρινόταν. Μέσα σε αυτό το χώρο λοιπόν έπρεπε να αναπτυχθεί ο παράλληλος κριτικός λόγος πάνω στο θέατρο. Και να βρεθούν εκείνες οι κωδικές αρχές που θα αρθρωνόταν ο νεοελληνικός θεατρικός λόγος. Και συνέπεσε αυτή η εποχή, η δύσκολη εποχή, να γίνει και από την μεριά των νέων ταλαντούχων θεατρικών συγγραφέων ένας χώρος να αναπτυχθεί η συνείδηση του νεοελληνισμού μέσα στην θεατρική σκηνή και από το θεατρικό κώδικα. Και είμαι ευτυχής που συμπορεύτηκα με αυτή τη γενηά, που με βοήθησε και τη βοήθησα, ελπίζω.Αναλαμβάνω λοιπόν δημόσια την ευθύνη μου σημαίνει κρίνω, και κρίνω σημαίνει κρίνομαι, διότι κάθε φορά που λες το λόγο σου ουσιαστικά λογοδοτείς στην εποχή σου.Λογοδοτώ εν ονόματι της εποχής μου για την εποχή μου αναλαμβάνω υπεύθυνα την ευθύνη απέναντι στο κοινό. Από κει και πέρα αλίμονο στο κοινό που εισπράττει ή στον καλλιτέχνη που κρίνεται και δεν θα με απορρίψει. Και θα με απορρίψει με το να με ξαναδεί δηλαδή να με δει μέσα σε αυτήν τη διαλεκτική σχέση απέναντι. Δεν είμαι εγώ ο εχθρός, δεν είμαι ο αντίπαλος, είμαι ο

10

συναγωνιστής, και σε αυτό το δούναι και λαβείν λειτουργεί η κριτική διαδικασία.

Γιατί; Γιατί η κριτική δεν είναι αντικειμενική. Οφείλει να μην είναι αντικειμενική. Δεν είναι δολοφονία η κριτική. Είναι προσωπικός λόγος δηλαδή υποκειμενική κατάθεση, είναι το προσωπικό βλέμμα, το φίλτρο μέσα από το οποίο περνάει η ιδεολογία μιας εποχής από την προσωπικότητα, μέσα από την προσωπικότητα, το φίλτρο της προσωπικότητας. Όσο περισσότερες προσωπικές καταθέσεις έχουμε, τόσο περισσότερο ωριμάζει ο κοινός λόγος, διότι ο κοινός λόγος προσώπων, δεν είναι λόγος χυδαίος, χύδην, δηλαδή χύμα λόγος.»

Κεφάλαιο 09 00:16:44:00 - 00:17:25:24 :: |Δ:00:00:41:24|Πλάνο με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ στο γραφείο του να μιλάει για τη συλλογή τραγουδιών «ΧΡΟΝΙΚΟ», που έγινε το 1971 με τη συνεργασία του

11

ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ. Εμβόλιμες φωτογραφίες από τη συνεργασία αυτή. Παράλληλα ακούγεται ερμηνεία του ΝΙΚΟΥ ΞΥΛΟΥΡΗ.

«Παράλληλα με τον κριτικό λόγο ήθελα να εκτεθώ και ως δημιουργός. Αυτό δεν σημαίνει, για να κάνω αυτή την παρένθεση, ότι ο κριτικός λόγος δεν είναι συνδεμένος στην συνείδηση μου με την δημιουργία, αλλά είναι άλλος τρόπος ο τρόπος να εκτίθεσαι δημιουργικά και άλλος τρόπος, άλλη η ηθική του δηλαδή, να εκτίθεσαι κριτικά. Έτσι το 1971 βγάζω, μαζί με το Γιάννη το Μαρκόπουλο, το Χρονικό.»

Κεφάλαιο 10 00:17:26:00 - 00:20:26:24 :: |Δ:00:03:00:24|Εξωτερικό πλάνο με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ να μπαίνει στο σπίτι του. Κατόπιν, πλάνο με τον ίδιο να μελετά στο γραφείο του. Παράλληλα αναφέρεται στην πρώτη του ποιητική συλλογή, μια δημιουργική προσπάθεια την οποία εγκαινίασε με το ψευδώνυμο Κ. Χ. ΜΥΡΗΣ. Στη συνέχεια εξηγεί τους λόγους που χρησιμοποιούσε τα ψευδώνυμα στα έργα του και αναφέρει κάποια απ’ αυτά. Εμβόλιμα πλάνα από έργα του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ, στα οποία χρησιμοποιούσε ψευδώνυμο, και φωτογραφία με τον ίδιο και την κόρη του ΕΥΑ.

«Έχει όμως προηγηθεί, κρυπτικά θα έλεγα, υπόγεια, η πρώτη μου ποιητική συλλογή όπου εγκαινιάζω στη δημιουργική αυτή προσπάθεια μου το πρώτο μου ψευδώνυμο. Θα έχει ίσως ενδιαφέρον να πω την ιστορία των ψευδωνύμων μου και του λόγου για αυτό και ίσως τώρα να είναι η κατάλληλη στιγμή.

12

Πίστευα ότι κάθε φορά που κατεβαίνει κανένας σε ένα συγκεκριμένο χώρο για να πολεμήσει με τα όπλα του πρέπει να μην παρασύρει το κοινό του σε σχέση ή σε αναφορά με άλλες του ιδιότητες. Όταν λοιπόν ήμουν γνωστός ως εκπαιδευτικός σε έναν ορισμένο, μικρό ίσως, χώρο και φυσικά γνωστότερος σε έναν άλλο χώρο ως κριτικός, δεν ήθελα αυτές μου οι ιδιότητες να επηρρεάζουν καθόλου τους αναγνώστες μου στον καινούργιο χώρο που κατέβαινα, τον ποιητικό. Διάλεξα λοιπόν ένα ψευδώνυμο ώστε στην αρχή να δω τις αντιδράσεις τελείως σε χώρο κενό. Δεν είμαι εγώ εκείνος που θα αξιολογήσω τις αντιδράσεις, αλλά εισέπραξα αντιδράσεις που ήταν πραγματικά ανεξάρτητες από την γνώμη που είχαν για μένα στους άλλους χώρους που ασκούσα άλλα λειτουργήματα.Αυτό συνέβη και αργότερα και όταν για πρώτη φορά τόλμησα να εμφανιστώ και ως σχολιογράφος.Τότε με το ψευδώνυμο Πορφύριος για αρκετόν καιρό είχα κρυφτεί, είχα κρύψει τις άλλες μου ιδιότητες και εισέπραττα ακριβώς τις αντιδράσεις που ξεκινούσαν απ’αυτόν τον παρθενικό, καινούργιο μου χώρο. Πρέπει να σας πω ότι έχω εμφανιστεί και με γυναικείο ψευδώνυμο. Όταν είχα την τύχη να γράψω μια σειρά από στίχους πάνω στο παιδικό έργο «ο Μορμόλης» τότε αφιέρωσα αυτούς τους στίχους μου στην τότε μόλις γεννημένη κόρη μου και πήρα το όνομα της. Η Εύα λοιπόν Κυριαζή που είναι το πατρικό όνομα της μάνας μου και το μικρό όνομα της κόρης μου είναι ο κύριος Γεωργουσόπουλος ο οποίος κάποια στιγμή είχε την εμπειρία να καταδυθεί στην παιδική ψυχικότητα, να συλλάβει τον κόσμο μέσα από τα παιδικά μάτια και να εκφραστεί μέσα από παιδικούς ρυθμούς.

