Η εξέλιξη και οι προοπτικές της ΚΕΠΠΑ

Μάθημα: Πολιτικές της Ευρωπαϊκής ΈνωσηςΥπέυθυνος καθηγητής:Ανδρέου Γιώργος

Φοιτητής: Συκιώτη ΠολυξένηΑ.Ε.Μ.:1066

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περιεχόμενα.....................................................................................................................................1

Εισαγωγή.........................................................................................................................................2

Ιστορική διαδοχή των συνθηκών και επιρροές της ΚΕΠΠΑ..........................................................3

Η λήψη των αποφάσεων σε θέματα ΚΕΠΠΑ.................................................................................4

ΕΠΠΑ..............................................................................................................................................5

ΚΕΠΠΑ και Κοινή Εμπορική Πολιτική..........................................................................................6

Σχέσεις ΚΕΠΠΑ με διεθνείς οργανισμούς......................................................................................7

Η Ελλάδα και η ΚΕΠΠΑ.................................................................................................................7

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις:............................................................................................................8

Βιβιλιογραφία................................................................................................................................13

1

ΕισαγωγήΜετά από το τέλος του Β΄Παγκοσμίου πολέμου οι χώρες της Ευρώπης που επλήγησαν

περισσότερο κατάλαβαν κατά την ανασυγκρότησή τους ότι δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν η κάθε μία μόνη της. Αυτό που αρχικά γεννήθηκε ως όραμα του Robert Schuman για μια ενωμένη Ευρώπη και εκφράστηκε μέσα από το σχέδιο του Jean Monnet έκανε τα πρώτα δειλά βήματα με τη μορφή μιας οικονομικής Συνθήκης αυτή της Ευρωπαϊκής Κοινότητας του Άνθρακα και του Χάλυβα το 1952 με έξι χώρες μέλη. Σήμερα μετά από τις αλλεπάλληλες διευρύνσεις της ένωσης και συνθήκες που άλλαξαν την μορφή της η Ευρωπαίκή Ένωση αριθμεί 27 μέλη και πολλούς τομείς δράσεις και ενασχόλησης. Η κατηγοριοποίηση αυτών των τομέων κατά την κοινοτική ορολογία που αναφέρεται στους τρεις πυλώνες της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, εννοεί τις τρεις κατηγορίες τομέων στους οποίους παρεμβαίνει σε διαφορετικό βαθμό και με διαφορετικούς τρόπους η Ένωση.

Η συνεργασία σε διεθνείς διαπραγματεύσεις, υπό την Κοινή Εμπορική Πολιτική, ισχύει απο τότε που δημιουργήθηκε η Κοινότητα. Η ΚΕΠΠΑ εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην δημιουργία της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Συνεργασίας το 1970. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία ήταν μια ανεπίσημη διαδικασία στην οποία τα κράτη μέλη λάμβαναν αποφάσεις εξωτερικών ζητημάτων και προωθούσαν τις κοινές πολιτικές. Συστήθηκε επίσημα στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα απο τη Τελική Πράξη και αργότερα μετονομάσθηκε σε "Κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας" απο τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Η κρίση στα Βαλκάνια κατά τη δεκαετία του ’90 και η αδυναμία της Ε.Ε. να αντιμετωπίσει την κατάσταση στον άμεσο περίγυρό της υπήρξε ο καταλύτης για την θεσμοθέτηση και ανάπτυξη της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ). Οδηγός διαμόρφωσης και δράσης σε αυτόν τον τομέα είναι οι αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, η Τελική Πράξη του Ελσίνκι και οι στόχοι του Χάρτη των Παρισίων, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που αφορούν τα εξωτερικά σύνορα.

2

Ιστορική διαδοχή των συνθηκών και επιρροές της ΚΕΠΠΑΣτο παρακάτω κομμάτι παρατίθεται η ιστορική εξέλιξη της ΚΕΠΠΑ και πως αυτή έχει

αλλάξει μέσα από τις συνθήκες που οδηγούν σταδιακά προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Γίνεται σύντομη αναφορά στα σημεία σταθμούς και επιλεκτική επεξήγηση των βασικών αλλαγών και επιρροών.

Συνθήκη του ΜάαστριχτΗ Συνθήκη του Μάαστριχτ που υπογράφηκε το 1992 δίνει στην ΚΕΠΠΑ τη δυνατότητα

να προωθήσει τα συμφέροντα της Ε.Ε. καθώς και τα συμφέροντα ολόκληρης της διεθνούς κοινότητας. Αυτό περιλαμβάνει την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη δημοκρατία καθώς και τον κανόνα των νόμων. Πιο συγκεκριμένα η ΚΕΠΠΑ εγκαθιδρύθηκε ως μηχανισμός διακυβέρνητικής συνεργασίας καταρχάς για το σύνολο των ζητημάτων που αναφέρονται στην εξωτερική πολιτική ή στην πολιτική ασφαλείας. Στόχοι της είναι η διαφύλαξη των κοινών αξιών, των θεμελιωδών συμφερόντων της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας της ένωσης, η ενiσχυση της ασφάλειας της ένωσης υπό όλες τις μορφές της, η διατήρηση της ειρήνης και η ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας, η προώθηση της διεθνούς συνεργασίας, καθώς και η ανάπτυξη και εδραίωση της δημοκρατίας του κράτους δικαίου και του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου σε τρίτες χώρες.

Τα κράτη-μέλη καλούνται από τη συνθήκη να υποστηρίζουν ενεργά και ανεπιφύλάκτα την ΚΕΠΠΑ με πνεύμα πίστης και αμοιβαίας αλληλεγγύης. Ως προς τα δύο μέσα υλοποίησης των στόχων της ΚΕΠΠΑ τις κοινές θέσεις και τις κοινές δράσεις θεσπίζεται ,αντίστοιχα, ότι τα κράτη-μέλη μεριμνούν ώστε οι εθνικές πολιτικές να συνάδουν προς τις κοινές θέσεις και ότι το Συμβούλιο ορίζει την επακριβή εμβέλεια της κοινής δράσης που εγκρίνει, τους στόχους, τα μέσα, τις διαδικασίες και, ενδεχομένως,την διάρκειά της. Οι αποφάσεις στους κόλπους της ΚΕΠΠΑ λαμβάνονται ομόφωνα από το Συμβούλιο.

