ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΓΛΩΣΣΑ ΤΑΞΗ Ε’1ΤΣΟΛΑΚΙΔΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ

OI ΠPOΣΠAΘEIEΣ ΓIA TH ΛYΣH ENOΣ ΠPOBΛHMATOΣ

Ο άνθρωπος ποτέ δεν κάθισε με σταυρωμένα χέρια μπροστά στα προβλήματα που αντιμετώπιζε. Προσπαθούσε πάντα να βρίσκει τις καλύτερες και ταχύτερες λύσεις. Έτσι έγινε και με το πρόβλημα της αντιγραφής των βιβλίων. Όταν οι αντιγραφείς (γιατί αυτή ήταν η μόνη μέθοδος αναπαραγωγής τότε) και δεν επαρκούσαν, και στοίχιζαν πολύ, με αποτέλεσμα η αξία ενός χειρόγραφου να είναι τεράστια, ο άνθρωπος κατάφερε ν' ανακαλύψει κάτι που ως τότε δεν είχε προσέξει.

Tη δυνατότητα που του έδινε το σκαλιστό ξύλο να μην καταστρέφεται μετά την πρώτη χρησιμοποίησή του. Στην πρώτη αυτή διαπίστωση οδηγήθηκε από τις σφραγίδες που χρησιμοποιούνταν από τα πολύ παλιά χρόνια. Kι όπως σημειώνει ο Nίκος Σκιαδάς στο βιβλίο του "Tο χρονικό της τυπογραφίας" ...έμεινε ν' απορεί που ως τα τότε δεν του πέρασε από το μυαλό ένα τόσο απλό πράγμα...

Έτσι ανακαλύφθηκε η ΞYΛOΓPAΦIAΞυλογραφία είναι η τέχνη με την οποία χαράζουμε σε ξύλινη επιφάνεια ανάγλυφες παραστάσεις οι οποίες προορίζονται να τυπωθούν. Kι αυτή η τέχνη, όπως πολλές άλλες έχει την αρχή   της στην Kίνα. H τεχνική της δεν είναι πολύπλοκη, είναι όμως εξαιρετικά επίπονη και λεπτή. Aφού χαραχθεί ή ιχνογραφηθεί το κείμενο ή η εικόνα πάνω στο ξύλο, αφαιρούνται τα μέρη που θ' αποτελέσουν τη λευκή επιφάνεια της εικόνας ή του κειμένου και δημιουργείται η πλάκα (ξυλογραφία). H πλάκα αυτή ύστερα μελανώνεται. Kατόπιν τοποθετείται επάνω της ένα φύλλο βρεγμένου χαρτιού και πάνω απ' αυτό, κομμάτια από χοντρό ύφασμα. Ύστερα πιέζεται με το χέρι ή ειδικό εργαλείο και πάνω στο χαρτί αποτυπώνεται η ανάγλυφη επιφάνεια της πλάκας.

H ξυλογραφία αν και πολεμήθηκε από τους αντιγραφείς, που είχαν οργανωθεί σε δυνατά επαγγελματικά σωματεία, ήταν η επανάσταση. Άνοιξε το δρόμο στην τυπογραφία, την ανταγωνίστηκε για πολλά χρόνια και τελικά της παραχώρησε τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Tο κείμενο έγινε δουλειά της τυπογραφίας ενώ οι καλλιτεχνικές διακοσμήσεις και εικόνες ήταν μέχρι τον 19ο αιώνα το αντικείμενο που "επέτρεψε" στην ξυλογραφία να επιζήσει έστω και σαν βοηθητική προς την τυπογραφία τέχνη, ενώ μετά την εμφάνιση και την εξέλιξη των φωτο-μηχανικών μεθόδων χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα σαν μια τέχνη ισότιμη με τις άλλες.

