Ορθόδοξες Εκκλησίες και Μοναστήρια του Τόπου μας.

ΟΡΘΟΔΟΞΕΣ

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΙ

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ

ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ

Πολιτιστικό Πρόγραμμα της Α’ Λυκείου του

5ου ΓΕΛ Μυτιλήνης,

σχολικό έτος 2012-13

Δντρια : Βαμβακίτου Σταυρούλα

Υπ. Καθηγητής : Μουρουγιάννης Χριστόφορος

Περιοχή Μυτιλήνης

I.N. ΑΓΙΟΥ ΘΕΡΑΠΟΝΤΑ

Ο εντυπωσιακός ναός του Αγ. Θεράποντα είναι

από τις πρώτες εικόνες που βλέπει ο ταξιδιώτης

όταν αντικρίζει τη Λέσβο. Τα εγκαίνιά του έγιναν

το 1935. Αρχιτέκτονας ήταν ο Λέσβιος Αργύρης

Αδαλής, ο οποίος ήταν μαθητής και στη

συνέχεια συνεργάτης των γνωστών Γερμανών

αρχιτεκτόνων Χάνσεν και Τσίλερ. Ο ναός φέρει

πολλά γοτθικά, νεοκλασικά και μπαρόκ στοιχεία,

ενώ τα εξωτερικά διακοσμητικά είναι έργο του

ζωγράφου και γλύπτη Νικ. Κεσανλή.

Ι.Ν. ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

O ναός του Aγίου Aθανασίου, μητροπολιτικός από τις

αρχές τουλάχιστον του 18ου αιώνα, βρίσκεται στο κέντρο

της παλαιού οικισμού της Mυτιλήνης και είναι διακριτός

από μεγάλη απόσταση λόγω του μνημειώδους γοτθικού

κωδωνοστασίου του. Eσωτερικά κοσμείται κυρίως από

τα ξυλόγλυπτα και τις νατουραλιστικές τοιχογραφίες του

και λαμπρύνεται από το σκήνωμα του αγίου Θεοδώρου

του Bυζαντίου, το οποίο φιλοξενεί για περισσότερους

από δύο αιώνες.

O ναός ανήκει στον τύπο της σταυροειδούς τρίκλιτης

βασιλικής με εγγεγραμμένο θόλο. Tο τέμπλο του είναι

ένα από τα ωραιότερα δείγματα της μεταβυζαντινής

ξυλογλυπτικής τέχνης στη Λέσβο. Στα θωράκιά του

έχουν φιλοτεχνηθεί διάφορες παραστάσεις από το

φυτικό και το ζωικό βασίλειο και άλλα σύμβολα.

Ι. Ν. ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΜΥΡΤΙΔΙΩΤΙΣΑΣ

(ΟΔΟΣ: Στρατή Μυριβήλη και Λουκιανού)

Ι. Ν. ΑΓΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ

(ΟΔΟΣ: Καβέτσου 1)

Ι. Ν. ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΑΜΠΑΔΕΝΑΣ

(ΟΔΟΣ: Καβέτσου 36-38)

Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΥ ΚΑΙ ΑΓΙΑΣ ΕΛΕΝΗΣ

(ΟΔΟΣ: Καβέτσου και Παναγιώτη Βοστάνη)

Ι. Ν. ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

(ΟΔΟΣ: Ευστράτιου Βοστάνη 3)

Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ

ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

(ΟΔΟΣ: Μητροπολίτου Ιακώβου 24)

Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΛΥΒΙΤΟΥ

(ΟΔΟΣ: Μυκόνου 7)

Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ ΑΡΤΕΜΙΟΥ

[ΟΔΟΣ: Στρατή Μυριβήλη και Ευστράτιου

Κουντουρά (Αστυνομία)]

Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ

(ΟΔΟΣ: Ηλία Βενέζη 3)

Ι. Ν. ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΓΡΗΓΟΡΟΥΣΑΣ

(ΟΔΟΣ: Ξενοφώντος και Στρατή

Μυριβήλη)

Ι. Ν. ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑΣ

(ΟΔΟΣ: Τέρμα Αγίου Παντελεήμων)

Ι. Ν. ΟΣΙΑΣ ΘΩΜΑΪΣ

(ΟΔΟΣ: Θεοφίλου Χατζημιχαήλ

όπισθεν)

Ι.Ν. ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ

ΚΑΓΙΑΝΙΟΥ

O ναός των Tαξιαρχών είναι ένας από τους νεώτερους της

Mητροπόλεως, καθώς έχει ανεγερθεί μόλις το 1903, στη θέση

παλαιότερου μικρού ναού. Eίναι αφιερωμένος στους Aρχαγγέλους

Mιχαήλ και Γαβριήλ, τους Tαξιάρχες. Aπό το 1936 η ευρέως

χρησιμοποιούμενη ονομασία του ναού δόθηκε και επισήμως σε

ολόκληρο το γύρω χωριό, το μέχρι τότε αποκαλούμενο στα έγγραφα

ως Kαγιάνι, ονομασία που παραμένει ζωντανή στην προφορική

επικοινωνία των Λεσβίων. O ναός δεσπόζει σε ολόκληρη την

περιοχή των νοτιοχώρων της Mυτιλήνης, εξαιτίας του όγκου του και

του εντυπωσιακού τρούλλου του.

Kαι με την πρώτη ματιά διαπιστώνει κανείς ότι ο ναός παρουσιάζει

πολλές ομοιότητες με τον του Aγίου Θεράποντα στη Mυτιλήνη, κάτι

που γίνεται κατανοητό αν συνυπολογιστεί ότι τον κατασκεύασε ο

ίδιος αρχιτέκτονας, ο Aργύρης Aδαλής. Πρόκειται για σταυροειδή

ναό, ο οποίος όμως παρουσιάζει γοτθικές επιρροές σε διάφορα

σημεία του, με κυριότερο το μνημειακών διαστάσεων τρούλλο του.

Άγιος Ιωάννης ο Μόθωνος

Μικρό παραθαλάσσιο ξωκλήσι στη Σουράδα

Ιερός Ναός Ευαγγελιστρίας,

Ακλειδιού.

Άνω Χάλικας-Δύο Άγιοι

Πρόκειται για τον Ι.Ν

Ταξιάρχη ο οποίος

ανακηρύχτηκε με ΦΕΚ υπ’ αρ.

ΦΕΚ 1027/Β/18-12-1962. Οι

δύο Άγιοι είναι ο Ταξιάρχης

και ο Άγιος Νικόλαος.

Είναι δύο εκκλησίες οι οποίες

βρίσκονται η μία πολύ κοντά

στην άλλη. Στην μία εκκλησία

ο Ταξιάρχης είναι ολόσωμος.

Οι κάτοικοι του άνω χωριού

τους ονομάζουν Δύο Αγίους.

Υπόλοιπο Νησί

Περιοχή Αεροδρομίου

Πληγώνι-Αγία Ευπρέπεια

38

Αγία Κυριακή

Στην περιοχή

Αγία Μαρίνα,

βρίσκετε το

μνημείο της Αγ.

Κυριακής.

39

Παναγία Αμαλής

Στην περιοχή της Αγίας Μαρίνας βρίσκετε η Παναγία

Αμαλή.

Περιοχή Θερμής

Πύργοι Θερμής –

Παναγία Τρουλωτή και κρήνη

Ο ναός Παναγίας της

Τρουλλωτής είναι κτισμένος

στην περιοχή των Άνω Πύργων

Θερμής στο ανατολικό τμήμα

της Λέσβου, δέκα μόλις

χιλιόμετρα από την πόλη της

Μυτιλήνης. Ο ναός ανήκει στην

κατηγορία του εγγεγραμμένου

σταυροειδούς με τρούλλο και

χρονολογείται στον 14ο αιώνα.

Πρόκειται για έναν από τους

ελάχιστους βυζαντινούς ναούς

που σώζονται στη Λέσβο.

Άγιος Ραφαήλ Επάνω από την κωμόπολη της

Θερμής στο ύψωμα "Καρυές" βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου Ραφαήλ με τη μοναδική στο νησί διώροφη εκκλησία. Τα εγκαίνια της Μονής έγιναν στις 30 Ιουνίου 1963. Εδώ φυλάσσονται τα λείψανα των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης που βρέθηκαν κατά θαυμαστό τρόπο, ύστερα από αλλεπάλληλα όνειρα πιστών, τα οποία επαλήθευσε η σκαπάνη και επικύρωσε η ιστορική έρευνα..

Οι Άγιοι μαρτύρησαν στις 9 Απριλίου 1453, ημέρα Τρίτη της Διακαινησίμου (Λαμπροτρίτη). Την ημέρα αυτή κάθε χρόνο η Εκκλησία τιμά τη μνήμη τους. Ύστερα απ' τη λειτουργία γίνεται μεγάλο θρησκευτικό πανηγύρι.

Κώμη - Άγιος

Χαράλαμπος

Αριστερά στην πλαγιά του βουνού

Ταύρος ο Άγιος Χαράλαμπος .

Πανάρχαιες παραδόσεις των χωριών

της Αγίας Παρασκευής και Νάπης

(παλιά ονομασία Κλουμιδάδος),

έκαναν αυτά τα δύο χωριά να

χωρίσουν στα δύο το πανηγύρι και να

το γιορτάζουν σε ξεχωριστές

ημερομηνίες.

Το εκκλησάκι είναι παλιό χωρίς

σημάδια αρχαίων κτισμάτων. Υπάρχει

δίπλα υπόγεια πηγή (αγίασμα δηλαδή

αγιασμένο νερό) και παλιό πηγάδι.

Περιοχή Μανταμάδου

Η Εκκλησία του Ταξιάρχη

Αυτή η εκκλησία βρίσκεται κοντά στο χωριό του Μανδαμάδου, βορειοδυτικά της Λέσβου. Χτίστηκε το 1700 και ανακαινίστηκε το 1879, και είναι αφιερωμένη στον ιερό προστάτη της Λέσβου. Η εκκλησία φιλοξενεί ένα παλιό χρυσό πετραχήλι, βίβλους και άλλα θρησκευτικά βιβλία.

Άγιος Βασίλειος

Ο ναός του Αγίου Βασιλείου

οικοδομήθηκε το 1727 και

αποτελεί έναν από τους

παλαιότερους ναούς του νησιού

του Αγίου Ευστρατίου, το τρίτο

και μικρότερο νησί του νομού

Λέσβου.

Ο Άγιος Βασίλειος είναι μία

δίχωρη εκκλησία βυζαντινού

ρυθμού, διαστάσεων 7Χ3 μ.

χωρίς την αψίδα,

κατασκευασμένη από αργούς

λίθους και πλίνθους.

Κλειώ - Άγιος Βλάσιος

48

Περιοχή Κάτω Τρίτος

Μανοσάδος

Παναγία Γαλούσα

Περιοχή Γέρας

Αγία Μαγδαληνή

Σκόπελος Γέρας

Κτίσθηκε το 1925 και έχει αγιογραφίες του Στρατή Αξιώτη. Μέσα στην αυλή υπάρχει το πηγάδι με το άγιασμα. Κάτω από την εκκλησία και την αυλή βρίσκονται υπόγειες στοές, τα λαγούμια. Πριν από αρκετά χρόνια άνοιξαν αυτά τα λαγούμια ψάχνοντας για την «θαυματουργή» εικόνα της Αγίας. Έτσι καθιερώθηκαν και αυτά σαν τόπος λατρείας. Σκαμμένα μέσα στο μαλακό βράχο (λίγδο) έχουν τοποθετημένα καντήλια και εικόνες κατά διαστήματα.



Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι κατά την ανασκαφή βγήκαν στην επιφάνεια λιθόπλινθοι και αρχιτεκτονικά μέλη με ανάγλυφους σταυρούς, κομμάτια από την παλιά ιστορία του χωριού. Η κάθοδος στις στοές γίνεται από τη νότια πλευρά της αυλής και σκεπάζεται με ένα μικρό παρεκκλήσι, που επάνω από την πόρτα είναι εντοιχισμένη πλάκα από τεφρό μάρμαρο που φέρει ανάγλυφο τον δικέφαλο αετό και την κορώνα.

Περιοχή Αγιάσου

Ι.Ν. Κοίμησης της Θεοτόκου

Εδώ που σήμερα είναι η εκκλησία της Παναγίας είχε φτιάξει τη σκήτη του το 802 μ.Χ. ο ιερομόναχος Αγάθων ο Εφέσιος που είχε έρθει από τα Ιεροσόλυμα φέρνοντας μαζί του την εικόνα της Παναγίας της βρεφοκρατούσας του 4ου αιώνα που ονομαζόταν Αγία Σιών. Ήταν μια πρωτότυπη δημιουργία του Ευαγγελιστή Λουκά. Το όνομα του χωριού της Αγιάσου και της Μονής προήλθε από την επιγραφή της Ιερής εικόνας που ανέγραφε Μήτηρ Θεού Αγία Σιών.

Περιοχή Αμπελικού

Άγιος Νικόλαος

Ο ναός χτίστηκε το1805 και βρίσκεται στο χωριό Αμπελικό στους πρόποδες του λεσβιακού Ολύμπου. Η θέση που είναι ο ναός ονομάζεται και «Χασίλια». Την πληροφορία για την ημερομηνία κτίσης του ναού την παίρνουμε από μαρμάρινη επιγραφή που υπάρχει εντοιχισμένη έξω από τον ναό και αναφέρει ανοικοδόμηση την εν λόγω ημερομηνία. Πιθανότατα όμως ο ναός να προϋπήρχε του 1805. Μια μεγάλη μαρμάρινη πλάκα με ωραίο ανάγλυφο σταυρό στο μέσο γράφει αριστερά :

«ΑΝΗΚΟΔΟΜΗΘΗ ΟΥΤΟΣ

Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

1805 Αυγούστου 20»

Περιοχή Πλωμαρίου

Πλωμάρι - Ι.Ν. Αγίου Ιωάννου

Προδρόμου

Ο Άγιος Γιάννης ο Πρόδρομος με ένα

μεγάλο πεύκο , βρίσκεται στο ψηλότερο

σημείο του χωριού. Πρόκειται για μικρή

τρίκλιτη βασιλική. Στο μεσαίο κλίτος

υπάρχει μάρμαρο με το σημάδι των

λιθοξόων , το «αλεξίκακο» πεντάλφα.

Στα πλάγια υπάρχει πλάκα από

σχιστόλιθο. Η εκκλησία χτίστηκε το 1868

τον Δεκέμβριο. Η επιγραφή στο

«υπέρθυρο» κοντεύει να σβήσει. Εδώ

πριν χτιστεί αυτή η εκκλησία είχε κτιστεί

άλλο μικρότερο εκκλησάκι. Ο κεντρικός

δρόμος του χωριού είναι ένα στενό

λιθόστρωτο ανάμεσα στα πετρόχτιστα

παλιά σπίτια.

Δρότα - Άγιος Νικόλαος

Η Δρότα είναι ένα μικρό χωριό της περιοχής

Πλωμαρίου. Βρίσκεται μέσα σε μια πολύ

γραφική κοιλάδα και έχει δυο μικρούς ναούς

του Αγ. Νικολάου και της Αγίας Παρασκευής.

Ως ενοριακός ναός χρησιμοποιείται του Αγίου

Νικολάου ο οποίος χτίστηκε όπως μαρτυρεί

μια επιγραφή στην είσοδο του τον Ιούνιο του

1871 και έχει διαστάσεις 8.60μ μ μήκος, 5.20

πλάτος και 3.20 μ ύψος.

Φωτίζεται από τρία παράθυρα και έχει ένα

απλό τέμπλο. Επίσης διαθέτει 7 δεσποτικές

εικόνες χρονολογούμενες το 1872. Το δάπεδο

του ναού καλύπτεται από ωραίες μαρμάρινες

πλάκες. Ο περίβολος του ναού, έχει

διαστάσεις 15μ x 7.5μ και εντός αυτού

βρίσκεται και το νεκροταφείο.

Περιοχή Πολιχνίτου

Λισβόρι - Αστρατγός

Το όνομα προήλθε κατά την περίοδο της

Τουρκοκρατίας. Μιχάλης και Στρατηγός

και Στρατηγού και Στρατής (όπου οι λόγιοι

κάτοικοι μετέτρεψαν σε «Ευστράτιος») και

Ταξιάρχης, Ταξιαρχία και Ταρσή έγιναν τα

πιο συνηθισμένα βαπτιστικά στην Λέσβο

από τον τιμώμενο Αστρατγό (Άη

Στρατηγό), λόγο του Ταξιάρχη ο οποίος

ως ψυχοπομπός έχει γίνει ο σεβαστός

φόβος και τρόμος των πιστών, λόγο των

κατά συρροή θανάτων των παιδιών που

γεννιούνταν, μέσα στις δύσκολες

συνθήκες εκείνες της εποχής (πείνα,

φτώχεια, φόροι-χαράτσι στον κατακτητή).

Λισβόρι- Τιμίου

Προδρόμου

Μεταξύ της κωμόπολης του

Πολιχνίτου και του χωρίου των

Βασιλικών βρίσκεται το χωριό

Λισβόρι. Εκεί υπάρχει ο

ενοριακός ναός του Τιμίου

Προδρόμου. Κανένα στοιχείο

δεν δηλώνει πότε έχει κτισθεί ο

ναός αυτός επίσημα. Πολλοί

όμως γεροντότεροι κάτοικοι

αναφέρουν ότι ο ναός αυτός

κατά μαρτυρίες παλαιών

κατοίκων ότι χτίστηκε μεταξύ

1830 και 1840.

65

Λισβόρι-Άγιος Νικόλαος

(θέση "Σκαμνιούδι")

66

Βρισά - Αγία Αικατερίνη

Περιοχή Αγ. Παρασκευής

Αγία Παρασκευή

Στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας,

πολύ πριν κτιστεί το χωριό Αγία

Παρασκευή υπήρχε εκεί ένας μικρός

οικισμός όπου ζούσαν αγρότες και

καλλιεργούσαν την περιοχή. Μια γυναίκα

ηλικιωμένη είδε τότε στον ύπνο της την

Αγία Παρασκευή να της υποδεικνύει την

εικόνα της σε έναν βράχο στην ρίζα του

βουνού που βρίσκεται πάνω από το

σημερινό χωριό.

Πράγματι βρέθηκε μια εικόνα μικρών

διαστάσεων υψηλής αγιογραφικής τέχνης,

χρονολογείται πολύ πριν το 1400μΧ. Στο

σημείο αυτό μέσα στον βράχο χτίστηκε η

εκκλησία της Αγίας Παρασκευής.

Παλαιοχριστιανική Βασιλική

Χαλινάδου(Άγιος Γεώργιος)

Πρόκειται για αναστηλωμένο ναό ώστε να

είναι επισκέψιμος. Το ναό ανάσκαψε τον

Δεκέμβριο του 1937 και αναστήλωσε

μερικώς ο καθηγητής Α. Ορλάνδος με

δαπάνες του Υπουργείου Παιδείας και της

κοινότητας Αγ. Παρασκευής.

Η βασιλική του Χαλινάδου ανήκει στον

τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής

με νάρθηκα. Για την ίδρυση της

παλαιοχριστιανικής βασιλικής δεν έχουμε

στη διάθεση μας ιστορικές μαρτυρίες,

ωστόσο με βάση τα στιλιστικά

χαρακτηριστικά της μορφής και της

διακόσμησης των κιονόκρανων της

μπορούσε να τοποθετήσουμε την

ανέγερση της στο δεύτερο μισό του 6ου αι.

μ.Χ.

Παλαιοχριστιανική Βασιλική Μέσου

(θέση "Κοκκάλα")

Στις αρχές του 2ου πΧ. αι το ιερό αυτό

εκτός από τόπος λατρείας είναι και

τόπος συνάντησης και ανταλλαγής

απόψεων των πόλεων του νησιού,

καθώς επίσης αποτελεί και έδρα του

κοινού των Λέσβιων. Το ιερό του

Μέσσου, στα χρόνια αυτά ενώνει τους

Λέσβιους με θρησκευτικούς,

πολιτικούς, στρατιωτικούς και

δικαστικούς δεσμούς.

Η ταύτιση του ιερού του Μέσσου με

το «εύδειλον τέμενος μέγα ξύνον» του

ποιητή Αλκαίου γίνεται από τον L.

Robert το 1960, που με τον τρόπο

αυτό ο μελετητής αυτός αποδίδει την

κατρεία της λεσβιακής τριάδας στο

ιερό του Μέσσου.

Προφήτης Ηλίας

Βρίσκεται στον κάμπο της Αγίας Παρασκευής, ακριβώς στην

κορυφογραμμή του μακρόστενου υψώματος που χωρίζει την

πεδιάδα των αλυκών από τον Μυλοπόταμο. Πρόκειται για το

ερείπιο ενός παλαιοχριστιανικού ναού, ο οποίος βρίσκεται ψηλά

στην κορυφή του λόφου. Ο τοίχος, πατάει πάνω στο θεμέλιο του

παλιού κτίσματος που περισσεύει αρκετά στην δυτική πλευρά.

Γύρω στους τοίχους , υπάρχουν πληθώρα από τούβλα και

κεραμίδια. Παρατηρούνται «εφυαλωμένα αγγεία» δηλαδή

όστρακα. Σαν αγία τράπεζα, υπάρχει μια τετράγωνη κολώνα και

μια πέτρα. Κάτω από την σκιά ενός πρίνου, που καλύπτει το ιερό

με το «θυσιαστήριο» και είναι φαγωμένο από τους καιρούς. Η

θέση αυτή είχε σημειωθεί από τον Ι. Κοντή στους αρχαιολογικούς

χάρτες από τον 4ο -7ο αιώνα μΧ.

http://www.metabyzantine.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=61&Itemid=70

Αγία Παρασκευή-

Ταξιάρχης

Πρόκειται για ανακαινισμένο ναό του 1856 ενώ στην κτητορική επιγραφή γραφόταν η ημερομηνία 1862. Ο ναός είναι χτισμένος χωρίς αψίδα ιερού. Επάνω σε τραχείτη στο βορεινό τοίχο του, υπάρχει επιγραφή που γράφει: «1864 Μαρτίου 1». Στον βόρειο τοίχο, δίπλα στο παράθυρο, είναι εντοιχισμένο άλλο ένα κομμάτι από κιονόκρανο του αρχαίου ναού.

Η αυλή εντός του ναού, είναι λιθόστρωτη και δεξιά στην είσοδο, υπάρχει η μεγάλη δεξαμενή της βρύσης , ο χαζανές. Προς τα μέσα επίσης υπάρχει και μια στέρνα που βρίσκεται δίπλα, στο παμπάλαιο λαξευτό πηγάδι, σε τραχείτη, με πολυγωνικό επιστόμιο. Όλη η νότια πλευρά, καλύπτεται από κελιά τα οποία πλέον είναι ερείπια.

Αχλαδερή - Άγιος Δημήτριος

Αρχαιολογικός χώρος Αχλαδερής με τα

ερείπια της αρχαίας Πύρρας έχει

καθοριστεί ως Ζώνης Προστασίας Α.

Ονομάζεται από το γειτονικό οικισμό

"Αχλαδερή«. Μέσα στον χώρο του

αρχαίου οικισμού Πύρρας υπάρχει ο

ναός του Αγίου Δημητρίου, που

πρωτοανακαινίστηκε το 1900 από τους

τότε ιδιοκτήτες Βέτσο και στην συνέχεια

ανακαινίστηκε το 1962. Η αρχική

εκκλησία χρονολογείται γύρω στον

11ο με 12ο αιώνα. Σώζονται πάρα πολλά

μέλη παλαιοχριστιανικής εποχής και το

εσωτερικό του ναού διατηρεί ακέραια την

αρχική εμφάνιση της παλαιοχριστιανικής

αρχιτεκτονικής.

Περιοχή Καλλονής

Καλλονή-Ζωοδόχου Πηγής

Η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής στην Καλλονή

βρίσκεται πίσω από την αγορά. Είναι τρίκλιτη

βασιλική με ωραίο καμπαναριό από κοκκινωπό

τραχείτη, στο οποίο αξίζει να προσέξετε την

πέτρινη σκάλα του. Ο νάρθηκας στηρίζεται σε

κολώνες από γκρίζο τραχείτη, ενώ στους τοίχους

της διακρίνονται εντοιχισμένα μέλη από

παλαιοχριστιανικό ναό, που βρέθηκε στην

περιοχή. Κάτω από τα κεραμίδια της σκεπής

όπως και στον Άη Γιάννη στο Κεράμι, υπάρχουν

πέντε σειρές τούβλα που χρησιμοποιούνται ως

διακοσμητικό στοιχείο.

Ο ναός καταστράφηκε με τον μεγάλο σεισμό, του

1867, και οι Καλλονιάτες κάλεσαν τον

αρχιμάστορα Στρατή Καρέκο από την Ανεμώτια

για να τον ξαναφτιάξει όπως και έγινε. Το

εσωτερικό του είναι λιτό με ξύλινο ταβάνι

διακοσμημένο με χρωματιστούς κύκλους και

ξυλόγλυπτο τέμπλο με ενδιαφέρουσες εικόνες.


Μονή Λειμώνος

Η μονή βρίσκεται Β.Δ. της Καλλονής σε απόσταση

5km σε μια ολοπράσινη κοιλάδα. Τιμάται στο όνομα

του Ταξιάρχη Μιχαήλ. Χτίστηκε το 1523, απ΄το

μητροπολίτη Μηθύμνης Ιγνάτιο Αγαλιανό, που ο

τάφος του βρίσκεται στο γειτονικό μοναστήρι της

Μυρισινιώτισσας, και η κάρα και η ποιμαντορική

ράβδος του στη Μονή Λειμώνος.

Η Μονή εκτός από τον εντυπωσιακό μουσειακό

πλούτο διαθέτει ήδη πάνω από 40 μικρές και

μεγάλες εκκλησίες, παλαιές και νέες.


Στο μέσον του μοναστηριού είναι το Καθολικό και τα παρεκκλήσια της Ζωοδόχου Πηγής, του Αγίου Ιγνατίου, Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου με ωραίες τοιχογραφίες του 16ου αιώνα. Τα περισσότερα από αυτά είναι τάματα ευλαβών προσκυνητών.

Εδώ συναντώνται όλοι οι ρυθμοί των εκκλησιών και η πρωτοτυπία των τοιχογραφιών. Εδώ συνταιριάζει το παλαιό με το νέο. Στη Β. πλευρά είναι τα κελιά που έχτισε ο Άγιος Ιγνάτιος. Ανάμεσα σ’ αυτά βρίσκεται και το δικό του κελί, με τοιχογραφίες της Υπαπαντής του Κυρίου.


Η είσοδος γυναικών στο καθολικό του μοναστηριού,

(ένας ιερός χώρος απερίγραπτα κατανυκτικός)

απαγορεύεται.

Αρίσβη-Άγιος Ιωάννης

80

Κεράμι - Άγιος Γεώργιος

Χρίστηκε το 1899 σύμφωνα με

κτητορική επιγραφή στον χώρο

που βρισκόταν ο παλαιότερος

ναός ο οποίος καταστράφηκε

από ισχυρό σεισμό και αποτελεί

δείγμα τρίλιτης ξυλοστγούς

βασιλικής με τοξωτή οροφή στο

κεντρικό κλίτος, και νάρθηκα. Ο

ναός είναι κατασκευασμένος από

αργολιθοδομή με οριζόντιους

ξυλόδεσμους.

Βρίσκεται σε κεντρικό σημείο του

οικισμού και λειτουργεί ως

ενοριακός ναός.

Κεράμι - Άγιος Ιωάννης

Το μοναστήρι χτίστηκε το 1737 μΧ με

έξοδα του Παναγιώτη Διαμινίτου. Eίναι

πλούσιο σε τοιχογραφίες και χτίστηκε

τον 18ο αι. και ο αρχιτεκτονικός τύπος

της εκκλησίας είναι μονόχρωμη βασιλική

με εικονογραφικό πρόγραμμα.

Πρόκειται για μικρή βασιλική, και

ιστορικό διατηρητέο μνημείο με

συντήρηση τοιχογραφιών, και πλούσιο

εσωτερικό τοιχογραφημένο διάκοσμο.

Η μονή Αγ. Ιωάννου στο Κεράμι, και

προσεγγίζεται με παράκαμψη

επαρχιακού δρόμου Καλλονής- Σκάλας

Καλλονής.

Περιοχή Πέτρας - Μολύβου

Παναγιά της Πέτρας

Η εκκλησία πάνω στο βράχο που δεσπόζει στην Πέτρα, είναι αφιερωμένη στην Παναγία. Σύμφωνα με την παράδοση, γύρω στα 1600, ένα καράβι μετά από φουρτούνα, άραξε στα απέναντι νησάκια. Πάνω στο καράβι υπήρχε μία εικόνα της Παναγίας, που τις μέρες εκείνες εξαφανίστηκε κι ένα φως εμφανίστηκε πάνω στο βράχο. Όταν οι ναυτικοί ανέβηκαν πάνω, βρήκαν την εικόνα και την πήραν μαζί τους. Το περιστατικό επαναλήφθηκε μέχρι που οι ναυτικοί αποφάσισαν να χτίσουν ένα εκκλησάκι για να στεγάσει το εικόνισμα. Ο τωρινός ναός χτίστηκε αργότερα, το 1840.

Παναγιά της Πέτρας

Το Δεκαπενταύγουστο γίνεται μεγάλο

πανηγύρι με πλήθος κόσμου να ανεβαίνει για

να προσκυνήσει.

Αγία Ελεούσα (Λεμονή)

Το εκκλησάκι της Αγίας Λεμονής βρίσκεται

στο δρόμο Πέτρας Μόλυβου, 2 χιλιόμετρα

πριν το Μόλυβο.

Άργεννος

- Άγιος Δημήτριος

Στον δρόμο για τον Μόλυβο από

την Συκαμιά, συναντάμε τον Άγιο

Δημήτριο. Δίπλα του υπάρχουν

τούβλα και κεραμίδια

παλαιοχριστιανικού μνημείου που

βρισκόταν λίγο παρακάτω. Η

εκκλησιά του Άγιου Δημήτριου έγινε

χρησιμοποιώντας τα υλικά του

μνημείου αυτού πληροφορία που

αντλείται από τα υλικά που

χρησιμοποιήθηκαν για την

Αγία Τράπεζα, κάποια κιονόκρανα

που υπάρχουν εντός του ναού, και

διάφορα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά

κομμάτια που επάνω τους φέρουν

και γράμματα.


Άργεννος-Αγία Κυριακή

Υψηλομέτωπο - Άγιος Δημήτριος Παλαιοχριστινική

Βασιλική

Η παλαιοχριστιανική βασιλική του Υψηλομετώπου χρονολογείται

στο β' μισό του 6ου αιώνα μ.Χ.

89

Περιοχή Ερεσού - Αντίσσης

Γαβαθάς –

Εξωκλήσι Αγίου Βασιλείου

91

Γαβαθάς - Άγιος Ιωάννης

92

Αποθήκα- Ξωκλήσι Αγίου

Γεωργίου

Το ξωκλήσι του Αγίου

Γεωργίου βρίσκεται σε ένα

νησί απέναντι από την

περιοχή της Αποθήκας.

Tο νησί λέγεται κι αυτό

Άγιος Γεώργιος εξίσου.

Άγιος Ιωάννης Θεολόγος

Ο Ναός Αγίου Ιωάννου Θεολόγου είναι

μεταβυζαντινός. Σύμφωνα με μια επιγραφή

χτίσθηκε το 1807 και ανακαινίστηκε το

1927. Πρόκειται για μια πέτρινη, τρίκλιτη

βασιλική, στη πλατεία του χωριού. Στο

τέμπλο της υπάρχουν εικόνες του

17ουαιώνα φερμένες από το καθολικό της

μονής Κρεοκόπου, όπως αυτές του Αγίου

Ιωάννου και της Θεοτόκου.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν όμως και οι

δυτικότροπες εικόνες ζωγραφισμένες στις

αρχές του 1800 που καθόλου δεν θυμίζουν

τις απομιμήσεις της βυζαντινής παράδοσης

που συναντάμε συνήθως. 94

Το μοναστήρι του Υψηλού

Το Βυζαντινό αυτό μοναστήρι στέκεται 9χμ νοτιοδυτικά από το χωριό της Άντισσας, νοτιοδυτικά της Λέσβου. Το μοναστήρι ιδρύθηκε πριν από το 800μ.Χ. προς τιμήν του Άγιου Ιωάννη του Θεολόγου. Φιλοξενεί διάφορα εκκλησιαστικά αντικείμενα όπως χρυσοκέντητα πετραχήλια, ιερά άγιας τράπεζας, σταυρούς μεγάλης αξίας και έναν μεγάλο αριθμό σημαντικών εγγράφων.

Ερεσός-Αγία Ειρήνη

Χτίστηκε στα τέλη του 18ου αι

πιθανότατα το 1792 θέση παλαιότερου

ναού ο οποίος χρονολογείται το 1790

και το τέμπλο είναι χαρακτηριστικό του

ναού. Πρόκειται για νεοβασιλική που

επισκευάστηκε εκ νέου το 1936. Η Αγία

Ειρήνη είναι στο κέντρο του χωριού

δίπλα στο Θεοφράστειο εκπαιδευτήριο.

Εσωτερικά είναι πλούσια

διακοσμημένο με γύψινα και

τοιχογραφίες, καθώς και αξιόλογες

φορητές εικόνες ιερών σκευών και

λειτουργικών βιβλίων που

φυλάσσονται στο οστεοφυλάκιο.

Σκάλα Ερεσού -

Παναγιούδα

Σίγρι-Παναγία Φανερωμένη

Οι Άγιοι της Λέσβου

Άγιος Θεόδωρος ο Βυζάντιος O άγιος Θεόδωρος γεννήθηκε

στο Nεοχώριον της Kωνσταντινουπόλεως το 1774. Στην

εφηβική του ηλικία σπούδασε την τέχνη της ζωγραφικής και

της αγιογραφίας και στη συνέχεια εργάστηκε για τρία χρόνια

στο παλάτι του σουλτάνου. Στην ηλικία των είκοσι ετών

αποσκίρτησε από το χριστιανισμό και αποδέχθηκε τη

μουσουλμανική θρησκεία.

Στη συνέχεια όμως μετανόησε και έφυγε για τη Xίο, όπου

συνδέθηκε με τον άγιο Mακάριο Nοταρά, πρώην

Aρχιεπίσκοπο Κορίνθου και έναν από τους Κολλυβάδες

Πατέρες, ο οποίος εφησύχαζε τότε στην εκεί Mονή του αγίου

Πέτρου.

Σε αυτή αποφάσισε ότι ο καλύτερος τρόπος να αποπλύνει

το ολίσθημά του, ήταν η δημόσια διακήρυξη της μετάνοιάς

του και ο επακόλουθος μαρτυρικός θάνατος. Ήλθε στη

Μυτιλήνη μόνο για τέσσερις ημέρες. Παρουσιάστηκε στο

δικαστήριο και διατράνωσε την πίστη του στο Θεό.

Συνελήφθη από τους Οθωμανούς και βασανίστηκε

απάνθρωπα, προτού απαγχονιστεί έξω από τα τείχη του

κάστρου της πόλεως, στις 17 Φεβρουαρίου 1795.

Tο σώμα του έμεινε κρεμασμένο στην αγχόνη για τρεις

ημέρες. Στη συνέχεια, περισσότεροι από πενήντα

χριστιανοί το παρέλαβαν για να το κηδεύσουν, αφού

δόθηκε η σχετική άδεια από τις τοπικές οθωμανικές

αρχές. T ο ενταφίασαν έξω από το ναό της Παναγίας

Xρυσομαλλούσας ή στο νάρθηκά του.

Tρία χρόνια αργότερα, όταν ο τάφος ανοίχθηκε για την

εκταφή των οστών, διαπιστώθηκε ότι το λείψανο του

Θεοδώρου είχε διατηρηθεί ακέραιο. Aποφασίστηκε τότε

να μετακομιστεί στην κρύπτη του μητροπολιτικού ναού,

όπου και παρέμεινε μέχρι το 1832.

Tο λείψανο τοποθετήθηκε σε ξύλινη λειψανοθήκη και απετέθη

στον τάφο - κρύπτη. Εν τω μεταξύ η διάδοση της τιμής του σε

ολόκληρη τη Μυτιλήνη ενόχλησε τους Οθωμανούς, οι οποίοι μη

γνωρίζοντας που ακριβώς βρίσκεται, προσπαθούσαν με

έρευνες να το ανακαλύψουν. Σώζεται μάλιστα η παράδοση ότι

όταν άρχιζαν οι κατά καιρούς έρευνες και επειδή αυτές

επεκτείνονταν και εντός του μητροπολιτικού ναού, οι χριστιανοί

μετέφεραν κρυφά από σπίτι σε σπίτι το λείψανο, προκειμένου

να μη βρεθεί.

Tο 1832 μια φοβερή θανατοφόρος επιδημία πανώλης σάρωσε τη Mυτιλήνη. O ι κάτοικοί της, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να ζουν στους γύρω λόφους. O άγιος εμφανίστηκε τότε στον Πρωτοσύγκελλο Kαλλίνικο (μετέπειτα Mητροπολίτη Mυτιλήνης και Πατριάρχη Kωνσταντινουπόλεως) και του είπε ότι η αρρώστεια θα νικηθεί αν πραγματοποιηθεί αγρυπνία και περιφορά του λειψάνου του. H αγρυπνία πραγματοποιήθηκε με τεράστια συμμετοχή κόσμου, μια και ο Θεόδωρος είχε καθιερωθεί ως άγιος στη συνείδηση των χριστιανών ήδη από την ημέρα του μαρτυρίου του.

Τις πρωινές ώρες ο Μητροπολίτης και ο

Πρωτοσύγκελλος έβγαλαν το λείψανο από την

κρύπτη και πραγματοποιήθηκε η λιτανεία, η οποία

και σήμανε το τέλος της θανατηφόρου επιδημίας.

Έκτοτε, ο άγιος ανακηρύχθηκε πολιούχος της

Μυτιλήνης και οι Οθωμανοί εξέφρασαν το σεβασμό

τους στο λείψανό του, επιτρέποντας να εκτίθεται

πλέον για προσκύνηση στο μητροπολιτικό ναό, στο

σημείο όπου βρίσκεται και σήμερα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.

Ιακώβου Κλεομβρότου, «Πως ο Άγιος Θεόδωρος έσωσε την Μυτιλήνης το 1832 από της πανώλους», Ο Ποιμήν 3(1935)37-39.

Του ιδίου, «Λόγος εις τους Νεομάρτυρας της Λέσβου», Ο Ποιμήν 6(1938)35-39.

Ιακώβου Μαλλιαρού, «Λόγος εις τον Νεομάρτυραν Θεόδωρο», Ο Ποιμήν14(1949)18-22.

Ο Νεομάρτυς Θεόδωρος ο Βυζάντιος Πολιούχος Μυτιλήνης , Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου (17 – 19 Φεβρουαρίου 1998), Ιερά Μητρόπολις Μυτιλήνης, Μυτιλήνη 2000.

Γ. Σωτηρίου, Λεσβιακή Αγιολογία ή Λεσβιακόν Λειμωνάριον , Μυτιλήνη 1958, σσ. 23-71.

O άγιος Ραφαήλ καταγόταν από τους Mύλους της Iθάκης.

Γεννήθηκε περί το 1405-1410. Tο κοσμικό του όνομα ήταν

Γεώργιος Λασκαρίδης, ενώ οι γονείς του ονομάζονταν

Διονύσιος και Mαρία. Σε μικρή ηλικία μετέβη στο Mυστρά για να

σπουδάσει ιατρική και να παρακολουθήσει μαθήματα

φιλοσοφίας. Στη συνέχεια υπηρέτησε ως αξιωματικός του

βυζαντινού στρατού του Mυστρά. Mετά την ολοσχερή ήττα των

βυζαντινών στη Bάρνα από το σουλτάνο Mουράτ (10

Νοεμβρίου 1444), κατέφυγε στη Mονή Ιωάννου Προδρόμου

Σερρών και ασπάστηκε το μοναχισμό, λαμβάνοντας το όνομα

Ραφαήλ. Έμεινε εκεί τρία χρόνια και στη συνέχεια έφυγε για την

Αθήνα, όπου υπηρέτησε ως εφημέριος και ιεροκήρυκας στο

ναό του αγίου Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη, στο λόφο του

Φιλοπάππου της Αθήνας.

T α τελευταία χρόνια πριν την άλωση έζησε στην

Κωνσταντινούπολη, υπηρετώντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο,

ως εκπρόσωπος του οποίου συμμετείχε σε σύνοδο στη πόλη

Morlee της Γαλλία, όπου συνάντησε τον σπουδαστή τότε

Νικόλαο, γόνο πλούσιας οικογένειας από τη Θεσσαλονίκη. O

εικοσιεπτάχρονος Νικόλαος αποφάσισε να εγκαταλείψει τη

Γαλλία και να ακολουθήσει τον Ραφαήλ στην

Κωνσταντινούπολη, όπου χειροτονήθηκε διάκονος, αφού

πρώτα έγινε μοναχός.

O Ραφαήλ ανήκε στην ομάδα των ανθενωτικών κληρικών της

Κωνσταντινουπόλεως (άγιος Μάρκος Ευγενικός Επίσκοπος

Εφέσου, ο αδελφός αυτού Ιωάννης, Γεώργιος Σχολάριος ο

μετέπειτα πρώτος μετά την Άλωσης Οικουμενικός Πατριάρχης),

όπως φαίνεται από τη στάση που κράτησε όταν στις 12

Δεκεμβρίου του 1452 ο εκπρόσωπος του πάπα καρδινάλιος

Iσίδωρος τέλεσε στην Αγιά Σοφιά Θεία Λειτουργία, κατά τη

διάρκεια της οποίας ανεγνώσθη ο Όρος της συνόδου

Φερράρας – Φλωρεντίας (1438-1439), παρουσία του

αυτοκράτορα Κωνσταντίνου. O Ραφαήλ και ο Nικόλαος

αρνήθηκαν να παραστούν και ο αυτοκράτορας τους τιμώρησε,

εξορίζοντάς τους στον A ίνο.

Kατά το διάστημα της εξορίας τους η Βασιλεύουσα έπεσε στα χέρια των Οθωμανών. Ένα χρόνο μετά την άλωσή της, οι δύο ιερωμένοι αναγκάστηκαν να αναζητήσουν νέο καταφύγιο. Επιβιβάστηκαν μαζί με άλλους πρόσφυγες σε πλοιάριο από την Αλεξανδρούπολη για την ελεύθερη ακόμη Λέσβο και μετά από μακρύ ταξίδι έφτασαν στο μικρό λιμανάκι της Θερμής, στις 14 M αρτίου του 1454.

Σε μικρή απόσταση από τη Θερμή υπήρχε ένα ερημωμένο βυζαντινό μοναστήρι, το οποίο είχε διαλυθεί το 1235, όταν πειρατές το κατέλαβαν, οδηγώντας σε μαρτυρικό θάνατο την Ηγουμένη του Oλυμπία. Στη Μονή, ο οποία είχε ανοικοδομηθεί το 1433, ζούσε τότε ένας ηλικιωμένος καλόγερος, ο Pουβήμ. O Ραφαήλ και ο Νικόλαος εγκαταστάθηκαν σε αυτή, διαμορφώνοντάς τη σε μικρό κοινόβιο, με ηγούμενο τον ίδιο τον άγιο.

Tο 1462 οι Οθωμανοί κατέλαβαν τη Λέσβο. Λίγους μήνες

αργότερα, την άνοιξη του 1463, πραγματοποιήθηκε ανταρσία

εναντίον των κατακτητών, στην οποία συμμετείχαν και αρκετοί

κάτοικοι της Θερμής, που κατέφυγαν στα βουνά.

Οι Οθωμανοί θεώρησαν ότι οι στασιαστές είχαν βρει καταφύγιο

στη Μονή. Ανέβηκαν σε αυτή τη Μεγάλη Παρασκευή και

συνέλαβαν τους μοναχούς και τον προεστό της Θερμής

Βασίλειο, τη σύζυγό του, τη δωδεκάχρονη κόρη τους Ειρήνη και

το δάσκαλο του χωριού Θεόδωρο, οι οποίοι βρίσκονταν εκεί.

Tη νύχτα της 9ης Απριλίου 1463 και προς το ξημέρωμα της Λαμπροτρίτης, βασάνισαν το Ραφαήλ, το Νικόλαο και την Ειρήνη, τους γονείς της και το δάσκαλό της, για να τους τιμωρήσουν, αλλά και για να μαρτυρήσουν που είχαν κρυφτεί οι υπόλοιποι διωκόμενοι. Έκοψαν το χέρι της αγίας Ειρήνης, άνοιγαν το στόμα της και έριχναν μέσα καυτό νερό και τέλος την έκαψαν ζωντανή σε ένα πιθάρι, που σώζεται στον κάτω ναό του καθολικού. Στη συνέχεια σκότωσαν με απάνθρωπο τρόπο τους γονείς της και το δάσκαλο Θεόδωρο και στράφηκαν στον Pαφαήλ. Αφού τον βασάνισαν με διάφορους τρόπους, τον κρέμασαν από τα πόδια σε μια καρυδιά και τον αποκεφάλισαν, πριονίζοντάς τον από το στόμα. O Νικόλαος ήταν δεμένος σε μια καρυδιά και πέθανε από συγκοπή καρδιάς, μην αντέχοντας την κακοποίησή του και τη θέα των μαρτυρίων του Ραφαήλ.

Όταν οι άγιοι υπέκυψαν στο θάνατο, οι Οθωμανοί έφυγαν, αφού πρώτα ανατίναξαν με δυναμίτιδα το μοναστήρι. Mετά την αναχώρησή τους, οι χριστιανοί επανήλθαν στα ερείπια της μονής, έθαψαν τον Ραφαήλ στο χώρο της κατεστραμμένης πια εκκλησίας και τους υπόλοιπους στην αυλή.


Ιακώβου Μητροπολίτου Μυτιλήνης (Κλεομβρότου), Ο άγιος Ραφαήλ και η ιερά Μονής των Καρυών εις την Μυτιλήνην , Μυτιλήνη 1968.

Ευγενία Κλειδαρά (Ηγουμένη Ιεράς Μονής Αγίου Ραφαήλ), Ιστορικό Ιεράς Μονής Αγίου Ραφαήλ , Αθήνα 1988.

Φωτίου Κόντογλου Κυδωνιέως; Σημείον Μέγα ήγουν τα θαύματα της Θερμής , Αστήρ, Αθήναι 1964.

Και οι δύο πιθανόν να συνδέονταν δια συγγενικών δεσμών. Ο πρώτος επονομαζόμενος Πανέρας ή Προσέρας και ο δεύτερος Μπεγιάζης εξασκούσαν το επάγγελμα του καλαθοπλέκτη στον Κασαμπά της Μικράς Ασίας, κατηχώντας και στηρίζοντας παράλληλα τον χριστιανικό πληθυσμό. Για τη δράση τους αυτή συνελήφθησαν από τους Τούρκους, φυλακίσθηκαν, αρνήθηκαν τη μωαμεθανική θρησκεία, με θάρρος ομολόγησαν την πίστη τους στο Χριστό γι' αυτό και δια της αγχόνης εμαρτύρησαν σε νεαρή ηλικία, μεταξύ των ετών 1816 – 1819. Η μνήμη τους εορτάζεται την 11 η Αυγούστου με πανηγυρικό τρόπο σε ναϋδρια αφιερωμένα σε αυτούς στην Αγιάσο και τον Ασώματο.


Κοντανέλλη Μ., «Φως εις την ζωήν και τι μαρτύριον των Αναστασίου Πανέρα του εξ Ασωμάτου και Δημητρίου Μπεγιάζη του εξ Αγιάσου», Ο Ποιμήν 21(1956)167-171.

Σωτηρίου Γ., Λεσβιακή Αγιολογία ή Λεσβιακόν Λειμωνάριον , Μυτιλήνη 1958, σσ. 90-92.

Του ιδίου, Οι άγιοι της Λέσβου , Μυτιλήνη 1990, σσ. 83-86.

Γεώργιος ο επονομαζόμενος Παζιάνος ή Παϊζιάνης ή Πασγιάνος, περί του αγίου αυτού ελάχιστες είναι οι γνώσεις μας. Καταγόταν από τη Μυτιλήνη και εξασκούσε το επάγγελμα του ράπτη. Από την προφορική όμως παράδοση γνωρίζουμε, ότι ο άγιος καταγόταν από την Πλαγιά Πλωμαρίου. Συγκεκριμένα ο αγιορείτης ιερομόναχος Φώτιος Λαυριώτης ο οποίος διετέλεσε εφημέριος στην Πλαγιά διασώζει μαρτυρία γέροντος μοναχού στο Άγιον Όρος εκ Πλαγιάς καταγόμενου, ο οποίος γνώριζε τον άγιο Γεώργιο. Σύμφωνα με τη νεότερη έρευνα ως ημερομηνία του μαρτυρίου του θεωρείται η 14 η Φεβρουαρίου 1693.


Σωτηρίου Γ., Λεσβιακή Αγιολογία ή Λεσβιακόν Λειμωνάριον , Μυτιλήνη 1958, σ. 102. Χρ.

Παπαδοπούλου, Νεομάρτυρες , Τήνος, έκδ. Γ΄, Αθήναι 1934, σ. 74.

Φουντούλη Ι., Λεσβιακά Αγιολογικά Μελετήματα Α΄ , Μυτιλήνη 1997, σσ. 141-146.

Αγία Θωμαΐς η Λέσβια

Γεννήθηκε μεταξύ των ετών 910-913 στην Λέσβο από ευσεβείς γονείς, αφού η Παναγία είχε αποκαλύψει στην μητέρα της ότι το παιδί της θα ξεχώριζε σε χαρίσματα και αγιότητα. Σε ηλικία 24 ετών παντρεύτηκε, όμως ο άνδρας της ήταν πραγματικός τύραννος στη ζωή της, κτυπώντας και πληγώνοντας το σώμα της. Κάποτε εγκαταστάθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου υπέμεινε τα βασανιστήρια του συζύγου της με πολλή προσευχή, αγωνιζόμενη συγχρόνως μέρα και νύχτα για να βοηθάει τους απόρους. .

Αγία Θωμαΐς η Λέσβια

Με την αγία ζωή της έφθασε σε σημείο να θαυματουργεί, θεραπεύοντας τις ασθένειες των ανθρώπων, με την δύναμη του Θεού που εισάκουγε τις προσευχές της. Σε ηλικία 38 ετών απέθανε και ετάφη στο μοναστήρι που ήταν ενταφιασμένη και η μητέρα της η οποία ήταν ηγουμένη. Αφού ο τάφος και το λείψανό της έκαναν πλείστα θαύματα, θεραπεύθηκε και ο σύζυγός της ο οποίος είχε δαιμονισθεί μετά τον θάνατό της. Η μνήμη της τιμάται την 3η Ιανουαρίου.

.

Άγιος Ιγνάτιος Μηθύμνης (1566 μ.Χ.)

Γεννήθηκε το 1492 στο παλαιό χωριό Φάραγγα της Καλλονής. Καταγόταν από ιερατική οικογένεια και ήταν απόγονος της μεγάλης οικογένειας των Αγαλλιανών της Κωνσταντινούπολης. Ήλθε σε γάμο και έγινε Ιερέας, όμως κάποτε από φοβερή επιδημία έχασε την γυναίκα και τα παιδιά του, εκτός από ένα που μετέπειτα έγινε μοναχός. Σε δύο μεγάλα κτήματα που κληρονόμησε από τον πατέρα του, επισκεύασε το παλαιό μοναστήρι της Μυρσινιώτισσας και στο άλλο ίδρυσε το μοναστήρι του Λειμώνος, όπου συγκεντρώθηκαν πολλοί μοναχοί και παρέμεινε Ηγούμενος επί τέσσερα έτη.

Άγιος Ιγνάτιος Μηθύμνης (1566 μ.Χ.)

Το 1531 εξελέγη Μητροπολίτης Μηθύμνης και παρέδωσε το μοναστήρι στο γιό του Μεθόδιο. Εκείνος, ως Μητροπολίτης υπήρξε ο πατέρας, ο διδάσκαλος και ο σύμβουλος για όλους τους ανθρώπους, στα δύσκολα χρόνια της τουρκοκρατίας. Ίδρυσε τη περίφημη «Λειμωνιάδα», όπου λειτουργούσαν σχολεία για να διατηρείται η ελληνική γλώσσα και η ιστορία τους Γένους, διδάσκοντας ο ίδιος, καθώς και άλλοι σοφοί διδάσκαλοι. Εκοιμήθη την 14η Οκτωβρίου, που είναι και ημέρα που τιμάται μεγαλοπρεπώς η μνήμη του.

Αγία Θεοκτίστη η Μηθυμναία

Γεννήθηκε και κατοικούσε στη Μήθυμνα της Λέσβου. Μετά τον θάνατο των γονέων της στάλθηκε σε κοντινό μοναστήρι αφιερώνοντας την ζωή της στον Χριστό. Σε ηλικία 18 ετών την αιχμαλώτισαν πειρατές, μαζί με άλλες κοπέλες, όταν είχε βγει για να δει την αδελφή της και καθώς τις μετέφεραν για να τις πουλήσουν σκλάβες, δραπέτευσε στην Πάρο και κρύφτηκε στο έρημο δάσος.

Αγία Θεοκτίστη η Μηθυμναία

Πέρασαν 35 χρόνια και την βρήκε πολύ αδυνατισμένη από τις νηστείες και τις κακουχίες, ένας ευσεβής Χριστιανός από την Εύβοια που είχε μεταβεί στο νησί για κυνήγι. Η Αγία του διηγήθηκε τον βίο της και του ζήτησε να της φέρει στο επόμενο ταξίδι του να κοινωνήσει των Αχράντων Μυστηρίων. Πράγματι, οι Ιερείς του εμπιστεύτηκαν την θεία κοινωνία λόγω της ευσέβειάς του και έτσι η Αγία κοινώνησε. Την ίδια ημέρα ο Ευβοιώτης Χριστιανός όταν πέρασε για να δεί την Αγία πριν φύγει από το νησί, την βρήκε νεκρή εν έτει 885. Η μνήμη της τιμάται στις 9 Νοεμβρίου.

Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών

στο Μανταμάδο

Βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού, σε μικρή

απόσταση από το χωριό Μανταμάδος και συγκεκριμένα στην

περιοχή "Λεσβάδος". Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα

μοναστήρια του νησιού. Πρόκειται για Βυζαντινό Μοναστήρι

που ερημώθηκε πιθανότατα με την κατάληψη του νησιού από

τους Τούρκους (1462).Τα κτήρια αναπτύσσονται περιμετρικά

του ναού, σαν οχυρό. Ο περίβολός του είναι κατάφυτος από

πράσινο, με περίτεχνα λιθόκτιστα δρομάκια, αλέες, βρύσες, κ.α.

Παλαιότερα λειτουργούσε ως ανδρική μονή, η οποία για πρώτη

φορά αναφέρεται σε επιτροπικό έγγραφο του 1661.



Ο μικρός ναός του 17ου αιώνα αντικαταστάθηκε από

μεγαλύτερο του 18ου αιώνα, στη θέση του οποίου

ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων το 1879 ο σημερινός ναός που

ακολουθεί. Ο ναός είναι τρίκλιτου βασιλικού ρυθμού. Στο

εσωτερικό του μεταξύ των παλαιών εικόνων μπροστά στο

τέμπλο και προς το νότιο κλίτος, βρίσκεται μέσα σε ένα

πολυτελές κουβούκλιο η ανάγλυφη εικόνα του Αρχαγγέλου

Ταξιάρχη που χρονολογείται το 1766. Σύμφωνα με την

παράδοση η εικόνα κατασκευάστηκε από πηλό και αίμα των

μοναχών που ζούσαν στη μονή και σκοτώθηκαν ύστερα από

επιδρομή Σαρακηνών πειρατών οι οποίοι έσφαξαν όλους τους

μοναχούς εκτός από έναν που κατάφερε να γλυτώσει και ο

οποίος έφτιαξε το εικόνισμα για να τιμήσει τη μνήμη του Αγίου.



Η εικόνα στην οποία οφείλεται η θρησκευτική αίγλη του

μοναστηριού, είναι Βυζαντινής τεχνοτροπίας. Προκαλεί δέος

στον επισκέπτη με το αυστηρό ύφος του Αρχαγγέλου, τα

μεγάλα μάτια και το μαύρο -από το χρόνο και την λειτουργική

χρήση - χρώμα, με το μεγάλο πρόσωπο, τη φοβερή ρομφαία

και τα επιχρυσωμένα φτερά. Επίσης καλύπτεται από τόξο,

πάνω στο οποίο υπάρχουν μικρές αγιογραφικές παραστάσεις.

Εκτός από την εικόνα του Αρχαγγέλου στο ναό φυλάσσεται ο

αρχιερατικός σάκος του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου

του Ε’ ο οποίος σκοτώθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1822

από τους Οθωμανούς όταν ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση.

Η εκκλησία γιορτάζει την Κυριακή των Μυροφόρων.

Καταγόταν από την Ιβηρία εξ ου και η επωνυμία Ίβηρ. Σε μικρή ηλικία ασπάστηκε την μωαμεθανική πίστη λαμβάνοντας το όνομα Σαλής. Ομιλούσε την τουρκική γλώσσα και εργάζονταν ως μεταπωλητής διαφόρων ειδών και έμεινε άγαμος σε όλη του τη ζωή. Το γεγονός πώς εδέχθη τη χριστιανική πίστη παραμένει άγνωστο. Διασώζεται η μαρτυρία ότι σε ηλικία 70 χρονών παρουσιάστηκε στον Τούρκο Κριτή της Μυτιλήνης αρνούμενος τον μωαμεθανισμό και διατρανώνοντας τη πίστη του στο Χριστό. Μετά από πολλά βασανιστήρια εμαρτύρησε δια απαγχονισμού στην τοποθεσία Παρμάκ - Καπού (Καγκελωτή Πόρτα) της Μυτιλήνης, μεταξύ των ετών 1770 – 1777.




Ο βίος του τοποθετείται περί τα μέσα του 16 ο αιώνα. Οι περί τον τόπο καταγωγής του γνώσεις μας δεν είναι εξακριβωμένες. Σίγουρο πάντως είναι ότι εγεννήθη στη Μυτιλήνη εξ΄ ου και το προσωνύμιό του Μυτιληναίος. Σε νεαρή ηλικία μετέβη στην Κωνσταντινούπολη εξασκώντας το επάγγελμα του ράπτη. Εμαρτύρησε την 24 η Απριλίου 1564 στη Βασιλεύουσα. Ως αιτία του μαρτυρίου φέρεται η πίστη του στις χριστιανικές ηθικές αρχές και η μη αποδοχή της ισλαμικής πίστης. Κατά τη διήγηση του μαρτυρίου του τον «έγδαραν ζωντανόν και έρριψαν το δέρμα του εις την θάλασσαν, αυτόν δε τον μακάριον έρριψαν εις τα τσιγκέλια και ούτως ετελειώθη και έλαβε του Μαρτυρίου τον στέφανον και ανήλθεν εις τα ουράνια» .



Παπαδοπούλου Χρ., Νεομάρτυρες , Τήνος, έκδ. Γ΄, Αθήναι 1934, σ. 50.

Φουντούλη Ι., Λεσβιακά Αγιολογικά Μελετήματα Β΄ , Μυτιλήνη 2002, σσ. 171-179.

Γεννήθηκε στη Μυτιλήνη. Σε νεαρή ηλικία έγινε Μητροπολίτης Χίου και αργότερα Οικουμενικός Πατριάρχης. Ανήρ ευλαβής, χρηστός και λόγιος μερίμνησε για τη βελτίωση των δυστυχών της Μητρός Εκκλησίας ζητημάτων. Όμως δεν μπόρεσε να φέρει εις πέρας το δύσκολο έργο του. Κατηγορήθηκε ότι μαζί με το «ξανθόν γένος», τους ομόδοξους Ρώσους, ετοίμαζε επανάσταση κατά των Τούρκων, γι' αυτό καταδικάσθηκε σε θάνατο. Μετά οπό πολλά βασανιστήρια απηγχονίσθη το Σάββατο του Λαζάρου 24 Μαρτίου 1657 στην τοποθεσία Παρμάκ Καπί (Καγκελωτή Πόρτα) της Πόλης. Επί τρεις ημέρες το λείψανό του ήταν κρεμασμένο. Έπειτα ερρίφθη στη θάλασσα όπου το βρήκαν θεοσεβείς χριστιανοί και το έθαψαν σε ένα από τα Πριγκηπόννησα.




Αρχιμανδρίτου Θεοφίλου Σιμόπουλου, Οι Οικουμενικοί Πατριάρχαι δια μέσου των αιώνων , Λαμία, 1986, 200-211.

Αν τα ονόματά τους και το έτος του μαρτυρίου του δεν μας είναι γνωστά, γεγονός είναι ότι κατάγονται από τη Λέσβο, αλλά και μαρτύρησαν σ' αυτή. Ο άγιος Νικόδημος Αγιορείτης στο πασίγνωστο Συναξαριστή του αναφέρει για αυτές του παρακάτω στίχους: «αι άγιαι πέντε κόραι αι από Λέσβου / ξίφει τελειούνται. / Αθληφόροι τίθησι Λεσβίας κόρας / μίαν, δύο, τρεις, τέσσερες, πέντε ξίφος» . Η τοπική αγιολογική παράδοση αναφέρει ότι κατοικούσαν στο Γαβαθά κοντά στην Άντισσα, και ότι στον όρος Όρδυμνος υπήρχε Μονή αφιερωμένη σ' αυτές η οποία και περί το 1331 ήκμαζε μαζί με δύο ακόμη Μονές, αυτές του αγίου Ιωάννου Θεολόγου και της αγίας Θεοφανούς. Παρεκκλήσιο παλαιό αφιερωμένο στη μνήμη τους (5 Απριλίου) υπάρχει στην κοινότητα Πτερούντας.




Για το βίο των τριών τούτων αυταδέλφων οι γνώσεις μας

προέρχονται από τον υπ' αριθμό κώδικα ΙΧ, 21 της

Λαυρεντιανής Βιβλιοθήκης της Φλωρεντίας. Γραμμένος τον

14 ο αιώνα περιέχεται στα φφ. 12 r – 63 v . Και οι τρεις άγιοι

γεννήθηκαν στη Μυτιλήνη τον 8 ο αιώνα. Οι γονείς τους

λέγονταν Αδριανός και Κωνσταντώ. Ο Δαβίδ γεννήθηκε

πρώτος. Σε ηλικία 16 ετών εδέχθη την κλήση να ντυθεί το

μοναχικό σχήμα. Σύμφωνα με τη βιογραφία του, μια ημέρα

εκεί που έβοσκε τα πρόβατα, είδε τον άγιο Αντώνιο να του

επιδεικνύει ως τόπο άσκησης το βουνό Ίδη απέναντι από τη

Μυτιλήνη.

Σ' αυτό έζησε αυστηρότατα επί τριάντα περίπου χρόνια. μοναχός εκάρη σε ηλικία 46 ετών και στη συνέχεια πρεσβύτερος χειροτονήθηκε από τον Επίσκοπο Γαργάρων. Εβρισκόμενος ξανά στην Ίδη άγγελος Κυρίου του υπέδειξε τόπο για να κτίσει ναό αφιερωμένο στον άγιο Κήρυκο και στη μητέρα του Ιουλίτα. Τούτος έμελλε να εξελιχθεί σε Μονή όπου σα' αυτή αργότερα εμόνασε πολυπληθή αδελφότητα μοναχών. Ο Δαβίδ Εκοιμήθη σε ηλικία 66 ετών έχοντα ως μαζί του τον αδελφό τον κατά πολλά έτη νεότερο αδελφό του Συμεών, τον οποίο βέβαια μετά τη κοίμησή του σύστησε να πάει στη γενέτειρά του Μυτιλήνη και να γίνει στυλίτης μοναχός.

Πράγματι ο Συμεών κοντά στην Παναγιά του Μώλου στο

νότιο τμήμα του λιμανιού της Μυτιλήνης έστησε μια κολώνα

και σ' αυτή, έχοντας δεμένα τα πόδια του και τη μέση του

ασκήτεψε παίρνοντας κοντά του και τον έτερο αδελφό του

Γεώργιο, ο οποίος αργότερα έγινε Πρεσβύτερος και σε ηλικία

80 ετών Επίσκοπος Μυτιλήνης από τον Οικουμενικό

Πατριάρχη Μεθόδιο. Η εικονομαχική πολιτική του

αυτοκράτορα Θεοφίλου, ανάγκασε του δύο αδελφούς σε

εξορία.

Στη Μυτιλήνη του βρίσκουμε ξανά περί το 843. Ένα χρόνο αργότερα ο Συμεών εκοιμήθη και ενταφιάστηκε στη Μονή Παναγιάς. Μετά από δύο χρόνια εκοιμήθη και ο Γεώργιος. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ο βίος τους διασώζει τη μαρτυρία των χαρακτήρων και των τριών αδελφών. Ο Δαβίδ στην όψη έμοιαζε με τον άγιο Ονούφριο, μιας και μετά από αυστηρή άσκηση το τρίχωμα του κορμιού του εκάλυπτε τη γύμνια του. Ο Συμεών όμορφος κατά τη νεότητά του, μετά οπό σκληρή άσκηση επάνω στο στύλο έγινε σαν σκελετός. Ο Γεώργιος ήταν μεγαλόσωμος, πλην πραότατος.


Φουντούλη Ι., Λεσβιακόν Εορτολόγιον Γ΄. Οι άγιοι όσιοι αυτάδελφοι Δαβίδ, Συμεών κα Γεώργιος οι ομολογηταί , Αθήναι 1961.

Κόντογλου Φ., Γίγαντες ταπεινοί , Ακρίτας, Αθήνα 1991, σσ. 143-146.

Πρόκειται για έναν εκ των σημαντικότερων αγίων της

Λέσβου. Έδρασε κατά την περίοδο της Εικονομαχίας και δη

κατά τους χρόνους του εικονομάχου αυτοκράτορα Λέοντος

Ισαύρου. Οι γονείς του ονομαζόταν Ισαάκ και Θεοδότη. Όταν

πέθαινε ο πατέρας του, η μητέρα του τον ανάγκασε να

νυμφευθεί, χωρίς ο ίδιος να το επιθυμεί. Συνέζησε με τη

γυναίκα του οκτώ χρόνια εν πλήρη παρθενία κατά το άγιο

Νικόδημο Αγιορείτη. Μετά το θάνατο του Λέοντος ο

Θεοφάνης εμοίρασε τα υπάρχοντά του στους φτωχούς και η

σύζυγός του εκάρη μοναχή σε μια Μονή της Πριγκήπου. Ο

ίδιος θέλοντας να αφιερώσει τον εαυτό του στο Χριστό εκάρη

μοναχός στη Μονή Πολίχινου της Σιγριανής στην Κύζικο.

Μετά από έξι χρόνια παραμονής σε αυτή εγκαταστάθηκε στη

νήσο Καλώνυμος κοντά στη Νικομήδεια και σ' αυτή ίδρυσε

μια ακόμη Μονή. Επιστρέφοντας ξανά στη Σιγριανή,

παρέμεινε σ' αυτή αντιγράφοντας εκκλησιαστικά βιβλία. Τότε

εδέχθη τις πιέσεις του αυτοκράτορα εικονομάχου Λέοντα του

Αρμενίου για προσχώρηση στην μερίδα των εικονομάχων. Η

αντίσταση του Θεοφάνη είχε ως αποτέλεσμα να εγκλεισθεί

στη Μονή του Σεργίου και Βάκχου και αργότερα επί δύο

χρόνια αυστηρά να φυλακισθεί στην Κωνσταντινούπολη,

πιεζόμενος συχνά στο να συμπράξει με τους εικονομάχους.

Ούτε η φυλακή όμως έκαμψε τον Θεοφάνη. Γι' αυτό και

εξορίστηκε στη Σαμοθράκη όπου και πέθανε, το δε άγιο

λείψανό του έγινε πηγή θαυμάτων.

Κατά την λεσβιακή αγιολογική παράδοση ο άγιος Θεοφάνης

θεωρείται ιδρυτής της Μονής Υψηλού στο Σίγρι. Συνδέεται

μάλιστα το όνομά του και με την εξορισθείσα κατά το 802 στη

Λέσβο της Ειρήνης της Αθηναίας, την οποία και επισκέφθηκε

όντας ασκητής για μια εξαετία στην περιοχή Φανερωμένη

του Σιγρίου. Αν και η επίσημη ιστορική έρευνα έχει

απορρίψει την παράδοση αυτή, αποτελεί λίαν ενδιαφέρον

κεφάλαιο για την αγιολογική κληρονομιά της Μητροπόλεως

Μυτιλήνης το γεγονός, ότι ο όσιος Θεοφάνης συγκαταλέγεται

μεταξύ των αγίων της.


Σωτηρίου Γ., Λεσβιακή Αγιολογία ή Λεσβιακόν Λειμωνάριον , Μυτιλήνη

1958, σσ. 149-155.


Τέλος Παρουσίασης

… σας ευχαριστούμε.

Ορθόδοξες Εκκλησίες και Μοναστήρια του Τόπου μας.

Documents

Transcript of Ορθόδοξες Εκκλησίες και Μοναστήρια του Τόπου μας.