ΠΑΡΙΣΙΝΗ ΚΟΜΜΟΥΝΑ

Η πρώτη μεγάλη έφοδος στον ουρανό

Ο όρος «Παρισινή Κομμούνα» σηματοδοτεί την εξέγερση, το 1871, του λαού του Παρισιού ενάντια στη μόλις εκλεγμένη κυβέρνηση του Αδόλφου Θιέρσου.

Κατά τη διάρκεια των δύο περίπου μηνών που διήρκεσε η εξέγερση (18 Μάρτη μέχρι 28 Μάη), εγκαθιδρύθηκε στο Παρίσι μια νέας φύ-σης κρατική δομή που αναγνωρίζεται σαν το πρώτο σοσιαλιστικό «κράτος» της Ιστορίας.

Ο Ένγκελς παρέπεμπε στην εξουσία της Κομμούνας, για να εξηγή-σει στους (καλόπιστους ή κακόπιστους) επικριτές του Μαρξισμού, τι είναι η Δικτατορία του Προλεταριάτου.

Η πολιτική κληρονομιά της Κομμούνας αποτελεί συστατικό στοιχείο του Κομμουνισμού.

Τα γεγονότα της Κομμούνας ξεσπούν κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1870-71, που διεξάγεται ανάμεσα στη 2η Γαλλι-κή Αυτοκρατορία (υπό τον Ναπολέοντα III) και τον Βορειο-γερμανικό Σύνδεσμο (συνασπισμό Γερμανικών Βασιλείων, υπό τον Πρώσο Καγκελάριο Μπίσμαρκ).

Charles Louis Napoléon Bonaparte (1808-1873)

Ανιψιός του Ναπολέοντα I. Το 1848 εκλέγεται πρό-εδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας. Τρία χρόνια μετά καταλύει τη Δημοκρατία και το 1852 αυτοανακηρύσ-σεται σε Αυτοκράτορα ως «Ναπολέων ο 3ος». O Β. Ουγκώ του κόλλησε το μειωτικό «ο μικρός» (σε αντι-παράθεση με το «μεγάλος» του θείου του) και έτσι πέρασε στην ιστορία: «Ναπολέων ο μικρός».

Ο Γαλλοπρωσικός πόλεμος του 1870Το ρεπουμπλικανικό πραξικόπημα του Σεπτέμβρη

Κύρια αιτία του πολέμου υπήρξε η, υπό πρωσική κηδεμονία, προσπάθεια δημιουργίας ενιαίου γερμανικού κράτους, «φυσι-ολογική» κατάληξη της αλματώδους οικονομικής ανάπτυξης των γερμανικών κρατιδίων κατά την τελευταία δεκαετία.

Η Γαλλική μπουρζουαζία, ηγέτιδα του μεγαλύτερου ευρωπαϊκού έθνους-κράτους, δεν μπορεί να ανεχθεί τη συγκρότηση, στα ανατολικά της σύνορα, μια πληθυσμιακής και οικονομικής υπερδύναμης που απειλεί άμεσα την πολιτική κυριαρχία της στη Ευρώπη.

Η Πρωσική μπουρζουαζία, αναζητά την ευκαιρία να ολοκληρώσει «εν θερμώ» την ενοποίηση, επι-βάλλοντάς την και στα απρόθυμα κρατίδια της Βάδης και της Βυτεμβέργης, να προσαρτήσει την Αλ-σατία και τη Λωρραίνη και να εξασθενίσει τη Γαλλία.

Οι Γάλλοι χαρακτηρίζουν απαράδεκτη την υπο-ψηφιότητα του Πρώσου πρίγκιπα Λεοπόλδου για το χηρεύοντα θρόνο της Ισπανίας. Με αυ-τήν την αφορμή οι δύο Ευρωπαϊκές υπερδυνά-μεις, σαν έτοιμες από καιρό, ρίχνονται στην ανθρωποσφαγή στις 2 Αυγούστου του 1870.

Μέσα στον πρώτο μήνα, ο πόλεμος έχει εξελι-χθεί σε θρίαμβο των Πρώσων και συντριβή των Γάλλων.

Στις 2 Σεπτέμβρη η στρατιά του Μακ- Μαόν που πολιορκείται από τους Πρώ-σους στο Σεντάν, συνθηκολογεί.

Ανάμεσα στους αιχμαλώτους είναι 40 στρατηγοί, 4.000 αξιωματικοί, 84.000 άνδρες και ο ίδιος ο Αυτοκράτορας!

Ο Καγκελάριος Ότο Φον Μπίσμαρκ (δεξιά) συνομιλεί με τον αιχμάλωτο Αυτοκρά-τορα Ναπολέοντα ΙΙΙ, μετά την καταστροφική για τους Γάλλους μάχη του Σεντάν.

Τα νέα από την καταστροφή του Σεντάν φτάνουν στο Παρίσι, συγκλονίζουν το λαό και κινητοποιούν τη ρεπουμπλικανι-κή αντιπολίτευση.

Το πρωί της 4ης Σεπτέμβρη, το πλήθος εισβάλλει στο Παλαί Μπουρμπόν, όπου το κοινοβούλιο συ-ζητά τις εξελίξεις. Απαιτεί την ανατροπή του Αυ-τοκράτορα και το σχηματισμό δημοκρατικής κυβέρ-νησης.

Με πρωτοβουλία του Λεόν Γκαμπετά, το μεγαλύτερο τμήμα της Εθνοσυνέλευσης μετακινείται στο Δημαρχείο του Παρισιού.

Εκεί, σε μια θυελλώδη συνεδρίαση, με την παρουσία χι-λιάδων λαού μέσα και έξω από το κτίριο, οι βουλευτές αποφασίζουν:

Léon Gambetta (1838-1882)Μαχητικός αντιμοναρχικός. Εκ των πρωτεργατών του ρε-πουμπλικανικού πραξικοπήματος του Σεπτέμβρη, ανέλα-βε υπουργός Πολέμου της Κυβέρνησης Εθνικής Άμυνας.

Καθαιρείται ο Ναπολέων III και ανακηρύσσεται η Δημοκρατία.

Σχηματίζεται προσωρινή κυβέρνηση «Εθνικής Άμυ-νας».

Δημιουργείται Εθνοφρουρά (Garde Nationale) για την υπεράσπιση του Παρισιού αφού, αρχές Σεπτέμβρη, είναι ορατός ο κίνδυνος κατάληψης της πρωτεύουσας από τους Πρώσους.

Η προσωρινή δημοκρατική κυβέρνηση συγκροτείται από αστούς αντιμοναρχικούς (Γκαμπετά, Φερρύ, Φάβρ, κ.α.)

Στην Εθνοφρουρά κατατάσσονται κυρίως εργάτες: το ημερήσιο βοήθημα του 1.5 φράγκου που δίνεται είναι κρίσιμο για την επιβίωση των ίδιων και των οικογενει-ών τους. Ανάμεσά τους εκατοντάδες επαναστάτες που στελεχώνουν τις μονάδες της.

Αριστερά, εθνοφρουρός φωτογραφίζεται τη στι-γμή της κατάταξής του.

Δεξιά, η ανακήρυξη της Δημοκρατίας και η σύν-θεση της κυβέρνησης Εθνικής Άμυνας.

Η δημιουργία της Εθνοφρουράς είναι κομβικό σημείο για τις μετέπειτα εξελίξεις: τις μέρες της εξέγερσης, η Εθνοφρουρά θα αποτελέσει το ένοπλο τμήμα του παρι-σινού προλεταριάτου.

Στο μεταξύ ο πόλεμος συνεχίζεται. Στις 29 Οκτώβρη η στρατιά του Μπαζέν συνθηκολογεί στο Μετς. Τρεις στρατάρχες, 6.000 αξιωματικοί και 170.000 άνδρες (!) αιχμαλωτίζονται.

Ανεμπόδιστα σχεδόν, οι Πρώσοι καταλαμβάνουν το βορειοανατολικό τμήμα της Γαλλίας.

Τέλος Σεπτέμβρη ουσιαστικά αρχίζουν να πολιορκούν το Παρίσι. Οι στερήσεις των κατοίκων του μετατρέπονται σε λιμό.

Δεξιά, το άτυχο ζευγάρι των ελεφάντων του ζωολογικού κή-που του Παρισιού, Castor και Pollux, προορίζεται για να γε-μίσει το πιάτο κάποιων με σχε-τική οικονομική άνεση.

Σε 3.600 ανθρώπους την εβδομάδα (κυρίως γέρους και παιδιά) υπολογίζονται τα θύματα του λιμού το μαύρο χειμώνα του 1870-71 στο Παρίσι.

Αριστερά, ο τιμοκατάλογος ενός καλά εφοδιασμένου κρεοπωλείου, το Σεπτέμ-βρη του 1870:Ένας αρουραίος κοστίζει 2 φρ. ενώ το διπλάσιο κόστος έχει μισό κιλό κρέας σκύλου. Αρκετά οικονομικό το κρέας γάτας. Η γαλοπούλα απλησίαστη.

Το Παρίσι της Εποχής

Τα 20 παρισινά διαμερίσματα τότε και τώρα.

Η κοινωνικο-οικονομική θέση τεχνιτών και μικρεμπόρων (όλοι αυτοαπασχολούμενοι ή με έναν το πολύ υπάλληλο) είναι παραπλήσια με αυτή των χειρώνακτων εργατών.

Μετά τις αστικές μεταρρυθμίσεις της 2ης Αυτοκρατορίας οι παρισινές συνοικίες χωρί-ζονται πλέον από σαφή ταξικά τείχη:

Oι ανώτερες τάξεις και το προσωπικό τους μένουν στα δυτικά δημοτ. διαμερίσματα (7ο, 8ο, 16ο και 17ο).

Το κέντρο κυριαρχείται από μεσαία στρώ-ματα που διατηρούν μια σχετική οικονομική άνεση.

Το Παρίσι του 1870 είναι μια μεγαλούπολη, ακόμα και με σύγχρονους όρους: σύμφωνα με την απο-γραφή του 1866 έχει 1,8 εκ. κατοίκους. Σημαντικό στοιχείο είναι η κοινωνική σύνθεση του πληθυ-σμού, στον οποίο περιλαμβάνονται 442.000 χειρώνακτες εργάτες, 70.000 τεχνίτες και πολλές δε-κάδες χιλιάδες μικρέμποροι.

Τα βορειοανατολικά (10ο, 11ο, 18ο, 19ο, 20ο) και το 13ο δημοτ. διαμέρισμα είναι τα προλε-ταριακά κάστρα της πρωτεύουσας.

Το παρισινό προλεταριάτο μετρά ήδη στην πολιτική εμπειρία του τις μεγάλες εξεγέρσεις του Ιούλη του 1831 και του Φλεβάρη του 1848.

Από το 1864 έχει κατοχυρώσει το δικαίωμα της απεργίας και το έχει χρησιμοποιήσει πολλές φο-ρές στη διάρκεια της 2ης Αυτοκρατορίας.

Εργατικά έντυπα αξιοποιούν το νόμο του 1868, περί ελευθερίας του τύπου, και προβάλλουν ανοι-χτά αντικαπιταλιστικές διεκδικήσεις.

Επάνω, αντιπρόσωποι στο Συνέδριο της 1ης Διεθνούς στη Βασιλεία το 1869, φωτογραφίζονται πριν από την έναρξη των εργασιών. Αριστερά μια κριτική και ένα κάλεσμα ενότητας και διεθνισμού του Κ. Μαρξ προς τα μέλη της Διεθνούς, το Φλεβάρη του 1871.

Από το 1864 λειτουργεί νόμιμα στο Παρίσι το Γαλ-λικό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών (1η Διεθνής), που το 1868 θα το θέσει εκτός νόμου η μοναρχική κυβέρνηση.

κού κινήματος.

Πέρασε 37 χρόνια (τη μισή ζωή του) στη φυλακή.

Καταδικάστηκε δύο φορές σε θάνατο:

• Το 1840 όταν ηγήθηκε εργατικής εξέγερσης στο Παρίσι που κατέληξε με 50 νεκρούς (αργότερα η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια).

• Το Μάρτη του 1871 (αυτή τη φορά ερήμην), μετά από αποτυχημένη απόπειρα των οπαδών να πυροδοτή-σουν γενική εξέγερση καταλαμβάνοντας το Δημαρ-χείο και πολλά δημόσια κτίρια του Παρισιού.

Δεν είχε φυσική παρουσία στην εξέγερση της Κομμού-νας, αφού η κυβέρνηση Θιέρσου τον είχε φυλακίσει, αλ-λά οι οπαδοί του είχαν την πολιτική ηγεμονία της επα-νάστασης.

Απογοητευμένος από τις συνεχείς ήττες των εργατικών εξεγέρσεων, οδηγήθηκε να πιστεύει ότι η σοσιαλιστική επανάσταση θα πραγματοποιηθεί από μια συνωμοτική ομάδα αποφασισμένων επαναστατών έστω και με αμέτο-χες τις εργατικές μάζες (Μπλανκισμός).

Louis Auguste Blanqui (1805-1881)ο «Γέρος» ή ο «Έγκλειστος»

Οι μπλανκιστές εμφανίζονται όλο και περισσότερο σαν διακριτή επαναστατική πολιτική τάση, που προπαγανδίζει την εξέγερση επαγγελλόμενη το σοσιαλισμό, ενώ νέα επαναστατικά ιδεολογικά ρεύ-ματα (προυντονιστές, αναρχικοί, κλπ) ανθίζουν.

Ο Μπλανκί ήταν (μαζί με τον Μπαμπέφ) ο ιστορικός ηγέτης του Γαλλικού, προμαρξιστικού εργατι-

Στο τέλος του 1870 η πρωσική κατοχή έχει απέναντί της δύο Γαλλίες:

• Από τη μία, την αστική τάξη: ηγεμονεύει πολιτικά στο μεγαλύτερο μέρος της επαρχίας, όπου οι Πρώσοι αποφεύγουν να επεκταθούν και έχει διαμορφωθεί ισχυρό φιλομοναρχικό ρεύμα. Επιδιώκει άμεση ειρήνη με τους Πρώσους, με οποιουσδήποτε όρους.

• Από την άλλη το παρισινό προλεταριάτο: επικεφαλής του λαού της πρωτεύουσας, απαιτεί τη συνέχιση της αντίστασης με όλα τα μέσα, μέχρι το διώξιμο και του τελευταίου Πρώσου από τη χώρα.

Το χειμώνα του 1870, η πολυάριθμη παρισινή εργατική τάξη διέθετε την κρίσιμη μάζα πολιτικής εμπειρίας και οργανωτικής συγκρότησης ώστε να λειτουργήσει σαν τάξη «για τον εαυτό της». Το αν αυτά τα στοιχεία αρκούσαν για να οδηγήσει την επανάσταση μέχρι τη νίκη, έμενε να αποδειχθεί.

Ταυτόχρονα, στα μη προλεταριακά λαϊκά στρώματα, η οικονομική εξαθλί-ωση σε συνδυασμό με την εθνική ταπείνωση ξυπνάει μνήμες του 1789. Τα κρυμμένα λάβαρα των Αβράκωτων βγαίνουν από τα σεντούκια.

Στις 18 Γενάρη 1871, στην αίθουσα των κατόπτρων του ανακτόρου των Βερσαλ-λιών, που έχουν καταλάβει τα πρωσικά στρατεύματα, ο βασιλιάς της Πρωσίας Γουλιέλμος ανακηρύσσεται Αυτοκράτο-ρας της Γερμανίας. Η ενιαία Γερμανία γεννιέται μέσα στην καρδιά της αυτοκρα-τορικής Γαλλίας!

Στις 28 Γενάρη ο Ζυλ Φάβρ, εκπρόσω-πος της κυβέρνησης Εθνικής Άμυνας, υπογράφει με τον Καγκελάριο Μπίσμαρκ ανακωχή. Οι Γάλλοι αναλαμβάνουν την υποχρέωση να παραδώσουν όσα οχυρά αντιστέκονται ακόμη και να οργανώσουν εθνικές εκλογές, ώστε η νέα κυβέρνηση να διαπραγματευτεί τη συνθηκολόγηση.