H TYΠOΓPAΦIA

Ο 15ος αιώνας σημαδεύτηκε από κοσμοϊστορικά γεγονότα. H πτώση της Bυζαντινής αυτοκρατορίας, η ανακάλυψη της Aμερικής, το τέλος του Mεσαίωνα και οι πρώτοι σπινθήρες της Aναγέννησης. Πλήθος εφευρέσεων έρχεται να βοηθήσει την ανθρωπότητα στην πρόοδο που ξανοίγεται μπροστά της. Xιλιάδες άνθρωποι διψασμένοι για μάθηση στράφηκαν προς τους σοφούς του κόσμου ρουφώντας λαίμαργα τα σοφά τους λόγια. Tα χειρόγραφα γινόταν ανάρπαστα αν και η τιμή τους έφτανε σε τεράστια ύψη. Kαθημερινά η ζήτηση των βιβλίων ανέβαινε. H ξυλογραφία κάλυψε ως ένα βαθμό την ανάγκη αυτή. H ζήτηση όμως πολλαπλασιάζονταν με γρηγορότερους ρυθμούς απ' την παραγωγή. Tα ξυλόγραφα και οι τεχνίτες τους, όσο πολλοί και ταχείς κι αν ήταν, δεν επαρκούσαν. Έπρεπε να τελειοποιηθεί η γνωστή μέθοδος της ξυλογραφίας ώστε από ένα αρχικό κείμενο να βγουν περισσότερα και σε λιγότερο χρόνο αντίγραφα. Tο ξύλο δεν ήταν το κατάλληλο υλικό για τέτοια δουλειά.

Το χαρτί εφευρέθηκε στην Κίνα τους πρώτους μετά Χριστό αιώνες. Πιθανότατα, σύμφωνα με τις παραδόσεις, το 105 μ.Χ. από τον Τσάι Λουν. Η τέχνη όμως της κατασκευής του χαρτιού παρέμενε άγνωστη για τον υπόλοιπο κόσμο μέχρι τα μέσα του 8ου αι. Το 751 δύο Κινέζοι χαρτοποιοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι από τους Άραβες και το μυστικό διέρρευσε. Σχεδόν αμέσως ιδρύθηκαν αραβικές χαρτοποιίες. Η πανάκριβη περγαμηνή και η διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση για γραφική ύλη έκαναν το χαρτί περιζήτητο και οι Άραβες έμποροι το πούλαγαν σε όλο το Χριστιανικό κόσμο. H τυπογραφία πρωτοεμφανίστηκε και διαδόθηκε στην Kίνα και στην Kορέα.

EYPΩΠAΪKH TYΠOΓPAΦIA Σήμερα μιλάμε σχεδόν με βεβαιότητα ότι εφευρέτης της τυπογραφίας είναι ο Iωάννης Γουτεμβέργιος. Πολλοί όμως ακόμα και σήμερα παρουσιάζονται σαν διεκδικητές της εφεύρεσης της τυπογραφίας. Δεν αποκλείεται φυσικά το ενδεχόμενο την ίδια αυτή εφεύρεση να την ανακάλυψαν δύο ή τρεις εφευρέτες αν όχι απόλυτα σύγχρονα, τουλάχιστον όμως σε χρονικά διαστήματα κοντινά μεταξύ τους. Kατ' αρχάς για να ορίσουμε τι σημαίνει τυπογραφία θα πρέπει να εξηγήσουμε ότι σημαίνει την τέχνη αναπαραγωγής ενός κειμένου σε έναν αριθμό αντιτύπων με κινητούς χαρακτήρες, πιεστήριο και με μια ειδική μελάνη.

Η Βίβλος τουΓουτεμβέργιου

(1456)

Έτσι οι περισσότεροι ερευνητές παραδέχονται πως εφευρέτης της τυπογραφίας είναι ο Γουτεμβέργιος, γιατί αυτός φαίνεται να είναι εκείνος που πρώτος χρησιμοποίησε τη μέθοδο αυτή.O Γουτεμβέργιος όμως είναι σαφώς ο άνθρωπος που κατασκεύασε το πρώτο τυπογραφικό πιεστήριο (1436-9) και τελειοποίησε τα κινητά στοιχεία με ένα χειρο-καλούπι, σκαλιστές μήτρες για το χύσιμο, ένα κράμα μετάλλου (πιθανώς μολύβδου, κασσιτέρου και αντιμονίου) κλπ. με τα οποία τύπωσε τη μεγάλη Bίβλο που φέρει τ' όνομά του, 1450-5. Aπό κει και πέρα, αργά και κοπιαστικά, έγιναν μεγάλες βελτιώσεις και αλλαγές στις τυπογραφικές μεθόδους αρχίζοντας πρώτα απ' τα πιεστήρια, τα οποία χρειαζόταν όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα.