Στο διάστημα που μεσολάβησε από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ η ΚΕΠΠΑ αναπτύχθηκε μέσω ενός εξειδικευμένου συστήματος συγκεκριμένων οργάνων, κοινών θέσεων και δράσεων.Η Συνθήκη αυτή τροποποιήθηκε και ολοκληρώθηκε περαιτέρω από την Συνθήκη του Άμστερνταμ τον Ιούνιο 1997 και την Συνθήκη της Νίκαιας, ίσχυε από 1.2.2003. Με την Συνθήκη του Άμστερνταμ θεσπίζεται ένα νέο μέσο εξωτερικής πολιτικής το οποίο έρχεται να προστεθεί στην κοινή δράση και στην κοινή θέση: η κοινή στρατηγική. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καθορίζει ομόφωνα κοινές στρατηγικές στους τομείς όπου τα κράτη μέλη έχουν σημαντικά κοινά συμφέροντα.Συνθήκη του Άμστερνταμ

Η συνθήκη του Άμστερνταμ λοιπόν,που υπογράφηκε στην ομώνυμη πόλη από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων των 15, στις 16 και 17 Ιουνίου του 1997 επέφερε αρκετές αλλαγές τόσο στη σύνθεση όσο και στο περιεχόμενο της Ένωσης των 15. Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά τον δεύτερο πυλώνα οι κυριότερες μεταβολέςτης Συνθήκης αφορούν τον εξοπλισμό του με νέους θεσμούς όπως την ίδρυση του αξιώματος του Ύπατου εκπροσώπου της Ένωσης για την ΚΕΠΠΑ καθώς και τη βελτίωση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων και των κανόνων συνεργασίας με τη Δ.Ε.Ε. Κυρίως δε τον εξοπλισμό της Ένωσης με την δυνατότητα να λαμβάνει και να εφαρμόζει αποφάσεις σχετικές με αποστολές ανθρωπιστικού χαρακτήρα εκκένωσης εδαφών,διατήρησης της ειρήνης και ένοπλης επέμβασης για την αντιμετώπιση κρίσεων συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης της ειρήνης.

3

Σημαντικό εργαλείο για την άσκηση της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής, την προώθηση και τον συντονισμό της δράσης της Ε.Ε. σε περιοχές ειδικού ενδιαφέροντος της Ένωσης αποτελεί και ο θεσμός της Ειδικών Εκπροσώπων. Αυτή τη στιγμή το Συμβούλιο έχει διορίσει Ειδικούς Εκπροσώπους για το Αφγανιστάν, την περιοχή των Μεγάλων Λιμνών στην Αφρική, την Αφρικανική Ένωση, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την Κεντρική Ασία,την Ειρηνευτική Διαδικασία στη Μ. Ανατολή, την Μολδαβία, τον Ν. Καύκασο, την κρίση στη Γεωργία, το Κόσοβο και το Σουδάν.Συνθήκη της Λισσαβώνας

Τέλος με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας συμφωνήθηκαν σημαντικές θεσμικές αλλαγές στον τομέα της ΚΕΠΠΑ. Η Συνθήκη, που υπεγράφη στις 13.12.2007, τέθηκε σε ισχύ από 1.1.09 μετά την κύρωσή της από όλα τα κράτη μέλη. Σύμφωνα με τις ρυθμίσεις της Συνθήκης της Λισσαβώνας, ο Ύπατος Εκπρόσωπος για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας θα προεδρεύει του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων και θα κατέχει παράλληλα τη θέση Αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στην άσκηση των καθηκόντων του θα υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης.

Ιδιαίτερη σημασία στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ έχει η προβλεπόμενη ρήτρα αμοιβαίας συνδρομής, κατά την οποία, σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης κατά της εδαφικής ακεραιότητας ενός κράτους μέλους, τα λοιπά κράτη μέλη της Ε.Ε. οφείλουν να συνδράμουν το κράτος που δέχθηκε την επίθεση, σύμφωνα με το άρθρο 51 του Χάρτη των Η.Ε. Επίσης, με τη νέα Συνθήκη εισάγεται μια ρήτρα αλληλεγγύης, η οποία προβλέπει ότι σε περίπτωση τρομοκρατικής επίθεσης κατά ενός κράτους μέλους ή φυσικής ή άλλης καταστροφής, η Ένωση και τα Κράτη μέλη της θα δράσουν από κοινού «σε πνεύμα αλληλεγγύης».

Η λήψη των αποφάσεων σε θέματα ΚΕΠΠΑΠαρακάτω θα επεξηγηθεί ο τρόπος λήψης των αποφάσεων στα πλαίσια της ΚΕΠΠΑ.

Γίνεται διαχωρισμός μεταξύ τη λήψη αποφάσεων σε θέματα κοινής στρατηγικής και σε θέματα κθαρά άμυνας και εξωτερικής πολιτικής. Φαίνεται να μην είναι πολύ ξεκάθαρος ο τρόπος λήψης καίριων αποφάσεων καθώς υπάρχουν 3 διαφορετικοί τρόποι : πλειοψηφια, ειδικές πλειοψηφίες και ομοφωνία. Ανάλογα λοιπόν με το θέμα αλλά και την πιθανή τακτική που θα ακολουθήσουν τα κράτη-μέλη ακολουθέίται ένα από τα παραπάνω συστήματα.

Αυτές οι διαφορές είναι εμφανείς και στη σύγκριση της κοινοτικής μεθόδου και της μεθόδου λήψης των αποφάσεων για την ΚΕΠΠΑ. Ενώ με την κοινοτική μέθοδο μόνον η Επιτροπή έχει το δικαίωμα της πρότασης στα θέματα ΚΕΠΠΑ όλα τα κράτη μέλη και η Επιτροπή έχουν το δικαίωμα πρότασης. Υπάρχει έτσι κίνδυνος ανακολουθίας μεταξύ της προτεινόμενης δράσης και των άλλων πολιτικών της ΕΚ/ΕΕ και παράβλεψης των συμφερόντων των μειοψηφούντων κρατών μελών, τα οποία δεν μπορούν να την εμποδίσουν.

