Η ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας

KYPIAKH 13 MAPTIOY 1994

2-19 AΦIEPΩMA� H ιστ�ρία της ελληνικής�ωτ�γρα�ίας. Tα εκατ�πρώτα �ρ�νια της �ωτ�-γρα�ίας στην Eλλάδα(1839-1950).� Φωτ�γρα�ία και αρ�αι-�λ�γία. H συμ��λή της�ωτ�γρα�ίας στην έρευ-να και τη μελέτη των αρ-�αι�λ�γικών ευρημάτων.� H ανθρωπ�λ�γική γνώ-ση. Oι �ωτ�γρα�ίες απ�-τελ�ύν πηγές ανεκτίμη-των πληρ��ριών για τημελέτη τ�υ ανθρώπ�υ.� Συγγρα�είς �ωτ�γρά-��ι. Παλαμάς, Σε�έρηςκαι Eμπειρίκ�ς, απαθα-νάτισαν με τ� �ακ� τ�υςανθρώπινες στιγμές.� Eικ�να και ψυ�ιατρική.H �ωτ�γρα�ία τ�ν 19�αιώνα ως επιστημ�νικ�εργαλεί� και καλλιτε�νι-κή δημι�υργία.� H σκηνή της τ#α#. Tαπ�ρτρέτα μ�υσικών και �ισυνθέσεις συγκρ�τημά-των μέσα απ� τις �ωτ�-γρα�ίες.� Eικαστική �ωτ�γρα�ία.Oι σύγ�ρ�ν�ι Eλληνες δη-μι�υργ�ί και τ� έργ� τ�υς.� H τέ�νη της Nelly’s. T�δυτικ� �λέμμα στην ελλη-νική �ωτ�γρα�ία.� Φωτ�γρα�ική εκπαί-δευση. Πρ�γράμματασπ�υδών �ωτ�γρα�ίαςσε ιδιωτικές και δημ�σιεςσ��λές.� Δια�ημιστικές δημι-�υργίες. H �ρήση της �ω-τ�γρα�ίας στη δια�ήμισηκαι �ι τε�νικές παρέμ�α-σης.

20 KPITIKHKριτική θεάτρ�υ και δί-σκων.

21 BIBΛIONέες εκδ�σεις.

22 ΘEAMATAKινηματ�γρά��ι και Θέα-τρα.

23 ΓEYΣEIΣΛευκαδίτικα πι�τά και συ-νταγή μαγειρικής.

24-31 THΛEOPAΣHT� πρ�γραμμα της ε�δ�μά-δας.

Yπεύθυν�ς «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

Φωτ�γραία ε�ωύλλ�υ: Δήμ�ςΠατρίδης. Π�ρτρέτ� της Eλλης Λα-μπέτη. (Συλλ�γή A. �ανθάκη).

AΦIEPΩMA

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 MAPTIOY 1994

H ιστ�ρία της ελTα εκατ� πρώτα ρ�νια της �ωτ�γρα�ίας στην Eλλάδα

Π�ρτρέτ� τ�υ Φιλίππ�υ Mαργαρίτη τ�υ πρώτ�υ Eλληνα �ωτ�γρά��υ.,

H EMΦANIΣH της �ωτ�γρα�ίας στη�ώρα μας απ� τ�ν περασμέν� αιώ-να, η ε�έλι�ή της μέ�ρι σήμερα, ητάση –κατά την τελευταία δεκαε-τία– πρ�ς την εικαστική παραγωγή,η άνθησή της σ’ �λ�υς τ�υς τ�μείς,�ι σημαντικ�τερ�ι Eλληνες �ωτ�-γρά��ι, παλαι�τερ�ι και νεώτερ�ι,π�υ συνέ!αλαν στη διάδ�ση της�ωτ�γρα�ικής τέ�νης εκτ�ς συν�-ρων και η π�ρεία της εκπαίδευσης,είναι μερικές απ� τις !ασικ�τερεςπτυ�ές π�υ επι�ειρ�ύν να ψηλα�ή-σ�υν �ι «Eπτά Hμέρες» απ� τ� ανε-�άντλητ� θέμα της �ωτ�γρα�ίας,ερασιτε�νικής και επαγγελματικής.

H �ωτ�γρα�ία ως μαρτυρία καιντ�κ�υμέντ� στην αρ�αι�λ�γική έ-ρευνα, «εργαλεί�» στην ψυ�ιατρική

τ�υ 19�υ αιώνα, πηγή ανεκτίμητωνπληρ��ριών στην ανθρωπ�λ�γία,η σ�έση της με τη λ�γ�τε�νία, η�ρήση της στη δια�ήμιση, �ι πρ��-πτικές της στη σύγ�ρ�νη τέ�νη καιστην ηλεκτρ�νική εικ�να, � ρ�λ�ς

της στην ιστ�ρία της τ#α# είναι �ρι-σμέν�ι μ�ν�ν τ�μείς στ�υς �π�ί�υςγίνεται εκτενής ανα��ρά.

A��ρμή τ�υ α�ιερώματ�ς στάθη-κε η Φωτ�γρα�ική Συγκυρία, έναςθεσμ�ς π�υ καθιερώθηκε στη Θεσ-σαλ�νίκη απ� τ� 1988. Πριν απ� ε-πτά �ρ�νια δεν ήταν παρά μια αυτ�-

σ�έδια και ερασιτε�νική δι�ργάνω-ση η �π�ία γρήγ�ρα ε�ελί�θηκε σε�ωτ�γρα�ικ� γεγ�ν�ς της �ώραςκαι, σήμερα, σηματ�δ�τεί τη Θεσ-σαλ�νίκη ως «έναν απ� τ�υς σημα-ντικ�τερ�υς π�λ�υς της �ωτ�γρα-�ίας στη Mεσ�γει�».

Δι�ργανωτής της � �ωτ�γρά��ς-αρ�ιτέκτ�ναςς Aρις Γεωργί�υ � �-π�ί�ς, με την ηθική και �ικ�ν�μικήστήρι�η τ�υ Δήμ�υ Θεσσαλ�νίκηςτα τελευταία τρία �ρ�νια, κατά�ερενα συγκεντρώσει μέσα σ’ ένα μήνα31 εκθέσεις, να �ργανώσει ένα συ-μπ�σι� με 11 διεθν�ύς κύρι�υς ει-σηγητές, εννέα διαλέ�εις �ωτ�γρά-�ων και να εισάγει, για πρώτη ��ράστη Θεσσαλ�νίκη, τα portfolioreviews.

Eπιμέλεια A�ιερώματ�ς:

ΓIΩTA MYPTΣIΩTH

KYPIAKH 13 MAPTIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 3

AΦIEPΩMA

T�υ Aλκη �. �ανθάκη

Kαθηγητή-Iστρικύ Φωτγρα�ίας

H APXH της �ωτ�γρα�ίας ανακαλύ-�θηκε στην Eλλάδα - την Aρ�αίαEλλάδα. Kαι δεν ανα�έρ�μαι στην �-ν�μασία της π�υ πρ�έρ�εται απ� ελ-ληνική λέ�η και �ρησιμ�π�ιήθηκε α-π� τ�ν Aγγλ� Sir John Herschel, τ�νΦε!ρ�υάρι� τ�υ 1839. Aνα�έρ�μαισ’ αυτ� τ� ίδι� τ� �αιν�μεν� της δη-μι�υργίας τ�υ ειδώλ�υ, δηλαδήστην αρ�ή τ�υ σκ�τειν�ύ θαλάμ�υ,π�υ πρώτ�ς περιέγραψε στ� !ι!λί�τ�υ «Πρ�!λήματα»(1), � Aριστ�τέ-λης. Aργ�τερα, στα �ρ�νια της Aνα-γέννησης �ι αλ�ημιστές θα θέσ�υντις !άσεις για τ� άλλ� μέρ�ς, δηλα-δή τ� �ιλμ, στ� �π�ί� καταγρά�εταιτ� είδωλ�.

T� 1839 δύ� Γάλλ�ι, � NicephoreNiepce και � Louis Daguerre και �Aγγλ�ς William Fox Talbot θα είναι�ι πρώτ�ι, π�υ θα !ελτιώσ�υν τ� �η-μικ� μέρ�ς και θα τ� συνδυάσ�υν μετις γνώσεις των παλαι�τέρων σ�ετι-κά με τ�ν σ�ηματισμ� τ�υ ειδώλ�υ.Aπ� την ταύτιση αυτή θα γεννηθεί η�ωτ�γρα�ία.

Nέα ε�εύρεση

Σαν επίσημη ημερ�μηνία της ε-�εύρεσής της θεωρείται η 19η Aυ-γ�ύστ�υ 1893, �ταν η Γαλλική Aκα-δημία Eπιστημών αναγνώρισε τη μέ-θ�δ� τ�υ Louis Daguerre. H νέα ε-�εύρεση ε�απλώνεται π�λύ γρήγ�-ρα στην Eυρώπη και την Aμερική. HEλλάδα θα είναι μια απ� τις πρώτες�ώρες �π�υ ε�αρμ�#εται η �ωτ�-γρα�ία δύ� μ�λις μήνες μετά την ε-πίσημη αναγνώρισή της.

Eνας Kαναδ�ς τα�ιδιώτης, ελ!ετι-κής καταγωγής, � κτηματίας PierreGaspard Gustave Joly de Lotbiniereθα τρα!ή�ει τ� τελευταί� δεκαήμε-ρ� τ�υ Oκτω!ρί�υ 1839, δέκα δαγ-γερ�τυπίες(2), στην Aθήνα και μίαστη Σύρ�. Aυτές είναι και �ι πρώτες�ωτ�γρα�ικές εικ�νες π�υ γίν�νταιεδώ. Tρεις μ�ν� διασώθηκαν σεμ�ρ�ή �αρακτικών ανατύπων, ενώ�λες �ι πρωτ�τυπες �άθηκαν.

H Eλλάδα θα απ�τελέσει απ� δωκαι πέρα, έναν ενδιάμεσ� σταθμ�για τ�υς �ωτ�γρά��υς π�υ συνε�ί-#�υν τ� τα�ίδι τ�υς πρ�ς την EγγύςAνατ�λή. Oι αρ�αι�τητές μας απ�-τελ�ύσαν !έ!αια τ� μ�ν� α�ι�λ�γ�θέμα κατά τ�ν 19� αιώνα. Aυτή θαείναι και η αιτία να επισκε�τ�ύν τη�ώρα μας π�λλ�ί πρωτ�π�ρ�ι �ωτ�-γρά��ι. Aνάμεσά τ�υς � Aγγλ�ςGeorge Bridges και �ι Γάλλ�ι JosephPhilibert Giroult de Prangey καιEugene Piot.

T� 1847 έρ�εται απ� την Iταλία και

ληνικής �ωτ�γρα�ίας

Συνέ�εια στην 4η σελίδα

Felix Bonfils. Aπ�ψη της Aθήνας τ� 1870. (Συλλ�γή A. �ανθάκη).

Bartolomeo Borri. Aπ�ψη της Kέρκυρας τ� 1875. (Συλλ�γή A. �ανθάκη).

� λιγ�τερ� γνωστ�ς Γάλλ�ς �ωτ�-γρά��ς Phillibert Perraud. T�νPerraud θα συναντήσει(3), � #ωγρά-��ς Φίλιππ�ς Mαργαρίτης, καθηγη-τής τ�τε, στ� Σ��λεί� των Tε�νών–τ�ν πρ�δρ�μ� τ�υ σημεριν�ύ Π�λυ-τε�νεί�υ– και θα διδα�θεί απ’ αυτ�ντη δαγγερ�τυπία. T�ν επ�μεν� �ρ�-ν� τ� Σ��λεί� των Tε�νών θα απ�-κτήσει τη δική τ�υ δαγγερ�τυπικήμη�ανή και � Mαργαρίτης θα τη �ρη-σιμ�π�ιήσει συστηματικά. Oι δαγγε-ρ�τυπίες αυτές θεωρ�ύνται �ι πρώ-τες �ωτ�γρα�ίες π�υ γίν�νται απ�Eλληνα. Δύ� �ρ�νια αργ�τερα, γ�η-τευμέν�ς απ� τη νέα ε�εύρεση θα α-ν�ί�ει τ� πρώτ� επαγγελματικ� �ω-τ�γρα�εί� της Aθήνας, στ� πρ�αύ-λι� τ�υ σπιτι�ύ τ�υ, στην πλατείαKλαυθμών�ς.

T� έργ� τ�υ έ�ει ιδιαίτερη αισθητι-κή σημασία, γεγ�ν�ς π�υ απ�δει-κνύεται απ� τη !ρά!ευσή τ�υ με αρ-γυρ� μετάλλι� στην Παγκ�σμιαEκθεση τ�υ Παρισι�ύ, τ� 1855. Aπ�τ� �ωτ�γρα�εί� τ�υ θα περάσ�υν, ε-κτ�ς απ� τ�υς !ασιλείς και τις Aυλέςτ�υς, π�λιτικ�ί, καλλιτέ�νες και �ληη «καλή» κ�ινωνία της Aθήνας.

Mετά τ� 1870 � Mαργαρίτης θα συ-νεργαστεί με τ�ν παλι� τ�υ μαθητήIωάννη Kωνσταντίν�υ. T� πρώτ� �ω-τ�γρα�εί� θα διατηρηθεί μέ�ρι τατέλη τ�υ αιώνα απ� τ�ν Γιάννη Λα-μπάκη, π�υ θα γίνει συνέταιρ�ς, με-τά τ� 1855.(4)

Mετά τ� 1858 εμ�ανί#�νται δύ� α-κ�μη �ωτ�γρά��ι στην Aθήνα. O Δη-μήτρης Kωνσταντίν�υ (απλή συνω-νυμία με τ�ν Iωάννη Kωνσταντίν�υ)και � Tηνιακ�ς #ωγρά��ς Πέτρ�ςMωραΐτης. O τελευταί�ς θα παί�εικαθ�ριστικ� ρ�λ� στην ελληνική �ω-τ�γρα�ία. Θα εργαστεί για περισσ�-τερα απ� 30 �ρ�νια, θα α�ήσει έναμεγάλ� έργ� σε π�σ�τητα και π�λύκαλ� σε π�ι�τητα, και θα επηρεάσειτ�υς νεώτερ�υς �ωτ�γρά��υς π�υθα εργαστ�ύν κ�ντά τ�υ.

Σύρ�ς και Kέρκυρα

Iδιαίτερ� ενδια�έρ�ν παρ�υσιά#εικαι η δ�υλειά των �ωτ�γρά�ων τηςΣύρ�υ και της Kέρκυρας. Στ� πρώτ�νησί, σημαντικ� λιμάνι και εμπ�ρικ�ςκ�μ!�ς της Aνατ�λικής Mεσ�γεί�υ,η �ωτ�γρα�ία ανθεί απ� π�λύ νωρίς.O Γεώργι�ς Δαμιαν�ς, � Σπύρ�ς Bε-νι�ς, � Γιάννης Xρυσα��ύ και � A.Bλα�άκης είναι ανάμεσα στ�υς πρώ-τ�υς Eλληνες επαγγελματίες �ωτ�-γρά��υς, π�υ δημι�υργ�ύν ένα «κα-λ� �ν�μα».

Aπ� την άλλη πλευρά, η στενή επι-κ�ινωνία της Kέρκυρας με την Iτα-λία, έ�ει σαν απ�τέλεσμα την γρήγ�-ρη ε�έλι�η της �ωτ�γρα�ίας. Aν ε-�αιρέσ�υμε τ�ν Xαράλαμπ� Bιτ�υλα-δίτη π�υ υπήρ�ε � πρώτ�ς Eλληνας�ωτ�γρά��ς στα I�νια νησιά, �ι πι�π�λλ�ί �ωτ�γρά��ι θα είναι Iταλ�ί.O Aύγ�υστ�ς K�λλας, � Bαρθ�λ�μαί-�ς Mπ�ρρη και �ι αδελ��ί Marinelliείναι �ι πι� γνωστ�ί.

H �ωτ�γρα�ία, τα πρώτα αυτά�ρ�νια, σε �λ�υς σ�εδ�ν τ�υς τ�μείςείναι στατική και αρκείται στην αντι-γρα�ή της πραγματικ�τητας π�υ έ-�ει απέναντί της. Oι �ωτ�γρά��ι εν-δια�έρ�νται για τα τ�πία και τις αρ-�αι�τητες, π�υ πλησιά#�υν με μιαναπρ�σωπη αντικειμενικ�τητα. Tα

π�ρτρέτα, επίσης, απ�τελ�ύν έναν!ασικ� τ�μέα π�υ γίνεται σε εντυπω-σιακ�ύς αριθμ�ύς, άσ�ετα αν παρα-μέν�υν ανέκ�ραστα και �ωρίς εκ-�ραστικ�τητα.

Στη διάρκεια της τελευταίας 25ε-τίας τ�υ 19�υ αιώνα, η ελληνική �ω-τ�γρα�ία δεν παρ�υσιά#ει εντυπω-σιακές αισθητικές αλλαγές, σε αντί-θεση με την Eυρώπη και την Aμερι-κή, �π�υ �ωτ�γρά��ι �πως � PeterEmerson και � Alfred Stieglitz θέτ�υντις !άσεις για τη �ωτ�γρα�ία-τέ�νημε τις θεωρητικά τεκμηριωμένες αρ-�ές.

Oι αδελ��ί Pωμαΐδη

Oι αδελ��ί Kωνσταντίν�ς και Aρι-στ�τέλης Pωμαΐδης �εκιν�ύν απ� τηP�υμανία αν�ίγ�ντας διαδ��ικά �ω-τ�γρα�εία στα Γιάννενα και την Πά-τρα, για να καταλή��υν τελικά στηνAθήνα, τ� 1876. Eκείν� π�υ δια��ρ�-π�ιεί τ�υς αδελ��ύς Pωμαΐδη απ�τ�υς άλλ�υς �ωτ�γρά��υς είναι ησυστηματική δ�υλειά τ�υς, στην αρ-�αι�λ�γική �ωτ�γρα�ία. Yπήρ�αν �ιεπίσημ�ι �ωτ�γρά��ι της Γερμανι-κής αρ�αι�λ�γικής σ��λής κατά τηδιάρκεια των ανασκα�ών στην Oλυ-μπία. Aργ�τερα θα αναλά!�υν τη�ωτ�γρά�ηση απ� τις ανασκα�έςτ�υ Shlieman στις Mυκήνες, καθώςκαι στις ανασκα�ές π�υ θα αρ�ίσειστα τέλη τ�υ αιώνα η EλληνικήAρ�αι�λ�γική Eταιρεία. Σταδιακά �ιδύ� αδελ��ί συγκεντρών�υν ένα τε-ράστι� αρ�εί� �ωτ�γρα�ιών, �λωντων γνωστών, μέ�ρι τ�τε, αρ�αι�τή-των της Eλλάδας.

T� π�λύτιμ� αυτ� αρ�εί�, με τις �ι-λιάδες γυάλινες πλάκες π�υ τ� απ�-τελ�ύσαν, ε�α�ανίστηκε στην κυρι�-λε�ία, �πως άλλωστε συνέ!η με �λασ�εδ�ν τα αρ�εία των Eλλήνων �ω-τ�γρά�ων. Φαιν�μεν� θλι!ερ� π�υδεί�νει την μέ�ρι πρ�σ�ατα αντιμε-τώπιση απ� τ� κ�ιν� και την Π�λι-τεία, των �ωτ�γρα�ικών ντ�κ�υμέ-ντων, π�υ πέρα απ� την αισθητική ήκαλλιτε�νική τ�υς α�ία, απ�τελ�ύνσημαντικ� μέρ�ς της σύγ�ρ�νης ελ-ληνικής Iστ�ρίας.

Oπως και στην πρ�ηγ�ύμενη εικ�-σιπενταετία, η ελληνική �ωτ�γρα�ίαπερι�ρί#εται στην ίδια θεματ�λ�γία.Tα κ�ινωνικά γεγ�ν�τα δεν πρ�κα-λ�ύν τ� ενδια�έρ�ν και � ανθρώπι-ν�ς παράγ�ντας συμμετέ�ει μ�ν�σαν τ� στ�ι�εί� π�υ έδινε την αίσθη-ση των αναλ�γιών στις λήψεις τωναρ�αι�τήτων!

O Περικλής Διαμαντ�π�υλ�ς θα εί-ναι αυτ�ς π�υ πρώτ�ς θα �ε�ύγει α-π� την παραδ�σιακή αυτή αντίληψη.B�λιώτης στην καταγωγή και μεσπ�υδές στην Eυρώπη, θα καταλή�ειστα Xανιά.

Στ� γύρισμα τ�υ 20�ύ αιώνα η Kρή-τη και τα Xανιά ειδικ�τερα απ�τε-λ�ύν ένα σημαντικ� διεθνές κέντρ�,�π�υ διασταυρών�νται διά��ρες ε-θν�τητες και θρησκείες. Tαυτ��ρ�-να η παρ�υσία των Mεγάλων Δυνά-μεων συγκεντρώνει ένα ετερ�κλητ�πλήθ�ς κ�σμ�υ. O Διαμαντ�π�υλ�ςθα καταγράψει με τη μη�ανή τ�υ ταταραγμένα γεγ�ν�τα π�υ λαμ!άν�υν�ώρα στη Mεγαλ�νησ�, ιδιαίτερα κα-τά την ταρα�ώδη περί�δ� της Kρητι-κής Π�λιτείας. Oι λήψεις τ�υ ανα-συνθέτ�υν την ατμ�σ�αιρα της επ�-�ής με ιδιαίτερη ευαισθησία. Mέσα

στα θέματά τ�υ θα είναι και �ι εταί-ρες π�υ εί�αν συγκεντρωθεί εκεί,θέμα ιδιαίτερα τ�λμηρ�, σύμ�ωνα μετις αντιλήψεις της επ��ής. Aνάμεσάτ�υς και η διάσημη Mαντάμ Oρτάνς,π�υ τ�σ� γλα�υρά περιγρά�ει � N.Kα#αντ#άκης στ�ν «Z�ρμπά».

O 20�ς αιώνας

T� �εκίνημα τ�υ 20�ύ αιώνα στηνEλλάδα, δεν έ�ει να παρ�υσιάσει ε-ντυπωσιακές αλλαγές στην αισθητι-κή της εικ�νας. Παρ�υσιά#εται �μωςένας νέ�ς τ�μέας της �ωτ�γρα�ίας,π�υ θα απ�δει�θεί αργ�τερα σαν έ-νας απ� τ�υς πι� δυναμικ�ύς: τ� �ω-τ�ρεπ�ρτά#.

O Πέτρ�ς Παυλίδης απ� τα Γιάννε-να θα είναι � πρώτ�ς π�υ θα ασ��λη-θεί επαγγελματικά με τ� είδ�ς αυτ�,στα 1906. Tην ίδια επ��ή θα εμ�ανι-στ�ύν και άλλ�ι �ωτ�γρά��ι �ι �π�ί-�ι περιστασιακά θα κάν�υν �ωτ�ρε-π�ρτά#. H δ�υλειά τ�υς είναι συ�νάιδιαίτερα δυναμική και ρεαλιστική α-κ�μα και για τα σημερινά πρ�τυπα,αλλά θα έ�ει περιστασιακ� �αρακτή-ρα, σε αντίθεση με τ�ν Παυλίδη π�υθα εργαστεί συστηματικά πάνω απ�50 �ρ�νια.

Oι νικη��ρ�ι για την Eλλάδα Bαλ-κανικ�ί π�λεμ�ι τ�υ 1912–13 θα είναιταυτ��ρ�να ένας π�λύ σημαντικ�ςσταθμ�ς για τ� π�λεμικ� �ωτ�ρε-π�ρτά# και την ελληνική �ωτ�γρα�ία

γενικ�τερα. Σε μια περί�δ�, �π�υ �ιτε�νικές ε�ελί�εις !ρίσκ�νται ακ�μασε πρωτ�γ�νη κατάσταση, �ι Eλλη-νες �ωτ�γρά��ι καλύπτ�υν με ένανμ�ναδικ� ρεαλισμ� τ�υς Bαλκανι-κ�ύς π�λέμ�υς. Συγκρίν�ντας τις�ωτ�γρα�ίες αυτές με τις αντίστ�ι-�ες �ωτ�γρα�ίες π�υ θα τρα!η-�θ�ύν κατά τ�ν A΄ Παγκ�σμι� Π�λε-μ�, παρατηρ�ύμε �τι �ι ελληνικές�ωτ�γρα�ίες, π�υ δεί�ν�υν με αλη-θ��άνεια τις δύσκ�λες συνθήκεςτ�υ, καθώς και τ�υς νεκρ�ύς καιτραυματίες απ� τις ��νικές μά�ες,διαθέτ�υν π�λύ μεγαλύτερ� ρεαλι-σμ� απ� τις αυστηρά λ�γ�κριμένεςκαι υπερ!�λικά στημένες αντίστ�ι-�ες �ωτ�γρα�ίες απ� τα �αρακώμα-τα τ�υ Δυτικ�ύ μετώπ�υ.

Δεν έ��υν περάσει π�λλά �ρ�νιααπ� τ�υς π�λέμ�υς τ�υ ’12-’13 �ταν� ελληνικ�ς στρατ�ς απ�!ι!ά#εταιστην πρ�κυμαία της Σμύρνης. Eλά�ι-στ�ι ήταν �ι �ωτ�γρά��ι απ� την η-πειρωτική Eλλάδα, π�υ θα ακ�λ�υ-θήσ�υν τ� στρατ� μας κατά τα πρώ-τα τ�υ !ήματα. Θα !ρίσκ�νται �μωςεκεί δύ� ντ�πι�ι καλλιτέ�νες π�υ θαείναι μάρτυρες των γεγ�ν�των, απ�την πρ�έλαση τ�υ στρατ�ύ μας μέ-�ρι την τραγική καταστρ��ή π�υ θαεπακ�λ�υθήσει.

O πρώτ�ς είναι � #ωγρά��ς Γιώρ-γ�ς Πρ�κ�πί�υ, π�υ �ωτ�γρα�ί#εικαι #ωγρα�ί#ει με !άση τις �ωτ�γρα-


Συνέ�εια απ! την 3η σελίδα

Περικλή Διαμαντ!π�υλ�υ. Eλευθέρι�ς Bενι#έλ�ς. (Aρ�. Φιλ. Συλλ!γ�υ Xανίων� «Xρυσ!στ�μ�ς».)


Γεωργί�υ Πρ�κ�πί�υ. Mικρασιατική εκστρατεία. E��δι�π�μπή τ�υ στρατ�ύ μας κ�ντά στ�ν Σαγγάρι�. (Iδιωτική συλλ�γή).

�ίες αυτές και επίσης τρα!άει έντε-κα �ιλιάδες μέτρα (!) κινηματ�γρα-�ικών ταινιών απ� τις μά�ες.

O Nίκ�ς Zωγρά��ς θα είναι � άλ-λ�ς καλλιτέ�νης �ωτ�γρά��ς π�υθα καταγράψει ενδια�έρ�υσες σκη-νές απ� την ελληνική κατ��ή τηςΣμύρνης.(5) Σταδιακά θα εμ�ανι-στ�ύν και άλλ�ι επώνυμ�ι �ωτ�γρά-��ι, ενώ ικαν�ς θα είναι και � αριθ-μ�ς των ανωνύμων �ωτ�γρά�ωνπ�υ ακ�λ�υθεί τ� στρατ�, για να�ωτ�γρα�ί#ει �σ�υς �αντάρ�υς ή-θελαν να στέλν�υν ένα ενθύμι� στις�ικ�γένειές τ�υς.

H ρυσή περί�δ�ς

Tα �ρ�νια 1920-1940 απ�τελ�ύνμια απ� τις πι� δυναμικές περι�δ�υςτης ελληνικής �ωτ�γρα�ίας. Σ’ αυ-τά περιλαμ!άνεται η Mικρασιατικήκαταστρ��ή, με �λες τις κ�ινωνικέςκαι π�λιτικές συνέπειες π�υ επέ�ε-ρε. Πέρα �μως απ� τις αρνητικές ε-πιπτώσεις., η μετακίνηση πρ�ς τηνEλλάδα τ�υ πνευματικ�ύ και καλλι-τε�νικ�ύ δυναμικ�ύ της Iωνίας, επη-ρέασε θετικά και τ�νωσε τις τέ�νεςκαι τα γράμματα στην Eλλάδα.

O Γιώργ�ς Πρ�κ�πί�υ, � Nίκ�ςZωγρά��ς, η Nelly’s, � I. Γεωργα-λάς, � Θ. Nικ�λέρης, � M. Mεγαλ�-κ�ν�μ�υ και τ�σ�ι άλλ�ι π�υ θα παί-��υν πρωταγωνιστικ� ρ�λ� στη �ω-τ�γρα�ία κατά την περί�δ� αυτή εί-

Kώστα Mπαλά�α. Aντάρτης α&ιωματικ!ς σε παρατηρητήρι� στην Hπειρ�. (Συλλ�γή A. �ανθάκη).Συνέ�εια στην 6η σελίδα

ναι �λ�ι τ�υς πρ�σ�υγες απ� τηνMικρά Aσία.

Mε τα μάτια τ�υ Eλληνα της δια-σπ�ράς η Nelly’s θα �εκινήσει, τ�1925, μέσα στις αντί��ες συνθήκεςτων �ρ�νων εκείνων μια π�λύ δυνα-μική καλλιτε�νική π�ρεία. Γνωστέςσε π�λλ�ύς είναι !έ!αια �ι γυμνές�ωτ�γρα�ίες π�υ τρά!η�ε απ� τηνMona Paiva τ� 1925 και την Nikolskaτ� 1929 στ�ν Παρθενώνα. Λιγ�τερ�γνωστ� είναι �λ� τ� π�λυπ�ίκιλ� έρ-γ� της, π�υ καλύπτει ένα μεγάλ�εύρ�ς τε�νικών και αισθητικών ανα-#ητήσεων.

Tε�νίτες άριστ�ι και «μάστ�ρες»στ� �ωτισμ� και τ� ρετ�ύς ήταν και �Eπαμεινώνδας <ανθ�π�υλ�ς, � E.Eυαγγελίδης και � Γ. <ανθάκης.

<ε�ωριστή θέση κατέ�ει και � Γε-ώργι�ς Mπ�ύκας, π�υ θεωρείται με-γάλ�ς κλασικ�ς π�ρτρετίστας �ωτ�-γρά��ς. Δε�ι�τέ�νης τ�υ �ωτισμ�ύστ� στ�ύντι�, θα δημι�υργήσει εν-δια�έρ�ντα π�ρτρέτα, αλλά θα α-γν�ήσει τη �ωτ�γρα�ία στ�υς ε�ω-τερικ�ύς �ώρ�υς και τ� ύπαιθρ�.

Mια τέτ�ια συστηματική εργασίαθα �εκινήσει � πρώην !�ηθ�ς τ�υ, �Σπύρ�ς Mελετ#ής. Mετά την απ��ώ-ρησή τ�υ απ� τ� �ωτ�γρα�εί� τ�υMπ�ύκα, �π�υ εργα#�ταν για π�λλά�ρ�νια, � Mελετ#ής θα �ωτ�γρα�ί-σει τ� ελληνικ� τ�πί� με αμεσ�τητακαι ειλικρίνεια. Aκ�λ�υθώντας κατάκάπ�ι� τρ�π� τα !ήματα τ�υ FredBoissonnas, θα !ιώσει !αθιά τ� �ώρ��π�υ εργά#εται.

O π�λεμ�ςκαι η Kατ�ή

H κήρυ�η τ�υ Eλλην�ϊταλικ�ύ π�-λέμ�υ, θα θέσει τέρμα στη δημι�υρ-γική εικ�σαετία τ�υ 1920-’40. H �μ�-ψυ�ία �μως π�υ �αρακτηρί#ει τ�υςEλληνες σε στιγμές μεγάλ�υ εθνικ�ύκινδύν�υ δεν θα απ�τελέσει ε�αίρε-ση και στ�ν π�λεμ� αυτ�. Oι σκηνέςτ�υ παλλαϊκ�ύ ενθ�υσιασμ�ύ στιςπ�λεις καταγρά��νται απ� τ�υς �ω-τ�γρά��υς μας. Aνάμεσά τ�υς και ηB�ύλα Παπαϊωάνν�υ, π�υ κάνει τηνπερί�δ� εκείνη τ� ντεμπ�ύτ� τηςστ� κ�ινωνικ� �ωτ�ρεπ�ρτά#. Eναν�ώρ� �π�υ π�λύ σύντ�μα και μέσαστις αντί��ες συνθήκες π�υ θα ακ�-λ�υθήσ�υν, θα αναδει�θεί σαν μια α-π� τ�υς κ�ρυ�αί�υς �ωτ�γρά��υςτων �ρ�νων αυτών.

Oι πι� π�λλ�ί επαγγελματίες �ω-τ�ρεπ�ρτερ αλλά και π�λλ�ί �ωτ�-γρά��ι πηγαίν�υν εθελ�ντές στ� μέ-τωπ�. Aνάμεσά τ�υς � Π. Π�υλίδης, �B. Tσακιράκης, � Λ. Aκερμανίδης, �Nτίμης Xαρισιάδης και π�λλ�ί άλλ�ι.Aπ� τ�ν π�λεμ� δεν θα λείψει !έ!αια� M. Mεγαλ�κ�ν�μ�υ, π�υ μα#ί μετ�ν Δημητρ�κάλη και τ�ν N. K�κ�λη,πηγαίν�υν σαν κινηματ�γρα�ιστές,για τα ελληνικά «#�υρνάλ».

Mε «μέσα» π�υ θα �ρησιμ�π�ιήσεικαι �τάν�ντας μέ�ρι τ�ν ίδι� τ�ν Mε-τα�ά, θα κατ�ρθώσει να πάει και �γνωστ�ς #ωγρά��ς και �ωτ�γρά��ςΓ. Πρ�κ�πί�υ, σε μεγάλη ηλικία καιμε πρ�!λήματα στην υγεία τ�υ. Θα�ωτ�γρα�ίσει σκηνές απ� τ�ν π�λε-μ� με σκ�π� να τις �ρησιμ�π�ιήσειγια μελλ�ντικ�ύς πίνακές τ�υ. Στις20 Δεκεμ!ρί�υ 1940 και ενώ #ωγρά-�ι#ε εκ τ�υ �υσικ�ύ τ� �ι�νισμέν�

Aργυρ�καστρ�, θα πεθάνει. Mια τρα-γική θυσία στ� !ωμ� της τέ�νης.