Ο Γουλιέλμος ο I ανακηρύσσεται Κάιζερ της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Στο μέσον, με τη λευκή στολή ο Μπίσμαρκ.

Τα πρωσικά στρατεύματα αποτραβιούνται προσωρινά από την ευρύτερη περιοχή του Παρισιού.

Προηγουμένως, όπως προέβλεπε η συμφωνία της ανακωχής, παρελαύνουν στα Ηλύσια Πεδία!

Στις λαϊκές γειτονιές η οργή, για την ανείπωτη εθνική ταπείνωση, ξεχειλίζει.

Οι εκλογές του ΦλεβάρηΗ κυβέρνηση των Βερσαλλιών

Οι εκλογές γίνονται στις 8 Φλεβάρη.

Τα δύο τρίτα των βουλευτών που εκλέγονται είναι μοναρ-χικοί διαφόρων ρευμάτων ή Βοναπαρτιστές, υπό τη «ση-μαία» της άμεσης ειρήνης με τους Πρώσους.

Στο Παρίσι κυριαρχεί η Αριστερά αλλά οι εκπρόσωποί της αποτελούν μικρό ποσοστό μέσα στους 700 βουλευτές της Εθνοσυνέλευσης.

Σχηματίζεται κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Αδόλφο Θιέρσο, η οποία εγκαθίσταται στο Μπορντώ και όχι στο Παρίσι, όπου εκτιμά ότι θα είναι σε ομηρία από τον εξορ-γισμένο λαό. Ακόμα χειρότερα: στις 10 Μάρτη μεταφέρει την έδρα της στις Βερσαλλίες (που βρίσκονται υπό πρω-σική κατοχή!) προτιμώντας την «ασφαλή αγκαλιά» των κατακτητών.

Ο συμβολισμός που εκπέμπει η εγκατάσταση της κυβέρνη-σης στις Βερσαλλίες είναι ανυπόφορος για τον αντιστεκό-μενο λαό του Παρισιού. Το «Βερσαγιέζος» θα αποτελεί στο εξής βρισιά, ισοδύναμο του σημερινού «δοσίλογος».

Τρεις ενέργειες της κυβέρνησης Θιέρσου ξεχειλίζουν το ποτήρι της λαϊκής οργής και οδηγούν αναπόφευκτα στον εμφύλιο:

Adolphe Thiers (1797-1877)Συντηρητικός αστός πολιτικός. Αν και αντιμοναρχικός δεν δίστασε να συνεργαστεί με τον Λουδοβίκο Φίλιππο στην κατάπνιξη της Επανάστασης του 1848. Από φανατι-κός υποστηρικτής του πολέμου ενάντια στην Πρωσία, μετατρέπεται, μετά τη συντριβή στο Σεντάν, σε φανατικό υπέρμαχο της «ειρήνης με οποιοδήποτε κόστος».

• Στις 10 Μάρτη ξεπαγώνουν οι υποχρεώσεις από εμπορικές πράξεις, ενοίκια και χρέη (το πά-γωμα είχε επιβληθεί λόγω του πολέμου και της πολιορκίας του Παρισιού). 150 χιλιάδες εργά-τες και μικρέμποροι απειλούνται άμεσα με εξώσεις από σπίτια ή μαγαζιά και δικαστικές διώξεις. Την ίδια μέρα καταργείται το ημερήσιο βοήθημα του 1.5 φρ. για τους άνδρες της εθνοφρουράς.

Το νησί-κάτεργο Fort du Taureau στον κόλπο του Morlaix, εγκαταλελειμμένη αυτοκρατορική φυλακή, που η κυβέρνηση Θιέρσου έθεσε ξανά σε λειτουρ-γία για να υποδεχθεί τον Μπλανκί στις 17-3-71.

• Στις 17 Μάρτη συλλαμβάνεται, μετά από κατάδοση, ο φυ-γόδικος Μπλανκί. Γέρος πια, κρυβόταν στο σπίτι ενός φί-λου του γιατρού στο Bretenoux της κεντρικής Γαλλίας. Μεταφέρεται σιδηροδέσμιος στης Βρετάνη με την εντολή να εκτελεστεί αμέσως αν αποπειραθεί να αποδράσει. (Είχε στο ενεργητικό του πολλές απόπειρες απόδρασης.)

• Την ίδια νύχτα (17 Μάρτη) στρατιωτικά τμήματα εισβάλ-λουν στις παρισινές συνοικίες Μπελβίλ, Μενιλμοντάν και Μονμάρτη, παραβιάζουν τα οπλοστάσια των συνοικιών αυ-τών και παίρνουν 227 πυροβόλα. Τα πυροβόλα που ανή-καν στην Εθνοφρουρά είχαν αγοραστεί, με έρανο ανάμεσαστους κατοίκους, για ενίσχυση της άμυνας του Παρισιού έναντι των Πρώσων. Το νέο διαδίδεται άμεσα και προκαλεί έκρηξη: ο μοναδικός στόχος που μπορεί να έχουν τα κανόνια στα χέρια του στρατού είναι ο λαός του Παρισιού, αφού με τους Πρώσους έχει ήδη υπογραφεί η ανακωχή.

Claude Lecomte

(1817-1871)

Στη Μονμάρτη, η εξέλιξη είναι απροσδόκητη: η έλλειψη αλόγων και η δυσκολία της μεταφοράς των πυροβόλων από το λόφο βραδυπορεί το στρατιωτικό από-σπασμα, το οποίο βρίσκεται το ξημέρωμα της 18 του Μάρτη αντιμέτωπο με με-γάλο πλήθος πολιτών να παρεμποδίζει τη μεταφορά, απαιτώντας την αποχώρη-ση του στρατού χωρίς τα πυροβόλα. Προς ενίσχυση του πλήθους παρεμβαίνει το 152 Τάγμα Εθνοφρουράς της Μονμάρτης.

Ο επικεφαλής του στρατιωτικού αποσπάσματος στρατηγός Κλωντ Λεκόντ, δια-τάσσει πυρ για να ανοίξει ο δρόμος αλλά οι στρατιώτες του στασιάζουν και συν-αδελφώνονται με τους εθνοφρουρούς στους οποίους παραδίνουν τον Λεκόντ.

Clément Thomas

(1809-1871)

18 Μάρτη: η εκτέλεση των στρατηγών

Έναρξη της εξέγερσης

Ταυτόχρονα, διαδίδεται ότι και άλλοι λόχοι των κυβερνητικών συναδελφώνονται με το πλήθος, είδηση που προκαλεί ενθουσιασμό και αυθόρμητες συγκεντρώσεις πολιτών και εθνοφρουρών που στήνουν οδοφράγματα για να εμποδίσουν τη με-ταφορά των πυροβόλων.

Μέσα στο χάος, πολίτες αναγνωρίζουν και συλλαμβάνουν το στρατηγό Κλεμάν Τομά (με πολιτική περιβολή συντόνιζε μια από τις επιχειρήσεις) τον οποίο πα-ραδίδουν στους εθνοφρουρούς.

Ο Θεόφιλος Φερρέ, εκ των ηγετών της Επιτροπής Επαγρύπνησης, επαναστατικής οργάνωσης μπλανκιστών με έδρα τη Μονμάρτη, πα-ραγγέλνει στους εθνοφρουρούς να εξασφαλίσουν τη ζωή των αιχ-μαλώτων στρατηγών προκειμένου να δικαστούν.

Ο Φερρέ ήταν πρακτικός δικηγόρος, βασικός συνεργάτης της εφη-μερίδας του Μπλανκί «Η Πατρίδα σε κίνδυνο». Με ήδη 4 καταδί-κες από τα δικαστήρια της 2ης Αυτοκρατορίας για παράνομη επα-ναστατική δράση, παίζει ηγετικό ρόλο στην προετοιμασία της εξέ-γερσης. Θα εκλεγεί στο Συμβούλιο της Κομμούνας και θα αναλάβει Αντιεισαγγελέας Παρισιού και Διοικητής της Γενικής Ασφάλειας. Μετά την ήττα θα συλληφθεί, θα καταδικαστεί σε θάνατο και θα εκτελεστεί, σε ηλικία 25 ετών. Ήταν ο μόνος εκ των ηγετών της Κομμούνας που είχε το «προνόμιο» δίκης πριν την εκτέλεση.

Αντίστοιχη παρέμβαση με αυτήν του Φερέ κάνει και ο Κλεμανσώ, τότε δήμαρχος του 18ου Δημοτικού Διαμερίσματος (Μονμάρτη) και μετέπειτα Πρωθυπουργός. Ο Κλεμανσώ κράτησε, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, ευνοϊκή στάση απέναντι στην Κομμούνα, αλλά ήταν εναντίον της ανοι-χτής σύγκρουσης με τις Βερσαλλίες. Φυσικά αργότερα, όσο ανερχόταν πολιτικά, έπαιρνε αποστάσεις από το παρελθόν του.

Théophile Ferré (1846-1871)

Georges Clemenceau (1841-1929)

«Φωτογραφική» αναπαράσταση της εκτέλεσης των στρατηγών.

Παρά τις εντολές, οι Εθνοφρουροί δεν μπορούν να αντισταθούν στις διαθέσεις του συγκεντρωμέ-νου πλήθους, το οποίο έχει αναγνωρίσει στα πρόσωπα των δύο κρατουμένων τους υπεύθυνους του αιματοκυλίσματος της εργατικής εξέγερσης του 1848.

Οι δύο στρατηγοί τουφεκίζονται το ίδιο απόγευμα στη rue des Rosiers (σήμερα rue du Chevalier de La Barre).

Τα γεγονότα της Μονμάρτης σηματοδοτούν την έναρξη της εξέγερσης.

Ο Θιέρσος δίνει εντολή όλες οι μονάδες του στρατού να αποσυρθούν από το Παρίσι. Την επομένη όσες κυβερνητικές υπηρεσίες έχουν απομείνει στην πόλη μεταφέρονται στις Βερσαλλίες.

Επάνω, ο λόφος της Μονμάρτης το 1871.

Κάτω ο λόφος σήμερα. Στη θέση που φυλάσσο-νταν τα κανόνια βρίσκεται η Βασιλική της Σα-κρέ Κερ. Η οικοδόμησή της άρχισε 4 χρόνια μετά την ήττα της Κομμούνας. Ανάμεσα στα άλλα για «συγχωρήσει ο Θεός το Παρίσι για τα εγκλήματα των κομμουνάρων».

Πίσω και δεξιά, όπως βλέπουμε τη Σακρέ Κερ, είναι το σημείο της εκτέλεσης των στρατηγών.

• Περίπου 80 χιλιάδες παριζιάνοι των δυτικών συνοικιών (αστοί, ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι, το προσωπικό τους, ακραίοι μοναρχικοί, κλπ) εγκαταλείπουν το Παρίσι, επωφελούμενοι της προσωρινής άρσης του αποκλεισμού από τους Πρώσους.

Τις αμέσως επόμενες, μετά τη Μονμάρτη, ημέρες:

• Η Εθνοφρουρά ανασυγκροτείται, μετονομάζεται σε «Δημοκρα-τική Ομοσπονδία της Εθνοφρουράς» (Fédération Républicai-ne de la Garde Nationale) και τη διοίκησή της αναλαμβάνει μια Κεντρική Επιτροπή που τις πρώτες μέρες λειτουργεί σαν γενικό επιτελείο της εξέγερσης.

Οι Εθνοφρουροί θα είναι, στο εξής, οι fédérés . Με το όνομα αυτό θα περάσουν στην ιστορία.

Σφραγίδα της Κεντρικής Επιτροπής της Εθνοφρουράς.

• Προκηρύσσονται εκλογές για την ανάδειξη νέου Δημο-τικού Συμβουλίου αρχικά για τις 22 και τελικά για τις 26 Μάρτη. Γίνονται προσπάθειες συμμετοχής των κυ-βερνητικών οι οποίες ναυαγούν (λόγω της αρνητικής στάσης των Βερσαλλιών).

Στη σύντομη προεκλογική καμπάνια και στις εκλογές αντιπαρατίθενται δύο αντίπαλα ρεύματα:

1. Οι «συμφιλιωτικοί», που περιλαμβάνουν την ομά-δα των απερχομένων δημάρχων και την ομάδα των λεγόμενων «Ριζοσπαστών». Εκφράζουν τα εύπορα κοινωνικά στρώματα που έχουν παραμεί-νει στην πόλη.

2. Η Αριστερά, που περιλαμβάνει την Κεντρική Επι-τροπή της Εθνοφρουράς, την «Κεντρική Επιτροπή των 20 Διαμερισμάτων» και τους «Διεθνιστές» (στελέχη της Διεθνούς των Εργατών). Είναι υπέρ της ρήξης με τις Βερσαλλίες, και του πολέμου μέ-χρι τέλους ενάντια στους Πρώσους. Εκφράζει την εργατική τάξη και τη Παρισινή μικρομπουρ-ζουαζία.

Προκήρυξη της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς για τις εκλογές της 26ης Μάρτη.

26 Μάρτη: Εκλογές - Συγκρότηση της Κομμούνας

Οι εκλογές διεξάγονται δημοκρατικά. Συμμετέχει το 48% από τους 485.000 γραμμένους στους εκλογικούς καταλόγους, ποσοστό συγκρίσιμο με αυτό των προηγούμενων δημοτικών εκλογών (Νο-έμβρης 1870). Θεωρείται ικανοποιητικό αν συνυπολογιστεί η απουσία των 80.000 που εγκατέλειψαν το Παρίσι τις προηγούμενες ημέρες και η γραμμή αποχής που προπαγάνδιζαν οι Βερσαλλίες. Η συμμετοχή είναι μεγάλη στο εργατικό βορειοανατολικό Παρίσι και μικρή στις δυτικές συνοικίες.

Από τις 92 έδρες του νέου δημοτικού συμβουλίου: Η Αριστερά παίρνει 61 έδρες. Μία από αυτές, η έδρα του Μπλανκί, που εκλέγεται

πανηγυρι-κά επικεφαλής πολλών διαμερισμάτων, παραμένει κενή. Ο κάτοχός της παραμένει φυλακι-σμένος στη Βρετάνη.

Η ομάδα των δημάρχων παίρνει 15 έδρες. Οι Ριζοσπάστες 4 έδρες. 12 έδρες παραμένουν αδιάθετες, λόγω μη συμπλήρωσης του εκλογικού μέτρου ή

άλλων ατε-λειών του εκλογικού νόμου.Ο Κλεμανσώ, απερχόμενος δήμαρχος της κόκκινης Μονμάρτης, μαυρίζεται λόγω της συμφιλιωτικής στάσης του: παίρνει 752 ψήφους στους 17.443 ψηφίσαντες και δεν εκλέγεται.

Την επομένη της εκλογής οι νεοεκλεγμένοι της ομάδας των δημάρχων παραιτούνται ομαδικά και αποχωρούν ακολουθούμενοι από τους Ριζοσπάστες.

Στις 28 Μάρτη ο μπλανκιστής Γκαμπριέλ Ρανβιέ, νεοεκλεγείς δήμαρχος του 20ού Δια-μερίσματος (Μπελβίλ), ανακοινώνει τη συ-γκρότηση του νέου Δημοτικού Συμβουλίου, ενός σώματος 71 μελών (επικυρώθηκε η εκλογή και όσων ήρθαν πρώτοι χωρίς να συ-μπληρώσουν το εκλογικό μέτρο και καλύφθη-καν κενές έδρες από επιλαχόντες).

Το Συμβούλιο εγκαθίσταται στο Δημαρχιακό Μέγαρο.

Σε ανάμνηση της Επαναστατικής Κομμούνας (Commune Insurrectionnele) του 1792, που κυριαρχούνταν από τους Αβράκωτους, υπο-γράφει, στο εξής, τις αποφάσεις του σαν Commune de Paris-Κομμούνα του Παρισιού. Στις 29 Μάρτη, το Συμβούλιο της Κομμούνας εκδίδει την πρώτη ανακοίνωσή του, με την οποία:

• ανακοινώνει τη συγκρότησή του, • καταγγέλλει τη «μοναρχική

συνωμοσία», που στις πύλες της πόλης προετοιμάζει τον εμφύλιο και

• προαναγγέλλει τα πρώτα μέτρα του.

