το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

79
ΚΥΡΙΩΣ ΦΥΛΛΩΜΑ Σπουδή σέ Νερομπογιά

Transcript of το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Page 1: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΥΡΙΩΣ ΦΥΛΛΩΜΑ Σπουδή σέ Νερομπογιά

Page 2: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Το ΣΧΕΔΙΟκαι η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗτων ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ

κείμενο καί εικονογράφηση

ΑΝΤΡΙΑΝ ΧΙΛ

μετάφραση

ΤΖΕΝΗ ΜΑΣΤΟΡΑΚΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣΓ ΝΤΌΥΝΤΟΥΜΗΣ & ΣΙΑ Ο.Ε.

Page 3: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Copyright 1965 Blanford Press Ltd167 High Holborn, London WC1Copyright γιά τήν ελληνική γλώσσα:'Εκδόσεις Γ. Ντουντούμης & Σία Ο.Ε.,Μαυρομιχάλη 60, 'Αθήνα, τηλ. 36.05.509, 36.32.647

'Επιμέλεια κειμένου:Μαρία Λαϊνά'Επιμέλεια έκδοσης:Διον. Ι. Τσουράκης

Page 4: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών
Page 5: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Διάφορα ανθοδοχεία

Page 6: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Κεφάλαιο Πρώτο

Κεφάλαιο Τρίτο

Κεφάλαιο Τέταρτο

Κεφάλαιο Πέμπτο

Κεφάλαιο Έκτο

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ ΜΕΣΑΑΠ' ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ

Κεφάλαιο Δεύτερο ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ

ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ ΤΩΝ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ

Η ΑΚΟΥΑΡΕΛΑ

ΤΟ ΛΑΔΙ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕ ΤΟ ΧΡΩΜΑ

Κεφάλαιο Έβδομο ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

11

13

Κεφάλαιο Όγδοο ΕΠΙΜΕΤΡΟ

26

38

52

64

66

79

Page 7: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Τό σχέδιο μέ τις λεπτές γραμμές τονίζει τό διακοσμητικόκέντημα αυτής της σύνθεσης

Page 8: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΧΡΩΜΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

Σελ.

ΚΥΡΙΩΣ ΦΥΛΛΩΜΑ 2

ΤΡΕΙΣ ΚΥΚΛΙΚΕΣ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ 19

ΚΡΙΝΑΚΙΑ ΣΕ ΒΑΖΟ 29

ΣΚΟΙΝΟΠΡΑΣΑ, ΥΠΟΥΡΙΔΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΣΙΝΑΔΕΣ 32

ΤΟΥΛΙΠΕΣ ΚΑΙ ΝΑΡΚΙΣΟΙ 32

ΒΑΤΟΜΟΥΡΑ ΚΑΙ ΦΥΛΛΑ 32

ΤΥΦΗ, ΜΥΡΤΙΑ ΚΑΙ ΕΛΑΤΟ 32

ΧΡΥΣΑΝΘΕΜΑ ΣΕ ΓΥΑΛΙΝΟ ΜΠΟΥΚΑΛΙ 42

ΤΟΥΛΙΠΕΣ 42

ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ (ΛΑΔΙ) 59

ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ (ΛΑΔΙ) 59

ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ ΟΛΑΝΘΙΣΤΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ 69

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ ΣΕ ΒΑΖΟ 69

ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ 72

ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΑ ΧΡΩΜΑΤΑ 72

Page 9: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΝΟΥΦΑΡΑ

Page 10: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Εισαγωγή

Δ Ε ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ νά 'ναι κανείς βοτανολόγος ή κηπουρός, γιάνά μπορεί νά ζωγραφίζει λουλούδια. Τουλάχιστο τό ελπίζω,

γιατί έγώ δέν είμαι ούτε τό ένα ούτε τό άλλο. Τό μόνο πού ξέρωείναι πώς μόλις αρχίσετε νά ζωγραφίζετε λουλούδια, τό ενδια-φέρον κι' ή περιέργεια σας θά μεγαλώσουν, γιατί όσο πιό πολύαφοσιωνόσαστε σ' αύτη τη συναρπαστική σπουδή, τόσο περισ-σότερο μαθαίνετε νά θαυμάζετε καί νά καταλαβαίνετε τίς συ-νήθειες των λουλουδιών, ένώ ταυτόχρονα πραγματώνετε καί τήζωγραφική τους αξία. Όπως οι άνθρωποι καί τά δέντρα, έτσι καίτά λουλούδια έχουν νά επιδείξουν πλούσιες καί ποικιλόμορφεςπροσωπικότητες, καί αναπτύσσονται μέ διαφορετικούς τρόπους.Ένώ τά περισσότερα είδη προσφέρονται πολύ βολικά γιά απει-κόνιση, είναι καί μερικά πού αποδείχτηκαν, άπό προσωπική μουπείρα, αδύνατο νά ζωγραφιστούν. Μόνο μέ τή δοκιμή καί τό λά-θος, ό αναγνώστης θά μάθει ποια λουλούδια νά πλησιάζει καίποια, όπως καί άλλα φυσικά φαινόμενα, σάν τά ηλιοβασιλέματαάς πούμε, πρέπει ν' αρκείται νά θαυμάζει μόνο!

Κάτι πού συμβαίνει συχνά μέ μερικά λουλούδια είναι πώς, σάντους ανθρώπους πού διστάζουν νά κάνουν τό μοντέλο, προτι-μούν νά ζωγραφίζονται μαζικά. Ένώ μερικά δέχονται μιά ρωμα-λέα καί ρομαντική μεταχείριση, άλλα αποκαλύπτουν τόν αληθινόχαρακτήρα τους μόνο όταν ζωγραφίζονται μέ σχολαστική ακρί-βεια. Καί πολύ συχνά, μόνο μέ τήν αλλαγή μέσου - κι όχι μέ τήνκαθαρά τεχνική προσέγγιση - λύνεται τελικά τό πρόβλημα τηςπετυχημένης απεικόνισης.

Τό βέβαιο είναι πώς τά σύνορα στή ζωγραφική τών λουλου-διών έχουν προχωρήσει καί επεκταθεί τελευταία, καί όσο αφοράτήν προσέγγιση, καί όσο άφορα τόν καθαρά τεχνικό χειρισμό τουθέματος.

Υπάρχουν διάφορες ξεχωριστές σχολές στή ζωγραφική τώνλουλουδιών - ή ρεαλιστική, ή Ίμπρεσιονιστική, ή διακοσμητικήκαί ή βοτανολογική - αλλά ή καθεμιά μέ τή σειρά της απαιτείκάποια ειδική τεχνική ή μέσο - λάδι, ακουαρέλα, μολύβι, ή πε-

1 1

Page 11: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

νάκι καί αραιωμένη σινική. Αυτά θά τά εξετάσω στά επιμέρουςκεφάλαια. Θά δούμε ακόμα που ταιριάζουν τά διάφορα μέσα, καίσέ ποιους τύπους λουλουδιών αντιστοιχούν καλύτερα. Αν δένπεριλαμβάνω τό παστέλ, δέν είναι επειδή τό θεωρώ ακατάλληλο- κάθε άλλο. Όμως επειδή προσωπικά δέν τό έχω δοκιμάσει,νομίζω πώς είναι ασφαλέστερο νά μιλήσω μόνο γιά όσα ξέρω.

Στό βιβλίο αυτό δίνω πολλά σχέδια, γιατί μόνο μέ τίς λεπτο-μέρειες μπορώ νά στηρίξω τά όσα λέω γιά τίς προκαταρκτικέςσπουδές. Δείχνουν όμως καί τή θαυμάσια ποικιλία τών μεγεθών,των σχημάτων καί τών χαρακτηριστικών τών λουλουδιών, πούείναι στή διάθεση του ζωγράφου, αν καταλάβουμε καλά τή δομήτους, τότε είμαστε ελεύθεροι νά επιχειρήσουμε μιά προσωπικήπροσέγγιση.

Επειδή υπάρχει τάση νά παραμελείται ή τέχνη τού στολίσμα-τος τών λουλουδιών, περιέλαβα μερικά παραδείγματα μέ τάοποία ελπίζω νά σάς κάνω νά προσέξετε ορισμένους βασικούςκανόνες όσο αφορά τό σχέδιο, τό περίγραμμα, τήν ισορροπία καίτή χρωματική αρμονία, γιατί κανένας άπ' αυτούς δέν πρέπει νάαγνοηθεί, αν θέλετε ό πίνακας σας νά γίνει αποδεκτός καί άπότόν ειδικό βοτανολόγο καί άπό τόν έμπειρο γνώστη της ζωγραφι-κής λουλουδιών. Γιατί, όπως ακριβώς ό πορτραιτίστας φροντίζεινά βάλει τό μοντέλο του στό σωστό φόντο, έτσι καί τά λουλούδια- μοντέλα πρέπει νά τοποθετηθούν όσο πιό καλά γίνεται.

Σήμερα, ή ζωγραφική τών λουλουδιών καλύπτει μιά τεράστιαακτίνα, πού μπορεί νά περιλάβει «τους πλούσιους χειρισμούςτης απατηλής λεπτομέρειας», πού χαρακτηρίζει τους Ολλαν-δούς ζωγράφους, καθώς καί τό λεπτό καί λυρικό ιμπρεσιονισμότης Γαλλικής Σχολής, γι' αυτό καί οί πίνακες πού έχουν θέματους λουλούδια υπολογίζονται πολύ περισσότερο, άπ' ό,τι μισόναιώνα πρίν. Στό επόμενο κεφάλαιο μπορούμε νά παρακολουθή-σουμε τήν πρόοδο πού έγινε μέ τους αιώνες.

ΠΑΝΣΕΔΕΣ

Page 12: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Η ζωγραφική λουλουδιώνμέσα απ' τους αιώνες

ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ στό παρελθόν, άρκεί νά μάς θυμίσει πώς ή ζωγρα-φική των λουλουδιών έχει μακριά καί ξεχωριστή, αν καί κά-

πως αργή, ιστορία.Πρόσφατες ανασκαφές, πού έφεραν στό φώς τοιχογραφίες

της Πομπηίας, αποκάλυψαν ζωγραφικά θέματα μέ λουλούδια καίκήπους, πού τό στυλ τους χαρακτηρίζεται opus topiarum*. Σ αυ-τές τίς ζωηρές αναπαραστάσεις, ή τέχνη καί ή φύση φαίνεταιπώς συμμαχούν, μέ θαυμάσια αποτελέσματα.

Είναι ακόμα γνωστό ότι οι παλιότερες ζωγραφιές λουλουδιώντοποθετούνται περίπου πρίν άπό δυό χιλιάδες χρόνια, άπό τάάτσαλα γραντζουνίσματα τού παλαιολιθικού ανθρώπου. Μέ τόπέρασμα του χρόνου, οί ζωγραφιές αυτές συνέχισαν νά βελτιώ-νονται καί νά εξελίσσονται, ώσπου κάποτε έγιναν εικόνες γιά τάβιβλία της βοτανολογίας, όπου χρειαζόταν μεγάλος ρεαλισμός -καί επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό.

Όπως συχνά συμβαίνει, ωστόσο, οί ζωγραφιές αυτές εκφυλί-στηκαν σιγά σιγά, καί άπό λεπτομερή αντίγραφα έγιναν τυπο-ποιημένη εικονογράφηση τού κειμένου. Αναβίωση τού νατου-ραλισμού δέν έγινε, ουσιαστικά, πρίν άπό τήν αναγέννηση, όπουό ζωγράφος τών λουλουδιών δούλεψε μόνος του, καταγράφον-τας τά σπάνια λουλούδια στους κήπους τών αρχοντικών. Οίπραγματικά μεγάλοι ζωγράφοι λουλουδιών πού ακολούθησαν,ήταν εκείνοι πού βρήκαν τήν ομορφιά στην αλήθεια καί πού, άνκαί καταλάβαιναν καί θαύμαζαν τά λουλούδια άπό βοτανολογικήσκοπιά, ωστόσο τά απεικόνιζαν μέ τό κριτικό μάτι καί τό επιδέξιοχέρι τοϋ καλλιτέχνη.

* Εργο έντεχνης κηπουρικής (Σ.τ.Μ.)