Υπάρχουν επίσης δύο ανεξάρτητα εκτελεστικά όργανα της πολιτικής, εφόσον η Επιτροπή αναθέτει σε ένα από τα μέλη της την αρμοδιότητα για τις εξωτερικές σχέσεις της Κοινότητας και το Συμβούλιο ονομάζει τον Γενικό Γραμματέα του Ύπατο Εκπρόσωπο για την ΚΕΠΠΑ. Και εδώ υπάρχει κίνδυνος ασυνέπειας στη διαχείριση των νομικών και οικονομικών μέσων της πολιτικής. Τέλος και κυρίως, αντί των κλασικών μορφών των κοινοτικών πράξεων οι αποφάσεις για την ΚΕΠΠΑ παίρνουν ειδικές μορφές, λαμβάνονται κατά κανόνα από το Συμβούλιο κατ' ομοφωνία και δεν υπόκεινται στον έλεγχο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.Συνάγεται ότι η μέθοδος λήψης των αποφάσεων της ΚΕΠΠΑ είναι μια βελτιωμένη μέθοδος διακυβερνητικής συνεργασίας, αλλά όχι τίποτα παραπάνω από αυτό.

4

Ίσως, η πιο χρήσιμη βελτίωση είναι ο ορισμός από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κοινών στρατηγικών σε τομείς στους οποίους τα κράτη μέλη έχουν σημαντικά κοινά συμφέροντα (άρθρο 13 ΣΕΕ). Οι κοινές στρατηγικές καθορίζουν τους στόχους τους, τη διάρκειά τους και τα μέσα που πρέπει να παρέχονται από την Ένωση και τα κράτη μέλη. Το πλεονέκτημα των κοινών στρατηγικών έγκειται στο ότι, ενώ το Συμβούλιο (των υπουργών) συνήθως ενεργεί με ομόφωνη ψηφοφορία, μπορεί να αποφασίσει με ειδική πλειοψηφία όταν υιοθετεί κοινές δράσεις, κοινές θέσεις ή λαμβάνει οποιαδήποτε άλλη απόφαση βάσει κοινής στρατηγικής (άρθρο 23 ΣΕΕ). Βάσει των γενικών προσανατολισμών που ορίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο λαμβάνει τις απαραίτητες αποφάσεις για τον καθορισμό και την εφαρμογή της ΚΕΠΠΑ. Το Συμβούλιο συνιστά κοινές στρατηγικές στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και τις εφαρμόζει (άρθρο 13 ΣΕΕ).Οι κοινές θέσεις που υιοθετούνται από το Συμβούλιο, καθορίζουν τη στάση της Ένωσης επί συγκεκριμένου ζητήματος γεωγραφικής ή θεματικής φύσεως. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε οι εθνικές τους πολιτικές να συνάδουν προς τις κοινές θέσεις (άρθρο 15 ΣΕΕ).

Οι αποφάσεις ΚΕΠΠΑ λαμβάνονται ομοφώνως από το Συμβούλιο, αλλά ένα μέλος του Συμβουλίου μπορεί να απόσχει από τη ψηφοφορία για να επιτρέψει τη λήψη αποφάσεως. Σε αυτή την περίπτωση, παρόλο που δεν υποχρεούται να εφαρμόσει την απόφαση, αποδέχεται ότι η απόφαση αυτή δεσμεύει την Ένωση και απέχει από οποιαδήποτε δράση, η οποία ενδέχεται να αντιτίθεται ή να εμποδίζει τη δράση της Ένωσης που βασίζεται σε αυτή την απόφαση. Εάν τα απέχοντα μέλη αντιπροσωπεύουν πλέον του ενός τρίτου των ψήφων στο Συμβούλιο, η απόφαση δεν λαμβάνεται. Η « εποικοδομητική αποχή » επιτρέπει σε ορισμένα κράτη μέλη να μη συμμετέχουν σε κοινή δράση, διευκολύνοντας έτσι την υιοθέτηση πρωτοβουλιών, που υποστηρίζονται από τα περισσότερα κράτη μέλη (τα δύο τρίτα της ειδικής πλειοψηφίας).

Για αποφάσεις που δεν έχουν στρατιωτικές συνέπειες ή συνέπειες στην άμυνα, το Συμβούλιο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία , όταν ενεργεί βάσει κοινής στρατηγικής ή όταν η απόφαση προβλέπει την εφαρμογή κοινής δράσης ή κοινής θέσης. Αν, όμως, μέλος του Συμβουλίου δηλώσει ότι, για σημαντικούς και δεδηλωμένους λόγους εθνικής πολιτικής, προτίθεται να αντιταχθεί στη λήψη απόφασης με ειδική πλειοψηφία, το Συμβούλιο δύναται, με ειδική πλειοψηφία να ζητήσει την παραπομπή του θέματος στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, για λήψη απόφασης με ομοφωνία (άρθρο 23 ΣΕΕ). Η δυνατότητα του βέτο παραμένει, ακόμη και για κοινή θέση ή δράση που πρόκειται να ληφθεί στα πλαίσια κοινής στρατηγικής, μολονότι ένα κράτος μέλος πρέπει να δώσει εξηγήσεις για να τη χρησιμοποιήσει. Τέτοιες εξηγήσεις δεν μπορούν να αποτρέψουν το βέτο, αν ένα κράτος μέλος είναι αποφασισμένο να υπερασπίσει τα συμφέροντά του, τα οποία αποκλίνουν από εκείνα της πλειοψηφίας. Συνάγεται ότι η μέθοδος της ΚΕΠΠΑ είναι μια βελτιωμένη μέθοδος διακυβερνητικής συνεργασίας, αλλά όχι τίποτα περισσότερο. Ακόμη και με τις βελτιώσεις που προβλέπει η Συνθήκη της Λισαβόνας , η εξωτερική πολιτική και η πολιτική ασφάλειας δεν μπορεί να γίνει «κοινή πολιτική» με τα μέσα που τίθενται στη διάθεσή της.

ΕΠΠΑ

Λόγω των ιστορικών όμως συγκυριών και της δυσκολίας στηνλήψη αποφάσεων διαμορφώθηκε η ΕΠΠΑ προς αντιμετώπιση θεμάτων καθαρά στρατιωτικών και άμυνας της Ε.Ε. Έτσι μετά την αποτυχία των διπλωματικών προσπαθειών για διαμεσολάβηση μεταξύ των αντιμαχομένων κατά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, καθώς και υπό το φως των μεγάλων συγκρούσεων στην Αφρική, οι ηγέτες της Ε.Ε. έδωσαν το 1999 το πράσινο φως για μια ειδική

5

ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας και άμυνας (ΕΠΑΑ), η οποία εντάσσεται στο συνολικό πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ. Οι πρώτες στρατιωτικές αποστολές πραγματοποιήθηκαν το 2003 στα Βαλκάνια και στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.