Η Κομμούνα του Παρισιού ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ:

1. Η στρατολόγηση (στον Εθνικό Στρατό) καταργείται.

2. Καμία στρατιωτική δύναμη, πλην της Εθνοφρουράς, δεν μπορεί να συγκρο-τηθεί ή να εισέλθει στο Παρίσι.

3. Όλοι οι ικανοί πολίτες είναι μέλη της Εθνοφρουράς.

Την ίδια μέρα, με μια δεύτερη απόφαση, η Κομμούνα αυτονομείται από το κράτος των Βερσαλλιών:

Το Συμβούλιο της Κομμούνας είναι ένα σώμα πλήρως της εργατικής τάξης και της παρισινής μικρομπουρζουαζίας. Η κοινωνικο-επαγγελματική του σύνθεση:

25 εργάτες, 12 τεχνίτες, 12 δημοσιογράφοι, 6 μικρέμποροι, 4 δημόσιοι υπάλληλοι, 3 δικηγόροι, 3 γιατροί, 2 ζωγράφοι, 1 φαρμακοποιός, 1 κτηνίατρος, 1 μηχανικός και 1 αρχιτέκτονας.

Ανάμεσά τους ένας αλλοδαπός: o Ουγγρογερμανός Λεό Φρένκελ.

Ο Φρένκελ ήταν εργάτης αργυροχόος. Αντιπρόσωπος, μαζί με τον Βαρλέν της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών στο Παρίσι. Μέλος του Συμβουλίου της Κομμούνας, αναλαμβάνει Επίτροπος (Υπουργός) Εργασίας και Βιομηχανίας. Ψηφίζει υπέρ της δημιουργίας της Επιτροπής Δημόσιας Σωτηρίας αλλά στη συνέχεια προσχωρεί στη μετριοπαθή μειοψηφία.

Μετά την ήττα διαφεύγει στο εξωτερικό. Στις 19-10-1872 καταδικάζεται, ερήμην, σε θάνατο.

Επιστρέφει στο Παρίσι το 1890 και συμμετέχει στο ιδρυτικό συνέδριο της 2ης Διεθνούς.Léo Fränkel (1844-

1896)

Όλα τα ρεύματα της Αριστεράς εκπροσωπούνται στο Συμβούλιο. Σύντομα όμως διαμορφώνονται δύο κύριες τάσεις:

• Η πλειοψηφία, υπό την πολιτική ηγεμονία των Μπλανκιστών (Βαγιάν, Ριγκώ, Φερρέ, Εντ, κ.α.) Σε αυτήν ανήκει και η πολυπληθής ομάδα των νεο-γιακωβίνων (Ντελεκλύζ, Πιά, Γκαμπόν κ.α.)

• Η μειοψηφία, υπό την ηγεμονία των στελεχών της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών (Βαρλέν, Φρένκελ, Λονγκέ, κ.α.) η οποία συσπειρώνει και τους περισσότερους ανεξάρτητους (Βαλέ, Κουρμπέ, κ.α.) Οι θέσεις της έχουν έντονες προυντονιστικές επιρροές.

Η ασαφής, στην αρχή, διαχωριστική γραμμή των δύο τάσεων διαμορφώνεται οριστικά την 1η Μάη: η πλειοψηφία επιβάλλει, με ψήφους 45 έναντι 23, τη συγκρότηση μιας γιακωβίνικου τύπου Επιτροπής Δημόσιας Σωτηρίας, στα πρότυπα της ομώνυμης Επιτροπής του 1792. Σηματοδοτεί έτσι την απόφα-σή της για μια «δικτατορία των Ορεινών» (Dictature Montagnarde), την οποία θεωρεί απαραίτη-τη προϋπόθεση για την επιβίωση της Επανάστασης.Η μειοψηφία είναι ριζικά αντίθετη, όπως και σε κάθε μέτρο που θεωρεί «αυταρχικό» ή «κρατικι-στικό».

Τα δύο πολιτικά ρεύματα αντιστάθηκαν ενωμένα στα οδοφράγματα κατά τη διάρκεια της ηρωικής αντίστασης στους Βερσαγιέζους.

Edouard Vaillant (1840-1915)

Ο Βαγιάν ήταν μηχανικός και γιατρός με σπουδές φιλοσοφίας στη Γερμανία. Μέλος της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς από την ημέρα συγκρό-τησής της. Εκλέγεται στο Συμβούλιο της Κομμούνας και αναλαμβάνει Επίτροπος Παιδείας.

Κατά τον Φρ. Έγκελς, ήταν ο μόνος εκ των ηγετών της Κομμούνας που το σοσιαλιστικό του όραμα δεν ήταν «από ένστικτο» αλλά είχε θεωρητικό-επιστημονικό υπόβαθρο.

Μετά την ήττα καταδικάζεται ερήμην σε θάνατο, αφού έχει προλάβει να διαφύγει στην Ισπανία.

Καταλήγει στο Λονδίνο, όπου γίνε-ται μέλος της Γραμματείας της Διεθνούς των Εργατών του Μαρξ, εκπροσωπώντας την Μπλανκιστι-κή τάση. Επιστρέφει στο Παρίσι με την αμνηστία του 1880.

Εκ των συνιδρυτών του Σοσιαλιστικού Κόμματος και του Γαλλι-κού Τμήματος της Διεθνούς των Εργατών (SFIO), προδρόμου του Γαλλικού ΚΚ. Εκλέγεται, από το 1893 μέχρι το θάνατό του, συνεχώς βουλευ-τής. Το Γενάρη του 1913 είναι ο υποψήφιος της Αριστεράς στις προεδρικές εκλογές και έρχεται τρίτος (μετά τους Poincaré και Pams) με 8%.

Στη φωτογραφία δεξιά (του 1912), ο Βαγιάν επικεφαλής κομμα-τικής αντιπροσωπείας, μπροστά από τo μνημείο της Κομμούνας στο Père Lachaise, τιμά τους νεκρούς συντρόφους του.

Raoul Rigault (1846-1871)

Ο Ριγκώ ήταν ηγετικό στέλεχος των Μπλανκιστών της Κομ-μούνας. Σπούδαζε Μαθηματικά στην Ēcole Polytechnique την οποία εγκατέλειψε για να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στην επαναστατική δράση. Το πληρώνει με δέκα συνολικά φυλακί-σεις από το 1868 μέχρι το 1870.

Μέλος του Συμβουλίου της Κομμούνας, τοποθετείται Γενικός Αρχηγός της Αστυνομίας και στη συνέχεια Εισαγγελέας Πα-ρισιού. Συμβάλλει καθοριστικά στην απόλυτη τάξη που επι-κρατούσε στην πόλη τους δύο μήνες της κυριαρχίας της Κομ-μούνας, όταν το ποινικό έγκλημα σχεδόν εξαφανίζεται.

Ιδιαίτερα αποφασιστική είναι η δράση του για την προστασία της Επανάστασης. Με το συνομήλικο, φίλο και σύντροφό του Θεόφιλο Φερρέ έψαξαν διεξοδικά όλα τα αρχεία της αυτοκρα-τορικής αστυνομίας του Ναπολέοντα ΙΙΙ και ανακάλυψαν, και στην συνέχεια συνέλαβαν, έναν μεγάλο αριθμό έμμισθων χα-φιέδων και προβοκατόρων που έως τότε δρούσαν ανενόχλη-τοι, παριστάνοντας ακόμα και τους ένθερμους κομμουνάρους.

Ιστορικό έμεινε το στιγμιότυπο του διαλόγου μεταξύ του Ριγκώ και του κρατούμενου αρχιεπισκό-που Νταρμπουά, όταν ο δεύτερος προσφώνησε «τέκνα του» τους κομμουνάρους:

«Πολίτη, μπροστά σου δεν υπάρχει κανένα τέκνο αλλά μόνον άνδρες και μάλιστα ελεύθεροι!».

Συνελήφθη στις 24 Μάη, όταν έπεσε το Καρτιέ Λατέν στα χέρια των Βερσαγιέζων και εκτελέστηκε αμέσως. Ένα μήνα μετά την εν ψυχρώ δολοφονία του, η Κυβέρνηση Θιέρσου δεν είχε πρόβλημα να τον καταδικάσει ερήμην σε θάνατο (!), γιατί υπήρχαν αμφιβολίες αν, το εγκαταλελειμμένο στο πε-ζοδρόμιο της rue Royer-Collard και χωρίς κανένα ταυτότητας σώμα, ανήκε πράγματι στον Ριγκώ.

Ο Λονγκέ σπούδασε νομικά αλλά έγινε δημοσιογράφος. Το 1863 εκδί-δει στο Παρίσι τις εφημερίδες Écoles de France και Rive Gauche, στις οποίες δημοσιεύει την διακήρυξη και το προσωρινό καταστατικό της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών, που συντάχθηκαν από τον Κά-ρολο Μαρξ. Το 1866 γίνεται μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Δι-εθνούς, αντιπρόσωπος του Βελγίου (όπου ήταν εξόριστος).

Επαναπατρίζεται το 1870 και παίρνει ενεργό μέρος στην εξέγερση. Διοικητής του 248 τάγματος της Εθνοφρουράς, εκλέγεται στο Συμ-βούλιο της Κομμούνας και συντάσσεται με τη μετριοπαθή μειοψηφία.Κατά την αιματηρή εβδομάδα, υπερασπίζει το Πάνθεον, μαχόμενος στο οδόφραγμα της rue Soufflot.

Charles Longuet (1839-1903)

Μετά την ήττα διαφεύγει στο Λονδίνο. Καταδικάζεται, ερήμην, σε 20/ετή εκτό-πιση στη Ν. Καληδονία.

Στο Λονδίνο ξαναεκλέγεται μέλος του Γενικού Συμβουλίου της Διεθ-νούς. Στις 2/10/1872, σε μια πολιτική τελετή, παντρεύεται την Τζένυ Μάρξ, πρωτότοκη κόρη του Κάρολου και θα αποκτήσουν έξι παιδιά.

Η οικογένεια επιστρέφει στο Παρίσι με την αμνηστία του 1880. Το Γε-νάρη του 1883 χάνει από καρκίνο τη γυναίκα του, ενώ δύο μήνες μετά πεθαίνει και ο πεθερός του Κ. Μαρξ. Στην επικήδεια τελετή στο Λον-δίνο, ο Λονγκέ είναι ένας εκ των 4 ομιλητών (οι άλλοι τρεις είναι οι Β. Λήμπνεχτ, Φ. Έγκελς και Π. Λαφάργκ-σύζυγος της δευτερότοκης κό-ρης του Μαρξ). Πέθανε στο Παρίσι το 1903.

Δεξιά, με τη γυναίκα του Τζένυ Μάρξ στο Λονδίνο το 1872.

Eugène Varlin (1839-1871)

Ο Βαρλέν ήταν εργάτης, βιβλιοδέτης. Στέλεχος, από το 1865, της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών και αντιπρόσωπος στα δύο πρώτα συνέδριά της (Λονδίνου και Γενεύης).

Πρωτοστάτης στην ίδρυση, το 1869, της Παρισινής Ομοσπονδίας Εργατικών Σωματείων-FPSO, που μερικά χρόνια αργότερα, γίνεται Εθνική Ομοσπονδία Συνδικάτων-FNS και τελικά, το 1895 στο Συ-νέδριο της Λιμόζ, Γενική Συνομοσπονδία Εργασίας-C.G.T.

Κατά τη διετία 1869-70, είχε συλληφθεί πολλές φορές εξ αιτίας απεργιών που οργάνωνε στη Γαλλία η Διεθνής.

Συμμετείχε δραστήρια στην εξέγερση. Ήταν μέλος της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς, του Συμβουλίου της Κομμούνας, Επίτροπος Οικονο-μικών και υπεύθυνος σύνδεσης της Κομμούνας με τις εργατικές Ενώσεις.

Ανήκε στη μειοψηφία και είχε καταψηφίσει τη δημιουργία της Επι-τροπής Δημόσιας Σωτηρίας.

Συνελήφθη και εκτελέστηκε με κτηνώδη τρόπο την τελευταία ημέ-ρα της αιματοβαμμένης εβδομάδας.

Άμεσα μέτρα ανακούφισης του πληθυσμού

«Θεωρώντας ότι η Εργασία, η Βιομηχανία και το Εμπόριο έχουν υποστεί όλα τα βάρη του πολέμου, ότι είναι δίκαιο η ιδιοκτησία να κάνει για τη χώρα το μέρος των θυσιών που της αντιστοι-χούν....»

Στις 29 Μάρτη διαγράφονται τα χρέη από ενοίκια που δημιουργήθηκαν από τον Οκτώβρη.

Στις 12 Απρίλη αναστέλλεται κάθε δικαστική δίω-ξη για εμπορικά και άλλα χρέη και δίνεται ένα πε-ριθώριο 3 ετών για την αποπληρωμή τους.

Παρέχεται μηνιαία σύνταξη 600 φράγκων στους τραυματίες του πολέμου και στις χήρες των εθνο-φρουρών και 365 φράγκα στα ορφανά παιδιά.

Στις 25 Απρίλη επιτάσσονται όλες οι κενές κατοι-κίες για τη στέγαση όσων τα σπίτια είχαν κατα-στραφεί από τους πρωσικούς βομβαρδισμούς.

Το ψωμί μπαίνει σε διατίμηση. Διανέμονται δωρε-άν κουπόνια σε όσους αδυνατούν να αγοράσουν.

Δημιουργούνται δημοτικά μαγαζιά πώλησης πατά-τας, δημοτικά κρεοπωλεία και δημοτικές καντίνες με συμβολικές τιμές αγοράς.

Οργανώνονται δωρεάν συσσίτια.

Ακολουθούν τα μέτρα ανακούφισης του λαού που ανακοινώνονται στις 29-03-1871

Διαχωρισμός Κράτους-Εκκλησίας

Η απόφαση της 3ης Απρίλη

Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ,

Θεωρώντας ότι η πρώτη αρχή της Γαλλικής Δημοκρατίας είναι η ελευθερία.

Θεωρώντας ότι η ελευθερία συνείδησης είναι η πρώτη από τις ελευθερίες.

Θεωρώντας ότι ο προϋπολογισμός για τη λατρεία αντιτίθε-ται σε αυτή την αρχή, αφού φορολογεί του πολίτες ενάντια στην πίστη τους.

Θεωρώντας ότι ο κλήρος υπήρξε συνένοχος των εγκλημά-των της μοναρχίας κατά της ελευθερίας,

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ:

1. Η Εκκλησία διαχωρίζεται από το κράτος.

2. Ο Προϋπολογισμός για τη λατρεία καταργείται.

3. Τα λεγόμενα αναπαλλοτρίωτα περιουσιακά στοιχεία, που ανήκουν στις θρησκευτικές αδελφότητες, κινητά και ακίνητα, κηρύσσονται εθνική ιδιοκτησία.

4. Μια έρευνα θα διεξαχθεί άμεσα για αυτά τα περιουσιακά στοιχεία για να διαπιστωθεί η φύση τους και να τεθούν στη διάθεση του Έθνους.

Μια άλλη Δημοκρατία γεννιέται

Δύο συμβολικά μέτρα παίρνονται στις 28 Μάρτη:

• Καθορίζεται η κόκκινη σημαία σαν κρατικό έμβλημα της Κομμούνας.

• Eπαναφέρεται το Επαναστατικό Ημερολόγιο, που είχε καταργήσει η θερμιδορι-ανή αντεπανάσταση του 1794. Βρισκόμαστε πλέον, όχι στο 1871, αλλά στο «έτος 79 της Δημοκρατίας».

Καθιερώνεται ο «ελεύθερος γάμος», με μόνες προϋποθέσεις ελάχιστη ηλικία 16 ετών για τις γυναί-κες, 18 για τους άνδρες και αμοιβαία συμφωνία. Όλες οι συμβολαιογραφικές πράξεις (γάμος, διαθή-κη, υιοθεσία κλπ) γίνονται δωρεάν.