13

Page 13: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Εκείνη τήν εποχή τέτοιοι ζωγράφοι άκμασαν στην Αγγλία, τήΓαλλία καί τή Γερμανία, καί ιδιαίτερα στην Ολλανδία, καί δείγ-ματα των πλούσια ζωγραφισμένων συνθέσεων τους βρίσκουμεσέ πολλές από τίς εθνικές συλλογές μας. Εχει ενδιαφέρον έδώνά σημειώσουμε, πώς έκριναν αναγκαία ορισμένα είδη λουλου-διών, για τίς συνθέσεις τους. Γιά παράδειγμα, στό μεγαλόπρεπο«Βάζο μέ Λουλούδια» του Βάν Χούισον (National Gallery), διακρί-νουμε πηγουνιές, παπαρούνες, άγριόκρινα, άλθαίες, λουλούδιαμηλιάς, νάρκισους καί άλλα λουλούδια πού φυτρώνουν στά τέλητής άνοιξης καί τίς αρχές τού καλοκαιριού.

Παραδείγματα άλλων επιβλητικών πινάκων μέ λουλούδια,όπου τά λογής λογής υπέροχα (άν καί πολύ μεγεθυμένα) λου-λούδια χύνονται άπ' όλες τίς μεριές ενός διακοσμητικού βάζου ήυδρίας, είναι χαρακτηριστικά των έργων τού Γιάν Βάν Ος, τουΡέεϋς, του Μπρυσέλ καί του Χέμ. Ζωγραφισμένα μέ μεγάλη επι-δεξιότητα καί μιά εκπληκτική προσοχή στην παραμικρή λεπτομέ-ρεια, τονίζονται ακόμα περισσότερο μέ τό εντυπωσιακό ζωγρά-φισμα καί τήν αντίθεση πού κάνει τό σκοτεινό, σχεδόν μαύροφόντο τους.

«Βάζο μέ Λουλούδια» του Βάν ΧούισονNational Gallery, Λονδίνο

Page 14: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

«Σπουδή Λουλουδιών»Φαντέν - λά - Τουρ

National Gallery. Λον-

δίνο

Αντίθετα άπ' τήν αφθονία αυτού του υλικού, ό Φαντέν - λά -Τουρ, ό μεγάλος Γάλλος ζωγράφος λουλουδιών, αρκέστηκε σέτριαντάφυλλα, καπουτσίνια καί ντάλιες, πού τά 'βαλε σ' ένα γυά-λινο βάζο στό «Σπουδή Λουλουδιών» (National Gallery), αν καί δένπρέπει νά περάσει απαρατήρητο τό χρυσό τριαντάφυλλο πού εί-ναι πάνω στό τραπέζι, δίπλα στό βάζο! (Αναρωτιέμαι, αν αυτό τόπαραμελημένο ή πεσμένο λουλούδι ήταν ή αρχική του πρόθεση,πού τόσο επίμονα καί κουραστικά ακολούθησαν πολλοί ερασιτέ-χνες ζωγράφοι τά περασμένα χρόνια...).

Τά τριαντάφυλλα, τό σκέφτομαι πολλές φορές, ήταν ή με-γάλη αγάπη του Φαντέν - Λά - Τουρ, καί σίγουρα κανένας δέν τάζωγράφισε καλύτερα. Κοιτάξτε στή National Gallery, όπου βρί-σκονται δυό αριστουργήματα του. Γιατί σ' αυτά τά δείγματα, μάςσυναρπάζει ή ρεαλιστική τους παρουσίαση, μέσα στό πλαίσιο τηςκαλλιτεχνικής αναφοράς, ένώ κάθε κίνδυνος συναισθηματισμούαποφεύγεται. Πραγματικά, μάς εντυπωσιάζει ή εικονογραφικήακεραιότητα τοϋ τριαντάφυλλου, αντί νά μάς συναρπάζει κά-ποιος συναισθηματικός συσχετισμός πού τό συνοδεύει.

Καθώς τά χρόνια περνούσαν, χρησιμοποιούνταν όλο καί λιγό-τερα λουλούδια, καί συχνά προτιμούνταν λουλούδια ενός εί-δους. Πολύ γνωστά παραδείγματα έρχονται άπό τό χώρο τουΜανέ, πού μπορεί νά συγκεντρώνει καί νά κρατάει τήν προσοχήμας σέ δυό μπουμπούκια τριαντάφυλλου μέσα σ' ένα βάζο τηςμαρμελάδας, καί του Βάν Γκόγκ, πού δείχνει όλη τήν αγάπη καί

15

Page 15: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

«Ηλιοτρόπια» Βάν Γκόγκ

National Gallery. Λον-

δίνο

τό πάθος του σέ μερικά ταπεινά ηλιοτρόπια. Είπαν κάποτε πώς όΡενουάρ ζωγράφιζε τίς γυναίκες σάν λουλούδια καί τά λουλού-δια σάν γυναίκες. Ξέρουμε τί εννοείται μ' αυτή τήν ποιητική ανα-λογία, καί τά δείγματα πού έχουμε άπ' τό πινέλο του, μαρτυρούντη θηλυκιά χάρη πού δίνει στά απλά του λουλούδια.

Σίγουρα κι αυτός καί άλλοι, πέτυχαν μιά δροσιά καί μιά ευ-θραυστότητα στους πίνακες τους, πού σπάνια βρήκε τό όμοιοτης. Μόνο ό Σεζάν όμως, πού φοβόταν τό συναίσθημα, κατάφερενά ξαναπιάσει τή στέρεη φόρμα των λουλουδιών, καί γιά νά τόπετύχει - έχει ενδιαφέρον νά τό θυμηθούμε έδώ - επειδή δού-λευε πολύ αργά, λένε πώς έμαθε νά ζωγραφίζει μέ ψεύτικα λου-λούδια, πού δέν ξεθωριάζουν ούτε χρειάζονται αντικατάστασηκάθε λίγο! (Βιάζομαι νά προσθέσω, πώς δέ χρειάζεται νά υποτι-μηθεί μιά τόσο αμφισβητήσιμη μέθοδος, παρά τό γεγονός ότι τάτεχνητά λουλούδια κατάντησαν πιά θλιβερά!)

Καί ό Γκωγκέν καί ό Βάν Γκόγκ, ένιωσαν τήν ανάγκη ν' απο-δώσουν τά λουλούδια μέ τρόπο ρωμαλέο, δίχως συναισθηματι-σμό, καί μάς έδωσαν πίνακες πού θά μπορούσαμε νά πούμε ότιέχουν δική τους ζωή (πράγμα πού ισχύει ακόμα καί γιά μερικούςμοντέρνους πίνακες μέ λουλούδια).

Στήν εποχή μας, πού δέ λείπουν τά λουλούδια γιά μοντέλα,είναι ενδιαφέρον νά θυμηθούμε ότι τό δέκατο τέταρτο, τό δέ-κατο πέμπτο καί τό δέκατο έκτο αιώνα, (όπως μάς λέει ό Σασεβε-ρέλ Σίτγουελ) ό αριθμός καί ή ποικιλία των λουλουδιών πού είχεστη διάθεση του ό ζωγράφος, περιορίζονταν «σέ ελάχιστα τριαν-τάφυλλα, καί στά απλά εμπορεύματα τών ανθοπωλείων: γαρί-φαλα, μαργαρίτες, βιολέτες, βίγκες, παπαρούνες καί ήρανθή.Αυτά ήταν όλα κι όλα τά λουλούδια τους».

16

Page 16: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Σ' αυτή τή σύντομη επισκόπηση, χρειάζεται μόνο νά προσθέ-σουμε πώς, άσχετα αν οι πίνακες μέ τά λουλούδια είναι τυπικοί,εξωτικοί, ρομαντικοί ή αυστηρά πιστοί, φαίνεται καθαρά ότι τάλουλούδια όλων των ειδών, τών σχημάτων καί τών χρωμάτων,έχουν εμπνεύσει τους ζωγράφους κάθε σχολής καί κάθε εποχής,ίσαμε σήμερα, καί μάλιστα καλλιτέχνες τόσο διαφορετικούς, σάντόν Μπονάρ, τόν Μάθιου Σμίθ, τόν Ντέηβιντ Τζόουνς, τόν ΑιβονΧίτσενς, τή Μαρσέλα Σμίθ, τόν Τζών Φάρλεϊ, τόν Τζών Λανκά-στερ κι ακόμα καί τόν Πικάσο, πού τά πολύ γνωστά «Λουλούδιασέ βάζο» είναι, νομίζω, από τους πιο δημοφιλείς πίνακες του.

Θά 'πρεπε νά πούμε ότι άπό τους μεγάλους ζωγράφους τούπαρελθόντος πού έφτιαξαν ακουαρέλες, έχουμε δυστυχώς ελά-χιστα δείγματα στίς δημόσιες πινακοθήκες μας. Κι αυτό γιατί, σέτούτο τό μέσο, ή ζωγραφική λουλουδιών συνδέθηκε μέ τήσφαίρα τής βοτανολογίας, καί αφέθηκε σέ μεγάλο βαθμό στά

«Λουλούδια σέ Βάζο»ΠικάσοNational Gallery,

Λονδίνο

Page 17: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

χέρια ερασιτεχνών, απομένοντας έτσι λίγο πολύ δίχως αναγνώ-ριση (εκτός άπό τους σοβαρούς συλλέκτες), γιατί θεωρήθηκεπώς δέν άξιζε κρατική προστασία καί ένταξη σέ πινακοθήκες.

Μόνο σέ ιδιωτικές συλλογές καί στό Μουσείο τής ΦυσικήςΙστορίας τό Βρετανικό Μουσείο, κι ακόμα στους Βασιλικούς Βο-τανικούς Κήπους στό Κιού, είναι πιθανό νά δείτε δείγματα άπό τόχέρι φημισμένων ζωγράφων όπως ό Βάν ντέρ Γκόες (δέκατοςπέμπτος αιώνας), ό Αλεξάντερ Μάρσαλ (δέκατος έβδομος αιώ-νας), ό Π. Τζ. Ρηντάουτ (δέκατος όγδοος αιώνας), ή ΚλάραΠόουπ (δέκατος ένατος αιώνας) καί ό Πώλ Ρόμπερτ (εικοστόςαιώνας).

«Λουλούδια» Τζών Λανκάστερ

Ιδιοκτησία Τζ. Μπ. Μίντλετον, Τσάρλσταουν, Ν. Καρολίνα, ΗΠΑ

18

Page 18: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΠΑΠΑΡΟΥΝΕΣ

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ

ΝΕΡΟΚΑΡΔΑΜΑ

ΤΡΕΙΣ ΚΥΚΛΙΚΕΣ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ

Page 19: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Αξιολόγηση τών λουλουδιών

Υ ΠΑΡΧΟΥΝ μερικά λουλούδια πού, άπό παράδοση, ή σε συ-σχετισμό μέ θρύλους, είναι γιορταστικά, ρομαντικά ή επο-

χικά.Ό κρίνος της Παναγίας αποτελεί τυπικό παράδειγμα, μέ τό

πασχαλιάτικο μήνυμα της αθανασίας πού φέρνει. Μέ τόν ίδιοτρόπο, αλλά μέ αντίθετους συσχετισμούς, ή παπαρούνα γεν-νούσε έδώ καί χρόνια πολύ πιό θλιβερές αναμνήσεις άπό τόνπρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Καί μόλο πού τό ρόδο θά ξυπνάειπάντα μνήμες στον ιστορικό ή στην καρδιά τών νεαρών ερωτευ-μένων, ό χαρακτήρας της ορχιδέας μπορεί νά περιγραφεί καλύ-τερα άπό τήν ιστορία τοϋ άθεου, πού όταν πρωτόδε ορχιδέες σέανθοκομική έκθεση, έφυγε πιστεύοντας στό διάβολο!

Καί πάλι, όσο κι άν μερικά ανθεκτικά (αν καί κατώτερα) λου-λούδια, όπως ό γάλανθος, τά ήρανθή καί τ' άγριόκρινα, πάσχουνακόμα άπό τό βάρος του τρυφερού συναισθήματος, ή τουλίπα,πού οι μοντέρνοι ζωγράφοι τήν άρπαξαν (ή τήν έσωσαν;) άπότους μεγάλους Φλαμανδούς δασκάλους γιά νά τήν αξιοποιήσουνσύμφωνα μέ τους δικούς τους σκοπούς, άντεξε πολύ καλά σ'αυτή τήν αναπροσαρμογή. Μακριά άπό κάθε τέτοια μοντέρνααναβίωση, ωστόσο, ορισμένα λουλούδια τού αγρού, όπως τό χε-λιδονόχορτο, ή καμπανούλα καί ή λυχνίδα, φαίνονται νά συνυ-πάρχουν αμήχανα μέ κομψά λουλούδια τών θερμοκηπίωνόπωςτά λούπινα, οι ντάλιες κι οι γλαδιόλες. (Πραγματικά, θά μπορού-σαμε νά συνεχίσουμε γιά πολύ ακόμα τήν απαρίθμηση τών λου-λουδιών, αναφέροντας τα κατά τάξεις, περιοχές ή καί απλά ανά-λογα μέ τό τί συμβολίζουν!).