13

Έτσι δεν ήθελα σε καμιά περίπτωση αυτή η καινούργια μου ιδιότητα να εμπλακεί στις εντυπώσεις ή στις αντιλήψεις που έχουνε οι άνθρωποι για μένα από τους άλλους χώρους.»

Κεφάλαιο 11 00:20:27:00 - 00:23:05:24 :: |Δ:00:02:38:24|Πλάνα από εξώφυλλα έργων του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ. Ακούγεται ο ίδιος να μιλάει για το Καβαφικό ψευδώνυμο Κ. Χ. ΜΥΡΗΣ, με το οποίο υπογράφει την ποίηση και το μεταφραστικό έργο του, που έχει ως άξονα το αρχαίο δράμα. Δυο χώροι που τον εκφράζουν ιδεολογικά και προσπαθεί να τους αποδώσει μέσα από το έργο του. Εμβόλιμο φωτογραφικό υλικό με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ σε διάφορες στιγμές της ζωής του και πλάνα από το εσωτερικό του σπιτιού του με τον ίδιο και τη σύντροφο της ζωής του ΝΑΥΣΙΚΑ.

«Στην ποίηση και στη μετάφραση που την θεωρώ εξ ίσου για μένα δημιουργική δουλειά πρωτογενή δεδομένου ότι παλεύω με τον Αισχύλο, δεν μπορώ να πω ότι είμαι ένας επαγγελματίας μεταφραστής αλλά παλεύω να εκφράσω ένα μεγάλο λόγο μέσα απ’την προσωπικότητα μου και όσο αντέχω σε αυτό το πάλεμα. Εκεί χρησιμοποιώ το ψευδώνυμο Μύρης. Αυτό το καβαφικό ψευδώνυμο, αυτήν την υλοποίηση, την πραγμάτωση μέσω αυτού του ονόματος αυτής της μίξης του ελληνισμού με τον χριστιανισμό. Αυτην την αλληλοπεριχώρηση όπως θα έλεγε η ορθοδοξία δύο χώρων αντιφατικών οι οποίοι όμως σε τελευταία ανάλυση καθορίζουν το νεοελληνικό στίγμα.Τέτοιος ήτανε ο καβαφικός Μύρης, αυτός ο έκδοτος σταις ηδοναις χριστιανός, αυτός που αρνείται, αν θέλετε, να προσκυνήσει τους αρχαίους θεούς, τους παληούς θεούς, εν ονόματι του χριστιανισμού του αλλά βρίσκεται μέσα στο θίασο του Διονύσου και στα όργια του.Αυτή λοιπόν η μικτή επαφή με δυο μεγάλους πολιτισμούς που καθόρισαν τον χώρο, νομίζω ότι καθορίζουν και την δική μου

14

ιδεολογία. Το ψευδώνυμο Μύρης με εκφράζει ιδεολογικά. Είναι τα δυο μου πόδια. Το ένα ακουμπάει στην Ανατολή, το άλλο πόδι ακουμπάει στη Δύση, το ένα πόδι μου ακουμπάει πάνω στον τάφο του Απόλλωνα, το άλλο πόδι μου ακουμπάει πάνω στον τάφο του Διόνυσου. Αυτή είναι η ελληνικότητα, αυτό είναι τι ελληνικό στίγμα και αυτή είναι η δική μου ιδεολογία που προσπαθώ να την εκφράσω μέσα από το έργο μου ή αυτό το έργο είναι κριτικό ή προσωπικό.Έτσι τα ποιήματα μου, τα τραγούδια μου, που είναι ενδεικτικά – το Χρονικό, η Ιθαγένεια – δηλαδή είναι απόπειρες να συλληφθεί αυτός ο χώρος και αυτό το ήθος στην ιστορική του διάσταση και στο εκτόπισμα του, στο βύθισμα του αν θέλετε στην ουσία του τη βαθιά.Αυτό προσπαθώ να συλλάβω, αυτό προσπαθώ να διδάξω, απ’αυτό προσπαθώ να διδαχτώ. Αυτή είναι η μοίρα μου, δηλαδή αυτό είναι το μερίδιο που ο ίδιος προσπάθησα να κλέψω απ’αυτό τον τόπο, να το διεκδικήσω, και να το δικαιώσω.»

Κεφάλαιο 12 00:23:06:00 - 00:24:32:24 :: |Δ:00:01:26:24|Πλάνο με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ να βαδίζει σε πάρκο. Επίσης, πλάνα από το άλμπουμ «Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΓΡΥΠΝΙΑ» με τη φωτογραφία του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ και της ΜΑΡΙΑΣ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ. Παράλληλα, ακούγεται ερμηνεία του ΝΙΚΟΥ ΞΥΛΟΥΡΗ και της ΜΑΡΙΑΣ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ από το ομώνυμο άλμπουμ.

«Ο καθένας είναι υπεύθυνος για αυτό που διαλέγει και αυτό είναι η ελευθερία του, όπως επίσης είναι υπεύθυνος για αυτό που δεν διαλέγει και αυτό πάλι είναι η τραγωδία του.»

Κεφάλαιο 13

15

00:24:33:00 - 00:28:53:24 :: |Δ:00:04:20:24|Πλάνο με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ να μιλάει για το κοινό που απευθύνεται ο δημιουργός. Ειδικότερα αναφέρεται στον κώδικα του κριτικού λόγου και στο ευρύ κοινό στο οποίο απευθύνεται καθώς και στη φιλοδοξία του, το δικό του κοινό να απαρτίζεται μόνο από τους ανθρώπους του θεάτρου.