Στο πλαίσιο της ΕΠΠΑ, ευρωπαϊκές στρατιωτικές ή αστυνομικές δυνάμεις μπορούν να στέλνονται σε περιοχές συγκρούσεων όπου αναλαμβάνουν τη διαχείριση κρίσεων, ανθρωπιστικές αποστολές και αποστολές διάσωσης, επιχειρήσεις διατήρησης της ειρήνης, ακόμη και ειρηνευτικές αποστολές. Επίσης παρέχουν υποστήριξη και εκπαίδευση στην τοπική αστυνομία.

Επιπλέον, η Ε.Ε. έχει αναπτύξει στρατιωτική ικανότητα ταχείας αντίδρασης, ξεχωριστή από το NATO αλλά με πρόσβαση στους πόρους του. Η ικανότητα αυτή βασίζεται στη λεγόμενη «έννοια της ομάδας μάχης». Η Ε.Ε. διαθέτει πλέον μόνιμα δύο ομάδες μάχης σε κατάσταση ετοιμότητας, που δίνουν στην Ένωση τη δυνατότητα ταχείας αντίδρασης με στρατιωτικά μέσα σε αναδυόμενες κρίσεις. Οι ομάδες μάχης είναι πολυεθνικές, απαρτίζονται από 1.500 περίπου στρατιώτες και είναι εκ περιτροπής διαθέσιμες για διάστημα έξι μηνών.

Με την πάροδο του χρόνου έχουν γίνει απόπειρες εξορθολογισμού του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις στο πεδίο της ΚΕΠΠΑ. Για τις σημαντικότερες αποφάσεις εξακολουθεί πάντως να απαιτείται ομόφωνη ψήφος. Αυτό ορισμένες φορές δεν είναι εύκολο, όπως καταδεικνύεται και από τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους αντέδρασαν οι χώρες της Ε.Ε. στην εισβολή των Αμερικανών στο Ιράκ.

ΚΕΠΠΑ και Κοινή Εμπορική Πολιτική:Επί Ε.Ο.Κ. κυρίαρχη είναι η κοινή οικονομική πολιτικήτων κρατών με ρήτρα

διασφάλισης της εθνικής αρμοδιότητάς τους σε πολιτικά θέματα. Αμφισβητήθηκε όμως ο καθαρά εμπορικός χαρακτήρας ορισμένων μέτρων που μπορεί να ενέχουν και πολιτικές σκοπιμότητες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι διεθνείς οικονομικές κυρώσεις δηλαδή τα οικονομικά μέτρα με σκοπό την επιβολή πολιτικών αποφάσεων. Τα ονομαζόμενα «εμπάργκο» είναι μέτρα με πολιτική αιτιολόγηση. Πρίν την δεκαετία του 90 τα ίδια τα κράτη επέβαλλαν μονομερώς αυτήν την διακοπή των εμπορικών σχέσεων βάσει του σημερινού άρθρρου 347 το οποίο επιτρέπει στα κράτη να λαμβάνουν μέτρα τα οποία πορεί αν παραβιάζουν το δίκαιο της ένωσης υπό σοβαρές μόνο περιστάσεις όπως είναι η σοβαρή διεθνή ένταση όπου το κράτος θα πληρεί έτσι την διεθνή υποχρέωσή του αποτροπή πολέμου.

Από τον πόλεμο όμως του κόλπου και έπειτα αποφασίζουν τα κράτη το εμπάργκο να επιβάλλεται από την Ε.Ε. για λόγους ομοίμορφης εφαρμογής. Αποτελεί έυκολο πεδίο για να δείξει η Ένωση κοινή πολιτική καθώς τα μέτρα είναι ήδη δεσμευτικά από τον Ο.Η.Ε. Καθώς όμως η Ένωση είχε τότε περιορισμένες κι δοτές μόνο αρμοδιότητες που σημαίνει ότι αν δε υπάρχει εκχώρηση από τη Συνθήκη δεν μπορεί να λάβει μέτρα σε αυτόν τον τομέα δυσκολευόταν στην ικανοποίηση αυτής της επιθυμίας των κρατών. Αρμοδιότητα της Κοινότητας θεμελιώθηκε τότε στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική. Προηγούνταν απόφαση στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής συνεργασίας που αποτελούσε πρόδρομο του 2ου Πυλώνα και της ΚΕΠΠΑ. Αλλά από το άρθρο 93 της συνθήκης του Μάαστριχτ, σημεριινό άρθρο 215, προβλέπεται ότι αν πρόκειται να λάβει η Ένωση «περιοριστικά μέτρα» πρέπει αν ληφθεί απόφαση στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ. Σήμερα μετά τη συνθήκη της Λισσαββώνας όπου υπάρχει ένα ενιαίο νομικό πρόσωπο απαιτείται πάλι απόφαση της ΚΕΠΠΑ.

Μετά το Ιράκ όμως συνειδητοποίησαν τα κράτη ότι ήταν μεγαλύτερο το ανθρώπινο κόστος αυτών των μέτρων καθώς αυτά «τιμωρούσαν» το λαό χωρίς αυτό να ευθύνεται και να

6

μένει ανεπηρέαστη η ηγεσία. Γιαυτό και το άρθρο 215 της Λισαβώνας επιτρέπει τα λεγόμενα «smart sanctions» τα οποία είναι μέτρα κατά προσώπων και όχι κρατών μέσω της δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων ατόμων ανά τον κόσμο κ.λ.π.

Παρατηρείται λοιπόν μια άλλαγή ως προς την φύση αυτών των αρχικά οικονομικών μέτρων. Πέρα όμως από την οριοθέτησή τους εντός του πλαισίου της ΚΕΠΠΑ έχει αλλάξει και η ίδια η μορφή των μέτρων καθώς στοχοποιούνται συγκεκριμένα άτομα. Η ίδια η ΚΕΠΠΑ σε αυτό το σημείο φαίνεται να προσαρμόζεται στα σύγχρονα δεδομένα και να αντιμετωπίζει πολιτικές καταστάσεις ως σύνολο.

Σχέσεις ΕΕ - ΗΕ:Η συνεργασία των δύο οργανισμών στον τομέα διαχείρισης κρίσεων θεσμοθετήθηκε το

2003. Μετά την αρχική τους συνεργασία στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Λ.Δ. Κονγκό, η ΕΕ και τα ΗΕ συνεργάσθηκαν στην αντιμετώπιση κρίσεων σε πολλές χώρες, ιδιαίτερα στην Αφρική. Πάγια θέση της ΕΕ είναι η αναγνώριση της πρωταρχικής ευθύνης των ΗΕ για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Με την Κοινή Δήλωση ΕΕ-ΗΕ που υπεγράφη τον Ιούνιο 2007 προωθείται περαιτέρω η συνεργασία των δύο οργανισμών και δίνεται έμφαση στον συντονισμό των προσπαθειών τους για την υποστήριξη των αφρικανικών δυνατοτήτων στον τομέα της διατήρησης της ειρήνης.