Εκτός άπ' αυτά πού ήδη αναφέραμε, άλλα λουλούδια τηςέξοχης, πού μάς είναι αγαπητά άπό τίς παιδικές μας αναμνήσειςή άπό τήν ποίηση, θά μπορούσαν ν' αναφερθούν έδώ γιατί, ανά-λογα μέ τήν εποχή, μπορούν νά φτιάξουν μιά αρμονική σύνθεσησέ πίνακες μέ λάδι ή ακουαρέλα. Ανάμεσα στά πολλά, θά πρέπειν' αναφέρουμε ειδικά τά κενταύρια, τους άγριους άσφόδελους,τό άγιόκλιμα, τό αθάνατο, τους κατιφέδες, τά άγριόκρινα, τά

2 0

Page 20: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

1. 'Ολόκληρη2 Πλάι 4. Μια ποικιλία μέ φύλλα3. Πίσω όψη 5. Λεπτομέρεια καινούριου φύλλου

Page 21: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΤΟΥΛΙΠΑ

Λεπτομέρειες διάφορων θέσεων του λουλουδιού και χαρακτηριστικέςκαμπύλες στή διάρκεια της ανάπτυξης του

22

Page 22: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Τέσσερις ποικιλίες

ΟΡΧΙΔΕΑΣ

άγριοτριαντάφυλλα, τους ομφαλούς, τίς κίτρινες μαργαρίτες,τίς κόκκινες ορχιδέες, τίς τρικοκκιές, τίς δρακοντιές, τά γαζού-λια, τίς πασχαλίτσες, τίς νεραγκούλες, τίς βίγκες καί τους κρό-κους.

Καί μιά καί μιλάμε γιά ονόματα, όπως μας θυμίζει ή ΚλαίρΛέιτον στό συναρπαστικό βιβλίο της Τέσσερις Φράχτες, πού είναιεικονογραφημένο μέ θαυμάσιες δικές της γκραβούρες, «Νιώθεικανείς μεγάλη λύπη στ' αλήθεια, πού τά παλιά ονόματα των λου-λουδιών μας θάβονται τόσο γρήγορα κάτω άπό τους επιστημονι-κούς τίτλους τους. Σχεδόν κανείς πιά δέ μιλάει γιά «σκυλάκια»,κι όμως πόσο πιό όμορφο είναι τούτο τό όνομα άπό τά «άντίρ-ρινα»; Τά ρόδινα γαριφαλάκια έγιναν δίανθοι, καί στίς χωριάτι-κες αυλές ο ταπεινός κατιφές έγινε καλενδούλη...»

Καί ποιος μένει ασυγκίνητος μπροστά στά ονόματα πού δί-νουμε στους άγριους πανσέδες στό Λίνκολνσαϊρ; «Φίλα την στηνπόρτα», «ό Τζάκ στό φράχτη» καί «καθρέφτης της Αφροδίτης»...

23

Page 23: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΑΓΡΙΟΚΡΙΝΑ (ΙΡΙΔΕΣ)

1. Βασικά σχήματα2 και 3. Έλαφρή κίνηση πού παρατηρείται καθώς σχεδιάζουμε ένα λου-λούδι4. Άγριόκρινο τού νερού

Page 24: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΑΓΡΙΟΚΡΙΝΑΧαρακτηριστικά

σχήματα

Με τά ονόματα πού ανέφερα, ελπίζω πώς θά ενθαρρύνω τόναναγνώστη νά διευρύνει τή γνώση του γιά τ' αγριολούλουδα,γιατί φυσικά στό τέλος τέλος μόνο μέ τή δοκιμή μαθαίνουμε νάτά ξεχωρίζουμε καί νά φτάνουμε στην τελική εκλογή μας, ανά-μεσα στό τόσο πλούσιο λουλουδένιο εμπόρευμα πού είναι στήδιάθεση του ζωγράφου.

Άπ' όλη τήν ποικιλία τών κήπων καί τών ανθοπωλείων,έφτιαξα ένα κατάλογο πού βρίσκεται στό τέλος του βιβλίου, κι ανκι έχω περιλάβει εκεί καί τους ασφόδελους (πού μας γεμίζουνθάμπωμα καί χαρά, καθώς υπόσχονται τόν ερχομό της άνοιξης),μέ τό πολύ ζωηρό κίτρινο χρώμα τους αποδείχνονται, άπ' ό,τιμου λέει ή πείρα μου, αδέξιο στοιχείο όταν χρησιμοποιούνταιστή ζωγραφική, μαζί μέ άλλα λουλούδια. Κοντά στ' άλλα, σέ παι-δεύουν πολύ στό ζωγράφισμα!

25

Page 25: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

Τό σχεδίασμα των λουλουδιών

Π ΙΝΑΚΕΣ μέ λουλούδια, όπως εύστροφα παρατηρεί ό Γουίλ-φριν Μπλάντ, «έγιναν σέ διάφορες εποχές, άπό διαφορετι-

κούς καλλιτέχνες καί γιά διάφορους σκοπούς, άπό τολμηρούςεξερευνητές στην υπηρεσία της επιστήμης, καί άπό ντροπαλέςγεροντοκόρες «προς δόξαν Θεού»! Άπό τους πρώτους κερδί-σαμε πολλά, μά ζημιωθήκαμε άπό τίς τελευταίες, κυρίως επειδήπλησίασαν μέ υπερβολικό συναισθηματισμό, καί μιά λανθάνουσααδυναμία - πού τή θεωρούσαν λεπτότητα - τή ζωγραφική τους.

Κινδυνεύοντας νά επαναλάβω μιά κοινοτοπία, θά 'λεγα πώςπρέπει νά μελετήσουμε τά λουλούδια, αν θέλουμε νά τά ζωγρα-φίσουμε καλά. «Δέστε τά κρινάκια... πώς μεγαλώνουν» - αυτόταιριάζει πολύ στον αρχάριο. Καί γιά νά «δούμε» καλά οποιοδή-ποτε λουλούδι, πρέπει νά καθίσουμε καί νά τό σχεδιάσουμε.Μόνο τότε μαθαίνουμε τά πάντα γι' αυτό. Τό σχήμα, τή φόρμα,τήν ξεχωριστή του προσωπικότητα καί τόν τρόπο πού μεγαλώνει.Κι αυτή ή γνώση εξασφαλίζεται μόνο αν ζωγραφίσουμε τό λου-λούδι άπό τό πλάι, ανφάς, τρία τέταρτα, άπό πίσω - μέ δυόλόγια, άπ' όλες τίς μεριές! Τότε θ' ανακαλύψουμε πόσο διαφορε-τικές είναι αυτές οί όψεις του λουλουδιού, καί πόσο χρήσιμη ήγνώση τους, όταν ζωγραφίζουμε ένα θέμα μέ λουλούδια, όπουμερικά φαίνονται ολόκληρα, άλλα, του ίδιου είδους, ίσως προ-φίλ, ενώ άλλα πάλι φαίνονται άπό πίσω.

Γιατί, αντίθετα άπ' ό,τι ίσως πιστεύετε, θά πρέπει νά σάς το-νίσω άπό τώρα πώς τά λουλούδια δέν είναι πειθαρχημένα μον-τέλα!

Κάθε αεράκι, όσο ελαφρύ κι αν είναι, θά κάνει τό λουλούδι νάτρεμουλιάσει στό κοτσάνι του, κι αυτό θά συμβεί αν φυτρώσειστην εξοχή ή στό περιβόλι. Όμως μέσα στην ησυχία καί τήνάπνοια τοϋ ατελιέ, τά κοτσάνια τών λουλουδιών καμπυλώνουν ήτεντώνονται, καί τά πέταλα ανοίγουν καί κλείνουν μαγικά, ήακόμα γυρίζουν άλλου τό πρόσωπο τους, προς τό φώς, κι αυτόμπορεί νά μάς ξεβολέψει αρκετά.

26

Page 26: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΡΙΝΑΚΙΑΔιάφορες μορφές της οικογένειας του Κρίνου (βλ. καί νούφαρα, σ. 10)

27

Page 27: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Απ' αυτή τήν άποψη, όταν τά σχήματα καί τά χρώματα τωνλουλουδιών ζωγραφίζονται σάν μονάδες, ξεχωριστά, μέσα σέ μιάπροσεχτικά σχεδιασμένη σύνθεση, αυτή ή διαφοροποίηση μπο-ρεί νά δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα, πού λύνεται μόνο μέ τήνεπίπονη μελέτη.

Πολύ σωστά ειπώθηκε ότι «Ή ευκολία στό χρώμα αποκτιέταιεύκολα, αλλά τό σωστό μάτι γιά τό σχέδιο αποκτιέται μόνο μέ τήνεπίμονη παρατήρηση». Κι αυτή ή σχολαστικότητα καί ή μελέτηπρέπει νά γίνουν ευχαρίστηση γιά μάς κι όχι υποχρέωση, γιατί τόθέμα μας, άπό τήν ίδια του τή φύση, φτιάχνει θαυμάσιους πίνα-κες καί παρουσιάζει μεγαλύτερη ποικιλία σέ σχήματα, μεγέθη καίχρωματισμούς, άπ' όλες τίς ζωντανές μορφές της φύσης.Έπειτα, ή φύση φροντίζει νά βρίσκονται όλες οι μορφές της, οιλεπτομέρειες καί οι προσθήκες, πάντα σέ τέλεια αρμονία μεταξύτους. Ετσι ή σπουδή των φύλλων πού συνοδεύουν τά λουλούδιαθά 'πρεπε νά γεννήσει τό θαυμασμό μας, γιά τό πόσο σωστάταιριάζουν στό σκοπό τους. Τό φύλλωμα είναι πάντα τό κατάλ-ληλο γιά τό κάθε λουλούδι, καί τό στηρίζει ή τό επιδείχνει όσοκαλύτερα γίνεται. Κοιτάξτε τά σπαθωτά, γυαλιστερά φύλλα τηςτουλίπας, ή τό αγκαθωτό φύλλο του λούπινου. Δοκιμάστε νάσυγκρίνετε τό απλό σχήμα καί τό μικρό μέγεθος στό φύλλο τοϋτριαντάφυλλου, μέ τό φουντωτό καί φτερωτό φύλλωμα του κα-πουτσίνου, καί σκεφτείτε τί θά γινόταν αν τά φύλλα αυτά άλλα-ζαν θέση μεταξύ τους!

Σίγουρα μάς βοηθάει αν, προσπαθώντας νά ζωγραφίσουμε τάλουλούδια σωστά, ανταμειφθούμε ζωγραφίζοντας τα καλά καίμέ άνεση, γιατί πρέπει νά πούμε πώς τά αδέξια ζωγραφισμέναλουλούδια, πού είναι αποτέλεσμα μεγάλης προσπάθειας, όσο κιαν φροντίσουμε τή θέση καί τό χρώμα τους, δέ θά ικανοποιή-σουν τον έμπειρο κριτικό. Γιατί όλα τά λουλούδια, αν καί ϊσωςδέν ασκούν τήν Ίδια έλξη, έχουν μιά χάρη, μιά προσωπικότητα,μιά ξεχωριστή ποιότητα τύπου καί σχήματος καθώς καί χρώμα-τος, πού πρέπει νά τή μελετήσουμε καί νά τή μιμηθούμε μέαγάπη καί φροντίδα.

Όταν λοιπόν ζωγραφίζουμε τό λουλούδι, έχει σημασία, όπουγίνεται, νά περιλάβουμε καί τό φύλλο, καί νά προσέξουμε τόμέγεθος του σέ σχέση μέ τό λουλούδι, καί τόν ξεχωριστό τρόποπού αναπτύσσεται. Ό Γουώλτερ Χούντ Φίτς λέει, μέ τό δίκιο του,

28

Page 28: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΡΙΝΑΚΙΑ ΣΕ ΒΑΖΟ

Page 29: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΝΤΑΛΙΕΣ

Χαρακτηριστικό κυκλικό σχήμα στην ανάπτυξη τής ΝΤΑΛΙΑΣ.

Page 30: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

κατά τή γνώμη μου, ότι «κάποια γνώση βοτανικής, έστω κι ελάχι-στη, έχει μεγάλη αξία, γιατί δίνει στον καλλιτέχνη τή δυνατότηταν' αποφύγει λάθη πού διαιωνίζονται ακόμα καί σε έγκυρα σχέδια,όπως π.χ. ό αφύσικος αριθμός στημόνων σ' ένα λουλούδι ή πάλιτό νά του βάλουμε μικρότερη ωοθήκη άπό τό κανονικό, ή τόαντίθετο... πράγματα πού καί μέ λίγη έστω γνώση, μπορούν ν'αποφευχθούν». Καί προσθέτει: «Είναι πολύ πιό έγκυρο νά δίνειςμέ τό έργο σου ένα παράδειγμα παρά μιά προειδοποίηση». Θαυ-μάσια παρατήρηση.

