Κώστας Μελάς - Η Ελληνική Αγροτική Παραγωγή

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΩΣΤΑΣ ΜΕΛΑΣ

www.kostasmelas.gr 1

Η Ελληνική Αγροτική Παραγωγή Στο τµήµα αυτό της εργασίας αναλύονται οι εξελίξεις στον τοµέα της αγροτικής παραγωγής και απασχολήσεως στην Ελλάδα, η συµβολή του αγροτικού τοµέα στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονοµίας. Με αυτό τον τρόπο θα περιγράψουµε κατ’ αρχάς την κατάσταση που επικρατεί στην αγροτική οικονοµία ώστε να υπάρχει µια αντικειµενική βάση πάνω στην οποία θα συζητηθούν όλα τα επόµενα προβλήµατα. Θα παραθέσουµε εποµένως σειρά από στατιστικά περιγραφικά στοιχεία η επεξεργασία των οποίων θα µας δώσει τη δυνατότητα απεικόνισης της ελληνικής αγροτικής οικονοµίας. Η συµβολή του πρωτογενούς τοµέα στην ΠΑ Η συµβολή του πρωτογενούς τοµέα στη διαµόρφωση της εγχώριας ακαθάριστης προστιθέµενης αξίας της χώρας παρουσιάζει ταχεία µείωση τα τελευταία έτη, από 9,9% το 1995 στο 6,6% το 2000 και στο 3,3% το 2008 (Πίνακας 1). Επίσης είναι εµφανές ότι η παραγωγή του αγροτικού τοµέα φθίνει στην Ελλάδα µε πολύ υψηλότερο ρυθµό σε σύγκριση µε οποιαδήποτε άλλη χώρα του Πίνακα 1 και του Πίνακα 2. Αυτό συµβαίνει προφανώς επειδή την αναφερόµενη χρονιά εκκίνησης το ποσοστό της ελληνικής αγροτικής οικονοµίας στην ακαθάριστη συνολική προστιθέµενη αξία της ελληνικής οικονοµίας είναι πολύ υψηλότερο από των άλλων αναφεροµένων χωρών. Η µείωση της συµβολής του αγροτικού τοµέα σε πολλές χώρες οφείλεται ασφαλώς στη µεγέθυνση του τοµέα των υπηρεσιών µε ρυθµό υψηλότερο από τον αντίστοιχο του πρωτογενούς τοµέα. Είναι µία εξέλιξη αναµενόµενη µε βάση τη δυναµική των κλάδων στη σύγχρονη αναπτυξιακή διαδικασία. Ωστόσο, το υπόδειγµα της ανισοµερούς αναπτύξεως των παραγωγικών κλάδων στις σύγχρονες οικονοµίες δεν είναι αρκετό από µόνο του για να εξηγήσει την υπερβολική πτώση της παραγωγής του αγροτικού τοµέα στην Ελλάδα. (Πίνακας 2 και 3). Η υπέρµετρη οπισθοχώρηση της αγροτικής προστιθέµενης αξίας θα µπορούσε να είχε αποφευχθεί εάν στην Ελλάδα είχε εφαρµοσθεί µία πιο αποτελεσµατική αγροτική πολιτική. Συνεπώς είναι εκ των ων ουκ άνευ η ανάγκη συστηµατικής µελέτης των πολιτικών που οδήγησαν στη σηµερινή σηµαντική υποβάθµιση του αγροτικού τοµέα στη χώρα µας και κυρίως την περίοδο 1995-2008. Πάντως τα διαρθρωτικά προβλήµατα του αγροτικού τοµέα δεν φαίνεται να υποχωρούν, αφού, τα στοιχεία δείχνουν ότι η µείωση συνεχίζεται µέχρι και το 2009. Η συµβολή του στην εγχώρια παραγωγή µειώθηκε στο 3,3% το 2008, εξακολουθεί όµως να είναι υψηλότερη από ό,τι στα περισσότερα κράτη-µέλη της ΕΕ-27, στην οποία το µέσο µερίδιο του αγροτικού τοµέα στην εγχώρια παραγωγή ανέρχεται στο 1,9%. Η αξία της παραγωγής το 2008 εκτιµάται (Eurostat) σε € 11,1 δισ. (τρέχουσες τιµές) εκ των οποίων τα € 8,2 δισ. (74,04%) προέρχονται από τη φυτική παραγωγή και τα € 2,9 δισ. (25,96%) από τη ζωική παραγωγή. Έτσι, η αναλογία φυτικής και ζωικής παραγωγής µειώθηκε στο 2,85 το 2008, πλησιάζοντας τον µέσο όρο της ΕΕ-27.