«Ένα πρόβλημα που με απασχόλησε πάντα ήταν το πρόβλημα του κοινού δηλαδή σε ποιον απευθύνεσαι. Όταν είσαι δάσκαλος ξέρεις που απευθύνεσαι. Ανοίγεις την πόρτα και είναι διαθέσιμοι κάποιοι νέοι άνθρωποι να αποδεχθούν τον λόγο και είσαι και εσύ ανοιχτός να μαθητεύσεις ξανά στην ευαισθησία των νέων ανθρώπων.Όσον αφορά στον ποιητικό χώρο, στην δημιουργία την προσωπική πάλι υπάρχει ένα συγκεκριμένο κοινό, γνωριζόμαστε, είμαστε πάρα πολύ λίγοι δυστυχώς μέσα στο χώρο αυτό για να επικοινωνήσουμε. Ξέρεις σε ποιους απευθύνεσαι. Είναι στο κάτω κάτω οι συνεννοημένοι, οι μυημένοι της συντεχνίας.Εκεί που δεν ξέρεις που απευθύνεσαι κάθε φορά είναι στο τραγούδι και στην κριτική και θάθελα ίσως εδώ να ξεκαθαρίσω μερικά πράγματα, με το κοινό μου σε τελευταία ανάλυση.Που απευθύνομαι όταν γράφω κριτικές;

Γιατί υπήρξε πάντα το πρόβλημα ότι υπάρχει ένας θεωρητικός λόγος δυσνόητος. Υπάρχει μια έλλειψη επικοινωνίας απέναντι στον κριτικό λόγο, στον κώδικα της κριτικής και σε ένα πλατύ κοινό. Πρέπει να πω ότι με απασχόλησε απ’την πρώτη στιγμή αυτό το θέμα: που απευθύνομαι; Είχα την τιμή και την τύχη να επικοινωνώ μέσα από μεγάλες εφημερίδες δηλαδή με πλατύ κοινό. Και έπρεπε να βρω το γράδο, δηλαδή τον μέσο αναγνώστη. Ποιος είναι αυτός όμως ο μέσος αναγνώστης; Ποιος είναι αυτός ο μέσος, μέσης κουλτούρας, μέσης παιδείας, μέσος αναγνώστης – θεατής

16

ταυτόχρονα – διότι υποτίθεται ότι επικοινωνούμε μέσα από το δημιούργημα που είναι η θεατρική πράξη. Πρέπει να πούμε ότι εδώ σήκωσα τα χέρια. Ποιος ήμουνα εγώ που θα μπορούσα να εφεύρω ή να ανακαλύψω ένα κοινό στο οποίο θα απευθυνόμουνα. Ποιος είναι ο μέσος όρος αυτού του κοινού ώστε να διαμορφώσω μια γλώσσα – και αν ήμουνα ικανός να την διαμορφώσω – για να επικοινωνήσω με ένα τόσο πλατύ κοινό. Γι αυτό ομολογώ ότι έκανα πίσω και περιόρισα τις φιλοδοξίες μου. Είπα ότι απευθύνομαι στους ανθρώπους που φτιάχνουν το θέατρο δηλαδή στους ανθρώπους του θεάτρου. Προσπαθώ να συνεννοηθώ μαζί τους στην γλώσσα την οικεία, στη γλώσσα των εργαλείων του θεάτρου, και αν μπορούμε να βγάλουμε από αυτήν την επικοινωνία κάτι καλύτερο, τότε αυτό προφανώς θα πρέπει να είναι καλό και για το κοινό. Ομολογώ ότι έτσι έλυσα, εγώ προσωπικά, το θέμα του κοινού, γιατί κάθε ένας είναι υπεύθυνος απέναντι του κοινού του. Το δικό μου κοινό θάθελα, φιλοδοξώ να είναι, το κοινό των ανθρώπων του θεάτρου, το κοινό των συγγραφέων, το κοινό των ηθοποιών, αυτοί οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω και μέσα στη σκηνή, όχι εκείνοι που βρίσκονται στα καθίσματα. Αν μπορώ να επικοινωνήσω με αυτούς, αν μπορούν να με παρακολουθήσουν. Όχι με την έννοια ότι είμαι δύσκολος, με την έννοια ότι δεν είναι υποχρεωμένο το κοινό σε μια τέχνη όπως είναι το θέατρο σήμερα, γεμάτη από κωδικούς θάλεγε κανένας, σκολιούς δρόμους, γεμάτη από... πως να το πει κανένας... από προβληματισμούς πάνω στο πειραματικό επίπεδο, όπως είναι το σύγχρονο θέατρο. Πως θα απαιτήσεις από τον μέσο θεατή να ξέρει την προβληματική του Μπέκετ; Πως θα απαιτήσεις από τον μέσο θεατή να μπορεί να επικοινωνήσει μέσα απ’τα εργαλεία, τα πιο προωθημένα, του σύγχρονου θεάτρου στην Ευρώπη και στην Αμερική; Απ’την άλλη μεριά ποια είναι η υποδομή αυτού του κοινού; Τι έκανε η πολιτεία για να τον οργανώσει σαν θεατή, να του δώσει εργαλεία. Αν είμαι υποχρεωμένος κάθε φορά απευθυνόμενος σε αυτό το κοινό να του ξαναδιαβάσω απ’την αρχή τη θεατρική πράξη τότε δεν θα έκανα κριτική, θα έκανα μια άλλου είδους παιδαγωγία αλλά αυτό είναι για άλλους χώρους και για άλλες αν θέλετε προοπτικές από απόψεως γράφοντος. Γι αυτό και αφιέρωσα πάρα πολύ χρόνο απ’τη ζωή μου για να κάνω διαλέξεις. Δεν σταμάτησα να κάνω διαλέξεις, να απευθύνομαι σε όλες τις τάξεις των ανθρώπων και σε όλα τα ακροατήρια προσπαθώντας να εξοικειώσω ένα κοινό διψασμένο με τα εργαλεία του θεάτρου.»

Κεφάλαιο 14 00:28:54:00 - 00:30:42:24 :: |Δ:00:01:48:24|

17

Αρχικά πλάνο από εξώφυλλα έργων του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ: «ΚΛΕΙΔΙΑ ΚΑΙ ΚΩΔΙΚΕΣ ΘΕΑΤΡΟΥ», «ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ» και κατόπιν πλάνο με τον ίδιο στο γραφείο να διαβάζει απόσπασμα από έργο του.

«Στα λατομεία της Αράχοβας κληρώθηκα λαγουμιτζής ανάμεσα μεγάλα σκοτίδια και συννεφίες ενάδειες όρη κινούνται κεφαλές και πλοία περιδιαβάζουν ασυνάρτητα στην τύχη στων ατελεύτητων τελευτητά

Όταν στην κορυφή βουνού επικαθήσει κεφαλή τα πλοία φεύγουν όταν στην τζιμινιέρα καραβιού επικαθήσει κεφαλή τα όρη φεύγουν όταν τα πλοία δέσουν στα βουνά οι κεφαλές φυτρώνουν τσακμακόπετρες συχνά πυκνά φυτρώνουν καραβόπανα αργά και που φτερά και δραπετεύουν

Αν ήμουν άλλος κι΄ήταν άλλοτε κι αν είχα λύρα θα την έκρουα με το φτερό του όρνιου, έτσι που μόσκος, ζαφορά και ξυλαλόη θα μετεώριζαν τις χρόες των ανθών στο νοητό περβόλι Όμως δεν έχω.