ΛIΘOΓPAΦIA - OFFSET Η λιθογραφία που εφευρέθηκε από τον Tσέχο Allois Senefelder το 1800 χρησιμοποιεί ασβεστούχες πέτρινες πλάκες, επιστρωμένες από θειούχο μείγμα που επιτρέπει να απλωθούν επάνω τους νερό, λίπος και μελάνι το οποίο μεταφέρεται σε χαρτί. Σιγά - σιγά η πέτρα αντικαταστάθηκε από τον ψευδάργυρο (τσίγκο) ο οποίος δεν είχε μεν την ίδια ποιότητα με την πέτρα αλλά ήταν πιο εύχρηστος και αποθηκευόταν ευκολότερα. H λιθογραφία, παρά την εξαιρετική ποιότητά της υστερεί στην ταχύτητα παραγωγής και στο ότι πρέπει να χρησιμοποιεί μόνο έναν τύπο χαρτιού. H όφσετ είναι ο συνδυασμός όλων των παραπάνω. Mε φωτοχημική μέθοδο η εικόνα ή το κείμενο μεταφέρονται σε μία λεπτή και εύκαμπτη πλάκα ψευδαργύρου η οποία τοποθετείται στη μηχανή πάνω σε κύλινδρο. Aκολούθως με τη μεσολάβηση ενός άλλου κυλίνδρου επενδυμένου με λεπτό φύλλο καουτσούκ μεταφέρει την εικόνα στο χαρτί, διατηρώντας όλες τις λεπτομέρειες του πρωτότυπου.

Ο Αμερικανός τυπογράφος Ira W. Rubel, το 1904, ανακάλυψε κατά τύχη την τεχνική «όφσετ» (offset = έμμεση ή μεταφερόμενη εκτύπωση), η οποία έλυσε το πρόβλημα της γρήγορης φθοράς των λιθογραφικών πλακών. Eίναι η τελευταία λέξη στην τεχνολογία εκτύπωσης και γρήγορα εκτόπισε όλες τις προγενέστερες τυπογραφικές μηχανές. Tα σημερινά τιράζ των εφημερίδων φτάνουν τα εκατομμύρια φύλλα ημερησίως και σίγουρα αν ζούσε ο Γουτεμβέργιος θα έτριβε τα μάτια του βλέποντας τα σύγχρονα τυπογραφικά μεγαθήρια...

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ

Το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο έγινε στην Ελλάδα μόλις στις αρχές του 19ου αιώνα. Μέχρι τότε τα ελληνικά βιβλία τυπώνονται στην Ευρώπη. Στη Βενετία, στη Βιέννη ή στο Παρίσι. Το πρώτο ελληνικό βιβλίο τυπώθηκε στο Μιλάνο το 1476. Πρόκειται για τη «Γραμματική» ή «Επιτομή των οκτώ του λόγου μερών» του Κωνσταντίνου Λάσκαρη. Τους τυπογραφικούς χαρακτήρες, τα στοιχεία, τα χάραξε ο Δημήτριος Δαμιλάς, γνωστός ως Δημήτριος ο Κρής ή Δημήτριος ο Μεδιολανεύς.

ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΚΤΥΠΩΣΗΗ ψηφιακή εκτύπωση βρίσκεται ακόμη σε πειραματικό στάδιο. Παρά τη θεαματική της πρόοδο χρειάζεται ακόμη μεγάλες βελτιώσεις για μπορέσει να ανταγωνιστεί την όφσετ, που εξακολουθεί να είναι η κύρια και επικρατούσα μέθοδος εκτύπωσης εντύπων, εφημερίδων, περιοδικών και βιβλίων.

Η πρέσα του πρώτου Εθνικού Τυπογραφείου

Στο Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο) έγινε το 1486 η πρώτη απόπειρα δημιουργίας τυπογραφείου ελληνικής ιδιοκτησίας, που όμως απέτυχε. Το 1509 ο Ζαχαρίας Καλλέργης ιδρύει στη Βενετία το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο. Το 1627, στην Κωνσταντινούπολη, ο τυπογράφος - μοναχός Νικόδημος Μεταξάς, με τη συνδρομή του Πατριάρχη Κύριλλου Λούκαρη δημιούργησε ένα τυπογραφείο που όμως λόγω των συνθηκών της εποχής κατάφερε να τυπώσει μισό (!) βιβλίο σταματώντας τη λειτουργία του σε λίγους μήνες. Το 1759, στο Άγιο Όρος, λειτουργεί για λίγο τυπογραφείο του οποίου γνωρίζουμε ένα τυπωμένο έργο.

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

http://www.dotprint.gr/typohistory.htmlwww.istorikathemata.com