Ετσι, ακόμα καί σ' ένα ίσιο κοτσάνι, υπάρχει πάντα κάποιακαμπύλη, καί πρέπει ακόμα νά προσέξετε αν τό κοτσάνι είναιτετράγωνο, στρογγυλό, ραβδωτό κλπ. Όταν φτιάχνουμε φύλλα,είναι καλύτερο νά ζωγραφίζουμε πρώτα τό κεντρικό τους νεύρο,φροντίζοντας νά 'χει πάντα κάποια καμπύλη, καί νά σημειώνουμεπού αρχίζουν οι διακλαδώσεις των άλλων νεύρων.

Θά πρέπει επίσης νά προσέξουμε ότι τά φύλλα εϊναι εϊτε«απλά» όσο άφορα τό περίγραμμα τους, εϊτε πριονωτά, αγκα-θωτά ή λοβωτά, καί πώς έχουν τή συνήθεια νά γυρίζουν προς τάπάνω στην άκρη. Μέ τά λουλούδια, ένα απλό παράδειγμα γιά νάξεκινήσουμε είναι τά ήρανθή. Πιό πολύπλοκα σχήματα έχουν: τόάγριόκρινο, τό νεροκάρδαμο, τό άκόνιτο καί ή φούξια. 'Εκείναπού λέγονται χειλανθη έχουν συνήθως διάφορους τύπους, καί ό

...και μερικές όψεις του ΓΑΡΙΦΑΛΟΥ

Page 31: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΣΚΟΙΝΟΠΡΑΣΑ, ΥΠΟΥΡΙΔΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΣΙ-

ΝΑΔΕΣ

ΤΟΥΛΙΠΕΣ ΚΑΙ ΝΑΡΚΙΣΟΙ

ΒΑΤΟΜΟΥΡΑ ΚΑΙ ΦΥΛΛΑ ΤΥΦΗ, ΜΥΡΤΙΑ ΚΑΙ ΕΛΑΤΟ

Page 32: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

σωλήνας μπορεί νά είναι μακρύτερος άπό τόν κάλυκα, καί τόπάνω χείλος κοντύτερο ή μακρύτερο άπό τό κάτω. Άπ' όλα τάλουλούδια, ίσως ή ορχιδέα είναι πιό δύσκολο νά σχεδιαστεί, γιατίέχει τέτοιες ποικιλίες σχήματος, μεγέθους, φόρμας καί χρώμα-τος! Καί μόνο οι λεπτομέρειες μπερδεύουν τό μάτι, γιατί αποτε-λείται άπό τήν ωοθήκη, πού τήν υπερκαλύπτουν τρία σέπαλα,δύο πέταλα, ένα χείλος καί μία στήλη.

Αν αναλογιστούμε τόν αριθμό καί τήν ποικιλία των λουλου-διών πού είναι στή διάθεση του ζωγράφου, δεν υπάρχει κίνδυνοςνά μας λείψουν τά μοντέλα, παρόλο πού δέν είναι όλα εύκολο νάτά βρούμε, ούτε καί εξίσου ελκυστικά γιά ζωγραφική ή σχέδιο.Δέν πρέπει όμως νά ξεχνάμε, όταν μάς λείπει τό ζωγραφικόυλικό, πώς τά αγριολούλουδα, όπως είπα καί πιό πρίν, ζωγραφί-ζονται εξίσου καλά καί συμμορφώνονται ανάλογα μέ τή σύνθεση,γι' αυτό καί δέν πρέπει νά τ' αποκλείσουμε. Γιά τήν εικονογρά-φηση αυτού του κεφαλαίου, δίνω ελπίζω αρκετά παραδείγματαάπό λεπτομέρειες λουλουδιών, γιά ν' ανοίξω τήν όρεξη τού ανα-γνώστη, ν' αρχίσει κι αυτός μιά δική του συλλογή μέ σπουδέςλουλουδιών.

Γιά τά σχέδια αυτά, νομίζω πώς οι περισσότεροι καλλιτέχνεςχρησιμοποιούν κοινό μολύβι, καί μάλιστα αρκετά σκληρό. Πάν-τως έγώ προτιμώ τό μαλακό μολύβι (Β ή ΒΒ), γιατί φτιάχνει μιάπιό κρουστή γραμμή καί, αντίθετα άπό τό γραφίτη, δέ γυαλίζειόταν τό χρησιμοποιούμε γιά βαθιούς τόνους. Τό κάρβουνο, ανκαί κατά γενική παραδοχή είναι περισσότερο ευαίσθητο καί υπο-βλητικό άπό τά άλλα, δέν έχει τήν ουσιαστική ακρίβεια πού απαι-τείται καί, ακόμα κι όταν φιξαριστεί στό τέλος, δέ δένει καλά μέτά αραιωμένα χρώματα καί σέ πολλές τέτοιες σπουδές ξεχωρι-στών λουλουδιών, τό πέρασμα ενός αραιωμένου χρώματος είναιπροτιμότερο καί δίνει μιά πρόσθετη ποιότητα, πού, ιδιαίτερα στάβοτανολογικά σχέδια, καταλήγει σέ γοητευτικά αποτελέσματα.

Ή χρήση χρωματιστών μολυβιών είναι άλλη μιά ελκυστική μέ-θοδος, μέ τήν οποία μπορεί νά ενισχυθεί περισσότερο τό ασπρό-μαυρο σχέδιο. Ή πλατιά γκάμα χρωμάτων τους είναι ικανοποιη-τική καί μέ τό παραπάνω γιά τήν πιστή απεικόνιση τού πρωτότυ-που χρώματος.

Καλό είναι νά φιξάρουμε τό αρχικό σχέδιο πρίν τό δουλέ-ψουμε μέ χρωματιστά μολύβια, γιατί αλλιώτικα δουλεύοντας τό

3 3

Page 33: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

χρώμα, υπάρχει κίνδυνος νά μουτζουρωθει τό σχέδιο.Δέν πρέπει επίσης νά επιχειρήσουμε κανένα περίπλοκο

χρώμα στο φόντο, καί αν θέλουμε μόνο μιά επίπεδη απόχρωση,τότε συστήνω τό ελαφρά χρωματισμένο χαρτί, γιατί υπάρχει σέπολλές αποχρώσεις στά ειδικά καταστήματα καί μπορείτε νά δια-λέξετε τή σκιά πού θά εναρμονίζεται μέ τό χρωματιστό σχήματών λουλουδιών.

Αν μάλιστα πρωταρχικό μέλημα μας είναι νά ξεκινήσουμε μέσπουδές τών μεμονωμένων λουλουδιών, όπου θά μπορέσουμενά προσέξουμε καλύτερα τά χαρακτηριστικά τους, τότε αυτόπού θεωρείται επίπονη δουλειά, θ' αποδειχτεί μιά ευχαρίστησηπού ανταμείβει. Σέ όσους όμως άπό τους αναγνώστες μου απο-φεύγουν μιά τόσο ακριβή άσκηση, καί βλέπουν καχύποπτα κάθεζωγραφισμένο λουλούδι σάν προϊόν μιας τόσο περίπλοκης έπι-

ΓΕΡΑΝΙ1. Λουλούδια καί φύλλα2. Πλαϊνή άποψη, πού δείχνει τήν ένωση λουλουδιών καί φύλλων

πάνω στό κοτσάνι

Page 34: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΟΡΤΑΝΣΙΑΜικρά λουλουδάκια πούμεγαλώνουν σέ μπουκέτα

θεώρησης, θά συνιστούσα νά επιχειρήσουν τήν εντελώς αντί-θετη προσέγγιση! Θά τους συμβούλευα νά ξεκινήσουν ανέμελα,μ' ένα φορτωμένο πινέλο, χωρίς νά γίνει πρώτα τό σχέδιο, μέμοναδικό τους κίνητρο τήν έντονη επιθυμία νά αποδώσουν τήνεντύπωση των λουλουδιών σάν κάτι ζωντανό. Όσο όμως κι αντολμώ νά πώ πώς, αν αυτή είναι ή προσωπική σας αντίδρασηαπέναντι στά λουλούδια, τότε έτσι θά πρέπει νά προσπαθήσετενά τά ζωγραφίσετε χωρίς νά τό πολυσκεφτοσαστε, εϊναι αναγ-καία κάποια επιφύλαξη ή προειδοποίηση, γιατί πάνω στή βιασύνηνά δημιουργηθεί μιά έκρηξη χρωμάτων, μέ εντυπωσιακό αποτέ-λεσμα, μπορεί στην αρχή νά πετύχετε μόνο ένα λουλουδένιοπυροτέχνημα, πού θά τυφλώνει τό μάτι καί δέ θά τό αφήνει νάμελετήσει. Προσπαθήστε λοιπόν ν' αντισταθείτε σ' αυτή τήν πα-ρόρμηση, καί έπιχειρήστε κάτι λιγότερο συναισθηματικό, τουλά-χιστο στην αρχή!

35

Page 35: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

1. 'Ολόκληρο

2. Κλωνάρι μέ φύλλα

3. Πλάι

ΑΓΙΟΚΛΗΜΑ

2

3

Page 36: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΦΟΥΞΙΑΦαίνεται ό χαρακτηριστικός τρόπος ανά-

πτυξης προς τά κάτω

Page 37: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Η ακουαρέλα

Γ ΙΑ ΤΗΝ απεικόνιση των λουλουδιών χρησιμοποιήθηκαν κάθεφορά καί διαφορετικά μέσα καί τεχνικές. Αν ρωτήσετε

πέντ' έξι επαγγελματίες ζωγράφους πώς ζωγράφισαν ένα πίνακαμέ λουλούδια, θά σάς εκθέσουν πιθανότατα λογής λογής μεθό-δους, Ιδιαίτερα όσο άφορα τήν τεχνική, ίσως διαφορετικέςμεταξύ τους. Καθένας θ' αναπτύξει τό δικό του στυλ καί τό δικότου μέσο, καί θά εκφράσει τήν ξεχωριστή του προτίμηση γιάορισμένα λουλούδια. Αυτό είναι αναπόφευκτο καί φυσικό, γιατίαλλιώτικα όλοι οι πίνακες τους θά είχαν μιά ισοπεδωτική ομοιο-μορφία. Σάν επαγγελματίες όμως, μέ εφόδια γιά τή συγκεκρι-μένη δουλειά τους, θ' αποκαλύψουν όλοι ένα κοινό σημαντικόπαράγοντα. Καθένας θά ξεκινήσει μέ μιά γνώση τής σύνθεσης, κιέτσι θά βασίσει τή ζωγραφική του σ' ένα αποδεκτό σχέδιο. Πέραλοιπόν άπό συμβουλές γι' αυτό τό μέσο, κάθε προσπάθεια νάπαρουσιαστεί μιά ολοκληρωμένη μέθοδος, θά έπνιγε τήν επιθυ-μία τοϋ σπουδαστή νά εκφραστεί προσωπικά. Τό μόνο πού μπορώνά ελπίσω, είναι νά προτείνω έναν τρόπο, βγαλμένο άπό τήνεμπειρία μου, πού θά βοηθήσει τόν αρχάριο ν' αποφύγει τίς πιόκλασικές παγίδες - πού θά αγνοήσει τόσο συχνά, μέσα στον εν-θουσιασμό καί τήν ανυπομονησία του νά φτιάξει έναν ολοκλη-ρωμένο πίνακα. Πρέπει λοιπόν νά καταλάβουμε καλά, ότι τά επό-μενα κεφάλαια γιά τή ζωγραφική λουλουδιών μέ λάδι καί ακουα-ρέλα, απευθύνονται στον αρχάριο πού θέλει κάποια σταθερή μέ-θοδο γιά νά ξεκινήσει, καί πού θά τήν ακολουθήσει ώς τή στιγμήπού θά νιώσει έτοιμος νά καθορίσει τή μελλοντική του πορείαμέσα στή χώρα των λουλουδιών - μέ τά συναρπαστικά μονοπάτιατης, πού θά τόν δελεάσουν νά φύγει άπό τήν πεπατημένη.

Μία, Ίσως γιά μερικούς ή μοναδική, παραδεκτή καί παραδο-σιακή μέθοδος όταν ζωγραφίζουμε λουλούδια μέ ακουαρέλα, εί-ναι νά ξεκινήσουμε μ' ένα ελαφρό σκίτσο, φτιαγμένο μέ μολύβι,πού θά χρησιμοποιηθεί μόνο γιά τό στήσιμο τής σύνθεσης στόχαρτί. Μ' αυτό θά ορίσουμε «κατά προσέγγιση» τό σχήμα τώνλουλουδιών (άφοϋ κινούνται αδιάκοπα), τά διαστήματα μεταξύ

3 8

Page 38: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

11 π.μ. 12 Αύγ.

11 π.μ. 14 Αύγ.

11 π.μ. 15 Αύγ.

11 π.μ. 16 Αύγ.

Πέντε μέρες στή ζωή ενός τριαντάφυλλου

Page 39: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΓΛΑΔΙΟΛΕΣ1. Πλάι2. Λουλούδια σέ κοτσάνι3. Λουλούδια σέ κοτσάνι4. Λουλούδι5. Κατεύθυνση ανάπτυξης

2

4 3

5

1

Page 40: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΦΡΕΖΙΑ1. Σχηματισμός μπουκέτου2. Λουλούδι, πλάι3. Κόκκινες φρέζιες4. Διπλή ποικιλία

τους, τά κοτσάνια, τά φύλλα καί τήν κορυφή του βάζου ή τηςκούπας. Αν καί δέ βάζουμε λεπτομέρειες, κι ούτε χρειάζονται, μ'ένα βιαστικό σκίτσο διακινδυνεύουμε τή στερεότητα τοΰ βασι-κού σχεδίου, καί καθώς όλη ή ζωγραφική θά στηριχτεί στό πι-νέλο, έχει μεγάλη σημασία όπως είπα πιό πάνω, νά έχουμε ασκη-θεί στό σχέδιο των λουλουδιών, γιατί χρειάζεται απαραίτητααπόλυτη ακρίβεια καί λεπτότητα όταν τά ζωγραφίζουμε.

Βασικός σκοπός είναι ουσιαστικά ν' αποφύγουμε κάθε έν-δειξη προσπάθειας, πού είναι οδυνηρά αισθητή όταν υπάρχουνπολλές στρώσεις χρώματος. Άπ' αυτή τήν άποψη λοιπόν, τόανακάτεμα στην παλέτα θά πρέπει νά περιοριστεί στό ελάχιστο,γιατί πέρα άπό τό χρονικό παράγοντα, ή ύπερβολική άνάμειξη θάκαταστρέψει τή φρεσκάδα καί θά θολώσει τή διαύγεια τών χρω-μάτων σας. Καί γιά νά εξασφαλίσετε τή μεγαλύτερη δυνατή κα-θαρότητα τοϋ χρώματος, σας συμβουλεύω νά έχετε δύο δοχείαμέ νερό, έτσι πού τό πινέλο σας νά μή λερώνεται μέ τά λεπτό-

41

1

2

3

4

Page 41: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΧΡΥΣΑΝΘΕΜΑ ΣΕ

ΓΥΑΛΙΝΟ ΜΠΟΥΚΑΛΙ

ΤΟΥΛΙΠΕΣ

Page 42: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

τατα υπολείμματα από τά προηγούμενα καθαρίσματα. Θά πρέπειακόμα νά θυμηθείτε ότι κάποια απώλεια στη λαμπρότητα τουχρώματος είναι οπωσδήποτε αναπόφευκτη, όταν τό σχέδιο στε-γνώνει.

Σύμφωνα μέ τήν παραδοσιακή συνήθεια, πρίν ζωγραφίσετε,τό χαρτί σας θά πρέπει νά μουσκευτεί ολόκληρο, γι' αυτό πρέπεινά διαλέγετε γερό καί ανθεκτικό χαρτί άν θέλετε ν' αποφύγετετίς ζάρες στην επιφάνεια. (Τό ειδικό χαρτί ακουαρέλας σάς γλι-τώνει άπό όλους αυτούς τους κινδύνους). Τό πλεονέκτημα ότανδουλεύετε σέ νωπή επιφάνεια, είναι ότι οι πινελιές σας θά διατη-ρηθούν πλατιές καί χυτές καί γι' αυτό τό λόγο τά πρώτα σαςχρώματα θά πρέπει νά μπουν πολύ δυνατά, γιά νά καταπολεμή-σουν τήν πρόσθετη υγρασία τοϋ χαρτιού. Ίσως αυτό σάς φαίνε-ται δύσκολο, αλλά άν δεχτείτε τήν αρχή, ή πρακτική θά σάς επι-βεβαιώσει σύντομα πόσο αληθινή είναι, πράγμα πού θά τό δείτεεξάλλου καθαρά ακόμα κι άν δέν τήν ακολουθήσετε, γιατί τίποταδέ μοιάζει λιγότερο μέ λουλούδι, άπό μιά σφιχτή καί στεγνή ζω-γραφιά. Όλες οι λεπτομέρειες της φόρμας καί τού τόνου θάπρέπει ν' αφεθούν γιά όσο τό δυνατό αργότερα, γιατί είναι ανα-γκαίες γιά νά τονίσουν τά χαρακτηριστικά των λουλουδιών πούδιαλέξατε, κι αυτοί οι προσδιορισμοί - όταν έρθει ή σειρά τους -δέν πρέπει νά παραμεληθούν, αλλά νά προστεθούν μέ ακρίβειακαί πολύ ανάλαφρες πινελιές. Μόνο μ' αυτό τόν τρόπο θά πετύ-χουμε μιά σωστή συγχώνευση.

Θά καταλάβετε πολύ γρήγορα ότι τά λουλούδια είναι ανυπά-κουα καί κινούνται σχεδόν σάν άνθρωποι! «Μόνο εκείνοι πούεπιχείρησαν νά ζωγραφίσουν λουλούδια, μπορούν νά ξέρουνπόσο απείθαρχα μοντέλα είναι, πόσο γρήγορα ανοίγουν τά πέ-ταλα καί καμπυλώνουν τά κοτσάνια».

Όπως προειδοποίησα κιόλας τόν αναγνώστη, όσο στατικά κιάν φαίνονται τά λουλούδια, αλλάζουν ουσιαστικά ανεπαίσθηταθέση κάθε τόσο, καί κυρίως εκείνα πού έχουν μακρουλά κοτσά-νια, σάν τίς τουλίπες καί τους άσφόδελους, ένώ οι δρακοντιέςκινούνται πολύ περισσότερο, επειδή έχουν σαρκώδη κοτσάνια.Θά πρέπει επίσης νά θυμόμαστε ότι τά περισσότερα λουλούδιαμέ σαρκώδη κοτσάνια (όχι όμως αυτά πού έχουν ξυλώδη κοτσά-νια) γυρίζουν πάντα τά κεφάλια τους στό φώς. Αν αγνοεί κανείςαυτές τίς μικρές λεπτομέρειες, τότε τό ξεκίνημα ενός αρχάριου

43

Page 43: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

μπορεί νά γίνει πιό δύσκολο όταν, μέ ίσους τους υπόλοιπουςόρους, ή ίδια ή δουλειά παρουσιάζει αρκετά προβλήματα γιά τόμάτι καί τό χέρι.

Έπειτα, τό χρώμα πολλών λουλουδιών είναι τόσο εκτυφλω-τικό ή πάλι τόσο αχνό, ώστε μιά προσέγγιση στην απόχρωση καίτόν τόνο του πρωτότυπου είναι τό μόνο πού μπορούμε νά ελπί-σουμε. Ετσι, κάθε καθυστέρηση γιά νά συγκεντρωθούμε στό«χάδι του αντικειμένου», θά καταλήξει μόνο σέ κοπιαστική ζω-γραφική.

Ό αναγνώστης θά ήταν καλό νά διαλέξει ένα απλό καί φω-τεινό φόντο, πού νά συνδυάζει ένα ή δύο άπό τά χρώματα πού θάχρησιμοποιηθούν, καί θά τ' απλώσει πάνω στό χαρτί όσο είναιακόμα υγρό. Αυτή ή φόρμουλα δέν πρέπει νά γίνει ποτέ κανόνας,αλλά στίς πρώτες φάσεις θά εξυπηρετήσει τό σκοπό της, έμποδί-

ΝΕΡΟΚΑΡΔΑΜΟ1. Διάφορες θέσειςλουλουδιού2. Διάταξη φύλλων καιλουλουδιών

2

1

Page 44: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΥΑΚΙΝΘΟΙ μέ λεπτομέρειες

ζοντας τό φόντο νά γίνει πολύ χτυπητό, καί κατά συνέπεια πολύ«φορτωμένο», πράγμα πού κινδυνεύει νά τό φέρει μπροστά άπότά λουλούδια σας.

Πριν στεγνώσει αυτό τό χρώμα, καί μέ μεγαλύτερο ίσως πι-νέλο άπ' όσο κρίνετε αναγκαίο, χρωματιστέ τό σχήμα των λου-λουδιών σας, αρχίζοντας άπό κείνα πού αποτελούν τό περί-γραμμα όλου του σχεδίου, έτσι πού οι άκρες νά σμίγουν απαλάμέ τό χρώμα του φόντου. Μ' αυτό τόν τρόπο τά λουλούδια δέ θάφαίνονται «ξεκομμένα», πράγμα πού δύσκολα θ' αποφύγετε αντό φόντο είναι στεγνό ή αν τό χρωματίσετε μετά τά λουλούδια.Βάψτε όλα τά φύλλα μέ πιό ζεστό πράσινο άπ' ό,τι σάς φαίνονταιπώς είναι, κι όταν τά φύλλα βρίσκονται σέ στενή επαφή μέ τόφώς ή μέ άσπρα λουλούδια, ό πιό δυνατός ή πιό μαλακός τόνος ήτίντα θά εντείνει τή λαμπρότητα, πού είναι τόσο δύσκολο νάπετύχουμε χωρίς τό λευκό. (Οι καθαρολόγοι στην ακουαρέλααποφεύγουν τόσο συμπαγή χρώματα, αλλά υπάρχουν περιπτώ-σεις οπού τό μέσο δικαιώνει τό σκοπό).

45

Page 45: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Όταν ή ζωγραφική σας έχει τελειώσει, γεννιέται ένας σχεδόνακαταμάχητος πειρασμός νά προσθέσετε κάποια τελευταία λε-πτομέρεια, πού τώρα φαίνεται καθαρά αν συγκρίνετε κομμάτικομμάτι τή ζωγραφική σας μέ τό πρωτότυπο. Τό μόνο πού χρεια-ζόσαστε είναι μιά δυό πινελιές, όμως αλίμονο, σπάνια σταματάτεέκεΐ, κι ανακαλύπτετε πώς αρχίζετε νά τά ξαναδουλεύετε όλαάπ' τήν αρχή. Ένα τόσο λαθεμένο τελείωμα πρέπει νά τό αποφύ-γετε μέ κάθε θυσία (τό ξέρω καί γώ άπό τήν πείρα των πρώτωνμου προσπαθειών). Πρότεινα αύτη τή μέθοδο σάν ένα τρόπο μέτόν όποιο θά μπορέσετε ν' αποφύγετε τίς πιό φανερές παγίδες.Μένουν ωστόσο ακόμα πολλά αναπάντητα ερωτήματα, πού μόνοή προσωπική πρακτική, ή μελέτη καί τό πείραμα θά καταφέρουννά τους δώσουν ικανοποιητικές απαντήσεις. Γιά πολλούς, κιανάμεσα σ' αυτούς θά πρέπει νά κατατάξω καί τόν εαυτό μου, ήευαίσθητη καί γρήγορη εντύπωση είναι συχνά ανώτερη άπό τήνπιστή καί προσεχτική αναπαράσταση. Ή ζωή των λουλουδιών δένεξαρτάται άπό ταμπέλες, οϋτε ή φρεσκάδα καί ή ποίηση τουςάπό τήν ευσυνείδητη ταξινόμηση (ιδιαίτερα στην τεχνική τηςακουαρέλας). Σίγουρα όμως θά υπάρξουν μερικοί αναγνώστες,πού αυτή ή ταχτική του «Premier Coup» δέ θά τους συγκινήσει.

Page 46: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΔΕΝΤΡΟΜΟΛΟΧΑ

1. 'Ανάπτυξη του φυτού σέ σχήμαπυραμίδας

2. Διάταξη φύλλων και λουλου-διών στό κοτσάνι

3. Λουλούδι

4. Λουλούδι, πλάι5. Λουλούδι, πίσω όψη

47

Page 47: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΠΗΓΟΥΝ Ι ΕΣ1. 'Ολόκληρες2. Πίσω όψη3. Πλάι

Ίσως πιστέψουν πώς απαιτεί υπερβολική επιδεξιότητα, πώς είναιμιά τεχνική του «όλα ή τίποτα», καί ή επιτυχία της βασίζεται σέμιά ικανότητα πού ϊσως τή θεωρούν πέρα άπό τίς δυνάμεις τους.

Σ' αυτούς θά συνιστούσα ένα σχέδίο μέ ακουαρέλα, όπου τόχρώμα μπαίνει πάνω άπό ένα προσεχτικό καί ολοκληρωμένο σχέ-διο, σέ μιά διαδοχή διάφανων στρωμάτων. Αυτά (αφού στηνπερίπτωση τους ή ταχύτητα δέν παίζει ρόλο) μπορούν νά συνται-ριαστούν προσεχτικά μέ τό χρώμα καί τίς αποχρώσεις τού κάθεπρωτότυπου λουλουδιού.

Πολλοί όμορφοι πίνακες μέ λουλούδια γίνονται μ' αυτό τό

48

Page 48: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΑΣΦΟΔΕΛΟΙ

1. Διπλός ασφόδελος, ολόκλη-ρος

2. Πλάι

3. Πίσω όψη4. Τέσσερα στάδια ανάπτυξης

5. Μονός ασφόδελος, πλάι6. Μονός ασφόδελος, ολόκληρος7. Μονός ασφόδελος, πίσω όψη9. Γερμένος

49

Page 49: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

μέσο. Τό ακριβές περίγραμμα κάθε πετάλου διατηρείται, καί τόαποτέλεσμα ασκεί ιδιαίτερη έλξη στους φιλανθείς, γιά τουςοποίους ή απόλυτη ομοιότητα είναι βασική ποιότητα.

Πέρασα κι έγώ πολλές ευτυχισμένες ώρες, μελετώντας μ'αυτό τόν τρόπο συστηματικά, δίχως νά βιάζομαι, καί μέ ειλικρινήαγάπη, τά λουλούδια. Μερικά παραδείγματα πού διάλεξα δεί-χνουν τά διάφορα στυλ πού χρησιμοποίησα, ενώ οι λεζάντεςτους θά σας δώσουν, ελπίζω, αρκετές πληροφορίες, αν θέλετε ν'ακολουθήσετε τήν ίδια προσεχτική απεικόνιση τών λουλουδιών.

ΚΥΚΛΑΜΙΝΑ

Σχήματα λουλου-διών καί φύλλων καίτρόπος ανάπτυξης

Page 50: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Προσέξτε τις τρεις καθοδηγητικές γραμ-μές γιά τή διάταξη

Προσωπική τεχνική

Page 51: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

Τό λάδι

Η ΠΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ του λαδιού προσφέρεται θαυμάσια γιάπολλούς τύπους ζωγραφικής λουλουδιών, όπου ή ποιότητα

της υφής καί ή λαμπρότητα των χρωμάτων, τό βάθος καί τό σχέ-διο, ή τελειότητα καί ή εντύπωση, ενυπάρχουν στό τεχνικό επί-τευγμα.

Ορισμένα λουλούδια πάλι, ιδιαίτερα εκείνα πού, στην ωριμό-τητα τους, πετυχαίνουν μιά φανερή τρίτη διάσταση ή «απαλήστερεότητα», μπορούν ν' αναπαρασταθούν σωστά μόνο μέ μιάρωμαλέα τεχνική, πού σημαίνει απλόχερη χρήση χρώματος. Τόπαχύ χρώμα πρέπει νά χρησιμοποιείται άφοβα, γιά νά πετύχουμεκαί τό βάθος καί τόν πλούτο των χρωμάτων. Καί επειδή στίςπερισσότερες περιπτώσεις αυτό τό αποτέλεσμα μπορεί νά έπι-τευχθεί μόνο μέ μιά διαδοχή «στρωμάτων», μόνο στην ελαιο-γραφία, αντίθετα άπό τήν ακουαρέλα, τά διαδοχικά στάδια - οιαλλεπάλληλες στρώσεις χρωμάτων, τό ξαναζωγράφισμα καί τόβερνίκωμα - μπορούν νά γίνουν χωρίς νά χαλάσουν διόλου τήνποιότητα της υφής ή νά μειώσουν τόν αυθορμητισμό του έργου.Μάλιστα, μ' ένα ασκημένο χέρι, αυτή ή σκόπιμη διαδικασία μπο-ρεί νά εντείνει τόν πλούτο του τελειωμένου πίνακα.

Ό καμβάς είναι εξίσου δεκτικός, σ' αυτή τήν πλαστική μετα-χείριση, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιείται καί σπάτουλα, γιά νά εν-τείνει τήν εντύπωση της πραγματικότητας καί νά τονίσει τή φω-τοσκίαση ή τό φως.

Καί φυσικά τό φώς θά πρέπει νά είναι μιά άπό τίς βασικέςφροντίδες μας, γιατί χρησιμοποιώντας το μπορούμε νά προβά-λουμε ή νά κρύψουμε, νά αποκαλύψουμε ή νά υποτάξουμε δια-κριτικά τίς αναλογίες της σύνθεσης μας πού θά συμβάλουν στόεπιθυμητό αποτέλεσμα.

Κάθε προσπάθεια λοιπόν νά περιγράψουμε τά διαδοχικά στά-δια της ζωγραφικής λουλουδιών μέ λάδι, πρέπει οπωσδήποτε ν'αρχίσει άπό τούτο τό θέμα: τό πώς δηλαδή νά φωτίσουμε τάλουλούδια μας. (Ή πείρα είναι προνόμιο όλων εκείνων πού επω-φελήθηκαν άπό τά μαθήματα της ζωγραφικής λουλουδιών, καίσίγουρα ό φωτισμός είναι ένα άπ' αυτά).

5 2

Page 52: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Μή ζωγραφίζετε στην τύχη ένα βάζο μέ λουλούδια όπου τόδείτε. Δοκιμάστε το σέ διαφορετικές θέσεις, σέ μιά γωνία, απέ-ναντι άπό ένα παράθυρο, μπροστά σ' ένα παράθυρο ή κουρτίνα·έτσι μόνο, όταν τό μετακινείτε σέ διαφορετικά επίπεδα, θ' ανα-καλύψετε τί διαφορές μπορεί νά προκαλέσει ό φωτισμός σέ μιάομάδα λουλουδιών.

Νομίζω πώς ό σπουδαστής θ' ανακαλύψει ότι, γενικά, οι πίνα-κες μέ λουλούδια συνθέτονται πιό ικανοποιητικά σέ κατακόρυφηπαρά σέ οριζόντια θέση, εκτός κι αν τά λουλούδια στολίζουν μιά

Μπροστά σέ παράθυρο. (Κατάλληλο γιά λάδι)

53

Page 53: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Σκιές πού βοηθούν τή σύνθεση

54

Page 54: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ρηχή κούπα ή καλάθι. Αυτά τά δοχεία προσφέρονται ιδιαίτερακαλά γιά λουλούδια πού ζωγραφίζονται μέ μοντέρνα τεχνοτρο-πία, γιατί προσφέρουν πλατύ πεδίο γιά μιά ευφάνταστη διάταξη,πού συμφωνεί θαυμάσια μέ τίς μοντέρνες τεχνικές. Γιατί οι πίνα-κες λουλουδιών, άν είναι πραγματικά σύγχρονοι, θά πρέπει νάείναι χαρακτηριστικοί της μόδας πού επικρατεί στό στόλισμα τωνλουλουδιών - πού ευτυχώς έχει ξεπεράσει τή φάση: «νά βάλουμετά λουλούδια στό βάζο»! (Πρέπει ωστόσο ν' αναγνωρίσουμε ότιπρώτος ό Φαντέν - λά Τουρ χρησιμοποίησε πανέρι γιά μία τουλά-χιστο άπό τίς συνθέσεις του μέ τριαντάφυλλα).

Γιά ν' αποφύγουμε κάποιες φορές τόν πολύ συνηθισμένο πί-νακα ενός βάζου μέ λουλούδια, βάζουμε και κάποιο άλλο αντι-κείμενο - μιά ψαλίδα, ένα γάντι κηπουρικής, κάτι πού νά φαίνεταιφυσικό κι όχι επιτηδευμένο (σάν τό πεσμένο λουλούδι δίπλα στόβάζο).

Ας είμαστε ειλικρινείς: ή ζωγραφική τών λουλουδιών μπορείνά γίνει μιά τρομερά συμβατική σύνθεση, γι' αυτό αξίζει τόν κόπον' αναζητήσουμε κάτι καινούριο στή διάταξη τών λουλουδιών, κιαυτό όπως είπα καί πρίν, μπορούμε νά τό πετύχουμε μόνο άνβάλουμε τά λουλούδια πάνω σ' ένα ράφι ή χαμηλό σκαμνί, ή καίστό πάτωμα ακόμα, τέλος πάντων οπουδήποτε εκτός άπό τήνεπιφάνεια ενός καλογυαλισμένου τραπεζιού.

Αφού φροντίσουμε αυτά τά σημεία, καθώς καί τό θέμα τοϋμεγέθους καί τό άν θά γίνει κατακόρυφη ή οριζόντια σύνθεση (τόσημαντικότερο), μπορούμε ν' αρχίσουμε νά ζωγραφίζουμε τόσχέδιο μας μ' ένα κομμάτι κάρβουνο - καί καθαρή συνείδηση. "Ανκαί δέν είναι ανάγκη ν' αφήσετε περιθώριο γύρω γύρω άπό τόσχέδιο τών λουλουδιών, σημασία έχει νά φροντίσετε τή σύνθεσησας, γιά νά μή φαίνεται μπουκωμένη, πράγμα πού σίγουρα θάγίνει άν όλα τά εξωτερικά λουλούδια ή φύλλα ζωγραφιστούν ώςτήν κορυφή ή τά πλάγια του πίνακα σας. Οπωσδήποτε αφήστεμερικά φύλλα νά βγουν άπ' τήν εικόνα, ιδιαίτερα στην κορυφή,αλλά άν γίνει κάτι τέτοιο σ' όλες τίς πλευρές του καμβά, σίγουραή ζωγραφική σας θά μοιάζει μέ λεπτομέρεια ενός μεγαλύτερουπίνακα. Όταν τό θέμα είναι κατακόρυφο, καί χρησιμοποιείτεψηλό βάζο, φροντίστε νά μήν ξεπερνάει ή κορυφή τοϋ βάζου τήμέση της εικόνας, κι επίσης ή γραμμή του φόντου, πού σημα-δεύει τά όρια τής κορυφής τοϋ τραπεζιού, νά μήν ξεπερνάει τήμέση τοϋ βάζου. Στά οριζόντια θέματα, όπου ρηχές κούπες μέ

55

Page 55: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Παραδοσιακή διάταξη γιάυδρία

Πρωτότυπη διάταξη κατάλ-ληλη γιά τό δοχείο

Σύγχρονο σχέδιο πού εν-αρμονίζεται μέ σχήμα δο-

χείου

Δοχείο κατάλληλο γιάτριαντάφυλλα

Page 56: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Αυστηρό και διακοσμητικό 'Επιβλητική εντύπωση

Τυπική διάταξη

Διάταξη κατάλληλη γιάκόχη

Page 57: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

λουλούδια αποτελούν τή σύνθεση, ισχύει ή ίδια προειδοποίηση,γιατί στην οριζόντια διάταξη τά λουλούδια πρέπει νά έχουν όσοτό δυνατό περισσότερο χώρο στή διάθεση τους γιά ν' αποφευ-χθεί ένα αίσθημα εικονογραφικής κλειστοφοβίας.

Τό σχέδιο σας θά πρέπει νά είναι σταθερό καί ακριβές, καί θάπρέπει ακόμα νά περιέχει γενικές ενδείξεις τοΰ φωτός καί τηςσκιάς, γιατί έτσι θά ξέρετε τί θά προσθέσετε ζωγραφίζονταςτους τόνους. Έδώ δέν πρέπει νά βιαστείτε, αλλά νά ξεκαθαρί-σετε πρώτα όλες τίς αμφιβολίες όσο αφορά τίς αναλογίες καί τόσχήμα, γιατί σ' αυτό τό στάδιο μπορείτε νά κάνετε εύκολα αλλα-γές, σβήνοντας τό κάρβουνο καί ξαναζωγραφίζοντας, όπουχρειάζεται αναπροσαρμογή. Αυτός ό σκελετός μπορεί τώρα νάφιξαριστεί.

Καί τώρα στό ζωγράφισμα. Από τή χρωματική γκάμα πού σκο-πεύετε νά χρησιμοποιήσετε, διαλέξτε ένα γαιώδες χρώμα, ώμή όμ-πρα (raw umber) ή σιέννα, διαλύατε το μέ μπόλικο νέφτι κι απλώ-στε το στό σχέδιο, διατηρώντας τή βασική του κατασκευή, αλλάβάζοντας αρκετό χρώμα γιά νά καλύψει τόν καμβά. Γιά τό σκοπόαυτό πρέπει νά χρησιμοποιήσετε μεγάλο πινέλο. Από δώ καίπέρα θά χρησιμοποιείτε λιγότερο νέφτι (μαζί μέ τό νέφτι σαςμπορείτε νά χρησιμοποιήσετε καί λινέλαιο) καί περισσότεροχρώμα, χτίζοντας σταδιακά τόν πίνακα σας, ξεκινώντας άπό τάπιο σημαντικά λουλούδια καί δουλεύοντας προς τά έξω, πάνω καίκάτω, ώσπου νά φτάσετε στό φόντο, καί τό βάζο ήτήν κούπα πούκρατάει τά λουλούδια, στό στήριγμα του. Έτσι θά δείτε καλύ-τερα τί θέλετε νά τονίσετε στή σύνθεση - πράγμα πού, αν δένελεγχθεί, μπορεί νά σας ξεφύγει εύκολα καί νά συγκεντρώσειαλλού τό ενδιαφέρον. Ή κεντρική προσοχή πρέπει πάντα νάστρέφεται στά λουλούδια, κι όλα τ' άλλα πρέπει νά υποβιβάζον-ται γιά νά στηρίζουν τό ενδιαφέρον.

Ισως σ' αυτό τό σημείο χρειάζεται νά πούμε δυό λόγια γιάτους συνδυασμούς τών χρωμάτων. Γιά παράδειγμα, τά άσπραλουλούδια μέ τό πράσινο φύλλωμα πού τά περιβάλλει μπορούννά χαλάσουν άπό ένα έντονο φόντο κι ένα χρωματιστό πορσελά-νινο βάζο. Κόκκινα καί κίτρινα λουλούδια μαζί, μπορεί ν' αποδει-χτούν πολύ κακή συντροφιά, εκτός κι άν τά κόκκινα είναι πνιγ-μένα καί τά κίτρινα ανοιχτόχρωμα. Επειτα οι άσφόδελοι, στό

58

Page 58: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ (ΛΑΔΙ)

Συλλογή Αντριου Φαίρτλοου

ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ (ΛΑΔΙ)

Ιδιωτική συλλογή

Page 59: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΣΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΦΩΤΙΣΜΟΣ

JΑντιμέτωπα στό φως - σχήμα

πυραμίδας

Φως άπό πίσω - σχήμα μέσα

σε έλλειψη

Δυνατό φως άπό αριστερά Σέ σκούρο φόντο

Page 60: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

κίτρινο του καδμίου, αν ανακατευτούν μέ ρόζ ή κατακόκκινεςτουλίπες σ' ένα χάλκινο δοχεΤο πάνω σ' ένα καλογυαλισμένοδρύινο τραπέζι μπροστά άπό μιά μπλε κουρτίνα, μπορεί ν' απο-τελέσουν πραγματική προσβολή γιά τό ευαίσθητο μάτι! Πρίν λοι-πόν ξεκινήσετε μιά σύνθεση όπου υπάρχει συνένωση διάφορωνλουλουδιών, πού όλα τους προσπαθούν νά κερδίσουν τήν πρω-τοκαθεδρία, καλό θά είναι νά διαλέξετε ένα δυό τριαντάφυλλα ήανεμώνες σ' ένα απλό βάζο μαρμελάδας, κι έτσι τά προβλήματασας θά περιοριστούν σέ θέματα τεχνικής κι όχι σέ περισσότερεςπεριπλοκές συνδυασμού χρωμάτων καί διάταξης. Παραδείγματασάν κι αυτά, άπό τά χέρια μεγάλων ζωγράφων όπως ό Μανέ κι όΡενουάρ, θ' αποδειχτούν πολύ μεγαλύτερο κέρδος, άπό τή μί-μηση τών μεγαλόπρεπων συνθέσεων τής 'Ολλανδικής Σχολής. Ήαπλότητα μπορεί νά νικήσει τή μεγαλοπρέπεια, ιδιαίτερα στάλουλούδια, καί σίγουρα στίς πρώτες φάσεις μιας σπουδής.

Τό βέβαιο εϊναι πώς όταν κυριαρχήσετε τό υλικό, ή φευγαλέαχάρη τών λουλουδιών, ή λεπτότητα τών σχημάτων, ή διαύγειατού χρώματος, ή ευαίσθητη ύφή καί οι συνδυασμοί, καθώς καί ήτρίτη τους διάσταση - όλα αυτά δηλαδή πού κάνουν τό λουλούδιλουλούδι - μπορούν ν' αναπαραχθούν πιό πιστά προς τό πρωτό-τυπο μέ τό λάδι, περισσότερο άπ' οποιοδήποτε άλλο υλικό.

Είναι πάντως παρήγορο νά σκεφτούμε πώς, εκτός άπ' όταναπαιτείται πιστή ομοιότητα, ό ζωγράφος είναι ελεύθερος νά χα-μηλώσει, νά εντείνει ή καί ν' αλλάξει ακόμα τό βασικό χρώμα, γιάνά διατηρηθεί ή εικονογραφική αρμονία. Συχνά προτιμότερο εί-ναι τό σκούρο φόντο άπό τό φωτεινό, αλλά προσέξτε νά μήνείναι τό χρώμα σας πολύ πηχτό, γιατί αλλιώτικα ή αίσθηση τουβάθους καί τής ατμόσφαιρας θά χαθεί. Παχύτερα πρέπει νά τονί-σετε τά λουλούδια εκείνα πού θ' αποτελέσουν τόν «οφθαλμό»τής σύνθεσης σας. Κι έδώ ακριβώς τό βερνίκωμα σέ μιά κατοπινήφάση, μπορεί νά χρησιμέψει, γιά νά απαλύνει τόν τόνο ενός κομ-ματιού πού ίσως φαίνεται πολύ φωτεινό. Τό βερνίκι απλώνεταιόπως καί ή ακουαρέλα, μ' ένα μαλακό καί καθαρό πινέλο. Μήνεπιχειρήσετε όμως νά βερνικώσετε τήν επιφάνεια πού θέλετε,αν δέν έχει στεγνώσει εντελώς. Καί τέλος, μήν επιχειρήσετε νάβερνικώσετε τόν πίνακα σας, τουλάχιστο γιά δυό μήνες ακόμα!Καί πάλι τότε, χρησιμοποιείστε καλό βερνίκι κι απλώστε το μέ

61

Page 61: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

κυκλικές κινήσεις (μέ μαλακό πινέλο ή μ' ένα μπαμπάκι) στηνεπιφάνεια του πίνακα, πού θά πρέπει νά τοποθετηθεί σέ οριζόν-τια θέση καί νά μείνει έτσι ώσπου νά στεγνώσει τό βερνίκι.

Εχουμε λοιπόν δύο βασικές προσεγγίσεις στή ζωγραφικήλουλουδιών: τή διάφανη καί τήν πηχτή, πού καί τίς δύο μπορεί νά

ΞΕΡΕΣ ΑΓΚΙΝΑΡΕΣσέ χάλκινο δοχείο

62

Page 62: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΔΕΛΦΙΝΙΑ με λεπτομέρειες λουλουδιών, φύλλων καί μπουμπουκιών

τίς επιχειρήσει ό αναγνώστης καί νά τίς απολαύσει γιατί, όπωςπροσπάθησα νά δείξω, κυμαίνονται άπό τήν καθαρά πιστή ώς τήνκαθαρά υποκειμενική.

63

Page 63: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

Προβλήματα μέ τό χρώμα

Ε ΙΝΑΙ γενικά παραδεκτό, ότι ό ανεπανάληπτος χρωματισμόςορισμένων λουλουδιών, ή λαμπρότητα καί ή διάφανη ύφή

τους, αντιστέκονται ακόμα στην επιδεξιότητα του καλλιτέχνη ν'αποδώσει μέ ακρίβεια τό χρώμα τους.

Άπ' όσο ξέρω άπό προσωπική πείρα, υπάρχει μιά παράξενηαπόχρωση ανοιχτού βιολετί πού δέν έχει τό όμοιο της σέ χρώμα.Τά βαθυπόρφυρα, τά βιολετιά καί ορισμένες αποχρώσεις τοϋκόκκινου ανήκουν σ' αυτή τήν κατηγορία, όπου λείπει αναπό-φευκτα ή διαφάνεια. Όμως αυτό τό εμπόδιο κάνει τήν επιχεί-ρηση ακόμα πιό ενδιαφέρουσα καί αποδοτική, γιατί όπως είπα καίπρίν, πρέπει νά συμβιβαστούμε καί νά ξεπεράσουμε τή δυσκολίαπροσαρμόζοντας κατάλληλα τά πλαϊνά χρώματα, καί τροπο-ποιώντας ανάλογα τή λαμπρότητα τους, γιά νά δώσουν, μέ τήναντιπαράθεση, τήν έντονη λάμψη τού χρώματος πού θέλουμε.Επειτα άπ' όλα αυτά, μέσα στον κατάλογο μέ τά χρώματα πού

ακολουθεί, ελπίζω πώς ό αναγνώστης θά βρεί κάποιο ξεχωριστόχρώμα πού ταιριάζει μέ τό χρωματισμό κάποιου ξεχωριστού λου-λουδιού.

Στίς ακουαρέλες υπάρχουν, εκτός άπ' τό Άλίζαριν Κρίμσον(Alizarin Crimson) και τό Βερμιγιόν (Vermilion): Κρίμσον Λέικ (Crim-son Lake), Κάντμιουμ Ρέντ (Cadmium Red), Κόμπαλτ Βάιολετ (Co-balt Violet), Βάιολετ Άλίζαριν (Violet Alizarin), Σκάρλετ Άλίζαριν(Scarlet Alizarin), Ρόζ Μάντερ (Rose Madder), Πέρπλ Λέικ (PurpleLake), Ρόζ Ντορέ (Rose Dore).

Στά λάδια: Ρόμαν Όχρ (Roman Ochre), Γκεράνιουμ Λέικ (Ge-ranium Lake), Μαρς Βάιολετ (Mars Violet) καί Σκάρλετ Λέικ (ScarletLake).

Τά Λάμπμπλάκ (Lampblack), Μπράουν Μάντερ (Brown Madder),Έμεραλντ (Emerald), Κόμπαλτ Γκρήν (Cobalt Green), καί Μόνα-στραλ Μπλού (Monastral Blue), τά βρίσκουμε καί στά δυό υλικά.

Πρέπει νά σας διευκρινίσω ότι δέν προτείνω αυτά τά χρώματαγιά γενική χρήση, αλλά μόνο γιά πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις,γιατί αν τά περιλάβετε στή συνηθισμένη γκάμα σας, αυτά τά

64

Page 64: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

«συνθετικά» χρώματα θά σάς αναστατώσουν τήν τονική ποιό-τητα του πίνακα σας, πού γιά νά τήν πετύχετε, όσο λιγότεραχρώματα χρησιμοποιείτε, τόσο τό καλύτερο.

Χρωματιστό σχέδιο

65

Page 65: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

Λουλούδια τοϋ εμπορίου

Α Ν ΕΧΕΤΕ κήπο, έστω και μικρό, θά δείτε καί μόνοι σας πόσαπλεονεκτήματα υπάρχουν αν καλλιεργείτε μόνοι σας τά

μοντέλα σας, κι ένα απ' αυτά είναι καί τό ότι μπορείτε νά τάκόψετε όπως θέλετε καί, φρέσκα καθώς είναι, θά κρατήσουνπερισσότερο άπό κείνα πού αγοράζετε στό ανθοπωλείο.

Στόν παρακάτω κατάλογο μέ τά λουλούδια πού είναι κατάλ-ληλα γιά ζωγράφισμα μέ οποιοδήποτε μέσο, τά σχόλια μου είναισχόλια ζωγράφου κι όχι ειδικού βοτανολόγου ή κηπουρού!

Ντάλιες - Προσφέρονται γιά διακοσμητική ζωγραφική. Καλάμοντέλα γιά όσους δουλεύουν αργά, διατηρούνται πολύ αν βου-τήξετε τά κοτσάνια τους σέ βραστό νερό.

Γλαδιόλες - Μπορεί νά 'ναι μεγάλες καί ζωηρόχρωμες ή λε-πτοκαμωμένες καί απαλές. Χρήσιμες γιά κατακόρυφες συνθέ-σεις.