Λαλώ μια γλώσσα παλαιά και το πολύ να πώ παώνια τα παγώνια.»

Κεφάλαιο 15 00:30:43:00 - 00:33:38:24 :: |Δ:00:02:55:24|

18

Προβάλλονται σκίτσα όπου απεικονίζεται ο ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ, στη συνέχεια ο φακός μας ξεναγεί στο χώρο του γραφείου του. Ο ίδιος μιλάει για τις διαφορετικές λειτουργίες των δύο ποιητικών εκφράσεων: ποίησης και τραγουδιού. Συνεχίζοντας κάνει αποτίμηση της ποιητικής του δημιουργίας, ενώ, κατόπιν, μιλάει για τη θεματολογία των τραγουδιών του. Εμβόλιμα πλάνα από εξώφυλλα δίσκων και έργων του ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ.

« Δεν ξεχωρίζω την ποίηση μου, δεν ξεχωρίζω την καθαρή ποίηση – ας μου επιτραπεί να πω – απ’τα τραγούδια μου. Είναι κοινή η συνείδηση που θέλει να εκφραστεί, κοινές οι εμπειρίες, και στο βάθος είναι κοινή η γλώσσα. Διαφοροποιείται βέβαια κατά καιρούς ανάλογα με τους στόχους και με το κοινό στο οποίο απευθύνεσαι. Όμως δεν υπάρχει διαφορετικό στίγμα, δεν υπάρχει διαφορετική θάλεγε κανένας ηθική με το να απευθύνεσαι σε ένα κλειστό κύκλωμα – της συντεχνίας όπως θάλεγα – και στο ευρύτερο κοινό. Δεν θέλω να πω ότι το ένα είναι λαϊκότερο – μακριά από μένα τέτοιες εκφράσεις – ή το άλλο είναι περισσότερο ελιτίστικο. Όχι είναι διαφορετικές εντελώς οι λειτουργίες των δύο αυτών ποιητικών εκφράσεων. Όμως είναι ενιαίος ο σκοπός.Μέσα στην καθαρή ποίηση, που δεν θέλησα ποτέ να την κάνω τραγούδι γιατί διαφωνώ με αυτού του είδους την πρακτική, εκεί κάνω ασκήσεις μεσ’ τη γλώσσα. Νομίζω ότι, αν θέλω να κάνω μια κριτική αποτίμηση ο ίδιος της ποιητικής μου, της πολύ λίγης ποιητικής μου δουλειάς – λύγισα ακριβώς γιατί είναι επώδυνη – είναι ακριβώς στρατηγήματα, τεχνικές μέσα στην ίδια τη γλώσσα. Θέλω να αποδείξω, ο ίδιος για τον εαυτό μου, και για να σωθώ, ότι αυτή η γλώσσα η πανάρχαια είναι ακόμα σωσίβιο. Και ασκήσεις ουσιαστικά σωσίβιες κάνω. Τα τραγούδια μου ακουμπάνε γερά, όσο μπορώ και όσο μπορώ να έχω αυτού του είδους την ευαισθησία, πάνω στα κοινά θέματα της ποίησης, ή αυτά είναι λαϊκά θέματα ή είναι λόγια θέματα: ο έρωτας, ο θάνατος, η μοναξιά, η εγρήγορση. Αυτά είναι τα θέματα μου. Προσπαθώ με τον οικείο λόγο, τον ρυθμικό λόγο, τον λόγο της

19

έντεχνης στρατηγικής και όχι τον φιλοσοφικό λόγο στον οποίο μας οδήγησε η μοντέρνα ποίηση, να μιλήσω σε πλατύτερο κοινό, χωρίς να κάνω εκπτώσεις. Όποιος νομίζει ότι κάνει εκπτώσεις απευθυνόμενος προς το μεγάλο κοινό, το εξαπατά»

Κεφάλαιο 16 00:33:39:00 - 00:36:29:24 :: |Δ:00:02:50:24|Πλάνα διαδρομής, διακρίνουμε τις Φαιδριάδες Πέτρες, μοναδική τοποθεσία με άγριο και επιβλητικό τοπίο, ενώ στη συνέχεια ο φακός αποκαλύπτει το αρχαίο θέατρο των Δελφών. Κατόπιν πλάνο με τον ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟ να μιλά για τις θεατρικές μεταφράσεις, που έχουν ως άξονα το αρχαίο δράμα, τονίζοντας το δέος που νιώθει μέσα από το λόγο των μεγάλων Τραγικών. Εμβόλιμο πλάνο από εξώφυλλα θεατρικών μεταφράσεων του ΣΟΦΟΚΛΗ «ΗΛΕΚΤΡΑ» και «ΑΝΤΙΓΟΝΗ», όπου υπογράφει με το ψευδώνυμο Κ. Χ. ΜΥΡΗΣ.

«Έτσι λοιπόν δεν ξεχωρίζω τις δυο μου αυτές ιδιότητες. Όμως κάποια στιγμή παραχώρησα στη μεταφραστική της αρχαίας τραγωδίας, που είναι ένας άλλου είδους λυρισμός, τα δικαιώματα να με εκπροσωπεί στον ποιητικό χώρο. Κι έτσι νοιώθω ότι πατρίζω κάθε φορά που εγκαθίσταμαι μέσα στον λόγο των μεγάλων τραγικών και προσπαθώ να δώσω φωνή στη φωνή τους. Κάθε γενηά οφείλει να αναμετριέται με αυτά τα κείμενα. Και είναι πάρα πολύ σημαντικό αν μπορέσεις κάθε φορά να σώσεις τη γενηά σου μέσα από τη μετάφραση. Αυτό ήταν μια φιλοδοξία, και η μαθητεία μου στους δασκάλους τους μεγάλους του θεάτρου με βόηθησε να βρω τους ρυθμούς τους οικείους, την ηθοποιία με την αρχαία σημασία της λέξεως, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο η γλώσσα μιλιέται και γίνεται ρυθμός δραστικός, γιατί αυτό είναι το μυστικό της θεατρικής μετάφρασης, να γίνει ρυθμός δραστικός, να γίνει οικείος λόγος, να γίνει δραματικός λόγος, δηλαδή μνημειακός λόγος και να εγκατασταθεί μέσα στη ζωή, να μας κρίνει και φυσικά να κρινόμαστε (ολόκληρη η γενηά) μέσα από αυτήν την διατύπωση. Ειναι πάρα πολύ σημαντικό να μετριέσαι με τον Αισχύλο, να μην

20

σβήνεσαι μπροστά στον Αισχύλο αλλά ο Αισχύλος να είναι πάντα μέτρο αναφοράς σου, να είναι αν θέλεις ένας τρόπος για να βλέπεις την Ιστορία, και ένας τρόπος για να βλέπεσαι μέσα στην Ιστορία. Εγώ τουλάχιστον λυτρώνομαι μεταφράζοντας τραγικούς. Αν μπορώ να προσφέρω αυτή τη λύτρωση και στους άλλους τότε είμαι ευτυχής. Αν μπορώ κάθε φορά να εκπροσωπώ τη γενηά μου κια να είμαι της γενηάς μου η συνείδηση τότε είμαι ευτυχέστερος»

Κεφάλαιο 17 00:36:30:00 - 00:36:50:00 :: |Δ:00:00:20:00|Τίτλοι τέλους.