Σχέσεις ΕΕ – ΝΑΤΟ:Η συνεργασία ΕΕ-ΝΑΤΟ στη στρατιωτική διαχείριση κρίσεων διέπεται από τις αρχές

του σεβασμού του διαφορετικού χαρακτήρα των δύο οργανισμών και της αυτονομίας εκάστου στη λήψη αποφάσεων. Η ΕΕ έχει τη δυνατότητα διεξαγωγής στρατιωτικών επιχειρήσεων είτε αυτοδύναμα είτε με προσφυγή σε νατοϊκά μέσα και δυνατότητες η οποία έχει συμφωνηθεί με πλέγμα διευθετήσεων μεταξύ των δύο οργανισμών.

Η Ελλάδα και η ΚΕΠΠΑ1

H Ελλάδα υπήρξε ανέκαθεν μία από τις χώρες που υποστηρίζουν ένθερμα την ανάπτυξη μίας Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας για την Ένωση, συμπεριλαμβανομένης της ανάδειξης μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας στον τομέα της άμυνας. Στο πλαίσιο αυτό, υποστήριξε καθ' όλη τη διάρκεια της σχετικής εξελικτικής διαδικασίας την ανάγκη εξοπλισμού της Ένωσης με μία αξιόπιστη και ισχυρή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας, η οποία να διαθέτει το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο, τη συνοχή και συνεκτικότητα, καθώς και τα επιχειρησιακά εργαλεία για την ανάδειξη του ρόλου της Ένωσης στη διεθνή σκηνή.

Η χώρα μας με σταθερό πνεύμα κοινοτικής αλληλεγγύης, συμμετέχει στις πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ και συμβάλλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της Ένωσης, ιδιαίτερα σε περιοχές που άπτονται του άμεσου γεωγραφικού της περίγυρου (Βαλκάνια, Μ. Ανατολή, Μεσόγειος, Καύκασος), με στόχο την εξάλειψη των υφιστάμενων εστιών συγκρούσεων, την ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας και την εμπέδωση της ειρήνης και της ασφάλειας.

1http://www.mfa.gr/www.mfa.gr/el-GR/European+Policy/%CE%9A%CE%95%CE%A0%CE%A0%CE %91/%CE%9A%CE%A0%CE%91%CE%91/%CE%91%CF%80%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%AD%CF%82+%CE%9A%CE%A0%CE%91%CE%91/

7

Βασική παράμετρος της ΚΕΠΠΑ, όπως αποτυπώνεται στην Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφαλείας, είναι ο πρωτεύοντας ρόλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στη διατήρηση της παγκόσμιας ασφάλειας και ειρήνης, που αποτελεί και πάγια θέση της χώρας μας. Εξίσου σημαντική είναι και η αρχή της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών μέσω των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων, η διεθνής συνεργασία, η οικονομική ανάπτυξη, η δημοκρατία και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών ελευθεριών.Όσον αφορά ειδικότερα τον τομέα της ΕΠΑΑ, για την Ελλάδα η διαχείριση κρίσεων με στρατιωτικά μέσα από την ΕΕ δεν αποτελεί ούτε αυτοσκοπό, ούτε κυρίαρχο μέσο για τη διατήρηση της ασφάλειας και της ειρήνης. Στόχος της χώρας μας δεν είναι η στρατιωτικοποίηση της ΕΕ. Υποστηρίζουμε την ανάγκη συνολικής προσέγγισης στην αντιμετώπιση των κρίσεων σύμφωνα με την οποία οι δύο πτυχές της ΕΠΑΑ (στρατιωτική και μη-στρατιωτική) θα πρέπει να αναπτύσσονται παράλληλα και ισόρροπα. Παράλληλα, θα πρέπει να γίνεται συνεκτική χρήση όλων των εργαλείων που διαθέτει η ΕΕ σε μια διαπυλωνική προσέγγιση των δράσεων.

Συμπεράσματα- Ερωτήσεις:

Έχει μειωθεί η σημασία των εθνικών εξωτερικών πολιτικών; Κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε. παρ’ότι υπόκειται στις επιταγές της Ένωσης παραμένει να

είναι ένα κυρίαρχο κράτος. Η διαφορά και με την πρόσφατη συνθήκη της Λισαβώνας είναι ότι μέρος αυτών των εθνικών αρμοδιοτήτων έχουν εκχωρηθεί σε μια καινούρια νομική προσωπικότητα αυτή της Ε.Ε. Η Ένωση πέρα όμως από νομική προσωπικότητα που αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει σειρά αποφάσεων και στρατηγικών διατελεί και τον ρόλο του μεσολαβητή. Καθώς όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο τρόπος λήψης των αποφάσεων φαίνεται να έχει «εκδημοκρατιστεί» και να απαιτεί την συμμετοχή όλων των κρατών. Για αυτόν το λόγο έχει ιδιαίτερη σημασία η εθνική πολιτική του κάθε κράτους καθώς αυτό διαμορφώνει και την τελική απόφαση. Η δυσκολία βέβαια που έγκειται σε περιπτώσεις ομοφωνίας είναι εμφανής αλλά καταδεικνύει την εξέχουσα σημασία που έχει η εθνική πολιτκή του κάθε μέλους. Από την άλλη στις περιπτώσεις όπου αρκεί η πλειοψηφία χάνονται οι εθνκές θέσεις κάτι το οποίο αποτελεί πρόβλημα για τις μειοψηφούσες χώρες αλλά φαίνεται αυτό το θέμα να μην επηρρεάζει τόσο τις σχέσεις των κρατών.

Ένα ακόμη στοιχείο που θα έπρεπε να προστεθεί στα παραπάνω είναι το παλαιότερο άρθρο 307 και σημερινό 351 το οποίο ορίζει ότι όλες οι συνθήκες που υπογράφηκαν πριν από το 1951 και οι υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτές δεν αλλάζουν. Έτσι υποχρεώσεις που μπορεί να απορρέουν από τον καταστατικό χάρτη των Η.Ε. παραμένουν ισχυρές και να δεσμεύουν τα κράτη. Βέβαια αυτή η παράμετρος δεν φαίνεται να έχει καταλυτική σημασία στα διεθνή τεκταινόμενα όπως φαίνεται και από τις εξελίξεις. Ενώ όπως έχει φανεί σε πολλές περιπτώσεις παρά τις αποφάσεις της Ε.Ε. και του Συμβουλίου Ασφαλείας για μη επέμβαση σε εμπόλεμες χώρες ορισμένα κράτη μέλη π.χ. Αγγλία, Ισπανία κ.λ.π. αψηφώντας αυτές τις αποφάσεις επενέβησαν στις συρράξεις.

Αυτό λοιπόν καταδεικνύει και την θεσμική αλλά και την πρακτική σημασία μια εθνικής εξωτερικής πολιτικής. Έχει σημασία λοιπόν τόσο για την «νόμιμη» λήψη αποφάσεων όσο και για την ουσιαστική λήψη αποφάσεων καθώς αυτά τα όργανα δεν φαίνεται να διαθέτουν μηχανισμούς συμμόρφωσης και να εναπόκειται στην επιθυμία του κάθε κράτους να ακολουθεί ή όχι. Βέβαια σε επίπεδο Ε.Ε. γίνονται πολιτικές και μη προσπάθειες ώστε αυτό το φαινόμενο να

8

μειωθεί σημαντικά. Αυτό συμβαίνει στα πλαίσια των προσπαθειών των κρατών να παρουσιάσουν μια ομοιόμορφη εφαρμογή και ένα ενιαίο μέτωπο.

Έχει αποκτήσει η Ε.Ε. κοινή φωνή στο διεθνές στερέωμα;Καταρχήν παρατηρείται ότι υπάρχει μια κοινή ευρωπαϊκή γραμμή είτε αυτή λέγεται

ΚΕΠΠΑ είτε ΕΠΠΑ. Υπάρχει πάντα μια πολτιική η οποία αποφασίζεται από κοινού και η οποία στο μεγαλύτερο μέρος της ακολουθείται από όλα τα κράτη. Σε περιπτώσεις «αποστασίας» (σημειώνεται ότι τέτοιες τάσεις παρατηρούνται από τα πιο ισχυρά κράτη και τα οποία είναι από τα ιδρυτικά μέλη της Ένωσης) φαίνεται να χάνεται το κλιμα συναίνεσης αλλά αυτό μπορεί να δικαιολογείται από τα ισχυρά εθνικά συμφέροντα τα οποία ακόμη δεν έχουν φτάσει σε τέτοιο βαθμό σύγκλισης για όλα τα μέλη της Ε.Ε.

Στους διεθνείς όμως οργανισμούς όπου δεν υπάρχουν τόσο ευαίσθητα θέματα πολιτικής, έως τώρα η Ε.Ε. εκπροσωπούνταν από την εκάστοτε χώρα που είχε την προεδρία με ενιαίες δηλώσεις. Οπότε κοινή φωνή φαίνεται να υπάρχει και συναίνεση σε θέματα που συνήθως δεν αποτελούν πρωτεύοντα θέματα ατζέντας αλλά όχι σε όλα τα φάσματα πολιτικής αλλά σε εξειδικευμένα θέματα εξωτερικής πολιτικής όπως προαναφέρθηκε το θέμα του εμπάργκο.

Τί είδους δράσεις έχει αναλάβει η ΕΕ στα πλαίσια της ΚΕΠΠΑ και ποιούς στόχους εξυπηρετούν;

ΔΡΑΣΕΙΣΟι αποστολές και επιχειρήσεις της ΕΕ στο πλαίσιο της ΚΕΠΑΑ. 2 Η πλειοψηφία των αποστολών της ΕΕ είναι μη στρατιωτικού χαρακτήρα και κυρίως αστυνομικές. Συνολικά από το 2003 μέχρι και σήμερα έχουν αναπτυχθεί 23 αποστολές στην Ευρώπη, την Αφρική, τη Μ. Ανατολή και την Ασία.  Από τις 13 εν εξελίξει επιχειρήσεις ΚΠΑΑ, η Ελλάδα συμμετέχει στις εξής:

Α. Επιχειρήσεις με στρατιωτικά μέσα:1) Επιχείρηση «Αλθαία» στη Βοσνία Ερζεγοβίνη (EUFOR Althea): η επιχείρηση αυτή αναπτύχθηκε τον Δεκέμβριο 2004 σε συνέχεια της νατοϊκής επιχείρησης SFOR. Έχει ως κύριο στόχο τη διατήρηση ενός ασφαλούς και σταθερού περιβάλλοντος στη χώρα.  2) Επιχείρηση στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας για την καταπολέμηση της πειρατείας (ATALANTA): πρόκειται για την πρώτη ναυτική επιχείρηση της ΕΕ, η οποία διεξάγεται στο πλαίσιο σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ. Η δύναμη της ΕΕ συμβάλλει στην προστασία πλοίων του Παγκοσμίου Προγράμματος Τροφίμων (WFP) που μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια στη Σομαλία καθώς και άλλων ευπαθών πλοίων που διέρχονται από την περιοχή. Κατά τους πρώτους 4 μήνες της επιχείρησης (Δεκέμβριος 2008 – Απρίλιος 2009), ανέλαβε τη θέση του Διοικητή της Δύναμης της ΕΕ Έλληνας Αρχιπλοίαρχος. Η Ελλάδα συμμετείχε ενεργά στην επιχείρηση από την έναρξή της και συνεχίζει να συμβάλει σε αυτήν μέχρι σήμερα. 3) Εκπαιδευτική επιχείρηση με έδρα την Ουγκάντα (EUTM): η επιχείρηση αυτή άρχισε τον Μάιο 2010 και έχει ως στόχο την ενίσχυση των δυνατοτήτων των σομαλικών δυνάμεων ασφαλείας για την καταπολέμηση της πειρατείας.2http://www.mfa.gr/www.mfa.gr/el-GR/European+Policy/%CE%9A%CE%95%CE%A0%CE%A0%CE%91/%CE%9A%CE%A0%CE%91%CE%91/%CE%91%CF%80%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%AD%CF%82+%CE%9A%CE%A0%CE%91%CE%91/