Στα δύσκ�λα και σκληρά �ρ�νιατης Kατ��ής, λίγ�ι ήταν �ι �ωτ�γρά-��ι π�υ διέθεταν τα μέσα αλλά καιτην τ�λμη να �ωτ�γρα�ίσ�υν τιςτραγικές σκηνές τ�υ δρ�μ�υ, τ�υςπεθαμέν�υς απ� την πείνα, τ�υς δη-μ�σι�υς απαγ��νισμ�ύς και τις εκτε-λέσεις.

H B�ύλα Παπαϊωάνν�υ αρ�ί#ει να�ωτ�γρα�ί#ει συστηματικά κατά τηνπερί�δ� αυτή· τα σκελετωμένα απ�την πείνα παιδιά, παιδιά π�υ �εψυ-��ύν μπρ�στά στα μάτια της, τ�υςνεκρ�ύς π�υ !ρίσκ�νται σωριασμέ-ν�ι στα νεκρ�τ�μεία, τη δυστυ�ία �-πως δεν μπ�ρεί να συλλά!ει � ν�υς ήνα περιγράψ�υν τα λ�για. Π�λλές α-π� τις �ωτ�γρα�ίες δι��ετεύ�νταιστ� ε�ωτερικ� μέσω της ελ!ετικήςαπ�στ�λής τ�υ Διεθν�ύς Eρυθρ�ύΣταυρ�ύ. Kαι τ� πι� πιθαν� είναι �τιαπ�τέλεσαν ένα στ�ι�εί� επιρρ�ήςγια την επίσπευση της !�ήθειας π�υθα στείλει στην Eλλάδα μετά τ� 1943και θα σώσει έναν μεγάλ� αριθμ� αν-θρώπων π�υ κινδύνευαν να πεθά-ν�υν απ� ασιτία.

Aντίστ�ι�� έργ� έ�ει να παρ�υσιά-σει και � δημ�σι�γρά��ς Kώστας Πα-ράσ��ς. Eρασιτέ�νης �ωτ�γρά��ς �ίδι�ς θα συνειδητ�π�ιήσει τη δραμα-τικ�τητα των στιγμών και αψη�ώ-ντας τ� μεγάλ� κίνδυν� π�υ διέτρε-�ε, θα τις καλύψει με τη μη�ανή τ�υ.

Π�λλ�ί ήταν επίσης �ι �ωτ�γρά��ι

π�υ �ωτ�γρά�ισαν την αντίστασηστα ελληνικά !�υνά. Oι περισσ�τερ�ι�μως, έκαναν περιστασιακές λήψεις,σε αντίθεση με τ�ν Σ. Mελετ#ή καιτ�ν K. Mπαλά�α π�υ έκαναν συστη-ματική �ωτ�γρά�ηση. Mια τέτ�ια α-ναλυτική παρ�υσίαση, συνδυασμένημε άριστη σύνθεση και τε�νική, πρ�-σ�έρει δημι�υργίες π�υ συνδυά#�υντ� ιστ�ρικ� ντ�κ�υμέντ� με την υ-ψηλ�ύ επιπέδ�υ καλλιτε�νική έ-μπνευση.

Yστερα απ� τα δύσκ�λα �ρ�νιατης Kατ��ής, θα έρθει η απελευθέ-ρωση. Kαι � Eμ�ύλι�ς. Θα ακ�λ�υ-θήσ�υν τα Δεκεμ!ριανά. E�ιαλτικέςεικ�νες. H B�ύλα Παπαϊωάνν�υ, � Δ.Πατρίδης και κάπ�ι�ι ακ�μα �ωτ�-γρά�ι#αν τ�τε.

Eνώ ακ�μα � Eμ�ύλι�ς !ρισκ�τανσε ε�έλι�η, αρ�ί#ει η ανασυγκρ�τησητης Eλλάδας. H B. Παπαϊωάνν�υ τα-�ιδεύει σ’ �λη την Eλλάδα και κατα-γρά�ει με ανθρωπιά και ρεαλισμ�τ�υς �ερι#ωμέν�υς απ� τα σπίτιατ�υς, τ�υς τραυματίες, τ�υς αι�μά-λωτ�υς και πι� π�λύ απ’ �λα τα παι-διά. Tαυτ��ρ�να �ωτ�γρα�ί#ει κατε-στραμμένα �ωριά, ανατιναγμένα γε-�ύρια, �αλασμέν�υς δρ�μ�υς. Nτ�-κ�υμέντα π�υ έπρεπε να α�ι�λ�γη-θ�ύν και περιλη�θ�ύν στ� πρ�γραμ-μα της ανασυγκρ�τησης.

Για λ�γαριασμ� της αγγλικής και α-μερικανικής απ�στ�λής δ�ύλεψαντ�τε και �ι �ωτ�γρά��ι N. Xαρισιά-δης και Δ. Πατρίδης.

Eνα γενικ� συμπέρασμα π�υ ε�ά-γεται απ� τη μελέτη τ�υ έργ�υ τωνEλλήνων �ωτ�γρά�ων σε �λη τηνπ�ρεία της �ωτ�γρα�ικής μας ιστ�-ρίας, είναι �τι τ� ελληνικ� τ�πί� απ�-τέλεσε την κύρια πηγή έμπνευσήςτ�υς. H πληθώρα των λα�γρα�ικώνστ�ι�είων και η απέραντη π�ικιλίατων παραδ�σιακών αρ�ιτεκτ�νικώνστ�ι�είων π�υ !ρίσκ�νται μέσα σ’αυτ�, έδωσε σ�ήματα και ��ρμεςπ�υ και σήμερα ευαισθητ�π�ι�ύν έ-ναν καλλιτέ�νη. T� έντ�ν� �ως, τ�«ελληνικ� �ως», π�υ κυριαρ�εί στ��ώρ� μας, απ�τέλεσε πρωτεύ�νταπαράγ�ντα για την πρ�τίμηση των�ωτ�γρά�ων στις ε�ωτερικές λή-ψεις και π�λλ�ί ήταν αυτ�ί π�υ �έ�υ-γαν απ� τις τυπ�π�ιημένες εικ�νεςκαι απέδωσαν α�ι�λ�γ� έργ�.

H δυναμική π�υ διαθέτει τ� ελλη-νικ� ύπαιθρ� επισκίασε τ�ν ανθρώπι-ν� παράγ�ντα, π�υ αν και �ωτ�γρα-�ήθηκε συστηματικά, αντιμετωπί-σθηκε σαν στ�ι�εί� τ�υ περι!άλλ�-ντ�ς τ�υ και δεν αναλύθηκε σε !ά-θ�ς. Bασικ� επίσης ρ�λ� στη θεμα-τ�λ�γία των Eλλήνων �ωτ�γρά�ωνκατέ��υν �ι αρ�αι�τητες, π�υ απ�-τελ�ύν ένα στ�ι�εί� στενά δεμέν�με τ� �υσικ� �ώρ�. H �ωτ�γρά�ησητέτ�ιων θεμάτων δεν απ�τελεί αδυ-ναμία �ύτε έλλειψη �αντασίας, αλλάμπ�ρεί να ερμηνευθεί σαν μια «εθνι-κή» μ�ρ�ή έκ�ρασης.

Σημειώσεις:1) Aρισττέλης. «Πρ�λήματα» 15.5-6 και

15.11, 912� κ.ε�.2) Oι πρώτες �ωτγρα�ίες πυ γίννται πά-

νω σε επαργυρωμένες πλάκες νμάστηκανδαγγερτυπίες.

3) Aλκη �ανθάκη. «Φίλιππς Mαργαρίτης, πρώτς Eλληνας �ωτγρά�ς» Aθήνα 1990,σελ. 8-11.

4) A. �ανθάκη. «Iστρία της Eλληνικής Φω-τγρα�ίας 1839-1960», Aθήνα 1988, σελ. 77-78.

5) O Nίκς Zωγρά�ς θα �τιά�ει λευκώματαμε ένθετες �ωτγρα�ίες, σε μικρ! αριθμ! αντι-τύπων, με τν τίτλ «H Eλληνική κατ"ή στηνMικρά Aσία - Σμύρνη». Eνα αντίτυπ έ"ει η �ι-�λιθήκη τυ EΛIA.


Συνέ�εια απ! την 5η σελίδα

B�ύλα Παπαϊωάνν�υ. «Tα καιν�ύργια παπ�ύτσια», 1947. (Φωτ. Aρ�εί� M�υσεί�Mπενάκη)

O Aλκης �. �ανθάκης είναι �ω-τγρά�ς, ιστρικ!ς - καθηγητής�ωτγρα�ίας και συλλέκτης �ω-τγρα�ικών μη"ανών. Aπ τ1968 πρΐσταται και διδάσκει στνκλάδ �ωτγρα�ίας τυ AKTO,της πρώτης σ"λής �ωτγρα�ίαςπυ ιδρύθηκε στην Eλλάδα.

Θεωρείται αυθεντία σε θέματασ"ετικά με την ιστρία της ελληνι-κής �ωτγρα�ίας και έ"ει εκδώ-σει 6 �ι�λία τε"νικύ και ιστρι-κύ περιε"μένυ. T �ι�λί τυIστρία της Eλληνικής Φωτγρα-�ίας έ"ει �ρα�ευτεί απ! την Aκα-δημία Aθηνών, ενώ τ �ι�λί τυ«Φίλιππς Mαργαρίτης - πρώ-τς Eλληνας �ωτγρά�ς» πήρετ 1993 τ �ρα�εί AναστάσιςΓι�άν�ιτς, πυ απτελεί την α-νώτατη �ωτγρα�ική διάκρισητης Γιυγκσλα�ικής Φωτγρα�ι-κής Oμσπνδίας.

O �ανθάκης είναι σύμ�υλς σεδιά�ρα μυσεία, μέλς τυICOM, ιδρυτικ! μέλς τηςEuropean Society for the History ofPhotography και συνεργάτης σεελληνικά και �ένα περιδικά.

O συγγρα�έας

Tων Mαρίας Aυγ�ύλη - Στέλλας Xρυσ�υλάκη

Aρ�αι�λ�γων

TO 1839, έπειτα απ π�λλ�ύς και μα-κρ��ρνι�υς πειραματισμ�ύς, η �ω-τ�γρα�ία τελει�π�ιείται ως τε�νικήσ�εδν ταυτ�ρ�να στη Γαλλία καιτην Aγγλία. H δαγγερ�τυπία και η κα-λ�τυπία, αντίστ�ι�α, θα είναι �ι πρώ-τες μέθ�δ�ι απ�τύπωσης-καταγρα-�ής εικνων, �ασισμένες στις αρ�έςτης �πτικής και της �ημείας. H κα-θιέρωση και η τελει�π�ίηση της �ω-τ�γρα�ία συμπίπτ�υν με τ� κίνηματ�υ κλασικισμ�ύ, π�υ στ�ν 19� αι.�ρίσκεται στ� απώγει τ�υ.

T� τα�ίδι, η περιπέτεια, η επίσκε-ψη σε τπ�υς π�υ «έ!ησαν» αρ�αί-�ι π�λιτισμ�ί, ασκ�ύν ακαταμά�ητηγ�ητεία στ�υς Eυρωπαί�υς λγι�υςκαι καλλιτέ�νες περιηγητές. H επί-σκεψη ειδικά στην Eλλάδα και η α-να!ήτηση της ελληνικής αρ�αιτη-

τας είναι τ� ραμα για γενιές περιη-γητών ήδη απ τ�ν 16� αιώνα. Zω-γρα�ί!�ντας και σ�εδιά!�ντας ταμνημεία, ανα!ητ�ύν την κλασική ι-δέα και μετα�έρ�νται σ’ έναν κ-σμ� ιδανικ.

Aπ τ�ν 19� αιώνα �ι περιηγητές!ωγρά��ι αρ�ί!�υν να υι�θετ�ύντη νέα ε�εύρεση και γίν�νται έτσιπεριηγητές-�ωτ�γρά��ι. Oι πρώ-τες αυτές �ωτ�γρα�ίες απ�τελ�ύνσήμερα τις πλέ�ν απτές μαρτυρίεςγια την «αλήθεια» των μνημείωντην επ��ή εκείνη και άρα ντ�κ�υ-μέντα για την αρ�αι�λ�γική έρευ-να, α��ύ η νέα ε�εύρεση δεν επι-τρέπει τη ρ�μαντική «παραπ�ίηση»της πραγματικτητας τ�υ �ώρ�υκαι των αρ�αι�τήτων, πως συμ-�αίνει συνήθως με τα έργα �αρα-κτικής και !ωγρα�ικής των περιη-γητών. Πρώτ�ς �ωτ�γρά�ισε την

AΦIEPΩMA

KYPIAKH 13 MAPTIOY 1994 - H KAΘHMEPINH 7Συνέ�εια στην 8η σελίδα

Φωτ�γραία και αρ αι�λ�γίαH συμ��λή της ωτ�γρα ίας στην έρευνα και μελέτη των αρ�αι�λ�γικών ευρημάτων

Xρυσ� δα�τυλίδι απ� τις Mυκήνες, γύρω στ� 1.500 π.X. Oι διαστάσεις της σ�ενδ�νης είναι 0,018X0,03 μ. Mια μεγεθυμένη �ωτ�γρα�ία μας επιτρέπει να καταν�ήσ�υ-με την παράσταση π�υ απεικ�νί�ει μια σκηνή λατρείας και να εκτιμήσ�υμε τις ικαν�τητες και την τέ�νη τ�υ δημι�υργ�ύ.

Mια �ωτ�γρα�ία με π�λλαπλ�ύς στ��υς: να απεικ�νίσει τ� αντικείμεν�, ναδηλώσει τη �ρήση τ�υ και να γίνει α��ρμή για αισθητικές ανα�ητήσεις. (Φωτ. Σ.Mαυρ�μμάτη απ� τ�ν κατάλ�γ� της έκθεσης «Mακεδ�νία, τ� !ασίλει� τ�υ M.

Aλε"άνδρ�υ», M�ντρεαλ 1993.


O αρ�αι�λ�γ�ς W. Dorpfeld με την ανασκα�ική �μάδα τ�υ στα τεί�η της Tρ�ίας, 1893/4. Φωτ�γρα�ία - μαρτυρία για την ατμ�σ�αιρα των ανασκα�ών της επ��ής.

Eλλάδα και συγκεκριμένα τ�ν Παρ-θενώνα, τα Πρ�πύλαια και τ� να τ�υOλυμπί�υ Δις � Kαναδς PierreGustave Joly de Lotbiniere, γύρω στατέλη τ�υ 1839, και ακ�λ�ύθησε έναςμεγάλ�ς αριθμς Eυρωπαίων �ωτ�-γρά�ων π�υ μετα�ύ των �ρνων1859-1869 απ�τύπωσαν με θαυμαστήπ�ικιλία απψεις και μνημεία τηςEλλάδας.

T� 1848 εμ�ανί!�νται �ι πρώτ�ιEλληνες �ωτ�γρά��ι με �ασικ εκ-πρσωπ� τ�ν Φίλιππ� Mαργαρίτηπ�υ τ� 1855 �ρα�εύεται στην Παγκ-σμια Eκθεση στ� Παρίσι για «τας �ω-τ�γρα�ικάς εικνας των δια�ρωναρ�αίων μνημείων της Aκρ�πλεωςκαι της Πλεως των Aθηνών». Aπ τ�1876 �ι αδελ��ί Pωμαΐδαι απ τηνΠάτρα ειδικεύ�νται στην αρ�αι�λ�γι-κή �ωτ�γρα�ία και συνεργά!�νταιμε τ� Γερμανικ Aρ�αι�λ�γικ Iνστι-τ�ύτ� για τις ανασκα�ές στην Oλυ-μπία, με τ�ν Σλίμαν στις Mυκήνες καιμε την Eλληνική Aρ�αι�λ�γική Eται-ρεία. Δυστυ�ώς, τ� π�λύτιμ� για τηνέρευνα αυτ �ωτ�γρα�ικ υλικ δενδιασώθηκε.

Στα τέλη τ�υ 19�υ αι. � �ωτ�γρά-��ς Γιάννης Λαμπάκης �ρησιμ�π�ιείγια πρώτη ��ρά τη �ωτ�γρα�ία ωςτεκμήρι� - εργαλεί� για την αρ�αι�-λ�γική έρευνα, ταν σε συνεργασίαμε τ�ν �υ!αντιν�λγ� αδελ� τ�υΓεώργι� Λαμπάκη, �ωτ�γρα�ί!ει ταψη�ιδωτά και την π�ρεία των ανα-

στηλωτικών εργασιών στη M�νήΔα�νί�υ.

Στις αρ�ές τ�υ 20�ύ αιώνα και με-τά τη διαρκή ε�έλι�η της τε�νικής, η�ωτ�γρα�ία λ�γί!εται πλέ�ν ως τέ-�νη και �θάνει στη μεγάλη ακμή τηςτην περί�δ� τ�υ Mεσ�π�λέμ�υ, α-��ύ έ�ει συμπ�ρευθεί με τα μεγάλαεικαστικά κινήματα των αρ�ών τ�υαιώνα. Στ� πλαίσι� αυτ η τα�ιδιωτι-κή �ωτ�γρα�ία γίνεται καλλιτε�νικήκαι τα μνημεία αντιμετωπί!�νται ωςκαθαυτ �ωτ�γρα�ικ θέμα με τις α-νάλ�γες πρ�εκτάσεις - ανα!ητήσεις.

Xαρακτηριστική εκπρσωπ�ς τηςτάσης αυτής είναι η διεθν�ύς εμ�έ-λειας Eλληνίδα �ωτ�γρά��ς Nέλλη.H Nelly’s –πως υπ�γρά�ει–, �αθιά α-��σιωμένη στα ιδανικά της γενιάςτ�υ ’30, την ανα!ήτηση της ελληνικ-τητας και της επιστρ��ής στις ρί!ες,γίνεται η �ωτ�γρά��ς των Δελ�ικώνΓι�ρτών και παράλληλα τα�ιδεύει α-νά την Eλλάδα και �ωτ�γρα�ί!ει μεπάθ�ς τις αρ�αιτητες.

Πρώτη εκείνη !ωντανεύει τις Kα-ρυάτιδες �ωτ�γρα�ί!�ντας τις περί-τε�νες πλε��ύδες τ�υς και απ�τυ-πώνει τις «δικές της» κ�λώνες �ρη-σιμ�π�ιώντας τα ε�έ της πρ��πτι-κής. T� 1927 και τ� 1929 η Nelly’s�ωτ�γρα�ί!ει στ�ν Παρθενώνα τις��ρεύτριες Mνα Πάι�α και Nίκ�λ-σκα, απ�τυπών�ντας αριστ�υργημα-τικά τη μ�ναδική συμμετρία ανάμε-σα στην πλαστικτητα τ�υ γυναικεί-�υ κ�ρμι�ύ και τη μεγαλ�πρεπή κλα-

σική �μ�ρ�ιά τ�υ Παρθενώνα. Hσυμ��λή της �ωτ�γρα�ίας στη διε-νέργεια των ανασκα�ών ��είλεταικυρίως στην ίδια τη �ύση της ανα-σκα�ικής διαδικασίας. H α�αίρεσητων επι�ώσεων π�υ καλύπτ�υν έναμνημεί� συνεπάγεται αναπ�ευκταμια τελεσίδικη καταστρ��ή, μιας καιπ�τέ πια, με σες στερεώσεις ή ανα-στηλώσεις κι αν υπ�στεί, � �ώρ�ςδεν θα �αναπάρει τ� σ�ήμα π�υ εί�επριν απ την απ�κάλυψή τ�υ. A�αι-ρώντας σταδιακά τα στρώματα τωνεπάλληλων επ��ών κατ�ίκησης και�ρήσης ενς κτίσματ�ς, �ι επιστήμ�-νες ��είλ�υν να απ�τυπώσ�υν με ε-�αντλητική ακρί�εια τις πληρ��-ρίες π�υ περιέ��νται σε κάθε στρώ-μα ακμα και ταν δεν είναι σε θέση,την ίδια εκείνη στιγμή, να καταν�ή-σ�υν και να α�ι�λ�γήσ�υν τη σημα-σία τ�υς.

Aυτς είναι � λγ�ς π�υ �ι αρ�αι-�λγ�ι συντάσσ�υν ένα λεπτ�μερέςημερ�λγι� ανασκα�ής π�υ � γρα-πτς λγ�ς υπ�στηρί!εται απ σκί-τσα, σ�έδια, αρ�ιτεκτ�νικές απ�τυ-πώσεις, σκαρι�ήματα και κυρίως,�ωτ�γρα�ίες, �ι �π�ίες θα δεσμεύ-σ�υν τ� κάθε μ�ναδικ στιγμιτυπ�της ανασκα�ικής διαδικασίας για να��ηθήσ�υν αργτερα στην ανασύν-θεση τ�υ μνημεί�υ.

Eτσι, �ι �ωτ�γρα�ίες �ρησιμεύ�υνστη δημ�σίευση μιας ανασκα�ής,στη συνθετική δηλαδή μελέτη π�υτρπ�ν τινά «�ανα�τί!ει» τ� �ικ�δ-

μημα, �άση τη �άση, υπ��ηθ�ύν τημνήμη τ�υ ανασκα�έα, πρ�σ�έρ�υνμια κατά τ� δυνατν αντικειμενική ά-π�ψη της ανασκα�ικής πραγματικ-τητας και συ�νά δίδ�υν πληρ��ρίεςγια στ�ι�εία π�υ έ��υν δια�ύγει τηςπρ�σ��ής τη στιγμή της απ�κάλυψηςτ�υ �ώρ�υ.

Φωτ�γρα�ί!�ντας ένα αντικείμεν�στη θέση τ�υ, στ�ν �υσικ τ�υ �ώρ�και τη στιγμή π�υ �ανα�λέπει ύστερααπ τσ�υς αιώνες τ� �ως της μέ-ρας, εγκλω�ί!�υμε τις πληρ��ρίεςπ�υ θα τ�υ πρ�σδώσ�υν αργτερατην ταυττητά τ�υ –πληρ��ρίες,π�υ για τα πρ�ϊντα της λαθρανα-σκα�ής έ��υν �αθεί για πάντα.

Eίναι πρ��ανές τι η έλλειψη αυ-τών των στ�ι�είων μειώνει ώς και α-�αιρεί εντελώς την επιστημ�νική - ι-στ�ρική α�ία τ�υ αντικειμέν�υ, κατα-δικά!�ντάς τ� να παραμείνει εσαεί��υ� και αμέτ�� στη διερευνητικήσυν�μιλία.

Oι λήψεις π�υ είναι ικανς να κάνει� αρ�αι�λγ�ς, είναι συ�νά μειωμέ-νης αισθητικής α�ίας. Aλλωστε, πρ-κειται για μια κρυπτ�γρα�ημένη ει-κνα, �μιλ�ύσα μν� στ�υς κατέ��-ντες τ�ν κώδικα, ενώ παράλληλα α-��ρά μια «υπ�κειμενική» �πτική γω-νία π�υ εμπεριέ�ει την πρώτη ανά-γνωση τ�υ ευρήματ�ς απ τ�ν ανα-σκα�έα - �ωτ�γρά��.

Aπ τη στιγμή π�υ τ� αντικείμεν�θα περάσει την πρτα τ�υ μ�υσεί�υ,θα �ωτ�γρα�ηθεί �ανά και �ανά σε

Συνέ�εια απ� την 7η σελίδα


λη τη διάρκεια της συντήρησης, α-π�κατάστασης και μελέτης τ�υ. Aντ� σ�έδι� πρ�σ�έρει την ακρι�ή καιλεπτ�μερή εικνα τ�υ αντικειμέν�υ,η �ωτ�γρα�ία ε�ασ�αλί!ει την αντι-κειμενική τ�υ απ�τύπωση, απαλλαγ-μένη απ την ερμηνεία τ�υ μελετη-τή. Kαι τα δύ�, μως, θα γνωστ�π�ιή-σ�υν τ� εύρημα τσ� στ�ν επιστημ�-νικ κσμ� σ� και στ� ευρύ κ�ιν.

H ανάπτυ�η της τε�ν�λ�γίας έκανετη �ωτ�γρα�ική μη�ανή ένα απαραί-τητ� ργαν� τσ� της διερεύνησηςπεδί�υ σ� και των εργαστηρίων συ-ντήρησης.

Oι υπ�θαλάσσιες λήψεις, �ι αερ�-�ωτ�γρα�ίες με �ρήση μαγνητικώνπεδίων, �ι τ�π�γρα�ικές απ�τυπώ-σεις �ωτ�γραμμ�μετρίας αλλά και �ιακτιν�γρα�ίες των έργων τέ�νης, �ιλήψεις με υπέρυθρ� �ως ή με �ρήσητ�υ �αιν�μέν�υ της θερμ��ωταύ-γειας –για να ανα�έρ�υμε μικρ μέ-ρ�ς των ε�αρμ�γών– έδωσαν πρ-σθετες δυναττητες στην έρευνααλλά και στην ασ�αλή συντήρησητων μ�υσειακών αντικειμένων.

H �ρήση της �ωτ�γρα�ίας, πά-ντως, στην αρ�ει�θέτηση και την α-π�θήκευση πρ�σ�έρει μια �υσιαστι-κή πρ�στασία τ�υ αντικειμέν�υ, τ-σ� σε περίπτωση κλ�πής τ�υ σ� καιστην απ�κατάστασή τ�υ αν τυ�νπληγεί μέσα στ� �ώρ� �ύλα�ης αππλημμύρες, σεισμ�ύς, πυρκαγιά ήάλλες καταστρ��ές.

H σ�έση

Oμως, πριν μπει τ� αντικείμεν�στ� «να των μ�υσών», πρ�τ�ύ γρα-�εί ένας διακριτικς αριθμς κατα-λγ�υ σε κάπ�ι� σημεί� τ�υ σώμα-τς τ�υ και σίγ�υρα π�λύ νωρίτερααπ την ημέρα π�υ θα τ�π�θετηθείστην πρ�θήκη για να εκτεθεί στ�θαυμασμ και την περιέργεια, � αρ-�αι�λγ�ς π�υ εί�ε την τύ�η να τ�«�αναγεννήσει» θα έ�ει την ευκαιρίαμιας απ�κλειστικής συν�μιλίας μα!ίτ�υ με ενδιάμεσ� «εγγυητή» τ�ν�ωτ�γρα�ικ �ακ.

Eίναι η στιγμή π�υ τ� σκαλίδι «�ρί-σκει» πάνω σε κάτι συμπαγές, είναι �ή��ς π�υ πρ�ειδ�π�ιεί και η υ�ή τ�υ�ώματ�ς π�υ αλλά!ει, ττε π�υ τ�σκ�υπάκι ή τ� πινέλ� κάν�υν τη μα-γική εικνα να εμ�ανιστεί πως τ�αρνητικ μέσα στ�ν σκ�τειν θάλα-μ� τ�υ �ωτ�γρά��υ και λ� τ� συ-νεργεί� σταματάει και σωπαίνει.

Oση λα�τάρα κι αν έ�ει κανείς νατ� πάρει στα �έρια τ�υ, να τ� νιώσει,να τ� ψαύσει, να τ� περιεργαστεί, εντ�ύτ�ις, �έρει πως τ� εύρημα δεν ε-πιτρέπεται να μετακινηθεί μέ�ρι τη�ωτ�γρα�ική απ�τύπωση τ�υ περι-�άλλ�ντς τ�υ.

Tα σκ�νισμένα �έρια �ειρί!�νταιμη�ανικά τ� �ωτμετρ�, τ� δακτύ-λι� τ�υ εστιασμ�ύ, τ� διά�ραγμα, ε-νώ τ� κάδρ� απ�μ�νώνει τ�ν γύρωκσμ�, τ�ν αντικειμενικ �ρν�, �-ρ�θετώντας ένα ν�ητ θύλακα π�υ�ωράνε μν� τ� αντικείμεν� και � α-νασκα�έας τ�υ.

Aυτή η περι�αρακωμένη εικναδεν επιτρέπει καμιά διά�υση, δεν α-�ήνει τίπ�τα να παρυσ�ρύσει και ναδιαταρά�ει την πρώτη επα�ή με ένα�ρέ��ς π�υ έρ�εται στ�ν κσμ� καιγνωρί!εις τι θα τ� δεις στ� μέλλ�νσταδιακά να μεγαλώνει ταν θα κα-ταγρα�εί, θα συντηρηθεί, θα μελε-

τηθεί και θα �τάσει στ�ν τελικ τ�υαπ�δέκτη –τ� κ�ινωνικ σύν�λ�.

Oμως σε αυτν τ�ν ελά�ιστ� �ρ-ν� π�υ μεσ�λα�εί απ τ� νετάρισμαώς τ� κλικ της μη�ανής –� �ρν�ςπ�υ δεν είναι �ύτε δικς σ�υ �ύτετ�υ αντικειμέν�υ αλλά ένας τρίτ�ς�ρν�ς, αυτς της �ωτ�γρα�ίας–σ�υ δίν�νται τα περιθώρια να τ� ρω-τήσεις λα σα θα ήθελες να μάθειςγια εκείν� (τι είναι; π�ι�ς τ� έ�τια�ε;για π�ι� λγ�; πώς έμ�ια!ε αυτςπ�υ τ� κρατ�ύσε;), αν και γνωρί!ειςεκ των πρ�τέρων πως δεν θα υπάρ-�ει απάντηση, τ�υλά�ιστ�ν �ι αμέ-

σως. Kαι ττε αρ�ί!εις τις αλλεπάλ-ληλες λήψεις απ κάθε γωνία, για ναείσαι σίγ�υρ�ς τι θα έ�εις απ�τυ-πώσει κάθε λεπτ�μέρεια �ρήσιμη σεσένα και τ�υς ερευνητές τ�υ μέλλ�-ντ�ς και γιατί ακμα, π�τέ δεν �έ-ρεις, κάτι μπ�ρεί να πάει στρα�ά, να�αλάσει η �ωτ�γρα�ία, να �γει�λ�υ, να καεί...

Γιατί ,τι �λέπ�υν τα μάτια, κανέ-νας �ακς δεν μπ�ρεί να δει και ,τιαισθάνεται και καταν�εί ένας άν-θρωπ�ς, κανένα απ τα τε�νητά δη-μι�υργήματά τ�υ δεν θα μπ�ρέσειπ�τέ να καταν�ήσει.

O �ωτ�γρά��ς π�υ απαθανάτισε τη Σ��ία Σλήμαν με τα κ�σμήματα τ�υ θησαυρ�ύ της Tρ�ίας δεν μπ�ρ�ύσε να πρ�!λέ-ψει �τι η �ωτ�γρα�ία αυτή θα απ�τελ�ύσε μ�ναδικ� ντ�κ�υμέντ� για τ� �αμέν� πλέ�ν θησαυρ�.

Πηγές:1) Aλκη �ανθάκη, «Iστ�ρία της Eλληνι-

κής Φωτ�γρα�ίας 1839-1860».2) «Aθήνα 1839-1900, Φωτ�γρα�ικές

μαρτυρίες», Kατάλ�γ�ς Eκθεσης, M�υσεί�Mπενάκη, 1985.

3) «Nelly’s, απ� τ�ν Δι�νύση Φωτ�π�υ-λ�», M�ρ�ωτικ� Iνστιτ�ύτ� Aγρ�τικής Tρά-πε�ας, 1990.

4) Φανή - Mαρία Tσιγκάκ�υ, «Aνακαλύ-πτ�ντας την Eλλάδα» Zωγρά��ι και περιη-γητές τ�υ 19�υ αιώνα.

5) «La vie mysterieuce des chefs - d’ oeuvre:La science au service de l’ art», Kατάλ�γ�ςEκθεσης, Grand Palais, Παρίσι 1980.

6) S.K. Matthews, «Phtography inArchaeology and Art».


H ανθρωπ�λ�γική γνώσηOι �ωτ�γρα�ίες απ�τελ�ύν πηγές ανεκτίμητων πληρ��ριών για την μελέτη τ�υ ανθρώπ�υ

Tων Claude Macherel

Aνθρωπ�λγ�υ, CNRS Παρίσι

Aίγλης Mπρύσκυ

Aνθρωπ�λγ�υ

YΠAPXEI ένα ανθρωπλγικ� �λέμ-μα, ακύμε συ�νά να λέγεται. Eνα�λέμμα απμακρυσμέν, διευκρινί�ει Cl. Levi - Strauss. H ανθρωπλγικήγνώση δεν μπρεί να υπάρ�ει �ωρίςμία απ�σταση και αυτή η απ�στασηρί�εται απ� τις δια!ρές, συ�νά ση-μαντικές, ανάμεσα στν ανθρωπλ�-γ και σε αυτύς πυ παρατηρεί.Oνμά�ντας τ �ι�λί τυ «Leregard éloign» (1983), Levi - Straussκαταθέτει !�ρ τιμής στνRousseau, πυ τ 1754 έγρα!ε:«Oταν θέλ�υμε να μελετήσ�υμε τ�υς αν-θρώπ�υς πρέπει να κ�ιτάμε γύρω μας.Oταν μως θέλ�υμε να μελετήσ�υμε τ�νάνθρωπ� πρέπει να μάθ�υμε να περι�έ-ρ�υμε τη ματιά μας μακριά: πρέπει πρώ-τα να παρατηρήσ�υμε τις δια��ρές γιανα ανακαλύψ�υμε τις ιδιτητες». Eνανλ�κληρ αιώνα πριν απ� τη γέννησητης ανθρωπλγίας, πυ είναι περισ-σ�τερ κ�ρη τυ Δια!ωτισμύ παράτης απικικρατίας, Rousseau διέ-γρα!ε κι�λας τυς σκπύς της καιτ πρ�γραμμά της, πυ παραμένυνακ�μη και σήμερα ι ίδιι: η παρατή-ρηση και η περιγρα!ή τυ υράνιυτ��υ των ανθρωπίνων πλιτισμώνκαι στη συνέ�εια η σύγκρισή τυς.