Γλώσσα περιεχομένουΕΛΛΗΝΙΚΗΔημιουργόςΠαραγωγή: ΕΡΤ ΑΕ

ΣυντελεστέςΠαραγωγός:ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΓΟΥΡΑΚΗΣΦωτογραφία:ΝΙΚΟΣ ΓΑΡΔΕΛΗΣΜοντάζ:ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΡΙΑΡΑΚΗΣΗχοληψία:ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣΜίξη ήχου:ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΙΡΗΣΗλεκτρολόγος:ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΓΓΕΛΟΥΒοηθοί οπερατέρ:ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΒΛΟΝΤΑΚΗΣΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣΟικονομικός σύμβουλος:ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΖΑΧΑΡΑΚΗΣΓραμματεία Παραγωγής:ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥΕργαστήρια εικόνας:ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΑΜΟΥΕργαστήρια ήχου:ΕRA ΑΕ-ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΕΠΕΕργαστήρια αρνητικού:Α. ΠΑΓΑΝΟΥΕργαστήρια φωτοστοιχειοθεσίας:ΟΣΤΡΑΚΟΕταλονάζ εικόνας:ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΑΡΧΟΝΤΑΣΣυντονιστής Παραγωγής:ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΥΛΙΑΤΗΣΔιεύθυνση Παραγωγής:ΗΡΩ ΣΓΟΥΡΑΚΗΣκηνοθεσία:Σ. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ιθαγένεια

Στίχοι: Κ.Χ Μύρης

21

Μουσική: Γιάννης ΜαρκόπουλοςΠρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης

Ακούς να λένε στα χωριά

Ακούς να λένε στα χωριά οι γέροντες τα βράδιακάτι μυστήρια πράματα που χτίζουν τα σκοτάδια.Λένε για της Υπαπαντής το μέγα πανηγύριπως το λιβάνι πέτρωνε πριν μπει στο θυμιατήρι.Λένε πως ψέλναν τα πουλιά στ' αριστερό ψαλτήρικι απ' τα πηγάδια φέρνανε κρασί οι καλογήροι.

Λένε για κάτι χαϊμαλιά που παίζαν στο μπαρμπούτικι ο γούμενος τα βάφτιζε με αίμα και μπαρούτι.Λένε πως όποιος τα φορεί φτερά βγάζει στην πλάτη,γίνεται αλαφροΐσκιωτος ψωμί τρώει κι αλάτι.

Ακούς να λένε στα χωριά πως και η ευχή του πιάνειγιατί τα βόλια, αίματα είχαν του Μακρυγιάννη.Λένε πως ο φουστανελάς πληγές είχε σαράνταγι αυτό κι αλαφροΐσκιωτοι είμαστε λίγοι πάντα.

Γεννήθηκα

Γεννήθηκα στο βλέφαρο του κεραυνού,σβήνω κυλώντας στα νερά.

22

Ανέβηκα στην κορυφή της συννεφιάςσαλτάροντας με τις τριχιές του λιβανιού,πήρα το δρόμο της σποράς.

Κοιμήθηκα στο προσκεφάλι του σπαθιού,είχα τον ύπνο του λαγού.Αγνάντευα την πυρκαγιά της θεμωνιάςαμίλητος την ώρα της συγκομιδής,πήρα ταγάρι ζητιανιάς.

Αντάμωσα τον χάρο της ξερολιθιάς,το άλογο στ' αλώνι να ψυχομαχεί,πήρα ταγάρι ζητιανιάς.

Είδα τον παππούλη μου

Είδα τον παππούλη μου, τον Μικρασιάτημε γυμνή πατούσα να μετράει τον ήλιονα διαβαίνει ποταμούς μ' απλωτές οργιέςσαν την λαγωνίκα ψάχνοντας τον ʼδηνα ζητάει το δρόμο πότε με τον ύπνοπότε με τον ξύπνο να κερδάει τον κόσμο, με ζαριές.

Είδα τον παππούλη μου, τον Μικρασιάτηάκρη άκρη στο ποτάμι, τυλιγμένος με προβειές.Σπαραγμένος από μέδουσες σκυλιά,πλήθος όρνεα, αρμαθειές γύρω τριγύρω σερπετά.

Έφυγε ξαρμάτωτος ούτε που μετάλαβεέφυγε ξαρμάτωτος λίγο πριν μπαρκάρειγια μακρύ ταξίδι στους μικρούς μπαξέδες του καρασεβντά.

Ερωτικό τραγούδι ( Παλικαρού - Παλικαρού )

Το κορμί πλαγιάζει στο χώμα και τα βουνά χαράζονται

23

σηκώνεις τον δεξί αγκώνα και τα νερά ταράζονται.Παλικαρού-Παλικαρού-Παλικαρού ε! Παλικαρού,Παλικαρού-Παλικαρού-Παλικαρού στην απαλάμη του Θεού.

Η κεφαλή στον Άθω γέρνει σαν το κρυφό μυστήριο ,η μια σου χέρα βράχια σπέρνει στης Μάνης το μαρτύριο.Παλικαρού-Παλικαρού στην απαλάμη του Θεού.Αχόρταγο βαθύ πηγάδι ανοίγεται στα Κύθηρακαι στέλνει μήνυμα το βράδυ της ξάγρυπνης στη Μήθυμνα.

Τα γυμνά σου πόδια στην Κρήτη ακούμπησαν τον φοίνικακατέβηκα απ' τον Ψηλορείτη, σε φίλησα και γίνηκα.Παλικαρού-Παλικαρού-Παλικαρού ε! Παλικαρού,Παλικαρού-Παλικαρού-Παλικαρού στην απαλάμη του Θεού.

Μάνα

Μάνα μου πόσο μέστωνε το στάρι στις ταφόπετρεςπόσο γλυκό στη γέψη το ψωμί το ψυχοσάββατοκαι το κρασί στυφή παρηγοριά στο ξόδι του παππούλη.Στο γάμο του μικρού μικρού μεταλαβιά του βλάμη.

Μάνα κρασί, μάνα ψωμί, μάνα μ' ελιά και λάδιμάνα μου χώμα και νερό, βάστα γερά το πρόσφοροτώρα που θ' ανταμώσετε με τον παππού στον ʼδη.