Παραγωγή – Εισαγωγές – Εξαγωγές Το 2007, οι καλλιεργούµενες εκτάσεις στη φυτική παραγωγή ανέρχονταν περίπου σε 3.280.600 Ha3. Βασικές καλλιέργειες είναι: α) Οι αροτραίες καλλιέργειες (2.034.200 Ha,ή το 62% του συνόλου), που περιλαµβάνουν την παραγωγή σκληρού σιταριού (65.780 Ha), αραβοσίτου (23.630 Ha), καπνού (18.500 Ha), βαµβακιού (342.000 Ha), ζαχαροτεύτλων (15.800 Ha), κ.ά. β) Οι δενδρώδεις καλλιέργειες (1.011.200 Ha ή, 30,8% του συνόλου των καλλιεργούµενων εκτάσεων) που περιλαµβάνουν τους ελαιώνες (780.000 Ha), τους αµπελώνες (126.300 Ha), κ.ά. γ) Οι κηπευτικές καλλιέργειες (108.800 Ha). Από τον Πίνακα 4 προκύπτει η στασιµότητα ή η πτωτική πορεία της παραγωγής των βασικών αγροτικών προϊόντων της χώρας. Η αρνητική αυτή εξέλιξη σηµειώνεται παράλληλα µε την πολύ υψηλή µέση ετήσια αύξηση των εισαγωγών πολλών αγροτικών προϊόντων στην περίοδο 2000-2008 (Πίνακας 5), ενώ, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 6, η µέση ετήσια αύξηση των εξαγωγών των βασικών αγροτικών προϊόντων της χώρας στην ίδια περίοδο δεν ξεπέρασε το 9,0%. Ειδικότερα, οι πιο αξιοσηµείωτες εξελίξεις που προκύπτουν από τους Πίνακες 5 και 6 για την περίοδο 2000-2008, είναι οι ακόλουθες: α) Στην κατηγορία των φρούτων και των λαχανικών, που αποτελεί ένα από τους πιο σηµαντικούς εξαγωγικούς κλάδους της ελληνικής οικονοµίας, κατά την περίοδο 2000 - 2008 σηµειώνεται µεγάλη αύξηση των εισαγωγών, µε µέσο ετήσιο ρυθµό 24,4%, έναντι της αυξήσεως των εξαγωγών µε ρυθµό 5,2%. Η µεγάλη αύξηση των εισαγωγών οφείλεται και στην πλήρη απελευθέρωση της εγχώριας αγοράς από διάχυτους περιορισµούς στις εισαγωγές που υπήρχαν έως τα τέλη της δεκαετίας του 1990, αλλά και στην ταχεία αύξηση της εγχώριας ζητήσεως τα τελευταία έτη. Ωστόσο, η εγχώρια παραγωγή εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από τους παράγοντες εκείνους που δυσκολεύουν την περαιτέρω ανάπτυξή της , παρότι οι δυνατότητες υποκαταστάσεως εισαγωγών και µεγαλύτερης αυξήσεως των εξαγωγών είναι πολύ σηµαντικές. β) Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση στην κατηγορία του ελαιολάδου και λοιπών φυτικής προελεύσεως όπου σηµειώνεται επίσης εντυπωσιακή αύξηση των εισαγωγών κατά την περίοδο 2000-2008 µε µέσο ετήσιο ρυθµό 72,1%, έναντι πτώσεως των εξαγωγών κατά -0,5% ετησίως. Επίσης, στον Πίνακα 7 φαίνεται η εξέλιξη της παραγωγής και των εξαγωγών ελαιολάδου από την Ελλάδα, µε κύριο χαρακτηριστικό τη στασιµότητα ή τη φθίνουσα τάση των εξαγόµενων ποσοτήτων παρά την υψηλή και παγκοσµίως αναγνωρισµένη ποιότητα του ελληνικού ελαιολάδου. Παρότι στον κλάδο λειτουργούν σήµερα ορισµένες µεγάλες επιχειρήσεις, η αναγκαία οργάνωση της παραγωγής και των εξαγωγών του τοµέα αυτού δεν έχει ακόµη επιτευχθεί σε ικανοποιητικό βαθµό. γ) Στον κλάδο των ποτών η µέση ετήσια αύξηση των εισαγωγών ήταν 11,6% και των εξαγωγών 4,4%. Και σε αυτόν τον κλάδο η εγχώρια παραγωγή δεν έχει επωφεληθεί σε ικανοποιητικό βαθµό από την ταχεία αύξηση της εγχώριας ζητήσεως, µε συνέπεια την επικράτηση των εισαγωγών. Οι µεγάλες και οι µικρές επιχειρήσεις του κλάδου αντιµετωπίζουν επίσης θέµατα ανταγωνιστικής προσφοράς των εγχωρίως