Bλέμμα, ματιά, υράνι τ��, πα-ρατήρηση, απ�σταση, αν έκρινε κα-νείς απ� την επιμνή στις μετα!-ρές πυ α!ρύν την �ραση, θα πί-στευε �τι μία «Λάικα» ή μία «Nίκν»

είναι τ�σ απαραίτητη στν ανθρω-πλ�γ �σ είναι τ μικρσκ�πιστ �ιλ�γ ή τ τηλεσκ�πι στν α-στρν�μ. Θα !αντα��ταν �τι τ μά-τι είναι τ κατ’ ε��ήν αισθητήρι�ργαν τυ επαγγέλματς και η !ω-τγρα!ική μη�ανή μπρστά απ� αυ-τ�, τ κατ’ ε��ήν εργαλεί πυμπρεί να σταθερπιήσει τις πτι-κές λήψεις. Kαι �μως τα πράγματαδεν είναι καθ�λυ έτσι.

Σκ�τεινς θάλαμ�ς, απσταση καιγνώση: Tα μετα!ρικά σ�ήματα πυα!ρύν την �ραση, ανα!έρνταιστη γνώση. Mαθαίνω θα πει «!έρνωστ !ως». O Homo sapiens, τ μνα-δικ� είδς πυ μιλάει, κατακτά τηγνώση τυ μέσω της �ρασης κατάκύρι λ�γ.

Στη μελέτη τυ ανθρώπυ απ� τνάνθρωπ, η «εικ�να τυ άλλυ» απ-τελεί συγ�ρ�νως αντικείμεν αλλάκαι απτέλεσμα - κατασκεύασμα τυσκτεινύ θάλαμυ της γνώσης, �-πως αυτ� διαμρ!ώνεται απ� τηνπλυσυ�ητημένη πια «απ�σταση» καιτην πτική γωνία τυ παρατηρητή.Στην πραγματικ�τητα, �μως, της αν-θρωπλγικής δυλειάς η λεκτική ε-πικινωνία, η πρσωπική σ�έση καιστάση τυ μελετητή ως πρς τ αντι-κείμεν� τυ είναι αυτά πυ καθρί-�υν τ απτέλεσμα.

H !ωτγρα!ία (πυ ας μην �ε�νά-με �τι ως έργ τέ�νης είναι ένα αντι-κείμεν ανθρωπλγικής ανάλυσης)απτελεί και ένα �ασικ� εργαλείτης περιγρα!ικής εθνγρα!ίας, πυδίνει πληρ!ρίες για τυς σύγ�ρ-νυς ανθρώπυς ή για τυς ανθρώ-πυς τυ παρελθ�ντς και, αλίμν,

για τυς ανθρώπυς πυ σε λίγ δενθα υπάρ�υν πια. Aς δύμε μερικάπαραδείγματα:

Aπαθανατί�ντας τυς Eρυθρ�-δερμυς. Γύρω στ 1900 Edward S.Curtis, Aμερικαν�ς !ωτγρά!ς μεεθνγρα!ικές �λέψεις, συλλαμ�άνειτ μεγαλεπή�λ σ�έδι να κατα-γράψει μέσα σε πέντε �ρ�νια και σεείκσι τ�μυς «�λες τις �ψεις της�ωής �λων των !υλών των Iνδιάνωντης Bρείυ Aμερικής» πυ «πλι-τισμ�ς» δεν εί�ε ακ�μη �επαστρέψει.Tριακ�σιες �ιλιάδες κλισέ, αναμ!ι-σ�ήτητης καλλιτε�νικής α�ίας, αμ!ι-σ�ητύμενης �μως επιστημνικής α-�ιπιστίας, καθώς !ωτγρά!ς έ-στηνε τα πλάνα τυ και ρετυσάρι�ε�ωρίς περιρισμύς. Aυτ� δεν εμπ�-δισε �έ�αια τ X�λιγυντ απ� τ νακαταληστέψει τν Curtis, ανθρω-πλ�γς �μως θα πρέπει να �ρησιμ-πιήσει ισ�υρά !ίλτρα και σύνεση γιανα στηρι�θεί σε αυτές.

Oι κινωνικές �ρήσες τυ σώμα-τς. Γύρω στ 1940 δύ διάσημι αν-θρωπλ�γι, Gregory Bateson και ηMargaret Mead, δυλεύντας στMπαλί, διάλε�αν τη !ωτγρα!ία ως�ασικ� εργαλεί πρκειμένυ να διε-ρευνήσυν συστηματικά τις κινωνι-κές �ρήσεις τυ σώματς.

T ανθρώπιν σώμα με τις κινή-σεις, τις στάσεις, τις εκ!ράσεις τυπρσώπυ, δηλώνει την υπαγωγήτυ και τη μαθητεία τυ σε μία συ-γκεκριμένη κυλτύρα. Xάρη στη!ωτγρα!ία, �λα αυτά τα δεδμέναμπρύν να απμνωθύν και να με-λετηθύν.

Oι ιθαγενείς !ωτγρά!ι. Yπάρ-

�υν !ωτγρα!ίες πυ έ�υν τρα-�η�τεί �ωρίς ανθρωπλγική πρ�θε-ση, απτελύν �μως για τυς ανθρω-πλ�γυς πηγές ανεκτίμητων πλη-ρ!ριών. Eνα ε�αιρετικ� παράδειγ-μα είναι ι παραδσιακές !ωτγρα-!ίες τυ γάμυ.

Eνα ρυ�εί γνώσεων για κάπινπυ �έρει να «δια�ά�ει» την εικ�να:μια λ�κληρη �ψη της κινωνικήςργάνωσης κατά τη συνάντηση τωνδύ ικγενειών. H παράτα�η κατάηλικία, !ύλα, συγγενείς ε� αίματςκαι ε� αγ�ιστείας. Oι ενδυμασίες, ιεκ!ράσεις, ι στάσεις, ι απυσίες,�λα μπρύν να συνθέσυν μιαπραγματικ�τητα πυ παραδ�θηκεστην ιστρία της ανθρωπ�τητας μέ-σω μιας !ωτγρα!ίας.

Tσ� δια��ρετικ�ί και μως τσ� ί-δι�ι. H δυλειά τυ ανθρωπλ�γυπάνω στη !ωτγρα!ία, �επερνώνταςτην επι!άνεια των πραγμάτων, μπ-ρεί να πάρει σημειλγικές και αι-σθητικές διαστάσεις, πυ την τπ-θετύν στ σταυρδρ�μι της επιστή-μης και της τέ�νης.

O ανθρωπλγικ�ς γραπτ�ς λ�γςθα έρ�εται πάντα να συμ�άλλει στηνκαταν�ηση της παγκσμι�τητας τυανθρώπυ, πέρα απ� τις εμ!ανείςδια!ρές των ανθρωπίνων πλιτι-σμών.

Bι�λι�γραία: Bateso, Gr. – Mead M., Balinese Character, TheNew York Academy Sciences, 1942.Becker H, Exploring Society Photographically,Mary and Leigh Gallery, NorthwesternUniversity, Evaston, Illinois, 1981.Curtis S.E., The North American Indians.Levi – Strauss Cl., Le regard éloigné, Plon, 1983.

Aριστερά: H ενασ��ληση με τ σώμα. �εψείρισμα σε γάμ, Mπαλί, 1940. Φωτ. Gr. Bateson απ� τ �ι�λί τυ με την Margaret Mead, Balinese Character, New YorkAcademy of Sciences, 1942. Δε�ιά: «Θλιμμένι Tρπικί» (και ��ι θλι�ερί). H εικ�να τυ άλλυ για μας είναι τ �λέμμα της θλίψης μας. Φωτ. Cl. Levy - Strauss,

Tristes Tropiques, Plon, 1955.

T�υ Δημήτρη Kαλκύρη

OΛOI διεκδικ�ύν τ�ν K�σμ�. O �ωτ�-γρά��ς τ�ν απ�κτά σε �ρ�ν� παρελ-θ�ντα. O συγγρα�έας σε �ρ�ν� μέλ-λ�ντα. T� πεδί� της συνάντησήςτ�υς είναι ένα δια�ρ�νικ�, π�λυτά-ρα�� «Φωτ�–P�μάντσ�»: μυθιστ�-ρίες �ωτ�γρα�ικών εικ�νων. Iστ�-ρίες με λάμψεις.

Oπως � αρ�ιτέκτων σκην�θετεί καιδιαιρεί τ� �ώρ� �ρί!�ντας τις συντε-ταγμένες τ�υ, � �ωτ�γρά��ς κάνειασυνείδητα τ� ίδι� ακρι"ώς, �ωρί!�-ντας τ� �ώρ� «εν �ρ�νω». Δεν έ�εισημασία αν � �ώρ�ς τ�υ �ωτ�γρά-��υ είναι τε�νητά δ�μημέν�ς ή ��ι.Eνα �υσικ� τ�πί�, μια μεγεθυμένηλεπτ�μέρεια εν�ς αντικειμέν�υ, έναπρ�σωπ�, υπάγ�νται αναγκαστικάστ�υς δ�μικ�ύς ά$�νες π�υ επικα-λείται τ� �ωτ�γρα�ικ� κάδρ�.

O κάθε �ωτ�γρά��ς, σαν τ�ν αρ�ι-τέκτ�να, θέλει δεν θέλει «αεί γεωμε-τρεί». Oσ� περισσ�τερ� αυτ�ματ�-π�ιείται και γίνεται μα!ικ�τερη η �ω-τ�γρα�ική μη�ανή, �σ� ευκ�λ�τερα"γά!ει «καλές» �ωτ�γρα�ίες (και �-σ� τα�ύτερα τις πρ�λαμ"άνει τυπω-μένες) � ανειδίκευτ�ς καταναλωτήςτης μνήμης, τ�σ� και � �υσικ�ς κ�-σμ�ς μεεταλλάσσεται σε ά"ακες �-ρατ�ύ, σταματημέν�υ �ρ�ν�υ, π�υπερικλείει �ρθ�γώνιες επι�άνειες ε-πιπέδ�υ �ώρ�υ και άλλ� τ�σ� κατα-λύεται η ν�μ�θεσία της �θ�ράς, κα-ταπατάται η λήθη και η ε$�υσία τ�υθανάτ�υ. Γι’ αυτ� �ωτ�γρα�ί!�υμεα�ειδώς παιδιά. Aλλά και �ι τά��ι, �-πως τις ταυτ�τητες, επιστεγά!�νταιμε �ωτ�γρα�ίες.

H ιστ�ρία διαπλάθεται απ� τη συμ-"ατική αρ�ιτεκτ�νική, �πως και απ�την απλ�ϊκή �ωτ�γρα�ία.

O�ι, η �ωτ�γρα�ία –�πως και η αρ-�ιτεκτ�νική– δεν είναι τέ�νη με τηντρέ��υσα ένν�ια. H �ωτ�γρα�ία εί-ναι μάλλ�ν στιγμιαία τελετή, συλλ�-γική μύηση, ε$�ρκισμ�ς τ�υ απευ-κταί�υ, μετεγγρα�ή τ�υ ανε$ήγητ�υσε ν�ητές !ώνες παρ�υσίας (ιδίως:απ�υσίας) τ�υ �ωτ�ς. Παρα�ρά!�-ντας λίγ� τ�ν K�ρτάσαρ, μπ�ρ�ύμενα π�ύμε �τι κατά "άθ�ς «η �ωτ�-γρα�ία είναι μια καλή Πρά�η».

O �ωτ�γρά��ς είναι � αρ�ιτέκτωντ�υ �ωτ�ς π�υ απ�τυπώνει σκιές υ-ψηλής ανάλυσης.

H �ωτ�γρα�ία

ως μ�ρ�ή α�ήγησης

Περιστ�ι�ί!�μαι συνε�ώς απ� �ω-τ�γρα�ίες ιδεών. Yπ�ψιά!�μαι στ�κάδρ� της �ωτ�γρα�ίας μιας μ�ρ-�ής στιγμιαία «ηθική» της αισθητι-κής. Mια αρετή �ρθ�γωνί�υ τύπ�υ.

Mέσα στ� �ρθ�γώνι� πλαίσι� τα$ι-ν�μείται αυτ�μάτως � �ώρ�ς και ταεικ�νι!�μενα αντικείμενα σε ηθικάκαι αισθητικά �ωτισμένες περι��ές.

Kαι � �ωτ�γρά��ς; Eίναι !ωγρά-

��ς ή συγγρα�έας διά τ�υ �ωτ�ς;Aπ� τα πρώτα κι�λας στάδια της

καθιέρωσής της, η �ωτ�γρα�ία θεω-ρήθηκε μια "ι�μη�ανία π�υ έθιγε τασυμ�έρ�ντα (καλλιτε�νικά και υλικά)των !ωγρά�ων. Στ� άλλ� άκρ�, � �ω-τ�γρά��ς ε$υμνύθηκε απ� συγγρα-�είς ως καλλιτέ�νης π�υ συνεργά!ε-ται κατ’ ευθείαν με τ�ν ήλι�!

Παρα�ρά!�ντας τ�ν Pεμπώ μπ�-ρ�ύμε να δε�τ�ύμε πως � �ωτ�γρά-��ς παρίσταται στην εκκ�λαψη τηςσκέψης τ�υ.

N�μί!ω πως κανένας δεν $έρει α-κρι�ώς γιατί !ωγρα�ί!ει ή γιατί γρά-�ει. Kανένας δεν $έρει επίσης ακρι-"ώς γιατί �ωτ�γρα�ί!ει. Kαι θα ήταντ�υλά�ιστ�ν αγένεια να π�ύμε �τι �συγγρα�έας «�ωτ�γρα�ί!ει» με τ�μ�λύ"ι, �πως � �ωτ�γρά��ς «γρά-�ει» με τ� �ακ�. Mπ�ρεί �μως αυτήκαθ’ εαυτή η �ωτ�γρα�ία, ως καλλι-τε�νική πρά$η, να είναι συγγενέστε-ρη με τη λ�γ�τε�νία παρά με τη !ω-γρα�ική.

O �ωτ�γρά��ς σκέ�τεται σανσυγγρα�έας, αλλά σαν συγγρα�έαςπ�υ μιμείται τ� !ωγρά��. Eίναι υ"ρι-δική �υσικά μ�ρ�ή, ανάλ�γη τ�υσκην�θέτη ή τ�υ μαέστρ�υ. Δι�ργα-νώνει τ�ν αντικειμενικ� κ�σμ� μέσααπ� ένα πρίσμα: κυρι�λεκτικ�, αι-σθητικ�, δραστικ�, ρυθμικ� και με έ-να αίσθημα ψυ��λ�γικά ωκεάνει�.

Mια �ωτ�γρα�ία, μ�λ�ν�τι περι-κλείει μια διήγηση είναι, π�λλές ��-ρές, πρ�τιμ�τερη απ� ένα διήγημα:

�λ�κληρώνεται, με την πρώτη ματιάκαι δεν �ρειά!εται να $ε�υλλί!εις.Συ�νά �μως και η �ωτ�γρα�ία διακα-τέ�εται απ� ακατάσ�ετη �λυαρία.

Aλλά � �ωτ�γρά��ς δεν έ�ει λ�γ�να είναι «καλλιτέ�νης». Eπι"άλλεταιστ� �ρ�ν� σ�ην�ειδώς. O συγγρα�έ-ας δημι�υργεί μέσω της τέ�νης τ�υμια μ�ρ�ή �ρ�ν�υ.

Oπως � σκ�πευτής, � �ωτ�γρά��ςεντ�πί!ει τ� στ�� τ�υ με τ� ένα μά-τι κλειστ�. H συνείδηση τ�υ Kύκλω-πα, ε$ωθεί σε μια μ�ρ�ή μινιμαλιστι-κής λ�γ�τε�νίας, απαιτώντας ένα�ραστικ� υπ�"αθρ� π�υ συν�δεύειτις περισσ�τερες �ωτ�γρ�ίες: τη λε-!άντα.

O συνδυασμ�ς �ωτ�γρα�ίας και ε-πε$ηγηματικ�ύ λ�γ�υ �αρακτηρί!ειτην τελευταία τέ�νη της �ιλιετίας.

H �ωτ�γρα�ία

της λ�γ�τε�νίας

H �ωτ�γρα�ία είναι ένας τρ�π�ςσυνδιαλλαγής με την α�θαρσία καιως εκ τ�ύτ�υ, είναι �υσικ� �τι απ�νωρίς �ι λ�γ�τέ�νες έδει$αν !ωηρ�ενδια�έρ�ν γι’ αυτήν, τ�σ� π�!άρ�-ντας αρειμάνια �σ� και τρα"ώνταςκάπ�τε και �ι ίδι�ι �ωτ�γρα�ίες:

O Λι�ύις Kάρ�λ, συγγρα�έας τηςθρυλικής «Aλίκης στη �ώρα των θαυ-μάτων», � Eμίλ Z�λά, �πως και � συ-μπατριώτης τ�υ Aλέν T�υρνιέ, συ-γκαταλέγ�νται στ�υς μανιώδεις �ω-τ�γρά��υς.

Aλλά και �ι Eλληνες "υθί!�νταιστα πάθη νωρίς:

O Παύλ�ς Nιρ�άνας λ.�. γρά�ει τ�1908 ένα εκτενές κείμεν� για τ� πώςτ�υ ήρθε η έμπνευση να �ωτ�γρα�ί-σει τ�ν Aλέ$ανδρ� Παπαδιαμάντη, α-��ύ πρώτα με τ� μικρ� τ�υ «κ�δακ»�ωτ�γρά�ισε «κάθε έμψυ��ν και ά-ψυ��ν της γειτ�νιάς».

O Kωστής Παλαμάς, τ� 1931, μετην ευκαιρία �ωτ�γρα�ικ�ύ διαγωνι-σμ�ύ, εγκωμιά!ει τη �ωτ�γρα�ία ωςμια εκ των καλών Tε�νών.

«Eίμαι και �ωτ�γρά��ς δηλώνει»σεμνά, τ� 1936 � Iωάννης Γρυπάρηςσε συνέντευ$ή τ�υ και σπεύδει να δι-ευκρινίσει: «Eμ�ανί!ω μ�ν�ς τις �ω-τ�γρα�ίες μ�υ».

O Aνδρέας Eμπειρίκ�ς εκθέτει τ�1955, σε κεντρική αίθ�υσα των Aθη-νών 210 καλλιτε�νικές �ωτ�γρα�ίεςτ�υ.

O Γιώργ�ς Σε!έρης ήταν συστημα-τικ�ς �ωτ�γρά��ς, πρ�σ�ατα μάλι-στα εκδ�θηκε ένα λεύκωμα με «κυ-πριακές» �ωτ�γρα�ίες τ�υ.

O Oδυσσέας Eλύτης δεν επιδ�θη-κε μεν έμπρακτα στη �ωτ�γρα�ία, τη�ρησιμ�π�ίησε �μως ως πρώτη καικύρια ύλη για ένα μεγάλ� αριθμ�«συνεικ�νων» π�υ �ιλ�τέ�νησε.

O Nίκ�ς Δήμ�υ, ασ��λείται μεθ�-δικά με τη �ωτ�γρα�ία, τ�σ� με κεί-μενα �σ� και με λήψεις.

O Kυριάκ�ς Nτελ�π�υλ�ς, δρα-στήρι�ς �ωτ�γρά��ς επίσης, ε$έδω-σε τελευταία ένα λεύκωμα με «ελλη-νικές» �ωτ�γρα�ίες τ�υ.


Συγγρα�είς �ωτ γρά� ιΠαλαμάς, Σε�έρης και Eμπειρίκ�ς απαθανάτισαν με τ� �ακ� τ�υς ανθρώπινες στιγμές

Oι μνα�ί Λγγίνς και Xαρίτων. Φωτγρα�ία τυ Γιώργυ Σε�έρη. (Aπ� τ �ι�λί «Kύπρς, Mνήμη και Aγάπη. Mε τ �α-κ� τυ Γιώργυ Σε�έρη», εκδ. Πλιτιστικ� Kέντρ Λαϊκής Tράπε%ας, Λευκωσία 1990).

AΦIEPΩMA

AΦIEPΩMA


Eικ�να και ΨυιατρικήH �ωτ�γρα�ία τ�ν 19� αιώνα ως επιστημ�νικ� εργαλεί� και καλλιτε�νική δημι�υργία

Tων Θανάση Kαράατ�υ

Eπίκ�υρ�υ καθηγητή Ψυ�ιατρικής τ�υ AΠΘ

Γρηγ�ρη Aμπατ��γλ�υ

Λέκτ�ρα Ψυ�ιατρικής τ�υ AΠΘ

H EΦEYPEΣH της ωτγραίας συ-μπίπτει με την ανάδυση της σύγ�ρ-νης ιατρικής και είναι απτέλεσματης ίδιας περιρρέυσας επιστημνι-κής ατμ�σαιρας πυ, άλλωστε, τα-�ύτατα εμπλυτί�εται με δεδμένααπ� τις πι διαρετικές κατευθύν-σεις. Δεδμένα τα πία συγκλίνυν!έ!αια στην ανάδει"η μιας θετικής,παντδύναμης και θριαμ!εύυσας ε-πιστήμης. Δεν "ενί�ει λιπ�ν τ γε-γν�ς �τι, σ�εδ�ν αμέσως μετά τηναναγγελία της εεύρεσης τωνNiepce και Daguerre απ� τν Aragoστην Aκαδημία Eπιστημών τυ Παρι-σιύ (1839), γιατρ�ς A. Donné(1801–1878) ωτγραί�ει τ πρ�σω-π εν�ς νεκρύ. Eίναι πρανές �τιι τε�νικές δεσμεύσεις της επ�ής–ανάγκη για παρατεταμέη έκθεσητης «π��ας» εν�ς ακίνητυ αντικει-μένυ– επε"ηγύν μια τέτια επιλ-γή θέματς. Aπ� τ απτέλεσμα �-μως αναδύεται μια συμ!λικ�τητα �-ταν αυτή η ιατρική ωτγραία ε-ντα�θεί στ συγκεκριμέν επιστημ-νικ� πλαίσι της επ�ής. Δι�τι τ�τεείναι πυ κλινικ�ς γιατρ�ς αρ�ί�εινα !λέπει τ πάσ�ν σώμα τυ αρρώ-στυ «αντικειμενικά», ως αντικείμε-ν δηλαδή πάνω στ πί –αήν-ντας κατά μέρς κάθε είδυς σωμα-τική εκραστικ�τητα και κάθε !ιω-ματική εκμυστήρευση τυ ατ�μυ–ανα�ητά τη σημειλγική α"ία τωνσυμπτωμάτων· τ� ανθρώπιν� σώμα έ- ει μετατραπεί σε απλ� αντικείμεν�ανατ�μίας και �υσι�λ�γίας. Eτσι, ανη ε"έταση εν�ς αρρώστυ σε κωμα-τώδη κατάσταση μπρεί να «συμπυ-κνώνει» την πι «ε"ιδανικευμένη»μρή κλινικής ε"έτασης, η ωτ-γραία εν�ς νεκρύ μπρεί να παρα-πέμπει, έμμεσα έστω, σ’ αυτή τη θε-τικιστικά «απστειρωμένη» συνθήκη.

Iατρική και ψυ�ιατρική

H γένεση της ψυ�ιατρικής, �ωρίςνα είναι μια δημιυργία ex nihilo, εί-ναι υπ�θεση των αρ�ών τυ 19υ αι-ώνα, �ταν πραγματπιύνται ρι�-σπαστικές αλλαγές τ�σ στη σ�ετικήγνώση �σ και στις αντίστι�ες πρα-κτικές. Eνώ �μως ώς τα μισά περίπυτυ αιώνα η τρέλα περιγράεται μεεπιστημνικύς �ρυς αλλά σε ιλ-σικ� πλαίσι, ως «ψυ�ική αλλ-τρίωση» ή «ενιαία ψύ�ωση», στη συ-νέ�εια, εγκαινιά�εται και σιγά σιγά ε-πι!άλλεται η σημειλγική διαρ-πίηση διακριτών νσλγικών ντ-τήτων. Aυτή η απασιστική αλλαγή«παραδείγματς» θα απμακρύνει

την ψυ�ιατρική απ� τις πρηγύμε-νες ιλσικές δεσμεύσεις, πρ-σεγγί�ντάς την έτσι περισσ�τερπρς την ιατρική πυ �δευε ήδηστν εμπειρισμ� και τ θετικισμ�.

Eπιστημ�νικ� εργαλεί�Σ’ αυτ� τ δεύτερ μισ� τυ 19υ

αιώνα, η �ρήση της ωτγραίαςστην ψυ�ιατρική θα εντα�θεί μέσαστ ίδι θετικιστικ� κλίμα και θα θε-ωρηθεί, �πως και στην ιατρική, έναεπιστημνικ� εργαλεί: να πρσδώ-σει μεγαλύτερη αντικειμενικ�τηταστην ψυ�ιατρική νσλγία εί�ε ωςστ�� H. Diamond, �ταν άρ�ισε τ1852 να ωτγραί�ει τυς αρρώ-στυς τυ στ Aσυλ τυSpringfield· με !άση αυτές τις ωτ-γραίες θέλησε να θέσει ψυ�ιατρι-κές διαγνώσεις J. Conolly στ άρ-θρ τυ «The physiognomy ofinsanity» πυ δημσίευσε τ 1858στ «The Medical Times and Gazette»τυ Λνδίνυ. Aλλωστε απ� τ 1852, Duchenne de Boulogne μελετύσε

την έκραση των ανθρωπίνων παθώνωτγραί�ντας τα απτελέσματατης ηλεκτρικής διέγερσης (αραδι-σμύ) των επιμέρυς μυών τυ πρ-σώπυ πυ πρσέδιδαν διαρετι-κές εκραστικ�τητες. Aνα�ητύσεσε αυτές, γνωστές απ� την εμπειρία,εκράσεις τυ πρσώπυ στη διάρ-κεια δια�ρων παθών ώστε να απ-καλύψει εκείνυς τυς μύες πυ«ευθύννται» κάθε ρά. T σ�ετικ�Album �ρησιμπιήθηκε ως «ωτ-γραικ� λε"ικ� των παθών για �ρήσητων επιστημ�νων και των καλλιτε-�νών» και απ� τν Ch. Darwin στ !ι-!λί τυ «The expression of theemotion in man and animals» (1872).

(...) Kαι καλλιτε�νικήδημι�υργία

Tα ωτγραικά πρτέτα τωνρενπαθών θα γίνυν και καλλιτε-�νική δημιυργία. Δι�τι, επιπρ�σθε-τα, η ωτγραία στην ψυ�ιατρικήήρθε να συνε�ίσει, με άλλ τρ�π

και μια πργενέστερη εικνγραι-κή αναπαράσταση της τρέλας καιτυ ψυ�ισμύ. Στη ωτγραικήδημιυργία !άρυνε η αρ�αι�τατηπαράδση της υσιγνωμικής, μείγ-μα «επιστημνικής» πρ�τασης καικαλλιτε�νικής δημιυργίας, με ρί�εςστν Iππκράτη και τν Aρισττέληκαι «πρακτικές» εαρμγές �πωςτυ Della Porta (1535-1616) και τυLavater (1741-1801) !άρυνε ακ�μη ηνεώτερη παράδση της ρενλ-γίας τυ Gall (1758-1828). Θα παί-"υν τ ρ�λ τυς και τα αισθητικάρεύματα πυ διαπερνύν τν 19αιώνα.

Eτσι, τ ρμαντισμ� των πινάκωντυ Gericault πυ απεικνί�υν «μ-νμανείς» τρελύς (1818-1822) θαδιαδε�θεί ρεαλισμ�ς των πρτρέ-των πυ σ�εδίασε Gabriel για τνψυ�ίατρ Esquirol γύρω στα 1838. Hνέα ωτγραική απεικ�νιση θα κυ-ριαρ�ήσει με τ νατυραλισμ� τηςπυ ιδιαίτερα ευνύσε αλλά καιτρδτύσε η τ�τε επιστήμη:«Για την πιστή και τα�ύτατη αναπα-ραγωγή της εικ�νας εν�ς ρενπα-θύς, η ωτγραία πρέπει να είναισ�εδ�ν ένα έργ τέ�νης: τ πρτρέ-τ δεν πρέπει να υπστεί �ειρισμύςύτε να ε"ωραϊστεί ή να ασ�ημήνει.Aκρι!ές εκμαγεί πυ υπκλέπτει τηύση, πρέπει αναγκαίως να παρέ�ειλεπτμερή μι�τητα και να αντανα-κλά τη στάση και τη συνήθη έκρα-ση των �αρακτηριστικών τυ πρσώ-πυ». Πρ�κειται για απ�σπασμα απ�ένα άρθρ τυ Legrand du Saulle(1863), «πργραμματικ�» της ευρεί-ας �ρήσης της ωτγραίας στηνψυ�ιατρική πυ επακλύθησε καισυνε�ίστηκε στ πρώτ μισ� τυ20ύ αιώνα. O αρθργράς δεν θαπαραλείψει να αναερθεί και στις η-θικές αντιρρήσεις πυ πρέκυπταν,πρτείνντας μια δεντλγία γιατη �ρήση της ωτγραίας στην ψυ-�ιατρική.

Πλλά συγγράμματα ψυ�ιατρικήςτυ δεύτερυ μισύ τυ 19υ αιώνα�ρησιμπίησαν τη ωτγραία αλ-λά τ απ�γει αυτής της �ρήσης !ρί-σκεται στην περίδ της Salpetriere,στην κλινική τυ Charcot: απ�γειτυ ιατρικύ θετικισμύ στη μελέτητης υστερίας αλλά και της ωτγρα-ίας στην υπηρεσία της ιατρικής,[«Revue Photographique» (1869-72),«Revue Medico - photographiquedes Hopitaux de Paris» (1873-76),«Iconographie» (1876-80), «NouvelleIconographie de la Salpetriere»(1896-1918)]. Oι τρεις τ�μι της τε-λευταίας θα παραμείνυν �,τι σημα-ντικ�τερ και ωραι�τερ έ�ει να επι-δεί"ει η �ρήση της ωτγραίαςστην ιατρική / ψυ�ιατρική τυ 19υαιώνα.

Diamond H. W. N�σηλευ�μένη τ�υ Aσύλ�υ Surrey County (Aγγλία) 1852.


H σκηνή της ταTα π�ρτρέτα μ�υσικών και �ι συνθέσεις συγκρ�τημάτων μέσα απ� τις �ωτ�γρα�ίες

T�υ Σάκη Παπαδημητρί υ

TO «�αιν�μεν� τ�α�» αναστατώνειAμερική και Eυρώπη στη δεκαετίατ�υ ’20 –η δεκαετία π�υ �ν�μάστη-κε jazz age. Eπ�μεν� ήταν �ι άλλεςτέ�νες να μη μείν�υν απ’ έ�ω, ε-��σ�ν μάλιστα εί�αν δημι�υργη-θεί �ι κατάλληλες συνθήκες για τησυνύπαρ�ή τ�υς με την τ�α�, με τηνέα �ω�γ�ν� δύναμη. Eπιδράσειςλ�ιπ�ν της τ�α� αρ�ικά στη ��ρευ-τική μ�υσική και τ� τραγ�ύδι κα-θώς και σε μερικά έργα κλασικήςμ�υσικής. Σταδιακά �μως �ι σ�έ-σεις της τ�α� με τις άλλες τέ�νεςεμπλ�υτί��νται και ε�απλών�νταιστ� μι�ύ�ικαλ, τη ��ρ�γρα�ία, τη�ωγρα�ική, τ�ν κινηματ�γρά��, τ�θέατρ�, τη λ�γ�τε�νία, τις γρα�ι-κές τέ�νες, τα κιν�ύμενα σ�έδιακαι τη �ωτ�γρα�ία. Eπι�υλά�ειςμπ�ρεί να έ�ει κανείς για τις διά-��ρες «συνυπάρ�εις», αλλά έναείναι τ� σίγ�υρ�, �τι «η �ωτ�γρα-�ική τέ�νη είναι η μ�νη π�υ αντι-μετώπισε με σ��αρ�τητα την τ�α�και την είδε �πως πραγματικά εί-ναι», �πως γρά�ει � Eρικ X�-μπσμπ�μ στ� !ι!λί� τ�υ «H σκηνήτης τ�α�».

Tέ�νη

Δεν υπάρ�ει αμ�ι!�λία �τι η �ω-τ�γρα�ική τέ�νη ήταν αυτή π�υ α-π�τύπωσε �λη την ιστ�ρία τηςτ�α�. Kαι π�ύ δεν συναντ�ύμε �ω-

τ�γρα�ίες: �ε�υλλί��ντας τα ιστ�-ρικά !ι!λία συνειδητ�π�ι�ύμε, �ά-ρη στις �ωτ�γρα�ίες, σε τι περι-!άλλ�ν αναπτύ�θηκε η τ�α� και α-π� τα �ωτ�γρα�ικά π�ρτρέτα ανα-γνωρί��υμε τις �υσι�γνωμίες τωνμ�υσικών και τις συνθέσεις τωνσυγκρ�τημάτων. M�λις πιάσ�υμεστα �έρια μας ένα δίσκ� τ� πρώτ�π�υ θα κ�ιτά��υμε είναι τα πρ�σω-πα των μ�υσικών. Π�ι�ς αληθιν�ς�ίλ�ς της τ�α� �ε�νά τ� απλανές!λέμμα τ�υ Tσάρλι Πάρκερ, τα δά-κτυλα τ�υ Θελ�νι�υς M�νκ έτ�ιμανα τρυπήσ�υν τα πλήκτρα, τ�νNτέ�τερ Γκ�ρντ�ν �αμέν� στ�νκαπν�, τ�υ Aρτ Mπλέικ με κρεμα-σμέν� στ�μα, τ�ν Nτι�υκ Eλιγκτ�ννα μας κ�ιτάει α�’ υψηλ�ύ και τ�-σ�υς άλλ�υς π�υ τ�υς ανακαλ�ύ-με αυτ�ματα στη μνήμη επειδή α-κρι!ώς έ��υμε δει τις �ωτ�γρα-�ίες τ�υς. Eκτ�ς απ� τα ε�ώ�υλλατων δίσκων, �ι �ωτ�γρα�ίες κυ-κλ��ρ�ύν: στα μ�υσικά περι�δι-κά, στις α�ίσες, σε �ανελάκια,καλλιτε�νικές εκδ�σεις, στ�υςτ�ί��υς των τ�α� κλαμπ (συνήθωςως κ�λά�), στις γκαλερί, στις εκθέ-σεις των �εστι!άλ...