Πηγουνιές - Διατηρούνται πολύ, καί οι μονές καί οι διπλές.Όταν ωριμάζουν μοιάζουν κάποτε μέ ολάνοιχτα τριαντάφυλλα.

Αστράκια - Θαυμάσια ποικιλία χρωμάτων.Ροδόδεντρα - Τό αειθαλές φύλλωμα μέ τά μεγάλα λουλούδια

προσφέρει πολλά χρώματα κι αποχρώσεις.Μανόλιες καί καμέλιες - Ιδιαίτερα ελκυστικές σέ μονά κλαδιά

ή μπουκέτα, γιά διακοσμητική ζωγραφική.Άγριόκρινα - Υπάρχουν καί σ' άλλα χρώματα εκτός άπό γα-

λάζια.Κρινάκια - Σ' όλα τά είδη, προσφέρονται γιά διακοσμητικά

θέματα μέ λουλούδια. Συστήνεται τό σκούρο φόντο.Ποϊνσεττία - Εξωτερικό λουλούδι μέ ξεχωριστό σχήμα καί

λαμπερό κόκκινο χρώμα.Τριαντάφυλλα - Προσφέρονται πολύ γιά ζωγραφική, καί μέ τά

δύο μέσα, άπό μπουμπούκι μέχρι ώριμο λουλούδι.Μαυρομάτα - Χαρακτηριστικό λουλούδι μέ απαλές μπλε απο-

χρώσεις.

66

Page 66: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Μοσχομπίζελα - Προσφέρονται, πολλά μαζί, γιά ιμπρεσιονι-στικές συνθέσεις.

Τουλίπες - Ιδιαίτερα εξυπηρετικές γιά σύγχρονες προσεγγί-σεις και τεχνικές, κυρίως μέ λάδι.

Ζίνιες - Σάν τίς ντάλιες. Μεγάλη γκάμα δυνατών χρωμάτων.Χρυσάνθεμα - Προσφέρονται καλύτερα γιά ιμπρεσιονιστικές

συνθέσεις, παρά γιά λεπτομερειακή αναπαράσταση.

ΚΡΟΚΟΣ HOSTA

ΔΑΚΡΑΚΙ ΜΑΝΟΛΙΑ

Page 67: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Φορσυθία - Κατάλληλη για διακοσμητικό μοτίβο, καθώς τάλουλούδια βγαίνουν πρίν άπ' τά φύλλα.

Σαλβίες - Ωραία σχήματα καί μεγάλη γκάμα χρωμάτων.Γαρίφαλα - Χρήσιμα όταν χρησιμοποιούνται μέ άλλα λουλού-

δια, γιατί στηρίζουν τό χρωματικό ενδιαφέρον.βιολέτες, κρινάκια, πανσέδες - Μέ τά πυκνά καί ανακατεμένα

λουλούδια τους, προσφέρονται γιά μινιατούρες.Κινεραρίες, κυκλάμινα, μπεγκόνιες, υάκινθοι - Φυτά της γλά-

στρας, κατάλληλα γιά βοτανολογική τεχνική.Άσφόδελοι, νάρκισοι - Τό χρώμα τους τους κάνει πιό ταιρια-

στούς γιά ακουαρέλες.Κίτρινες βιολέτες, καπουτσίνια, κοινές βιολέτες - Χρήσιμα

σχήματα γιά νά κρατούν τό ενδιαφέρον.Νεροκάρδαμο - Εχει εικονογραφική αξία.Φούξιες - Πολλές ποικιλίες. Ανάλαφρος καί καθαρός τύπος

λουλουδιού. Ιδιαίτερα καλός γιά χρωματιστά σχέδια.Ορχιδέες, καμέλιες, γαρδένιες - Θαυμάσια γιά συνθέσεις

λουλουδιών, σέ χρωματιστά σχέδια.Όρτανσίες - Στά τέλη τού φθινοπώρου τά τσαμπιά τών λου-

λουδιών παίρνουν εξαίσια χρώματα κι όταν κοπούν διατηρούν τίςδιάφορες αποχρώσεις τους όλο τό χειμώνα.

Δελφίνια, λούπινα - Τώρα υπάρχουν καί σέ άλλα χρώματαεκτός άπό τό «γλυκό» γαλάζιο. Κατάλληλα γιά κατακόρυφεςσυνθέσεις.

Ανεμώνες - Ώραίο ζωγραφικό θέμα, μέ πλατιά γκάμα συγκε-κριμένων χρωμάτων.

Άγιόκλιμα - Προσφέρει πολλά τυποποιημένα καί διακοσμη-τικά μοτίβα.

Παπαρούνα - Εντυπωσιακό χαρακτηριστικό σέ ανάμικτομπουκέτο λουλουδιών. Μοιάζει μέ πηγούνια, όταν είναι διπλή,καί μπορεί νά χρησιμοποιηθεί μόνη της.

Τά ανοιξιάτικα λουλούδια, θά πρέπει νά τό πώ, καί κείνα πούέχουν τρυφερό σχήμα καί λεπτό χρωματισμό, προσφέρονται κα-λύτερα στό διάφανο υλικό της ακουαρέλας. Τό κίτρινο, ιδιαίτερασ' αυτό τό υλικό καί σέ ορισμένες μπλε σκιές στό λάδι, πρέπει νάχρησιμοποιείται προσεχτικά γιά ν' αποφεύγεται ή «ωραιότητα».Τέλος θά πρέπει νά ενθαρρύνεται ή τόλμη καί τό γρήγορο δού-

68

Page 68: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών
Page 69: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΧΕΛΙΔΟΝΟΧΟΡΤΟ1. Μπουμπούκια2. Λεπτομέρειες λουλουδιού

ΚΑΠΟΥΤΣΙΝΙΑ

ΚΙΤΡΙΝΗ ΒΙΟΛΕΤΑ

Page 70: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

λεμα, και στα δύο υλικά, γιατί αλλιώτικα τό «φωτογραφικό» τε-λείωμα μπορεί νά ξεπεράσει τό σκοπό της καλλιτεχνικής τελειό-τητας.

ΚΑΤΙΦΕΣ

ΜΟΝΤΒΡΕΤΙΑ

Page 71: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ

ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΑ ΧΡΩΜΑΤΑ

Page 72: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΛΟΥΠΙΝΑ

ΕΣΧΟΛΤΣΙΑ

ΦΡΑΓΚΟΓΑΡΟΥΦΑΛΙΑ

Page 73: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Λουλούδια σέ κοτσάνι Πρώτα μπουμπούκια

ΚΟΛΟΜΠΙΝΑ

ΚΑΜΠΑΝΕΛΑ

Page 74: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

NIKOTIANH

ΙΒΗΡΙΔΑ

ΛΑΒΑΤΕΡΙΑ

Page 75: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Θέματα μέ λουλούδια

76

Page 76: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Χρησιμοποιώντας ρηχό δοχείο, πετυχαίνουμε τοξοειδές σχήμα

Προσέξτε τό υψος και τό πλάτος του δοχείου σέ σχέση μέ τό ύψοςκαί τό πλάτος των λουλουδιών

Page 77: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

Αυστηρή διακόσμηση ξεραμένων λουλουδιών σέ «σουπιέρα»

Προσέξτε τό πριονωτό περίγραμμα των λουλουδιών σέ σχέση μέτό σχήμα του δοχείου

Page 78: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

Επίμετρο

Σ Ε ΠΟΙΟ βαθμό είναι δυνατό ή δικαιωμένο νά μεταφράσουμεκαί νά συνθέσουμε τά λουλούδια σέ εκφραστικούς πίνακες,

όπου τά ίδια τά λουλούδια ύπακούνε στην καλλιτεχνική τόλμητης μεταμόρφωσης; Πάνω σ' αυτό τό ερώτημα, θά πρέπει ν' απο-φασίσει κάποια στιγμή ό ζωγράφος μόνος του.

Θά έλεγα ότι αφότου τά χαρακτηριστικά (όπως καί σ' όλες τίςάλλες μορφές τής φύσης) του χρωματισμού των λουλουδιών, καίό τρόπος ανάπτυξης τους, έχουν κατανοηθεί σωστά καί κυριαρ-χηθεί, ό ζωγράφος είναι ελεύθερος νά καταπιαστεί μέ οποιαδή-ποτε μορφή μεταλλαγής (εκτός άπό τήν απόλυτη μεταμόρφωση)θεωρεί ικανή νά εκφράσει καλύτερα τίς αφηρημένες ή λυρικέςδυνατότητες πού μπορεί νά προσφέρει ό κόσμος τών λουλου-διών. Θά πρόσθετα μάλιστα, πώς εφόσον τό αποτέλεσμα είναιεικονογραφικά αποδεκτό - καί αποκλείει κάθε επιτήδευση ήκαταφυγή σέ τακτικές σόκ - δεν υπάρχουν καλλιτεχνικά όριαπέρα άπό τά όποια νά μή μπορεί νά πάει ό τολμηρός πειραματι-στής, γιατί έδώ ακριβώς βρίσκεται τό δικαίωμα τοϋ δημιουργικούκαλλιτέχνη, νά εξερευνήσει καί νά εκμεταλλευτεί τήν ατομικό-τητα του. Πολλές άπό τίς εικόνες αύτού του βιβλίου δείχνουν,ελπίζω, ότι επιχείρησα νά,επεκτείνω καί τό δικό μου πεδίο στηναπεικόνιση θεμάτων, όπου μοτίβο είναι τά λουλούδια. Θά δείτεακόμα ότι αυτή ή καλλιτεχνική άδεια φαίνεται καθαρά καί στοντεχνικό χειρισμό, καί στό στήσιμο καί τή σύνθεση τών λουλου-διών. Μ' αυτά τά μέσα ό καλλιτέχνης ξεφεύγει άπό τόν καλλιτε-χνικό σχολαστικισμό, καί άπό τόν κίνδυνο νά υποκύψει στή «μοι-ραία» γοητεία πού μπορούν ν' ασκήσουν εύκολα τά λουλούδιαστον άπρόσεχτο. Αλίμονο στή νεκρή επανάληψη τής δοκιμασμέ-νης τεχνικής φόρμουλας, όπου τό χέρι πού κρατάει τό πινέλοπεριορίζεται καί λειτουργεί σχεδόν μηχανικά, καί τό εξεταστικόμάτι θολώνει, κοιτάζοντας τό σημερινό πρόβλημα μέ τά γυαλιάτών επιτυχιών τοϋ παρελθόντος. Σ' αυτή τήν περίπτωση θά πρέ-πει νά παρθούν αυστηρά μέτρα, γιά νά ελευθερωθούν καί τά ϊδιατά λουλούδια άπό τά δεσμά μιας «εμπορικής» ωραιότητας ήμε-

19

Page 79: το σχέδιο και η ζωγραφική των λουλουδιών

ρολογιού του τοίχου! Σίγουρα ό αναγνώστης θά κατάλαβε τί έχωκατά νου.

Πραγματικά, μόνο μέ τήν επαγρύπνηση καί μέ τό πνεύμα τηςπεριπέτειας ή ζωγραφική τών λουλουδιών μπορεί νά διατηρήσειτήν εικονογραφική της σπουδαιότητα καί νά πάρει τή σωστήθέση της μέσα στον κόσμο της σύγχρονης τέχνης, πού αλλάζειτόσο γρήγορα.

Μιά τελευταία προειδοποίηση, άπό τόν Χιού Γκάρντεν Πόρ-σιους: «Κι ωστόσο, ό ζωγράφος πρέπει νά 'ναι εξερευνητής, σάντόν Μπαχ ή τόν Λεονάρντο, ανακαλύπτοντας, βελτιώνοντας καίεπινοώντας, κι όχι πωλητής, πού εμπορεύεται μιά σειρά τυπο-ποιημένων αγαθών». Σ' αυτή τήν περίπτωση «τυποποιημένα»αγαθά μπορεί νά γίνουν τά λουλούδια!

Ας συνοψίσουμε λοιπόν: τό νά ζωγραφίζετε λουλούδια, έτσιπού όποιος τά βλέπει νά μπορεί νά προσδιορίσει τό συγκεκρι-μένο είδος τους, μπορεί νά σάς φανεί μιά αναγκαστική υπο-χρέωση , αλλά δέν είναι απαραίτητο γιά τήν καλλιτεχνική αξία τουπίνακα. Γιατί, σέ τελευταία ανάλυση, όλα εξαρτώνται άπό τό πώςμάς γοητεύουν τά λουλούδια, καί άπό τό τί εμείς θέλουμε νάπούμε γι' αυτά.