Κι όταν στην έρμη ρεματιάφυτρώνουν οι μικρές ελιέςκι όταν μαζεύαμε καρπό σε ερωτικά νυχτέριακι όταν πιθάρια πήλινα το σώμα τρώγαν του λαδιού,μάνα καλή το ξέραμε πως φύλαγες το πιο καλόστην πιο κρυφή και σκοτεινή βενέτικη κασέλα.

Λίγο για τα βαφτιστικά, λίγο για τα στερνά στερνά,λίγο για την αβασκανιά και την κακή την ώρα.

Μάνα κρασί, μάνα ψωμί, μάνα μ' ελιά και λάδιμάνα μου χώμα και νερό, βάστα γερά το πρόσφοροτώρα που θ' ανταμώσετε με τον παππού στον ʼδη.

Ο καλόγερος

24

Ο τρελός καλόγερος απ' τη Καππαδοκίαήρθε κάποια νύχτα στην αγρύπνια μας.Στάχτη στα γένια στάχτη στα μαλλιάκαι μια φωτίτσα ζωντανή στο κούτελο.Ω μη κοιμάστε, ω μη νυστάζετε.Θά 'ρθει καιρός και για την άγια νύστα.

Όταν πεινάσει το παιδί, χορτάσει το σκουλήκι,όταν τα φίδια ρίξουνε φαρμάκι στα νερά,τότες η γης θ' ανοίξει να φανερωθώ,θα με γνωρίσεις και θα σε γνωρίσω,στου πηγαδιού την άκρη θ' ανταμώσουμεκαι θ' ανεβούμε συντροφιά την ανηφόρα.Τότες η γης θ' ανοίξει να φανερωθώ.θα με γνωρίσεις και θα σε γνωρίσω.Ω μη κοιμάστε, ω μη νυστάζετε.

Αιώνες μακρινοί και θεοσκότεινοι,στη ρίζα του βουνού σε κάποια πέτρα,κρυφά μαστόρευα και φύλαγα γιασένα το ράσο, το ραβδί και το ταγάρι.

Ο τρελός καλόγερος απ' τη Καππαδοκίαήρθε κάποια νύχτα στην αγρύπνια μας.Στάχτη στα γένια στάχτη στα μαλλιάκαι μια φωτούλα ζωντανή στο κούτελο.Ω μη κοιμάστε, ω μη νυστάζετε.

Τη μέρα της Πεντηκοστής

Τη μέρα της Πεντηκοστής,τη νύχτα της γονατιστήςπάν' οι ψυχές και κάθονταιβουβές στα περιβόλια.Τρυπώνουν στις κρυφές γωνιέςμαζί με τις αράχνεςκαι μας κοιτούν αμίλητεςαθώρητες και μόνες.

Τη μέρα της Πεντηκοστής,τη νύχτα της γονατιστήςπάν' οι ψυχές και κρέμονταιστα ρούχα και στο φράχτη.Φωλιάζουν στο καλό κρασίκαι στο παλιό πυθάριγεμίζουν τις ραγισματιέςκι ανοίγουν τους φεγγίτες.

25

Τη μέρα της Πεντηκοστής,τη νύχτα της γονατιστήςμη κόψετε ξερό κλαρίούτε χλωρό βλαστάρι.Μη μάσετε τ' ασπρόρουχακαι διώξετε τσ' αράχνεςμην πίνετε γλυκό κρασίκαι φοβηθούν και φύγουν.

Χίλια μύρια κύματα

Χίλια μύρια κύματα μακριά τ' Αϊβαλί

Μέρες της αρμύρας κι ο ήλιος πάντα εκείμε τα μακεδονίτικα πουλιά και τ' αρμενάκιαπου ελοξοδρόμησαν και χάσανε την Μπαρμπαριά

Πότε παραμονεύοντας τον πόρφυρατο μαύρο ψάρι έρχεται φεύγειμικραίνουν οι κύκλοι του

Χίλια μύρια κύματα μακριά τ' Αϊβαλί

Μεγάλωσαν τα γένια μας η ψυχή μας αλλιώτεψεαγριεμένο το σκυλί γαβγίζει τη φωνή τουβοήθα καλέ μου μη φαγωθούμε μεταξύ μας

Χίλια μύρια κύματα μακριά τ' Αϊβαλί

Ώρες ώρες μερεύουμε με τη χορδή της λύραςδεμένος πισθάγκωνα στο μεσιανό κατάρτιο Χιώτης ο τυφλός τραγουδιστής βραχνός προφήτηςμασώντας τη μαστίχα του παινεύει την Ελένηκι άλλοτε τη Τζαβέλαινα τραβάει στο χορό

Χίλια μύρια κύματα μακριά τ' Αϊβαλί

Χρόνια και χρόνια στο τροχό

26

Αγρίμι της θάλασσας πιασμένο στο δίχτυ.Χρόνια και χρόνια στο τροχό.Πιασμένο στο δόκανο δελφίνι βουνίσιο.Χρόνια και χρόνια στο τροχό.Τρυγόνα στη γλάστρα, λουλούδι στη ξόβεργα.Χρόνια και χρόνια στο τροχό.

Κι εγώ την αρκούδα καρφώνω τις νύχτες μονάχοςστα πέλαγα με τον αστρολάβο στο αμπάρι της Αργώς.Χρόνια και χρόνια στο τροχό.Στην πιλοτίνα της Αργώς, χρόνια και χρόνια κληρωτός.

Νερό το κιβούρι μου στεγνό το λαγήνι.Σ' ένα κατάρτι ναυαγός.Οργώνω τον άνεμο, θερίζω τα βράχια.Σ' ένα κατάρτι ναυαγός.Τραγούδι μακρόσυρτο το παίρνει τ' αλάτι.Σ' ένα κατάρτι ναυαγός.

Κι εγώ τη γοργόνα προσμένω τα Φώτανα φέξει μεσάνυχτα τον έρημο Πόντο.Στο αμπάρι, στο αμπάρι της Αργώςσ' ένα κατάρτι ναυαγός.Στην πιλοτίνα, της Αργώς.Χρόνια και χρόνια κληρωτός.

Το χρονικό

27

Στίχοι: Κ.Χ ΜύρηςΜουσική: Γιάννης ΜαρκόπουλοςΠρώτη εκτέλεση: Νίκος Ξυλούρης

Ο γίγαντας [π. Χ.]

Στα πίσω χρόνια τα πικράοπού φωτιά δεν είχεο κόσμος στις βαθιές σπηλιέςτ' αλέτρι δεν κατείχε.

Μα μιάν αυγή, μια Κυριακήμια 'πίσημον ημέραγεμίσανε τα φυσεράλυτρωτικόν αέρα.

Κατέβηκεν ο Γίγανταςμ' ένα δαδί στο χέριέριξε φώτα στις σπηλιέςκαι χάρηκε τ' ασκέρι.

Πήραν φωτιά τα σύδεντρατα σίδερα ελυγίσανη γης οργώθηκε καλάκαι τα φυτά εκαρπίσαν.

Πρωί πρωί τον πιάσανετο γίγαντα και πάνεστον Καύκασο ξημέρωνετρία πουλιά περνάνε.

Πουλιά μου διαβατάρικατι βλέπετε στις στράτες,

28

τι κουβαλάει ο γίγανταςστις σιδερένιες πλάτες;

Μπροστά πηγαίνει ο σιδεράςμε το σφυρί στο χέρι,ξωπίσω του ο κλειδαράςτης μοναξιάς του ταίρι.

Ο πιο μικρός ο πιο σκυφτόςο πιο σκληρός στο πλάιαυτός κρατάει τα σύνεργαγελάει μα δε μιλάει.

Καρφώσανε το γίγανταστο βράχο του Καυκάσουτρία πουλάκια πέρασανκαι του 'λεγαν: Στοχάσου.

Στους χρόνους της καταστροφής [1922]

Στους χρόνους της καταστροφήςεικοσιδυό και πέραφονιάδες παραμόνευαντο γέρο μου πατέρα.

Οι τοίχοι γέμιζαν αυτιάοι νύχτες κρύα μάτιαοι πόρτες κρύβανε φωνέςσκιές τα σκαλοπάτια.

Πικροί καιροί σημαδιακοίμε δάκρυα κι αλάτιμε του δασκάλου τη φωνήτο χέρι του εργάτη.

Μαζί με κείνους στο σταυρόπαρά να προσκυνήσωπαρά να πάω μπρός σκυφτόςορθός να πολεμήσω.

Τα χέρια νά ‘ναι σίδερακαι θα γυρίσει η σφαίραθα φέρει κάτω το φονιάκαι πάνω τον πατέρα.

29

Στη Νέα Σμύρνη μια γριά [1925]

Στη Νέα Σμύρνη μια γριάαπ' τα χωριά της Προύσας-νοικοκυρές το νου σας-μαζεύει γέρους και παιδιάτριγύρω στο ντιβάνικι αινίγματα τους βάνει.

Ποιος είναι αυτός που περπατεί στα τέσσερα καβάλαμε ήλιο και ψιχάλακρατεί στο χέρι το σπαθί φορεί λουριά στα στήθιακαι λέει παραμύθια.

Εκεί στα παραπήγματαπες το να μην το πωθα λύσουν τα αινίγματακαι θα γενεί κακό.

Ποιος είναι αυτός με το λειρί και την χρυσή καδέναπου κολυμπάει στη στέρνα.Ποιος είναι αυτός με το φλουρί τη σμύρνα το λιβάνιπου τρώει και δε φτάνει.

Στη Νέα Σμύρνη μια γριάρωτά με τα σωστά τηςτην αναδεξιμιά της.

Πόσο κρατάνε τα βουνά την άνοιξη το χιόνικαι ποιος νοτιάς το λιώνει.

Αρχάγγελος

Τις Κυριακές στα Τρίκαλα,στη Λάρισα, στη Σπάρτηκάποιον κρυφόν αρχάγγελοπροσμένουν κάθε Μάρτη.

Τα βράδια στον περίπατοκορίτσια και φαντάροιανεβοκατεβαίνουνεμε σκάλες στο φεγγάρι.

Καθώς ανάρια ραθυμούντα φώτα κι οι σημαίεςτα σπίτια πλοία γίνονται,οι κάμποι προκυμαίες.

30

Αν ο κρυφός ερχόμενοςδεν έχασε το δρόμοθα φτάσει τα μεσάνυχταμ' ένα κουπί στον ώμο.

Μα πού θα παν' τα Τρίκαλα,η Σπάρτη κι η Κοζάνηαν μια βραδιά σαλπάρουνεκι αλλάξουνε λιμάνι.

'Ηταν ο τόπος μου [1944]

Ήταν ο τόπος μου βράχος καιχώματα ήλιος και μαύροκρασί. Όργωνα θέριζα και μετον Όμηρο σε τραγουδούσα,λαέ μου. Πάνω στα κύματανύχτες ολόκληρες σε ονειρεύτηκα.

Ήταν τα σπίτια μου άσπραγαρίφαλα και τα κορίτσια σεμνά.Είχαν αρμύρα στα χείλη σταμάτια τους καίγανε την οικουμένηκαι τα παιδιά μου με μιαφυσαρμόνικα τα ξελογιάζανε.

Ήταν ο τόπος μου σαν το χαμόγελο,όνειρο καθημερνό.Κάποιος τονπούλησε, κάποιος τον ρήμαξεσαν δανεισμένη πραμάτεια.Τώρα τ' αγόρια μου παίζουντο θάνατο στα χαρακώματα.

Σαν τέλειωσε ο πόλεμος [1945]

Σαν τέλειωσε ο πόλεμος γυρίζουν οι φαντάροικαι στα χωριά της Φλώρινας πήγανε στο παζάρι.

Πουλούσανε χιτώνια, παράσημα και χλαίνεςαγόραζαν πουκάμισα, αρώματα και χλαίνες.

Ο νοσοκόμος της φρουράς, κοπέλι από την Κρήτητα κυάλια πήρε του γιατρού να δει το Ψηλορείτη.

Ένας τυφλός ταξίαρχος απ’ τη μεριά του Βόλου

31

αγόραζε ακορντεόν να παίζει στην Αιόλου.

Ο στρατηγός δεν πούλησε, πήρε τον ιπποκόμοκαι τράβηξε το σύντομο για την Αθήνα δρόμο.

Σαν τέλειωσε ο πόλεμος γυρίζουν οι φαντάροιμα κάποιος πούλησε κρυφά και τ’ αργυρό φεγγάρι.

Ο γερο-δάσκαλος [1946]

Ο γερο-δάσκαλος ποιος τον θυμάταιτον ανεξύπνητο ύπνο κοιμάταιτον ξενυχτάνε δυο χωριανοί.

Οι νέοι σκόρπισαν στα καφενείαδυο τρεις που πήγανε στην εκκλησίαδε βγάλαν λόγο για τη θανή.

Ο ψάλτης βιάζονταν είχε βαφτίσιαβουβά τον θάψανε στα κυπαρίσσιακαι τον ξεχάσανε πολύ καιρό.

Ο δασοφύλακας τον άλλο χρόνοκάρφωσε κάγκελα κι έφτιαξε μόνομε δυο σανίδια ένα σταυρό.

Κάποιος αργόσχολος ειρηνοδίκηςβρήκε το κείμενο της διαθήκηςόπου διαβάσαμε το λόγο αυτό:

Στον τάφο θά ‘θελα σαν θα πεθάνωπως ήμουν δάσκαλος να γράψουν πάνωκαι δίχως λάθη παρακαλώ.

Στο καφενείον Η ΕΛΛΑΣ ή Περάστε κόσμε [1950]

Στο καφενείον "Η ΕΛΛΑΣ" ο σαλτιπάγκοςπουλά τα νούμερα φτηνάδραχμή τα ακροβατικάοι αλυσίδες δωρεάντο πήδημα θανάτου δυο δραχμέςχωρίς σκοινιά, περάστε κόσμε.

Ασώματος η κεφαλή περάστε κόσμετη βρήκανε στην Αφρικήκαπνίζει, πίνει και πονά

32

τρελαίνεται για μουσικήχορεύει με τα μάτια δυο δραχμέςποιος θα τη δει; Περάστε κόσμε.

Στο καφενείον "Η ΕΛΛΑΣ" οι θεατρίνοιμ' ασετυλίνη και κεριάτην Γκόλφω παίζουν στα παιδιάμε φουστανέλες δανεικέςκαι δάκρυ πληρωμένο δυο αυγάκαι τρεις δραχμές, περάστε κόσμε.

Το λιονταρόπουλο

Τη μέρα που γεννήθηκεςκαι γιόμισες την πλάσητο μπόι σου δεν χώραγετην πόρτα να περάσει.

Κοιμάσαι λιονταρόπουλοκι ο ύπνος σου δε θρέφεικαι τ' άγρια μεσάνυχτακρυφός καημός σου γνέφει.

Ξύπνα ν' ακούσεις τη φωνήπου σήκωσαν τ' αγρίμιατα ήμερα κρυφτήκανεκαι βγήκαν τα θρασίμια.

Να πάρεις λιονταρόπουλοτη δημοσιά να φτάσειςκι αν εύρεις κόσμο ξέγνοιαστοτην ώρα σου μη χάσεις.

Μη λυπηθείς τη μάνα σουτ' αδέρφια σου, κανένακι αν χρειαστεί στο δρόμο σουμη λυπηθείς και μένα.

Πώς να τραγουδήσω [Τελευταίο μέρος]

Πώς να τραγουδήσωπώς να σας μιλήσωπώς να φωνάξω,πώς να σας το πω;

Αρμυρή πατρίδα,

33

τόπος μου και πάθοςπώς να χορτάσω,τόση αστροφεγγιά;

Αρμυρή πατρίδα,τόπος μου και τάφοςπώς να ριζώσωστην ξερολιθιά;

34

Μύρης· Αλεξάνδρεια του 340 μ.Χ.

Την συμφορά όταν έμαθα, που ο Μύρης πέθανε, πήγα στο σπίτι του, μ'όλο που το αποφεύγω να εισέρχομαι στων Χριστιανών τα σπίτια, προ πάντων όταν έχουν θλίψεις ή γιορτές.

Στάθηκα σε διάδρομο. Δεν θέλησα να προχωρήσω πιο εντός, γιατί αντελήφθην που οι συγγενείς του πεθαμένου μ' έβλεπαν με προφανή απορίαν και με δυσαρέσκεια.

Τον είχανε σε μια μεγάλη κάμαρη που από την άκρην όπου στάθηκα είδα κομμάτι· όλο τάπητες πολύτιμοι, και σκεύη εξ αργύρου και χρυσού.

Στέκομουν κ' έκλαια σε μια άκρη του διαδρόμου. Και σκέπτομουν που η συγκεντρώσεις μας κ' η εκδρομές χωρίς τον Μύρη δεν θ' αξίζουν πια· και σκέπτομουν που πια δεν θα τον δω στα ωραία κι άσεμνα ξενύχτια μας να χαίρεται, και να γελά, και ν' απαγγέλλει στίχους με την τελεία του αίσθησι του ελληνικού ρυθμού· και σκέπτομουν που έχασα για πάντα την εμορφιά του, που έχασα για πάντα τον νέον που λάτρευα παράφορα.

Κάτι γρηές, κοντά μου, χαμηλά μιλούσαν για την τελευταία μέρα που έζησε - στα χείλη του διαρκώς τ' όνομα του Χριστού, στα χέρια του βαστούσ' έναν σταυρό. - Μπήκαν κατόπι μες στην κάμαρη τέσσαρες Χριστιανοί ιερείς, κ' έλεγαν προσευχές ενθέρμως και δεήσεις στον Ιησούν, ή στην Μαρίαν (δεν ξέρω την θρησκεία του καλά).

35

Γνωρίζαμε, βεβαίως, που ο Μύρης ήταν Χριστιανός. Από την πρώτην ώρα το γνωρίζαμε, όταν πρόπερσι στην παρέα μας είχε μπει. Μα ζούσεν απολύτως σαν κ' εμάς. Απ' όλους μας πιο έκδοτος στες ηδονές· σκορπώντας αφειδώς το χρήμα του στες διασκεδάσεις. Για την υπόληψι του κόσμου ξένοιαστος, ρίχνονταν πρόθυμα σε νύχτιες ρήξεις στες οδούς όταν ετύχαινε η παρέα μας να συναντήσει αντίθετη παρέα. Ποτέ για την θρησκεία του δεν μιλούσε. Μάλιστα μια φορά τον είπαμε πως θα τον πάρουμε μαζύ μας στο Σεράπιον. Όμως σαν να δυσαρεστήθηκε μ' αυτόν μας τον αστεϊσμό: θυμούμαι τώρα. Α κι άλλες δυο φορές τώρα στον νου μου έρχονται. Όταν στον Ποσειδώνα κάμναμε σπονδές, τραβήχθηκε απ' τον κύκλο μας, κ' έστρεψε αλλού το βλέμμα. Όταν ενθουσιασμένος ένας μας είπεν, Η συντροφιά μας νάναι υπό την εύνοιαν και την προστασίαν του μεγάλου, του πανωραίου Απόλλωνος - ψιθύρισεν ο Μύρης (οι άλλοι δεν άκουσαν) «τη εξαιρέσει εμού».

Οι Χριστιανοί ιερείς μεγαλοφώνως για την ψυχή του νέου δέονταν. - Παρατηρούσα με πόση επιμέλεια, και με τι προσοχήν εντατική στους τύπους της θρησκείας τους, ετοιμάζονταν όλα για την χριστιανική κηδεία. Κ' εξαίφνης με κυρίευσε μια αλλόκοτη εντύπωσις. Αόριστα, αισθανόμουν σαν νάφευγεν από κοντά μου ο Μύρης· αισθανόμουν που ενώθη, Χριστιανός, με τους δικούς του, και που γένομουν ξένος εγώ, ξένος πολύ· ένοιωθα κιόλα μια αμφιβολία να με σιμώνει: μήπως κ' είχα γελασθεί από το πάθος μου, και πάντα του ήμουν ξένος. - Πετάχθηκα έξω απ' το φρικτό τους σπίτι, έφυγα γρήγορα πριν αρπαχθεί, πριν αλλοιωθεί απ' την χριστιανοσύνη τους η θύμηση του Μύρη.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

36