AισθητικήAπ� �λες τις καλλιτε�νικές μ�ρ-

�ές π�υ πρ�σπάθησαν να γε�υρω-θ�ύν με την τ�α�, η �ωτ�γρα�ικήτέ�νη πέτυ�ε τα περισσ�τερα. Δενείναι υπερ!�λικ� αυτ� π�υ λέγε-

ται, �τι δηλαδή η �ωτ�γρα�ία απ�-δίδει τ� «πνεύμα» και την «ατμ�-σ�αιρα» της τ�α�. T� «πνεύμα»της τ�α�, κάθεται σε αναμμένακάρ!�υνα. Aνικαν�π�ίητ�, απαιτη-τικ�, εκρηκτικ�, ανασ�άλιστ�. Γι’αυτ� και λίγες μ�ν� ��ρές ή λίγεςμ�ν� στιγμές, πετυ�αίν�υν �ι πα-ραλληλισμ�ί με τις άλλες τέ�νες.

Eνώ η �ωτ�γρα�ία κατά�ερε νατ� πλησιάσει και να τ� παγιδέψειστ� �ακ�. Oι �ωτ�γρα�ίες επέ-!αλλαν μιαν άλλη �πτική και αι-σθητική και �ι �ωτ�γρά��ι επέ-!αλλαν τις πρ�σωπικές τ�υς ιδιαι-τερ�τητες –μια λεπτ�μέρεια απ�τις ��ρδές τ�υ πιάν�υ, δύ� μ�να-�ικές !άσεις μικρ��ώνων, ένα σα-��ων� και ένα πακέτ� τσιγάραστ� πάτωμα, αντικατ�πτρισμ�ί στ�τρ�μπ�νι, ένα π�δι π�υ κτυπάειτην μπ�τα των τραμς, ένα ντε-σε-!� με αυτ�κ�λλητ� σήμα της τ�α�στ� καπ�, κ�σμ�ς π�υ �ειρ�κρ�τείή ��ρεύει, κίνηση σε ένα δισκάδι-κ�, η πρ�σ�ψη εν�ς κλαμπ, �ε��ρ-τωμα �ργάνων, � μ�υσικ�ς μακριάαπ� την ένταση της σκηνής...

H παρ�υσία της �ωτ�γρα�ίαςτ�α� στη Θεσσαλ�νίκη έ�ει σ�εδ�νσυμπληρώσει τη δεύτερη δεκαε-τία της. Oυσιαστικά παρακ�λ�ύ-θησε την π�ρεία της τ�α� στην π�-λη και συνέ!αλε κι αυτή στην ανά-πτυ�ή της. Hδη απ� τ� 1977 τ� πε-ρι�δικ� «TZAZ» και λίγ� αργ�τερατ� «συν και πλην» γέμι�αν τα ε�ώ-

�υλλα και τις σελίδες τ�υς με �ω-τ�γρα�ίες δικών μας �ωτ�γρά-�ων. Στ� μετα�ύ, η κίνηση των συ-ναυλιών π�λλαπλασιά�εται καιπρ�καλεί τ� ενδια�έρ�ν για τηνκαταγρα�ή τ�υς. Kαι έτσι �θά-ν�υμε στις πρώτες ατ�μικές και �-μαδικές εκθέσεις τ� 1978-80 –XANΘ, «Φωτ�θήκη», Bebop.

Nίκ�ςXριστ�δ�υλάκης

Eδώ α�ί�ει να σημειωθεί η περί-πτωση τ�υ Nίκ�υ Xριστ�δ�υλάκη,� �π�ί�ς είναι και � πρώτ�ς Eλλη-νας �ωτ�γρά��ς τ�α� με διεθνή�ήμη. E�έδωσε στη Γερμανία τ��ωτ�γρα�ικ� άλμπ�υμ–ημερ�λ�-γι� Jazzlife ’81 και η �ωτ�γρα�ίατ�υ Kιθ T�άρετ έγινε α�ίσα απ�την εταιρία δίσκων ECM. Δυστυ-�ώς, � Nίκ�ς Xριστ�δ�υλάκης σκ�-τώθηκε σε τρ��αί� αυτ�κινητικ�δυστύ�ημα τ� 1981, μ�λις 24 ετών.Mαθητής τ�υ θρυλικ�ύ �ωτ�γρά-��υ της Θεσσαλ�νίκης, Γιάννη Kυ-ριακίδη. Eπίσης, στις εκδηλώσειςτ�υ �εστι!άλ T�α� τ�υ Δήμ�υ Θεσ-σαλ�νίκης απ� τ� 1984, καθώς καιτης «Φωτ�γρα�ικής συγκυρίας» α-π� τ� 1988, εντάσσ�νται εκθέσεις�ωτ�γρα�ίας τ�α�.

Mε δύ� λ�για, η �ωτ�γρα�ία καιη τ�α� έ��υν ταιριά�ει για τα καλάκαι τίπ�τα δεν �αίνεται να απειλείτις σ�έσεις τ�υς.

Kιθ T�άρετ. (H�ωτ γρα�ίατ υ Nίκ υ Xρι-στ δ υλάκη έ-γινε α�ίσα απ�την E.C.M.).

T� ν K λτρέιν(�ωτ γρα�ίατ υ Γ υίλιαμ

Kλά�τ ν).

AΦIEPΩMA


Eικαστική�ωτγρα�ίαΣύγ�ρνι Eλληνες δημιυργί και τ έργ τυς

T�υ T��ν Σταθάτ�υ

Φωτ�γρά�υ–Δημ�σι�γρά�υ

H ΦΩTOΓPAΦIA καλύπτει ένα �άσμαενν�ιών και ε�αρμ�γών π�λύ ευρύ-τερ� απ� �ι�δήπ�τε άλλ� μέσ�ν εκ-�ράσεως: τα �ικ�γενειακά π�ρτρέ-τα, η δημ�σι�γρα�ία, η δια�ήμιση, ημ�δα, �ι καλές τέ�νες, η ιατρική καιη ψυ�αγωγία είναι λίγ�ι μ�ν�ν απ�τ�υς �ώρ�υς στ�υς �π�ί�υς !ρίσκειπρ�σ!αση η �ωτ�γρα�ική τε�νική.Δύσκ�λ� λ�ιπ�ν να μιλήσει κανείςγια τη �ωτ�γρα�ία γενικά και α�ρι-στα, ιδίως �ταν πρ�κειται για την πα-ρ�υσίαση εθνικ�ύ έργ�υ.

H σύντ�μη αυτή σημείωση α��ράμ�νά�α τη λεγ�μενη εικαστική �ωτ�-γρα�ία. H διευκρίνιση, πρέπει να τ�νι-σθεί, δεν α��ρά τη θεματ�λ�γία ή(τ�υλά�ιστ�ν σε πρώτ� στάδι�) τηνπ�ι�τητα τ�υ υπ� συ$ήτησιν �ωτ�-γρα�ικ�ύ έργ�υ, αλλά απ�κλειστικάκαι μ�ν�ν τ�ν πρ��ρισμ� τ�υ: με άλλαλ�για, εικαστικ� �ωτ�γρα�ικ� υλικ�είναι αυτ� π�υ πρ�!άλλει �ρισμένεςα%ιώσεις καλλιτε�νικής �ύσεως. O �-ρισμ�ς αυτ�ς, �σ� και αν �αίνεται �-%ύμωρ�ς, έ�ει τ� πλε�νέκτημα �τι %ε-καθαρί$ει τα πράγματα μια και καλή–και �υσικά, � �ρισμ�ς δεν εγγυάταιεκ των πρ�τέρων τίπ�τα για την π�ι�-τητα τ�υ εν λ�γω έργ�υ.

Eίναι γεγ�ν�ς �τι �σ� και αν τ� α-γν��ύν �ι επίσημ�ι ��ρείς (EθνικήΠινακ�θήκη, Yπ�υργεί� Π�λιτισμ�ύκ.λπ.), η �ωτ�γρα�ία έ�ει ε%ελι�θείσε έναν απ� τ�υς πι� ενδια�έρ�ντεςτ�μείς της ελληνικής εικαστικής πα-ραγωγής. H άνθηση αυτή είναι ε%αι-ρετικά πρ�σ�ατ� �αιν�μεν�, η αρ�ήτης �π�ίας μπ�ρεί να πρ�σδι�ρισθείμε μεγάλη ακρί!εια στις 5 N�εμ!ρί�υ1979, ημερ�μηνία ενάρ%εως τ�υ Φω-τ�γρα�ικ�ύ Kέντρ�υ Aθηνών (ΦKA).

T� ΦKA, π�υ δεκαπέντε �ρ�νια τώ-ρα λειτ�υργεί κ�υτσά–στρα!ά ερή-μην τ�υ κρατικ�ύ μη�ανισμ�ύ �άρηστην �ικ�ν�μική και ψυ�ική υπ�στή-ρι%η μιας ��ύ�τας ανθρώπων, υπήρ-%ε συγ�ρ�νως π�λ�ς έλ%εως τηςπρώτης ελληνικής �ωτ�γρα�ικήςγενιάς και, σε μεγάλ� !αθμ�, �υτώ-ρι� της επ�μενης.

Πρώτη γενιάAπ� την πρώτη αυτή γενιά (μιλάμε

για καλλιτέ�νες γεννημέν�υς κυρίωςαπ� τ� 1945 μέ�ρι τ� 1955) %ε�ωρί-$�υν � Nίκ�ς Παναγιωτ�π�υλ�ς, �Γιώργ�ς Δεπ�λλας, � Kωστής Aντω-νιάδης, η Λί$η Kαλλιγά και � Aρης Γε-ωργί�υ. Oι τρεις πρώτ�ι είναι ιδρυτι-κά μέλη τ�υ ΦKA και έ��υν, �υσικά,διαδραματίσει μεγάλ� ρ�λ� στη διά-

δ�ση της ελληνικής �ωτ�γρα�ικήςτέ�νης στην πρωτεύ�υσα, αλλά καιστ� ε%ωτερικ�. Aπ� τ� δημι�υργικ�τ�υς έργ� α%ί$ει να μνημ�νεύσ�υμεμε δύ� λ�για τ�υς K�ιν�ύς Φαντα-στικ�ύς T�π�υς τ�υ Παναγιωτ�π�υ-λ�υ, ανάγνωση των ταπεινών, αντι-�ωτ�γρα�ικών �ώρων τ�υ αττικ�ύλεκαν�πεδί�υ μέσα απ� τ� παιδικ�!λέμμα μιας �τηνής μη�ανής μεπλαστικ� �ακ�· τις Παραλίες τ�υ Δε-π�λλα, κλασική εν�τητα στην �π�ία�ρησιμ�π�ιώντας απηρ�αιωμέν��ιλμ, � �ωτ�γρά��ς παρ�υσιά$ειτ�υς λ�υ�μέν�υς νε�έλληνες σανπρωταγωνιστές κωμωδίας τ�υ ZακTατί· και τις Xρησιμ�π�ιημένες Φω-τ�γρα�ίες τ�υ Aντωνιάδη, �π�υ τ�περιε��μεν� των δια�ημιστικών α�ι-σών στ�υς τ�ί��υς της Aθήνας έ�ειαντικατασταθεί με απλές απεικ�νί-σεις καθημεριν�ύ !ί�υ.

Mεγάλη π�ικιλία ιδεών και μέσωνπαρ�υσιά$ει η εργασία της Λί$ηςKαλλιγά απ� τ� Στίγμα, τη μεγαλ�-πρεπή εγκατάσταση με λά$ερ π�υπρωτ�παρ�υσιάστηκε τ� 1990 στ�Eπίκεντρ� των Πατρών, μέ�ρι τ� π�-λύ πρ�σ�ατ� Hμερ�λ�γι�, �π�υ μεμεγάλη επιδε%ι�τητα α��πλί$�νταικαι α��μ�ιών�νται �ι !ανδαλισμ�ίπ�υ κάπ�ια στιγμή υπέστησαν ταστ�ι�εία τ�υ έργ�υ. O Aρις Γεωργί�υείναι !έ!αια γνωστ�ς ��ι μ�ν� για τ�πλ�ύσι� πρ�σωπικ� τ�υ έργ� (ενδει-κτικά υπενθυμί$ω απ� τις π�λλές τ�υδημ�σιεύσεις, τ� Aριστ�τέλ�υς 6,συνδυασμ�ς �ωτ�γρα�ίας και κειμέ-ν�υ), αλλά και για την πρ�ώθηση της�ωτ�γρα�ίας στη Θεσσαλ�νίκη. HΦωτ�γρα�ική Συγκυρία π�υ �ργανώ-νει κάθε �ρ�ν� έ�ει πια γίνει � καθιε-ρωμέν�ς �ώρ�ς συναντήσεως τωνEλλήνων �ωτ�γρά�ων, καθώς και τ�μ�ναδικ� τ�υς παράθυρ� πρ�ς τηνEυρώπη.

Δεύτερη γενιάAπ� τ�υς �ωτ�γρά��υς και καλλι-

τέ�νες της δεύτερης �ωτ�γρα�ικήςγενιάς ιδιαίτερ� ενδια�έρ�ν παρ�υ-σιά$�υν η Eλένη Mαλιγκ�ύρα, � Περι-κλής Aλκίδης, � Στέλι�ς Eυσταθ�π�υ-λ�ς, η Nατάσσα Mαρκίδ�υ και � Πά-ν�ς Bαρδ�π�υλ�ς. Oι περισσ�τερ�ιεί�αν ή διατηρ�ύν ακ�μα άμεση σ�έ-ση με τ� ΦKA και, �πως και �ι παλαι�-τερ�ι, έ��υν συ�νά εκθέσει και δημ�-σιεύσει στ� ε%ωτερικ�· �ι εργασίεςτ�υς, αν και ρι$ικά δια��ρετικές η μίααπ� την άλλη, ασ��λ�ύνται συ�νά μετ� λεγ�μεν� εσωτερικ� τ�πί�, με τημνήμη και τ�υς μη�ανισμ�ύς της.

Iσως τ� πι� αισι�δ�%� είναι �τι τ�δημι�υργικ� ρεύμα δεν δεί�νει καμίαπρ�θεση να στερέψει· απεναντίας,

π�λλά μπ�ρεί κανείς να περιμένει α-π� τ�υς �ωτ�γρά��υς της τελευταί-ας γενιάς, είτε απ��ίτησαν απ� ταTEI Aθηνών είτε αυτ�ί ακ�λ�ύθησαν�ωτ�γρα�ικές ή καλλιτε�νικές σπ�υ-δές στ� ε%ωτερικ�. Mετα%ύ άλλων, ά-%ι�ι μνήμης είναι η Eριέτα Aττάλη, �Θε��ιλ�ς Στ�υπιάδης και � KώσταςΣταυρ�π�υλ�ς, �ι �π�ί�ι διάλε%αν –�καθένας με τ�ν δικ� τ�υ τρ�π�– να α-σ��ληθ�ύν με τ� τ�πί�, θέμα κατά!άσιν καιν�ύργι� στ� �ώρ� της εικα-στικής �ωτ�γρα�ίας, α��ύ μέ�ρι σή-μερα έ�ει απασ��λήσει κυρίως τ�υςερασιτέ�νες �ωτ�γρά��υς.

Tέλ�ς, σωστ� είναι να μνημ�νευ-θ�ύν και δύ� άτ�μα π�υ απ�τελ�ύνε%αίρεση στ� κατά τα άλλα έρημ� τ�-πί� των ελληνικών �ωτ�γρα�ικώνμελετών. O Δημ�σθένης Aγρα�ιώ-της, καλλιτέ�νης και π�ιητής, καλύ-πτει με συ�νές δημ�σιεύσεις και δια-λέ%εις τ�υς κριτικ�ύς και θεωρητι-κ�ύς �ώρ�υς, ενώ � Aλκης /ανθά-κης, εργα$�μεν�ς σε ένα απ�λυτ�κεν�, έ�ει θέσει την ιστ�ρία της ελ-ληνικής �ωτ�γρα�ίας σε σωστές ε-πιστημ�νικές !άσεις.


«Mε τα μάτια τ�υ έν�υ». Παρίσι 1989. (Φωτ. Eλένη Mαλιγκ�ύρα).

«Zευγάρι π�υ δρ�σί�εται». (Φωτ. Γιώργ�ς Δεπ!λλας).

«T�πία "ύσης και ιστ�ρίας». (Φωτ. Eριέτα Aττάλη).

H Nikolska ��ρεύει στην Aκρ π�λη, 1927 (�ωτ. Nelly’s).


Oι �ωτ�γρα�ίες της Nikolska στ�ν Παρθενώνα (1927) είναι ίσως τα πι� γνωστά, καλλιτε�νικά και δημ��ιλή, δείγματα τηςελληνικής �ωτ�γρα�ίας (�ωτ. Nelly’s).

Πρ�σ�υγικ�ί καημ�ί 1925-27, (Mπρ�μ ιλ).


AΦIEPΩMA

H τέ�νητης Nelly’s

T� δυτικ �λέμμα στην ελληνική �ωτ�γρα�ία

T�υ Nίκ�υ Παναγιωτ π�υλ�υ

Φωτ�γρά�υ

H ΦΩTOΓPAΦIA δεν είναι καθ�λ�υαυτ� π�υ π�λλ�ί ν�μί��υν. Mια �υ-σι�λ�γική δηλαδή απεικ�νιση των α-ναμ�ισ�ήτητων και �υσικών �ψεωντης πραγματικ�τητας. Περιέ"�νταςτ�ν κώδικα τ�υ �λέμματ�ς τ�υ �ω-τ�γρά��υ, απ�τελεί ένα περίτε"ν�σύστημα κατασκευής και δια"είρι-σης εικ�νων. Kάτω απ� την αληθ�-�άνειά τ�υ, τ� σύστημα αυτ� απ�-κρυσταλλώνει, μετα�έρει και επι-�άλλει μια αναπαράσταση τ�υ κ�-σμ�υ κατά τ� δυτικ� πρ�τυπ�, τ�υ �-π�ί�υ είναι και γέννημα.

T� δυτικ� �λέμμα εισάγεται �ανε-ρά μέσα απ’ �λα τα συστήματα εικ�-νων: �ωτ�γρα�ία, κινηματ�γρά��,εικαστικές τέ"νες, τηλε�ραση, κ�-μικ, κ.λπ. Yπ�γεια με κάθε αντικείμε-ν�, ιδέα, μ�δα, γνώση, ψυ"αγωγία, α-%ία ή υπηρεσία. H απ�δ�"ή τ�υ, ως�λέμμα - πρ�τυπ�, τ�υ επιτρέπει«�υσικά» και «αθ�ρυ�α» να εκτ�πί-�ει τ� �π�ι� πρ�ϋπάρ"�ν και να ε-γκαθίσταται στην αντίληψή μας.

Oταν αναπτυ"θεί εκεί, επιτίθεταιστην πραγματικ�τητα –π�υ με �ρα-δύτερ�υς ρυθμ�ύς ε%ελίσσεται–πρ�σπαθώντας να τη «δι�ρθώσει» ήακ�μη και να την αντικαταστήσει.Oλ�κληρ� τ� τ�πί� τ�τε, κ�ινωνικ�και �υσικ�, πρέπει να συμμ�ρ�ωθείμε τη δική τ�υ «�υσική και �ρθή» θέ-αση τ�υ κ�σμ�υ.

T� �λέμμα της ελληνι-κής �ωτ�γρα�ίας

H ελληνική �ωτ�γρα�ία ήταν καιπαραμένει ένας ακαταπ�νητ�ς καισυ"νά ενθ�υσιώδης μεσά�ων εισα-γωγής δυτικ�ύ �λέμματ�ς. Oι Eλλη-νες �ωτ�γρά��ι απ� τ� 1840 έωςσήμερα, στ� σύν�λ� τ�υς, περισσ�-τερ� ή λιγ�τερ�, συνειδητά ή ασυ-νείδητα, �ωτ�γρά�ισαν και �ωτ�-γρα�ί��υν σύμ�ωνα μ’ αυτ�.

Tα εικ�ν�γρα�ικά, αρ"αι�ρ�μαντι-κά στερε�τυπα των %ένων περιηγη-τών περί της ε%ωτικής και αρ"αίας"ώρας των Eλλήνων, απ� τις γκρα-��ύρες πέρασαν στις εικ�νες των%ένων, �ωτ�γρά�ων και περιηγη-τών. Kαι ως εικ�νες - πρ�τυπα τ�υδυτικ�ύ �λέμματ�ς και �ωτ�γρα-�ίας, για μας τ�υς ίδι�υς και τ�ν τ�-π� μας, απ�ρρ��ήθηκαν απ� την ελ-ληνική �ωτ�γρα�ία. Aπ� τ�τε, καθε-

τί «ελληνικ� και ωραί�» π�υ ανακά-λυπτε κατά καιρ�ύς τ� γνήσι� δυτικ��λέμμα, τ� «ανακάλυπτε» και τ� δικ�μας (τ�υς). Kαι ως πραγματικ�τητακαι ως εικ�να. O τ�υρισμ�ς και ητ�υριστική �ωτ�γρα�ία είναι αυτήακρι�ώς η διαδικασία.

Kαθώς �μως αυτ� π�υ ανα�ητ�ύμεως �ωτ�γρά��ι –�πως και κάθε �ω-τ�γρά��ς σε "ώρα ε%ηρτημένη απ�τ� π�λιτισμικ� δυτικ� πρ�τυπ�– εί-ναι σ"ετικά δια��ρετικ� απ’ αυτ�π�υ διαθέτει η ελληνική μας πραγ-ματικ�τητα, είναι �υσικ� �τι �ι εικ�-νες μας δεν είναι εύκ�λ� να την εκ-�ράσ�υν αυθεντικά. Kατά συνέπεια,δεν μπ�ρ�ύμε να συναγωνισθ�ύμεαπ�τελεσματικά με τη δυτική �ωτ�-γρα�ία, π�υ είναι ένα πρ�ϊ�ν �υσικάεναρμ�νισμέν� με τη δική τ�υ πραγ-ματικ�τητα.

H δυσαρμ�νία αυτή απ�κτά κρίσι-μη σημασία �ταν η �ωτ�γρα�ία ει-σέρ"εται στην επικράτεια της τέ-"νης. Eδώ η σ"έση τ�υ �ωτ�γρά��υ- καλλιτέ"νη με την πραγματικ�τητάτ�υ αλλά και με τ� εκ�ραστικ� τ�υμέσ�ν είναι καθ�ριστική. Kαι εάν α-κ�μη κατ�ρθώσει να διεισδύσει στην�υσία της πραγματικ�τητας, τ� �ω-τ�γρα�ικ� τ�υ ιδίωμα, κατά καν�να,έ"ει διατυπωθεί σε πρ�γενέστερ�"ρ�ν� στη Δύση. Kαι ανάλ�γα με τη"ρ�νική αυτή δια��ρά, μπ�ρεί να θε-ωρείται εκεί, ήδη παρω"ημέν�, ανα-"ρ�νιστικ� ή και «απλ�ϊκ�».

T� παράδειγματης Nέλλης

H περίπτωση της Nέλλης είναι "α-ρακτηριστική. Iδιαίτερα γνωστή μετάτην πρ�σ�ατη «%ανα-ανακάλυψή»της και την εκτεταμένη δημ�σίευσητ�υ έργ�υ της, γίνεται τ� κ�ρυ�αί�πρ�σωπ� της ελληνικής �ωτ�γρα-�ίας.

Eνα ιδε�λ�γημα νε�κλασικισμ�ύ,η επίμ�νη σκην�θεσία, και μια συ"νή�ωγρα�ική "ειραγώγηση τ�υ �ωτ�-γρα�ικ�ύ μέσ�υ, είναι �ασικές ιδι�-τητες τ�υ έργ�υ της. H σύνθεση αυ-τών των ιδι�τήτων τη δια��ρ�π�ι-�ύν απ� άλλ�υς μεγάλ�υς �ωτ�γρά-��υς μας (π.". Παπαϊωάνν�υ, Tλ�ύ-πας, Mελετ�ής, Mπαλά�ας), π�υ με«καθαρ�τερη» �ωτ�γρα�ική γλώσ-σα διαπραγματεύτηκαν για μια πε-ρισσ�τερ� υπαρκτή Eλλάδα.

Aν και η Nέλλη εκπαιδεύτηκε στη�ωτ�γρα�ία, στη Δρέσδη (1920-

Συνέ�εια στην 18η σελίδα


1925), έρ"εται περιέργως στην Aθή-να μ’ ένα συντηρητικ� �ωτ�γρα�ικ�και αισθητικ� ιδίωμα, τ� �π�ί� εδώγίνεται δεκτ� ως κάτι τ� σύγ"ρ�ν�.

Παρά την καλλιέργειά τη, τις γλώσ-σες, την αντίληψή της, τη δυναμικ�-τητά της και τη συνε"ή επα�ή με τηνEυρώπη και τη Γερμανία ειδικ�τερα,�αίνεται να αγν�εί τα μεγάλα καλλι-τε"νικά κινήματα και τις αντίστ�ι"ες�ωτ�γρα�ικές αντιλήψεις π�υ σα-ρών�υν την Eυρώπη εκείνες τις δε-καετίες (Mπα�υ"ά�υ�, Nέα Aντικει-μενικ�τητα, Nτα–Nτα, σ�υρεαλισμ�ς,�ωτ�γρα�ία δρ�μ�υ κ.ά.).

H �ωτ�γρα�ία «ως πίνα�»

T� «μπρ�μ�ιλ» της π�υ ενθ�υσία-σε τ�υς Aθηναί�υς, και π�υ για μεγά-λ� διάστημα έκανε συ"νά, ήταν μιαπικτ�ριαλιστική τε"νική της αυγήςτ�υ αιώνα. Mια τε"νική, ανα"ρ�νιστι-κή ακ�μη και για εκείνη την επ�"ή,π�υ υι�θετήθηκε κυρίως απ� ερασι-τέ"νες και επαγγελματίες «�ωτ��ω-γρά��υς», π�υ διαμέσ�υ μιας �ω-γρα�ικής μετάλλα%ης της �ωτ�γρα-�ικής εικ�νας επι�ητ�ύσαν τ� "ρί-σμα της ακαδημαϊκής τέ"νης. T� υ-�ρίδι� αυτ�, ήδη, στα μέσα της δεύ-τερης δεκαετίας έσ�ηνε, κάτω απ�την πίεση των μεγάλων καλλιτε"νι-κών και κ�ινωνικών αλλαγών και τησυνειδητ�π�ίηση της «καθαρής»�ωτ�γρα�ίας, ως αυθύπαρκτης και ι-σ�τιμης τέ"νης. Aυτά στη Δύση.

Στην Eλλάδα, π�λύ αργ�τερα, τ�1929, � Σπύρ�ς Mελάς έγραψε για τα«μπρ�μ�ιλ» της Nέλλης: «... με τη μέθ�-δ� αυτή, � ωτ�γρά�ς παίρνει σημείω-ση, απλ�ύν καμ�ά τ�υ τ�πί�υ, επάνωστ�ν �π�ί�ν πρέπει να �ανατιά�ει μετ� πινέλ�. Kαι έτσι μπαίνει κι αυτ�ς στη!ωγραική... ώστε καλές μ�ντέρνες ω-τ�γραίες απ� καλλιτέ#νες ωτ�γρά-�υς να είναι απείρως καλλίτερες απ�πλήθ�ς κακ�τε#νων !ωγραικών πινά-κων... H ωτ�γραία σ�ήνει σ#εδ�ν ε-

ντελώς. Mένει μ�ν� τ� α#ν�ν περίγραμ-μα των πραγμάτων, ένα ι#ν�γράημα...Aυτ� πρέπει να γεμίσει, να γίνει πίνα�...H ελευθερία τ�υ τε#νίτη δεν είναι απ�-λυτη, �πως τ�υ καλλιτέ#νη μπρ�στάστ�ν μ�υσαμά, είναι αρκετή εν τ�ύτ�ιςγια να ανεί μια καλλιτε#νική αντίλη-ψις... H ελληνική ωτ�γραια μπαίνει

με την ε�αίρετη αυτή εργασία στη σειράτων καλλιτέρων ευρωπαϊκών...».

Oι αντιλήψεις αυτές εκ�ρά��υνπιστά τις κυρίαρ"ες αντιλήψεις εκεί-νης της επ�"ής, περί Tέ"νης, Zω-γρα�ικής και Φωτ�γρα�ίας. Mέσα σ’αυτ� τ� τ�σ� παρω"ημέν� και ανυ-π�ψίαστ� ιδε�λ�γημα, η �ωτ�γρα-�ία πνίγεται. Eίναι �ανερ� �τι τα«μπρ�μ�ιλ» (η άρνηση της �ωτ�γρα-�ικ�τητας αλλά και της πραγματικ�-τητας) είναι η μ�νη δυνατ�τητα π�υτ� ιδε�λ�γημα επιτρέπει στη �ωτ�-γρα�ία για ν’ αγγί%ει τα σύν�ρα με-τα%ύ «τε"νίτη» και «καλλιτέ"νη».Eκεί πια μπ�ρεί να δε"τεί την ύψιστηδιάκριση ένας μεγάλ�ς �ωτ�γρά-��ς. Nα είναι καλύτερ�ς απ� τ�ν κα-κ� �ωγρά��. Oπως ακρι�ώς συμ�αί-νει και σήμερα, 60 "ρ�νια μετά, στη"ώρα μας.

Kάπ�υ 20 "ρ�νια πριν απ� την«κριτική» τ�υ Mελά, � Mπέρναρν Σ�,έλεγε για τα «μπρ�μ�ιλ»: «Oταν ��ωτ�γρά��ς πλαστ�γρα�εί, � Tύπ�ςτ�ν ενθαρρύνει. Oι κριτικ�ί με ανα-κ�ύ�ιση αντικρί��υν στις εκθέσεις,αντί για κάτι νέ� τ� �π�ί� πρέπει ναγνωρίσ�υν, σειρά μ�ν�"ρωματικώνεικ�νων με τις �π�ίες η παλιά επαγ-γελματική τ�υς �λυαρία ταιριά�ειγάντι. Πάραυτα διακηρύσσ�υν �τι η�ωτ�γρα�ία είναι τέ"νη».

H συνέ�εια των Eλλήνων

Oπως κάθε �λέμμα, έτσι και τ��λέμμα της Nέλλης είναι μια κατα-σκευή. Mια κατασκευή �π�υ δυτικά,γερμανικά ιδε�λ�γήματα έ"�υν ση-

μαντική συμ��λή. H ανα�ήτηση «ελ-λην�πρεπών» μ�ρ�ών απ’ αυτ� τ��λέμμα τείνει να είναι συ"νά υπ�συ-νείδητη ανα�ήτηση αρίων "αρακτη-ριστικών. H Nέλλη, με ιδε�λ�γική καιεικ�ν�γρα�ική α�έλεια, πρ�σπαθείνα συγκρίνει πρ�σωπ�γρα�ικά ��-σκ�ύς και "ωριατ�π�ύλες με κ�ύ-ρ�υς και κ�ρες, για να απ�δεί%ει τη�υλετική συνέ"εια των Eλλήνων. T�ιδε�λ�γημα είναι ισ"ν�, καθώς μ’ έ-ναν ιδι�μ�ρ�� τρ�π� ανα�ητεί τη�υλετική συνέ"εια αλλά �"ι και τηνκαθαρ�τητα. Kαι ενώ η ανακάλυψηκαι �ωτ�γρά�ηση αρίων Eλλήνων εί-ναι μάλλ�ν μια δύσκ�λη υπ�θεση, ηNέλλη συ"νά αι"μαλωτί�εται απ� τη«γρα�ικ�τητα» των δια��ρετικώνμ�ρ�ών π�υ αναγνωρί�ει στ�υς αν-θρώπ�υς της υπαίθρ�υ. H εικ�ν�-γρα�ική απ�δ�σή τ�υς �μωςείναιπ�λύ δια��ρετική απ’ αυτήν των με-γαλ�αστών και των επωνύμων, και�ωτ�γρα�ικά και ιδε�λ�γικά.

T� περί «συνέ"ειας των Eλλήνων»στ� έργ� της είναι μια ρ�μαντική, α-π�σπασματική και ανώδυνη έκ�ρασηεν�ς ιδε�λ�γήματ�ς π�υ κυρίως α-να�ητ�ύσε την επικύρωσή τ�υ στηΔύση και �"ι την ευρύτερη διατύπω-σή τ�υ στ� εσωτερικ�. Tην ίδια �μωςεπ�"ή, τ� αυθεντικ� ιδε�λ�γημα,στην πλήρη και κακ�ήθη μ�ρ�ή τ�υ,�δηγ�ύσε εκατ�μμύρια δια��ρετικάπρ��ίλ στην ε%�ντωση.

H Eλλάδα τ�υς,η Eλλάδα μας

H Nέλλη, με ταλέντ� και άνεση,σκην�θετεί επίμ�να πρ�σαρμ��-ντας την «Eλλάδα» στην εικ�να π�υη Δύση εί"ε γι’ αυτήν. O πατριωτι-σμ�ς της καθώς ελέγ"εται απ� τ��λέμμα και τα ιδε�λ�γήματά της τηνωθεί να εικ�ν�γρα�εί τη "ώρα τηςπερισσ�τερ� ως ένας �ιλέλλην πε-ριηγητής. Eτσι, �ι «�ιλέλληνες» τηςΔύσης και �ι «�ιλέλληνες» Eλληνεςαντικρί��υν μια σ"εδ�ν ιδανική εικ�-ν�γρα�ική και ιδε�λ�γική τεκμηρίω-ση της ιδεατής τ�υς Eλλάδας.

Oι �ωτ�γρα�ίες της Nικ�λσκαστ�ν Παρθενώνα (1927) είναι ίσως ταπι� γνωστά, καλλιτε"νικά και δημ�-�ιλή δείγματα της ελληνικής �ωτ�-γρα�ίας. Aκρι�ώς, γιατί σ’ αυτές α-ναπτύσσεται ένα παραδειγματικ� ρε-περτ�ρι� δυτικής εικ�ν�γρα�ίας.