9

Β. Επιχειρήσεις με μη στρατιωτικά μέσα:4) Αποστολή κράτους δικαίου στο Κόσοβο (EULEX Kosovo): αποτελεί τη μεγαλύτερη, μέχρι στιγμής, μη στρατιωτική αποστολή της ΕΕ και εντάσσεται στο πλαίσιο της απόφασης 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ. Η αποστολή δραστηριοποιείται σε θέματα κράτους δικαίου, συμπεριλαμβανομένων θεμάτων που αφορούν τους τομείς της αστυνομίας, της δικαιοσύνης, των τελωνείων και της τήρησης της τάξης. 5) Αποστολή επιτήρησης στην Γεωργία (EUMM Georgia): σε συνέχεια των διαμεσολαβητικών προσπαθειών της Γαλλικής Προεδρίας και των συμφωνιών που επέτυχε με τη Γεωργία και τη Ρωσία, η ΕΕ αποφάσισε (Σεπτέμβριο 2008) την ανάπτυξη αποστολής 200 τουλάχιστον παρατηρητών με στόχο τη συμβολή στη σταθερότητα στη Γεωργία και την ευρύτερη περιοχή. Κύριο καθήκον της αποστολής είναι η  επιτήρηση των δράσεων των μερών, συμπεριλαμβανομένης της συμμόρφωσής τους με τη Συμφωνία των 6 σημείων.

Η Συνθήκη της Λισαβόνας, προβλέπει τη διεύρυνση των παραπάνω αποστολών ώστε να ανταποκρίνονται στις σημερινές απαιτήσεις. Η σαφέστερη διατύπωση των αποστολών επιβλήθηκε από τις εξής εξελίξεις:

Τη διακήρυξη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Σεβίλλης, τον Ιούνιο 2002, για την τρομοκρατία και την ΕΠΑΑ,

Τις συζητήσεις στην Συντακτική Συνέλευση του 2002, που εισήγαγε νέο ορισμό των αποστολών στο προσχέδιο της Συνταγματικής Συνθήκης,

Την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2003, Τις διάφορες επιχειρήσεις της ΕΕ που εντωμεταξύ αναπτύχθηκαν και συνέβαλαν, μέσω της

εμπειρίας που αποκτήθηκε, στην αποσαφήνιση των θεωρητικών διατυπώσεων.          Συγκεκριμένα, στο άρθρο 42.1 της νέας Συνθήκης, γίνεται αναφορά στη χρήση στρατιωτικών και μη στρατιωτικών μέσων από την Ένωση «σε αποστολές εκτός της Ένωσης προκειμένου να διασφαλίσει τη διατήρηση της ειρήνης, την πρόληψη των συγκρούσεων και την ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας, σύμφωνα με τις αρχές του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών».          Το επόμενο άρθρο 43 αναφέρεται αποκλειστικά στις αποστολές. Στην παράγραφο 1 αυτού περιλαμβάνεται αναλυτικά το σύνολο των από-στολών της ΕΕ στα πλαίσια της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας: «Οι αποστολές του άρθρου 42, παράγραφος 1, κατά τις οποίες η Ένωση μπορεί να κάνει χρήση στρατιωτικών και μη στρατιωτικών μέσων, περιλαμβάνουν τις κοινές δράσεις αφοπλισμού, τις ανθρωπιστικές αποστολές και αποστολές διάσωσης, τις αποστολές με στόχο την παροχή συμβουλών και αρωγής επί στρατιωτικών θεμάτων, τις αποστολές πρόληψης των συγκρούσεων και διατήρησης της ειρήνης, τις αποστολές μαχίμων δυνάμεων που αναλαμβάνονται για τη διαχείριση των κρίσεων, στις οποίες περιλαμβάνονται οι αποστολές αποκατάστασης της ειρήνης και οι επιχειρήσεις σταθεροποίησης μετά το πέρας των συγκρούσεων. Όλες οι αποστολές αυτές μπορούν να συμβάλλουν στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, μεταξύ άλλων με τη στήριξη τρίτων χωρών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στο έδαφός τους.»          Ειδικότερα, οι αποστολές που προστίθενται αναφέρονται στις κοινές δράσεις αφοπλισμού, τις αποστολές µε στόχο την παροχή συμβουλών και αρωγής επί στρατιωτικών θεμάτων, τις αποστολές πρόληψης των συγκρούσεων και, τις επιχειρήσεις σταθεροποίησης μετά το πέρας των συγκρούσεων.Επιβαλλόμενες και απορρέουσες υποχρεώσεις 

10

Αναλύοντας τις αποστολές αυτές, διαπιστώνουμε ότι καλύπτουν τις ακόλουθες επιβαλλόμενες και απορρέουσες υποχρεώσεις:

Πρόληψη συρράξεων, στα πλαίσια ανάλογων πολιτικών της ΕΕ, όπως η αμυντική διπλωματία, μέσω της οποίας επιδιώκεται η οικοδόμηση εμπιστοσύνης και η διακοπή εχθροπραξιών, καθώς και συμβολή στην ανάπτυξη δημοκρατικά ελεγχόμενων ενόπλων δυνάμεων.

Στρατηγική επαγρύπνηση, με την παροχή στους ηγέτες της ΕΕ της απαραίτητης πληροφόρησης, στον κατάλληλο χρόνο.

Ασφάλεια κατά την ειρηνική περίοδο, μέσω της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, του οργανωμένου εγκλήματος, της διασποράς όπλων και των ναρκωτικών, στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών χωρών. Επίσης, υποστήριξη των πολιτικών αρχών σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης όπως επιθέσεων κατά κρίσιμων ευρωπαϊκών υποδομών.

Ταχεία ανάπτυξη δυνάμεων, είτε για την υποστήριξη της ασφάλειας στο εσωτερικό των χωρών της ΕΕ, είτε ως μέρος της ευρωπαϊκής στρατηγικής κατά της τρομοκρατίας,

Επιχειρήσεις υποστήριξης ειρήνης, ανθρωπιστικές, καθώς και μη πολεμικές επιχειρήσεις, προς υποστήριξη των ευρωπαϊκών συμφερόντων, της διεθνούς τάξης και των ανθρωπιστικών αρχών,

Περιφερειακή σύγκρουση στο εσωτερικό της ΕΕ, ως αντίδραση σε πρόσκληση κράτους μέλους της Ένωσης που αντιμετωπίζει ανάλογη κατάσταση, ή εκτός της ΕΕ, σε περίπτωση που η σύγκρουση επηρεάζει την ευρωπαϊκή ή τη διεθνή ασφάλεια, στο πλαίσιο αποστολής που αναλαμβάνει η Ένωση. Οι επεμβάσεις αυτές ενδεχομένως να πραγματοποιούνται σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ,

Προληπτικές αποστολές σε παγκόσμιο επίπεδο, με σκοπό να αποτραπεί επίθεση στην Ευρώπη ή κατά των ευρωπαϊκών συμφερόντων από όργανα ή ομάδες της διεθνούς τρομοκρατίας, ενδεχομένως εξοπλισμένων με όπλα μαζικής καταστροφής,

Αποτροπή έναντι κρατών που διαθέτουν όπλα μαζικής καταστροφής συμπεριλαμβανομένων και των πυρηνικών.

ΣΤΟΧΟΥΣΗ πρόσφατη συνθήκη της Λισαβώνας φαίνεται να ξεκαθαρίζει λίγο το τοπίο όσον αφορά

τις επιδιώξεις της Ε.Ε. μέσω της ΚΕΠΠΑ οι οποίες μπορούν να διακριθούν σε τρεις βασικές κατηγορίες3 για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα, οι οποίες επιβάλλουν ανάλογες προτεραιότητες και απαιτούν ανάλογα επίπεδα πολιτικής και στρατιωτικής αντίδρασης για την εξασφάλισή τους, τα οποία οφείλει να καθορίζει κατά περίπτωση η πολιτική ηγεσία της ΕΕ:(1)      Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν τα ζωτικά συμφέροντα, εκείνα δηλαδή που είναι κρίσιμα για τη λειτουργία των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δομών της Ευρώπης. Σε περίπτωση που τα συμφέροντα αυτά απειληθούν θα πρέπει να προστατευτούν με όλους τους δυνατούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένου του πλήρους φάσματος των στρατιωτικών δυνατοτήτων, ακόμη και της πυρηνικής αποτροπής. Μεταξύ των ζωτικών συμφερόντων συγκαταλέγονται η ενεργειακή ασφάλεια, η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και του διεθνούς εγκλήματος, η απαγόρευση της διασποράς όπλων μαζικής καταστροφής και η αποσόβηση και διαχείριση του κινδύνου των πανδημιών.(2)      Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν τα στοιχειώδη συμφέροντα, τα οποία είναι μεν πολύ σημαντικά αλλά όχι κρίσιμα για τη λειτουργία των ζωτικών ευρωπαϊκών συστημάτων και δομών. Η προστασία των συμφερόντων αυτών κανονικά δεν απαιτεί, καταρχήν, τη

3 http://parisis.wordpress.com/2010/06/21/%C2%AB%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7-2020%C2%BB-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%BD%CE%AD%CE%B1-%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%80%CF%84%CF%85%CE%BE/

11

χρησιμοποίηση όλης της κλίμακας των διπλωματικών και οικονομικών μέσων. Η στρατιωτική ισχύς μπορεί να χρησιμοποιηθεί εάν διαπιστωθεί ότι η απώλειά τους θα υπονομεύσει κάποια στιγμή ζωτικά συμφέροντα της Ένωσης. Μεταξύ των στοιχειωδών συμφερόντων της Ένωσης είναι και η σταθερότητα και ανάπτυξη της Αφρικής, μια και η κατάσταση στην αφρικανική ήπειρο έχει επίπτωση στην ασφάλεια και τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών χωρών, και η περιβαλλοντική ασφάλεια που κυρίως αναφέρεται στην μόλυνση του περιβάλλοντος, την παγκόσμια αλλαγή του κλίματος και την υπερθέρμανση του πλανήτη.(3)      Η τρίτη κατηγορία αναφέρεται στα γενικά συμφέροντα στα οποία περιλαμβάνονται εκείνα που προσδιορίζουν τις προθέσεις ενός δρώντος να επέμβει στη διαμόρφωση της διεθνούς τάξης. Πρόκειται για επίσημους ή ανεπίσημους κώδικες συμπεριφοράς που κατευθύνονται από μακρόπνοους στόχους, οι οποίοι αναφέρονται στη μελλοντική θέση του διεθνούς περιβάλλοντος, ειδικά στη δομή του διεθνούς συστήματος, τους μελλοντικούς εχθρούς ή συμμάχους, την ηγεμονία ή την ανεξαρτησία, κλπ. Ως γενικά συμφέροντα αναφέρονται η ασφάλεια των πληθυσμών, σε συνδυασμό με τη σταθερότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, καθώς επίσης και η αποτελεσματική αντίδραση σε περιπτώσεις καταστροφών. Αξίζει να σημειωθεί ο κρίσιμος ρόλος των ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνατοτήτων στη διεξαγωγή επιχειρήσεων ανθρωπιστικών και διάσωσης.Η προστασία και η διασφάλιση των συμφερόντων αυτών θα είναι αξιόπιστη μόνο αν η σχέση μεταξύ του περιβάλλοντος ασφάλειας και των μέσων που απαιτούνται είναι αξιόπιστη έναντι φίλων και εχθρών, κάτι το οποίο αποτελεί κρίσιμη αδυναμία της Ευρώπης. Το γεγονός είναι ότι σήμερα καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν είναι σε θέση μόνη της να εξασφαλίσει το στρατηγικό πλεονέκτημα που είναι αναγκαίο για την αντιμετώπιση της φύσης και της έκτασης των σύνθετων στρατηγικών αλλαγών. Παραδοσιακά οι Ευρωπαίοι έχουν την τάση να οργανώνονται γύρω από τρεις εναλλακτικές διακρατικές ομάδες: τη διατλαντική, την ευρωπαϊκή και κάποιες κατά περίπτωση διακρατικές σχέσεις. Μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή στρατηγική προσέγγιση δεν θα βελτιώσει απλά την οργάνωση των αποτελεσμάτων στην πράξη, αλλά επίσης θα ενισχύσει και θα επιταχύνει τις πολιτικές διαδικασίες παρέχοντας έναν οδηγό ή πλαίσιο για τη σύσφιξη της συνεργασίας μεταξύ κρατών και θεσμών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Πηγές http://www.mfa.gr/www.mfa.gr/el-GR/European+Policy/%CE%9A%CE%95%CE

%A0%CE%A0%CE%91/

12

Πέτρος Ν.Στάγκος-Ευγενία Ρ.Σαχπεκίδου, Δίκαιο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Εκδόσεις Σάκκουλα

http://ec.europa.eu/external_relations/peace_security/what_en.htm Νίκου Μούση Ευρωπαϊκή Ένωση: Δίκαιο, Οικονομία, Πολιτική, ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΠΑΖΗΣΗ http://www.elesme.gr/elesmegr/periodika/t54/t54_04.html

13