παραγοµένων προϊόντων λόγω υψηλού κόστους εργασίας και µη ικανοποιητικής οργανωτικής δοµής και επιχειρηµατικότητας. δ) Οι εξαγωγές καπνού, βαµβακιού και ζαχαροτεύτλων ευρίσκονται σε πτωτική πορεία, ενώ οι εισαγωγές σηµειώνουν µεγάλη αύξηση. ε) Αξιοσηµείωτη ήταν η αύξηση των εξαγωγών δηµητριακών και παρασκευασµάτων κατά 31,8%, ενώ η αύξηση των εισαγωγών ήταν επίσης σηµαντική (20,6%). Στα προϊόντα αυτά σηµειώθηκε µεγάλη αύξηση των τιµών σε παγκόσµιο επίπεδο (που επηρέασε και τα γαλακτοκοµικά προϊόντα και την κτηνοτροφία γενικότερα, όπως αναλύεται στη συνέχεια), πράγµα που δικαιολογεί τη µεγάλη αύξηση των εισπράξεων από εξαγωγές και των πληρωµών για εισαγωγές. Στον Πίνακα 4 φαίνεται ότι η ανταπόκριση της ελληνικής παραγωγής αραβοσίτου και σκληρού και µαλακού σιταριού στην ταχεία αύξηση των τιµών τους παγκοσµίως δεν ήταν ικανοποιητική το 2007 και το 2008, ενώ υπάρχουν εκτιµήσεις για µεγάλη αύξηση της παραγωγής αυτών των προϊόντων το 2009, έτος κατά το οποίο οι διεθνείς τιµές τους διαµορφώνονται σε χαµηλά επίπεδα. Πάντως, τα δηµητριακά και τα παρασκευάσµατά τους έχουν µεγαλύτερη σηµασία για την Ελλάδα µετά τη µεγάλη µείωση της παραγωγής καπνού, βαµβακιού και ζαχαροτεύτλων, εξαιτίας της καταργήσεως των κοινοτικών επιδοτήσεων. στ) Αύξηση των εξαγωγών της ιχθυοτροφίας, µε µέσο ετήσιο ρυθµό 11,8%, ενώ οι εισαγωγές, κυρίως προϊόντων αλιείας, αυξάνονται µε µέσο ετήσιο ρυθµό 12,7%. ζ) Στον Πίνακα 8 παρουσιάζεται η παραγωγή κρέατος καθώς και ο βαθµός αυτάρκειας της χώρας (εγχώρια παραγωγή προς κατανάλωση) στα βασικά κτηνοτροφικά προϊόντα. Στους Πίνακες 5 και 6 φαίνονται οι υψηλοί ρυθµοί αυξήσεως των εισαγωγών κρέατος και γαλακτοκοµικών προϊόντων µε µέσο ετήσιο ρυθµό 11,4% και 13,8% αντιστοίχως, αλλά και ο υψηλός ρυθµός αυξήσεως κατά 29,6% των εξαγωγών γαλακτοκοµικών προϊόντων (κυρίως φέτας). Επίσης, οι εξαγωγές κρέατος και παρασκευασµάτων αυξήθηκαν µε υψηλό ρυθµό, 34,8% ετησίως, αλλά η συνολική τους αξία ήταν µόλις € 70 εκατ. το 2008, έναντι αξίας των εισαγωγών άνω των € 1,1 δισ. Αντιθέτως, η φέτα είναι ένα από τα βασικά εξαγώγιµα προϊόντα της χώρας µας, παρότι µεγάλο µέρος της παραγωγής της καταναλώνεται εγχωρίως. Γενικά, η γαλακτοπαραγωγός αγελαδοτροφία, η πτηνοτροφία και η χοιροτροφία είναι σχετικά ανεπτυγµένες στην Ελλάδα, συνδέονται µε τη µεταποιητική βιοµηχανία και καλύπτουν σηµαντικό µέρος της εγχώριας καταναλώσεως (Πίνακας 8). Επίσης, η αιγοπροβατοτροφία καλύπτει σηµαντικό µέρος της εγχώριας ζητήσεως κρέατος (87%-91%) και συµβάλλει κυρίως στην παραγωγή της φέτας. Ωστόσο, ο κλάδος χαρακτηρίζεται από οργανωτικές αδυναµίες και από σχετικά χαµηλή ανταγωνιστικότητα. Ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια εντείνεται ο ανταγωνισµός από τις γειτονικές χώρες στην εγχώρια αγορά, λόγω του χαµηλού κόστους παραγωγής των αµνοεριφίων σε αυτές τις χώρες. Δεδοµένου δε ότι οι Έλληνες καταναλωτές προτιµούν το ντόπιο κρέας και το ντόπιο γάλα και τυρί, παρατηρείται επίσης και το φαινόµενο των (παράνοµων) «ελληνοποιήσεων». Στον Πίνακα 9 παρουσιάζεται το εξωτερικό εµπόριο της Ελλάδος στο σύνολο των αγροτικών προϊόντων. Το εµπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων παρουσιάζει



έλλειµµα που αυξήθηκε µε µέσο ετήσιο ρυθµό 10,9% την περίοδο 1998-2008.1 H µέση ετήσια αύξηση των εισαγωγών (5,8%), ήταν υψηλότερη από εκείνη των εξαγωγών (2,9%). Ειδικότερα στην περίοδο 2001-2008, η αύξηση των εξαγωγών ήταν µόλις 1,1% ετησίως, ενώ η αύξηση των εισαγωγών ήταν 6% ετησίως. Γενικά, από τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος προκύπτει ότι το 2007 οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων αποτέλεσαν το 18,6% περίπου της αξίας των συνολικών εξαγωγών αγαθών της χώρας, ενώ αντιστοίχως οι εισαγωγές σε αγροτικά προϊόντα ήταν το 13,6% των συνολικών εισαγωγών αγαθών. Το 2009 αντίστοιχα οι εξαγωγές έφθασαν το 27,78% των συνολικών εξαγωγών ενώ οι εισαγωγές το 13,36%. Ως πρώτο συµπέρασµα θα µπορούσε να ειπωθεί ότι: Το προσεκτικό διάβασµα των Πινάκων 11,12,13 µας δείχνουν την αύξηση των εισαγωγών και των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων από την ΕΕ-27 την περίοδο 2002-2009. Το ισοζύγιο είναι αρνητικό και από 1,814 δις ευρώ το 2002 έφθασε στα 2,613 δις ευρώ το 2008 για να µειωθεί το πρώτο έτος της κρίσης , το 2009 , σε 2,300 δις ευρώ. Δηλαδή υπάρχει ένα ετήσιο έλλειµµα στο αγροτικό ισοζύγιο την συγκεκριµένη περίοδο 2002-2009, της τάξεως των δύο δις περίπου. Πριν το 1981 το εµπορικό αγροτικό ισοζύγιο ήταν πλεονασµατικό. Από την ένταξη στην ΕΟΚ, τώρα ΕΕ, οι εισαγωγές αγροτικών προϊόντων άρχισαν να αυξάνουν και οι εξαγωγές να πέφτουν και η Ελλάδα άρχισε να αποκτά έλλειµµα στο εµπορικό αγροτικό ισοζύγιο. Η χώρα πριν την είσοδό της στην ΕΟΚ το 1980 είχε πλεόνασµα στο αγροτικό ισοζύγιο περί τα 9 δισ. δραχµές, άρχισε να αποκτά ελλείµµατα και τα εισαγόµενα αγροτικά προϊόντα να υποκαθιστούν τα ντόπια. Το αποτέλεσµα της ασκούµενης πολιτικής ήταν το 2010 το αγροτικό εµπορικό ισοζύγιο, να παρουσιάζει έλλειµµα περίπου 3 δισ. Ευρώ. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το 1990 το έλλειµµα ήταν στα 152,2 εκατ. δρχ., ή 446.660 ευρώ και το 2002 όταν η χώρα εισήλθε στην ευρωζώνη ήταν 1,7 δισ. Ευρώ. Όπως φαίνεται από τους Πίνακες 11,12,13,14,15,16 η συντριπτική πλειοψηφία των εισαγωγών γίνεται από τις χώρες της ΕΕ µάλιστα το ποσοστό αυτό αυξήθηκε την περίοδο 2002-2009. Συγκεκριµένα το 2002 οι εισαγωγές αγροτικών προϊόντων από την ΕΕ ως ποσοστό στο σύνολο των εισαγωγών αγροτικών προϊόντων ήταν 60,8%. Το 2008 ανήλθε στο 89,2% για να µειωθεί το 2009 σε 78,8%. Τα µεγάλα ελλείµµατα του εµπορικού αγροτικού ισοζυγίου προέρχονται από τα κτηνοτροφικά προϊόντα . Οι εισαγωγές κρεάτων και παρασκευασµάτων κρεάτων προκαλούν µια εκροή ύψους περίπου ένα δις ευρώ. Οι εξαγωγές είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες. Το 99% της αξίας των εισαγωγών σε κρέατα και παρασκευάσµατα το 2008 και το 2009 είναι από τις χώρες της ΕΕ. Η Ελλάδα δυστυχώς κατάντησε µαζικός εισαγωγέας σε κρέατα και παρασκευάσµατα κρέατος από την ΕΕ, σε βάρος της εγχώριας παραγωγής. Το θέµα είναι πως από την ένταξη της χώρας στην τότε ΕΟΚ, τώρα ΕΕ, µειώθηκε δραστικά η αυτάρκεια της χώρας στο κρέας. Στα πουλερικά από 100% που ήταν το 1980 µειώθηκε στο 67%, στο βοδινό αντίστοιχα από 66% έπεσε στο 27%, στο χοιρινό από 84% στο 41% και στο αιγοπρόβειο από 92% στο 80%. Οι βασικές χώρες από τις οποίες εισάγονται τα κρέατα ήταν για το 2008 , η Ολλανδία µε 277,5 εκ ευρώ, η Γερµανία µε 121,1 εκ ευρώ, , η Ιταλία µε 92,6 εκ ευρώ, η Γαλλία µε 46,6 εκ ευρώ και η Ισπανία µε 46,2 εκ ευρώ.

1 Το αγροτικό εµπορικό ισοζύγιο σχεδόν τριπλασιάστηκαν στην περίοδο 2000-2007 και από 1,029 δις € το 2000 έφθασαν στα 2,998 δις € το 2007.



Στα γαλακτοκοµικά προϊόντα και στα αυγά η αξία των εισαγωγών ήταν το 2009 732,0 και σχεδόν το σύνολο τους προέρχεται από την ΕΕ. Το 2010 :770,7 εκατ. ευρώ, από όπου τα 769,8 εκατ. ευρώ ήταν από τις χώρες της ΕΕ, σύµφωνα µε τα προσωρινά στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Δηλαδή, εδώ οι εισαγωγές από την ΕΕ το 2010 ήταν το 99,4%! Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγµα ότι µέσα στη δεκαετία 2000-2010 ο αριθµός των αγελαδοτρόφων µειώθηκε κατά 63,5%! Από 12.402 που ήταν το 2000 έφτασαν να είναι µόλις 4.623 το 2010. Φυσικά από τη µέση βγήκαν οι µικροί και µεσαίοι παραγωγοί αγελαδινού γάλακτος. Οι βασικές χώρες από τις οποίες εισάγονται τα γαλακτοκοµικά προϊόντα ήταν για το 2008 , η Γερµανία µε 222,1 εκ ευρώ, η Ολλανδία µε 194,4 εκ ευρώ, η Δανία µε 46,2 εκ ευρώ και η Γαλλία µε 45,7 εκ ευρώ.

Για εισαγωγές δηµητριακών δαπανήθηκαν το 2008: 680,6 εκατ. ευρώ, το 2009: 486,6 εκατ. ευρώ και το 2010 541,5 εκατ. ευρώ. Από αυτά εισήχθησαν από την ΕΕ αντίστοιχα , το 2008: 477,6 εκατ. ευρώ, το 2009: 438,7 εκατ. ευρώ . Το έλλειµµα για τα δηµητριακά στο εµπορικό αγροτικό ισοζύγιο ήταν το 2010 250 εκατ. ευρώ από 147,6 εκατ ευρώ το 2009 και 385,6 εκατ. ευρώ το 2008. Το 1992 το γεωργικό εµπορικό ισοζύγιο στα δηµητριακά ήταν πλεονασµατικό. Για παράδειγµα, το 1992 το ισοζύγιο στα δηµητριακά είχε πλεόνασµα 40,5 εκατ. δρχ.

Αξίζει επίσης να σηµειωθεί ότι και σε άλλα σηµαντικά αγροτικά προϊόντα όπου η Ελλάδα είχε µεγάλο πλεόνασµα στο εµπορικό αγροτικό ισοζύγιο η κατάσταση µετά το 2006 χειροτέρευσε. Για παράδειγµα, στο λάδι το πλεόνασµα στο εµπορικό ισοζύγιο το 2007 ήταν 135,6 εκατ. ευρώ και το 2010 έπεσε στα 54,9 εκατ. ευρώ. Στον καπνό, το πλεόνασµα το 2006 ήταν 130,7 εκατ. ευρώ, το 2008 ήταν 80,5 εκατ. ευρώ και το 2010 έπεσε στα 64,9 εκατ. ευρώ. Επίσης, στη ζάχαρη, το έλλειµµα µεγάλωσε και έγινε το 2009 91,3 εκατ. ευρώ από 50,4 εκατ. ευρώ το 2006.

Από όσα προαναφέρθηκαν προκύπτουν τα ακόλουθα συµπεράσµατα: Στη δεκαετία του 2000, όπως και στην προηγούµενη δεκαετία, παρατηρείται το φαινόµενο της περιορισµένης αυξήσεως των εξαγωγών ελληνικών αγροτικών προϊόντων, ενώ στην ίδια περίοδο παρατηρούνται υψηλοί ρυθµοί αυξήσεως των εισαγωγών γεωργικών προϊόντων ακόµη και στους κλάδους στους οποίους η Ελλάδα κατέχει ουσιαστικά συγκριτικά πλεονεκτήµατα. Επίσης, τα τελευταία έτη αυξάνεται µε ταχύ ρυθµό και το εύρος των εισαγωγών αγροτικών προϊόντων, που περιλαµβάνουν τώρα και εισαγωγές προϊόντων τα οποία παράγονται ευρέως και στην Ελλάδα (π.χ. όσπρια, εσπεριδοειδή, πατάτες, ντοµάτες, φρούτα, κ.ά.). Αναφέρουµε ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα : η Ελλάδα εισάγει λαχανικά αξίας 122 εκ ευρώ (2008) ενώ εξάγει αντίστοιχα λαχανικά αξίας 106, 0 εκ ευρώ. Οι βασικές χώρες εισαγωγής λαχανικών είναι : η Ολλανδία µε 29,0 εκ ευρώ, η Γερµανία µε 18,0 εκ ευρώ, η Γαλλία µε 16,2 εκ ευρώ , η Ιταλία µε 15,1 εκ ευρώ και το Βέλγιο µε 15,0 εκ ευρώ. Εισάγουµε λαχανικά από τη Γερµανία , την Ολλανδία και το Βέλγιο !!!! Αν ούτε στην παραγωγή λαχανικών δεν µπορεί η ελληνική αγροτική παραγωγή δεν µπορεί να είναι πλεονασµατική και µάλιστα πολύ πλεονασµατική νοµίζω ότι δεν φταίει ούτε …η Γερµανία …ούτε η ΕΕ . Είναι προφανές ότι τα ξένα προϊόντα έχουν αξιοποιήσει τις ευκαιρίες από την ταχεία αύξηση της εγχώριας ζητήσεως, τη δηµιουργία της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς και της παγκοσµιοποιήσεως και έχουν διεισδύσει µε επιτυχία στην ελληνική αγορά, κάτι που δεν ισχύει για τα ελληνικά προϊόντα, τα οποία χάνουν µερίδιο τόσο στην εγχώρια