Διά�αν� πέπλ�, ημίγυμν� σώμα, ε-ρωτισμ�ς, κινήσεις, στάσεις, "τένι-σμα, κ�ρδέλα, κάλλ�ς, αρ"αι�τητα,ελληνικ�τητα, τέ"νη, ανήκ�υν σ’ αυ-τήν. Mια «δια"είριση» και «διάθεση»της γυναίκας �πως αυτή αναπτύ"θη-κε επί αιώνες στην εικ�ν�γρα�ία τηςΔύσης, σε συνδυασμ� με τα στερε�-τυπα αυτής της τελευταίας, γύρω α-π� την αναπαράσταση της ελληνικήςαρ"αι�τητας.

Eνα σύστημα εικ�νων, αντιλήψεωνκαι μυθ�πλασιών, π�υ γέννησε μεγά-λα έργα τέ"νης αλλά και τα μικρ�τε-ρα της Tσινετσιτά.

O Παρθενώνας, ως άλλ�θι, ε%�-στρακισμέν�ς απ� την Iστ�ρία, ως έ-να σκηνικ� κύρ�υς. Aλλά παρά τ� μα-γικ� ρα�δί της �ωτ�γρά��υ, παράτην «εκπαίδευσή» μας, �ι Bαλκυρίεςτων σκ�τεινών δασών τ�υ B�ρρά, α-κ�μη και στ� αττικ� �ως, δεν θα εί-ναι π�τέ αρ"αίες κ�ρες.

Π�τέ;Life, 1947

Hπειρώτες ��σκ�ί, 1935.

Συνέ�εια απ τη 17η σελίδα


Φωτ�γραική εκπαίδευσηΠρ�γράμματα σπ�υδών �ωτ�γρα�ίας σε ιδιωτικές και δημ�σιες Σ��λές

T�υ Γιώργ�υ Kατσαγγέλ�υ

Λέκτ�ρα της Σ��λής Kαλών Tε�νών τ�υ A.Π.Θ.

OΠΩΣ πρ�κύπτει απ� τα πρ�γράμμα-τα σπ�υδών των κάθε είδ�υς σ��λώνκαι πανεπιστημίων τ�υ ε�ωτερικ�ύ η�ωτ�γρα�ική εκπαίδευση δεν είναισημερινή ανάγκη. H π�ρεία της �ω-τ�γρα�ικής εκπαίδευσης στη �ώραμας ακ�λ�υθεί την δική της ιδι�μ�ρ-�η π�ρεία. T� περι�δικ� «Φωτ�γρα-�ία» στ� τεύ��ς 16, Oκτώ"ρι�ς, N�-έμ"ρι�ς 1979, σε άρθρ� τ�υ με τίτλ�«Σ��λές Φωτ�γρα�ίας στην Eλλάδα»ανα�έρεται στη λειτ�υργία δύ� καιμ�ν� ιδιωτικών σ��λών �ωτ�γρα-�ίας μ�ν�ετ�ύς ��ιτήσεως, τηςAKTO και της ΔEΛTA-X, σε �λιγάριθ-μ�υς συλλ�γ�υς και π�λιτιστικές �-μάδες π�υ πρ�σέ�εραν περιστασια-κά μαθήματα ή σεμινάρια καθώς καισε μία σειρά �ργανισμών με ειδίκευ-ση στα μαθήματα δι’ αλληλ�γρα�ίαςκατά τ� αμερικανικ� πρ�τυπ�.

Aλλαγές

Στη δεκαετία π�υ ακ�λ�υθεί τ� τ�-πί� αλλά&ει δραματικά. Στ� ίδι� πε-ρι�δικ�, στ� τεύ��ς τ�υ Σεπτεμ"ρί-�υ 1992 και σε ειδικ� μάλιστα ένθε-τ�, �ι σ��λές �ωτ�γρα�ίας και ταεργαστήρια ελευθέρων σπ�υδώνπ�υ παρ�υσιά&�νται �επερν�ύν ταείκ�σι, ενώ μαθήματα και σεμινάριαπρ�σ�έρ�νται απ� π�λυάριθμ�υς��ρείς. Oι λ�γ�ι π�υ �δήγησαν στηνεκπαιδευτική αυτή έκρη�η είναι π�λ-λ�ί και αρκετά σύνθετ�ι.

T� "ι�τικ� επίπεδ� και η ανάγκητων νέων για μ�ρ�ωση, η ανεργίαστην �π�ία �δηγ�ύν τα παραδ�σιακάεπαγγέλματα π�υ πρ�ϋπ�θέτ�υν μά-λιστα την απ�κτηση πανεπιστημια-κ�ύ τίτλ�υ, η ιδιωτική πρωτ�"�υλίαστην εκπαίδευση, τ� ασα�ές ή καλύ-τερα τ� ρευστ� ν�μικ� πλαίσι� π�υδιέπει την ιδιωτική εκπαίδευση κα-θώς και � κ�ινωνικ�ς επαναπρ�σδι�-ρισμ�ς της εικ�νας τ�υ �ωτ�γρά��υείναι μ�ν� μερικ�ί απ� τ�υς λ�γ�υς.Eπιπλέ�ν η δι�γκωση των τε�ν�λ�γι-κών ανακαλύψεων και ε�αρμ�γώνγύρω απ� τη �ωτ�γρα�ία καθιστάελλιπή την παραδ�σιακή εκπαιδευτι-κή σ�έση εμπειρικ�ύ �ωτ�γρά��υ -μαθητή π�υ έ�ει τις ρί&ες της στηνσυντε�νιακή κ�ινωνία με τα αυτ�-ν�ητα μυστικά κατ��ύρωσης τ�υ κά-θε επαγγέλματ�ς.

Kατηγ�ρίες

T� κ�ιν� των σ��λών της �ωτ�-γρα�ίας, π�υ διαμ�ρ�ώνεται απ� αυ-τές αλλά και τις διαμ�ρ�ώνει, μπ�ρείνα τα�ιν�μηθεί στις ε�ής, π�λλές ��-ρές, αλληλ�επικαλυπτ�μενες κατη-γ�ρίες. Πρώτη αυτή των μελλ�ντι-κών επαγγελματιών �ωτ�γρά�ων,

δεύτερη των επαγγελματιών π�υ ε-πικ�υρικά �ρειά&�νται την �ωτ�γρα-�ία στην εργασία τ�υς και τρίτη των«καλλιτε�νών �ωτ�γρά�ων». H πρώ-τη κατηγ�ρία, η �π�ία διευρύνθηκετην τελευταία δεκαετία ε� αιτίας τηςαύ�ησης τ�υ περι�δικ�ύ Tύπ�υ, τωνειδικών εντύπων και της δια�ήμισης,�δηγήθηκε στην ε�ειδίκευση των ει-δών επαγγελματικής �ωτ�γρα�ίαςμε συνέπεια την ε�ιδείκευση τ�υπρ�σωπικ�ύ. Kατηγ�ρίες �ωτ�ρε-π�ρτερ, �ωτ�γρά�ων μ�δας, τρ��ί-μων, ή ακ�μη εναέριας �ωτ�γρα�ίαςπ�λύ συνηθισμένες στις μεγάλες α-γ�ρές τ�υ ε�ωτερικ�ύ αρ�ί&�υν ναεμ�ανί&�νται και εδώ.

Oι �ωτ�γρα�ικές σ��λές της πα-τρίδας μας περιλαμ"άν�υν μαθήμα-τα π�υ καλύπτ�υν τις ανάγκες αυτέςσυ�νά με υψηλές πρ�διαγρα�ές.Πρ�σωπικ� απ� τις ευρωπαϊκές αγ�-ρές καλείται και καταθέτει τις γνώ-σεις τ�υ για τ� σκ�π� αυτ�, ενώ ικα-ν�ς αριθμ�ς διδασκ�ντων σε σ��λές�ωτ�γρα�ίας εκπαιδεύτηκε σε ιδρύ-ματα τ�υ ε�ωτερικ�ύ και άρ�ισε ναεπιστρέ�ει στην Eλλάδα στις αρ�έςτης δεκαετίας τ�υ ’80.

H δεύτερη κατηγ�ρία, αυτή τωνσπ�υδαστών άλλων επαγγελμάτων,διδάσκεται απ� σεμινάρια κυρίως, τα�π�ία δι�ργανών�νται στα περιθώ-ρια των μαθημάτων των επαγγελμα-τικών σ��λών �ωτ�γρα�ίας ή ακ�μηαπ� ειδικά μαθήματα �ωτ�γρα�ίαςστις σ��λές γρα�ιστικής, καλών τε-�νών κ.ά.

Oσ� κι αν δεν είναι πρ��ανές, μεπιθαν�λ�γ�ύμενη την ηλεκτρ�νική�ωτ�γρα�ία π�υ απ�κτά την λει-τ�υργία και ευ�ρηστία τ�υ personalcomputer, �ι επαγγελματίες αυτ�ί θα

παί��υν σ�"αρ� ρ�λ� στην διαμ�ρ-�ωση της αγ�ράς της �ωτ�γρα�ίας.Στ� τεύ��ς αριθμ�ς 1 τ�υ Internati-onal Photography της Kodak, α�ιε-ρωμέν� στην ηλεκτρ�νική �ωτ�γρα-�ία, μ�ν� 8 απ� τ�υς 32 παρ�υσια&�-μεν�υς δημι�υργ�ύς είναι επαγγελ-ματίες �ωτ�γρά��ι, ενώ �ι υπ�λ�ι-π�ι παρ�υσιά&�υν επαγγελματικήδιασπ�ρά απ� γρα�ίστες και &ωγρά-��υς μέ�ρι manager επι�ειρήσεων.

Kαλλιτέ�νες

H τελευταία κατηγ�ρία των «καλλι-τε�νών �ωτ�γρά�ων» παρ�υσιά&ειπρ�σθετ� ενδια�έρ�ν γιατί σ’ ένα"αθμ� α��ρά τ� σύν�λ� της �ωτ�-γρα�ίας. Πριν �μως πρ��ωρήσωστην ανάλυση των παραμέτρων γιατ�ν καθ�ρισμ� της θα πρ�σπαθήσωστ� πλαίσι� τ�υ κειμέν�υ αυτ�ύ ναπρ�σδι�ρίσω τ�ν �ρ� «καλλιτέ�νης�ωτ�γρά��ς».

Eκτ�ς απ� τ� γενικ� �ρ� καλλιτέ-�νης, π�υ �αρακτηρί&ει κάθε τε�νίτη,�ωτ�γρά�� ή άλλ�υ επιτηδεύματ�ς,π�υ παράγει α�ι�λ�γα πρ�ϊ�ντα, α-π�τέλεσμα επιμελημένης εργασίας,� �ρ�ς �ρησιμ�π�ιείται αυτ�ν�ηταγια τ�υς &ωγρά��υς, �αράκτες, γλύ-πτες κ.λπ. Oμως � πρ�σδι�ρισμ�ςαυτ�ς ακ�λ�υθεί την �ωτ�γρα�ία α-π� τα πρώιμα στάδια της ανακάλυ-ψής της, συμπυκών�ντας ιστ�ρικάκαι ενν�ι�λ�γικά τη διαμά�η ανα��-ρικά με την έντα�η της �ωτ�γρα�ίαςστις παραδ�σιακές καλές τέ�νες καιτην αναγνώρισή της σαν ισ�τιμη.

*εκινώντας απ� τη θεματ�λ�γικήκαι μ�ρ��λ�γική αντιγρα�ή της &ω-γρα�ικής στ�ν 19� αιώνα, η �ωτ�-γρα�ία ανακαλύπτει τα δικά της εκ-

�ραστικά μέσα, στην περί�δ� τ�υμεσ�π�λέμ�υ.

H &ωγρα�ική με τη σειρά της �ρη-σιμ�π�ιεί την �ωτ�γρα�ία, με απ�-κ�ρύ�ωμα την pop art στα μέσα τηςδεκαετίας τ�υ ’60. Στη συνέ�εια η�ωτ�γρα�ία, ακ�λ�υθώντας τ� πα-ράδειγμα των παραδ�σιακών αλλάκαι των νεώτερων τε�νών, �ι �π�ίεςκάτω απ� συγκεκριμένες πρ�"λημα-τικές και εκ�ραστικές ανάγκες συγ-�ωνεύ�νται για να απ�κτήσ�υν και-ν�ύργια εικαστική �ντ�τητα και δύ-ναμη, εντάσσει στην εικ�ν�γρα�ίατης με �λ� και μεγαλύτερη ελευθε-ρία στ�ι�εία συ�νά αυτ�ύσια, απ� τη&ωγρα�ική, τη γλυπτική, τ� σκίτσ�και τ� θέατρ�. Στην πρ�σπάθεια της�ωτ�γρα�ίας να απεμπλακεί απ� την��ρτιση τ�υ �ρ�υ «καλλιτε�νική»π�υ ��ι αδίκως συγ�έεται με τ�ν πι-κτ�ριαλισμ� τ�υ τέλ�υς τ�υ 19�υ αι-ώνα, πρ�τείνεται � �ρ�ς δημι�υργική�ωτ�γρα�ία επαναπρ�σδι�ρί&�νταςέτσι �τι τ� &ητ�ύμεν� είναι η απ�τε-λεσματικ�τητα της πρ�σωπικής έκ-�ρασης με σε"ασμ� αλλά ��ι δ�γμα-τική πρ�σκ�λληση στ� μέσ�.

Σ��λέςO γενικ�τερ�ς πρ�"ληματισμ�ς

για τη θέση της �ωτ�γρα�ίας στησύγ�ρ�νη κ�ινωνία, την ε�άρτησήτης απ� τα μα&ικά μέσα ενημέρωσηςκαι την �ργανική της σ�έση με τιςάλλες μ�ρ�ές τέ�νης �δηγεί στη δη-μι�υργία σ��λών και ρευμάτων με α-ντιπαραθέσεις, �ρθ�δ��ίες, δαλ�-γ�υς μετα�ύ δημι�υργών, δασκάλων,γκ�υρ�ύ, αυθεντιών π�υ κ�σμ�ύν τ��ώρ� και παρ�υσιά&�υν μια ενδια�έ-ρ�υσα εικ�να εν�ς κ�σμ�υ π�υ κινεί-ται, πρ�"ληματί&εται, αγωνιά για τη�ωτ�γρα�ία και τ� μέλλ�ν της.

Eπιστρέ��ντας στ�ν αρ�ικ� μαςδια�ωρισμ�, την κατηγ�ρία αυτή τηςεκπαίδευσης καλύπτ�υν στην αμιγήτης μ�ρ�ή κυρίως π�λιτιστικ�ί σύλ-λ�γ�ι, ενώσεις, συνδέσμ�ι, κύκλ�ικαι κέντρα �ωτ�γρα�ίας. Tα επαγ-γελματικά σ��λεία συμπεριλαμ"ά-ν�υν στ� πρ�γραμμα μαθημάτωντ�υς τη δημι�υργική �ωτ�γρα�ία, ε-νώ η Σ��λή Kαλών Tε�νών τ�υA.Π.Θ. για πρώτη ��ρά στην Eλλάδαέ�ει καθιερώσει απ� τ� 1986 την �ω-τ�γρα�ία σαν υπ��ρεωτικ� μάθημασε επίπεδ� ανώτατης εκπαίδευσης.

Oι αντιρρήσεις π�υ ακ�ύσθηκανγια την εισαγωγή τ�υ μαθήματ�ς της�ωτ�γρα�ίας στη Σ��λή Kαλών Tε-�νών μ�ιά&�υν σήμερα �ωρίς αντι-κείμεν�. H γνώμη μ�υ είναι πως καιάλλες πανεπιστημιακές σ��λές θα έ-πρεπε να ακ�λ�υθήσ�υν τ� παρά-δειγμά της με πρώτ� τ� αρ�αι�λ�γι-κ� τμήμα, αν κρίνω απ� τις αιτήσειςτων ��ιτητών για την παρακ�λ�ύθη-ση τ�υ μαθήματ�ς της �ωτ�γρα�ίας.

Γιάννης Kωνσταντίν�υ, 1991. Σ��λή Kαλών Tε�νών A.Π.Θ.

AΦIEPΩMA

KPITIKH

Tης Παρής Σπίν�υ

OI «Dead can Dance» είναι μια ιδι�-μρ�η περίπτωση. Aινιγματική. Δενμπρείς να τυς κατατά�εις σε κά-πι συγκεκριμέν είδς μυσικής.Δεν μπρείς να τυς κατηγρήσεις�τι σκπεύυν στην «εμπρικ�τη-τα», παρ’ �τι έ�υν ένα πιστ� κιν�.Δεν μπρείς να �αρακτηρίσεις τιςσυνθέσεις τυς «τραγύδια», α�ύπερικλείυν μια λ�κληρη �ιλσ-�ία. Aκ�μη και τίτλς συγκρ�τη-μα ή ντυέτ αμ�ισ�ητείται, α�ύδρυν �ε�ωριστά και συναντώνταιμ�ν για τις ανάγκες της η�γρά�η-σης.

Oι «Nεκρί πυ μπρύν να �-ρεύυν» κυκλ�ρύν τ έκτ κατάσειρά άλμπυμ τυς με τίτλ «Intothe labyrinth» (Virgin) συνε�ί!νταςτην πρσωπική τυς ψυ�θεραπεία.Παρασύρυν σε ένα τα�ίδι στ �ρ�-

ν και στις επ�ές, στην Aνατλήκαι στη Δύση. Πειραματί!νται μεαρ�έγνα �ργανα, �πως τα τύμπα-να και �υσικύς ή�υς, απλύς καισύνθετυς. T�σ απλύς �σ τ κε-λάιδισμα εν�ς πυλιύ. Kαι τ�σσύνθετυς �σ τ τυπικ� μιας τελε-τυργίας.

Aν η μιγένεια δεν �αρακτηρί-!ει τα τραγύδια τυς, ωστ�σ δενλείπει η αλληλε�άρτηση. Λιτές ππμπαλάντες, πυ διηγύνται ε�ήμε-ρες ερωτικές σ�έσεις και γλυκές παι-δικές αναμνήσεις, διαδέ�νται α-κυστικές συνθέσεις πυ ανα�ιώ-νυν τ γτθικ� ύ�ς. Kμμάτια γιατη «μητέρα �ύση» και την ανα!ήτη-ση της τελει�τητας συνυπάρ�υν μεμελπιημένα απσπάσματα απ� τη«Mάνα Kυράγι» τυ Mπρε�τ. Oιστί�ι είναι απστάγματα �ιλσ-�ίας για τη !ωή και τ θάνατ. Δενεκ�ρά!υν λκληρωμέν ν�ημα,μάλλν υπδηλώνυν. Mιά!υν μεπαρά�ενα ιδεγράμματα, τα πίακινωνύν ι μυημένι.

T �νμα «Dead can Dance» υπ-δηλώνει –σύμ�ωνα με τυς ίδιυς–τη διαδικασία της «ε�έλι�ης» απ� τη!ωή πρς τ θάνατ και απ� τ θά-νατ στη !ωή. Aυτ� εκ�ρά!εται καιμε τ ε�ώ�υλλ τυ δίσκυ τυς,πυ πρκαλεί και πάλι. Πρ�κειταιγια τη �ωτγρα�ία μιας παλάμης η-λικιωμένυ ανθρώπυ, ενώ γύρω α-π� τν καρπ� τυ είναι περασμένατα �έρια εν�ς παιδιύ, σαν να τνκατευθύνυν. Oι Mπρένταν Πέρικαι Λί!α T!έραντ δεν θα μπρύ-σαν να διαλέ�υν άλλη εικνγρά-�ηση. Γιατί απτελύν μια αινιγμα-τική περίπτωση. Aκρως ιδι�μρ�η.

ΔIΣKOI

Δραματ�π�ιημέν�ι πε��γρά��ιT�υ Σπύρ�υ Παγιατάκη

«ΣTO ONEIPO �λα μπ�ρ�ύν να συμ-��ύν», γρά��υν � Mι�άλης Mητρ�ύ-σης και η P�υμπίνη Bασιλακ�π�ύλ�υπρ�λ�γί��ντας μια παράσταση π�υ�εκινά απ� κείμενα τα �π�ία δεν έ-��υν γρα�εί για να παρ�υσιά��νταιαπ� τη σκηνή, αλλά για να δια�ά��-νται κατά μ�νας. Στην περίπτωσήμας κείμενα της αμερικαν�θρα�εί-σας Γαλλίδας π�ιήτριας MαργκερίτΓι�υρσενάρ π�υ συρρά�ηκαν για ναπαρ�υσιαστ�ύν με τ�ν, τα π�λλά καιμεγαλ�σ�ημα υπ�σ��μεν�, τίτλ�«Φωτιές».

«Oι άυλες, ωστ�σ� σάρκινες, στ��νειρ� σκιές, εκ�ρά��υν τις �αθύτε-ρες επιθυμίες μας, τ�υς ��υς μας,τ�ν κρυ�� ερωτισμ� μας» κτλ., κτλ.,συμπληρών�υν.

Tι σημαίν�υν αυτά; Mα τι άλλ� πα-ρά πως για να ανθίσει � σπ�ρ�ς τηςπε��γρα�ίας �ρειά�εται τ� εύ��ρ�έδα��ς της �αντασίας, τ�υ �νείρ�υεν�ς αναγνώστη.

Π�λύ σωστά επ�μένως δηλών�νταιτα άνωθι. Oταν �μως αυτή η τ�σ� ευ-αίσθητη και ακ�μα περισσ�τερ� δύ-σκ�λα συντηρήσιμη πρώτη ύλη �γειστ� �ως των πρ��λέων, μαραθείκαι μαγειρευτεί με μπ�λικα –μάλι-στα– καρυκεύματα και πα�ιές σάλ-τσες, τ�τε �ι �νειρικές σκιές μετα-μ�ρ�ών�νται σε γκρ�τέσκα ανδρεί-κελα και � κρυ��ς ερωτισμ�ς μετα-τρέπεται σε επιδερμικ� σε��υαλικ�γαργάλεμα.

H απ�σπασματική παρ�υσίαση με-ρικών π�ιητικών κειμένων της αρ�αι-�λάτριδ�ς Γι�υρσενάρ ενδέ�εται ναδημι�υργήσει παρε�ηγημένες εντυ-πώσεις για μια συγγρα�έα γνωστ�τε-ρη για την ε�ωστρε�έστατη περιγρα-�ική της πε��γρα�ία, της ωριμ�τη-τάς της και ��ι για τ� –νεανικ�– λυρι-κ� της έργ�. Mε έναν μ�ντερνισμ� ��π�ί�ς έ�ει εκτελωνιστεί με καθυ-στέρηση –τ�υλά�ιστ�ν– τριών δεκα-ετιών, � Kωστής Tσών�ς σκην�θέτη-σε μια επιδερμική παράσταση η �-π�ία δεν ε�υπηρετεί �ύτε την λ�γ�-τε�νία, �ύτε τ� θέατρ�.

Πρ�σωπικά είμαι αντίθετ�ς στηνδραματ�π�ιημένη λ�γ�τε�νία. Σε τέ-τ�ιες περιπτώσεις, � Aλέ�ης Z�ρ-μπάς, απ� κ�σμ��ιλ�σ��ς μετα-μ�ρ�ώνεται σε γρα�ικ� τ�υριστικ�α�ι�περίεργ� και � «Π�λεμ�ς και Eι-ρήνη» σε κλασικ� κακ�-εικ�ν�γρα-�ημέν�. Aπειρα είναι τα παραδείγμα-τα τα �π�ία τ� επι�ε�αιών�υν. Φυσι-κά, �μως, υπάρ��υν και �ι –ελά�ι-στες– ε�αιρέσεις.

Yπέρ�αση

Oταν �-η ηθ�π�ι�ς καταν�ήσει σ’�λες τις διαστάσεις τ�υ τ� πε�� κεί-μεν�, �ταν ταυτιστεί μ’ αυτ� π�υ ε-μπεριέ�ει, διατηρώντας –�μως– ταυ-

τ��ρ�να και μια απ�σταση απ’ αυτ�(είναι η σ�έση και η δια��ρά π�υ έ�ειη πρ�σωπικ�τητα εν�ς αναγνώστημε την πρ�σωπικ�τητα τ�υ συγγρα-�έα), �ταν διαθέτει τη μαεστρική τε-�νική �ωνής και κίνησης ώστε να με-ταμ�ρ�ώνεται δί�ως τ� στήριγματων σκηνικών μπι�λιμπιδιών, �ταν–τέλ�ς– μπ�ρεί να κάνει τ�ν θεατήσυνέν�� τ�υ (�πως γίνεται μ’ ένα�ι�λί� π�υ σε καθηλώνει έτσι π�υ ναμην μπ�ρείς να τ’ α�ήσεις απ� τ� �έ-ρι σ�υ) τ�τε, λ�ιπ�ν, �-η ηθ�π�ι�ς�θάνει σ’ αυτ� τ� α�ι�θαύμαστ�, στ�σπάνι� σημεί� της υπέρ�ασης π�υείναι γνώρισμα των λίγων, �αρισματι-κών, μισ�σαλεμένων, ταλαντ�ύ�ωνδημι�υργών.

Tέτ�ια η –σπάνια– περίπτωση τηςAννας K�κκίν�υ η �π�ία π�λεμά ένααγώνα π�υ θεωρείται σίγ�υρα �αμέ-ν�ς εκ των πρ�τέρων. Kαι τ�ν κερδί-�ει! T�ν κερδί�ει θριαμ�ευτικά και μεάνεση, λες και κάνει έναν ευ�άριστ�περίπατ�.

T� να �ανταστεί κανείς μια παρά-σταση με μια ηθ�π�ι� π�υ μ�ν�λ�γείμιάμιση ώρα, μέσα σε ένα γυμν�(πλην εικαστικά καλαίσθητ�) �ώρ� μεμ�ναδικ� αντικείμεν� ένα τραπέ�ι,και να περιμένει πως ��ι μ�ν� δεν θαείναι εγκε�αλικά δύσκ�λη και πλη-κτική η �ραδιά, αλλά αντίθετα με τέ-

τ�ι� σπινθηρ��λ� �ι�ύμ�ρ, και ε-μπέμπ�υσα τέτ�ια �αρά �ωής, �α-ντά�ει ασ�αλώς παράδ��.

Aκ�ύγεται δε ακ�μα περισσ�τερ�απίστευτ� αν μάθει κανείς πως τ� εκ-�ερ�μεν� κείμεν� είναι τ�υ Γεωργί-�υ Bι�υην�ύ, εν�ς –ανέλπιστα πάνταισ�ύ�ντ�ς– καθαρευ�υσιάν�υ συγ-γρα�έα π�υ πέθανε πριν απ� 100�ρ�νια. T� 1896 συγκεκριμένα.

Oι «M�ρ�ές απ� τ� Eργ� τ�υ Bι-�υην�ύ» παρ’ �λη τ�υς την καλ�γερί-στικη λιτ�τητα και την �ικ�ν�μία στ�θέαμα είναι απ� τις πλέ�ν π�λύ�ρω-μες, π�λύμ�ρ�ες, ��ρταστικές καιευωδιαστές παραστάσεις της �ετι-νής αθηναϊκής περι�δ�υ. Πρέπει νατ� δει κανείς για να τ� πιστέψει!

H Aννα K�κκίν�υ επωμί�εται �έ-�αια τ� μεγαλύτερ� ��ρτί�, �μως δί-�ως την ��ήθεια της «μπρε�τικής»λένε –Mίρκας Γεμεντ�άκη π�υ συ-νεργάστηκε με έναν α�αιρετικ� αλλάκαίρι� σκην�θέτη, τ�ν Δήμ� A�δε-λιώτη, έναν α�ι�λ�γ� Φίλιππ� K�υ-τσά�τη, � �π�ί�ς μ’ έναν «�τω��ωτισμ�» δημι�ύργησε εύστ��ες ε-ντυπώσεις και μια συνειδητά υπ�τ�-ν�νική, σ�εδ�ν μινιμαλιστική μ�υσι-κή τ�υ Δημήτρη Παπαδημητρί�υ, ητ�σ� στρ�γγυλεμένα συμπαγής πα-ράσταση δεν �αίνεται να μπ�ρ�ύσενα εί�ε πραγματ�π�ιηθεί.

Θέατρ� Σ�ενδ�νη. «M�ρ�ές απ� τ� έργ� τ�υ Bι�υην�ύ». H Aννα K�κκίν�υ δια-�ά�ει, απαγγέλλει και παί�ει Bι�υην�. (Σκίτσ� Eλλης Σ�λ�μωνίδ�υ - Mπαλάν�υ).

20 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 13 MAPTIOY 1994 -

«Mρές απ� τ έργ τυ Bι�υηνύ» και «Φωτιές» της M. Γιυρσενάρ

BIBΛIOTάκη Xατ�ηαναγνώστ�υ «O μι-

κρ�ς πραγματευτής», εκδ�σεις«Aγκυρα», Aθήνα 1993, σ.σ. 130,τιμή 980 δρ�.

Oι ήρωες δεν έ��υν ηλικία. Mπ�-ρεί να είναι άντρες π�υ έ��υν �υμω-θεί μέσα στ�ν αγώνα της �ωής και�έρ�υν πώς και γιατί παλεύ�υν.Aλλά μπ�ρεί να είναι και νέα παι-διά π�υ μέσα τ�υς λειτ�υργεί η εν-στικτώδης πίστη στην πατρίδα καιστ� �ώμα π�υ τ�υς γέννησε. O μι-κρ�ς πραγματευτής είναι ένα τέ-τ�ι� παιδί, γεμάτ� αγάπη για τηνπατρίδα και τ�υς ανθρώπ�υς καιγεμάτ� παλικαριά.

Tατιάνα Γκρίτση-Mιλλιέ� «T� α-λώνι της Eκάτης», εκδ�σεις «Kα-στανιώτη», Aθήνα 1993, σ.σ. 172.

Πρ�κειται για «μια εμπειρία �ά-θ�υς, τέτ�ια π�υ είναι πάντα η ανα-μέτρηση με τ� �ρ�ν�, τη !θ�ρά καιτ� θάνατ�, �ταν διασταυρών�νταιμε την α�άστα�τη �μ�ρ!ιά τ�υ κ�-σμ�υ», γρά!ει η Aγγελική Kωστα-�άρα στ� �πισθ�!υλλ� τ�υ �ι�λί�υγια τ�ν τ�μ� αυτ� των 19 διηγημά-των της Tατιάνας Mιλλιέ�: εννέαδιηγήματα διαλεγμένα απ� τηνπρώτη ε�αντλημένη πια συλλ�γή«K�πιώντες και πε!�ρτισμέν�ι»(1951) και δώδεκα καιν�ύργια μι-κρά κείμενα π�υ γρά!ηκαν πρ�-σ!ατα, μετα�ύ τ�υ 1992 και τ�υ

1993. H κ�ινή διάθεση και η ελλει-πτικ�τητα και υπαινικτικ�τητα τηςγρα!ής πρ�σδίδ�υν στα κείμενατην αναγκαία υ!�λ�γική εν�τητα,παρά τ� μεγάλ� �ρ�νικ� διάστημαπ�υ �ωρί�ει τ� πρώτ� απ� τ� δεύτε-ρ� μέρ�ς.

Aιμιλία K�νιδάρη - Φά�η «T�μέγα ρ�δ� στην Oδύσσεια τ�υ N.Kα�αντ�άκη», εκδ�σεις «I. Γ. Bα-σιλεί�υ», Aθήνα 1994, σ.σ. 255.

«T� μέγα ρ�δ�» είναι η δεύτερημετά την «Iδανική π�λιτεία» μελέτητης συγγρα!έως στην «Oδύσσεια»τ�υ Nίκ�υ Kα�αντ�άκη. T� πρώτ�μέρ�ς απ�τελεί μια αναδρ�μή της ι-στ�ρίας τ�υ ρ�δ�υ ως συμ��λ�υ α-νά τ�υς αιώνες, απ� την 5η �ιλιετη-ρίδα π.X. ώς τις ημέρες μας. T� δεύ-τερ� μέρ�ς παρακ�λ�υθεί την π�-ρεία τ�υ μ�τί��υ σε �λ�κληρ� τ�π�ίημα της «Oδύσσειας» και κυ-ρίως στις ραψωδίες Π-Ω, τ� τμήμαδηλαδή εκείν� τ�υ έργ�υ �π�υ �Oδυσσέας επιλέγει τ� ρ�λ� τ�υ α-σκητή.

KYKΛOΦOPHΣAN

ΠEPIOΔEYONTAΣ


Mε τη συνέντευ�η τ�υK�ρνήλι�υ Kαστ�ριάδη«Mια κ�ινωνία π�υ παρα-παίει» κυκλ�"�ρεί τ� νέ�τεύ��ς της τριμηνιαίας έκ-δ�σης της εταιρίας έρευ-νας και μελέτης τ�υ π�λι-τισμ�ύ και της κ�υλτ�ύρας«Λε�ιάθαν». Περιλαμ�άν�-νται επίσης τα κείμενα τωνPascal Bruckner «Πρέπεινα είμαστε κ�σμ�π�λί-τες;», Agnes Heller «Παμ-"άγ�ς νε�τερικ�τητα», A-xel Honneth «H επιστρ�"ήτης "τώ�ειας» και Δέσπ�ι-νας Παπαδημητρί�υ «H γέ-

νεση της ελληνικής άκραςδε�ιάς».

Mε ένα νέ� π�ίημα τ�υMίλτ�υ Σα�τ�ύρη συν�-δευ�μεν� απ� άρθρ� τηςAντειας Φρατ�ή σ�ετικά μετ� έργ� τ�υ π�ιητή, κυκλ�-"�ρεί τ� νέ� τεύ��ς τ�υπερι�δικ�ύ της Θεσσαλ�-νίκης «Eντευκτήρι�». Δη-μ�σιεύ�νται ακ�μη πε�άτων Γ. Σκαμπαρδώνη, Σ.Παπαδημητρί�υ, Aλμπέρ-τ�υ Nαρ, Γιάννη K�ντ�ύ,Iσαάκ Mπαμπέλ και Nτενί�Λέ�ερτ�� καθώς και δ�κί-μι� τ�υ Δ.N. Mαρωνίτη για

την π�ιητική συλλ�γή τηςMαρίας Λαϊνά «P�διν�ς"��ς».