Στις 16 Απρίλη οι βιοτεχνίες ή εργαστήρια που έχουν εγκαταλειφθεί από τους ιδιοκτήτες τους που χαρακτηρίζονται λιποτάκτες, δημεύονται και προβλέπεται να αποδοθούν σε εργατικές κοοπερατί-βες για να τα λειτουργήσουν. (Το μέτρο πρόλαβε να εφαρμοστεί για δύο μόνο επιχειρήσεις.)

Με απόφαση της 20ης Απρίλη απαγορεύεται η νυχτερινή εργασία στα αρτοποιεία και καταργούνται τα ιδιωτικά γραφεία εύρεσης εργασίας (στην πραγματικότητα ενοικίασης εργατών), που μέχρι τότε άνθιζαν και τα λυμαίνονταν πρόσωπα έμπιστα της Αστυνομίας.

Με απόφαση της 28ης Απρίλη απαγορεύεται η επιβολή προστίμου ή περικοπή μισθού σε εργαζόμε-νο οποιαδήποτε δημόσιας ή ιδιωτικής επιχείρησης.

Κατά τη διάρκεια των 70 ημερών της Επανάστασης, 70 νέες εφημερίδες κυκλοφορούν με καθεστώς απόλυτης ελευθεροτυπίας, ενώ συνεχίζουν απρόσκοπτα την κυκλοφορία τους όσες προϋπάρχουν (ανάμεσά τους μερικές ανοιχτά αντεπαναστατικές).

Από τα επαναστατικά φύλλα, τη μεγαλύτερη επιρροή έχουν η «Κραυγή του Λαού» του Ζυλ Βαλέ, το «Σύνθημα» του Ανρύ Ροσφόρ, ο «Εκδικητής» του Φελίξ Πιά και ο «Γιος του παπα-Ντυσέν» του Ευγένιου Βερμέρς.

Μόνο στις 18 Μάη, όταν τα στρατεύματα των Βερσαλλιών έχουν αρχίσει την επίθεση ενάντια στο Παρίσι, η Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας κλείνει τις φιλοκυβερνητικές εφημερίδες (πράγμα που προκάλεσε πολλές αντιδράσεις στο εσωτερικό του Συμβουλίου της Κομμούνας -η μειοψηφία θεώρη-σε το μέτρο αντιδημοκρατικό).

Φύλλο της «Κραυγής του Λαού»

Ο «Γιος του παπα-Ντυσέν» εξέδωσε συνολικά 69 φύλλα, με τιράζ που έφτασε τις 70.000! Δημοσιογραφικός κληρονόμος της ούλτρα επαναστατικής εφη-μερίδας «παπα-Ντυσέν», που εξέδιδε ο Εμπέρ κατά τη Γαλλική Επανάσταση.

Αριστερά, η προσωρινή Κε-ντρική Επιτροπή της Ένωσης Γυναικών καλεί σε συνέλευση.

Δεξιά, το συμβούλιο της Κομ-μούνας καλεί τις εργάτριες να συγκροτήσουν συνδικάτο γυ-ναικών.

Δεκάδες λέσχες πολιτών δημιουργούνται στα δημοτικά διαμερίσματα για να ελέγχουν και να βοη-θούν το έργο της Κομμούνας. Οργανώνουν λαϊκές συνελεύσεις όπου επιλύουν άμεσα και αποκε-ντρωμένα όλα τα τοπικά προβλήματα. Σε αυτές αναδεικνύονται λαϊκοί ρήτορες πολλές γυναίκες και αμόρφωτοι εργάτες.

Η «Λέσχη της Επανάστασης» (Club de la Révolution) και η «Επιτροπή Επαγρύπνησης» (Comité de Vigilance) είναι οι μαζικότερες και μαχητικότερες από τις μαζικές οργανώσεις βάσης.

Στις 7 Μάη οι λαϊκές οργανώσεις των συνοικιών συγκροτούνται σε Ομοσπονδία για να έχουν απο-τελεσματικότερη συνεργασία με το Συμβούλιο της Κομμούνας.

Οι γυναίκες πρωταγωνιστούν στη μάχη για την ανασυγκρότηση της πόλης από τις συνέπειες του πολέμου και την οργάνωση της νέας κοινωνίας.

Η Μισέλ υπήρξε η επιφανέστερη γυναικεία μορφή της Κομμούνας.

Παιδαγωγός και ποιήτρια. Συνεργάτιδα, για μεγάλο διάστημα του Β. Ουγκώ.

Οπαδός του Μπλανκί, ανήκε στην πιο ριζοσπαστική πτέρυγα της εξέγερσης την οποία υπηρέτησε παντιοτρόπως: από ηγετικές θέ-σεις σε μαζικές επαναστατικές οργανώσεις μέχρι νοσοκόμα στην Εθνοφρουρά.

Για τον αντεπαναστατικό τύπο η Μισέλ ήταν «La Louve Rouge» (H Κόκκινη Λύκαινα).

Κατά την αιματοβαμμένη εβδομάδα, μετά την κατάληψη της Μονμάρ-της από τους Βερσαγιέζους, περνά στην παρανομία. Συλλαμβάνουν τη μητέρα της και απειλώντας να την σκοτώσουν την αναγκάζουν να παραδοθεί.

Μετά την ήττα δικάζεται και εξορίζεται ισόβια στη Ν. Καληδονία.

Επιστρέφει με την αμνηστία του 1880 και προσχωρεί στο αναρχικό κίνημα, του οποίου αναδείχτηκε σε ηγετική φυσιογνωμία σε διεθνές επίπεδο.

Louise Michel (1830-1905)

Κλείνουν τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα περισσότερα ανήκαν στην Καθολική Εκκλησία.

Μια μεγάλη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση μπαίνει μπροστά, με την καθοδήγηση του Ε. Βαγιάν και μάλιστα επείγουσα, αφού σημαντικός αριθμός δασκάλων και καθηγητών είναι εχθρικοί προς την Κομμούνα και αρκετοί έχουν ήδη εγκαταλείψει το Παρίσι.

Το σχολείο είναι λαϊκό: απαγορεύεται η ανάρτηση στις αίθουσες οποιουδήποτε χριστιανικού συμβόλου, η ομαδική προσευχή, η εξομολόγηση των μαθητών.

Το Σχολείο γίνεται λαϊκό

Αναβαθμίζεται η επαγγελματική εκπαίδευση, που θεωρείται ισοδύναμη της Α΄Βάθμιας και, για πρώτη φορά δημιουργούνται επαγγελματικές σχολές θηλέων.

Ελάχιστες από τις μεταρρυθμίσεις πρόλαβαν να εφαρμοστούν.

Δεξιά, πρόσκληση του 7ου Δημοτικού Διαμερίσματος σε άνερ-γους δασκάλους για πρόσληψη στη δημόσια εκπαίδευση.

Τα μέλη του Συμβουλίου της Κομμούνας, Αρνώ, Ντε-μαί, Ντυπόν και Πεντύ, εκπρόσωποι του 3ου Δημ. Δια-μερίσματος, ανακοινώνουν ότι:

«η μακρόχρονη διεκδίκηση για καθαρά Λαϊκή Παιδεία… …είναι πλέον πραγματικότητα στο Διαμέρισμά μας.»

Η Διεύθυνση των τριών καθολικών σχολείων του 3ου Διαμερίσματος ανατέθηκε σε λαϊκούς δασκάλους.

Οι δάσκαλοι καλούνται:«να διαμορφώσουν πολίτες ενήμερους για τα δικαιώματά τους και τα καθήκοντά τους προς τη Δημοκρατία.»

H κατεδάφιση της στήλης της Place Vendôme

Στις 12 Απρίλη αποφασίζεται η κατεδάφιση της Αυτοκρατορικής στήλης της Place Vendôme. Η απόφαση αναφέρει:

«Η Κομμούνα του Παρισιού, θεωρώντας ότι η αυτοκρατορική στήλη της Place Vendôme είναι:

ένα μνημείο βαρβαρότητας, ένα σύμβολο βίαιης δύναμης και ψεύτικης δόξας, μια διακήρυξη μιλιταρισμού, μια άρνηση του διεθνούς δικαίου, μια μόνιμη ύβρις των νικητών προς τους νικημένους και μια ωμή παραβίαση μια από τις τρεις ιδρυτικές αρχές της Γαλλικής Δημοκρατίας-της αρχής της Αδελφοσύνης,

αποφασίζει:

η στήλη της Place Vendôme θα κατεδαφιστεί».

Η αυτοκρατορική στήλη της Place Vendôme, πριν την κατεδάφισή της. Η στήλη αναγέρθηκε επί Ναπολέοντα Βοναπάρτη και ήταν κατασκευασμένη από τον μπρούντζο των κανονιών που έπεσαν στα χέρια των Γάλλων κατά τη νίκη στο Αούστερλιτς. Στην κορυ-φή της τοποθετήθηκε το άγαλμα του Αυτοκράτορα.

H Place Vendôme μετονομάζεται στο εξής σε Place Internationale.

Λίγο πριν την κατεδάφιση. Η στήλη έχει περιβληθεί με σκαλωσιές. Στη βάση της, φωτογραφίζονται εθνοφρουροί και περαστικοί.

Η στήλη μετά την κατεδάφισή της, στις 16 Μάη του 1871. Η επίθεση των Βερσαγιέζων έχει ήδη αρχίσει και το οδόφραγμα στην είσοδο της πλατείας είναι σε ετοιμότητα.

Αριστερά, κομμουνάροι και περίεργοι ποζάρουν μπροστά στο άγαλμα του Βοναπάρτη, που λίγο πριν βρισκόταν στην κορυφή.

Δεξιά, ο «γιος του παπα-Ντυσέν», της 26 Φλορεάλ του έτους 79 (16-5-1871), πανηγυρίζει, απει-κονίζοντας το ζωγράφο Γουστάβο Κουρμπέ, να γκρεμίζει τη στήλη.

Ο Κουρμπέ, μέλος του Συμβουλίου της Κομμούνας, εθεωρείτο (μάλλον αβάσιμα) εμπνευστής της απόφασης κατεδάφισης επειδή, σαν γενικός διευθυντής Μουσείων της ρεπουμπλικανικής κυβέρνη-σης του Σεπτέμβρη, είχε προτείνει την μετεγκατάσταση της στήλης στο Invalides, θεωρώντας την μνημείο αυτοκρατορικού δεσποτισμού.

Jean Désiré Gustave Courbet (1819–1877)

2 χρόνια μετά, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Μακ Μαόν, αποφασίζει να ξαναστήσει τη στήλη και η κυβέρνηση χρε-ώνει τα έξοδα (323.000 φρ.) στον Κουρμπέ. Δημεύεται η περιουσία του και υποχρεώνεται να δίνει 10.000 φρ. το χρόνο για 33 χρόνια (!!) ενώ είναι αυτοεξόριστος στην Ελβετία.

O Κουρμπέ υπήρξε ρεαλιστής ζωγράφος, από τους επιφα-νέστερους της εποχής του. Παρά τη σημαντική οικονομι-κή του επιφάνεια (κάθε πίνακάς του πουλιόταν όχι λιγό-τερο από 15.000 φρ. – το ισοδύναμο το μεροκάματων 10 ετών ενός εργάτη) προσχωρεί στο σοσιαλιστικό κίνημα, επηρεασμένος από τις ιδέες του Προυντόν.

Εκλέγεται στο Συμβούλιο της Κομμούνας και συντάσσεται με την μετριοπαθή μειοψηφία, καταψηφίζοντας τη δημι-ουργία της Επιτροπής Δημόσιας Σωτηρίας.

Μετά την ήττα συλλαμβάνεται αλλά πέφτει στα μαλακά (10/μηνη φυλάκιση) λόγω του μεγάλου καλλιτεχνικού κύ-ρους του.

Με την αποφυλάκισή του, αυτοεξορίζε-ται στην Ελβετία. Παρ’ ότι αρχίζει την αποπληρωμή της εξοντωτικής χρημα-τικής ποινής που του επιβλήθηκε για την κατεδάφιση της στήλης, αρνείται τον επαναπατρισμό, μέχρι να δοθεί αμνηστία σε όλους τους εξόριστους συντρόφους του.

Δεν προλαβαίνει την αμνηστία και πε-θαίνει στην Ελβετία το 1877.

Δεξιά, ο διασημότερος πίνακάς του «Η προέλευση του κόσμου», έργο του 1866, ιδιαίτερα προκλητικό για τα ήθη της εποχής.

L’ Origine du Monde, Musée d'Orsay, Paris

Ο εμφύλιος: oι Βερσαλλίες ενάντια στο Παρίσι

Αρχικά ο στρατός του Θιέρσου αριθμεί 12.000 άνδρες. Σ’ αυ-τούς προστίθενται 60.000 αιχμάλωτοι του Σεντάν και του Μετς που απελευθερώνονται από τον Βίσμαρκ για να συνδρά-μουν την κατάπνιξη της Κομμούνας (παρ’ όλο που η ανακωχή προέβλεπε διατήρηση μόνο 40.000 Γάλλων στρατιωτών στην περιοχή του Παρισιού) και στρατολογούνται οπλίτες 7/ετούς θητείας, κυρίως αγροτόπαιδα.

Έτσι, μέχρι τις αρχές Μαΐου έχει οργανωθεί ένας στρατός 130.000 ανδρών, που έχει κάθε είδους συνδρομή και διευκό-λυνση στις κινήσεις του από τους Γερμανούς κατακτητές που ελέγχουν την γύρω από το Παρίσι περιοχή. Διοικητής του εί-ναι ο στρατηγός Μακ Μαόν.

Ο ηττημένος του Σεντάν, αιχμάλωτος στο Βισμπάντεν, απε-λευθερώνεται από τους Πρώσους για να ηγηθεί του στρατού του Θιέρσου.

Μετά την κατάπνιξη της Κομμούνας, που του πιστώνεται σαν προσωπική στρατιωτική επιτυχία, διαδέχεται τον Θιέρσο στην Προεδρία της Δημοκρατίας, όπου θα παραμείνει για έξι χρόνια.

Patrice de Mac Mahon (1808-1873)

Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΘΝΟΦΡΟΥΡΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ

Οι μοναρχικοί συνωμότες επιτέθηκαν.Παρ’ όλη τη μετριοπάθεια της στάσης μας, επιτέθηκαν.Μη μπορώντας να στηριχθούν στο γαλλικό στρατό, επι-τέθηκαν με τους παπικούς ζουάβους και την αυτοκρατο-ρική αστυνομία.Ανικανοποίητοι από τη διακοπή της επικοινωνίας με την επαρχία και τις μάταιες προσπάθειές τους να μας υπο-τάξουν με την πείνα, αυτοί οι μανιακοί θέλησαν να μιμη-θούν μέχρι τέλους τους πρώσους και να βομβαρδίσουν την πρωτεύουσα………Εκλεγμένοι από το λαό του Παρισιού, έχουμε καθήκον να υπερασπίσουμε την πόλη από τους ενόχους επιτι-θέμενους. Με τη βοήθειά σας θα την υπερασπίσουμε.

Η Εκτελεστική Επιτροπή

Στις 2 Απρίλη οι Βερσαγιέζοι καταλαμβάνουν με αιφνιδιαστική επιχείρηση την Κουρμπεβουά και το Πιτώ, ώστε να ελέγχουν τη δυτική πύλη του Παρισιού, απωθώντας την Εθνοφρουρά στο Νεϊγύ.

Αρχίζει ο εμφύλιος, ο οποίος θα διαρκέσει μέχρι τις 28 Μάη, ημέρα που πέφτει και το τελευταίο

οδόφραγμα των κομμουνάρων, στην οδό Rampo-neau βορειοδυτικά του Père Lachaise.

«Πολίτες του Παρισιού, Αυτό που συμβαίνει τούτη τη στιγμή, είναι η αιώνια ιστορία των φονιάδων που προσπαθούν να αποφύγουν την τιμωρία διαπράττοντας ένα τελευταίο έγκλημα που θα τους επιτρέψει ατιμώρητοι, να κυριαρχούν με τον τρόμο! ....Ο εμφύλιος πόλεμος είναι η τελευταία τους ελπίδα επιβίωσης. Τον εξαπολύουν. ....

Εργάτες, μη λαθέψετε. Είναι η μεγάλη πάλη: ο παρασιτισμός ενάντια στην εργασία, η εκμετάλλευση ενάντια στην παραγω-γή. ...

Αν θέλετε τα παιδιά σας να είναι άνθρωποι που θα απολαμ-βάνουν τα προνόμια της εργασίας τους και όχι ζώα εκπαιδευ-μένα για το εργαστήριο και τον πόλεμο, αυξάνοντας με τον ιδρώτα τους την περιουσία ενός εκμεταλλευτή ή να χύνουν το αίμα τους για έναν δεσπότη. …

Αν δεν θέλετε η εξαθλίωση και η διαφθορά να σπρώχνουν τους άνδρες στην Αστυνομία και τις γυναίκες στην πορνεία. …

Εργάτες, όρθιοι! Με τα δυνατά σας χέρια ρίξτε κάτω από τις πατούσες σας τη σιχαμερή Αντίδραση!

Πολίτες του Παρισιού, έμποροι, μαγαζάτορες, βιοτέχνες, άνθρωποι της σκέψης ...Η Κεντρική Επιτροπή σας καλεί να βαδίσετε ενωμένοι προς την πρόοδο. Εμπνευστείτε από τα πεπρωμένα της Πατρίδας και την παγκόσμια σκέψη.

Η Κεντρική Επιτροπή έχει συναίσθηση ότι ο ηρωικός λαός του Παρισιού θα περάσει στην αθανασία ...

Παρίσι, 5 Απριλίου 1871

ΖΗΤΩ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ! ΖΗΤΩ Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ! »

Προκήρυξη της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς προς το λαό του Παρισιού στις 5 Απρίλη.

Η Εθνοφρουρά που θεωρητικά διαθέτει περίπου 190.000 άνδρες, έχει μια μάχιμη δύναμη που δεν ξεπερνά σε καμιά στιγμή τους 41.000.

Το επίπεδο διοίκησης είναι γενικά χαμηλό (οι αξιωματικοί εκλέγονται, με κριτήριο κυρίως τις πολι-τικές απόψεις και όχι την ικανότητα διοίκησης, ή τη στρατιωτική γνώση και εμπειρία). Χαμηλό είναι και το επίπεδο πειθαρχίας (συχνό είναι το φαινόμενο, κατά τη διάρκεια της επίθεσης στο Παρίσι, εθνοφρουροί να αρνούνται να υπερασπιστούν θέσεις μακριά από τις συνοικίες τους).

Το κρίσιμο όμως στοιχείο για την σχετικά γρήγορη στρατιωτική ήττα της ήταν ότι, στα μέσα Μάη, ο Βίσμαρκ επιτρέπει στο στρατό του Θιέρσου να επιτεθεί από τα Βόρεια και τα Ανατολικά. Οι κομμουνάροι είχαν την κύρια δύναμη πυρός τους στραμμένη προς τα νότια-νοτιοδυτικά, όπου αφ’ ενός βρίσκονταν η βάση του κυβερνητικού στρατού και αφ’ ετέρου οι αστικές συνοικίες θα ήταν ου-δέτερες ή φιλικές προς τους εισβολείς.

Το 61 τάγμα Εθνο-φρουράς της Μον-μάρτης.

Émile Eudes (1843-1888)

Ο Εμίλ Εντ είχε σπουδάσει φαρμακοποιός. Μεγάλο μέρος της ζωής του το πέρασε παράνομος ή ημιπαράνομος, όντας στέλεχος μπλανκιστικών ομίλων. Μέλος του Συμβουλίου της Κομμούνας, Επίτροπος πολέμου και μέλος της Επιτροπής Δημόσιας Σωτηρίας.

Ο Βικτόρ Ντυβάλ ήταν εργάτης χαλυβουργίας, μέλος του Συμβουλίου της Κομμούνας, στρατηγός της Εθνοφρουράς.

Ο Γκυστάβ Φλουράνς, στο σύντομο διάστημα της ζωής του κατά το οποίο δεν διωκόταν για την επαναστατική του δράση, υπήρξε Λέκτορας Ιστορίας στο Κολέζ ντε Φρανς και συγγραφέας. Στρατεύτηκε στο σοσιαλιστικό κίνημα από νεαρός, επηρεασμένος από τις ιδέες του Μπλανκί. Αναγκάστηκε πολ-λές φορές να εγκαταλείψει τη Γαλλία για να αποφύγει τις διώξεις και έτσι ανέπτυξε επαναστατική δράση και διεθνώς.

Στις 3 Απρίλη η Εθνοφρουρά, υπό τους Εντ, Φλουράνς και Ντυβάλ, εξαπολύει μία πρόχειρα οργα-νωμένη αντεπίθεση με στόχο τις Βερσαλλίες.

Το 1866 βρίσκεται στην Κρήτη όπου πολεμά (παίρνοντας το βαθμό του λοχαγού) στο πλευρό των επαναστατημένων Κρητικών, ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Κρητική Εθνοσυνέλευση του χορηγεί τιμητική την Κρητική υπηκοότητα και τον ορίζει πρέσβη της Κρήτης στο Βασίλειο της Ελλάδας. Η κυβέρνηση της Αθήνας, υπό την πίεση των Γάλλων τον απελαύνει. Ήταν μέλος του Συμβουλίου της Κομμούνας, στρατηγός της Εθνοφρουράς, υπεύθυνος για την άμυ-να του Παρισιού.

Η επίθεση στις Βερσαλλίες ήταν τυχοδιωκτισμός και αποτυγχάνει.

Ο Ντυβάλ συλλαμβάνεται στο Σατιγιόν. Την επομένη, και ενώ μετα-φέρεται αιχμάλωτος στις Βερσαλλίες, εκτελείται καθ’ οδόν, στο Πε-τί Κλαμάρ, με εντολή του στρατηγού των Βερσαγιέζων Βινουά.

Την ίδια μέρα, ο Φλουράνς, υποχωρώντας, παγιδεύεται σε ένα παν-δοχείο στη Ρυέιγ. Συλλαμβάνεται και οδηγείται δεμένος στον επικε-φαλής του αποσπάσματος της χωροφυλακής, κάποιον Ντεμαρέ. Εκείνος τον κομματιάζει με το σπαθί του!

Οι ωμότητες των Βερσαγιέζων στο Πετί Κλαμάρ και το Ρυέιγ προ-καλούν σοκ στο Παρίσι.

Η απάντηση της Κομμούνας έρχεται δύο μέρες μετά, στις 6 Απρίλη, με το «διάταγμα για τους ομήρους».

Gustave Flourens (1838-1871)

Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ,

Θεωρώντας ότι η Κυβέρνηση των Βερσαλλιών καταπατά ανοιχτά το δί-καιο της ανθρωπότητας και το δίκαιο του πολέμου, ότι είναι ένοχη απο-τρόπαιων πράξεων με τη διάπραξη των οποίων δεν ατιμάστηκαν ούτε καν οι κατακτητές του γαλλικού εδάφους.Θεωρώντας ότι οι εκπρόσωποι της Κομμούνας του Παρισιού έχουν το επιτακτικό καθήκον να προασπίσουν την τιμή και τη ζωή των δύο εκα-τομμυρίων κατοίκων που πήραν τα πεπρωμένα τους στα χέρια τους. Ότι πρέπει να πάρει έγκαιρα όλα τα απαραίτητα μέτρα που επιβάλλουν οι συνθήκες.Θεωρώντας ότι οι πολιτικοί και οι αξιωματούχοι πρέπει να συμβιβάζουν την δημόσια σωτηρία με το σεβασμό των δημόσιων ελευθεριών,

ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ:• Άρθρο 1. Κάθε πρόσωπο κατηγορούμενο για συνεργασία με

την Κυβέρ-νηση των Βερσαλλιών θεωρείται υπόδικο και φυλακίζεται άμεσα.

• Άρθρο 2. Μια Εξεταστική Επιτροπή θα οριστεί μέσα σε εικοσιτέσσερις ώρες για να μελετήσει τα εγκλήματα που θα καταγγέλλονται.

• Άρθρο 3. Η Επιτροπή θα αποφασίζει μέσα σε σαράντα οκτώ ώρες.

• Άρθρο 4. Όλοι οι κατηγορούμενοι που, με απόφαση της Επιτροπής κρατούνται, είναι όμηροι του λαού του Παρισιού.

• Άρθρο 5. Κάθε εκτέλεση αιχμαλώτου πολέμου ή οπαδού της Κυ-βέρνησης της Κομμούνας θα απαντάται, επί τόπου, με την εκτέλε-ση τριπλάσιου αριθμού κρατουμένων ομήρων του άρθρου 4 και οι οποίοι θα καθορίζονται με κλήρωση.

• Άρθρο 6. Κάθε αιχμάλωτος πολέμου θα παρουσιάζεται στην Εξεταστι-κή Επιτροπή που θα αποφασίζει άμεσα αν θα απελευθερωθεί ή θα κρατηθεί όμηρος.

Παρίσι, 6 Απρίλη 1871Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ.

O πρώτος κρατούμενος που θα υπαγόταν στο καθεστώς ομηρείας ήταν ο αρχιεπίσκοπος Παρισιού Νταρμπουά, τον οποίο η Κομμούνα είχε συλλάβει στις 4 Απρίλη μαζί με ακόμα 74 κληρικούς με σκοπό να προτείνει στις Βερσαλλίες την ανταλλαγή του με τον Μπλανκί.

Το διάταγμα για τους ομήρους θα προκαλέσει αντιδράσεις στο εσωτερικό του Συμβουλίου της Κομ-μούνας. Δεν θα εφαρμοστεί παρά πολύ αργότερα, κατά την αιματοβαμμένη εβδομάδα, όταν οι Βερ-σαγιέζοι έχουν αρχίσει μαζικές εκτελέσεις αιχμαλώτων κομμουνάρων.

Μεσολαβούν τρεις εβδομάδες σποραδικών μαχών. Η πιο σημαντική γίνεται στις 11 Απρίλη, όταν η Εθνοφρουρά, υπό τον Εμίλ Εντ, αποκρούει μεγάλη επιχείρηση των κυβερνητικών από το νότο και τους προκαλεί σημαντικές απώλειες.

Οι Βερσαγιέζοι βομβαρδίζουν θέσεις της Εθνοφρουράς, στη δυτική είσοδο, προκα-λώντας μεγάλες καταστροφές και θύματα μεταξύ των αμάχων.

Ιδιαίτερα πλήττεται το Νεϊγύ. Στις 25 Απρίλη μια μονομερής κατάπαυση του πυ-ρός δίνει τη δυνατότητα στον πληθυσμό του να το εκκενώσει.

Ερείπια στο Πορτ Μαγιό

Το τελευταίο δεκαήμερο του Απρίλη ο στρατός του Θιέρσου, που έχει ήδη ενισχυθεί αποφασιστικά, αρχίζει τον αποκλεισμό του Παρισιού από κάθε είδους εφόδια.

Στις 26 Απρίλη καταλαμβάνεται το χωριό Μουλινό και απειλούνται τα οχυρά της Εθνοφρουράς στο Ισύ και τη Βανβ στα νοτιοδυτικά.

Louis Rossel (1844-1871)

Την 1 Μάη η Κομμούνα τοποθετεί Διοικητή της Εθνοφρουράς το νεα-ρό συνταγματάρχη Λουί Ροσέλ.

Ο Ροσέλ ήταν αξιωματικός καριέρας που διακρίθηκε ιδιαίτερα στον Γαλλοπρωσικό πόλεμο σαν συνταγματάρχης πυροβολικού.Θεωρώντας προδοτική τη στάση της Ρεπουμπλικανικής κυβέρνησης της 4/9/70 αλλά και της κυβέρνησης Θιέρσου, πηγαίνει στο Παρίσι και τίθεται στη διάθεση της Κομμούνας, την οποία θεωρεί τη μόνη πατριωτική δύναμη του έθνους. Η Κομμούνα τον τοποθετεί Διοικητή του Γεν. Επιτελείου της Εθνο-φρουράς. Κάνει απεγνωσμένες προσπάθειες να την ανασυγκροτήσει σε τακτικό στρατό.Με την κατάληψη του Παρισιού από τους Βερσαγιέζους, συλλαμβάνε-ται, καταδικάζεται σε θάνατο και τουφεκίζεται στις 28/11/1871.

Στις 4 Μάη καταλαμβάνεται από τους Βερσαγιέζους, το οχυρό του Μουλέν-Σακέ στο Βιτρύ και ακολουθούν απίστευτες ωμότητες.

Οι κομμουνάροι συλλαμβάνουν το προσωπικό (κληρικούς και λαϊκούς) της γειτονικής Εκκλησιαστι-κής Σχολής των Δομινικανών της Αρκέιγ, σαν συνεργούς των Βερσαγιέζων.

Την επομένη, Εθνοφρουροί από το Ιβρύ ανακαταλαμβάνουν το οχυρό, το οποίο μάλιστα καταφέρ-νουν να κρατήσουν μέχρι τις 24 Μαΐου.

Στις 8 Μάη ο Θιέρσος απευθύνει τελεσίγραφο παράδοσης, που απορρίπτεται από την Κομμούνα. Αμέσως αρχίζει συστηματικός βομβαρδισμός ολόκληρης της νοτιοδυτικής οχυρωμένης περιμέτρου της πόλης, που προκαλεί μεγάλες απώλειες αμάχων και τεράστιες υλικές καταστροφές.

Οι βομβαρδισμοί, που βαθμιαία επεκτείνονται σε ολόκληρο το Παρίσι, δεν θα σταματήσουν πια, παρά μόνο με την κατάληψη της πόλης, 20 ημέρες αργότερα.

Το, σχεδόν ισοπεδωμένο από τους βομβαρδι-σμούς, οχυρό του Ισύ αλλάζει χέρια αρκετές φορές. Στις 9 Μάη ο Ροσέλ ανακοινώνει την ανακατάληψή του από την Εθνοφρουρά.

Στις 10 Μάη παραιτείται ο Ροσέλ, απογοητευμένος από την απόρριψη των προτάσεών του για την ανασυγκρότηση της Εθνοφρουράς.

Στελέχη της Κομμούνας κατηγορούν τον Ροσέλ για προδοσία και τον παραπέμπουν σε στρατοδικείο (δίκη που δεν θα γίνει ποτέ).

Ο ίδιος παρά την καχυποψία επιλέγει να παραμεί-νει στο Παρίσι, αν και θεωρεί σίγουρη την κατάλη-ψή του από τους Βερσαγιέζους και άρα τη σύλληψή του.

Η Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας τον επιτηρεί «διακριτικά».

Τον Ροσέλ αντικαθιστά ο Σαρλ Ντελεκλύζ, που ονομάζεται Επίτροπος Πολέμου.

Ο Ντελεκλύζ, ήταν παλαίμαχος αριστερός γιακωβίνος. Νομι-κός και δημοσιογράφος, εκδότης της εφημερίδας Le Réveil (Το Ξύπνημα). Με πολλές φυλακίσεις και εξορίες κατά τη διάρκεια του αυτοκρατορικού καθεστώτος.

Παρ’ ότι ήδη γέρος και με κλονισμένη υγεία από τη φυλακή και την εξορία, συμμετέχει με όλες του τις δυνάμεις στην προετοι-μασία της εξέγερσης, συνεργαζόμενος στενά με τις οργανώσεις των μπλανκιστών.

Μέλος του Συμβουλίου της Κομμούνας, εισηγήθηκε και έδωσε μάχη για τη συγκρότηση της Επιτροπής Δημόσιας Σωτηρίας. Εμπνευστής της άμυνας του Παρισιού στα οδοφράγματα «τε-τράγωνο με τετράγωνο». 62 ετών, έπεσε ηρωικά σε οδόφραγ-μα, με το τουφέκι στο χέρι. 3 χρόνια αργότερα, καλού κακού καταδικάζεται ερήμην σε θάνατο(!!), γιατί υπήρχαν φήμες ότι είναι ζωντανός.

Charles Delescluze (1809-1871)

13 Μάη: Πέφτει, μετά από σκληρές μάχες το οχυρό της Βανβ.

14 Μάη: Η Κομμούνα προτείνει στις Βερσαλλίες την ανταλλαγή του Μπλανκί με τον αρχιεπίσκοπο Νταρμπουά. Ο Θιέρσος αρνεί-ται την ανταλλαγή ενώ σκληραίνει γενικά τη στάση του.

Την ίδια μέρα υπογράφεται από τον Θιέρσο η συνθήκη της Φραν-κφούρτης που τερματίζει το Γαλλογερμανικό πόλεμο.

Η Γαλλία παραχωρεί το μεγαλύτερο μέρος της Αλσατίας και της Λωρραίνης. Ενάμισι περίπου εκατομμύριο εκτάρια, που αντιστοι-χούν σε 1.600.000 κατοίκους, 1700 δήμους και κοινότητες και το 20% των ορυχείων και της σιδηρουργίας της.

Την επομένη η Κομμούνα καταγγέλλει την επαίσχυντη συνθήκη και κατεδαφίζει το σπίτι του Θιέρσου στο Παρίσι.

15 Μάη: Ανοιχτή κρίση στο εσωτερικό της Κομμούνας, όταν 22 μέλη της μετριοπαθούς μειοψηφίας, δημοσιεύουν στην Κραυγή του Λαού, ένα μανιφέστο («Déclaration de la Minorité») με το οποίο δη-λώνουν ανοιχτά τη διαφωνία τους με «ακρότητες», όπως το διάταγμα για τους ομήρους, το κλείσιμο των αντεπαναστατικών εφημερίδων και υπερβάσεις της νομιμότητας από την Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας.

Το Παρίσι στα οδοφράγματα

Περιμένοντας την είσβολή των Βερσαγιέζων, η Κομμούνα προετοιμάζεται για τη μάχη των οδο-φραγμάτων.

Περίπου 900 οδοφράγματα στήνονται στην πόλη με μεγάλη πυκνότητα στις εργατικές συνοικίες.

Την εβδομάδα από τις 21 έως 28 Μάη, στα οδο-φράγματα του Παρισιού θα γραφτούν σελίδες ηρωισμού, ανεξίτηλη παρακαταθήκη της ιστορί-ας του παγκόσμιου εργατικού κινήματος.

Κύριο υλικό κατασκευής των οδοφραγμάτων ήταν οι πλάκες από τους λιθόστρωτους δρόμους του Παρισιού, που οι κάτοικοι ξήλωναν συστη-ματικά, εκτός των άλλων, για να δυσκολεύουν τις κινήσεις των εισβολέων και να κάνουν λιγό-τερο φονικές τις εκρήξεις των βλημάτων πυρο-βολικού. Το οδόφραγμα μπροστά από το Δημαρχείο, την

έδρα του Συμβουλίου της Κομμούνας.

Κομμουνάροι φωτογραφίζονται στο οδόφραγμά τους.

Rue Soufflot: υπό κατασκευή το οδόφραγμα μπροστά από το Πάνθεον.

Γωνία Boulevard Voltaire και Boulevard Richard Lenoir

Μονμάρτη, Rue Lepic

Place Vendôme: το οδόφραγμα έχει μέτωπο στη Rue de Castiglione.

Φωτογραφίζονται σαν παιδιά γύρω από το πυροβόλο τους.Η κόκκινη σημαία πάνω στο οδόφραγμα της Chaussée

Menilmontant.

Rue du Faubourg Saint-Antoine, στο σημείο εισόδου της Rue de Charonne. Το μέτωπο του οδοφράγματος προς τα δυτικά.

Οδόφραγμα στη Rue de la Roquette στο 11ο Διαμέρισμα.

Τρία αλλεπάλληλα οδοφράγματα στη Rue Saint Maur, στην καρδιά της Μπελβίλ. Εδώ οι μάχες θα δοθούν για κάθε δρόμο, για κάθε σπίτι.

Εθνοφρουροί, με το πυροβόλο τους, στην Place de Clichy.

Η αιματοβαμμένη εβδομάδα

Οι Βερσαγιέζοι μπαίνουν στο Παρίσι από την Πορτ ντε Σαιν-Κλου, νότια του δάσους της Βουλώνης. Όπως συχνά συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, υπήρξε προδοσία. Ο εργάτης Ζυλ Ντικατέλ που είχε υπηρεσία στο 24ο φυλάκιο, στο Point du Jour, πέρασε τους Βερσαγιέζους από τις γραμ-μές των αμυνομένων. Ο Ντικατέλ συνελήφθη την ίδια μέρα, αλλά λίγο πριν εκτελεστεί έφτασαν κυ-βερνητικά στρατεύματα και τον διέσωσαν.

Λίγο καιρό αργότερα, και ενώ η Κομμούνα έχει συντριβεί, ο διευθυντής της Φιγκαρώ Ανρύ ντε Βιλμεσάν οργανώνει στην εφημερίδα του καμπά-νια οικονομικής ενίσχυσης του Ντικατέλ για την «υπηρεσία που προσέφερε στο έθνος», που του αποφέρει 125.000 γαλλικά φράγκα.

Αρχίζει η μάχη των οδοφραγμάτων. Χάρτης που απεικονίζει την πορεία κατάληψης του Παρισιού από τους Βερσαγιέζους. Το μαύρο ορθογώνιο στα ανατολικά, είναι η περιοχή βόρεια του Père Lachaise, καρδιά του εργατικού Παρι-σιού, τελευταία εστία αντίστασης.

Κυριακή 21 Μάη.

Την ίδια μέρα (2 Πρεριάλ του έτους 79) η Επι-τροπή Δημόσιας Σωτηρίας ανακοινώνει την είσο-δο των Βερσαγιέζων στο Παρίσι, καλεί τους πο-λίτες στα όπλα και δίνει πρακτικές οδηγίες για μάχη μέσα στην πόλη. Είναι εμφανής η επίκληση των αναμνήσεων της Επανάστασης του 1789.«… ο Λαός που εκθρόνισε το Βασιλιά, που γκρέμισε τη Βαστίλη, ο λαός του 89, του 93, ο λαός της Επανάστασης, δεν πρέπει να χάσει μέσα σε μια μέρα τους καρπούς της χειραφέτη-σης της 18 του Μάρτη…

…Παριζιάνοι, από τον αγώνα δεν μπορεί να λείψει κανείς. Γιατί είναι ο αγώνας του μέλλο-ντος ενάντια στο παρελθόν, της Ελευθερίας ενάντια στο δεσποτισμό, της Ισότητας ενάντια στο μονοπώλιο, της Αδελφοσύνης ενάντια στην υποταγή, της Αλληλεγγύης των λαών ενάντια στον εγωισμό των καταπιεστών.

ΣΤΑ ΑΡΜΑΤΑ !…Το επαναστατικό Παρίσι, το Παρίσι των με-γάλων ημερών να κάνει το καθήκον του. Η Κομμούνα και η Επιτροπή Δημόσιας Σωτη-ρίας θα κάνουν το δικό τους.»

Οι εισβολείς αποκτούν τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής των Ηλυσίων Πεδίων και του Μονπαρ-νάς. Οι μάχες είναι πολύνεκρες και είναι εμφανές ότι ο στρατός του Θιέρσου δεν σέβεται καμία συνθήκη πολέμου.

Η Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας καλεί, εκ νέου, τους πολίτες στα οδοφράγματα. Ανησυχώντας μή-πως στις αστικές και μεσοαστικές συνοικίες, στα μετόπισθεν, υποκινηθούν αντεπαναστατικές ενέργειες, παίρνει προληπτικά μέτρα.

«Η Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ:1. Τα στόρια όλων των παραθύρων θα παραμένουν

ανοιχτά.2. Από κάθε σπίτι που θα ριχθεί έστω ένας

πυροβολισμός ή θα γίνει οποιαδήποτε επίθεση ενάντια στην Εθνοφρουρά, θα καεί αμέσως.

3. Η Εθνοφρουρά έχει την υποχρέωση να επιβλέπει την αυστηρή εφαρμογή της παρούσας απόφασης.»

«Όλοι οι καλοί πολίτες να ξεσηκωθούν!Στα οδοφράγματα! Ο εχθρός είναι εντός των τειχών! Κανένας δισταγμός!Εμπρός για τη Δημοκρατία, για την Κομμούνα και για την Ελευθερία!ΣΤΑ ΑΡΜΑΤΑ!»

Δευτέρα 22 Μάη.

«Φαντάροι του στρατού των Βερσαλλιών,Είμαστε οικογενειάρχες,

Αγωνιζόμαστε για να εμποδίσουμε τα παιδιά μας, μια μέρα να λυγίσουν, όπως εσείς, κάτω από το δεσποτικό μιλιταρισμό.

Θα γίνετε, μια μέρα, οικογενειάρχες.

Αν σήμερα, πυροβολήσετε το λαό, τα παιδιά σας θα σας αναθεματίζουν, όπως εμείς αναθεματίζου-με τους στρατιώτες που ξέσκισαν τα σπλάχνα του λαού τον Ιούνιο του 1848 και το Δεκέμβρη του 1831.

Πριν δύο μήνες, στις 18 Μάρτη, τα αδέλφια σας του στρατού στο Παρίσι, με πληγωμένη ψυχή, ενάντια στους δειλούς που πούλησαν τη Γαλλία, συναδελφώθηκαν με το λαό: μιμηθείτε τους.

Φαντάροι, παιδιά μας και αδέλφια μας, ακούστε το καλά, και ας αποφασίσει η συνείδησή σας:

Όταν η είναι στρατιωτική διαταγή είναι άτιμη, η ανυπακοή είναι καθήκον.»

Η Κεντρική Επιτροπή της Εθνοφρουράς απευθύνεται στους φαντάρους των Βερσαγιέζων, καλώ-ντας τους να μη χτυπήσουν το λαό και να συναδελφωθούν μαζί του.

Πέφτει η Μονμάρτη, μετά από εξαιρετικά φονικές μάχες.

300 κομμουνάροι εκτελούνται ομαδικά στη Μαντλέν.

Georges Darboy (1813-1871)

Αρχιεπίσκοπος Παρισιού.

Η Κομμούνα, αντιδρώντας στις θηριωδίες των Βερσαγιέζων, εκτελεί στις φυλα-κές της Ροκέτ τον αρχιεπίσκοπο Νταρμπουά, τον πρόεδρο του Αρείου Πάγου Μπονζάν, τον εφημέριο της Μαντλέν Ντεγκερύ και 3 ακόμη ιησουίτες παπάδες.Είναι η πρώτη εφαρμογή του «διατάγματος για τους ομήρους».

Στα πλαίσια της άμυνας σε μάχη εντός πόλης και προσπαθώντας να παρεμποδίσουν τις κι-νήσεις των Βερσαγιέζων, κομμουνάροι προ-καλούν πυρκαγιές. Καταστρέφεται το Ανά-κτορο του Κεραμικού (Palais des Tuileries, το τελευταίο σε χρήση ανάκτορο των Λουδο-βίκων) και το Υπουργείο Οικονομικών (rue de Rivoli).

Το εσωτερικό του καμένου Ανακτόρου του Κεραμικού.

Τρίτη 23 Μάη.

Πολύς λόγος έχει γίνει για τις πυρκαγιές που, κατά τη διάρκεια των μαχών 21 με 28 Μαΐου, αφάνισαν, μεταξύ άλλων, σημαντικά μνημεία της πόλης.

Η κυβερνητική προπαγάνδα θα τις χρεώσει συλ-λήβδην στους κομμουνάρους, κατηγορώντας τους για στρατηγική καμένης γης.

Η κατηγορία του εμπρηστή θα οδηγήσει πολλούς από αυτούς στο θάνατο, με ή χωρίς δίκη.

Κατά τη διάρκεια της μαύρης αντεπαναστατικής προπαγάνδας, που ακολούθησε τη συντριβή της Κομμούνας, οι κομμουνάροι απεικονίζονταν σε όλα τα σκίτσα με ένα δαυλό στο χέρι.

Στην αφίσα δεξιά, η τρομακτική φιγούρα του εθνο-φρουρού που, υπό το βλέμμα του «καταραμένου» Μαρά, ετοιμάζεται για έναν εμπρησμό.

Ιδιαίτερα για τις γυναίκες της Κομμούνας διαδόθη-κε ότι η κύρια δραστηριότητά τους ήταν οι εμπρη-σμοί.

Κατά τη μαύρη προπαγάνδα, οι όροι communarde (γυναίκα της Κομμούνας) και pétroleuse (εμπρή-στρια) ήταν ταυτόσημοι.

Στη συνείδηση του λαού η ταύτιση λειτούργησε αντίστροφα: αντί να απαξιώσει το «κομμουνάρντ», εξύψωσε το «πετρολέζ» που κατέληξε να σημαί-νει, μεταφορικά, τη γυναίκα που φλογισμένη από επαναστατικό πάθος, υπερασπίζεται μαχητικά τις απόψεις της.

Στην αφίσα αριστερά, μια γυναίκα της Κομμούνας, με αποκρουστικό πρόσωπο και εμφάνιση πόρνης, καίει το Παρίσι.

Είναι αλήθεια ότι οι Κομμουνάροι προκάλεσαν, αμυνόμενοι, πολλές πυρκαγιές.

Είναι επίσης βέβαιο ότι αρκετές καταστροφικές πυρκαγιές προ-κλήθηκαν από τους συνεχείς βομ-βαρδισμούς της πόλης από το στρατό του Θιέρσου.

Τέτοια φαίνεται να είναι η περί-πτωση του Δημαρχιακού Μεγά-ρου, που καταστράφηκε ολοσχε-ρώς.

Τέλος, η Κομμούνα κατήγγειλε εμπρησμούς από πράκτορες βο-ναπαρτιστές που είχαν σκοπό να εξαφανίσουν στοιχεία επιβαρυντι-κά για την περίοδο της αυτοκρα-τορικής διαχείρισης.

Το κατεστραμμένο από πυρκαγιά Υπουργείο Οικονομικών, Rue de Rivoli.

Πάντως, κατά τη διάρκεια των μαχών πυροσβέστες Κομμουνάροι έσωσαν από τις φλόγες ιστορικά μνημεία, όπως η Νοτρ-Νταμ και η Σαιντ-Σαπέλ.

Τετάρτη 24 Μάη.

Το καμένο Δημαρχείο.

Καταστρέφονται από πυρκαγιές το Δημαρχιακό Μέγαρο, το Μέγαρο της Δικαιοσύνης και το κεντρι-κό κτίριο της Αστυνομίας.

Στη φωτογραφία της 24 Μαίου 1871, το κτίριο της Αστυνομίας στις φλόγες. Από αριστερά προς τα δεξιά διακρί-νονται αμυδρά : ο Πύργος Σαιντ-Ζακ, ο Πύργος του Ρολογιού, η Σαιντ-Σαπέλ και στην άκρη ένα μικρό μέρος της Νοτρ-Νταμ.

Μετά την πτώση του οδοφράγμα-τος που υπεράσπιζε το Πάνθεον, συλλαμβάνεται από τους Βερσα-γιέζους στην οδό Gay-Lussac ο Ραούλ Ριγκώ και οδηγείται στο πρόχειρο στρατηγείο τους, rue Royer-Collard.

Αφού τον αναγνωρίζουν, τον κα-τεβάζουν στο πεζοδρόμιο και τον εκτελούν με μια σφαίρα στο κεφά-λι.

Μία αγέλη έξαλλων κυριών ανα-λαμβάνει, αμέσως μετά, τη γύμνω-ση και τη βεβήλωση του σώματός του που έμεινε εκτεθειμένο στο σημείο επί τρείς ημέρες.

Κατεστραμμένα οικοδομικά τετράγωνα στο Καρτιέ Λατέν.

Πέφτει η ευρύτερη περιοχή του Καρτιέ Λατέν.

Εκατοντάδες κομμουνάροι εκτελούνται ομαδικά στους Κήπους του Λουξεμβούργου, με εντολή του επικεφαλής των Βερσαγιέζων στην περιοχή, συνταγματάρχη Μπουλανζέ, ο οποίος έτσι εκδικείται τον τραυματισμό του στη μάχη για την κατάληψη του Καρτιέ Λατέν.

Το διήμερο 24 και 25 Μάη τέσσερεις φορές αποκρούουν με τα τουφέ-κια και τις ξιφολόγχες τις επιθέσεις των Βερσαγιέζων.

Επικεφαλής των κομμουνάρων είναι ο Βαλερύ Βρομπλέφσκι, πολωνός επαναστάτης, εξόριστος από το 1864 στο Παρίσι, τυπογράφος. Από τις ικανότερες και ηρωικότερες μορφές της Κομμούνας. Η Κομμούνα τον είχε κάνει στρατηγό, διοικητή του ιππικού της Εθνο-φρουράς στη δυτική όχθη και μετά υπεύθυνο της άμυνας των οχυρών της από το Ιβρύ μέχρι την Αρκέιγ. Μετά την ήττα πέρασε στην παρανομία και λίγο αργότερα διέφυγε στο Λονδίνο, όπου εκλέχθηκε στο Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς των Εργατών. Στις 30-8-1872 καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο. Επέστρεψε με την αμνηστία του 1880. «Ξένος» και «παλιός κομμουνά-ρος», πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του σε απόλυτη φτώχια. Πέθανε στο Παρίσι το 1908 και ενταφιάστηκε δίπλα στους παλιούς συντρόφους του στο Père Lachaise.

Στο νότο, ο κύριος θύλακας άμυνας είναι στη Butte aux Cailles. Η Εθνοφρουρά (175ο , 176ο και κυρίως το ονομαστό 101ο τάγμα, που εθεωρείτο το πιο αξιόμαχο από όλα τα τάγματα) θα δώσει τη μεγαλύτερη μάχη σε παράταξη μέσα στο Παρίσι, ενάντια σε 23.000 στρατιώτες υποστηριζόμενους από 50 κανόνια.

Walery Wroblewski (1836-1908)

Στις 25 Μάη, αφού έχουν προκαλέσει μεγάλες απώλειες στους εισβολείς, υποχωρούν οργανωμένα.

Οι Βερσαγιέζοι προελαύνουν προς βορρά, με στόχο να καταλάβουν όλες τις γέφυρες του Σηκουάνα και να αποκόψουν της δυνάμεις της Εθνοφρουράς που παραμένουν στην Αριστερή Όχθη.

Η κατάληψη του μεγάλου οδοφράγματος του Bd Saint Marcel, όπου τουφεκίζονται ομαδικά 100 κομμουνάροι, δημιουργεί συνθήκες περικύκλωσης ολόκληρης της δύναμης της Εθνοφρουράς της Αριστερής όχθης.

Ο Βρομπλέφσκι (παρόλο που δεν είναι επαγγελματίας στρατιωτικός) επιδεικνύει, εκτός από τον ηρωισμό του, και στρατιωτική ιδιοφυία. Καταφέρνει να υποχωρεί συντεταγμένα και την κατάλληλη στιγμή με 1000 άνδρες και τον οπλισμό τους να περάσει το Σηκουάνα από τη μοναδική γέφυρα που είναι ακόμα ελεύθερη (Πον ντ’ Αούστερλιτς) και να διαφύγει στο Βόρειο Παρίσι που θα δοθεί η τε-λική μάχη. Οι υπόλοιποι άνδρες της δύναμής του δεν τον ακολουθούν γιατί επιλέγουν να παραμεί-νουν στις συνοικίες τους και να αγωνιστούν σε όσα οδοφράγματα αντιστέκονται ακόμα.

Ο Ντελεκλύζ προτείνει στον Βρομπλέφσκ να αναλάβει την αρχηγία της Εθνοφρουράς. Αρνείται και πολεμά σαν απλός στρατιώτης, μέχρι την τελική πτώση.

Στην Place d’ Italie εθνοφρουροί εκτε-λούν, μπροστά από το Δημαρχείο του 13ου Διαμερίσματος, 13 από τους κρα-τούμενους της Σχολής των Δομινικα-νών της Αρκέιγ (5 κληρικοί και 8 πολί-τες).

Είχαν συλληφθεί με την κατηγορία ότι συνεργάστηκαν με τους Βερσαγιέζους για την κατάληψη του οχυρού του Μου-λέν Σακέ. Το οχυρό ήταν δίπλα στη Σχολή τους.

Στις ανακρίσεις τους δεν αποδείχθηκε η ενοχή τους.

Οι κομμουνάροι τους πρότειναν να οπλιστούν και να πολεμήσουν μαζί τους.

Οι Δομινικανοί αρνήθηκαν.

Στις 7 το πρωί, ο Θιέρσος σπεύδει να ανακοινώ-σει ότι το Παρίσι «εκτός από ένα μικρό μέρος του» έχει καταληφθεί.

Το κείμενο είναι ένα μνημείο βαρβαρότητας:

Πέμπτη 25 Μάη.

«… Έχουμε ήδη 12.000 αιχμαλώτους και σύ-ντομα θα τους κάνουμε 18-20.000. Το έδα-φος του Παρισιού είναι στρωμένο με τα πτώ-ματά τους. Αυτό το φρικτό θέαμα θα γίνει μάθημα, ελπί-ζουμε, στους εξεγερμένους που τολμούν να δηλώνουν οπαδοί της Κομμούνας.…»

Οι ωμότητες των εισβολέων συνεχίζονται: μαζι-κές εκτελέσεις κομμουνάρων στη Μονμάρτη και το Παρκ Μονσώ (424 συνολικά).

Auguste Vermorel (1841-71)

Σε οδόφραγμα της Place du Chateau d΄Eau (σήμερα Place de la République), τραυματίζονται βαριά ο Σαρλ Ντελε-κλύζ, Επίτροπος Πολέμου της Κομμούνας και ο Αύγουστος Βερμορέλ, μέλος του Συμβουλίου.

Ο Ντελεκλύζ πεθαίνει λίγα μέτρα μακρύτερα.

Ο Βερμορέλ, συλλαμβάνεται και οδηγείται στο στρατόπεδο του Σατορύ στις Βερσαλλίες, όπου εγκαταλείπεται αβοή-θητος και πεθαίνει την επομένη. Ήταν δημοσιογράφος, εκδότης επί 2ης Αυτοκρατορίας των επα-ναστατικών εντύπων L'Ordre και L'Ami du Peuple, που και τα δύο τα έκλεισαν οι υπηρεσίες ασφαλείας. Μέλος του Συμβουλίου της Κομ-μούνας, ανήκε στη μειοψηφία.

ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΟΥ XX ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ,

Έφτασε η στιγμή να αγωνιστούμε με πείσμα ενάντια σ’ έναν εχθρό που, εδώ και δύο μήνες, μας πολεμά χωρίς έλεος.Αν υποκύψουμε, ξέρετε τι μας περιμένει. Στα όπλα λοιπόν και να μην τα εγκαταλείψουμε παρά μετά τη νίκη. Επαγρύ-πνηση, ειδικά τη νύχτα. Να είμαστε πάντα έτοιμοι να απο-φύγουμε τα πολεμικά τεχνάσματα των εχθρών μας.Σας ζητάω λοιπόν, για το κοινό συμφέρον, στο όνομα της αλληλεγγύης που ενώνει αυτή τη στιγμή όλους τους επανα-στάτες, να εκτελέσετε πιστά τις διαταγές που θα σας μετα-φερθούν.Είναι μεγάλος κίνδυνος και θέλω να σας το επισημάνω η άρνηση της Εθνοφρουράς να προωθηθεί, με πρόσχημα να κρατήσει τα οδοφράγματα που δεν απειλούνται ακόμα. Συν-δράμετε το 19ο Διαμέρισμα, βοηθείστε το να αποκρούσει τον εχθρό, εδώ είναι η ασφάλειά σας και η νίκη είναι το έπαθλο.Μην περιμένετε να δεχθεί επίθεση η Μπελβίλ, θα είναι ίσως πολύ αργά. Εμπρός λοιπόν! Και η Μπελβίλ ακόμα μια φορά θα θριαμβεύσει.

Ζήτω η Δημοκρατία !

Μπελβίλ, 25 Μάη 1871Το μέλος της Επιτροπής Δημόσιας Σωτηρίας,

Γκ. Ρανβιέ Τα μέλη της Κομμούνας,

Μπερζερέ, Βιάρ, Τρινκέ

Την ίδια μέρα ο Ρανβιέ απευθύνεται στους πολίτες του 20ού Διαμερίσματος, του οποίου είναι Δή-μαρχος, και τους καλεί να μην περιμένουν την επίθεση στη Μπελβίλ για να αμυνθούν.

Jules Vallès (1832-1885)

Ο Βαλέ σπούδασε νομικά αλλά ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και τη δημοσιογραφία. Ιδρυτής της Κραυγής του Λαού, της επαναστα-τικής εφημερίδας με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία. Εκλέγεται, σαν ανεξάρτητος, στο Συμβούλιο της Κομμούνας, εκπρόσωπος του 15ου Διαμερίσματος. Με πολιτικές απόψεις αναρχοσοσιαλιστικές, αντιτίθεται στη δη-μιουργία της Επιτροπής Δημόσιας Σωτηρίας, συντασσόμενος με τη μειοψηφία. Εκ των εμπνευστών της Διακήρυξης της Μειοψη-φίας, που δημοσιεύεται στην εφημερίδα του στις 15 Μάη. Μετά την ήττα διαφεύγει στο Βέλγιο και καταλήγει στο Λονδίνο.Στις 14/7/1872 καταδικάζεται, ερήμην, σε θάνατο. Στο Λονδίνο συνεχίζει, κυρίως μέσω δημοσιευμάτων, τον αγώνα και γράφει το γνωστότερο λογοτεχνικό έργο του L΄enfant. Επαναπατρίζεται με την αμνηστία του 1880. Στις 15/2/ 1885 πεθαίνει από κρίση διαβήτη. 60.000 παριζιάνοι μετατρέπουν την κηδεία του στο, στο Père Lachaise, σε διαδήλωση υπέρ της Κομ-μούνας που συνοδεύεται από σοβαρά επεισόδια όταν φιλομοναρ-χικοί επιτίθενται σε επιζώντες κομμουνάρους.

Στο δημαρχείο του 20ού Διαμερίσματος (136, Rue de Belleville) συνεδριάζει για τελευταία φορά το Συμβούλιο της Κομμούνας.

Στους παρόντες περιλαμβάνονται σίγουρα οι Βαλέ, Ρανβιέ, Φερρέ, Βαγιάν, Βαρλέν και Τρινκέ.

Κατά την αιματοβαμμένη εβδομάδα διευθύνει την άμυνα της Μπελβίλ.

Μετά την ήττα διαφεύγει στο Λονδίνο, όπου ξαναρχίζει τη δουλειά του ζωγράφου-διακοσμητή και συνεχίζει την επαναστατική δραστηριότητα.

Δικάζεται ερήμην δύο φορές: την πρώτη (28/11/1871) σε 20/ετή κατα-ναγκαστικά έργα. Τη δεύτερη (14/7/1874) σε θάνατο. Εκτός από το συ-νηθισμένο πακέτο κατηγοριών (σύσταση ένοπλης συμμορίας, εμπρησμοί, εκτελέσεις ομήρων και υποκίνηση σε στάση) καταδικάζεται και για την κατεδάφιση του σπιτιού του Θιέρσου.

Από το Λονδίνο πηγαίνει στην Ιταλία. Εκεί αρρωσταίνει βαριά και νοιώ-θοντας το τέλος να πλησιάζει μπαίνει παράνομα στο Παρίσι.

Λίγο αργότερα, στις 25/11/1879, σε βαθιά παρανομία, άρρωστος και αβο-ήθητος, πεθαίνει σε ένα διαμέρισμα της αγαπημένης του Μπελβίλ όπου κρυβόταν.

Gabriel Ranvier (1828-1879)

Ο Ρανβιέ ήταν διακοσμητής πορσελάνης. Μπλανκιστής, φυλακίστηκε πολλές φορές στη διάρκεια της 2ης Αυτοκρατορίας. Μέλος της Κ.Ε. της Εθνοφρουράς από τη συγκρότησή της, μέλος του Συμ-βουλίου της Κομμούνας, της Επιτροπής Δημόσιας Σωτηρίας και Δήμαρχος του 20ού Διαμερίσματος (Μπελβίλ).

Στην Rue Haxo στη Μπελβίλ, Εθ-νοφρουροί, εκτελούν 48 ομήρους (11 κληρικούς, 35 χωροφύλακες και 2 χαφιέδες της Αστυνομίας του Ναπολέοντα).

Ο Βαρλέν, που είναι παρών, προ-σπαθεί να σταματήσει τη σφαγή αλ-λά χωρίς αποτέλεσμα.

Παρασκευή 26 Μάη.

Πέφτει το Faubourg Saint Antoine, από τις παλιότερες παρισινές συνοικίες, στο 11ο Διαμέρισμα.

Ο κλοιός σφίγγει γύρω από τη Μπελβίλ. Το προπύργιο της Κομμούνας αντιμετωπίζει πλέον ολό-κληρη τη δύναμη του στρατού του Θιέρσου.

Αιματηρή απάντηση στις θηριωδίες των Βερσαγιέζων:

Σάββατο 27 Μάη.

Οι μάχες δίνονται για κάθε οικοδομικό τετράγωνο, για κάθε σπίτι. Συμμετέχουν ακόμα και ανήλικα παιδιά. Πολλά από αυτά θα βρεθούν τις επόμενες ημέρες αιχμάλωτοι πολέμου των Βερσαγιέζων.

Πέφτουν οι λοφίσκοι Chaumont στη βόρεια Μπελβίλ.

Είναι φανερό ότι ο επίλογος θα δοθεί στα τετράγωνα βόρεια και ανατολικά του Père Lachaise.

Κυριακή 28 Μάη – ο Επίλογος.

Το πρωί καταδίδεται από έναν παπά και συλλαμβά-νεται στη οδό Λαφαγέτ ο Ευγένιος Βαρλέν. Ένα εξαχρειωμένο πλήθος μοναρχικών απαιτεί από τον επικεφαλής του αποσπάσματος να μην εκτελεστεί επί τόπου αλλά στη Μονμάρτη, στο σημείο που εί-χαν εκτελεστεί οι στρατηγοί. Τον υποχρεώνουν να ανέβει το λόφο και στη διαδρομή τον κακοποιούν βάρβαρα. Ημιθανής και με βγαλμένο το ένα μάτι, σέρνεται στη rue des Rosiers, όπου τον εκτελούν δεμένο σε μια καρέκλα για να μην τον πυροβολή-σουν πεσμένο κατάχαμα. Ο λοχαγός Σίκρ, επικεφαλής των εκτελεστών, του παίρνει το ρολόι, ενώ οι υπόλοιποι μοιράζονται τα 248 φράγκα που βρήκαν πάνω του. Αυτή ήταν η περιουσία του Επιτρόπου Οικονομικών της Κομ-μούνας, που επί 2 μήνες διαχειριζόταν σημαντικά ποσά.

Στις 2 το απόγευμα πέφτει το τελευταίο οδόφραγμα, στη διασταύρωση της rue Ramponeau με τη rue de Tourtille. Κατά τον ιστορικό της Κομμούνας Λισαγκαρέ, το τελευταίο τέταρτο της ώρας το υπερασπιζόταν ένας(!) κομμουνάρος, που μάλιστα κατάφερε να διαφύγει.

Οι τελευταίες απεγνωσμένες πράξεις ένοπλης αντίστασης εκτυλίσσονται στον περίγυρο και το εσωτερικό του Père Lachaise.

Στις 3 το απόγευμα, στην ανατολική πλευρά της μάντρας που περιβάλλει το νεκροταφείο, εκτελού-νται ομαδικά οι τελευταίοι 147 κομμουνάροι, που έχουν συλληφθεί ένοπλοι.

Ένα τμήμα της μάντρας, ο τοίχος των ομοσπονδιακών - mur des fédérés αποτελεί σήμερα το μνημείο της Κομμούνας.

ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ,Ο Γαλλικός στρατός ήρθε να σας σώσει.

Το Παρίσι απελευθερώθηκε.

Οι στρατιώτες μας κατέλαβαν σε τέσσερεις ώρες τις τελευταίες θέσεις που κατείχαν οι εξεγερμένοι.

Σήμερα ο αγώνας τερματίστηκε: η τάξη, η εργασία και η ασφάλεια θα ξαναγεννηθούν.

Στο Γενικό Επιτελείο, 28 Μαΐου 1871. Ο Στρατάρχης της Γαλλίας, Ανώτατος Διοικητής,

Στρατάρχης ντε Μακ-Μαόν, δούκας του Μαζεντά.

Αφίσα που τοιχοκολλήθηκε στο Παρίσι, στις 28 Μάη.

Η λευκή τρομοκρατία

Οι κομμουνάροι που έπεσαν στις μάχες μέχρι και τις 28 Μάη, υπολογίζονται σε 5.000, ενώ οι επί-σημες απώλειες των κυβερνητικών είναι 877 άνδρες.

Την κατάληψη του Παρισιού από τα στρατεύματα των Βερσαλλιών ακολουθεί ένα δολοφονικό όργιο. Ηθικός αυτουργός η κυβέρνηση του Θιέρσου και συντονιστής «επί του πεδίου» ο, διαβόητος για την ωμότητά του, στρατηγός Ντε Γκαγιφέ.

Ο Γκαγιφέ ήταν από τους ατιμασμένους στο Σεντάν ανώτατους αξι-ωματικούς. Αιχμαλωτίστηκε αλλά απελευθερώθηκε από τους Πρώ-σους. Εκτιμώντας τις αντιμοναρχικές του απόψεις, η Ρεπουμπλικα-νική Κυβέρνηση του Σεπτέμβρη τον διόρισε στρατιωτικό διοικητή Παρισιού.

Πρωταγωνιστής της αιματηρής τρομοκρατίας που ακολούθησε την 28 Μάη, αποδέχτηκε (με υπερηφάνεια) τον τίτλο του «χασάπη της Κομμούνας».

Το 1899, όντας Υπουργός Άμυνας της Κυβέρνησης Βαλντέκ-Ρουσώ, τη στιγμή που έμπαινε στη Βουλή αποδοκιμάστηκε από τους βου-λευτές της Αριστεράς με τις κραυγές «δολοφόνε, δολοφόνε». Γύρι-σε προς τα έδρανά τους και απάντησε: «Δολοφόνος; Παρών!»

Gaston de Galliffet (1830-1909)

Εκατοντάδες είναι οι ομαδικές εκτελέσεις χωρίς δίκη. Όποιος εργάτης συλλαμβάνεται, οδηγείται κατ’ ευθείαν για εκτέλεση, αρκεί ο επικεφαλής αξιωματικός να ανιχνεύσει ίχνη μπαρουτιού στα χέ-ρια του, «απόδειξη» ότι λίγο πριν κρατούσε όπλο.

Αν οι προς εκτέλεση ξεπερ-νούν τους 10, χρησιμοποι-ούν πολυβόλα και όχι του-φέκια, για … επιτάχυνση της διαδικασίας.

Μέσα στη δολοφονική βιασύ-νη των πρώτων ημερών, τα περισσότερα πτώματα ρίχ-νονται στη λίμνη των λοφί-σκων Σωμόν και στο Σηκου-άνα.

Μετά από μερικές ημέρες, για λόγους υγιεινής, χρησι-μοποιούνται ομαδικοί τάφοι.

Εξέταση των χεριών για ίχνη μπαρουτιού!

Πάνω από 20.000 υπολογίζεται ότι δολοφονήθηκαν κατά την αιματηρή τρομοκρατία τις πρώτες ημέρες μετά την κατάληψη του Παρισιού. Οι περισσότεροι σε ομαδικές εκτελέσεις. (Ακόμη και οι πιο εχθρικές προς την Κομμούνα ιστορικές πηγές μιλούν για 10 έως 17.000.)

Εκτελεσμένοι κομμουνάροι

Εκτελεσμένοι κομμουνάροι

Περίπου 38.000 είναι οι συλληφθέντες. Τα επίσημα στοιχεία των διωκτικών αρχών δείχνουν ότι:

Το 84% από αυτούς είναι χειρώνακτες εργάτες. 657 είναι ανήλικα παιδιά. 43 από αυτά είναι κάτω των

13 ετών!

Οι συλληφθέντες στοιβάζονται σε στρατόπεδα και παροπλισμένα πλοία στο Σηκουάνα, υπό άθλιες συνθήκες χωρίς καμία περίθαλψη και συχνά χωρίς τροφή. Αρκετοί πεθαίνουν από αρρώστιες ή ασι-τία, οι περισσότεροι στο κολαστήριο του Σατορύ, στρατόπεδο στις Βερσαλλίες, όπου γίνονται οι «νόμιμες» εκτελέσεις των θανατοποινιτών κομμουνάρων.

Όσοι προσπαθούν να εγκαταλείψουν την πόλη, από τα βόρεια για να διασωθούν, πέφτουν στα χέρια των Γερμανών, οι οποίοι έχουν εντολή να τους παραδίδουν αμέσως στους Βερσαγιέζους.

Υπάρχουν ωστόσο πολλές μαρτυρίες για Γερμανούς στρατιώτες και αξιωματικούς που διευκόλυναν πρόσφυγες να διαφύγουν.

Ο Φ. Ενγκελς επαινεί ιδιαίτερα τη στάση του Σαξονικού Εκστρατευτικού Σώματος, οι άνδρες και οι αξιωματικοί του οποίου κάνοντας «στραβά μάτια», επέτρεψαν τη διαφυγή εκατοντάδων, παρ’ όλο που ήταν εμφανές ότι επρόκειτο για πρώην μαχητές κομμουνάρους.

Οι γυναίκες ρίχνονται κυρίως στη γυναικεία φυλακή Prison des Chantiers στις Βερσαλλίες. Αρκετές έχουν μαζί τα μικρά παιδιά τους.

Όλες τις βαραίνει τουλάχιστον η κατηγορία της «πετρολέζ».

Τη Λουίζ Μισέλ την βαρύνουν και πολλές άλλες. Πάνω στη φωτογραφία της φυλακισμένης Μισέλ, έχουν σημειώσει «αρχηγός της εξέγερσης» !

… Domiens Eugénie Robit Louise Bonenfant

Marie Gari … Marechais Léontine Suetens

Κάθε φτωχοντυμένη και απεριποίητη γυναίκα θεωρείται ύποπτη να είναι «πετρολέζ» και συλλαμ-βάνεται χωρίς καμία αιτιολογία.

Κρατούμενες «πετρολέζ»

Για όσους ήταν τυχεροί και έφτασαν μέχρι τα δικαστήρια, εκδόθηκαν συνολικά 13.450 καταδικαστι-κές αποφάσεις.

Τη δουλειά διεκπεραίωσαν 35 έκτακτα στρατοδικεία που λειτουργούσαν μέχρι και το 1873!

93 καταδικάστηκαν σε θάνατο. 4.586 σε ισόβια ή πολυετή εξορία (κυρίως στη Ν. Καληδονία). 3.350 σε πολύχρονες φυλακίσεις ή καταναγκαστικά έργα. Οι υπόλοιποι σε μικρότερες ποινές.

Για αρκετά χρόνια το Παρίσι είναι μια πόλη κοινωνικά και παραγωγικά παράλυτη. Σύμφωνα με επί-σημα κυβερνητικά στοιχεία λείπουν από την παραγωγή:

• 12.000 εργάτες υποδηματοποιείων,

• 6.000 εργάτες οικοδομών,

• 5.000 εργάτες από την κλωστοϋφαντουργία,

• 5.000 εργάτες από τα σιδηρουργεία,

• 3.000 αργυροχόοι

• και ο κατάλογος συνεχίζεται για δεκάδες ειδικότητες.

Η αστική τάξη αποφάσισε ότι μπορούσε να περιμένει την επόμενη γενιά προλετάριων για να επανέλθει η παραγωγή. Τώρα προείχε το οριστικό ξερίζωμα της σοσιαλιστικής μόλυνσης και ο σωφρονισμός των επόμενων γενεών.

Ο Ροσέλ είχε δικαστεί 2 φορές. Τη δεύτερη καταδικάστηκε σε θάνατο χωρίς κανένα σοβαρό νομικό επιχείρημα. Πλήρωσε το ότι υπήρξε ο μοναδικός ανώτερος αξιωματικός του στρατού που προσχώ-ρησε στην Κομμούνα. Από αστικούς και δημοκρατικούς στρατιωτικούς κύκλους ξεσηκώθηκε μια κα-μπάνια για να του δοθεί χάρη. Πρωτοστάτησε ο Ουγκώ. Υποχωρώντας στην πίεση ο Θιέρσος του διεμήνυσε ότι θα αποδεχθεί την αίτηση χάρητος αρκεί ο Ροσέλ να αυτοεξοριστεί από την Γαλλία. Ο Ροσέλ αρνήθηκε, θεωρώντας το ατιμωτικό.

Στο απόσπασμα, στο πλάι των Φερρέ και Ροσέλ στήθηκε και ένας «ανώνυμος»: o Πιέρ Μπουρζουά, πρώην λοχίας των Βερσαγιέζων. Όντας κρατούμενος για κάποιο πειθαρχικό παράπτωμα, απελευ-θερώθηκε από τους Εθνοφρουρούς, όταν κατέλαβαν το μέρος όπου εκρατείτο, προσχώρησε στην Εθνοφρουρά και πολέμησε για την Κομμούνα. Του ζήτησαν να δηλώσει ότι αναγκάστηκε να το κάνει δια της βίας. Αρνήθηκε.

Στις 28/11/1871, εκτελούνται στο Σατορύ οι «επώνυμοι» θανατοποινίτες Φερρέ και Ροσέλ.

Ο Φερέ στη δίκη του είχε αρνηθεί να απολογηθεί, δηλώνοντας ότι δεν αναγνωρίζει το δικαστήριο των Βερσαγιέζων. Ζήτησε να διαβάσει μόνο μια δήλωση αλλά δεν του το επέτρεψαν. Του χρέωσαν την εκτέ-λεση των στρατηγών στη Μονμάρ-τη, τον εμπρησμό του Υπουργείου Οικονομικών και εκτελέσεις ομή-ρων (είχε υπογράψει την απόφαση για την εκτέλεση των 5 ομήρων, ανάμεσά τους ο αρχιεπίσκοπος).

Φερρέ, Ροσέλ και Μπουρζουά. Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν στη διάρκεια των δικών τους.

Το Δεκέμβρη του 1871 δικάζεται η Λουίζ Μισέλ. Είχε δει τους περισσότερους από τους συντρό-φους της να πέφτουν στα οδοφράγματα ή στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ανάμεσά τους τον αγαπημέ-νο της Θεόφιλο Φερρέ.

Η στάση της απέναντι στους Βερσαγιέζους στρατοδίκες έμεινε ιστορική.

«...Με κατηγορείτε ότι συμμετείχα στην εκτέλεση των στρατηγών. Απαντώ: αν βρισκόμουνα στη Μονμάρτη, όταν επιχείρησαν να ανοίξουν πυρ κατά του λαού, δεν θα δίσταζα ούτε στιγμή να τους πυροβολήσω εγώ η ίδια. Αλλά αφού είχαν ήδη συλληφθεί δεν καταλαβαίνω γιατί τους εκτέλεσαν. Το θεωρώ κραυγαλέα ανανδρία. Όσο για τους εμπρησμούς, ναι συμμετείχα! Θέλησα να σηκώσω ένα φράγμα φωτιάς στους Βερσαγιέζους εισβολείς. Δεν έχω συνενόχους. Ενήργησα μόνη μου...

...Φαίνεται ότι κάθε καρδιά που κτυπά για την Ελευθερία δεν δικαιούται παρά λίγο μολύβι. Ε λοιπόν διεκδικώ το δικό μου! Αν με αφήσετε να ζήσω δε θα σταματήσω ούτε στιγμή να φωνάζω εκδίκηση και θα παραδώσω στην εκδίκηση των αδελφών μου τους δολοφόνους της Επιτροπής χαρίτων. Αν δεν είστε πολύ δειλοί, σκοτώστε με!»Ο Ουγκώ, συγκλονισμένος, γράφει και της αφιερώνει το ποίημά του «Viro Major».

Αποφεύγει (λόγω φύλου) τη θανατική καταδίκη, παρ’ όλο που την απαίτησε. Καταδικάζεται σε ισό-βια εξορία στη Νέα Καληδονία.

Μετά από μια 22/μηνη παραμονή της στη φυλακή μεταφέρεται στον τόπο της εξορίας της το 1873.

Το 1904, ένα χρόνο πριν το θάνατό της.

Επιστρέφει με την αμνηστία του 1880. Η υποδοχή της από χιλιάδες εργάτες μετατρέπεται σε διαδήλωση για την Κομμούνα. Ένα χρόνο μετά είναι η κεντρική ομιλήτρια στην επικήδεια τελετή του μέντορά της Μπλανκί, που επίσης μετατρέπεται σε διαδήλωση.

Αμέσως μετά την επιστροφή της από τη εξορία, το 1880.

Προσχωρεί στο αναρχικό κίνημα. Στο Διεθνές Αναρ-χικό Συνέδριο του Λονδίνου αναδεικνύεται σ’ ένα από τα επιφανέστερα στελέχη του. Ιδρύει, με τον Φωρ τη γνωστή εφημερίδα Le Libertaire (Ο Ελευθεριακός).

Εκεί ξεσπάει, το 1878, η μεγάλη εξέγερση των ιθαγενών Κανάκων. Οι Κανάκοι, που ήταν φυλές ανθρωποφάγων, μετά από κάποιες επιθέσεις τους κατά των αποικιοκρατών γευμάτιζαν με το κρέας των θυμάτων τους. Το πολιτισμικό σοκ στρέφει τους περισσότερους από τους 4.000 συνεξορίστους της κομμουνάρους εναντίον των Κανάκων. Η ίδια όχι μόνο υποστηρίζει θεωρητικά τους ιθαγενείς αλλά μαθαίνειτη διάλεκτό τους, επι-σκέπτεται με κίνδυνο της ζωής της τα χωριά τους και προσπαθεί να τους πείσει ότι εχθρός τους δεν είναι ο «λευκός άνθρωπος» αλλά η αποι-κιοκρατία.

Μέχρι το τέλος της ζωής της πρωτοστατούσε σε κά-θε επαναστατική δραστηριότητα στη Γαλλία, πράγμα που της κόστισε δεκάδες διώξεις, τέσσερις νέες φυ-λακίσεις και μια δολοφονική απόπειρα εναντίον της.

Πέθανε το 1905 στη Μασσαλία. Ο θάνατός της συ-γκλόνισε τους εργαζόμενους.

Ενταφιάστηκε, σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες της, χωρίς καμία θρησκευτική τελετή, στον τάφο της μητέρας της στο κοιμητήριο του Λεβαλουά-Περέ.

Στις 18 Μάρτη του 1880, ένατη επέτειο της εξέγερσης της Κομμούνας ένα τεράστιο πλήθος παρι-ζιάνων διαδηλώνει, για πρώτη φορά τόσο μαζικά, απαιτώντας γενική αμνηστία.

Το ίδιο επαναλαμβάνεται στις 23 Μάη. Τώρα το πλήθος καταλήγει στο Père Lachaise και καταθέ-τει λουλούδια στον τοίχο των ομοσπονδιακών.

Εν τω μεταξύ οι δημοκρατικοί ενισχύουν τις θέσεις τους σε όλους τους θεσμούς. Ο πρόεδρος Μακ-Μαόν παραιτείται και ο αντικαταστάτης του, ο μετριοπαθής ρεπουμπλικάνος Jules Grévy, ανακοι-νώνει μια σειρά συμβολικά μέτρα, μεταξύ των οποίων και τη Γενική Αμνηστία.

Η ανακοίνωση γίνεται στις 14 Ιουλίου του 1880, 91η επέτειο της πτώσης της Βαστίλης. Η 14η Ιου-λίου πρωτοκαθιερώνεται εκείνη τη χρονιά σαν εθνική γιορτή.

Χιλιάδες φυλακισμένοι κομμουνάροι βγαίνουν από τις φυλακές ή επιστρέφουν από την εξορία.

Θα αποτελέσουν την ατμομηχανή για την ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος που, δεμένο πια με το μαρξισμό, θα ανθίσει την επόμενη περίοδο.