όσο και στις ξένες αγορές παρά την αναµφισβήτητη φυσική ποιότητά τους και την γενικότερη προτίµησή τους από τους καταναλωτές. Οι αιτίες αυτών των δυσµενών εξελίξεων θα πρέπει να αναζητηθούν τόσο στην ακολουθούµενη αγροτική πολιτική, όπως προαναφέρθηκε, όσο και στη γενικότερη µακροοικονοµική πολιτική της χώρας που ευνοεί την ταχεία αύξηση των εγχώριων εισοδηµάτων και της εγχώριας ζητήσεως εις βάρος πάντοτε της ανταγωνιστικότητας των εγχωρίως παραγοµένων προϊόντων. Όσον αφορά την αγροτική πολιτική σηµειώνεται ότι η οικογενειακή εκµετάλλευση, µε µόνη δραστηριότητα την κατακερµατισµένη παραγωγή στο χωράφι, χωρίς κατάλληλους αποθηκευτικούς χώρους, χώρους διαλογής και διαχωρισµού ποιοτήτων, χώρους συσκευασίας και δυνατότητα επιλογής δικτύων διανοµής, και µε απουσία ουσιαστικής διαπραγµατευτικής δυνατότητας, δεν έχει προοπτικές ανταγωνιστικής λειτουργίας στην εγχώρια ή τις ξένες αγορές. Οι εξαγωγές αυξάνουν για τα φρούτα, τα λαχανικά και άλλες κατηγορίες προϊόντων, µόνον όταν αναπτύσσονται σταδιακά αξιόλογες επιχειρηµατικές µονάδες, συνεταιριστικές, εταιρικές ή ατοµικές, που πραγµατοποιούν εξαγωγές µε αποτελεσµατικό τρόπο. Γενικά, οι προοπτικές αναπτύξεως των ελληνικών εξαγωγών είναι πολύ σηµαντικές, υπό την προϋπόθεση, όµως, ότι θα ενισχυθεί η επιχειρηµατική δραστηριότητα (ανεξαρτήτως νοµικής µορφής) στην ελληνική γεωργία και η αποτελεσµατικότερη διασύνδεσή της µε τη βιοµηχανία και το εµπόριο, π.χ., µε τη δηµιουργία αξιόλογων εξαγωγικών-εισαγωγικών επιχειρήσεων για την οργάνωση της εγχώριας παραγωγής και την αποτελεσµατική προώθηση των γεωργικών προϊόντων. Στον τοµέα της µακροοικονοµικής πολιτικής, η περιορισµένη αύξηση των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων και η σχετικά υψηλή αύξηση των αντίστοιχων εισαγωγών, οφείλονται στην ταχεία αύξηση της εγχώριας ζητήσεως καθώς και στην ταχεία επιδείνωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας κατά την εξεταζόµενη περίοδο. Απασχόληση Η µεγάλη πτώση του µεριδίου του αγροτικού τοµέα στην παραγωγή συνοδεύθηκε και από την πτώση του µεριδίου του στην απασχόληση, από 30,3% το 1980 σε 17% το 1998, σε 12,6% το 2004 και σε 11,3% το 2008 (4. «Πρόγραµµα Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδος 2007-1013», σελ. 7-8.) Η αγροτική απασχόληση την περίοδο 2000-2007 µειώθηκε κατά 28% από710,4 χιλιάδες το 2000 σε 512,2 χιλιάδες το 2007. Το ποσοστό αυτό εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλότερο από το αντίστοιχο στην ΕΕ-15 που ήταν 3,8% το 2004. Οι νέοι αγρότες µε ηλικία µικρότερη των 45 ετών παραµένουν µειοψηφία γύρω στο 43%. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Eurostat,8 µόλις το 8% των Ελλήνων αγροτών είναι κάτω των 35 ετών, ενώ το 55% είναι άνω των 55 ετών. Με δυο λόγια ο αγροτικός πληθυσµός είναι επικίνδυνα γερασµένος και δεν ανανεώνεται παρά τα προγράµµατα νέων αγροτών και πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, γεγονότα που επιβεβαιώνουν το αδιέξοδο του αγροτικού επαγγέλµατος για τους µικροµεσαίους αγρότες. Η µείωση της αγροτικής απασχόλησης σε µεγάλο βαθµό οφείλεται στη συρρίκνωση της αγροτικής παραγωγής επειδή µειώθηκαν δραστικά εργασιοβόρες καλλιέργειες όπως ο καπνός αλλά και στην αύξηση της παραγωγικότητας σαν αποτέλεσµα της παραπέρα εκµηχάνισης και της εισαγωγής νέων τεχνολογιών στην αγροτική οικονοµία Tο ποσοστό των αυτοαπασχολούµενων αγροτών στην Ελλάδα έχει µειωθεί στο 80,7% το 2008, έναντι 63,8% στην Ιταλία. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στη



νοµιµοποίηση των εργαζόµενων µεταναστών στον αγροτικό τοµέα τα τελευταία έτη, ενώ οι βασικές γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες στις ελληνικές αγροτικές εκµεταλλεύσεις πραγµατοποιούνται σήµερα από µετανάστες. Η απασχόληση των µελών της οικογένειας των αγροτών έχει µειωθεί σηµαντικά.2 . Σύµφωνα µε την Έρευνα Εργατικού Δυναµικού της ΕΣΥΕ, οι απασχολούµενοι στον αγροτικό τοµέα το 2008 ήταν 496,7 χιλ. ή το 11,2% της συνολικής απασχολήσεως στη χώρα (4.539 χιλ. άτοµα). Εκτός από αυτούς υπάρχουν και οι απασχολούµενοι µερικής απασχολήσεως. Ειδικότερα, εκτιµάται3 ότι µόνο το 10% των αρχηγών των γεωργικών εκµεταλλεύσεων στην Ελλάδα απασχολούνται πλήρως σε αυτές, το 30% απασχολούνται σε ποσοστό άνω του 50%, και το 60% σε ποσοστό κάτω του 50%.

2 Φ. Βακάκης, Διαχρονική εξέλιξη των οικονοµικών µεγεθών που προσδιορίζουν το γεωργικό εισόδηµα. Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 5/2009 3 Φ.Βακάκης, οπ.παρ



ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1 Συνεισφορά του αγροτικού τοµέα (γεωργία, κτηνοτροφία, δασοκοµία, αλιεία, θήρα) στη συνολική εγχώρια ακαθάριστη προστιθέµενη αξία (%) 1995 2000 2005 2008 Αυστρία 2,5 2,0 1,6 1,9 Βέλγιο 1,5 1,4 0,8 0,8 Γαλλία 3,3 2,8 2,3 2,2 Γερµανία 1,3 1,3 0,9 0,9 Δανία 3,5 2,6 1,4 1,2 Ισπανία 4,5 4,4 3,2 2,8 Ελλάδα 9,9 6,6 5,1 3,3 ΗΒ 1,8 1,0 0,7 0,8 Ιταλία 3,3 2,8 2,2 2,0 Νορβηγία 3,1 2,1 1,5 1,2 Ολλανδία 3,5 2,6 2,1 1,6 Ουγγαρία 6,7 5,4 4,3 4,5 Πολωνία 8,0 5,0 4,5 4,5 Πορτογαλία 5,8 3,8 2,8 2,4 Σουηδία 2,9 2,0 1,1 1,6 Τσεχία 5,0 3,9 3,0 2,4 Φιλανδία 4,3 3,5 3,0 2,7 Ευρωζώνη 2,7 2,2 1,7 1,7 ΕΕ-27 2,8 2,4 1,9 1,9 Πηγή: Eurostat και Alfa Bank



Πίνακας 2 Πτώση του µεριδίου του πρωτογενούς τοµέα στην ακαθάριστη αξία παραγωγής της χώρας, 2008/2000 (%) Ελλάδα -3,3 Ιρλανδία -1,8 Ισπανία -1,6 Τσεχία -1,5 Δανία -1,4 Πορτογαλία -1,4 Ολλανδία -1,0 Νορβηγία -0,9 Ουγγαρία -0,9 Ιταλία -0,8 Φιλανδία -0,8 Βέλγιο -0,6 Γαλλία -0,6 ΕΕ-15 -0,5 ΕΕ-25 -0,5 ΕΕ-27 -0,5 Πολωνία -0,5 Γερµανία -0,4 Σουηδία -0,4 ΗΒ -0,2 Αυστρία -0,1 Πηγή: Eurostat / Alfa Bank. Πίνακας 3 Η διάρθρωση της ελληνικής οικονοµίας. Συµµετοχή των τοµέων παραγωγής στο σχηµατισµό του ΑΕΠ .% Τοµείς

1970 1990 2003

Πρωτογενής 17,8 11,0 7,0 Δευτερογενής 30,1 (9,8) 30,4 23,0 (8,6) Τριτογενής 52,1 58,6 70,0 Σύνολο 100,0 100,0 100,0 ΠΗΓΗ: Υπουργείο Οικονοµίας . ΕΣΥΕ-Εθνικοί Λογαριασµοί. Διάφορα έτη.



Πίνακας 4



Πίνακας 5 Παραγωγή κύριων αγροτικών προϊόντων 2002-2009 (σε χιλιάδες τόνους) Προϊόν 2002 2004 2006 2008 2010 Σιτάρι µαλακό

427 274 432 525 347

Σιτάρι σκληρό

1902 1500 1144 1414 1292

Αραβόσιτος 2194 2210 2169 2472 1427 Καπνός 116 112 108 21 18 Βαµβάκι 1137 1035 1100 670 500 Τοµάτες βιοµηχανικές

1000 1180 900 630 1302

Ζαχαρότευτλα 2531 2095 2800 902 1211 Ελαιόλαδο 414 435 424 305 - Λεµόνια 109 36 42 27 46 Πορτοκάλια 1176 765 1017 727 922 Μήλα 262 275 247 240 263 Ροδάκινα 706 948 769 746 710 Κρέας , σύνολο

488 486 483 468 474

Γάλα, σύνολο 1928 1948 1948 1892 - Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.



Πίνακας 6 Εισαγωγές βασικών αγροτικών προϊόντων (εκατ.ευρώ). 2000 2005 2008 Μέση

ετήσια % µεταβολή, 2008/2000

Κρέατα και Παρασκευάσµατα

807,4 961,2 1116,8 11,4

Φρούτα και Λαχανικά

406,0 623,5 782,2 24,4

Γαλακτοκοµικά και Αυγά

548,3 633,7 807,7 13,8

Δηµητριακά και Παρασκευάσµατα

388,1 449,1 680,6 20,6

Ποτά 313,7 396,8 435,7 11,6 Ψάρια, Οστρακοειδή

298,9 354,9 427,7 12,7

Κτηνοτροφές 234,7 252,5 406,1 20,0 Καφές, τσάι, κακάο, µπαχαρικά

215,9 260,0 365,1 19,1

Διάφορα προϊόντα διατροφής

199,9 251,9 343,8 19,8

Καπνός 285,8 296,1 334,7 5,4 Λάδια και λίπη φυτικής προέλευσης

46,6 99,1 237,2 72,1

Ζάχαρη και Παρασκευάσµατα

94,1 119,7 221,0 32,9

Ζώα ζώντα 87,6 88,7 89,8 0,9 Λάδια και λίπη ζωικής προέλευσης

3,9 12,3 32,5 103,0

Λάδια και λίπη επεξεργασµένα

11,7 16,8 20,6 20,7

Βαµβάκι 13,1 7,8 8,0 -15,2 Μαλλιά και ζωικές τρίχες.

13,2 5,7 3,2 -37,6

ΣΥΝΟΛΟ 3942,5 4816,3 6301,6 16,9 ΠΗΓΗ: ΕΛΣΤΑΤ



Πίνακας 7 Εξαγωγές ελληνικών αγροτικών προϊόντων

2000 2005 2008 Μέση ετήσια

% µεταβολή, 2008/2000

Φρούτα και Λαχανικά

1149,8 1082,5 1340,3 5,2

Λάδια και λίπη φυτικής προέλευσης

303,8 188,6 299,4 -0,5

Ψάρια, Οστρακοειδή

319,4 365,6 446,4 11,8

Καπνός 450,2 427,1 415,3 -2,7 Δηµητριακά και Παρασκευάσµατα

137,5 231,3 315,1 31,8

Γαλακτοκοµικά και Αυγά

126,0 177,1 274,5 29,6

Ποτά 143,4 132,0 163,1 4,4 Ζάχαρη και παρασκευάσµατα

22,3 49,0 52,5 33,1

Διάφορα προϊόντα διατροφής.

49,9 78,4 124,4 35,6

Κρέατα και Παρασκευάσµατα

28,4 32,2 69,6 34,8

Κτηνοτροφές 28,5 30,1 51,3 21,6 Καφές, τσάι, κακάο, µπαχαρικά

30,8 24,7 30,1 -0,8

Λάδια και λίπη επεξεργασµένα

4,1 8,1 27,2 87,8

Ζώα ζώντα 1,3 3,3 5,8 64,1 Λάδια και λίπη ζωικής προέλευσης

0,3 1,7 2,4 109,8

ΣΥΝΟΛΟ 2795,7 3031,8 3617,4 9,0 ΠΗΓΗ: ΕΛΣΤΑΤ



Πίνακας 8 Παραγωγή και εξαγωγές ελαιόλαδου (χιλ. τόνοι)

1998 1999 2000 2001 2003 2004 2005 2007 Παραγωγή 437,0 508,0 420,0 432,0 372,1 304,3 422,6 367,9 Εξαγωγές 133,0 255,0 150,0 187,0 134,6 62,5 150,0 131,1 Εξαγώγιµο Μέρος %

30,4 50,2 35,7 43,3 36,2 20,5 35,5 35,6

Πίνακας 9 Παραγωγή και Κατανάλωση Κρέατος (τόνοι) 1997 Είδος Κρέατος

Παραγωγή Κατανάλωση Βαθµός Αυτάρκειας %

Βόειο 70076 199376 35,15 Χοιρινό 144646 259946 55,64 Αιγοπρόβειο 131036 145336 90,16 Πουλερικά 172536 206236 83,66 Λοιπά 4258 8258 51,56 Σύνολο 571799 878699 65,07 2005 Βόειο 58800 169800 34,63 Χοιρινό 128700 318600 40,40 Αιγοπρόβειο 114600 131900 86,88 Πουλερικά 176400 231599 76,17 Λοιπά 4400 25000 17,60 Σύνολο 526000 923300 56,97 2007 Βόειο 57200 170250 33,60 Χοιρινό 119700 294650 40,62 Αιγοπρόβειο 112600 124150 90,70 Πουλερικά 175800 216970 81,03 Λοιπά 4100 28190 14,54 Σύνολο 510950 884230 57,78 Πηγή : Eurostat.



Πίνακας 10 Εµπορικό Ισοζύγιο Αγροτικών Προϊόντων (εκατ. Ευρώ). 1998 1999 2000 2002 2004 2005 2007 2008 2010 Ισοζύγιο Αγροτικών Προϊόντων

-1169

-840 -1231

-1914

-2472

-1984

-3022

-3296

Συνολικές Εισαγωγές

4093 4106 4460 5218 5298 5403 6703 7184

-Κρεάτων και Γαλακτοκοµικών

1419 1339 1491 1650 1615 1757 1975 2109

Συνολικές Εξαγωγές

2925 3266 3229 3304 2826 3419 3681 3887

-Φρούτων και Λαχανικών

1147 1048 1150 1239 920 1083 1306 1340

Πίνακας 11



Πίνακας 12

Πίνακας 13



Πίνακας 14

Πίνακας 15



Πίνακας 16

Κώστας Μελάς - Η Ελληνική Αγροτική Παραγωγή

Documents

Transcript of Κώστας Μελάς - Η Ελληνική Αγροτική Παραγωγή