Για τ�ν «H�� της εικ�-νας» γρά"�υν στ� τελευ-ταί� τεύ��ς τ�υ περι�δι-κ�ύ «Δια�ά�ω» �ι HλέκτραBενάκη, Θωμάς Σλιώμηςκαι Mισέλ Σι�ν.

Nέ� περι�δικ� στ� �ώρ�των γραμμάτων και των τε-�νών, � «Eλί-τρ��ς» γεν-νήθηκε στην Πάτρα. Kυ-κλ�"�ρεί απ� τις «A�αϊκέςεκδ�σεις» και σ�εδιά�ει ναεμ"ανί�εται κάθε τρεις μή-νες. Περιλαμ�άνει α"ιέρω-

μα στ�ν Eκτ�ρα Kακνα�ά-τ� και στ�ν Aντώνη Σαμα-ράκη. Γρά"�υν επίσης με-τα�ύ άλλων �ι Kωστ�ύλαMητρ�π�ύλ�υ, Nτίν�ς Σιώ-της και Aρης Σ"ακιανάκης.

Tα πε�ά «Παρατηρήσειςεν�ς απ�λιτικ�ύ» τ�υ T�-μας Mαν, «O ��νδρ�ς και �αδύνατ�ς» τ�υ Aντ�ν Tσέ-��" και «O μεγάλ�ς θυμ�ςτ�υ Bύρωνα» τ�υ Γκ. T�-μά�ι ντι Λαμπεντ�ύ�α περι-λαμ�άνει τ� τελευταί�τεύ��ς τ�υ περι�δικ�ύ«Eυθύνη».

Mυστήρι και περιπέτειαΔIAΠΛANHTIKEΣ συγκρ�ύσεις, �ρ-γανωμέν� έγκλημα, μα"ία, �πλα καιναρκωτικά, αυθαίρετη κρατική ε��υ-σία π�υ ε�αλεί"ει απ� πρ�σώπ�υ γηςτην ανθρώπινη μ�νάδα: E�ι μυθιστ�-ρήματα με θέμα τη �ία και την αγρι�-τητα, άμεση ή συγκεκαλυμμένη.

Herbert G. Wells «O π�λεμ�ς τωνκ�σμων», μετ. Γ. Kυρια�ής, εκδ�σεις«Γα�ριηλίδης», Aθήνα 1993, σ.σ. 310.

«Oι Aρειαν�ί εισέ�αλαν στη Γη! Kα-τευθύν�νται πρ�ς τ� Λ�νδίν� κατα-στρέ��ντας τα πάντα με τη θερμική α-κτίνα». T� 1938 � Oρσ�ν Oυέλς κατ�ρ-θωσε να πανικ��άλλει δεκάδες �ιλιά-δες Bρετανών π�λιτών διασκευά"�-ντας για τ� ραδι��ων� τ� περί�ημ� μυ-θιστ�ρημα τ�υ H. G. Wells. Για πρώτη��ρά στην ιστ�ρία της λ�γ�τε�νίας,δύ� �υλές απ� δια��ρετικ�ύς πλανή-τες έρ��νται σε σύγκρ�υση. Για πρώτη��ρά η Γη πρέπει να αντιμετωπίσει τηνεισ��λή ε$ωγήινων �ντων π�υ διαθέ-τ�υν τε�ν�λ�γία ανώτερη απ� εκείνητ�υ ανθρώπ�υ.

John le Carre «Nυ�τερινή �άρδια»,μετ. Πητ. Kωνσταντέας, εκδ�σεις«Bell», Aθήνα 1993, σ.σ. 640, τιμή1.200 δρ�.

O T"�ν λε Kαρέ είναι � συγγρα�έαςπ�υ ανύψωσε τ� μυθιστ�ρημα κατα-σκ�πείας στ� επίπεδ� της σ��αρής λ�-γ�τε�νίας μέσα απ� μια πυκνή γρα�ήκαι ένα ελλειπτικ� ύ��ς τ� �π�ί� πα-ρ�υσιά"ει τ�ν κ�σμ� των μυστικών υ-πηρεσιών με ένα σκ�τειν� και αδυσώ-πητ� πρ�σωπ�.

Π�ι�ς είναι �T"�ναθαν Πάιν; Aπ�π�ι� σκ�τειν� παρελθ�ν πρ�σπαθεί να$ε�ύγει �ρίσκ�ντας κατα�ύγι� πίσω α-π� τ�ν πάγκ� της ρεσεψι�ν π�λυτελών$εν�δ��είων; Aνα"ητεί τη �αμένη τ�υσυνείδηση ή πρ�κειται για μια ακ�μη α-π�στ�λή υψηλ�ύ κινδύν�υ; T� �ι�λί�αυτ� �ι «Nι�υ Γι�ρκ Tάιμς» �αρακτήρι-σαν ως «έ$�� έργ�, γραμμέν� με αστεί-ρευτ� σ�ρίγ�ς και "ωντάνια και πρ�-σεγμέν� ως την τελευταία τ�υ λεπτ�μέ-ρεια...».

Kαι �ι «Tάιμς» έγραψαν �τι απ�τελεί

«την καλύτερη στιγμή της καριέρας»τ�υ T"�ν λε Kαρέ.

T��ν Γκρίσαμ «H εταιρία», μετ.Eρρίκ�ς Mπελιές, εκδ�σεις «Πατά-κη», Aθήνα 1993, σ.σ. 530, τιμή 2.950δρ�.

T� μπεστ–σέλερ τ� �π�ί� σε σύντ�μ��ρ�νικ� διάστημα κατέκτησε τ� αμερι-κανικ� και τ� ευρωπαϊκ� αναγνωστικ�κ�ιν�, πρ��άλλεται συγ�ρ�νως στις αί-θ�υσες με τίτλ� «H �ίρμα».

Eνας νεαρ�ς δικηγ�ρ�ς αριστ�ύ��ςτ�υ Xάρ�αρντ με υπέρμετρες �ιλ�δ�-$ίες και �νειρα για πλ�ύσια "ωή, πρ�-σλαμ�άνεται σε μια απ� τις μεγαλύτε-ρες ν�μικές αμερικανικές εταιρίες. Hεργασία τ�υ πρ�σ�έρει μεν �λα �σα �-νειρεύεται, αλλά τ�υ "ητάει ε$ίσ�υ π�λ-λά. Eτσι σύντ�μα � ήρωας �ρίσκεταιμπλεγμέν�ς στις πι� σκ�τεινές υπ�θέ-σεις της εταιρίας, �ι �π�ίες σ�ετί"�νταιμε τη μα�ία.

Eντμ�υντ Kίλι «T� τελευταί� καλ�-καίρι της αθω�τητας», μετ. XρύσαTσαλικίδ�υ, εκδ�σεις «E!άντας»,Aθήνα 1993, σ.σ. 283.

Δυ� νέ�ι άνθρωπ�ι απ��ασισμέν�ι

να αψη�ήσ�υν τις συμ�άσεις της επ�-�ής τ�υς, δραπετεύ�υν για να "ήσ�υντ�ν έρωτα τ�υς –καταδικασμέν�ν εκτων πρ�τέρων και γι’ αυτ� με έντ�να ταστ�ι�εία της τραγικ�τητας– σε μια �ώραπ�υ �ρί"εται ακ�μη απ� μυστηριακέςδυνάμεις και ιδι�τρ�πες θε�τητες. «T�τελευταί� καλ�καίρι της αθω�τητας»δεν είναι μ�ν� μια ερωτική ιστ�ρία ανά-μεσα σε έναν Aμερικαν� έ�η�� και τηνεαρή Eλλην�ε�ραία δασκάλα τ�υ τωνΓερμανικών. Eίναι συγ�ρ�νως ένα �δ�ι-π�ρικ� στη ��ρεια Eλλάδα τ�υ 1938 καιένα μωσαϊκ� επ��ής.

B. Traven «T� πλ�ί� των νεκρών»,μετ. Kώστας Σκ�ρδύλης, εκδ�σεις«Aλε!άνδρεια», Aθήνα 1993, σ.σ.270.

Yστερα απ� μια γερή κρασ�κατάνυ-$η στην Aμ�έρσα, � Aμερικαν�ς ναύ-της �ρίσκεται �ωρίς δια�ατήρι� και επί-σημη ταυτ�τητα. Eτσι «ανύπαρκτ�ς»περιπλανιέται απ� τη μια �ώρα π�υσπεύδει να τ�ν κηρύ$ει ανεπιθύμητ�στην άλλη, μέ�ρις �τ�υ καταλή$ει σ’ ένασκ�υριασμέν� «πλ�ί� - �άντασμα» ε-πανδρωμέν� με «νεκρ�ύς» ανθρώπ�υς,ναύτες δηλαδή �ωρίς �αρτιά και δί�ωςαναγνωρισμένη ύπαρ$η και θέση σε αυ-τ�ν τ�ν κ�σμ�.

T� «Πλ�ί� των νεκρών» είναι μια θα-λασσινή περιπέτεια �π�υ πίσω απ� τησκληρή μ�ίρα των ναυτικών δια�αίνε-ται η αυθαιρεσία της ε$�υσίας και η ε-μπλ�κή τ�υ ανθρώπ�υ στα γρανά"ιατης κρατικής μη�ανής.

Πατρίκ M�ντιαν� «Aνθη ερειπίων»,μετ. Mαν�λης K�ρνήλι�ς, εκδ�σεις«Oδυσσέας», Aθήνα 1993, σ.σ. 160,τιμή 1.300 δρ�.

H μαγεία τ�υ Παρισι�ύ κατακλύ"ει τ�μυθιστ�ρημα, καθώς κάθε τ�υ πρ�τασηανακαλεί τις εικ�νες και τις αισθήσειςτης πρωτεύ�υσας τ�υ κ�σμ�υ. Oι δρ�-μ�ι, �ι πλατείες και �ι �ώρ�ι απ�κτ�ύνυπ�σταση �πως και �ι ήρωες και η "ωήτ�υς είναι τ�σ� παρά$ενη και ανε$ι�νία-στη �σ� και ένα έγκλημα ή μια αυτ�κτ�-νία. Kαι είναι, άραγε, έγκλημα ή αυτ�-κτ�νία αυτ� π�υ δίνει �ριστικ� τέλ�ςστη "ωή των ηρώων;

E�ι μυθιστρήματα με θέμα τη �ία και την αγρι�τητα

AΠO 27-2-94

T�έιμς Σάιμ�ν K�ύνεν «Φρά�υλες και αίμα», μετ. K. Γαλαν�-π�υλ�ς, εκδ�σεις «T� κλειδί», Aθήνα 1993, σ.σ. 188, τιμή 1.600δρ�.

«Aίμα και �ρά�υλες». H μεγαλύτερη ε$έγερση ��ιτητών στις Hνω-μένες Π�λιτείες και μια αδιαμ�ισ�ήτητη κινηματ�γρα�ική επιτυ�ία. OT"έιμς Σάιμ�ν K�ύνεν δεν είναι �ύτε είκ�σι ετών �ταν καταγρά�ει τηνιστ�ρική ε$έγερση των ��ιτητών στ� πανεπιστήμι� K�λ�ύμπια. Bρι-σκ�μαστε �έ�αια στα 1968 και �ι νεαρ�ί σπ�υδαστές στην π�λη της Nέ-ας Y�ρκης ε$�ργί"�νται με τη δι�ίκηση τ�υ πανεπιστημί�υ τ�υς γιαδύ� λ�γ�υς. Πρώτ�ν για την ανάμει$ή της στην υπ�θεση τ�υ π�λέμ�υστ� Bιετνάμ και δεύτερ�ν δι�τι η δι�ίκηση παίρνει απ� τ�υς ��ιτητές έ-να πάρκ�.

Eυσταθί�υ Mπάτη «H μά�η των ωκεανών. T� παράλληλ�ν έπ�ς», εκδ�σεις«T. Πιτσιλ�ς», Aθήνα 199 σ.σ. 181.

A!ιέρωμα για τα πενήντα �ρ�νια απ� τη «Mά�η τ�υ Aτλαντικ�ύ», τ� έργ� σκια-γρα!εί την ανθρώπινη πλευρά των περιπετειών των Eλλήνων ναυτικών στ�ν μεγά-λ� π�λεμ�. Oι ιστ�ρίες π�υ καταγρά!�νται –σημειώνει στ�ν πρ�λ�γ� τ�υ � συγ-γρα!έας– είναι �λες αληθινές. Aνα!έρ�νται σε πρ�σωπα π�υ υπήρ�αν και σε περι-πέτειες ναυτικών π�υ παγιδεύτηκαν καταμεσίς τ�υ ωκεαν�ύ.

AΠO 13-3-94

Robert van Gulik «T� περιδέ-ραι� της πριγκίπισσας», μετ.Tάκη Kίρκη, Eκδ�σεις «θεμέ-λι�», Aθήνα 1993, σ.σ. 221.

H Π�ταμ�ύπ�λη �ρίσκεται π�-λύ κ�ντά στ� Aνάκτ�ρ� των Nε-ρών. H ήρεμη παραπ�τάμια π�ληυπ�σ�εται λίγες ημέρες ανάπαυσηστ� δικαστή Tι. Mια τυ�αία συνά-ντηση ωστ�σ� με έναν μ�να�ικ�τα�ϊστή και ένα !ρικιαστικ� πτώ-μα, π�υ ανασύρεται απ� τ� π�τά-μι, κάνει τ�ν δικαστή να αντιμετω-πίσει ένα απ� τα δυσκ�λ�τερα μυ-στήρια της καριέρας τ�υ.

YΠOΛOIΠO

AΠO 23-1-94

Aσημάκης Πανσέλην�ς,«Φύλλα Hμερ�λ�γί�υ (1914-1943)», εκδ�σεις «Kέδρ�ς»,Aθήνα 1993, σ.σ. 167.

T� �ειρ�γρα!� αυτ� �ρέθηκεμέσα στα �αρτιά τ�υ AσημάκηΠανσέλην�υ. Eίναι ένα ημερ�λ�-γι� κείμεν� π�υ δεν πρ��ρι��ταννα εκδ�θεί και ένα συγκλ�νιστι-κ� ντ�κ�υμέντ� επ��ής.

Γραμμέν� μέρα με τη μέρα, κά-τω απ� την πίεση και την αγωνίατων γεγ�ν�των, απ�τελεί μιαπρ�σπάθεια να �άλει � συγγρα-!έας σε κάπ�ια τά�η και πρ��-πτική τα πρωτ�γνωρα και !��ε-ρά �ιώματα εν�ς π�λέμ�υ καιμιας κατ��ής.

� Στ� 42� τεύ��ς τ�υπερι�δικ�ύ «Σημειώσεις»δημ�σιεύεται π�ίηση τωνB. Λε�ντάρη, Γερ. Λυκαι-δ�π�υλ�υ, M. Mαρκίδη,M. Mέσκ�υ, T. Π�ρ"ύρηκαι Στ. P��άνη.

AΠO 20 2 94

T�υ Γερασίμ�υ Γρηγ�ρη

H στήλη «Oίνς Aγαπητ�ς» ανα�άλλεται σήμερα λ�-γω εκτάκτυ κωλύματς τυ συνεργάτη μας κ. Δ. Xατ�ηνι-κλάυ. Στη θέση της δημσιεύυμε απ�σπασμα απ� ευ-ρύτερη μελέτη τυ α�έ�αστυ συγγρα!έα Γερασίμυ Γρη-γ�ρη για τα «Λευκαδίτικα πιτά και γλυκίσματα». Πρωτ-δημσιεύτηκε τ 1979 σε περιδικ� πυ ε�έδωσε «Zή-νων» (Φυσιλατρικ�ς Σύνδεσμς Πειραιώς) με α!ιέρωμαστη Λευκάδα.TA ΠIOTA τ�υ Λευκαδίτη ωρικ�ύ είναι ελά ιστα καιστ�ι ειώδη. Πρώτα - πρώτα είναι τ� κρασί π�υ παράγει � ί-δι�ς, σε τρεις π�ι�τητες: T� κε�αλιακ�, τ� κερ�πάτι και τ�λάγκερ�.

T� κε�αλιακ� είναι τ� ανέρωτ�, της πρώτης π�ι�τητας, τ�καθαυτ� μαύρ� αγι�μαυρίτικ� κρασί π�υ � μ�ύστ�ς τ�υ έ ει�υμωθεί με τα τσίπ�υρα και έ ει πάρει τ� αρακτηριστικ��αθύ ρώμα τ�υ. Γίνεται κι έ ει τ� �αρτ�αμί στα�ύλι, τ�μαύρ� κρασ�στά�υλ� π�υ μ�ιά�ει με μαυρ�δά�νη. Eίναισυνήθως αδρύ (#ηρ�, σεκ), κάπ�τε ελα�ρώς υπ�στυ��, απ�την τανίνη π�υ περιέ ει και π�λλές ��ρές ελα�ρώς ημίγλυ-κ�. Eίναι πάντως κρασί αγν�, ωρίς �άρμακα ή άλλες πρ�-σμί#εις, αν ε#αιρέσ�υμε τ� γύψ� π�υ παλι�τερα τ�υ πρ�σθε-ταν μπ�λικ�ν κατά τ� πάτημα, για να τρα�ή#ει ρώμα.

Λένε πως δε �λάπτει, �σ� κι αν πιει κανείς, και είναι γεγ�-ν�ς πως στη Λευκάδα, κατ’ ε#� ήν κρασ�παραγωγική πε-ρι� ή, δεν υπάρ �υν αλκ��λικ�ί. T� κε�αλιακ� κατά καν�-να πρ��ρί�εται για τ� μπάρκ� (εμπ�ρι�). Στ� τραπέ�ι σερ�ί-ρεται μ�νά α σε γι�ρτές ή σε πανηγύρια, �ταν υπάρ �υν �ι-λ�#εν�ύμεν�ι ή καλεσμέν�ι.

T� κερ�πάτι (ή � κερ�πάτης) είναι κι αυτ� αγν� κρασί �ελ-τιωμέν�υ τύπ�υ απ� τα ίδια στα�ύλια με τη δια��ρά πως �μ�ύστ�ς τρα�ιέται και �αγενιά�εται να �ράσει (να �υμωθεί)#έ ωρα απ� τα τσίπ�υρα, ώστε τ� ρώμα τ�υ να παραμείνειαν�ι τ� #ανθωπ�. Στ� πάτημα δεν ρησιμ�π�ιείται γύψ�ς�ύτε στ� �ράσιμ� τ�υ �άρμακα. T� κερ�πάτι είναι σήμερα τ�κρασί π�υ πρ�τιμιέται για εσωτερική κατανάλωση, ενώ πα-λι�τερα τ� αδρύ μαύρ� κε�αλιακ� εκάλυπτε σ εδ�ν �λη τηνκρασ�παραγωγή. Γιατί αυτ� εί ε τ�τε τρά�η#η στ� ε#ωτερι-κ�, ιδίως στη Γαλλία, �π�υ ρησιμ�π�ι�ταν σαν πρώτη ύληγια τ� ρωματισμ� και τ� δυνάμωμα άλλων κρασιών.

T� λάγκερ� είναι ένα π�λύ ελα�ρ� κρασί –είναι μάλλ�ν τ�υπ�πρ�ϊ�ν της κρασ�παραγωγής. Bγαίνει απ� την εκπίεσηστ� τρ�κ�λ� (= πιεστήρι�) των τσίπ�υρων π�υ τα ’ �υν μ�υ-σκέψει με μπ�λικ� νερ�. Bαρελιά�εται για κατανάλωση μέσαστην �ικ�γένεια. Γιατί �ι Λευκαδίτες της υπαίθρ�υ, �λ�ι, μι-κρ�ί-μεγάλ�ι, πίν�υν κρασί στ� �αΐ τ�υς, τ� ελα�ρ� εκείν�κρασί, τ� λάγκερ� π�υ δεν πειρά�ει π�τέ, ή π�λύ νερωμέν�κε�αλιακ�. Eίτε στ� σπίτι είτε στη δ�υλειά, στ� αμπέλι ή στιςελιές �ταν θα #εκινήσει τ� πρωί να πάει δεν θα #ε άσει μα�ίμε τ� ψωμί –πρ�σ�άι να γι�μίσει και τ� �αρελάκι ή τ� κ�λ�-κύθι με κρασί λάγκερ� ή κε�αλιακ�, αλλά νερωμέν�. «E ω έ-να �αρελάκι κρασί –έλεγε η γριά– π�υ δε σώνεται π�τέ: μιακανάτα νερ� ρί νω απ’ την πάνω μ�ύση, μια κανάτα κρασίπιάνω απ� τ�ν κάτω π�ρ�».

Aλλ� πι�τ� π�υ μπ�ρεί κανείς να �ρει μέσα στ� σπίτι τ�υΛευκαδίτη ωρικ�ύ είναι τ� τσίπ�υρ�, δικής τ�υ κατασκευ-ής, τ� λεγ�μεν� ρακί π�υ �γαίνει απ� τ� λαμπικάρισμα τωντσίπ�υρων. Yπάρ ει μάλιστα και τ� αντιράκι (�ιν�πνευμα80-90 �αθμών), τ� διπλής απ�στά#εως τσίπ�υρ�. Eτσι �πως�γήκε απ� τ� λαμπίρικ� ωρίς καμιά άλλη επε#εργασία.Πρ�σ�έρεται συ νά τ� ρακί για κέρασμα μα�ί με τα τρατα-μέντα στ�υς επισκέπτες. Yπάρ ει �έ�αια κάπ�τε και κανάμπ�υκάλι μαστί α ή μέντα τ�υ μπακάλη για τις γυναίκες ήγια λεπτ�τερα στ�μά ια.

Tα�έρνα �μως, �πως την #έρ�υμε στις π�λεις ή σε άλλα μέ-ρη, δεν υπάρ ει σε κανένα ωρι� της Λευκάδας.

Στα μικρ�μπακάλικα τ�υ ωρι�ύ, σ’ αυτά τα στ�ι ειώδημικρ�μάγα�α γενικής ε#υπηρετήσεως, μπ�ρεί κανείς να πιειή να κεράσει ένα �υ�άκι, μια μαστι �ύλα ή κανένα λ�υκ�υ-μάκι. Π�τέ �μως κρασί. Γιατί σ’ �λα τα σπίτια υπάρ ει λίγ� -π�λύ κρασάκι, και για κείν�υς π�υ θέλ�υν να τα κ�υτσ�πι-�ύν κ�υ�εντιά��ντας �ι π�ρτες είναι αν�ι τές και �ιλ�#ενες,και η κρασ�κανάτα γεμάτη («�θε κ�ύπα και κανάτα» π�υλέει � λ�γ�ς).

T� κ�νιάκ είναι κι αυτ� ένα π�τ� π�υ συνηθί�εται στα μα-γα�ιά και στα σπίτια. Mα τ� πι� αρακτηριστικ� λευκαδίτικ�πι�τ�, ή μάλλ�ν αναψυκτικ� καλ�καιριάτικ�, π�υ συνηθι��-ταν, πριν μπ�υν �ι �ι�μη ανίες των λεμ�νάδων, ήταν η τσι-τσιμπίρα π�υ κυκλ��ρ�ύσε μ�ν� μέσα στην Aγια - Mαύρακαι κάπ�τε, στα πανηγύρια μ�ν�, στα ωριά. Yστερα ήτανκαι η σ�υμάδα, τερψιλαρύγγι�ς παραγωγή ντ�πιας αγι�-μαυρίτικης �ι�τε νίας.

ΓEYΣEIΣ

T�υ Hλία Δελλ�γλ�υ

Tης Mαρίας Xαραμή

«T� αίσθημα της τιμής συμ�αδί�ει με τη μαγει-ρική τέ νη»

Antonin Careme

YΠEPTATO αγαθ στις μεταπ�λεμικές δυτικέςκ�ινωνίες λ�γί�εται η ανθρώπινη �ωή. Σε δια-��ρετικές επ��ές, γεωγρα�ικές συντεταγμέ-νες ή �μάδες, π�λυτιμτερες θεωρ�ύνται η ε-λευθερία, η αγάπη, η α!ι�πρέπεια. H τιμή, �ερ’ειπείν, ατ�μική, �ικ�γενειακή, τιμή τ�υ έ-θν�υς, της κάστας, επαγγελματική εμπ�ι�ύσεσε"ασμ.

� 24 Aπριλί�υ 1671. Στ� ανάκτ�ρ� τ�υ πρί-γκιπα Condé στ� π�ιητικτατ� Chantilly αυτ�-κτ�νεί � αρ�ιμάγειρας Vatel. E!�υθενωμέν�ςαπ την αϋπνία και τ� στρες για την πρ�ετ�ιμα-σία των δείπνων τ�υ Λ�υδ�"ίκ�υ 14�υ, π�υ"ρίσκεται εδώ μ�υσα�ίρης με την 60μελή αυλήτ�υ, παρέλειψε να υπ�λ�γίσει ένα ψητ. Tα �α-ράματα της επ�μένης επιθεωρεί τις π�στητεςτων ψαριών. «Aυτά είν’ λα;», ρωτά. Λαμ"άν�-ντας κατα�ατική απάντηση, θεωρεί την υπλη-ψή τ�υ κατεστραμμένη. Aπ�σύρεται στην κά-μαρή τ�υ, τρα"ά τ� !ί��ς και...

� T� 1589, με "ασιλικ διάταγμα τ�υ Eρρί-κ�υ 4�υ, κρασί πωλείται απ 4 επαγγελματικέςκατηγ�ρίες: �ύμα απ τ�υς �ιν�πώλες, απτ�υς ιδι�κτήτες τα"έρνας σκέτ� σε καθήμε-ν�υς, απ τ�υς ιδι�κτήτες καμπαρέ συν�δευ-μεν� απ �αγητ μαγειρευμέν� και απ τ�υςπανδ��είς συν�δευμεν� απ εδέσματα καικατάλυμα. Σε τιμές αυστηρά ελεγ�μενες. T�δικαίωμα άσκησης επαγγέλματ�ς κληρ�ν�μεί-ται ή ε!αγ�ρά�εται αντί αδρ�ύ τιμήματ�ς και �εστιάτωρ δίδει ρκ�ν πίστεως στην συντε�νία.Π�υ πανίσ�υρη διεδραμάτι�ε ρλ� παιδευτικ,πρ�στατευτικ, ηθικ.

� Oι σύγ�ρ�ν�ι συνδικαλιστικ�ί ��ρείς αντι-λαμ"άν�νται και υπερασπί��νται μν�ν μια -ψη της τιμής. &έρετε π�ιαν. Oπτε � κάθε πι-κραμέν�ς αρ�ιτέκτων, � πάσα αδιριστ�ς �η-μικς �νειρευμεν�ς την κ�ινωνική τ�υ ανέλι-!η και τη σε!�υαλική τ�υ πραγμάτωση αυτ�-�ρί�εται εστιάτωρ. Πωλών τ�ις μετρητ�ίς ,τικαι σ� πρ�αιρείται. Παράδειγμα: αγ�ρά�ει ελ-ληνικ κρασί πρ�ς 800 δρ�./�ιάλη και π�υλάει4.200 δρ�.! Aμέ, νταηλίκι! Σε π�ι�ν, άλλωστε,θα δώσει λ�γαριασμ;

� Eν ψει της πρ�σε��ύς έκθεσηςOINOPAMA, �ι �ιν�παραγωγ�ί μετα!ύ άλλωνδιαμαρτύρ�νται για τις τιμές εμ�ιαλωμέν�υκρασι�ύ στα εστιατρια. Δεν παίρνει τ�ν λγ�ευθαρσώς και δημ�σία, αλλά με πλησιά�ει σε

πηγαδάκι νε�παγής εστιάτωρ. Παραθέτω αυ-τ�λε!εί τα επι�ειρήματά τ�υ για τ� θέμα: 1)Δεν κερδί��υμε αρκετά απ τα �αγητά και γι’αυτ επι"αρύν�υμε τ� κρασί, 2) η επένδυση σεεστιατρι� στι�ί�ει ακρι"ά, 3) γιατί τ� bar π�υ-λάει ακρι"ά τ� whisky; (!) και 4) � πελάτης �αί-ρεται να πληρώνει π�λλά κι αν δεν "ρει αρκετάακρι" ελληνικ θα πιει ένα μέτρι� αλλά ακρι-"τερ� γαλλικ (!!).

� Aπαντώ: 1) T� περιθώρι� κέρδ�υς αναλ-γως κατηγ�ρίας των γαλλικών εστιατ�ρίων κυ-μαίνεται απ 2-10%. Eκτς των �ικ�γενειακώνεπι�ειρήσεων �ωρίς πρ�σωπικ. 2) Oντως πρ-κειται για ασύμ��ρη επένδυση, ας κάνατε πριν�ικ�ν�μ�τε�νική μελέτη, 3) και γιατί � J. Lobbπ�υλάει ακρι"ά τις μπτες; 4) Mήπως η πελα-τεία σας ασκεί τ� �μ�ι�παθητικν kitch;

� H αρετή των Eλλήνων εστιατρων μάλλ�νδεν �υγί�ει "αριά, τ� κρασί είναι καρπς γνώ-σης, κπ�υ, αγωνίας. E�ει κάτι απ’ την ψυ�ήσας. Ως γ�νείς τ�υ, κύρι�ι �ιν�παραγωγ�ί, �-�υρώστε τ�. Πιέστε την π�λιτεία. Περι�ρ�υρή-στε την τιμή τ�υ και τη δική σας τιμή. Eίμαι "ε-"αία πως θα "ρείτε τ�υς τρπ�υς. E, κύριεΓιάννη Mπ�υτάρη;

Yλικά για 4-6 άτμα

4-6 σ�ι�τά α�λάδια0,75 lt κκκιν� κρασί Nά�υσας80 γρ. �ά�αρη1 μπαστ�υνάκι "ανίλιας4-6 γαρί�αλαΦυλλαράκια και �ρεσκ�τριμμέν� κλιαντρ�Φρεσκ�τριμμέν� πιπέρι

Eκτέλεση

Διαλέγ�υμε ωραία �ρ�ύτα �ωρίς �τυπήμα-τα. Aναμιγνύ�υμε τ� κρασί με τη �ά�αρη και"ρά��υμε έως τ�υ ε!ατμισθεί τ� 1/3. Xαρά-��υμε με μυτερ μα�αιράκι τ� μπαστ�υνάκι"ανίλιας. Πρ�σθέτ�υμε τη "ανίλια, τ� τριμμέ-ν� κλιαντρ� και πιπέρι στ� κρασί. Kαθαρί��υ-με τα α�λάδια, κρατάμε τ� κ�τσανάκι και τρυ-πάμε με τα γαρί�αλα. Tα "ά��υμε στ� κρασί,σκεπά��υμε την κατσαρλα και "ρά��υμε σεσιγανή �ωτιά επί 25-30΄. A�ήν�υμε �λ�νυ�τίςτα α�λάδια στ� κρασί, αλλά��ντάς τ�υς θέσηδυ� ��ρές ώστε να δια"ρα��ύν σε λη τ�υςτην επι�άνεια. Γαρνίρ�υμε με τα �υλλαράκιατ�υ κλιαντρ�υ.

Συν�δεύ�υμε με λευκά μαλακά τυριά (μα-ν�ύρι, chévres κ.λπ.) και πίν�υμε παλαιωμέν�κκκιν� κρασί, διτι στ� πνεύμα τ�υ σημερι-ν�ύ μας σημειώματ�ς, ακ�λ�υθ�ύμε τ� παλιγνωμικ aprés poire, vin boire.

A�λάδια με ανίλια


Λευκαδίτικα πι�τά

THΛEOPAΣH


T� μετέωρ� �ήμα της EPTΠ�ια δραστικά μέτρα σωτηρίας πρέπει να λά�ει � Oργανισμ�ς για να απ��ύγει την καταστρ��ή

Tης Π�πης Διαμαντάκ�υ

ΣTO METEΩPO �ήμα της αλλαγήςτης �ρίσκεται η EPT, με τ� ένα π�διστ�ν αέρα, ακίνητη σαν τρ�μαγμέ-νη, με τ�ν σκε�ρωμέν� απ� �ρ�νιαμι�έριας και ανέ�ειας «σκελετ�» τηςνα τρί�ει στην παραμικρή κίνηση καινα λες τώρα θα καταρρεύσει, αλλάεκείνη εκεί, να ν�μί�εις πως θα πε-τά�ει ή μάλλ�ν να ελπί�εις πως μπ�-ρεί και να τ� κάνει. H επ��ή �έ�αιαδεν επιτρέπει υπεραισι�δ��ίες.

Eίναι π�λλ�ί εκείν�ι π�υ πιστεύ-�υν πως δεν υπάρ��υν περιθώριανα �ανασταθεί � «γίγαντας» στα«πήλινα π�δια» τ�υ, γιατί είναι πιαθρυμματισμένα απ� κυ�ερνητικέςπαρεμ�άσεις �ρ�νων, απ� στρε�λέςν��τρ�πίες, π�υ κανείς δεν πρ�λα-�ε ή δεν έδωσε τις ευκαιρίες να α-νατραπ�ύν και κυρίως απ� συσσω-ρευμένα �ρέη π�υ τ� �άρ�ς τ�υςαρκεί για να γ�νατίσει �ριστικά τ�ν�ργανισμ�.

Λιγ�τερ�ι είναι �σ�ι ελπί��υν ακ�-μη στ� «θαύμα», �σ�ι περιμέν�υν �τιη κρατική ραδι�τηλε�ραση θα �ρειτη δύναμη να επιπλεύσει μέσα στη#�υρτ�ύνα τ�υ ανταγωνισμ�ύ για ταεπ�μενα �ρ�νια και �ταν τ� ραδι�τη-λε�πτικ� τ�πί� ισ�ρρ�πήσει θα κατα-λά�ει τη θέση π�υ πρέπει να έ�ει.

Δραστικά μέτρα

H αλήθεια �ρίσκεται στη μέση. Tί-π�τε δεν γίνεται �ωρίς δραστικά μέ-τρα, �ωρίς κινήσεις π�υ θα �ύσ�υνπληγές και γιατί να μην τ� π�ύμε γιαμία ακ�μη #�ρά, �ωρίς θυσίες και α-π� τις δυ� πλευρές, δι�ίκησης καιεργα��μένων. Aπ� την πλευρά τηςπρώτης, π�υ είναι �έ�αι�, �τι πρινπάρει τ� «πηδάλι�» της EPT δεν ε-γνώρι�ε τ� μέγεθ�ς των πρ��λημά-των, �πως και �ι υπ�λ�ιπες πριν απ�αυτή, πρέπει να είναι έτ�ιμη να ανα-λά�ει τ� κ�στ�ς των επιλ�γών της,να περι�ρίσει τη διάθεση «#ιλικών»ε�υπηρετήσεων πρ�ς κυ�ερνώντες,πρ�ς π�λιτικ�ύς κύκλ�υς γενικώςκαι πρ�ς διά#�ρες «ανα�ι�παθ�ύ-σες» τά�εις εργα��μένων, π�υ σέρ-ν�υν και διαιωνί��υν τη ν��τρ�πίατης «ασ#άλειας τ�υ Δημ�σί�υ», �ω-ρίς να έ��υν αντιλη#θεί �τι ακρι�ώςαυτές �ι θέσεις είναι απ� τις πλέ�νεπισ#αλείς. H σημερινή δι�ίκηση θαπρέπει να έ�ει αντιλη#θεί �τι κάνειισ�ρρ�πία σε τεντωμέν� σκ�ινί και�ωρίς πρ�στατευτικ� δί�τυ. Aπ� τημια έ�ει την κυ�έρνηση, π�υ πρ�ςτ� παρ�ν κρατά «διακριτική απ�στα-ση». Tακτική ή αδια#�ρία, είναι νω-ρίς για να πει κανείς ακ�μη. Ωστ�σ�,δίνεται, για πρώτη #�ρά, η ευκαιρία

στην EPT να κινηθεί ανε�άρτητη,�ωρίς τ�υλά�ιστ�ν τις παλιές πιέ-σεις των καθημερινών τηλε#ωνημά-των. Στη διεύθυνση ειδήσεων τ�υπρώτ�υ και τ�υ δευτέρ�υ καναλι�ύτ� τηλέ#ων�, π�υ άλλ�τε κ�υδ�ύνι-�ε ανά πεντάλεπτ�, μένει σιωπηλ�.O�ι, �έ�αια �τι άλλα�αν �ι π�λιτικ�ίμας ν��τρ�πία, απλώς δεν ενδια#έ-ρ�νται για τα μικρά π�σ�στά θεαμα-τικ�τητας της EPT. Kερδί��ντας έ-τσι �ρ�ν�, �ι δι�ικ�ύντες την EPT,μπ�ρ�ύν ανεν��λητ�ι να ε#αρμ�-σ�υν π�λιτική «αναστήλωσης».Aρκεί #υσικά να επιτύ��υν τη συ-ναίνεση των εργα��μένων.

Eλλείμματα

Aπ� την άλλη υπάρ��υν �ι εργα��-μεν�ι, �ι �π�ί�ι θα πρέπει να έ��υναντιλη#θεί �τι δεν είναι �ύτε εργά-τες σε κλωστ�ϋ#αντ�υργία, �ύτε �ι-κ�δ�μ�ι, �ύτε υπάλληλ�ι �π�ι�υδή-π�τε υπ�υργεί�υ, αλλά �λ�ι τ�υς, α-π� τ�υς σκην�θέτες ως τ�υς κλητή-ρες και απ� τ�υς διευθυντές καιτ�υς δι�ικητικ�ύς ως τ�ν πρ�εδρ�,� καθένας στ� είδ�ς τ�υ, είναι δημι-�υργ�ί ή καλύτερα παραγωγ�ί π�λι-τιστικ�ύ πρ�ϊ�ντ�ς. M�ν�ν έτσι πρέ-πει να αντιμετωπί��υν τη θέση τ�υςστην EPT, απ�δε��μεν�ι την ιδι�-μ�ρ#ία της.

Aυτ� σημαίνει �τι με πενι�ρ�ύς μι-σθ�ύς δημ�σί�υ θα πρέπει να εργά-��νται με τ� πάθ�ς, την αυταπάρνη-

ση, τ� κυνήγι της τελει�τητας εν�ςδημι�υργ�ύ. Aυτ� �έ�αια μπ�ρεί να�ενίσει π�λλ�ύς π�υ θα σκέ#τ�νται�τι αυτή η «αυταπάρνηση» ίσως ση-μαίνει και υπ��ώρηση απ� τα κεκτη-μένα τ�υς.

Δυστυ�ώς �μως, για τ�υς ανθρώ-π�υς της EPT δεν υπάρ��υν πια «κε-κτημένα». Mε έναν �ργανισμ� �ρεω-μέν� ήδη 25 δισεκατ�μμύρια και π�-σ�στά θεαματικ�τητας στα κανάλια,π�υ έ��υν μ�νίμως πτωτική τάση, τ�μέλλ�ν δεν διαγρά#εται ρ�διν� και�ύτε μπ�ρεί να περιμέν�υν τ�ν «απ�μη�ανής θε�». Ωστ�σ�, η πρ�εδρίατης �ώρας μας στην EυρωπαϊκήEνωση και �ι απαιτήσεις απ� τηνEPT κατά τη διάσκεψη κ�ρυ#ής τηςKέρκυρας μπ�ρεί να τη συνδέσ�υνγια λίγ� με «#ιάλη ��υγ�ν�υ». T�υ-λά�ιστ�ν θα γίν�υν αγ�ρές μη�ανη-μάτων και θα �ελτιωθεί η εικ�να τηςστ�υς δέκτες μας. Tι θα μείνει απ��λα αυτά; Θα περιμέν�υμε να δ�ύμε.

Tέλ�ς η δι�ίκηση έ�ει μπρ�στάτης και τ� πρ�γραμμα των καναλιών,π�υ δεν μπ�ρεί να περιμένει, γιατίαυτ� είναι τ� «πρ�σωπ�» της EPT α-πέναντι στ�υς τηλεθεατές, �ι �π�ί�ιδεν σκέ#τ�νται �ταν παρακ�λ�υ-θ�ύν την ET1 ή την ET2, �ύτε τ�υςεργα��μεν�υς, π�υ πρέπει να σώ-σ�υν τη δ�υλειά τ�υς �ύτε τις καλέςπρ�θέσεις π�υ μπ�ρεί να έ��υν �ιδι�ικ�ύντες, απλώς αν δεν τ�υς α-ρέσει γυρν�ύν σε άλλ� κανάλι. Kαι

τα π�σ�στά δεί�ν�υν τελευταία, �τιεκτ�ς απ� τις αναμεταδ�σεις αθλη-τικών συναντήσεων και τ� δελτί� ει-δήσεων, π�υ έ��υν αν�δική τάση, τ�υπ�λ�ιπ� πρ�γραμμα κατρακυλά.

Aλλαγές

Aλλά με αυτ�, π�υ έ�ει να παλέψειπερισσ�τερ� απ� κάθε τι η EPT είναιη δυσπιστία των παλιών για τις ικαν�-τητες των καιν�ύργιων. Iσως ��ι άδι-κα καθώς �ι περισσ�τερες αντικατα-στάσεις π�υ έ��υν γίνει με �λες τιςπ�λιτικές αλλαγές, δεν έ#ερναν ικα-ν�τερ�υς στις θέσεις λιγ�τερ� ικα-νών, αλλά στην καλύτερη περίπτωσηισά�ι�υς, �π�τε πλην των πελατεια-κών ε�υπηρετήσεων των κ�μμάτωνκανένα απ�λύτως �#ελ�ς δεν υπήρ-�ε για τ�ν �ργανισμ�. Σε συνδυασμ�δε με τη �αθιά ρι�ωμένη αίσθηση σε�λ�υς τ�υς υπαλλήλ�υς «τ�υ πρ�-σωριν�ύ» των δι�ικήσεων η ατμ�-σ#αιρα «απειθαρ�ίας» ευν�είται.

Γνωστές �έ�αια �ι πληγές της EPTκαι τ� �ειρ�τερ� είναι πως στα �ρ�-νια π�υ πέρασαν �ύτε μια δεν για-τρεύτηκε. Tις θυμί��υμε για μία ακ�-μη #�ρά γιατί � κρατικ�ς ραδι�τηλε-�πτικ�ς �ργανισμ�ς �ρίσκεται στηνκρισιμ�τερη καμπή της ιστ�ρίας τ�υκαι η π�λιτική π�υ θα �αρα�θεί αυτήτην επ��ή, θα είναι η σωτηρία –έστωη αρ�ή της– ή η καταστρ�#ή τ�υ. Aυ-τή η δι�ίκηση έ�ει ίσως τ� �αρύτερ��ρέ�ς απ� �λες τις πρ�ηγ�ύμενες.

H κρατική ραδι�τηλε�ραση έ�ει ήδη αγγί�ει τα �ρια της αντ��ής της. Aυτή τη ��ρά �ι απ��άσεις για τ� μέλλ�ν της πρέπεινα είναι �λ�κληρωμένες, συγκεκριμένες και μακρ�πρ�θεσμες. Mια «λάθ�ς» κίνηση αν γίνει είτε απ� τη δι�ίκηση, είτε απ�την κυ�έρνηση –ανακαλέσει για παράδειγμα την πρώτη πριν απ� την �λ�κλήρωση της θητείας της– τ� απ�τέλεσμα θα είναι

σα�ές, τ� «�ικ�δ�μημα EPT» δεν μπ�ρεί παρά να καταρρεύσει.

AΦIEPΩMA


Δια�ημιστικές δημι υργίεςH �ρήση της �ωτ γρα�ίας στη δια�ήμιση και ι τε�νικές παρέμ�ασης

T�υ Xρήστ�υ Διά�α

Eπικ�ινωνι�λγ�υ, Δημι�υργικ�ύΔιευθυντή δια�ημιστικής A.E.

H ΦΩTOΓPAΦIA ταυτίστηκε με την α-ντικειμενικ�τητα απ� τα πρώτα κι �-λας �ρ�νια της �ωής της: Θεωρήθηκεαπ� τ� μεγάλ� κ�ιν� σαν τ� κατ’ ε��-�ήν μέσ� καταγρα!ής μιας αλήθειας,π�υ η �ωγρα!ική και �ι άλλες εικα-στικές τέ�νες δεν εί�αν τη δυνατ�-τητα να παράγ�υν ή πρ�τιμ�ύσαν νααπ�σιωπ�ύν. H συνε�ής τε�ν�λ�γικήτης ε�έλι�η, $ελτιών�ντας διαρκώςτην ακρί$εια της απ�τύπωσης, ε-δραίωσε σε �λ�υς την ε�ίσωση «!ω-τ�γρα!ία ίσ�ν μη αμ!ισ$ητήσιμηπραγματικ�τητα».

H ε�ίσωση αυτή ε�ακ�λ�υθεί να εί-ναι μέ�ρι σήμερα ισ�υρ�τατη.

Ωστ�σ�, �ταν �ι μη�ανές και τα!ιλμ των !ωτ�γρά!ων ε�ελί�θηκανσε τέτ�ι� $αθμ�, ώστε να καταγρά-!�υν στ� ίδι� κάδρ�, μα�ί με τις λε-πτ�μέρεις της �μ�ρ!ιάς, άλλες τ�-σες λεπτ�μέρειες της ασ�ήμιας, η α-νελέητη αντικειμενικ�τητα άρ�ισε,σε π�λλές ε!αρμ�γές της !ωτ�γρα-!ίας, να γίνεται εν��λητική. Eτσι α-να�ητήθηκαν μέθ�δ�ι και τε�νικέςπ�υ θα επέτρεπαν την εισαγωγή τ�υυπ�κειμενικ�ύ στ�ι�εί�υ στη !ωτ�-γρα!ική πλάκα, απ�μ�νών�ντας ή υ-π�$αθμί��ντας τ� μη επιθυμητ�, �ω-ρίς ταυτ��ρ�να να επηρεά��υν �σα� !ωτ�γρά!�ς έκρινε �τι έπρεπε ναπρ�$ληθ�ύν.

H ωραι�π�ίηση τ�υ αντικειμέν�υπρ�ς !ωτ�γρά!ηση με κατάλληλ�!ωτισμ� ή «μακιγιά�» απ�δεικνυ�τανσυ�νά ανεπαρκής να !ιλτράρει ταμει�νεκτήματα. Eτσι επιστρατεύτη-καν κάπ�ιες μέθ�δ�ι επέμ$ασης, με-τά τη !ωτ�γρά!ιση, π�υ �μως ήταν��ντρ�κ�μμένες και δεν κατά!ερ-ναν �ύτε να κρύψ�υν, �ύτε να κρυ-!τ�ύν σε ικαν�π�ιητικ� $αθμ�.

«Pετ ύς»

T� «ρετ�ύς» με !�ύμ� λαδι�ύ, π�υε�α!άνι�ε τις ρυτίδες και τα πρ�γ�ύ-λια των κάπως σιτεμένων κινηματ�-γρα!ικών αστέρων στη δεκαετία τ�υ’30, �ι π�λύπλ�κες και πανάκρι$εςτε�νικές επε�εργασίας με αερ�γρά-!� ή !ωτ�μ�ντά�, ανέδει�αν σε «μά-γ�υς» �ρισμέν�υς !ωτ�γρά!�υς τηςεπ��ής – μ�ν� π�υ επρ�κειτ� για μά-για με ημερ�μηνία λή�ης: H συνε�ήςε�έλι�η της !ωτ�γρα!ικής απ�τύπω-σης και της εκτύπωσης στ� �αρτί α-παιτ�ύσε διαρκώς ανάλ�γη ε�έλι�ηκαι στις μεθ�δ�υς επέμ$ασης.

Στη δεκαετία τ�υ ’80 η !ωτ�γρα-!ία εί�ε !τάσει κι �λας στ� απ�γει�της τε�ν�λ�γικής της ε�έλι�ης, ενώ�ι τε�νικές παρέμ$ασης, «πατώ-ντας» πάνω στ�υς ηλεκτρ�νικ�ύς υ-π�λ�γιστές, κατά!εραν επί τέλ�υς

με ένα τεράστι� άλμα να την υπ�σκε-λίσ�υν.

O π�λεμ�ς της αλήθειας �άθηκε �-ριστικά, με μεγάλ� ηττημέν� τη !ω-τ�γραία.

Eτσι στις ημέρες μας η !ωτ�γρα-!ική αντικειμενικ�τητα είναι δυνάμειανατρέψιμη. Oι �ίλιες λέ�εις π�υ λέ-νε �τι α�ί�ει κάθε εικ�να, μπ�ρ�ύνπια να α!ηγ�ύνται με πειστικ�τητα,�,τι ακρι$ώς θέλει � δημι�υργ�ς τηςκαι τ� μήνυμα μπ�ρεί να πλάθεταικαι να υπ�τάσσεται στις εκάστ�τε α-νάγκες �ρήσης.

Mε τ�υς ηλεκτρ�νικ�ύς υπ�λ�γι-στές � !ωτ�γρά!�ς (ή � πελάτηςτ�υ, ερήμην τ�υ !ωτ�γρά!�υ) είναισε θέση να επιτύ�ει, σε �π�ι�δήπ�τεσημεί� τ�υ κάδρ�υ, �π�ιαδήπ�τεδια$άθμιση στις άλλ�τε ακλ�νητασταθερές ένν�ιες σκ�ύρ� - αν�ι�τ�,σ�ήμα - �ρώμα, !λ�υ - νετ, κρύ$ω -πρ�$άλλω, πρ�σθέτω - α!αιρώ, με-ταθέτω - αναπαράγω.

H τελει�τητα αυτής της παρέμ$α-σης είναι τ�ση, ώστε δεν πρ�δίδει�ύτε την ίδια της την ύπαρ�η: Aν ηεικ�να δεν περιέ�ει σ�υρεαλιστικάστ�ι�εία, κανείς δεν θα αντιλη!θεί�τι η !ωτ�γρα!ία έ�ει υπ�στεί εκτε-ταμένες αλλαγές μέσα απ� ηλεκτρ�-νική επε�εργασία, πρ�ς δ��αν της ε-

�ίσωσης «!ωτ�γρα!ία ίσ�ν πραγμα-τικ�τητα».

H ε�ίσωση αυτή έ�ει επανακτήσειθριαμ$ευτικά την πλασματική ισ�ύτης, ισ�ύ�ντας στην πραγματικ�τη-τα, λιγ�τερ� απ� π�τέ. Φυσικά, �σ��ι τε�νικές παρέμ$ασης επιτρέπ�υντην εισαγωγή της υπ�κειμενικής ά-π�ψης στη !ωτ�γρα!ία, τ�σ� ευρύ-τερ�ι �ρί��ντες αν�ίγ�νται για τ�υςκαλλιτέ�νες τ�υ !ακ�ύ.

Δια�ήμιση

Tι γίνεται �μως �ταν η !ωτ�γρα-!ία μεταπλάθεται για να ε�υπηρετή-σει μη καλλιτε�νικ�ύς στ��υς;

H �ρήση της !ωτ�γρα!ίας στη δια-!ήμιση είναι τ�σ� παλιά �σ� και ηδια!ήμιση. Στην αρ�ή περι�ρι��τανστ� ρ�λ� τ�υ αδιάψευστ�υ επι�ειρή-ματ�ς, αλλά αργ�τερα άρ�ισε να�ρησιμ�π�ιείται και σαν απ�κλειστι-κ� σημει�λ�γικ� εργαλεί� - !�ρέαςτ�υ μηνύματ�ς.

Π�λλές απ� τις τε�νικές παρέμ$α-σης στη !ωτ�γρα!ία ε!ευρέθηκανκαι ε�ελί�θηκαν κάτω απ� την πίεσητης δια!ήμισης, π�υ εί�ε επείγ�υσαανάγκη να υπ�στηρί�ει �πτικά τηνπλευρά της αλήθειας π�υ συνέ!ερεπερισσ�τερ�. Aλλωστε, με τη !ωτ�-

γρα!ία, � απ�δέκτης μπ�ρ�ύσε πιανα εισπρά�ει, με άμεσ� και πλήρως α-!�μ�ιώσιμ� τρ�π�, περισσ�τερα καιπι� πλ�ύσια συναισθήματα, σε λιγ�-τερ� �ρ�ν�.

Σήμερα, στην «αλήθεια π�υ υπάρ-�ει« και στην «αλήθεια π�υ μ�υ επι-τρέπ�υν να δω» εναλάσσεται μια δια-κύμανση μετα�ύ ανεπαίσθητης πα-ρέμ$ασης και �λ�κληρωτικής κατά-�ρησης, ισ�ρρ�πώντας �μως πάνταπρ�ς �!ελ�ς των στ��ων αυτ�ύ π�υεπεμ$αίνει. Oι ρα!ιναρισμένες τε-�νικές επε�εργασίας κάν�υν απ�δε-κτ� τ� !ωτ�γρα!ικ� μήνυμα, �ωρίςδεύτερη σκέψη. Σε μια υπ�θετικήδια!ημιστική α!ίσα για σκεύη κ�υ�ί-νας, η τ�μάτα στ� πρώτ� πλάν� θαρεγ�υλαριστεί έτσι, ώστε να είναι ι-δανικά κ�κκινη: T�σ� κ�κκινη π�υ να!αίνεται ταυτ��ρ�να απ�λυτα αλη-θινή, αλλά και υπέρ��α �ρεκτική. Oισταγ�νες δρ�σιάς επάνω της –ανδεν έγιναν με κάπ�ι� ειδικ� sprayστη διάρκεια της !ωτ�γρά!ισης– θααπ�μ�νωθ�ύν απ� κάπ�ια άλλη !ω-τ�γρα!ία και θα πρ�στεθ�ύν, «αγκα-λιά��ντας» με απ�λυτη ακρί$εια τιςκαμπύλες της ιδανικά κ�κκινης επι-!άνειας. Aν �ρεια��μαστε περισσ�-τερες σταγ�νες θα π�λλαπλασιάσ�υ-με μερικές με την εντ�λή clone. Iσωςένα πι� πράσιν� ή ένα πι� !�υντωτ�κ�τσάνι στην τ�μάτα θα της �άρι�επερισσ�τερη !ρεσκάδα.

Eπέμ�αση

Λ�ιπ�ν, ας τ� !τιά��υμε! Tέλ�ς, η!ωτ�γρα!ία στ� !�ντ� π�υ δεί�νειμια �μάδα νέων ανθρώπων να �εκαρ-δί�εται στα γέλια μαγειρεύ�ντας (καιπ�υ είναι ένα «στιγμι�τυπ�», απ�τέ-λεσμα π�λλών ωρών ακινησίας των!ωτ�μ�ντέλων στ� studio) δημι�υρ-γεί εδώ και εκεί κάπ�ιες αντιαισθητι-κές σκιές, π�υ �μως θα σ$ήσ�υν εύ-κ�λα με τ� ηλεκτρ�νικ� μ�λύ$ι. Mετην ευκαιρία θα δι�ρθωθεί λίγ� καιτ� υπερ$�λικά μακρύ πηγ�ύνι τηςνέας γυναίκας αριστερά. H τελευταία!ωτ�γρα!ήθηκε σε άλλ� studio, ί-σως σε άλλη �ώρα και «!υτεύτηκε»�ωρίς �ρατά σημάδια ανάμεσα στ�υςυπ�λ�ιπ�υς της εύθυμης παρέας.

Aς δ�ύμε τ� συν�λικ� απ�τέλε-σμα: H τ�μάτα είναι πια τ�σ� !ρέσκιακαι ώριμη �σ� θέλ�υμε. H �μάδα τωννέων ακτιν�$�λεί αψεγάδιαστη �ε-ν�ιασιά και ευτυ�ία. Δε μένει παράνα πρ�στεθεί � τίτλ�ς, η !ωτ�γρα!ίατ�υ μαγειρικ�ύ σκεύ�υς π�υ δια!η-μί�εται και η α!ίσα να !ύγει για εκτύ-πωση.

Tελικά, κάπ�ιες !�ρές !αίνεται ναδικαιώνεται η παρά�ενα πρ�!ητικήσυμπερι!�ρά �σων πρωτ�γ�νων !υ-λών απέ!ευγαν τις κάμερες των ε�ε-ρευνητών, απ� !�$� μήπως η !ωτ�-γρα!ία «τ�υς πάρει την ψυ�ή».

E ώ�υλλ� απ� δια�ημιστικ� λεύκωμα τ�υ EOT για την Eλλάδα. (Φωτ. Γ. Λίσανδρ�ς)

AA££HHNNAA™™

A' ΠPOBOΛHΣ

AABOPA* (T. Iππ�κράτ�υς, 6423271 - 6462253 Air Condition 3 �ρώματα η μπλε ταινία (K) Ωρες 5-7-9-11 μ.μ.ABANA AΣΣOΣ-ONTEON* (Λ. Kη�ισίας 234. 6715905) H λίστα τ�υ Σίντλερ (περιπ. A) Ωρες 5.30-9.10 μ.μ.AEΛΛΩ* (Πατησίων, 8214675) Demolition Man (περιπ.) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ. Aπ�γευμα ώρα 4μ.μ. Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλιAΘHNA (A�ύδ�υ 93, Aνω Iλίσια, τηλ. 77.92.568) Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 6.20-8.20-10.30 μ.μ.AΘHNA* (Στάση Kε�αλληνίας, τηλ. 8233149) H λίστα τ�υ Σίντλερ (περιπ. A) Ωρες 6.30-10.10. μ.μ.AΘHNAION* (T. Aμπελ�κήπων, τηλ. 7782122) Air ConditionDemolition Man (περιπ.) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ. AΛE�ANΔPA* (Kαλλιθέα. Tηλ. 9560306)Oι 3 σωματ��ύλακες (K) Ωρες 4.30-6.40-8.50-11 μ.μ.AΛE�ANΔPA* (Πατησίων - O.T.E., Tηλ. 8219298 - 8832666)T’ απ�μεινάρια μιας μέρας Ωρες 5.40-8.20-11 μ.μ. AΛOH* (Πατησίων 300 - Iακω�άτων 25, 2237660)P�μπέν των δασών �ι ήρωες με τα κ�λάν (κωμ. K) Ωρες 6.30-8.30-10.40 μ.μ.AΛΦABIΛ–BAR CINEMA* (Tέρμα Mαυρ�μ., τηλ. 6460521)Σ�κ�λάτα σε καυτ� νερ� (περιπ.) Ωρες 7-9-11 μ.μ.AMΠEΣE* (Oδ. B�υλιαγμένης τηλ. 9011063)P�μπιν Γ�υίλιαμς Kυρία Nταπ�άιρ (κωμ. K) Ωρες 5.30-8-10.30 μ.μ.ANΔOPA* (Eρυθρ�ς Σταυρ�ς, τηλ. 6919815) Mια καρδιά τ�ν �ειμώνα Ωρες 6.45-8.50-11 μ.μ.ANEΣIΣ* (Tέρμα Aμπελ�κήπων τηλ. 7782316 - 7785449)T’ απ�μεινάρια μιας μέρας Ωρες 5.40-8.20-11 μ.μ. ANNA NTOP* (Γλυ�άδα τηλ. 8946617)T� σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ. AΠOΛΛΩN* (Oδ�ς Σταδί�υ, τηλ. 3236811)T’ απ�μεινάρια μιας μέρας Ωρες 5-7.40-10.20 μ.μ. AΣTEPIA AΣΣOΣ - ONTEON* (Kη�ισίας 334, τηλ. 6208521)Demolition Man (περιπ.) Ωρες 5.50-8.10-10.30 μ.μ. AΣTOP* (Σταδί�υ τηλ. 3231297)Demolition Man (περιπ.) Ωρες 5.40-8-10.20 μ.μ. AΣTPON* (Tέρμα Aμπελ�κήπων τηλ. 6922614)P�μπιν Γ�υίλιαμς Kυρία Nταπ�άιρ (κωμ. K) Ωρες 6.05-8.30-11 μ.μ.AΣTY* (Oδ�ς K�ραή τηλ. 3221925)H νίκη της Σαμ�θράκης (Eλληνικ� K) Ωρες 6.05-8.15-10.30 μ.μ.ATΛANTIΣ* (Λ. B�υλιαγμένης Πλ. Kαλ�γήρων τηλ. 9711511)

Oι 3 σωματ��ύλακες (κωμωδία K) Ωρες 6-8.10-10.20 μ.μ. ATTAΛOΣ* (Nέα Σμύρνη τηλ. 9331280) Mαθήματα πιάν�υ (περιπ. K) Ωρες 6.30-8.45-11 μ.μ.ATTIKA* (Πλατεία Aμερικής, τηλ. 8674252 - 8674078) Σ�κ�λάτα σε καυτ� νερ� (περιπέτεια K) Ωρες 6.10-8.35-11 μ.μ.ATTIKON* (Oδ�ς Σταδί�υ, τηλ. 3228821) T� π�τάμι κυλά ανάμεσά μας Ωρες 5.30-8-10.30 μ.μ.AΦAIA* (Kαλλιθέα, τηλ. 9595534) H �ίρμα (περιπ. K-13) Ωρες 4.50-7.55-11 μ.μ.AXIΛΛEYΣ* (Πατησίων 177, τηλ. 8656355) Oι 3 σωματ��ύλακες (K) Ωρες 4.30-6.40-8.50-11 μ.μ.ΓAΛA�IAΣ* (Aρ#ή Λεω�. Mεσ�γείων, τηλ. 7773319)Oι 3 σωματ��ύλακες (K) Ωρες 4.30-6.40-8.50-11 μ.μ.ΔANAOΣ* (Λεω��ρ�ς Kη�ισίας - Παν�ρμ�υ, 6922655) Διαθέτεικαι parkingH λίστα τ�υ Σίντλερ (περιπ. A) Ωρες 6.30-10.10 μ.μ.ΔIANA* (Hλ. Σταθμ. Mαρ�ύσι, τηλ. 8028587) P�μπιν Γ�υίλιαμς Kυρία Nταπ�άιρ (κωμ. K) Ωρες 5.30-8-10.20 μ.μ.Aπ�γευμα ώρα 3.30 Aλαντίν μεταγλωττισμέν�EΛΛH* (Oδ�ς Aκαδημίας, τηλ. 3632789) Φιλαδέλ�εια (κ�ινων. K) Ωρες 5.30-8-10.30 μ.μ.EMΠAΣΣY* (Πατριάρ#�υ Iωακείμ 5 K�λωνάκι, τηλ. 7220903) T� σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) Ωρες 4.40-7.30-10.20 μ.μ.ETOYAΛ* (Πλατεία Δα�άκη Kαλλιθέα τηλ. 9510042-9592611) H λίστα τ�υ Σίντλερ (περιπ. A) Ωρες 6.30-10.10 μ.μ.ZINA* (Λ. Aλε%άνδρας στ. Σ�νια 6422714) Aντί� Παλλακίδα (περιπ. K) Ωρες 7.15-10.30 μ.μ.IΛION (Tρ�ίας Πατησίων στάση Aγγελ�π�ύλ�υ, τηλ. 8810602) 3 �ρώματα η μπλε ταινία (K) Ωρες 6.30-8.30-10.30 μ.μ.INTEAΛ* (Oδ. Πανεπιστημί�υ, τηλ. 3626720)P�μπιν Γ�υίλιαμς Kυρία Nταπ�άιρ (κωμωδία K) Ωρες 2.45-5.20-8-10.40 μ.μ.KAΛYΨΩ* (Δημ. Σταδί�υ, Kαλλιθέα 9510950, 9510909)T� σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ.KIN/ΦIKH ΛEΣXH THΣ ETAIPEIAΣ EΛΛHNΩN ΣKHNOΘETΩN (T�-σίτσα 11 - E%άρ#εια, τηλ. 8223205) Πρ��λές μ�ν� Πέμπτη ώρα 8-10 μ.μ. Aν μάθετε τίπ�τα - Συνα-ντήσεις με α!ι�σημείωτ�υς ανθρώπ�υςKINHMATOΘEATPO PE� (Πανεπιστημί�υ 48, 3625842) Tα �ρ�νια της αθω�τητας (περιπ. K) Kαθημερινώς ώρες 7.15-9.45μ.μ. KOPONET* (Oδ�ς Φρύνης Παγκράτι τηλ. 7521521 - 9029964)T� σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ.MAPΓAPITA* (Πλατεία Δα�άκη Kαλλιθέα, τηλ. 9568370)P�μπιν Γ�υίλιαμς Kυρία Nταπ�άιρ (κωμωδ. K) Ωρες 6-8.30-11 μ.μ.

MAPOYΣI AΣΣOΣ-ONTEON 1* (Λ. Kη�ισίας 215 Mαρ�ύσι.6208939)Aντί� Παλλακίδα (περιπ. K) Ωρες 6.50-10.05 μ.μ.MAPOYΣI AΣΣOΣ - ONTEON 2* (Λ. Kη�ισίας 215 τηλ. 6208939)T� σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) Ωρες 5-7.45-10.30 μ.μ.METAΛΛEION* (Παγκράτι, τηλ. 7511515) H λίστα τ�υ Σίντλερ (περιπ. A) Ωρες 5.30-9.10 μ.μ.METPOΠOΛITAN* (B�υλ/νης Πλ. Kαλ�γήρων τηλ. 9706010) T� σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) Ωρες 4.40-7.30-10.20 μ.μ.MΠPONTΓOYAIH* (Πατησίων - Aγ. Mελετί�υ, τηλ. 8620232)Oι 3 σωματ��ύλακες (K) Ωρες 4.30-6.40-8.50-11 μ.μ. NANA* (B�υλιαγμένης, τηλ. 9711285) H λίστα τ�υ Σίντλερ (περιπ. A) Ωρες 5.30-9.10 μ.μ.NIPBANA* (Λεω�. Aλε%άνδρας, τηλ. 6469398) T� σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ.OΠEPA AΣΣOΣ - ONTEON* (Oδ�ς Aκαδημίας 57. Tηλ. 3622683)H λίστα τ�υ Σίντλερ (περιπ. A) Ωρες 5.30-9.10 μ.μ.OPΦEYΣ* (Aρτέμων�ς 57 - Aγ. Iωάννης B�υλ/νης, 9019724)Aντί� Παλλακίδα (περιπ. K) Ωρες 7-10.15 μ.μ.OΣKAP* (A#αρνών 330 - K. Πατήσια. 2281563)P�μπιν Γ�υίλιαμς Kυρία Nταπ�άιρ (κωμ. K) Ωρες 6.05-8.30-11 μ.μ.ΠAΛAΣ* (Παγκράτι, 7515434)P�μπιν Γ�υίλιαμς Kυρία Nταπ�άιρ (κωμ. K) Ωρες 6-8.20-10.50 μ.μ.ΠΛAZA* (Λ. Kη�ισίας Φλ�κα, τηλ. 6921667 - 6917722)Φιλαδέλ�εια (κ�ινων. K) Ωρες 6-8.30-11 μ.μ. ΠTI ΠAΛAI* (Bασ. Γεωργί�υ B' Pι*άρη, τηλ. 7291800 - 7243707)Φιλαδέλ�εια (κ�ινων. K) Ωρες 5.30-8-10.30 μ.μ. PAΔIO ΣITY AΣΣOΣ - ONTEON* (Πατησίων Στάση Λυσσιατρεί�,τηλ. 8674832)T� σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ.ΣOΦIA (Aργυρ�ύπ�λη τηλ. 9927447, 9917094) Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (K) Ωρες 4-6-8.10-10.15 μ.μ.ΣTOYNTIO* (Πλ. Aμερικής, τηλ. 8619017) Φιλαδέλ�εια (K) Ωρες 6-8.30-11 μ.μ.TITANIA* (Πανεπ.-Θεμιστ. 3611147)Mια καρδιά τ�ν �ειμώνα Ωρες 4-605-10.20 μ.μ.TPIANON (Πατησίων-K�δριγκτών�ς, τηλ. 8215469)H �ίρμα (περιπέτεια K-13) Ωρες 5.15-8-10.45 μ.μ.TPOΠIKAΛ AΣΣOΣ-ONTEON* (Kαλλιθέα, 9594422) Demolition Man (περιπ.) Ωρες 6.20-8.40-11 μ.μ.ΦIΛIΠ* (Πλ. Aμερικής - Θάσ�υ 11, 8612476)Mια καρδιά τ�ν �ειμώνα (περιπ. K) Ωρες 6.45-8.50-11 μ.μ.

HMIKENTPIKOI

AΛEKA (Zωγρά��υ, τηλ. 7773608)O �υγάς (περιπ. K) Ωρες 6-8.15-10.30 μ.μ.ANTAMΣ* ( Περι�#ή Aιγάλεω, τηλέ�ων� 5989226)Nτένις � τρ�μερ�ς (K) Ωρες 6-8-10 μ.μ.NTAΛIA (Aιγάλεω, τηλ. 5981432)Oι 3 σωματ��ύλακες (K) Ωρες 6-8.10-10.20 μ.μ.ΣΠOPTIΓK (N. Σμύρνη, τηλ. 9333820)Oι 3 σωματ��ύλακες (K) Ωρες 6-8.10-10.20 μ.μ.TPIA AΣTEPIA (N. Hράκλει�, τηλ. 2826873)

Oι 3 σωματ��ύλακες (K) Ωρες 6-8.10-10.20 μ.μ.ΦOIBOΣ (Περιστέρι, τηλ. 5711105)Oι 3 σωματ��ύλακες (K) Ωρες 6.15-8.20-10.30 μ.μ.

ΣYNOIKIAKOI

ANNA NTOP (πλατ. Γλυ�άδας, τηλ. 89.46.617)T� σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) Ωρες 5.30-8.15-11 μ.μ.

ΠPOAΣTIΩN

ΔIANA* (Mαρ�ύσι, τηλ. 8028587) P�μπιν Γ�υίλιαμς Kυρία Nταπ�άιρ (κωμ. K) Ωρες 5.30-8-10.20 μ.μ. Kυ-ριακή ώρα 3.30 μ.μ. Aλαντίν μεταγλωττισμέν�ΠAΛΛAΣ (Eλευσίνα, τηλ. 5546990)Tα μαύρα �εγγάρια τ�υ έρωτα (A) Aπ�γευμα ώρα 5 Eλευθερώστε τ�νΓ�υίλιΠOΛITIΣTIKO KENTPO NEΩN ΛIOΣIΩN (Aγ. Φαν�υρί�υ 99, τηλ.2637395)Kάθε Παρασκευή - Kυριακή. Ωρες 6.30-8.30 μ.μ. T� πιτσιρίκι. Kυριακήπρωί H στα�τ�π�ύτα και τ� τριαντά�υλλ�ΣOΦIA (Aργυρ�ύπ�λη, τηλ. 9927447) Eλευθερώστε τ�ν Γ�υίλι (κωμ. K) Ωρες 4-6-8.10-10.15 μ.μ.

¶¶EEIIPPAAIIAA

A' ΠPOBOΛHΣ

AΠOΛΛΩN* (Πασαλιμάνι, τηλ. 4297502)Demolition Man (περιπ.) Ωρες 5.40-8-10.20 μ.μ.ATTIKON ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ* (Πλ. Aγ. Kωνσταντίν�υ -Hρώων Π�λυτ., τηλ. 4175897)Oι 3 σωματ��ύλακες (K) Ωρες 6-8.10-10.20 μ.μ.ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ MOΣXATOY (Hλεκτρικ�ς Σταθμ�ς,τηλ. 4816276) M�ν� Παρασκευή - Kυριακή ώρα 8.30 μ.μ.ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ PE� (Aγ. Δι�νύσι�ς) Iνδ�κίνα (περιπ. K) Ωρες 7-10 μ.μ.ZEA (Πασαλιμάνι τηλ. 4521388) H λίστα τ�υ Σίντλερ (περιπ. A) Ωρες 5.30-9.10 μ.μ.KINHMATOΓPAΦIKH ΛEΣXH ΔHMOY NIKAIAΣ (Hλι�υπ�λεως - 7ηςMαρτί�υ, τηλ. 4915598)Kάθε Παρασκευή και Σά��ατ� ώρα 9 μ.μ. Tα �ρ�νια της αθω�τητας.Kυριακή πρωί ώρα 11 T� δημ�τικ� σ��λεί�ΠNEYMATIKO KENTPO ΔHMOY KOPYΔAΛΛOY (Γρηγ. Λαμπράκη -Tα-%ιαρ#ών, τηλ. 4970475)M�ν� Σά��ατ� - Kυριακή: Ωρα 8.30 μ.μ. Mαθήματα πιάν�υ. Kυριακήπρωί ώρα 11 H αρκ�ύδαΣINE AKPOΠOΛ (Tα%ιαρ#ών 44-K�ρυδαλλ�ς, 4952232)P�μπέν των δασών �ι ήρωες με τα κ�λάν (K) Ωρες 4.50-7.25-10.05 μ.μ.ΣINEAK ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ* (Πλατεία Δημαρ#εί�υ τηλ.4115354)P�μπιν Γ�υίλιαμς Kυρία Nταπ�άιρ (K) Ωρες 3.10-5.30-8-10.30 μ.μ.ΦΩΣ (B' Mεραρ#ίας τηλ. 4520982)Eναρ%η απ� πρωίας δύ� έργα. Περιπέτεια - σε!

ΘEAMATA

ΘEATPA

KINHMATOΓPAΦOIEπειδή �ι ώρες πρ��λών μπ�ρεί να δια��ρ�π�ιηθ�ύν κατά μερικά λεπτά, πρ�τιμήστε

πρώτα να τηλε�ωνείτε.Oι κινηματ�γρά��ι π�υ έ'�υν * διαθέτ�υν Nτ)λμπι Στέρε�.

AΘHNA (Δεριγνύ & Πατησίων, τηλ. 82.37.330). Nιλ Σάιμ�ν «Eνα αταίριαστ� *ευγάρι». Π. Φι-λιππίδης, T. Xαλκιάς. ΠAIΔIKH ΣKHNH. «Oνειρ�π�ληση». M�τσαρτ «Mαγικ�ς Aυλ�ς». T.Zα#αρι�υδάκη. K. Λα�ς (Kυρ. 11 π.μ., 3 μ.μ.).

AΘHNΩN (B�υκ�υρεστί�υ 10, τηλ. 32.35.524). Eυγ. O’ Nηλ «Πέρα απ’ τ�ν �ρί*�ντα». Kατερί-να Mαραγκ�ύ, Γ. Kαρατ*�γιάννης

AKAΔHMOΣ (Iππ�κράτ�υς 17 & Aκαδημίας, τηλ. 36.25.119, 36.03.835). Δ. Ψαθά «Eνας �λά-κας και μισ�ς». Δ. Πιατάς. ΠAIΔIKH ΣKHNH: T. Γεωργέλη «O K�ντ�ρε�υθ�ύλης και η Π�-νηρή Aλεπ�ύ» - «H K�κκιν�σκ�υ�ίτσα και � Λύκ�ς Tρελ�γιατρ�ς» (Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

AKPOΠOΛ (Iππ�κράτ�υς 9-11, τηλ. 36.08.666, 36.43.700). N. Kαμπάνη - B. Mακρίδη «M�υ δα-νεί*εις... τ�ν άνδρα σ�υ;». M. Kαραγιάννη, M. K�ντ�ύ.

AΛAMΠPA (Πατησίων και Στ�υρνάρη 53, τηλ. 52.27.497, 52.44.400). Aλ. Γαλαν�ύ «Tα K�κκι-να Φανάρια». M. T*ιραλίδ�υ, Στ. Zαλμάς, Eλ. Φίλιππα, Eιρ. Iγγλέση.

AΛIKH (Aμερικής 4, τηλ. 32.44.146). Mπέρναρ Σω «Ωραία μ�υ Kυρία». Aλ. B�υγι�υκλάκη, Στ.Ληναί�ς, Γ. M�σ#ίδης.

AΛKYONIΣ (I�υλιαν�ύ 42-46, τηλ. 88.15.402). KENTPIKH ΣKHNH: Eρ. Iψεν «O E#θρ�ς τ�υ Λα-�ύ». Γ. Mεσσάλας, Γ. Δάνης. ΠAIΔIKH ΣKHNH: «Eνας κλ��υν γελάει και κλαίει» (Kυρ.11.30 π.μ. - 3 μ.μ.).

AΛΦA (Πατησίων 57 & Στ�υρνάρη, τηλ. 52.38.742, 52.25.032). ΠAIΔIKH ΣKHNH. Eπιθεώρηση«Δώσε μ�υ να κάνω μία». Eλ. Γερασιμίδ�υ, Bασ. Bασιλ�π�υλ�ς, Φ. Nτεμίρη.

AMAPOYΣIOY (Παλαι�λ�γ�υ 9, Πλ. Kασταλλίας, τηλ. 80.25.134). Eταιρεία Θεάτρ�υ «Διθύ-ραμ��ς». Kαμύ «H παρε%ήγηση».

AMIPAΛ (Aμερικής 10, τηλ. 36.39.385). Aριελ Nτ�ρ�μαν «O Θάνατ�ς και η κ�ρη». Θέμις Mπα-*άκα, Mάν�ς Bακ�ύσης, Γιώργ�ς Kώνστας.

AMOPE (Πριγκηπ�ννήσων 10, τηλ. 64.42.869, 64.68.009). KENTPIKH ΣKHNH: Π�λ Kλ�ντέλ «HAνταλλαγή» Λυδία Φωτ�π�ύλ�υ, Λ. Γεωργακ�π�υλ�ς. E?ΩΣTHΣ: Στί�εν Mπέρκ�� «T�τέλ�ς τ�υ �ίκ�υ των Aσερ». ΠAIΔIKH ΣKHNH: Tάκη Σαρρή «Oνείρ�υ Oδύσσεια». Θέατρ�K�ύκλας (Kυρ. 11 π.μ., 3 μ.μ.)

AMΦI-ΘEATPO Aδριαν�ύ 111, Πλάκα, τηλ. 32.33.644). Στρίντμπεργκ «Oνειρ�δραμα». ΛήδαTασ�π�ύλ�υ.

ANAΛYTH (Πατησίων 72 & Aντωνιάδ�υ). T. Oυίλιαμς «O Γυάλιν�ς K�σμ�ς». Kάκια Aναλυτή,Zωή Pηγ�π�ύλ�υ, B. Στ�γιαννίδης.

ANOIXTO ΘEATPO (Kάλ��υ 70, Γκύ*η, τηλ. 64.45.749). Σαί%πηρ «Oνειρ� K αλ�καιρινής Nύ-#τας». Mηνάς Xατ*ησά��ας, Zα#. P�#ας.

AΠΛO ΘEATPO (X. Tρικ�ύπη 4, Kαλλιθέα, πίσω απ� τ� Πάντει�, τηλ. 92.29.605, 92.32.118).Γιώργ�υ Διαλεγμέν�υ «Λ�γω Φάτσας». Aλέκα Παΐ*η, Nτενί* Mπαλτσα�ιά, Σπύρ�ς Kαλ�-γήρ�υ.

AYΛAIA (K�υντ�υριώτ�υ και 2ας Mεραρ#ίας, Πασαλιμάνι, τηλ. 42.96.414). K. Παπαπέτρ�υ«Πέτα τη μαμά απ’ τ� παράθυρ�». M. Λε*ές, N. Γκίνη. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Eταιρεία Θεά-τρ�υ «Πρ�σωπεί�». Mι�ύ*ικαλ «T� νησί τ�υ Mάγ�υ Πρ�σπερ�υ». Kώστας A�ραμιώτης(Kυριακή 11 π.μ.- 3μ.μ.)

AX MAPIA (Σ�λωμ�ύ 20, τηλ. 36.39.217, 36.30.086). Aλ. Δ�υμά, υι�ύ «H κυρία με τας καμε-λίας». T. Xρυσικάκ�ς, Π. Xατ*ηκ�υτσέλης.

BEAKH (Στ�υρνάρη 32, τηλ. 52.23.522). Δ. Kε#αΐδη - E. Xα�ιαρά «Δά�νες και Πικρ�δά�νες».Σταμάτης Φασ�υλής, Γιώργ�ς Mπέ*�ς, Mίμης Xρυσ�μάλλης, Kώστας Pηγ�π�υλ�ς.Δευτ. - Tρ.: Δ. Kε#αΐδη «T� Tά�λι». M. Mαυρ�ματάκης, Γ. Συμεωνίδης.

BEMΠO (Kαρ�λ�υ 18, τηλ. 52.29.519, 52.21.767). Nιλ Σάιμ�ν «Sweet Charity».Σμαρ�ύλα Γι�ύ-λη, Xρήστ�ς Π�λίτης, Mαριάννα T�λη.

BEPΓH (B�υκ�υρεστί�υ 1, τηλ. 32.35.235). Zαν K�κτώ «Tα ιερά τέρατα». Xρ. Φράγκ�ς, T*.P�υσέα.

BPETANIA (Πανεπιστημί�υ 7, τηλ. 32.21.579). Y� Zαμιάκ «O κύρι�ς Aμιλκάρ». N. Tσακίρ�-γλ�υ, Xρ. Δια�άτη, Π. Xαϊκάλης.

ΓKΛOPIA (Iππ�κράτ�υς 7, τηλ. 36.09.400). Σαί%πηρ «T� ημέρωμα της στρίγγλας». Γ. Kιμ�ύ-λης, M. Παπακωνσταντίν�υ.

ΔHMOTIKO ΘEATPO ΠEIPAIA (Hρώων Π�λυτε#νεί�υ, τηλ. 41.20.333). T*. Mπέρναρντ Σω «Oάνθρωπ�ς και τα �πλα». M. Bιδάλη, A. Aνδρε�π�υλ�ς.

ΔIANA (Iππ�κράτ�υς 7, τηλ. 36.26.956). A. Σακελλάρι�υ - Z. Γιαννακ�π�υλ�υ. «Oι Γερμαν�ί%ανάρ#�νται». Σ. M�υστάκας, M. Mπ�νέλλ�υ.

ΔIAYΛOΣ (Πε*�δρ�μ�ς Δράκ�υ 9, ύψ�ς Λ. Συγγρ�ύ 70-Φι%, τηλ. 92.39.588, 92.21.060). M�υ-σική παράσταση για παιδιά. «H Γ�ργ�να τα%ιδεύει τ�ν μικρ� Aλέ%ανδρ�». Mαρί*α Kω#(Kυρ. 3 μ.μ.).

ΔIONYΣIA (Aμερικής 10, τηλ. 36.24.021). Aντ�ν Tσέ#ω� «O Γλάρ�ς». K. Δανδ�υλάκη, Γ. Φέρ-της. B΄ ΣKHNH. A. Pέιν�λντς, M. Mπ�υ�ίνι «T*�ρνταν». K. Δανδ�υλάκη (Δευτ., Tρ., 8.15μ.μ.).

EΘNIKO ΘEATPO - KATINA ΠA�INOY / PE� (Πανεπιστημί�υ 48, τηλ. 33.01.880). Aν. Mπ. Bα-λιέ#� «Στ� Πανηγύρι τ�υ Aγί�υ O�ιδί�υ». M. Σκ�ύντ*�υ, Xρ. Kαλα�ρ�ύ*�ς, K. Aρσένη.

EΘNIKO ΘEATPO - KENTPIKH ΣKHNH (Aγ. Kωνσταντίν�υ 22, τηλ. 52.33.322, 52.23.242). Mα-ν�λη K�ρρέ «H Kατάληψη». Δ. Λιγνάδης.

EΘNIKO ΘEATPO - KOTOΠOYΛH / PE� (Πανεπιστημί�υ 48, τηλ. 33.01.880). Mπράιαν Φράιλ«X�ρεύ�ντας στη Λ�υνάσα». Aντ. Θε�δωρακ�π�υλ�ς, M. Zα�ειρ�π�ύλ�υ, M. Mπ�τέλη.

EΘNIKO ΘEATPO - NEA ΣKHNH (Aγ. Kωνσταντίν�υ 22, τηλ. 52.33.322, 52.23.242). Π. Π. Πα-*�λίνι «Kαλντερ�ν». K. Xέλμη, Γ. M�ύτσι�ς, M. Kε#αγι�γλ�υ, M. Pευματάς.

EΘNIKO ΘEATPO - ΠAIΔIKH ΣKHNH (Aγ. Kωνσταντίν�υ 22, τηλ. 52.33.322, 52.23.242). K.P�υγγέρη «Aντ*ελίνα, η Στα#τ�π�ύτα» (Kυρ. 3 μ.μ.).

EΛYZE (Nυμ�αί�υ 12, Iλίσια, τηλ. 77.82.354, 77.71.766). Θεατρική Tέ#νη. K. M�υρσελά «HKυρία δεν πενθεί». ΠAIΔIKH ΣKHNH. Παιδαγωγική σκηνή T*ένης Φωτί�υ. Xανς KρίστιανAντερσεν «Mαγεμέν�ι Kύκν�ι» (Σα�. 3 μ.μ., Kυρ 11 π.μ., 3 μ.μ.).

EΛΠIΔAΣ (Aριστ�τέλ�υς 53 & Σμύρνης, τηλ. 82.29.030). T.X. Mάνερς «Πεγκ, καρδ�ύλαμ�υ...». Eλενα Tσαλδάρη.

EMΠPOΣ (Pήγα Παλαμήδη 2 - Ψυρρή, τηλ. 32.38.990). KATΩ OPOΦOΣ. Στί�εν Mπέρκ�� «ΣανEλληνας». Kλ. Γρηγ�ριάδης, P. Oικ�ν�μίδ�υ. EΠANΩ OPOΦOΣ. Nτέι�ιντ Mάμετ «Aμερι-κανικ�ς B�ύ�αλ�ς». Δ. Kαταλει��ς, Γ. Kέντρ�ς, Δ. Tάρλ��υ.

E�APXEIΩN (Θεμιστ�κλέ�υς 69, τηλ. 33.00.879). Aρθ�υρ Mίλλερ «T� Tίμημα». T. B�υτέρης,Aν. Δεκα�άλλα.

EPEYNAΣ (Iλισίων 21, Zωγρά��υ, τηλ. 77.80.826). T. K�ύσνερ. «Oι άγγελ�ι στην Aμερική».Δ. Π�ταμίτης, B. Kύρ�υ. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Nτ. Γ�υντ «O άνθρωπ�ς–ψωμί». Aγγ. Bελ�υ-δάκη. Σα�. 5 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. – 3 μ.μ.).

ΘEATPIKH ΣKHNH (Nά%�υ 84 - Πλ. K�λιάτσ�υ, τηλ. 22.36.890). Nτέι�ιντ Mάμετ «Tέρμα ταγκά*ια». Aντ. Aντωνί�υ, N. Aσίκη.

ΘEATPO 28 (M�σ#�νησίων 28, πλ. Aμερικής, τηλ. 86.43.263). Aϊρα Λέ�ιν «T� δωμάτι� της Bε-ρ�νικα». Π. M�ντανάρη, K. Tσάκωνας.

ΘEATPO 44 (Zαΐμη 44, E%άρ#εια, τηλ. 82.36.752, 82.30.384). I�ν Λ�ύκα Kαρατ*ιάλε «MιαΦ�υρτ�υνιασμένη Nύ#τα». Γ. Mασαλάς, M. B�υράκη.

ΘEATPO KOΛΛEΓIOY AΘHNΩN (Στ. Δέλτα 4, Π. Ψυ#ικ�, τηλ. 67.17.523). ΔHΠEΘE Bέρ�ιας.Γ. Tαϊπλιάδη «Kαι �μως κάπως έτσι...». Σκην.: Δ. E?APXOΣ (Δευτ., Tρ.).

ΘEATPO NIKHΣ TPIANTAΦYΛΛIΔH (Στ�υρνάρη και Kαπν�κ�πτηρί�υ 8, τηλ. 82.27.185).ΠAIΔIKH ΣKHNH. Eυγκένι Λ��ιτς Σ�αρτς «Πώς νικιέται μια μάγισσα» (Σά�. 4 μ.μ., Kυρ. 11

π.μ. και 4 μ.μ.).ΘEATPO TOY HΛIOY (Φρυνί#�υ 10, Πλάκα, τηλ. 32.31.591, 92.27.784). Zαν K�κτώ «Σατανική

Mη#ανή». A. Παπασπύρ�ς, Δ. Bασιλειάδ�υ, K. Π�λυ#ρ�ν�π�ύλ�υ. ΠAIΔIKH ΣKHNH.T*έιμς Mπάρι «Πήτερ Παν». Δ. Bασιλειάδ�υ, Aντ. Διαμαντής (Σα��. 4 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. –4 μ.μ.

ΘEATPO TEXNHΣ - KAPOΛOΣ KOYN (Δ. Aρε�παγίτ�υ και Φρυνί#�υ 14, τηλ. 32.22.464,32.36.732). Σαί%πηρ «Oπως σας αρέσει». Γ. Λα*άνης, K. Γέρ�υ, Π. M�υστάκης.

ΘEATPO TEXNHΣ - YΠOΓEIO (Πεσμα*�γλ�υ 5, τηλ. 32.28.706, 32.29.703). Kάρλ� Γκ�λντ�νι«Oι Δίδυμ�ι». Δ. Oικ�ν�μ�υ, Γ. Δεγαΐτης.

ΘEMEΛIO (Λέσ��υ 3, τηλ. 86.43.310). K. Γκ�λντ�νι «O Iμπρεσάρι�ς απ� τη Σμύρνη». N. Bα-σταρδής.

ΘYMEΛH (M�σ#�νησίων 32 πλ. Aμερικής, τηλ. 86.57.677). T. Oυίλιαμς «Γυάλιν�ς K�σμ�ς».Eλλη B�*ικιάδ�υ. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Eναλλά%: Γ. Σπίρι «Xάιντι, η μικρ�ύλα των ��υνών»(Σα�. 4 μ.μ.) - T*. Φερέτι «H Στα#τ�π�ύτα» (Kυρ. 11.15 π.μ.).

IΛIΣIA (Παπαδιαμαντ�π�ύλ�υ 4, τηλ. 72.16.317). Aλαν Eϊκμπ�ρν «Συνέ�η και τ�υ #ρ�ν�υ».Aντ. Kα�ετ*�π�υλ�ς, Γ. B�ύρ�ς.

KAΛOYTA (Πατησίων 240, τηλ. 86.75.588). N. Kαμπάνη - B. Mακρίδη «Kαι μα*ί και... μ�ν�ς».B. Tσι�ιλίκας, Aννα Kαλ�υτά. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θίασ�ς «Θεατρικ�ί Oρί*�ντες». Στ. Σπυ-ρ�π�υλ�υ «Σαλτσ�για�υρτ�π�λεμ�ς στ� σ�ύπερ μάρκετ» - μι�ύ*ικαλ (Σά�., Kυρ. 3 μ.μ.).

KAΠΠA (Kυψέλης 2, τηλ. 88.31.068). «T� Hμερ�λ�γι� της Aννας Φρανκ». Δημ. Παπαμι#αήλ,Eλένη K�ύρκ�υλα.

KAPAΓKIOZHΣ KOYKΛOΘEATPO Θ. ΣΠYPOΠOYΛOY (Λαμπρινής – Eρσης 9, πλ. Λαμπρινής,τηλ. 26.29.046, 29.32.000). (Kυρ. 11.00 π.μ.–5.30 μ.μ.)

KAPAΓKIOZHΣ TOY AΘANAΣIOY (Πν. Kέντρ� Δήμ�υ M�σ#άτ�υ, Πλ. Mεταμ�ρ�ώσεως, τηλ.41.31.226, 90.11.636). Παραστάσεις Kαραγκι�*η (Kυρ. 11.30 π.μ.)

KNΩΣΣOΣ (Kνωσσ�ύ 11, τηλ. 86.77.070, 86.24.463). K. Γκ�λντ�νι. «H ερωτευμένη υπηρέ-τρια». Λ. Tσάγκας, Eλ. Nα*λίδ�υ.

ΛAMΠETH (Λ. Aλε%άνδρας 106, τηλ. 64.63.685). Γ�υίλιαμ Nτ. Xι�υμ «Πρ�σε%ε τ� σκαλ�πάτι».Γρ. Bαλτιν�ς, K. Kαράντη, Φ. Σ��ιαν�ς.

ΛHΔPA (Kέκρ�π�ς 12, Πλάκα, τηλ. 32.29.440). X�υρμ�ύ*η «O #αρτ�παίκτης». Γ. Mά*ης, Γ.Zώη. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Mάν�υ K�ντ�λέ�ντ�ς «O EE απ� τ’ άστρα».

ΛYPIKH ΣKHNH - OΛYMΠIA (Aκαδημίας 59, τηλ. 36.12.461). Tσαϊκ��σκι «H Ωραία K�ιμωμέ-νη» (6, 11, 13, 23, 26/3), Π�υτσίνι «T�σκα» (9/3).

MAΣKEΣ (Aγ. Mελετί�υ 107 & Λήθης, τηλ. 86.12.509). Mπάμπη Tσικληρ�π�υλ�υ «Ω#, τα νε-

�ρά μ�υ». Στ. T*ελέπης, T. Bαμ�ακίδης (εκτ�ς Δευτ.-Tρ.), «Tέσσερα κ�μμάτια για σ�λί-στ» (κάθε Δευτ. 9 μ.μ.).

MEΓAPO MOYΣIKHΣ AΘHNΩN – AIΘOYΣA ΦIΛΩN THΣ MOYΣIKHΣ: AIΘOYΣA ΦIΛΩN THΣMOYΣIKHΣ. Oρ#ήστρα των Xρωμάτων (Σα�.). Grand Prix Mαρία Kάλλας για πιανίστες -Aτενέ�υμ (Kυρ.). AIΘOYΣA ΔHMHTPH MHTPOΠOYΛOY: Παναγιώτης Δράκ�ς / �λά�υτ�- Δανάη Kαρά / πιάν� (Σα�.), Eλληνες σ�λίστ σε έργα Eλλήνων συνθετών (Πεμ.), Pεσιτάλπιάν�υ της Aλε%άνδρας Παπαστε�άν�υ (Σα�.).

METAΛΛA�H (Yμηττ�ύ 56 και Mαραθών�ς - αίθ�υσα Γκ�υέρνικα - Kαμίνια, τηλ. 48.28.647,41.30.761). Aν. Mπελεγρή «O Mέταλλ�ς, � Kλ��υν και � K�κκιν�ς».

MINΩA (Πατησίων 91, τηλ. 82.10.048 - 82.32.578). Eνεκεν - Bέμπερ «Kυρία Πρ�έδρ�υ». B.Tρι�ύλλη, Π. K�ντ�γιαννίδης.

MONTEPNOI KAIPOI - ΠAPOΔOΣ (Γεννηματά 20, τέρμα Παν�ρμ�υ, τηλ. 69.29.090). Aντ�νTσέ#�� «Θεί�ς Bάνιας» (Παρ., Σα�., 9.15) ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θεατρικ� Παι#νίδι - OμάδαΠάρ�δ�ς (Σα�. 3 μ.μ. - 4.30 μ.μ.).

MOYΣOYPH (Πλ. Kαρύτση 6, τηλ. 32.32.391). K. Γ�υ�τερ#α�υ* «T� τραγ�ύδι μας». Aγγ.Aντων�π�υλ�ς, B. Παναγ�π�ύλ�υ, Eλ. Φωτί�υ.

MΠPONTΓOYAIH (Πατησίων και Aγ. Mελετί�υ, τηλ. 86.20.231). Δ. Ψαθά «H #αρτ�παί#τρα».Παί*�υν Pένα Bλα#�π�ύλ�υ, Eρρίκ�ς Mπρι�λας κ. α.

OΔOY ANTIOXEIAΣ (Aντι�#είας 1 και Πιπίν�υ, τηλ. 88.32.050). Φραντς Kά�κα «η Δίκη». Π. Oι-κ�ν�μ�π�ύλ�υ, Aντ. Aλε%ί�υ.

OΔOY EPMOY (Eρμ�ύ 106, M�ναστηράκι, τηλ. 32.14.950, 86.40.555). Λ�ρκα «H θαυμαστήμπαλωματ�ύ». M.Pα*ή. Tρία M�ν�πρακτα: Mπ�στ, Tακ�π�υλ�ς, Πάτσης (Δευτ., Tρ.).

OΔOY KEΦAΛΛHNIAΣ (Kε�αλληνίας 16, τηλ. 88.38.727). Aνδρέα Στάικ�υ «Φτερά Στρ�υθ�-καμήλ�υ». Mπέττυ Aρ�ανίτη, Σ��κλής Πέππας.

OΔOY KYKΛAΔΩN (Kε�αλληνίας και Kυκλάδων 11, Kυψέλη, τηλ. 82.17.877). «Nέα Σκηνή»Λευτέρη B�γιατ*ή. Γ. X�ρτάτση «Kατσ�ύρμπ�ς». N. Z�ρμπάς, Στ. Λι�αθιν�ς.

OPBO (B�υκ�υρεστί�υ 3, τηλ. 32.31.259). E. Bέστ�αλ «Eσύ και τα σύννε�ά σ�υ». Oλγα Π�-λίτ�υ, Aλκ. Γάσπαρη.

ΠANEΛΛHNIO (Λεω�. Συγγρ�ύ 106, τηλ. 92.34.197). M. Γι�υρσενάρ «Φωτιές». P. Bασιλακ�-π�ύλ�υ.

ΠEPOKE (Oδυσσέως 2 - Πλ. Kαραϊσκάκη, τηλ. 52.40.040, 52.32.132). Eπιθεώρηση «Aπ� τ� ω#στ� Πασ...ω#». Στ. Ψάλτης, N. Παπαναστασί�υ.

ΠEIPAMATIKO ΘEATPO THΣ ΠOΛHΣ (Σταδί�υ 4, τηλ. 32.22.035). Mπ. Tσικληρ�π�υλ�υ«Kραυγές κυριών». M. K�υνελάκη, A. Παππά.

ΠOΛYTEXNO (Mαυρ�μι#άλη 157 & Δ. Aκρίτα - Παναθήναια, τηλ. 64.26.666, 64.11.048). MάικλΦρέιν «Eυεργέτες». Δ. Iωακειμίδης. ΠAIΔIKH ΣKHNH Aλαν Eϊκμπ�ρν. (Kυρ. 11 π.μ.-3μ.μ.).

ΠOPTA (Mεσ�γείων 59, τηλ. 77.11.333). Σ. Xιλ - Σ. Mάλατρατ «H γυναίκα με τα μαύρα». Aλ.Aλε%ανδράκης, Δ. Kατρανίδης. MIKPH ΠOPTA ?ένιας Kαλ�γερ�π�ύλ�υ. Pάινερ Xά#�ελ-ντ «O M�ρμ�λης» (Σα�. 3 μ.μ., Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

POEΣ (Eυμ�λπιδών 39, Γκά*ι - Kεραμεικ�ς, τηλ. 34.79.426) Θεατρική Λέσ#η B�λ�υ. Στρατη-γ�ύ Mακρυγιάννη «Oράματα».

PIAΛTO - ΘIAΣOΣ ’81 (Kυψέλης 54 & Aγ. Mελετί�υ, τηλ. 82.18.973, 88.27.000). Γκ�λντ�νι «Kα-�γάδες στην Kι�τ*α». N. Δα�νής, Γ. Γεωγλερής, N. Nικ�λά�υ. ΠAIΔIKH ΣKHNH. Θίασ�ς’81. «Oι περιπέτειες τ�υ Bαρ�ν�υ Mιν#ά�υ*εν» (Kυρ. 11 π.μ.-3 μ.μ.).

ΣHMEIO (Xαρ. Tρικ�ύπη 10, πίσω απ� τ� Πάντει�, τηλ. 92.29.579). Bασίλη Zιώγα «O Δ�ν Kι-#ώτης σε νέες περιπέτειες». Iωάννα Mακρή, Xρήστ�ς Γαλάνης.

ΣOYΠEP ΣTAP (Aγ. Mελετί�υ και Πατησίων, τηλ. 86.42.888). Eπιθεώρηση «Δώσε τ�ύρτα στ�λα�». Nτίν�ς Hλι�π�υλ�ς, Nίκ�ς Pί*�ς, Zω*ώ Σαπ�υντ*άκη.

ΣTOA (Mπισκίνη 55 Zωγρά��υ, τηλ. 77.02.830). Mπ�στ «Mήδεια». Λ. Πρωτ�ψάλτη, Θ. Παπα-γεωργί�υ. ΠAIΔIKH ΣKHNH Γιάννη ?ανθ�ύλη «Mέσα στ� νερ� δασκάλα» (Σα�. 5 μ.μ.,Kυρ. 11 π.μ.-3 μ.μ.)

ΣYΓXPONO ΘEATPO (N�ρντά�υ 12–14, Πλ. Γκύ*η, τηλ. 64.58.222). Πέτερ Bάις «H ανάκρι-ση». Bασίλης Διαμαντ�π�υλ�ς, Mαρίνα Γεωργί�υ.

ΣΦENΔONH (Mακρή 4 και Δι�ν. Aρε�παγίτ�υ, Mακρυγιάννη, τηλ. 92.35.296). M�ρ�ές απ� τ�έργ� τ�υ Bι*υην�ύ. Aννα K�κκίν�υ.

TZENH KAPEZH (Aκαδημίας 3, τηλ. 36.36.144, 36.25.520). Aρθ�υρ Mίλλερ «O θάνατ�ς τ�υEμπ�ράκ�υ». K. Kα*άκ�ς, Δ. Mπεμπεδέλη, Γ. Kυρίτσης. Παιδική Σκηνή: «Παιδική Aυλαία»Γ. Kαλατ*�π�υλ�υ. Aριστ��άνη «Eιρήνη» (Kυρ. 11 π.μ. - 3 μ.μ.).

ΦOYPNOΣ (Mαυρ�μι#άλη 168, τηλ. 64.60.748). Θέατρ� της Aν�ι%ης. «Kάτω απ� τ�ν Παρά-δεισ�». M. Γι�ύργ�ς, Xρ. Δ�ύ*η (έως 20/3).

XATZHXPHΣTOY (Πανεπιστημί�υ 38, τηλ. 36.27.248, 36.10.171). Λ. Mι#αηλίδη - B. Mακρίδη«T� ...κ�ρ�ιδ� της #ρ�νιάς». Π. Mι#αλ�π�υλ�ς, Γ. M�ρτ*�ς.


Η ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας

Documents

Transcript of Η ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας